Milleyha Sulak Alanının BiyoçeĢitliliği ve Güncel

Milleyha Sulak Alanının BiyoçeĢitliliği ve Güncel

ANTAKYA DOĞA SANAT ve TURĠZM DERNEĞĠ
&
SUBAġI KUġ GÖZLEM TOPLULUĞU
Milleyha Sulak Alanının BiyoçeĢitliliği ve Güncel
Durumu Raporu
Dr. Samim KAYIKÇI
Dr. Ali ATAHAN
Orhan GÜL
Mehmet ATAHAN
Mehmet GÜL
Temmuz-2014
HATAY
Milleyha Sulak Alanının BiyoçeĢitliliği ve Güncel Durumu Raporu
Dr. Samim KAYIKÇI
Dr. Ali ATAHAN
Orhan GÜL
Mehmet ATAHAN
Mehmet GÜL
Temmuz-2014, HATAY
Antakya Doğa Sanat ve Turizm Derneği
www.antakyadost.org.tr
SubaĢı KuĢ Gözlem Topluluğu
www.subasikus.org
Fotoğraflar: Ali Atahan, Samim Kayıkçı
Referans gösterme:
Kayıkçı, S., Atahan, A., Gül, O., Atahan, M., Gül, M., 2014. Milleyha Sulak Alanının
BiyoçeĢitliliği ve Güncel Durumu Raporu. Antakya Doğa Sanat ve Turizm Derneği & SubaĢı
KuĢ Gözlem Topluluğu, 33 s, Hatay.
Desteklerinden dolayı Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği’ne teĢekkür ederiz.
Baskı: BarıĢ Ofset ve Matbacılık/Samandağ/Hatay
I
ĠÇĠNDEKĠLER
ĠÇĠNDEKĠLER ......................................................................................................................... l
ÖZET ......................................................................................................................................... II
ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ ............................................................................................................ III
ġEKĠLLER DĠZĠNĠ .................................................................................................................. IV
1.GĠRĠġ ...................................................................................................................................... 1
1.1. Sulak Alan nedir? ............................................................................................................. 1
1.2. Sulak Alanların Önemi .................................................................................................... 2
1.3. Hatay Ġlindeki Sulak Alanlar ........................................................................................... 3
2. MATERYAL VE YÖNTEM ................................................................................................. 4
2.1. AraĢtırma Alanının Tanımı .............................................................................................. 4
2.2. Yöntem ............................................................................................................................. 5
3. BULGULAR ......................................................................................................................... 6
3.1. AraĢtırma Alanının BiyoçeĢitliliği ................................................................................... 6
3.1.1. AraĢtırma Alanındaki Bitki Türleri ........................................................................... 6
3.1.2. AraĢtırma Alanındaki Sürüngenler .......................................................................... 13
3.1.3. AraĢtırma Alanındaki ĠkiyaĢamlılar ........................................................................ 16
3.1.4. AraĢtırma Alanının KuĢları ..................................................................................... 17
3.1.5. AraĢtırma Alanının Kelebekleri .............................................................................. 23
3.2. Alandaki Ġnsan Kaynaklı Olumsuz Etkiler .................................................................... 24
3.2.1. Tarım arazisine DönüĢtürme ................................................................................... 24
3.2.2. Organik ve Ġnorganik Atık Dökme .......................................................................... 25
3.2.3. Alanı Ġkiye Ayıran Yol ............................................................................................ 24
3.2.4. AĢırı Hayvan Otlatması ........................................................................................... 27
3.2.5. Yasak Avcılık .......................................................................................................... 29
4. SONUÇ VE ÖNERĠLER .................................................................................................... 30
KAYNAKLAR ........................................................................................................................ 31
II
ÖZET
AraĢtırma alanının güncel durumunun belirlenmesi amacıyla arazi çalıĢmaları
yürütülmüĢtür. Yapılan arazi çalıĢmaları ile araĢtırma alanında daha önce yapılmıĢ olan
çalıĢmalar değerlendirilmiĢtir. Yapılan değerlendirmeler alanın zengin bir biyolojik çeĢitliliğe
sahip olduğunu ortaya koymuĢtur. AraĢtırma alanında organik ve inorganik çöp dökme, tarım
arazisine dönüĢtürme, yapılaĢma, aĢırı hayvan otlatması ve yasak avcılık gibi insan kaynaklı
olumsuz etkiler belirlenmiĢtir. Ayrıca çok büyük miktarda toprak dökülerek alanı ikiye ayıran
bir yol yapılmaktadır. 17/05/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ‘Sulak
Alanların Korunması Yönetmenliği’ne göre: ‘Sulak alanların kirletilmemesi, doğal yapılarının
ve ekolojik karakterlerinin korunması zorunludur’ (Madde 5-a), ‘Sulak alanlara çöp, moloz,
hafriyat, dip tarama ve proses artığı çamurları dökülemez’ (Madde 15) ve ‘Ekolojik karakteri
bozulmuĢ sulak alanların rehabilitasyonu sağlanır’ (Madde5-d) hükümleri bulunmaktadır. Bu
nedenle yetkili kurum ve kuruluĢlar, öncelikle araĢtırma alanını ikiye bölen yolun yapımını
acilen durdurmalı ve yol yapım amacıyla dökülen toprak ve molozlar alandan
uzaklaĢtırılmalıdır. Alandaki tarım arazisine dönüĢtürme faaliyetleri organik ve inorganik atık
dökmek ve yasak avcılık sonucunda meydana gelen insan kaynaklı olumsuz etkiler, alandaki
ekosistem tahribatı geri dönüĢümsüz bir hal almadan, acilen önlenmelidir. Ayrıca Kamu
kurumları, üniversite ve sivil toplum kuruluĢlarının iĢbirliğiyle, çalıĢma alanındaki
biyoçeĢitliliğin önemi ve korunmasının gerekliliği konusunda yerel halkı bilinçlendirmek
amacıyla eğitim çalıĢmaları düzenlenmesi, alanın sürdürülebilir kullanımı ve korunması
açısından önem taĢımaktadır
III
ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ
Çizelge 1. Hatay ilindeki sulak alanlar
2
Çizelge 2. Tehlike altındaki bitki türleri ve tehlike kategorileri
12
Çizelge 3. Tehlike altındaki sürüngen türleri ve tehlike kategorileri
15
Çizelge 4. IUCN Kırmızı listesi ve ÖDA (Eken ve ark, 2006) kriterlerine göre tehlike
altındaki kuĢ türleri ve tehlike kategorileri
18
Çizelge 5. Bölgede belirlenen kuĢ türleri listesi
19
Çizelge 6. Alanda yayılıĢ gösteren kelebek türleri
23
IV
ġEKĠLLER DĠZĠNĠ
ġekil 1. Milleyha Sulak Alanı, ġubat 2013
3
ġekil 2. Milleyha Sulak Alanı Haritası
4
ġekil 3. Milleyha Sulak Alanı, Mart 2012
5
ġekil 4. Alanda yayılıĢ gösteren bitkilerden bazıları
6
ġekil 5. Tuzcul alanlara özgü bir bitki olan Halimione portulacoides
11
ġekil 6. GösteriĢi bir tür: Pancratium maritimum (Kum zambağı)
13
ġekil 7. Mauremys caspica (Çizgili Kaplumbağa).
15
ġekil 8. Hyla savignyi (YeĢil Kurbağa)
16
ġekil 9. Pasifik incirkuĢu (Anthus rubescens japonicus)
17
ġekil 10. Crex crex (Bıldırcın kılavuzu)
18
ġekil 11 Tarım arazisine dönüĢtürülen bir alan
24
ġekil.12. Tarım arazisine dönüĢtürülen bir alan
25
ġekil 13. Alanı kirleten organik ve inorganik atıklar.
