ekim makineleri

EKĐM MAKĐNELERĐ
1
Bu eğitim modülü Avrupa Birliği Hayat Boyu Öğrenme Programı Leonardo da Vinci
Yenilik Transferi Projeleri kapsamında desteklenen, Kırsal Alanda Çalışanlar için
Daha Güvenli Tarım - Safer Agriculture For Employees in Rural - SAFER projesi
için üretilmiştir.
Koordinatör:
Ondokuz Mayıs Üniversitesi-OMÜ
Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü
Türkiye
Ortaklar:
Federacion Agroalimentaria de Comisiones Obreras-CCOO
Đspanya
Asesoria Declerq SL Estudios Europeos
Đspanya
Ente Nazionale per la Meccanizzazione Agricola-ENAMA
Đtalya
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Uluslararası Tarımsal Eğitim Merkezi Müdürlüğü-UTEM
Türkiye
Ankara Üniversitesi -AÜ
Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü
Türkiye
Türk Tarım Alet ve Makineleri Đmalatçıları Birliği-TARMAKBĐR
Türkiye
Türkiye Ziraat Odaları Birliği-TZOB
Türkiye
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü-TÜGEM
Türkiye
2
Bu çalışmada; yerleştirme, çalıştırma, ayarlama, bakım, temizleme, onarım, taşıma
işlerini yapan tarım makinesi kullanıcıları ve bu işlerin yapılması sırasında etkilenen
diğer şahısların iş güvenliği ile ilgili karşılaşabilecekleri durumlarda yapılması
gerekenler ile makinelerin güvenli imalatı ve kullanıcılara iletilmesi açısından
uyulması gereken kurallar açıklanmaya çalışılmıştır.
Tarım makinelerinde iş güvenliği ve kazalarla ilgili istenmeyen durumları sergileyen
görsel bilgilerden hem olumsuz örneklerin edinilmesi ve içselleştirilmesindeki rolü
hem de marka imajını zedelememek adına özellikle kaçınılmıştır.
Bu eğitim modülündeki bilgiler ve bunlar esas alınarak üretilen bilgi kartları, video ve
animasyonlara,
http://safer-omu.net
adresinden ulaşılabilir.
Bu projeye ait eğitim modül ve materyallerinin tamamı ya da bir kısmı proje yasal
sahibi Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nin yazılı izni alınmadan çoğaltılamaz, başka
internet sitelerinde yayınlanamaz
Proje materyallerini edinmek için;
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Tarım Makineleri Bölümü
55139 Kurupelit-Samsun
adresi ile temasa geçilebilir.
3
ĐÇĐNDEKĐLER
1. Ekim Makinelerinin Parçaları ve Çalışması
a. Sınıflandırılması
b. Mekanik Ekim Makinelerinin Parçaları
c. Geniş depolu tohum atma düzenli ekim makineleri
d. Tek Dane Ekim Makineleri
2. Ekim Makinelerinde Emniyet Kuralları
3. Ekim Makineleri Đle Çalışmada Olası Güvenlik Riskleri
4. Güvenli Kullanım Đçin Gerekli Kişisel Koruyucu
Donanımlar ve Diğer Ekipmanlar
5. Ekim Makineleri Đle Đlgili Mevzuatlar
6. Kaynaklar
4
1. EKĐM MAKĐNELERĐNĐN PARÇALARI VE ÇALIŞMASI
A. Sınıflandırılmaları
1- Ekim metoduna göre
a) Serpme ekim yapan makineler
b) Sıraya ekim yapan makineler
b1) Normal sıraya ekim yapan makineler
b2 ) Küme ekim yapan makineler
2- Güç kaynağına göre
a) Hayvan gücü ile çalışan makineler
b) Traktör ile çalışan makineler
b1 ) Çekilir tip
b2 ) Askılı tip
3- Kullanım amacına göre ekim makineleri
a) Üniversal ekim makineleri
b) Özel ekim makineleri
4- Yaptıkları işe göre
a) Basit ekim makineleri
b) Kombine ekim makineleri
5-Hububat bitkilerinin ekiminde kullanılan ekim makineleri
a) Geniş dağıtma düzenli, mekanik ekim makineleri
b) Geniş dağıtma düzenli, pnömatik ekim makineleri
C) Üniversal ekim makineleri
5
Hububat bitkilerinin ekiminde kullanılan ekim makineleri
Bu makinelerin üniversal tip dışındakilerinde depo doldurma zamanını kısaltmak için
yedek (ilave) tohum depoları, özel traktör tipleri (sistem ve oturma yeri önde) ile
koordine edilerek kullanılırlar. Ekim işinin verimliliğini artırmak için iş genişliği yaklaşık
5 m kadar olan özel üniversal tip büyük alan ekim makineleri kullanılır.
Üniversal (Mekanik tohum atma düzenli) ekim makineleri
Özellikleri:
–
Depo genişliği = Đş genişliğidir
–
Tohum dikey veya hafif eğimli tohum borusundan serbest hareketle düşer
–
Tohum deposu kapasitesi sınırlıdır (90-120 lt/m iş genişliği)
–
Maksimum 5 metrelik iş genişliği için tek makine uygundur.
B. Parçaları
1. Tohum deposu
Uzunlukları iş genişliğine bağlıdır. Yapıldıkları malzeme metal veya PVC dir.
Kapasiteleri en az 120-150 lt/m iş genişliğidir. Depo kenarlarının dik olması ve bir
karıştırıcı mil, tohumluğun ekici organlara düzenli akmasında etki eder. Depo tohum
akış deliği açıklığı sürgülü bir kapak ile ekilecek tohumun büyüklüğüne ve miktarına
göre ayarlanır veya tohumluğun ekici düzene akmaması için tamamen kapatılabilir.
Şekilde görüldüğü gibi tohumluğu toz ilaçla karıştıran düzeneklerde vardır.