26
ġekil 14. Alanı ikiye ayıran yol
27
ġekil 15. AĢırı hayvan otlatması
28
ġekil 16. Alandaki avcılar
28
1
1.GĠRĠġ
Sulak alanlar hassas ve özel alanlardır. Bu alanlarda yaĢayan canlıların çoğu baĢka
yerlerde yaĢamlarını sürdüremezler. Bu alanlar aynı zamanda pek çok faaliyet amacıyla
insanlar tarafından da tercih edilmektedir. Özellikle yapılaĢma ve tarım arazisine dönüĢtürme
faaliyetleri alanı geri dönüĢümsüz bir Ģekilde yok etmektedir. Bu alanların çok dar alanlar
olmaları onların önemini bir kat daha artırmaktadır.
1.1.Sulak Alan nedir?
- 17.05.2005 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanan Sulak Alanların Korunması
Yönetmenliğine göre:
•
Sulak Alan: (DeğiĢik:RG-26/8/2010-27684) Doğal veya yapay, devamlı veya geçici,
suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin
çekilme devresinde altı metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, baĢta su kuĢları
olmak üzere canlıların yaĢama ortamı olarak önem taĢıyan bütün sular, bataklık, sazlık
ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru
ekolojik açıdan sulak alan kalan yerleri ifade etmektedir.
- Sulak alanların korunmasında aĢağıdaki ilkelere uyulması zorunludur (Madde 5):
•
a) Sulak alanların kirletilmemesi, doğal yapılarının ve ekolojik karakterlerinin
korunması zorunludur. Her türlü arazi ve su kullanım planlamalarında, sulak alanların
iĢlev ve değerlerinin korunması esastır.
•
b) Sulak alanlarda biyolojik çeĢitliliğin korunması ve geliĢtirilmesi için gerekli
tedbirler alınır.
•
c) Sulak alanların akılcı kullanımı ile uyumlu, korunmalarına ve geliĢtirilmelerine
katkı sağlayacak faaliyetler desteklenir ve teĢvik edilir.
•
d) Ekolojik karakteri bozulmuĢ sulak alanların rehabilitasyonu sağlanır.
2
•
e) KurutulmuĢ sulak alanların teknik ve ekonomik olarak uygun olanlarının geri
kazanımı için gerekli tedbirler alınır.
•
f) Ramsar Listesinde yer alsın veya almasın uygun sulak alanlarda su kuĢları
popülasyonlarının arttırılması sağlanır.
1.2. Sulak Alanların Önemi
•
Sulak alanlar sahip oldukları pek çok özellik sebebiyle çok özgün bir ekosistemin
geliĢmesine olanak tanırlar.
•
Buradaki canlı türlerinin çoğu baĢka yerde yaĢamlarını sürdüremezler.
•
Bu alanlar yüksek canlı yoğunluğu ve zengin biyoçeĢitliliğe sahip ekosistemlerdir.
•
Sağladığı korunaklı alanlar ile, kuĢlar, balıklar, iki yaĢamlılar gibi pek çok canlının
beslenip üremelerine olanak veren alanlardır.
•
Sulak alanlar aynı zamanda aĢırı yağıĢlarda yağıĢın depolanmasını sağlamak, su
taĢkınlarını ve erozyonu önlemek nitrat ve fosfat kirlemesini azaltmak, kıyı Ģeridini
stabilize etmek gibi çok önemli görevleri üstlenirler.
1.3. Hatay Ġlindeki Sulak Alanlar
•
Hatay il sınırları içerisinde bulunan sulak alanların toplamı 1832,76 hektardır
(Kaynak: T.C Hatay Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, Hatay Çevre Durum
Raporu, 2011).
•
Valilik raporunda 35 ha olarak gösterilen Milleyha Sulak Alanı, yaptığımız
hesaplamalara göre yaklaĢık 100 ha bir alanı kapsamaktadır.
3
Çizelge 1. Hatay ilindeki sulak alanlar.
Sulak Alan
Büyüklük (ha)
Balıklı Göl
350
Sarıseki Sazlığı
29,9
İskenderun İsdemir
7,6
Cüdeyde Gölü
20
Baraj Rezervuarları
430
Gölet Rezervuarları Yüzeyi
10
Asi Nehri ve Kolları
844
Milleyha
35 ?
Yeniyurt Sahili
18,6
Gölkent
24
Ekizler Çifliği Mevkii
60
Karabasamak Balıkçı Evleri Yanı
Toplam
3,66
1832,76
Hatay ili toplam 540.300 hektar alan kaplamaktadır. Sulak alanların 1832,76 ha alan
kapladığı göz önüne alındığında toplam yüz ölçüme göre ne kadar az bir alan kaplamıĢ
oldukları anlaĢılacaktır.
Hatay ilindeki sulak alanlar arasında Milleyha Sulak Alanı barındırdığı farklı
vejetasyon tipleriyle ayrı bir öneme sahiptir. Milleyha Sulak Alanı içerisinde Juncus
maritimus, Zygophyllum album, Arthrocnemum macrostachyum, Halimione portulacoides,
Salicornia palasiana subsp. palasiana gibi halofitik karekterli bitki türlerinin oluĢturduğu
özel bitki birlikleri mevcuttur.
4
ġekil 1. Milleyha Sulak Alanı, ġubat 2013
5
2. MATERYAL ve YÖNTEM
2.1.AraĢtırma Alanının Tanımı
•
Hatay ili Samandağ ilçesi sınırlarında bulunmaktadır. Deniz Mahallesi ile Asi Nehri
arasında yer alır.
•
YaklaĢık 100 hektarlık bir alana sahiptir.
•
Alan yaz aylarında büyük oranda kurumaktadır.
•
Alan sulama kanallarıyla tarım alanlarından ayrılmaktadır.
•
Milleyha Sulak Alanı, Samandağ Kıyı Kumullarının devamı niteliğindedir.
ġekil 2. Milleyha Sulak Alanı Haritası
6
2.2. Yöntem
Alanın güncel durumunun belirlenmesi amacıyla arazi çalıĢmaları düzenlenmiĢtir.
Arazi çalıĢmaları sırasında gözlemler yapılmıĢ, fotoğraflar çekilmiĢ ve notlar alınmıĢtır.
Yapılan incelemeler daha önce yapılan çalıĢmalarla karĢılaĢtırılmıĢ ve araĢtırma alanının
güncel durumu belirlenmiĢtir.
Arazi çalıĢmaları belirli aralıklarla düzenlenmiĢtir. ÇalıĢmalar sırasında ekipman
olarak dürbün, teleskop, fotoğraf makineleri, GPS, zıpkın ve pres (Bitkier için), kuĢ kitabı,
kelebek kitabı, sürüngen ve iki yaĢamlılar kitabı götürülmüĢtür.
ġekil 3. Milleyha Sulak alanı, Mart 2012
7
3.BULGULAR
3.1. AraĢtırma Alanının BiyoçeĢitliliği
Alan çok zengin bir biyoçeĢitliliğe sahiptir. Yapılan çalıĢmalarda alanda 231 bitki
türünün yayılıĢ gösterdiği belirlenmiĢtir. KuĢ türleri açısından zengin olan alanda 52
familyaya ait 219 kuĢ türü saptanmıĢtır. Bölgede gerçekleĢtirilen gözlem ve çalıĢmalarda 6
familyaya ait 24 kelebek türü saptanmıĢtır. Yapılan çalıĢmalar sonrasında 6 memeli, 12
Sürüngen, 3 Kurbağa türü gözlenmiĢtir. Daha sonra yapılacak araĢtırmalarda bu sayılar
artacağı düĢünülmektedir.
3.1.1. AraĢtırma Alanındaki Bitki Türleri
Alanda 231 bitki türü tespit edilmiĢtir. Bu bitkiler ve ait oldukları familyalar liste
Ģeklinde verilmiĢtir. Bu türlerden bazılarının nesli tehlike altındadır. Bazı türler çeĢitli
amaçlarla kullanılmaktadırlar.
ġekil 4. Alanda yayılıĢ gösteren bitkilerden bazıları
8
AraĢtırma Alanında Tespit Edilen Bitki Türleri:
RANUNCULACEAE
Ranunculus marginatus var. trachycarpus
Ranunculus chius
Ranunculus sphaerospermus
Nigella arvensis var. glauca
Nigella stellaris
PAPAVERACEAE
Papaver syriacum
Papaver rhoeas
Fumaria capreolata
Fumaria densiflora
BRASSICACEAE
Raphanus raphanistrum
Diplotaxis erucoides
Sinapis alba
Cakile maritima
Cardaria draba subsp. draba
Maresia nana
PORTULACACEAE
Portulaca oleracea
CARYOPHYLLACEAE
Agrostemma githago
Cerastium glomeratum
Polycarpon tetraphyilum
Silene vulgaris var. vulgaris
Silene aegyptiaca subsp. aegyptiaca
Silene colorata
Spergularia marina
ILLECEBRACEAE
Paronychia argentea var. scariosissima
POLYGONACEAE
Polygonum amphibium
Polygonum maritimum
Polygonum equisetiforme
Rumex crispus
Rumex dentatus subsp. halacsyi
CHENOPODIACEAE
Arthrocnemum macrostachyum
Chenopodium murale
Halimione portulacoides
Salicornia palasiana subsp. palasiana
Salsola kali
Salsola soda
AMARANTHACEAE
Amaranthus retroflexus
TAMARICACEAE
Tamarix smyrnensis
MALVACEAE
Malva parviflora
Lavertera cretica
LINACEAE
Linum bienne
GERANIACEAE
Erodium malacoides Geranium
rotundifolium
Geranium dissectum
Geranium molle subsp. molle
Geranium tuberosum. subsp. tuberosum
OXALIDACEAE
Oxalis pes-caprae
Oxalis corniculata
ZYGOPHYLLACEAE
Zygophyllum album
Tribulus terrestris
FABACEAE
Acacia karroo
Alhagi mannifera
9
Glycyrrhiza echinata
Glycyrrhiza glabra var. glandulifera
Hymenocarpus circinnatus
Lathyrus annuus
Lathyrus aphaca var. modestus
Lathyrus gorgoni var. gorgoni
Lotus corniculatus var. tenuifolius
Medicago marina .
Medicago intertexta var. ciliaris
Medicago littoralis var. littoralis
Melilotus alba
Melilotus indica
Melilotus messanensis
Onobrychis caput-galli
Ononis mitissima
Ononis natrix subsp. natrix
Scorpiurus muricatus var. subvillosus
Trifolium campestre
Trifolium angustifolium var. intermedium
Trifolium lappeceum
Trifolium spumosum
Vicia lutea var. hirta
Vicia narbonensis var. serratifolia
Vicia sativa subsp. incisa var. cordata
Vicia sativa subsp. nigra var. nigra
APIACEAE
Bunium paucifolium var. junceum
Crithmum maritimum
Daucus broteri
Eryngium maritimum
Falcaria vulgaris
Pseudorlaya pumila
Ridolfia segetum
Scandix pecten-veneris
Torilis nodosa
CUCURBITACEAE
Ecbalium elaterium
ASTERACEAE
Anthemis cotula
Anthemis palestina
Artemisia annua
Calendula arvensis
Carduus pycnocephalus subsp.
pycnocephalus
Cardopatium corymbosum
Cichorium intybus
Chrysanthemum segetum
Conyza bonariensis
Conyza canadensis
Crepis foetida subsp. rhoeadifolia
Echinops viscosus subsp. bithnicus
Filago pyramidata
Inula crithmoides
Inula salicina
Inula viscosa
Leucanthemum myconis
Othanuıs maritimus
Pulicaria dysenterica
Reichardia picroides
Scolymus hispanicus
Senecio vernalis
Sonchus asper subsp. glaucescens
Tragopogon longirostris var. longirostris
Urospermum picroides
Xanthium spinosum
Xanthium strumarium subsp. cavanillesii
CACTACEAE
Opuntia ficus-indicata
CAMPANULACEAE
Legousia falcata
ROSACEAE
Rubus sanctus
Sarcopoterium spinosum
MYRTACEAE
Myrtus communis subsp. communis
Eucalyptus camaldulensis (Kültür)
Acacia cyanophylla (Kültür)
LYTHRACEAE
Lythraceae hyssopifolia
10
PRIMULACEAE
Anagallis arvensis var. caerulea
Anagallis arvensis var. arvensis
Lysimachia linum-stellatum
APOCYNACEAE
Nerium oleander L.
GENTIANACEAE
Blackstonia perfoliata subsp. perfoliata
Centaurium erythraea subsp. erythraea
Centaurium spicatum
Centaurium pulchellum
Orobanche minor
Orobanche palaestina
VERBENACEAE
Vitex angus-castus
Phyla nodiflora
LABIATAE
Lamium amplexicaule
Salvia viridis
PLUMBAGINACEAE
Limonium angustifolium
Plumbago europaea
CONVOLVULACEAE
Cressa cretica
Ipomoea stolonifera
Calystegia sepium subsp. sepium
Convolvulus arvensis
PLANTAGINACEAE
Plantago coronopus subsp. commutata
Plantago scabra
Plantago lagopus
Plantago maritima L
CUSCUTACEAE
Cuscuta campestris r
THYMELAEACEAE
Thymelaea hirsuta
BORAGINACEAE
Anchusa aggregata
Echium angustifolium
Echium glomeratum
Heliotropium hirsutissimum
Nonea obtusifolia
EUPHORBIACEAE
Mercularis annua
Euphorbia terracina
Euphorbia paralias
Euphorbia falcata subsp. falcata
Euphorbia peplus var. minima
Euphorbia helioscopia
Euphorbia peplis
Ricinus communis
SOLANACEAE
Solanum nigrum subsp. nigrum
Solanum alatum
SCROPHULARIACEAE
Verbascum sinuatum var. adenosepalum
Verbascum galilaeum
Veronica cymbalaria
Veronica debilis
Veronica persica
Veronica anagallis-aquatica
OROBANCHACEAE
Orobanche nana
URTICACEAE
Urtica urens
RUBĠACEAE
Galium aparine
Sherardia arvensis
Valantia hispida
ARACEAE
Arisarum vulgare subsp. vulgare
11
Arum dioscoridis
LEMNACEAE
Lemna gibba L.
LILIACEAE
Allium ampeloprasum
Allium neapolitanum
Allium porrum
Bellevallia trifoliata
Muscari comosum
Muscari parviflorum
Ornithogallum umbellatum
Scilla autumnalis
Urginea maritima
AMARYLLIDACEAE
Narcissus tazetta subsp. tazetta
Pancratium maritimum
IRIDACEAE
Gynandiris sisyrinchium
Romulea ramiflora subsp. ramiflora
Gladiolus italicus
THPHACEAE
Typha domingensis
JUNCACEAE
Juncus rigidus
Juncus heldreichianus subsp.
heldreichianus
Juncus littoralis
Juncus maritimus
CYPERACEAE
Cyperus capitatus
Cyperus rotundus
Bolboschoenus maritimus var. maritimus
Scirpoides holoschoenus
Schoenus nigricans
Carex divisa
POACEAE
Aegilops triuncialis subsp. triuncialis
Aeluropus littoralis
Alopecurus myosuroides var. tonsus
Arundo donax
Avena barbata subsp. barbata
Bromus rigidus
Catapodium marinum
Catapodium rigidum subsp. rigidum var.
majus
Cynodon dactylon var. dactylon
Crypsis faktorovskyi
Digitaria sanguinalis
Eleusine indica
Elymus farctus subsp. farctus var. farctus
Elymus elongatus subsp. elongatus
Hordeum murinum subsp. glaucum
Imperata cylindrica
Lagurus ovatus
Lolium rigidum var. rigidum
Paspalum paspalodes
Phalaris minor
Phalaris paradoxa
Phragmites australis
Polypogon maritimus subsp. maritimus
Polypogon monspeliensis
Polypogon viridis
Rostraria cristata var. cristata
Rostraria cristata var. glabriflora
Saccharum ravennae
Sporobulus virginicus
Trachynia distachya
Tragus racemosus
11
ġekil 5. Tuzcul alanlara özgü bir bitki olan Halimione portulacoides
Salicornia palasiana subsp. palestina türü Milleyha sulak alanından toplanıp 2008
yılında bilim dünyasına tanıtılan ülkemiz için endemik bir bitki türüdür. Alanda yayılıĢ
gösteren Polygonum maritimum, Maresia nana, Eryngium maritimus, Othanutus maritimus
gibi onlarca bitki türü kıyı kumulları dıĢında yaĢamlarını sürdüremezler.