Tohum deposunun üstten görünüşü
6
2. Ekme Düzeneği
1. Ayar klapesi
2. Karıştırıcı
3. Ekici makara
4. Yaylı taban klapesi
5. Klape yayı
6. Klape ayar cıvatası
Dişli makaralı veya oluklu makaralı ekim makinelerinde depoya konulan tohum
karıştırıcı milin dönü hareketiyle depo tohum akış deliklerinin altında bütün depo
boyunca uzanan bir mil üzerine yerleştirilmiş her biri bir sırayı eken ekici makaralar
üzerine sevk edilir. Ekici makaraların dönü hareketiyle tohumlar tohum borusuna
düşürülürler. Ekici makaralara gelen tohum miktarının akışı yaylı bir klape ile
sınırlandırılır.
3. Tohum miktarı ayar düzeneği
Dişli ekici makara
Oluklu ekici makara
Dişli tipte ekici makaralara sahip ekim makinelerinde tohum miktarı ayarı makaraların
takılı oldukları ekici milin dönü hızı kademeli artırılıp-azaltılarak yapılır. Son
zamanlarda bu makaralarda kademesiz hareket düzenleri de kullanılmaya
başlamıştır.
Yukarıda şekli görülen oluklu tipte ekici makaralara sahip ekim makinelerinde tohum
miktarı ayarı; makaranın yuvası içinde sağa-sola hareket ettirilmesiyle makaranın
tohumu taşıyan yüzey genişliğinin (aktif alan) kademesiz değiştirilmesi ve dönü
hızlarının ayarlanmasıyla yapılır. Her makaranın eşit miktarda tohum atması, yuvası
içerisindeki makara boyunun aynı olmasıyla sağlanır.
7
4. Tohum boruları
Tohum ekici makaralar, tohumu tohum borularına bırakırlar. Tohum borularının üst
uçları geniş olup, sıra adedi kadar tohum haznelerinin altına biraz esnek olarak
bağlanmışlardır. Alt uçları ekici ayaklara bağlıdır. Tohum boruları çelik saçtan,
plastikten veya kauçuktan imal edilmektedir. Değişik şekilleri vardır.
Tohum boruları her türlü tarla engebelerine uyum sağlayabilmek için plastik,
teleskopik veya fleksibil özellikte, tohum akışını engelliyecek kırılmalar yapmayacak
şekilde yapılırlar. Đş ve yol durumuna rahatlıkla uyum sağlamalıdırlar. Ayrıca, sıra
arası mesafelerinin
değiştirilmesi kolay
olmalıdır.
5. Ekici ayaklar
Ekici ayakların görevi: Tarlada açtıkları çizi içerisine tohumu düzgün bir sırada ve eşit
derinlikte bırakmaktır. Tohum borularının alt uçları ekici ayakların üst kısmına
bağlıdır. Ekici ayaklar çeşitli uzunluk ve kısalıktaki ekici ayak kollarıyla iki sıra olarak
birbiri arkasına yerleştirilirler. Böylelikle tıkanma tehlikesi azaltılmış olur. Ekici ayaklar
müşterek yukarı kalkabilir ve aşağı inebilirler. Bu hareketi yapabilmeleri için de her
biri bir yay basıncı yükü altındadırlar (iri kesekli tarlada ve yüksek ilerleme hızlarında
sıçramamaları, çizi tabanına emniyetli yerleşebilmeleri için).
Balta ayak
Diskli ayak
Derinlik sınırlayıcı Bantvari ekim
kızaklı balta ayak
balta ayak
8
Gübre ile tohumun aynı anda verildiği bazı ekim makinelerinde ayak toprakta “V”
şekilli bir çizi açar. Ayarlanan miktardaki gübre standart tohum borularından akan
tohumun alt kısmına (ilk anda tohumla gübre temas etmeyecek şekilde) verilir. Çapa
ayağın arkasına monte edilen tohum boruları tohumu gübre ayağının 25 mm üzerine
sağlı-sollu dağıtır. Tohum ve gübre arası derinlik ilişkisi ayarlanabilir. Gübre istenirse
toprak nemi ile ilişkili olarak 127 mm derinliğe kadar da verilebilir ve tohum gübreden
25, 51 veya 76 mm üste de verilebilir. Sıkıştırma sonrasında, 51 mm’lik fark tohum ve
gübre bantları arasında 32 mm’lik bir fark sağlar.
Tohumla gübrenin farklı ayaklarla verilmesi
Baskı tekerlekleri ile sıkıştırılması
6. Ekici ayak için baskı yayı
Yüksek hızlarda ekim derinliğinin eşit olması ayaklardaki yayların baskı kuvvetinin
kademesiz ve kademeli ayarlanmasıyla emniyet altına alınabilir.
Ekici ayaklar son zamanlarda sürücü mahallinden hidrolik kumanda ile de
ayarlanabilmektedir.
7. Tohum yatağını kapatan parçalar
Tohum toprağa bırakıldıktan hemen sonra çizinin kapatılması ve tohumun üzerinin
gevşetilmiş toprakla düzgün örtülmesi gömücü ayaklar tarafından gerçekleştirilir.
Bununla beraber tohumları kapatmak için toprak şartlarına ve gömücü ayak
şekillerine göre, kapatan-örten parçalar kullanılmalıdır (a, b, c).
Yuvarlak zincir halkası şeklinde olan kapatıcılar özellikle tohum yatağını biraz geniş
açan gömücü ayaklarla diskli gömücülerle kullanılmalıdır. Bantvari ekim yapan
makinelerde de yaylı özel kapatıcılar yapılmıştır (d).
9
8. Taşıyıcı (Hareket iletim) tekerleği
Ekim makinelerinin tüm organlarını taşıyan genellikle
lastik olan bu tekerlekler aynı zamanda ekme düzenine
hareket verirler.
9. Markör (çizek)
Ekim makinesi ile ekim yaparken sıra aralarının eşit olması arzu edilir. Makinenin her
gidiş ve gelişinde sıra arası değişmemelidir. Bunun için ekim makinelerinde markör
veya çizek adı verilen parçalar kullanılır. Markörler genellikle markör kolunun ucuna
takılmış bir disk veya sivri uçlu bir demirden yapılmıştır. Kol boyu uzatılıp kısaltılabilir.
Çekilir tip ekim makinelerinde markör bir ip veya çelik bir telle sürücü tarafından elle
indirilip kaldırılır. Markörler sağ ve sol tarafta olmak üzere iki adettir. Gidişte biri,
dönüşte diğeri kullanılır.Açılan çizilerin belirgin olması gerekir. Bunun için de, çizi
açan diskin yönü değiştirilerek ayar yapılır.