Salicornia palasiana, Arthrocnemum macrostachyum, Halimione portulacoides,
Salsola soda gibi türler sadece tuzlu bataklıklarda yaĢamlarını devam ettirebilirler.
Inula crithmoides (HaĢiĢi) türü turĢu yapılarak ya da salata olarak tüketilmek
amacıyla aĢırı Ģekilde toplanmaktadır.
Arazide toplanan türlerin tehlike kategorileri Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı'na
(Ekim ve ark., 2000) göre değerlendirilmiĢtir.
Leucanthemum myconis ve Diplotaxis erucoides ülkemizde sadece Hatay ilinde yayılıĢ
gösteren türlerdir.
12
IUCN Tehlike Kategorileri
EW: (Doğal ortamında tükenmiĢ): Doğal yaĢamda soyu tükenmiĢ, fakat diğer alanlarda
(yetiĢtirme veya sergileme amaçlı) varlığını sürdüren türler.
CR: (Kritik tehlikede): Doğal yaĢamda soyu tükenme tehlikesi had safhada (extreme) olan
türler.
EN: (Tehlikede): Doğal yaĢamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler.
VU: (Hassas): Doğal yaĢamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler.
LR (Az Tehdir Altında): 3 alt kategoriye ayrılır.
LR (cd): (Koruma Önlemi Gerektiren) ġu anda tehlikede olmayan fakat yakın
gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday olan türler.
LR(nt): (Tehdit Altına Girebilir): ġu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU
kategorisine girmeye aday olan türler.
LR(lc): (Asgari endiĢe): Yaygın bulunan türler.
DD: (Yetersiz veri): Üzerinde yeterli bilgi bulunmayan türler.
Çizelge 2. Tehlike altındaki bitki türleri ve tehlike kategorileri
Tür adı
Tehlike kategorisi
Pancratium maritimum
EN
Salicornia palasiana
VU
Diplotaxis erucoides
VU
Zygophyllum album
VU
Alhagi mannifera
VU
Leucanthemum myconis
VU
Bitki türlerinin tehlike kategorileri belirli aralıklarla güncellenmektedir. Sulak Alanlar
üzerindeki insan kaynaklı baskıların artığı düĢünüldüğünde daha pek çok bitki türünün ulusal
ölçekte risk altına girebileceği aĢikardır. Sulak alanlar Ģehrimiz yüzölçümünün çok küçük bir
kısmını oluĢturmaktadır. Bu alanlardaki ekosistemlerde yaĢayan bitki ve hayvan türleri baĢka
bir yerde yaĢamlarını sürdüremezler. Bu durum bu alanların korunmasının ne kadar önemli
olduğunu ortaya koymaktadır. Son yıllarda gündemden düĢmeye küresel iklim değiĢikliği ve
13
bunun etkisiyle dünya ölçeğinde pek çok alanın kuraklaĢacağı uyarıları sulak alanların
korunmasının önemini bir kez daha gözler önüne sermektedir.
ġekil 6. GösteriĢi bir tür: Pancratium maritimum (Kum zambağı)
3.1.2. AraĢtırma Alanındaki Sürüngenler
Alanda 2 ordo 8 familyaya ait 12 tür tespit edilmiĢtir. Yapılacak araĢtırmalarda bu sayı
artacaktır. Samandağ Kıyı Kumulları, Milleyha Sulak Alanı ile iç içe ortak bir ekosistem
oluĢturmaktadır. Dolayısıyla kıyı kumullarında üreyen deniz kaplumbağaları da çalıĢma
alanına dahil edilmiĢtir.
Alanda tespit edilen türler:
Class: REPTĠLĠA (SÜRÜNGENLER)
Ordo: TESTUDINATA (KAPLUMBAĞALAR)
•
Familya : CHELONIIDAE (DENĠZ KAPLUMBAĞALARI)
14
•
–
Caretta caretta (ĠribaĢ Kaplumbağa)
–
Chelonia mydas (YeĢil Deniz Kaplumbağası)
Familya: TESTUDINIDAE (TOSBAĞAGĠLLER)
–
Testudo graeca (Tosbağa)
–
Familya : BATAGURĠDAE (ESKĠ TATLISU KAPLUMBAĞALARI)
–
Mauremys caspica (Çizgili Kaplumbağa)
Ordo: SQUAMATA (PULLU SÜRÜNGENLER)
•
Familya : AGAMIDAE (KELERLER)
- Stellagama stellio (Dikenli Keler)
•
Familya : ANGUINIDAE (YILANIMSI KERTENKELELER)
- Pseudopus apodus (Oluklu Kertenkele)
•
Familya : CHAMAELEONIDAE (BUKALEMUNLAR)
-Chamaeleo chamaeleon (Bukalemun)
•
Familya : LACERTIDAE (ASIL KERTENKELELER)
- Phoenicolacerta laevis (Hatay Kertenkelesi)
-Ophisops elegans Menetries (Tarla kertenkelesi)
•
SCINCIDAE (PARLAK KERTENKELEGĠLLER)
- Trachylepis vittata (ġeritli kertenkele)
•
Familya : COLUBRIDAE (KIRBAÇ YILANLARI)
-Coluber jugularis (Kara Yılan)
-Natrix natrix (Yarı Sucul Yılan, Küpeli Su Yılanı)
• Familya : VIPERIDAE (ENGEREKGĠLLER)
-Macrovipera lebetina (Koca Engerek)
Dünya denizlerinde yaĢayan yedi deniz kaplumbağası türünden YeĢil deniz
kaplumbağası (Chelonia mydas) ve iribaĢ deniz kaplumbağası (Caretta caretta) Akdeniz’de
yuvalayan türlerdir. Her iki tür Samandağ Kıyı Kumullarında üremektedir. Her iki tür IUCN
(Dünya Doğayı Koruma Birliği) tarafından hazırlanan Kırmızı Liste’ye göre C. mydas CR
15
(nesli kritik olarak yok olma tehlikesi altında) C. caretta türü ise EN (Doğal yaĢamda soyu
tükenme tehlikesi çok büyük) kategorisinde yer almaktadır. Özellikle C. mydas türü için
Samandağ kıyı kumulları Akdeniz’de Adana-Akyatan ve Mersin-Kazanlı kumsalından sonra
en önemli yuvalama kumsalıdır (Sönmez ve ark., 2011). Deniz kaplumbağaları üremek için
kıyı kumullarına ihtiyaç duyarlar. Kıyı kumullarının oluĢumu için kıyı kumul bitkilerinin
hayati önemi vardır. Sonuç olarak kıyı ekosisteminin bir bütün olarak korunması
gerekmektedir.
Çizelge 3. Tehlike altındaki sürüngen türleri ve tehlike kategorileri
Tür adı
Tehlike kategorisi
Chelonia mydas
CR
Caretta caretta
EN
Testudo graeca
VU
Chamaeleo chamaeleon
LR
Phoenicolacerta laevis
LR
Hyla savignyi
LR
Sürüngenlerde diğer canlı türleri gibi besin ağının eĢsiz parçalarıdır. Her canlının
besin ağında çok önemli görevleri vardır. Bu nedenle bir alanın korunması ancak o
alanya yaĢayan bütün türlerin ortak bir Ģekilde korunmasına bağlıdır.
ġekil 7. Mauremys caspica (Çizgili Kaplumbağa)
16
3.1.3. AraĢtırma Alanındaki ĠkiyaĢamlılar
Kurbağalar üremek için suya bağımlıdırlar. Bu nedenle sulak alanlar olmadan bu
canlılar nesillerini devam ettiremezler. Kurbağalar kuraklığa en hassas türlerdir.
Yumurtalarını suya bırakırlar. Yumurtadan çıkan larvalar büyüyüp baĢkalaĢım geçirerek ergin
bir kurbağaya dönüĢürler. Kurbağalar sinek ve sivrisinek gibi böcekleri yer, kuĢ ve yılanlara
yem olurlar. Besin ağındaki yerleri kurbağaları alan için eĢsiz canlılar yapmaktadır. Alanda üç
kurbağa türü yayılıĢ göstermekte ve üremektedir. Bu türlerin ergin bireyleriyle suya
yakınlıkları arasında bir iliĢki gözlenmiĢtir. Gece kurbağası suya en uzak olan türdür. Onu
yeĢil kurbağa takip etmektedir. Ova kurbağası ise su içinde yaĢamaktadır.
•
Bunlar:
–
Rana ridibunda (Ova Kurbağası)
–
Hyla savignyi (YeĢil Kurbağa)
–
Bufo viridis (Gece kurbağası)
ġekil 8. Hyla savignyi (YeĢil Kurbağa)
17
3.1.4. AraĢtırma Alanının KuĢları
KuĢ türleri açısından zengin olan alanda 52 familyaya ait 219 kuĢ türü saptanmıĢtır.
Alan, su ve kıyı kuĢları açısından oldukça elveriĢli olmakla birlikte; alan üzerinde yüksek
insan baskısı olması, yüksek sayıda kuĢ sürülerinin barınmasına sınırlı imkan tanımaktadır.
Milleyha Sulak Alanı ve kıyı Ģeridi, ülkemizde bulunan her üç yalıçapkını türünün yaĢadığı
nadir alanlardan biridir. ĠncirkuĢları (Anthus sp.) açısından ülkemizin en zengin bölgesi
olması yanısıra, Türkiye'de gözlenebilen 9 farklı incirkuĢu türlerinden 8'i alanda
yaĢamaktadır. 2008 yılında Türkiye'de ilk kez keĢfedilen Uzakdoğu Asya türlerinden olan
Pasifik incirkuĢu'nun (Anthus rubescens japonicus) ülkemizde yaĢadığı tek alandır. Bununla
beraber bölge, Mahmuzlu incirkuĢu (Anthus richardi) türü ile birlikte Kır kırlangıcı (Hirundo
rustica) türünün ülkemizde düzenli olarak kıĢladığı yegane alan olma özelliği taĢır.
ġekil 9. Pasifik incirkuĢu (Anthus rubescens japonicus)
18
Çizelge 4. IUCN Kırmızı listesi ve ÖDA (Eken ve ark, 2006) kriterlerine göre tehlike
altındaki kuĢ türleri ve tehlike kategorileri
Tür adı
IUCN
ÖDA
Aythya nyroca
Pasbaş Patka
VU
Milvus migrans
Kara Çaylak
VU
Aquila clanga
Büyük Orman Kartalı
VU
Falco naumanni
Küçük Kerkenez
VU
Crex crex
Bıldırcın Kılavuzu
EN
Burhinus oedicnemus
Kocagöz
VU
Charadrius leschenaultii
Büyük Cılıbıt
EN
Vanellus spinosus
Mahmuzlu Kızkuşu
VU
Limosa limosa
Çamurçulluğu
VU
Sterna nilotica
Gülen Sumru
VU
Apus affinis
Küçük Ebabil
EN
Halcyon smyrnensis
İzmir Yalıçapkını
EN
Ceryle rudis
Alaca Yalıçapkını
CR
Coracias garrulus
Gökkuzgun
VU
Calandrella rufescens
Çorak Toygarı
VU
Prinia gracilis
Dikkuyruklu Ötleğen
VU
ġekil 10. Crex crex (Bıldırcın kılavuzu)
EN
19
Çizelge 5. Bölgede belirlenen kuĢ türleri listesi
Gaviidae
Gavia arctica
Karagerdanlı Dalgıç
Podicipedidae
Anas crecca
Çamurcun
Anas platyrhynchos
Yeşilbaş
Anas acuta
Kılkuyruk
Tachybaptus ruficollis
Küçük Batağan
Anas querquedula
Çıkrıkçın
Podiceps cristatus
Bahri
Anas clypeata
Kaşıkgaga
Podiceps nigricollis
Karaboyunlu Batağan
Aythya ferina
Elmabaş Patka
Aythya nyroca
Pasbaş Patka
Tepeli Patka
Procellariidae
Calonectris diomedea
Boz Yelkovan
Aythya fuligula
Puffinus yelk ouan
Yelkovan
Accipitridae
Sulidae
Morus bassanus
Sümsükkuşu
Phalacrocoracidae
Phalacrocorax carbo
Karabatak
Pelecanidae
Pelecanus onocrotalus
Ak Pelikan
Ardeidae
Pernis apivorus
Arı Şahini
Elanus caeruleus
Ak Çaylak
Milvus migrans
Kara Çaylak
Circaetus gallicus
Yılan Kartalı
Circus aeruginosus
Saz Delicesi
Circus cyaneus
Gökçe Delice
Circus macrourus
Bozkır Delicesi
Ixobrychus minutus
Küçük Balaban
Circus pygargus
Çayır Delicesi
Nycticorax nycticorax
Gece Balıkçılı
Accipiter nisus
Atmaca
Ardeola ralloides
Alaca Balıkçıl
Buteo buteo
Şahin
Bubulcus ibis
Sığır Balıkçılı
Buteo rufinus
Kızıl Şahin
Egretta garzetta
Küçük Akbalıkçıl
Aquila pomarina
Küçük Orman Kartalı
Egretta alba
Büyük Akbalıkçıl
Aquila clanga
Büyük Orman Kartalı
Ardea cinerea
Gri Balıkçıl
Pandionidae
Ardea purpurea
Erguvani Balıkçıl
Pandion haliaetus
Ciconiidae
Balık Kartalı
Falconidae
Ciconia nigra
Kara Leylek
Falco naumanni
Küçük Kerkenez
Ciconia ciconia
Leylek
Falco tinnunculus
Kerkenez
Plegadis falcinellus
Çeltikçi
Falco vespertinus
Aladoğan
Platalea leucorodia
Kaşıkçı
Falco subbuteo
Delice Doğan
Falco peregrinus
Gök Doğan
Phoenicopteridae
Phoenicopterus roseus
Flamingo
Anatidae
Phasianidae
Coturnix coturnix
Bıldırcın
Anser albifrons
Sakarca
Rallidae
Tadorna ferruginea
Angıt
Rallus aquaticus
Su Kılavuzu
Tadorna tadorna
Suna
Porzana porzana
Benekli Sutavuğu
Anas penelope
Fiyu
Porzana parva
Bataklık Sutavuğu
Anas strepera
Boz Ördek
Crex crex
Bıldırcın Kılavuzu
20
Gallinula chloropus
Saztavuğu
Tringa nebularia
Yeşilbacak
Fulica atra
Sakarmeke
Tringa ochropus
Yeşil Düdükçün
Tringa glareola
Orman Düdükçünü
Xenus cinereus
Sarıbacak
Actitis hypoleucos
Dere Düdükçünü
Arenaria interpres
Taşçeviren
Phalaropus lobatus
Deniz Düdükçünü
Gruidae
Grus grus
Turna
Haematopodidae
Haematopus ostralegus
Poyrazkuşu
Recurvirostridae
Himantopus himantopus
Uzunbacak
Stercorariidae
Recurvirostra avosetta
Kılıçgaga
Stercorarius parasiticus
Burhinidae
Burhinus oedicnemus
Laridae
Kocagöz
Glareolidae
Glareola pratincola
Korsanmartı
Bataklıkkırlangıcı
Charadriidae
Larus ichthyaetus
Büyük Karabaş Martı
Larus melanocephalus
Akdeniz Martısı