Askılı tip ekim makinelerinde markörlerin indirilip, kaldırılması üst bağlantı koluna
bağlı olarak otomatik de yapılabilir.
Ekim esnasında markörün tarlada açtığı çizi
10. Đz kabartıcılar
Ekim için hazırlanan tarlanın üst kısmı yumuşak ve kabarıktır.
Ekim esnasında gerek traktör arka tekerlekleri, gerekse ekim
makinesinin tekerlekleri tarlayı bastırır ve buralara düşen
tohumlar normal gelişemezler. Bunun için traktör teker iz
genişliğine göre ayarlanabilen bir veya iki adet iz kabartıcı parça
10
kullanılır. Yaylı tırmık veya kazayağı şeklinde olabilen bu iz kabartıcılar, ekim
makinesinin önüne ana çatıya bağlanırlar.
C. Geniş depolu tohum atma düzenli ekim makineleri
Mekanik:
Özellikleri:
–
800 lt kapasiteli merkezi tohum deposu.
–
Merkezlendirilmiş dişli makaralı tohum dağıtıcılar.
–
Đş genişliği 5- 6 m. maksimum 50 ekim sırası.
–
Toz ilaçla karıştıran dikey helezon ve geri dönüş.
Pnömatik:
Özellikleri:
–
Merkezi ekici düzenden ekici ayarlara kadar basınçlı hava ile taşıma.
– Ekici düzen için tekerlekten hareket alan yuvalı çark, kuyruk milinden hareket alan
vantilatör.
–
Tohum tankı kapasitesi 900 lt
11
–
7,5 m’ye kadar iş genişliği.
–
Mineral gübre dağıtma için de uygundur.
Tek Dane Ekim Makineleri
1. Ekici plaka yuvası
2. Ekici plaka
3. Vakumlu havanın geldiği boru
4. Tohum haznesi
5. Üst sıyırıcı
6. Sıyırıcı ayar skalası
7. Alt sıyırıcı
8. Vakumun sıfır olduğu kanal
9. Tohum yatağı
10. Opti-elektronik algılayıcı
Pnömatik tek dane ekim makinelerinin kalbi konumundaki ekici düzende, aşınmaya
karşı dayanıklı bir ekici plaka (2), ekici plaka yuvası
− Mekanik veya pnömatik ekici düzenli
− Pnömatik olanlar emişli veya basınçlı hava ile çalışır
− Her bir ünite bir sırayı ekecek şekilde ayarlanır.
− Sıra üzeri ayarı da yapma imkanı da vardır.
− Ekim işi ile birlikte gübreleme de yapılabilir.
12
2. EKĐM MAKĐNELERĐNDE EMNĐYET KURALLARI
Ekim makinesi ile çalışmada en önemli kaza nedenleri; operatör harici kişilerin
emniyet kurallarına uymaması, operatörün dikkatsizliği ve diğer nedenler olarak
sıralanabilir. Bu makinelerle çiftçilerimiz genellikle iki kişi olarak çalışmaktadır. Bunu
esas nedeni; kullanılan tohumlukların genellikle temiz paketlenmiş tohumluk
olmaması, ekici düzen ve karıştırıcı mekanizmaların yeterince kaliteli olmayışı, tohum
yatağı hazırlığının yeterince özenli yapılmayışı sebebiyle ayaklarda tıkanma vb. dir.
Bütün bu olumsuzlukları gidermek ve depodaki tohumluğu kontrol etmek için
genellikle ekim makinelerinin arkasında yer alan uygun bir yere (genellikle kazalar
açısından uygun olmayan yerlere) ikinci bir yardımcının bindirilmesi ve bu kişinin
güvenlikten yoksun durum ve hareketleri bu makinelerde pek çok kazaya neden
olmaktadır. Yapılan araştırmalara göre en belirgin kaza nedeni depodaki
tohumluktaki azalmaya bağlı olarak ekici düzenlerde meydana gelen tohum akış
problemini gidermek isteyen bu ikinci şahısların hareket halinde depo içerisine ellerini
sokarak yaptıkları müdahale sonucu el veya parmakları karıştırıcı vb. yerlere
kaptırmalarıdır. Kazalar sonucunda genellikle vücudun bir kısmını bir parçaya
kaptırma şeklinde, çoğunluğun hafif yaralanma ve fiziksel engellilik şeklinde
etkilendiği, bu etkiler neticesi genellikle bir elin yaralandığı, parmakların sakatlandığı
kazalar olarak ifade etmek mümkündür.
Makine üzerinde bulunan semboller ve anlamları
Ekim makineleri üzerinde yer alan güvenlikle ilgili semboller/piktogramlar yıllara bağlı
olarak değişik standartlarda makineler üzerinde yer almaktadır. Eski makineler
üzerindeki standartlar OSHA/ANSI Z 535.2 standardına göre üretilmiş olup uluslar
arası piyasada geçerliliğini yitirmiştir.
Eski güvenlik sembollerinde aşağıda görüldüğü gibi Dikkat, Tehlike, Uyarı sözcükleri
yukarıya, güvenlikle ilgili verilecek mesaj ise hemen altına yazılmıştır. Bazı güvenlik
sembolleri ise makinenin kullanıldığı ülke dilinden bağımsız olması için ISO 11684’e
göre üretilmiş olup sadece şekil ihtiva etmektedir.
13
ANSI Z535.4 standardına göre güvenlik etiketleri “minimum güvenli görüş
mesafesine” konmalıdır. Bu ifadeden kişinin etiketi okuduğunda tehlikeden kaçınmak
için hala zamanının olacağı bir uzaklık anlaşılmaktadır.
Ülkemizdeki mevcut ekim makinesi parkının eski olması dolayısıyla bu eğitim
modülünde uygulamada mevcut tüm güvenlik sembolleri ile ilgili özet açıklamalar
verilmeye çalışılmıştır.
Emniyet – uyarı sembollerini çoğu tarım makinelerinin üzerinde ve kullanma – bakım
kitabında görebilirsiniz. Bunlar;
Dikkat! Tehlikeye karşı uyanık olun! Emniyetinizle ilgili gibi anlamlar taşırlar.
Bunlardan kırmızı zemin üzerinde olanı makinelerin üzerinde, siyah zemin üzerinde
olanı ise kullanma – bakım kitabında yer alır.
14
Semboller genellikle sinyal sözcükleriyle beraber kullanılır. Bunların anlamları
aşağıda açıklanmıştır:
TEHLĐKE, Çok ciddi, potansiyel bir tehlikenin varlığını gösterir. Eğer gerekli emniyet
tedbirleri alınmazsa, bu tür bir tehlikeye maruz kalma büyük bir olasılıkla ölüme veya
şiddetli yaralanmaya yol açar.
Bazı ekim makinelerinde bu ifadelerin genellikle Đngilizcelerine de rastlanılabilir. Bu
anlamda DANGER kelimesi TEHLĐKE anlamına gelmektedir. Bu kelimenin görüldüğü
yerlerde uyarıya uyulmadığı durumlarda ciddi tehlikeler meydan gelebilecek yasak bir
uygulamanın belirtildiğini aklınızdan çıkarmayınız.
UYARI, Tehlike sözcüğüne göre daha az risk, yaralanma veya ölüm tehlikesi riskini
belirtir. Bazı ekim makinelerinde bu ifadelerin Đngilizcelerine de rastlanılabilir. Bu
anlamda WARNING kelimesi UYARI anlamına gelmektedir. Bu kelimenin görüldüğü
yerlerde ağır yaralanmaya neden olabilecek potansiyel ya da görünür-görünmez bir
tehlikenin olduğu bilinmelidir.
DĐKKAT, Operatöre emniyetle ilgili takip edilmesi gereken yolu anlatmak için
genellikle daha az tehlikeli durumlarda kullanılır. Dikkat! işareti potansiyel bir riske
işaret eder. Eğer durum göz ardı edilirse, küçük veya orta dereceli bir yaralanma ile
sonuçlanabilir.
Bazı ekim makinelerinde bu ifadelerin Đngilizcelerine de rastlanılabilir. Bu anlamda
CAUTION kelimesi DĐKKAT anlamına gelmektedir. Bu kelimenin görüldüğü yerlerde
ekim makinesi makinesinin kullanma bakım talimatlarına ve geçerli güvenlik
kurallarına uygun davranılması olası küçük veya orta dereceli yaralanmaları
önleyecektir.
Kırmızı zemin üzerinde beyaz ünlem şeklindeki tehlike işareti üçgen şeklinde olup,
ekim makinesinde meydana gelebilecek tehlikelere karşı kullanıcıyı uyarmak üzere
diğer bilgi işaretleri ile birlikte kullanılmaktadır. Bunların yerleri kullanma bakım
kitabında da belirtilmektedir.
Ekim makinelerinin üzerinde yer alan ek uyarı ifadesi ÖNEMLĐ- IMPORTANT ise
ekim makinesinin güvenliği için olup bu uyarıyı özel talimatlar takip eder. ÖNEMLĐ
olarak belirtilen bu uyarı ile ilgili istenilen uygulamalara aynen uyulmalıdır. Bu
talimatlara uyulmadığı zaman ekim makinesinde istenmeyen durumlar-hasar
meydana gelebilir. Bu uyarı ile ekim makinesinin hareketli veya hareketsiz
sistemlerinde, oluşabilecek her türlü hasara karşı ekim makinesini çalıştıran- tamirbakımını yapanlar uyarılmaktadır.
CE ĐŞARETĐ
15
CE" uygunluk işareti: Üreticinin, ilgili teknik düzenleme/düzenlemelerden
kaynaklanan bütün yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve ürünün ilgili tüm uygunluk
değerlendirme işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren işareti
CE Đşareti (belgesi), ürünlerin, amacına uygun kullanılması halinde insan can ve mal
güvenliği, bitki ve hayvan varlığı ile çevreye zarar vermeyeceğini, diğer bir ifadeyle
ürünün güvenli bir ürün olduğunu gösteren bir işarettir.
Çalışma, ayar, bakım, tamir ve taşıma sırasında emniyet kuralları
∗ Traktör kendi kendine hareket ettiğinde yaralanma ya da can kaybı olabilir. Motoru
çalıştırmak için marş motorunun kutuplarını kısa devre yapmayın. Kısa devre
yaparak çalıştırırsanız traktör vites takılı olsa bile hareket eder. Motoru
KESĐNLĐKLE traktör dışından çalıştırmayın. Motoru sadece sürücü koltuğundan ve
vitesi boșa ya da park konumuna alarak çalıştırın.
∗ Pnömatik ekim makinelerinin fanı hareketini traktörün kuyruk milinden almaktadır.
Bu tür çalışmalarda geniş savruk bol elbise kullanılmamalıdır. Eğer yapılan iş
nedeniyle uzun gömlek giymek gerekliyse bu tip gömleklerin düğmeleri tamamen
iliklenmeli ve çalışma sırasında dikkatli olunmalıdır.
16
∗ Çalışanlara traktöre ekipman bağlama, ayar, bakım ve kullanma ile sorular
sorulmalı, konusunda iyi olanların deneyimlerini diğerlerine aktarmaları
sağlanmalıdır.
∗ Çalışmadan önce gevşek, çözülmüş parçaların olup olmadığı kontrol edilip
sıkılmalıdır.
∗ Ekim makinesi üzerinde ayar tamir bakım
arıza arama gibi işlemlerde traktör stop
edilmeli kontak anahtarı alınmalıdır.
∗ Traktörün yanından ayrılmadan önce motoru stop edin, kontak anahtarını alın,
vitese takın ve el frenini çekin gerekirse traktör ve ekim makinesine takoz koyunuz.
∗ Ekim makineleri ile çalışırken çeki oku vb. parçalara basılarak üzerine
çıkılmamalıdır.
∗ Ekim makineleri ile çalışırken
sürücüsü
yanında
ikinci
bir
bulunmasına izin verilmemelidir.
traktör
kişinin
∗ Ekim makineleri ile eğimli arazilerde ekim yapılırken durmalarda balya makinesi
tekerlekleri arkasına takoz konularak bloke edilmelidir.
∗
Ekim makinesi etrafında görevlilerden başka kimse bulundurulmamalıdır.