Larus minutus
Küçük Martı
Larus ridibundus
Karabaş Martı
Charadrius dubius
Küçük Halkalı Cılıbıt
Larus genei
İncegagalı Martı
Charadrius hiaticula
Halkalı Cılıbıt
Larus canus
Küçük Gümüş Martı
Charadrius alexandrinus
Akça Cılıbıt
Larus fuscus
Karasırtlı Martı
Charadrius leschenaultii
Büyük Cılıbıt
Larus armenicus
Van Gölü Martısı
Pluvialis apricaria
Altın Yağmurcun
Larus michahellis
Gümüş Martı
Pluvialis squatarola
Gümüş Yağmurcun
Larus cachinnans
Hazar Martısı
Vanellus spinosus
Mahmuzlu Kızkuşu
Rissa tridactyla
Karaayaklı Martı
Vanellus vanellus
Kızkuşu
Sternidae
Scolopacidae
Sterna nilotica
Gülen Sumru
Calidris alba
Ak Kumkuşu
Sterna caspia
Hazar Sumrusu
Calidris minuta
Küçük Kumkuşu
Sterna sandvicensis
Karagagalı Sumru
Calidris temminckii
Sarıbacaklı Kumkuşu
Sterna hirundo
Sumru
Calidris ferruginea
Kızıl Kumkuşu
Sterna albifrons
Küçük Sumru
Calidris alpina
Karakarınlı Kumkuşu
Chlidonias niger
Kara Sumru
Limicola falcinellus
Sürmeli Kumkuşu
Chlidonias leucopterus
Akkanatlı Sumru
Philomachus pugnax
Döğüşkenkuş
Pteroclididae
Lymnocryptes minimus
Küçük Suçulluğu
Pterocles orientalis
Gallinago gallinago
Suçulluğu
Columbidae
Limosa limosa
Çamurçulluğu
Columba livia
Kaya Güvercini
Numenius phaeopus
Sürmeli Kervançulluğu
Columba oenas
Gökçe Güvercin
Numenius arquata
Kervançulluğu
Columba palumbus
Tahtalı
Tringa erythropus
Kara Kızılbacak
Streptopelia decaocto
Kumru
Tringa totanus
Kızılbacak
Streptopelia turtur
Üveyik
Tringa stagnatilis
Bataklık Düdükçünü
Streptopelia senegalensis
Küçük Kumru
Bağırtlak
21
Cuculidae
Hirundo daurica
Kızıl Kırlangıç
Ev Kırlangıcı
Clamator glandarius
Tepeli Guguk
Delichon urbica
Cuculus canorus
Guguk
Motacillidae
Strigidae
Asio flammeus
Kır Baykuşu
Tytonidae
Tyto alba
Peçeli Baykuş
Caprimulgidae
Caprimulgus europaeus
Çobanaldatan
Apodidae
Anthus richardi
Mahmuzlu İncirkuşu
Anthus campestris
Kır İncirkuşu
Anthus godlewski
Moğol İncirkuşu
Anthus trivialis
Ağaç İncirkuşu
Anthus pratensis
Çayır İncirkuşu
Anthus cervinus
Kızılgerdanlı İncirkuşu
Anthus spinoletta
Dağ İncirkuşu
Apus apus
Ebabil
Anthus rubescens japonicus
Pasifik incirkuşu
Apus pallidus
Boz Ebabil
Motacilla flava
Sarı Kuyruksallayan
Apus melba
Akkarınlı Ebabil
Motacilla citreola
Sarıbaşlı Kuyruksallayan
Apus affinis
Küçük Ebabil
Motacilla cinerea
Dağ Kuyruksallayanı
Motacilla alba
Akkuyruksallayan
Alcedinidae
Halcyon smyrnensis
İzmir Yalıçapkını
Pycnonotidae
Alcedo atthis
Yalıçapkını
Pycnonotus xanthopygos
Ceryle rudis
Alaca Yalıçapkını
Turdidae
Meropidae
Merops apiaster
Arıkuşu
Coraciidae
Coracias garrulus
Gökkuzgun
İbibik
Picidae
Jynx torquilla
Turdus merula
Karatavuk
Turdus philomelos
Öter Ardıç
Muscicapidae
Upopidae
Upupa epops
Arap Bülbülü
Boyunçeviren
Alaudidae
Cercotichas galactotes
Çalı Bülbülü
Erithacus rubecula
Kızılgerdan
Luscinia svecica
Buğdaycıl
Irania gutturalis
Taş Bülbülü
Phoenicurus ochruros
Kara Kızılkuyruk
Phoenicurus phoenicurus
Kızılkuyruk
Melanocorypha calandra
Boğmaklı Toygar
Saxicola rubetra
Çayır Taşkuşu
Melanocorypha bimaculata
Küçük Boğmaklı Toygar
Saxicola torquata
Taşkuşu
Calandrella brachydactyla
Bozkır Toygarı
Saxicola maura
Sibirya Taşkuşu
Calandrella rufescens
Çorak Toygarı
Oenanthe isabellina
Boz Kuyrukkakan
Galerida cristata
Tepeli Toygar
Oenanthe oenanthe
Kuyrukkakan
Alauda arvensis
Tarlakuşu
Oenanthe cypriaca
Kıbrıs Kuyrukkakanı
Lullula arborea
Orman Toygarı
Oenanthe hispanica
Karakulaklı Kuyrukkakan
Oenanthe deserti
Çöl Kuyrukkakanı
Oenanthe finschii
Aksırtlı Kuyrukkakan
Hirundinidae
Riparia riparia
Kum Kırlangıcı
Ptyonoprogne rupestris
Kaya Kırlangıcı
Hirundo rustica
Kır Kırlangıcı
22
Sylviidae
Carduelis carduelis
Saka
Cisticola juncidis
Yelpazekuyruk
Carduelis cannabina
Ketenkuşu
Prinia gracilis
Dikkuyruklu Ötleğen
Bucanetes githagineus
Küçük Alamecek
Cettia cetti
Kamış Bülbülü
Emberizidae
Locustella lusciniodies
Bataklık Kamışçını
Emberiza hortulana
Kirazkuşu
Acrocephalus melanopogon
Bıyıklı Kamışçın
Emberiza caesia
Kızıl Kirazkuşu
Acrocephalus schoenobaenus
Kındıra Kamışçını
Emberiza schoeniclus
Bataklık Kirazkuşu
Acrocephalus palustris
Çalı Kamışçını
Emberiza melanocephala
Karabaşlı Kirazkuşu
Acrocephalus scirpaceus
Saz Bülbülü
Miliaria calandra
Tarla Kirazkuşu
Acrocephalus arundinaceus
Büyük Kamışçın
Hippolais pallida
Ak Mukallit
Sylvia melanocephala
Maskeli Ötleğen
Sylvia curruca
Küçük Akgerdanlı Ötleğen
Sylvia communis
Akgerdanlı Ötleğen
Sylvia atricapilla
Karabaşlı Ötleğen
Phylloscopus collybita
Çıvgın
Phylloscopus trochilus
Söğütbülbülü
Paridae
Parus major
Büyük Baştankara
Remizidae
Remiz pendulinus
Çulhakuşu
Laniidae
Lanius collurio
Kızılsırtlı Örümcekkuşu
Lanius minor
Karaalınlı Örümekkuşu
Lanius senator
Kızılbaşlı Örümcekkuşu
Lanius nubicus
Maskeli Örümcekkuşu
Corvidae
Corvus corone pallescens
Leş Kargası
Sturnidae
Sturnus roseus
Ala Sığırcık
Sturnus vulgaris
Sığırcık
Passeridae
Passer domesticus
Serçe
Passer hispaniolensis
Söğüt Serçesi
Fringillidae
Fringilla coelebs
İspinoz
Serinus serinus
Küçük İskete
Carduelis chloris
Florya
23
3.1.5. AraĢtırma Alanının Kelebekleri
Bölgede gerçekleĢtirilen gözlem ve çalıĢmalarda 6 familyaya ait 24 kelebek türü
saptanmıĢtır. Alan, Danaus chrysippus (Sultan) adlı kelebek türünün Türkiye'de ürediği
saptanan ilk yer olması yanısıra, ülkemizde bilinen iki üreme sahasından biridir.