∗ Pnömatik ekim makineleri ile çalışırken
dönüşlerde ekim makinesi ile kuyruk milinin
irtibatı kesilmelidir.
17
∗ Ekim makinesini kullanmadan yine bakım ve ayarlarını yapmadan önce makineye
ait “Bakım ve Kullanma Kitabı” mutlaka okunmalıdır. Ayrıca makine üzerine
yapıştırılmış uyarı yazı ve figürleri de dikkatli bir şekilde gözden geçirilerek ifade
edilmek istenen temalar kullanma, bakım ve ayar esnasında göz önünde
bulundurulmalıdır.
∗ Makinenin bağlama yüksekliği ve uzaklığı da önemlidir. Doğru olmayan bir
bağlama pozisyonu şaftın kötü çalışmasına veya her iki şaft parçasının ayrılarak
bozulmasına yol açabilir. Bir şaft bozulur veya ayrılırsa parçalar veya kırılmış uçları
etrafa kontrolsüz şekilde çarpar ve ciddi yaralanmalara yol açar. Şaftın doğru
bağlama pozisyonu için makinenin el kitabına bakın. Makine durduğu yerde çalışıyor
ise şaft mesafesinin değişmesini önlemek bakımından traktöre bağlı olarak bırakın.
∗ Makinenin nakli söz konusu ise özellikle geniş iş genişliğine sahip makineler ağır
olduğu için indirme ve bindirme işlemleri yükleyici tarafından yapılmalıdır. Yükleme
sırasında sert darbe ve sürtünmelere karşı dikkatli olunmalıdır.
∗ Makine traktöre bağlanmadan önce traktörün el freni çekilmeli ve vites boşa
alınmalıdır. Makine ile traktör arasında kimse olmamalıdır.
∗
Ekim makinesi bağlantı pimleri ile traktörünkiler aynı türden olmalıdır.
∗
Kaldırma hareket alanı içinde kesinlikle kimse bulunmamalıdır.
∗
Şaft makine ve traktöre takılırken veya sökülürken mutlaka motor durdurulmalıdır.
∗ Traktör ve makine arasında belirlenen bağlantılara uyulmalıdır: Đşlem sırasında
hata yapmayı önlemek için erkek ve dişi bağlantı elemanlarının işaretlenmesi önerilir.
Hidrolik
bağlantılar
karıştırılırsa
birkaç
fonksiyon
değiştirilebilir
(örn:
kaldırma/alçaltma).
18
∗ Makine traktöre takılıp trafiğe çıkmadan önce tüm
emniyet tedbirleri alınmalıdır. Ayrıca makine üzerinde
uyarıcı lamba veya işaretler bulunmalıdır.
Farları, yanar sönerleri ve dönüş sinyallerini devamlı
(gece/gündüz) olarak kullanın. Donanımların
aydınlatılması ve işaretlenmesi ile ilgili trafik
kurallarına uyun. Işıkları ve işaretleri temiz tutun,
çalışmalarını
ve
görünebilmelerini
sağlayın.
Kaybolan ya da hasar gören ışıkları ve işaretleri
değiştirin.
∗ Trafiğe çıkıldığında gerekli trafik kurallarına uyulmalı ve emniyet tedbirleri
alınmalıdır. Kalabalık yerlerde hızlı gidilmemelidir.
∗ Traktör ile taşıma anında yükün ağırlığının yön ve fren kapasitesi başta olmak
üzere yol tutuşu üzerinde doğrudan etkisi olduğu unutulmamalıdır.
∗ Viraj dönüşlerinde traktörün arkasındaki ekim makinesinin varlığı unutulmamalı ve
hız ona göre ayarlanmalıdır.
∗ Traktörle taşıma anında yan kol zincir gerginliklerinin uygun olmasına dikkat
edilmelidir. Kapakların tamamen kapalı olduğundan emin olunmalıdır. Hidrolik
kaldırma kontrol kolunun kilitli olduğundan emin olunmalıdır.
∗ Traktör çalışırken, oynar başlı şaft dönerken, el freni çekilmeden ve tekerlekler
takozsuz iken makine ile traktör arasına girilmemelidir.
∗
Koruma ve kapaklar olmadan makine asla kullanılmamalıdır.
∗
Kontrolleri ya da hortumlar tutacak gibi kullanılmamalıdır.
19
∗ Makineyi
sürerken,
özellikle yamaçlarda,
devrilmesine
neden
olabilecek
çukurlara,
hendeklere ve önünüze çıkabilecek engellere dikkat
edin. Hiç bir zaman, bir hendeğin, derenin, su
kanalının ya da dik bir su seddinin kenarında
sürmeyin. Engebeli arazilerde dönüş yaparken ya
da yol alırken ve yokuşlarda dönüş yaparken
yavaşlayın.
∗
Çalışma sırasında bir şey yiyip içmemelidir.
∗
Gece çalışmak mecburiyetinde kalınmışsa yeterli aydınlatma sağlanmalıdır.
∗ Ekim makinesini traktörden ayırmadan önce traktör el freninin çekili, motorun
susturulmuş ve kontak anahtarının çıkarıldığından emin olun.
∗
Makinenin devir vb. limitleri asla zorlanmamalıdır.
∗
Yokuş aşağı inişlerde vites asla boşa alınmamalıdır.
∗
Hareket halinde iken traktöre asla binilip inilmemelidir.
∗ Eğer mümkünse traktör düz bir yerde park edilmeli ve el freni çekilmelidir. Eğimli
bir arazide park edilecekse, yokuş yukarı birinci vites, yokuş aşağı geri vitese
takılmalı ve her iki durumda da el freni çekilmelidir.
∗ Makine temizliğinin yangın ihtimali göz önünde bulundurarak itinalı bir şekilde
yapmalı, yangın tehlikesine karşı da uygun bir yangın söndürücü bulundurulmalıdır.
∗ Gerek çekilir, gerekse asılı tip ekim makineleri traktöre doğru bağlanmalı ve
emniyete alınmış olmalıdır.
∗ Tohumluk ve gübre doldurma işi tarlada yapılmalıdır.
∗ Ekim esnasında tohum ve gübre sandıkları içine el veya herhangi bir parça
sokulmamalıdır.
∗ Tarlada ekime başlamadan önce, tarlanın durumuna göre traktörün başlarda
döneceği yerler önce ekilmemelidir.
∗ Askılı tip ekim makineleri, dönüşlerde mutlaka kaldırılmalıdır.
20
∗ Tohum boruları ve ekici ayaklar, sık sık kontrol edilmeli ve tıkanmalar
giderilmelidir.
∗ Tohum ve gübre sandığı sık sık kontrol edilmeli ve tamamen boşalmadan ikmal
yapılmalıdır.
∗ Arkada bulunan ekim makinesi ağırsa
traktörün
şahlanabileceği
düşünülerek
traktörün ön ağırlıklarının yeterli miktarda
olması sağlanmalıdır.
∗ Askılı tip ekim makinesi ile tarlada ekim yaparken, traktör hidrolik kaldırma kolu
yüzücü pozisyon’ da olmalı, indirme ve kaldırma işlemi düşük gazda yapılmamalıdır.
∗ Askılı ekim makinesiyle tarlaya gidişte alt gergi kolları gerilmeli, ekim makinesi tam
kaldırılıp, emniyet kilidini taşıma durumuna getirmelidir. Tarlada ekim sırasında yan
gergi kollarına 2-4 cm lik boşluk verilmelidir.
∗ Makine ekim esnasında, tarlanın durumu ve büyüklüğüne göre 8-10 Km/saat hızla
kullanılmalıdır.
∗ Tarlaya gidişlerde askılı tip ekim makinelerinde, hidrolik ön seçme kolu pozisyon
kontrol’de olmalı ve taşıma kilidi kullanılmalıdır.
∗ Emniyetli ve kolay yükleme düzenleri: Tohum deposu yükleme basamakları yardımı
ile kolayca doldurulabilir. Ağır tohum veya gübre torbaları kuvvetli, katlanabilir
platformlara yerleştirilir. Büyük alanların ekimi için 50 ve 100 kg’lık torbalar
römorklardan depoya yedirici uzantılarıyla boşaltılır. Aynı zamanda 500 ila 1000
kg’lık büyük torbalardan da boşaltma işi yapılabilir.
21
∗ Mafsallı şaft mafsalları da içine alacak şekilde koruyucu muhafazası takılarak
koruma altına alınmalıdır. Daha sonra da koruyucu muhafazanın dönmemesi için
zinciri takılarak sabitlenmelidir.
∗ Traktör kuyruk mili koruyucu muhafazası takılı olmalıdır. Kuyruk mili koruyucu
sacı, mafsallı şaft mafsalının en az ortasına kadar kapatmalıdır.
∗ Alet tarafındaki mafsallı şaft bağlantısı da yukarıda
açıklandığı şekilde koruma altına alınmalıdır.
∗ Mafsallı şaft kullanılmadığı zamanlarda alet çeki oku
üzerinde bulunan mafsallı şaft tutucusu üzerine
oturtularak bırakılmalıdır. Bu suretle mafsallı şaftın yere temas ederek kirlenmesinin
ve hasar görmesinin önüne geçilmiş olur.
∗ Đyi eğitimli ve profesyonel bir operatör güvenlik önlemlerini sorumlulukla uygular.
Olabilecek her türlü can ve mal kayıplı kazaların eğitimsiz operatör veya kişilerin
makineyi kullanmalarıyla olabileceğini düşünerek eğitim konusuna ayrı bir önem
vermelidir. Kısa süreli de olsa eğitimsiz operatör ya da kişilere makine
kullandırılmamalıdır.
∗ Đmalatçı firma tarafından onaylanmayan modifikasyonlar tehlikeli sonuçlar
doğurabilir. Bu nedenle makine üzerinde herhangi bir modifikasyon yapılmamalı ve
onaylanmayan başka ekipmanlarla birlikte çalıştırılmamalıdır.
22
∗ Kendinize ve başkalarına zarar vermemek için alkollü iken ya da yan etkisi
çalışmaya engel olabilecek ilaç kullanılmış iken makine kullanılmamalıdır.
∗ Arızalı makineleri kullanmayı sürdürmek operatörün ya da çevresindekilerin
yaralanma ya da ölümüne yol açabilecek bir kazaya neden olabilir. Bu nedenle arızalı
ve eksik parçalı makineler ile çalışmamalıdır.
∗ Tüm bakım prosedürlerinin uygulandığından, tamir işlemlerinin uygun bir şekilde
yapılıp tamamlandığından emin olunmalıdır.
∗ Onarım için mutlaka orijinal yedek parça kullanılmalıdır.
∗ Onarım sırasında sökülen cıvatalar eksiksiz olarak yerlerine takılmalıdır.
∗ Zayıf iletişimden kaynaklanan anlaşamamalar ya da yanlış anlamalar da kazalara
neden olan bir diğer nedendir. Çevredekiler operatör tarafından yapılacaklar
konusunda uyarılmalı ve bilgilendirilmelidir. Ayrıca çalışma ortamının gürültülü olması
sesli iletişimin zayıf olmasına yol açacağından haberleşme için el işaretleri kullanmak
daha uygun olacaktır.
∗ Dönen ya da hareket eden parçalar sökülmeden önce tamamen durduklarından ve
emniyete alındıklarından emin olunmalıdır.
∗ Yetersiz tamir ve bakım kullanıcı ve başkalarının yaralanmasına hatta ölmesine
neden olabilir. Kullanıcı bilmediği ya da az bildiği tamir-bakım işlerini yapmaya
kalkışmamalıdır.
∗ Döküm parçalara kaynak yapılması bu parçaların dayanımını zayıflatacağından
kırılmalara neden olacaktır. Bu nedenle döküm parçaları kaynakla onarmaya
çalışmamalıdır. Modifikasyonun gereğine inanılıyorsa teknik yardım ve onay için
23
∗ Tamir sırasında fırlayabilecek metal parçacıklarına dikkat edilmelidir. Metal pimleri
söküp takarken yumuşak başlı çekiç kullanın.
∗ Yaylı mekanizmaların metal parçacıklarının fırlamasından korunmak için emniyet
gözlükleri kullanılmalıdır.
∗ Bakım çalışmaları deneyim ister. Çalışma
yapılacak alan temiz ve kuru olmalıdır. Yağlama,
bakım ya da ayar çalışmaları kesinlikle traktör
hareket halindeyken yapılmamalıdır.