Çizelge 6. Alanda yayılıĢ gösteren kelebek türleri
PAPILIONIDAE
Papilio machaon
SATYRIDAE
Maniola telmessia
PIERIDAE
Euchloe belemia
Pontia edusa
Colias crocea
Pieris rapae
Pieris brassicae
LYCAENIDAE
Cigaritis acamas
Lycaena thersamon
Lycaena phylaesa
Lampides boeticus
Zizeeria karsandra
Chilades galba
Aricia agestis
Polyommatus icarus
NYMPHALIDAE
Danaus chrysippus
Charaxes jasius
Vanessa cardui
Vanessa atalanta
Melitaea trivia
Melitaea didyma
HESPERIDAE
Pelopidas thrax
Gegenes pumilio
Carcharodus alceae
Kızıl tilki, sivrifare, sıçan, kirpi, köpek ve yarasa alanda gözlemlediğimiz memeli
türleridir.
Yaptığımız çalıĢma sonunda alanda yayılıĢını belirlediğimiz türler alanın son derece
önemli olduğunu ve çok zengin bir biyoçeĢitliliğe sahip olduğunu ortaya koymaktadır.
Ekibimiz tarafından alanda belirlenen türler dıĢında pek çok türün daha alanda yayılıĢ
gösterdiği göz önünde bulundurulmalıdır. Ġleride yapılacak çalıĢmalarda bu ortaya konacaktır.
24
3.2. Alandaki Ġnsan Kaynaklı Olumsuz Etkiler.
Tarım arazisine dönüĢtürme, organik ve inorganik atık dökme, alanı ikiye ayıran yol,
aĢırı otlatma ve yasak avcılık alandaki insan kaynaklı olumsuz etkilerdir.
3.2.1. Tarım arazisine dönüĢtürme
–
Özellikle alanın sınır kısımlarında alanların tarım arazisine dönüĢtürülmesi
çalıĢmaları canlıların yaĢam alanlarını yok etmektedir.
–
Ayrıca tarım arazisine dönüĢtürülen alanlara dökülen gübre ve zirai ilaçlar
ekolojik dengeyi bozan, canlılara uzun süreli zarar veren diğer etkilerdir.
ġekil 11. Tarım arazisine dönüĢtürülen bir alan
25
ġekil 12. Tarım arazisine dönüĢtürülen bir alan
3.2.2. Organik ve Ġnorganik Atık Dökme
- Toprak ve moloz dökmek
- Büyük miktarlarda meyve ve sebze dökmek
- Lastik, plastik,koltuk vs. atmak
- LeĢ atmak
- Saman,yün vs. atmak gibi pek çok organik ve inorganik atık alanı kirletmektedir.
- Bu değerli ve eĢsiz alan yerel halk tarafından adeta çöplük olarak kullanılmaktadır.
Bu durum alan ile ilgili bilgilendirme çalıĢmalarının ne denli önemli olduğunu ortaya
koymaktadır. Bu konuda denetimlerin ve cezai yaptırımların yeterliliği çok önemlidir.
Alanda yetkili kurumların koyduğu çöp ve moloz dökülmez tabelasının hemen dibine
aĢırı derecede çöp ve molozların dökülmüĢ olması bu durumu doğrulamaktadır.
26
ġekil 13. Alanı kirleten organik ve inorganik atıklar.
27
3.2.3. Alanı Ġkiye Ayıran Yol
- Büyük miktarda toprak ve moloz dökülerek alanı ikiye ayıran ve ilçe merkezine
bağlayan bir yol yapılmıĢtır. Bu hem alanı büyük ölçüde tahrip etmiĢ hem de insan etkisine
açık hale getirmiĢtir. Yakın gelecekte alandaki insan kaynaklı olumsuz etkilerin çok daha
fazla artmasına sebep olacak ve alanın yok olmasıyla sonuçlanacaktır.
ġekil 14. Alanı ikiye ayıran yol
3.2.4. AĢırı Hayvan Otlatması
- Daha önce alanda gözlenmeyen bu durum Ģimdi gözlenmektedir. AĢırı hayvan
otlatması alanın eĢsiz bitki örtüsüne zarar vererek alanın ekolojik karakterini
bozacaktır.
28
ġekil 15. AĢırı hayvan otlatması
ġekil 16. Alandaki avcılar
29
3.2.5. Yasak Avcılık
- Özellikle hafta sonları aĢırı derecede avcı bulunduğu gözlenmiĢtir. Herhangi bir
eğitimleri ve yasal izinleri olmayan avcılar kontrolsüz bir Ģekilde avlanarak alana büyük zarar
vermektedirler.
30
4. SONUÇ VE ÖNERĠLER
Milleyha Sulak Alanı Neden Önemlidir?
- Hatay ili toplam 540.300 hektar alan kaplamaktadır. Tüm sulak alanların kapladığı alan
1832,76 hektardır.
- Milleyha Sulak Alanı, sahip olduğu sazlık alanlar, kamıĢlık alanlar ve tuzcul bitkilerin
oluĢturduğu halofitik vejetasyon, KuĢlar, Kurbağalar, Kelebekler ve daha pek çok canlı
tarafından korunma, yuvalama ve beslenme alanı olarak kullanılan eĢsiz bir ekosistemdir.
- Alan süzülerek uçan kuĢların göç yolu üzerinde bulunmaktadır. Alan göç sırasında kuĢların
dinlenmeleri için gereklidir.
- Alan nesli tehlike altında olan bir çok canlı türüne ev sahipliği yapmaktadır.
- Bu alanı kullanan canlı türlerinin birçoğu baĢka yerde yaĢamlarını sürdüremezler.
- Alan barındırdığı biyoçeĢitlilikle yüksek bir Ekoturizm potansiyeline sahiptir
Tüm bu nedenlerden ötürü alanın acilen korunması gerekmektedir. Alandaki insan
kaynaklı olumsuz etkiler bu hızla devam ederse çok yakın gelecekte bu eĢsiz alan yok
olacaktır. Kamu kurumları, Sivil Toplum KuruluĢları ve yerel halk birlikte alanın
sürdürülebilir kullanımını sağlaması ile ilgili çalıĢmalar yürütmeli ve bu doğal mirası gelecek
nesillere aktarmalıdır.
Zengin bir biyoçeĢitliliğe sahip olan Milleyha Sulak Alanı'nın Sulak alan ilan edilerek
yasal bir statüye kavuĢturulması ve alanın rehabilite edilerek korunması gerektiğini
düĢünmekteyiz.
31
KAYNAKLAR
ALTAN, T., ARTAR, M., ATĠK, M., ÇETĠNKAYA, G., 2004. Çukurova Deltası Biyosfer
Rezervi Yönetim Planı. LIFE-Çukurova Deltası Biyosfer Rezervi Planlama Projesi.
Çukurova Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 372 s, Adana.
ALTAY, V., KAYIKÇI, S., ATAHAN, A. 2011. Milleyha (Samandağ - Hatay) Sulak
Alanının BiyoçeĢitlilik Açısından Önemi, Alandaki Ġnsan Kaynaklı Olumsuz
Etkilerin Tespiti ve Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi (Sözlü Bildiri). II.
Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 22-24 Haziran 2011, KırĢehir / TÜRKĠYE
ALTINÖZLÜ, H., 2004. Flora of the Natural Conservation Area in Adana-Yumurtalık
Lagoon (Turkey). Turkish Journal of Botany, 28: 491-506.
ATAHAN, A., GÜL, O., ATAHAN, M., 2008. Hatay KuĢ Gözlem Raporu 1997-2007. Ada
matbaası, Antakya.
ATAHAN, A., ATAHAN, M., GÜL, O., GÜL, M., 2009. Hatay KuĢ Gözlem Raporu 2008.
SubaĢıKuĢ. Antakya.
ATAHAN, A., ATAHAN, M., 2009. First record of Buff-bellied Pipit Anthus (rubescens)
japonicus for Turkey, Sandgrouse, 31: 138–139.
ATAHAN, A., KAYIKÇI, S., ATAHAN, M., GÜL, O., GÜL, M., 2013. Hatay'ın KuĢları.
Antakya Belediyesi Kültür Yayınları. Antakya.
ATAY, E., ATAHAN, A., GÜL, M., KILIÇ, U., 2013. Hatay’da Kelebek Gözlem
ÇalıĢmalarının Değerlendirilmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi. s 3(9):17-33
BYFIELD, A. ve ÖZHATAY, N., 1996. Türkiye’nin Karadeniz, Marmara ve Kuzey
Ege Sahillerinde Sürdürülen Bir Botanik ÇalıĢma ve Doğa Koruma Önerileri. Doğal
Hayatı Koruma Derneği ve Fauna & Flora Ġnternational, 34 s, Ġstanbul.
ÇETĠK, A. R., 1982. Sorgun (Manavgat), Kemer, Lara (Antalya) ve Kavaklı (Finike)
Kumullarının
Fitososyolojik
ve
fitoekolojik
yönden
incelenmesi.
Atatürk
Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi, 1 (1): 331-359, Erzurum.
DAVIS, P. H., 1965-1985. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Vol: 1-9. Edinburgh
University Press, Edinburgh.
32
DAVIS, P. H. et al., 1988. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Vol: 10. Edinburgh
University Press, Edinburgh.
DOYGUN, H., BERBEROĞLU, S., ALPHAN, H., 2003. Hatay, Burnaz Kıyı Kumulları Alan
Kullanım DeğiĢimlerinin Uzaktan Algılama Yöntemi ile Belirlenmesi. Ekoloji Çevre
Dergisi, 12 (48): 4-9.
DÜZENLĠ, A., ÇAKAN, H., TÜRKMEN, N., UYGUR, F. N., OREL, E., 1996. Göksu
Deltası’nın (Silifke, Ġçel) Florası. Turkish Journal of Botany, 20 (Ek Sayı): 173-191.
EKEN, G., BOZDOĞAN, M., ĠSFENDĠYAROĞLU, S., KILIÇ, DT., LĠSE, Y., 2006)
Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları. Doğa Derneği, Ankara
EKĠM, T., KOYUNCU, M., VURAL, M., DUMAN, H., AYTAÇ, Z., ADIGÜZEL, N., 2000.
Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, 246 s, Ankara.
GÜNER, A., ÖZHATAY, N., EKĠM, T., BAġER, H.K.C., 2000. Flora of Turkey and East
Aegean Islands, Supplement 2, Vol.11, Edinburgh University press, 656 s,
Edinburgh.
GÜVENSEN, A., 1994. Ege Bölgesi Kıyı Ekosisteminde Yer Alan Halofitlerin ve
Psammofitlerin Genel Özellikleri ve Bu Ekosistemler Üzerine Çevresel Baskılar.
Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 103 s, Ġzmir.
GÜZELMANSUR, A., 2000. Erzin Ġlçesi Sarımazı–Burnaz Halk Plajları ve Gaziantep Tatil
Siteleri Arasındaki Kıyı ġeridinde Kıyı Alan Kullanım Planlaması. Yüksek Lisans
Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 158 s, Adana.
KAYIKÇI, S., 2006. Samandağ (Hatay) Kıyı Kumullarının Florası. Mustafa Kemal
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 60 s, Hatay.
KAYIKÇI, S., 2010. Samandağ Kıyı Kumulları Üzerindeki Antropojenik Etkilerin Tespiti ve
Alınması Gereken Önlemlerinin Belirlenmesi (Sözlü Bildiri). II. Ulusal Öğrenci
Ekoloji ve Çevre Öğrenci Kongresi, 23 - 25 Eylül 2010, Çanakkale.
KAYIKÇI, S., DOĞAN, D., 2009. Tehlike Altındaki Pancratium maritimum L. (Kum
Zambağı) Bitkisinin Samandağ Kıyı Kumullarındaki YayılıĢının Tespiti, Tür
Üzerindeki Olumsuz Etkilerin ve Koruma Önlemlerinin Belirlenmesi (Sözlü Bildiri).
IX. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, 7-10 Ekim 2009 NevĢehir.
33
KAVAK, S., 2006. Burnaz Kumullarının (Hatay) Flora ve Vejetasyonu. Yüksek Lisans Tezi,
Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 77 s, Adana.
OZANER, S., 1993. Anamur-Kazanlı (Mersin) ve Samandağ (Antakya) Kıyıları’nda Kıyı
(Plaj) Erozyonunun AraĢtırılması. Tübitak Projesi, Proje No: DEBAG-62 Ankara.
SERTESER, A., 1994. Seyhan Deltası (Adana) Kıyı Kumullarında Bitki Örtüsü ile Toprak
ĠliĢkisi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 122 s, Ankara.
SÖNMEZ, B., KAYIKÇI, S., OĞUR, E., YALÇIN, Ö.ġ., Turan C. 2009. Samandağ Kıyı
Kumul Bitkileri ve YeĢil Kaplumbağa (Chelonia mydas) Yuvalarının Yavru BaĢarısı
Arasındaki ĠliĢki (Sözlü Bildiri). III. Ulusal Deniz Kaplumbağaları Sempozyumu, 35 Aralık 2009, Mersin.
SÖNMEZ, B., TURAN, C., YALÇIN-ÖZDĠLEK, ġ. 2011. The effect of relocation on the
morphology of Green Turtle, Chelonia mydas (Linnaeus, 1758), hatchlings on
Samandağ beach, Turkey. Zoology in the Middle East, 52 (1):29-38
USLU, T., 1974. Mersin Ġle Silifke Arası Kumul ve Maki Vejetasyonunun Bitki Ekolojisi ve
Sosyolojisi Yönünden AraĢtırılması. Doktora Tezi, A.Ü. Fen Fak, 138 s, Ankara.
USLU, T., BAL, Y., 1994. Kavak (Çanakkale)’da Kıyı Kumul Yönetimi. 12. Ulusal Biyoloji
Kongresi Bildiriler Kitabı, 185-192, Edirne.
YAPRAK,
E.A.,
2008.
Salicornia,
Sarcocornia
ve
Arthrocnemum
Cinslerinin
(Chenopodiaceae) Türkiye Taksonomik Revizyonu. Doktora Tezi, Ankara
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 162 s.
YILMAZ, T., 1996., Akdeniz Doğal Bitki Örtüsü. Çukurova Üniversitesi Yayınları no: 172,
179 s, Adana.
ONGAN, S.E., 1997. T.C. BaĢbakanlık Devlet Planlama TeĢkilatı MüsteĢarlığı, Ulusal Çevre
Eylem Planı, Arazi Kullanımı ve Kıyı Alanlarının Yönetimi, 84 s,
USLU, T.,1989. Geographical Informations on Turkish Coastal Dunes. European Union for
Dune Conservation and Coastal Management Publication, Leiden.
T.C. Hatay Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, Hatay Çevre Durum Raporu, Antakya2011.