∗ Elektrik hatları ile temas edilmesi sonucunda ağır yaralanmalı ya da ölümcül
kazalar meydana gelebilir. Bu makineyi elektrik hatlarının yakınında hareket ettirirken
ya da işletirken, temas meydana gelmesini önlemek için, dikkatli biçimde kullanın.
Ekim işaretçisi kollarını, havai elektrik nakil hatlarından uzak tutun. Ağır yaralanma ya
da ölümcül kaza meydana gelebilir.
∗ Traktörün hızı ve çekilen yükün ağırlığı arttığında ve yamaçlarda durma uzaklığı
artar. Aşağıda verilen en yüksek hızlara ya da trafik kurallarında belirtilen hız
sınırlarına uyulmalıdır:
• Çekilen donanımda fren yoksa, traktörün azami hızı 32 km/h (20 mph) olmalı ve
ağırlıkları traktörün ağırlığının 1,5 katından daha fazla olan yükler taşınmamalıdır.
• Çekilen donanımında fren varsa, traktörün en yüksek hızı 40 km/h (25 mph) olmalı
ve ağırlıkları traktörün ağırlığının 4,5 katından daha fazla olan yükler taşınmamalıdır.
24
Taşınan yükün önerilen bu oranı geçmemesini sağlayın. Önerilen maksimum
miktarda ağırlık takarak traktörün ağırlığını artırın, yükü azaltın ya da daha ağır bir
çekici birimi kullanın.
∗ Markörlerin düşmesi, iş kazasına neden olabilir. Đşletime geçmeden önce,
silindirlerin ve bağlantı hortumlarının tamamen yağ dolu olmasını güvence altına alın.
Böyle yapılmaması, markörlerin çok hızlı bir biçimde düşmesine neden olacaktır.
Đndirme ve kaldırma sırasında, markörlerden HER ZAMAN uzak durun.
25
Hidrolik sistemle ilgili riskler ve çözüm önerileri:
∗ Hortum ve bağlantıları sık sık kontrol edilmeli hasar görmüş ve son kullanma tarihi
dolmuş olanları değiştirilmelidir.
∗ Hidrolik pompa ve traktör motoru
durdurulmuş olsa dahi hala tehlikeli bir
hidrolik basınç mevcuttur. Bu sıvının
basıncı 450 kg/cm2 yi geçebilir. Büyük iş
genişliğine sahip pnömatik ekim makineleri
ile ilgili herhangi bir montaj, tamir ayar vb.
işlere başlamadan önce sistemde hidrolik
yağın yarattığı basınç sıfırlanmalıdır.
Bunun için:
∗ Ayar ve tamir öncesi hidrolikle komuta edilen makineyi aşağı indirin.
∗ Hidrolik kolu ileri geri hareket ettirin (ekipman inikken ve traktör stop durumunda
iken).
∗ Hidroliği kullanmadan önce bütün bağlantıları sıkmalıyız. Kaçak ihtimali olan
yerlerin kaçağını elimizle kontrol etmemeliyiz. En uygunu bir kağıt kullanılmasıdır.
∗ Hidrolik hatlar renkli olarak işaretlenerek karıştırılmasının önüne geçilmelidir.
∗ Hortum ve bağlantıları sık sık kontrol edilmeli hasar görmüş ve son kullanma tarihi
dolmuş olanları değiştirilmelidir.
26
∗ Hidroliğe aşırı yüklenmelerden kaçınılmalıdır.
∗ Hidrolik hortum bağlantılarını ayırmak ve sökmek için hortumu metal kısmından
tutarak ayırın. Hortumdan çekerek ayırmaya çalışıldığında zamanla hortum zarar
görecektir.
∗ Hidrolik kaçak durumunda servise başvurulmalıdır.
EMNĐYETLĐ STOP
Emniyetli Stop; bir traktörü, kendi yürür bir makineyi veya traktörden hareket alan
benzer makineleri çalıştırırken yapılması gereken en önemli iş güvenliği hareketidir.
Emniyetli Stop’un anlamı:
1. El freninin çekili olduğundan emin olmak (hareketli ekipmanlar için).
2. Tüm komuta- kontrol kollarının (vites kolları vb) emniyetli pozisyonda olduğundan
emin olmak. Buna hidrolik kollarda bir ekipman bağlı ise ekipmanın indirilmesi,
kuyruk mili kavramalarının boşa alınması da dahildir.
3. Motoru stop etmek ve gücü kesmek.
4. Kontak anahtarını almak.
Unutmayın!
Bazı makineler mekanik, hidrolik ve elektrikli olmak üzere değişik güç kaynaklarına
sahip olabilir. Örneğin bir pancar hasat makinesinin hidrolikle hareketlendirilen
kısımları, kuyruk mili ile hareket verilen yerleri ve elektrikle çalıştırılan üniteleri olabilir.
Bu nedenle emniyetli stop denildiğinde tüm bu sistemler kastedilmektedir. Traktörün
durdurulmasında genellikle kontağın çıkarılıp alınması bu işi sağlayabilir ancak bu
durdukları yerde çalıştırılan sabit makineler için geçerli olmayabilir.
27
Emniyetli Stop aşamaları aşağıdaki durumlarda uygulanmalı:
1. Operatör koltuğunu veya çalıştırma pozisyonunu terk etmeden önce.
2. Herhangi biri makineye yaklaşırken.
3. Herhangi biri makinede bir şeyle meşgul iken.
EMNĐYETLĐ STOP Nasıl uygulanır?
El frenini çekin
Komuta kontrol kollarını Emniyetli
pozisyona getirin.
Motoru stop edin, gücü kesin
Kontak anahtarını alın.
28
3. EKĐM MAKĐNELERĐNDE OLASI GÜVENLĐK RĐSKLERĐ
∗ Tamir, bakım, ayar ve kullanma sırasında yuvasına tam oturtulmamış çizekler.
∗ Ekim makinesinin ayaklarıyla ilgili tamir, ayar ve bakım yapılması sırasında; belli
bir yüksekliğe kaldırılmış takoza alınmamış makine ile çalışmak.
∗ Ekim makinesi belli bir yüksekliğe kaldırılmış durumda ise güvenli bir şekilde bloke
edilmeden makinenin altında çalışmak.
∗ Alkollü iken ya da yan etkisi çalışmaya engel olabilecek ilaç kullanılmış iken
makine ile çalışmak.
∗ Arızalı makineyi kullanmayı sürdürmek.
∗ Çalışma ortamı gürültülü olacağından dolayı acil bir durum olduğunda hareketle
haberleşme yerine sesli haberleşmeye çalışmak.
∗ Kaynakla onarılmış döküm parçalarla çalışmak.
∗ Pnömatik sıraya ekim makinesi ile çalışırken geniş savruk bol elbise giyilmesi.
∗ Ekim makinesi üzerinde ayar tamir bakım arıza arama gibi işlemleri yaparken
traktörle hareketini kesmeme.
∗ Ekim makinesi ile çalışırken traktör sürücüsü yanında ikinci bir kişinin bulunması.
∗ Muhafazası olmayan şaftlarla çalışmak.
∗
Şaftın makine ve traktöre takılırken veya sökülürken motorun durdurulmaması.
∗
Akşam saatlerinde aydınlatmasız trafiğe çıkmak.
∗
Ekim makinesi traktöre bağlı iken virajlara hızlı girilmesi.
∗ Herhangi bir yükselti kullanmadan tohumları, tohum deposuna doldurmaya
çalışmak.
29
Tarım makinalarında tıkanıklığın giderilmesi ve tıkanıklık (blokaj) ile ilgili
tehlikelerin önlenmesi
1. Genel
Tarım makinalarındaki tıkanıklıkların bazıları çok tehlikeli, hatta ölümcül kazalara
sebep olur. Bu yüzden, zaman içinde tıkanıklık yüzünden oluşan bütün tehlikelerde
bahsedilen kuralları belirlemek zor olmasına rağmen, makina tasarımcısına durumun
iyileştirilmesi hususunda yardımcı olacak bilgileri sağlamak mümkündür.
Tehlikelerin önlenmesi, her şeyden önce tıkanıklığın meydana gelmesinin önlenmesi,
meydana geliyorsa bunların güvenli bir şekilde giderilmesinin mümkün olmasıyla
ilgilidir.
Đlk öncelik makina tasarımına ve tıkanıklığın önlenmesi için kullanım talimatlarının
sağlanmasına verilmelidir. Daha sonra, tıkanıklığın güvenli bir şekilde giderilmesi,
etkili talimatlarla bağlantılı uygun tasarım işleminin sağlanması olmalıdır.
Aşağıdaki maddelerde verilen önerilerin, makina tasarımcısına yardımcı olması
amaçlanmıştır. Bu önerilerin hepsi aynı anda uygulanamaz, hatta bazıları çelişkili
olabilir. Bu nedenle tasarımcı, farklı işlevlere ve güvenlik sınırlamalarına bağlı olarak
makina için en uygun olanları seçip kullanmalıdır.
2. Tıkanıklık tehlikesi oluşmasının engellenmesi
2.1 Tasarım kuralları
Amaç, esas olarak tıkanıklık oluşumunu önleyecek makina tasarımlamaktır.
2.1.1 Mekanik çözümler
Çok fazla toprak taşınmasından kaçınmak için, sökülen üründen toprağın mümkün
olan en kısa sürede temizlenmesi sağlanmalıdır. Ürünün, özellikle ayırıcı
tertibatlardan geçerken toprak, sap veya yaprak birikimine neden olabilecek herhangi
bir engele meydan vermeksizin, makinada düzgün bir şekilde akışı sağlanmalıdır.
Mümkün olduğunca titreşim tertibatıyla işbirliği yapılmalıdır. Üründen ayrılan saplar,
hasat yapılmayan alanlara yayılmamalıdır. Makina çalışırken operatörün kolayca
makina ayarlarını yapabileceğinden emin olunmalıdır. Ayar kumandaları, sürücü
mahallinden erişilebilecek şekilde yerleştirilmeli; bunlar, tehlike bölgesinde
olmamalıdır. Bunların harekete geçirilmeleri kolay olmalıdır.
2.1.2 Operatörün bilgilendirilmesi
Operatöre tıkanıklık oluşumunun yakınlaştığını gösteren bilgiler verilmelidir. Makina
elemanının hareket ettirilmesi için gerekli gücün artması ve ileticilerin vb. tertibatların
hızının azalması gibi hususlar tıkanıklık için birer gösterge olabilir. Bu belirtileri gören
operatör, tıkanıklıktan kaçınmak için makina ayarlarını değiştirir.
30
Tıkanıklık oluşabilecek yerlerin operatör tarafından doğrudan veya dolaylı olarak
(arka görüş aynası, TV gibi) görünmesi sağlanmalıdır.
2.1.3 Servo sistemleri (algılayıcı sensörler)
Tıkanıklığın meydana geleceğini algılayan sensörler makinaya yerleştirilebilir ve
tıkanıklıktan kaçınmak için otomatik olarak makina ayarları değiştirilir.
2.1.4 Makinanın temizlenmesi
Tıkanıklığa neden olabilecek malzemenin birikmesinden kaçınmak için makina,
kullanımdan sonra kolayca ve güvenli bir şekilde temizlenebilecek şekilde
tasarımlanmalıdır.
2.2 Kullanım talimatları
Makinanın kullanımı esnasında tıkanıklıkla ilgili tehlikelerin pratikteki en düşük
seviyeye azaltılacağı şekilde gerekli bilgilerin operatöre verilmesi amaçlanmalıdır.
2.2.1 En elverişli şartlarda çalışılmalı: meselâ, yağışlı havalarda çalışmaktan
kaçınılmalıdır.
2.2.2 Çalışma şartlarına uyarlanmalıdır. Hava çok nemli olduğunda veya çok fazla
yaprak bulunduğunda, seyir hızı azaltılır ve makina ayarları bu şartlara uyarlanır.
2.2.3 Etkili hasat için ürün dikiminde toprağın hazırlanmasının önemli olduğu
vurgulanmalıdır. Hasat esnasında köklerden ayrılmaları zor olan kesek oluşumunu
engellemek için yeterli tohum saçılması tavsiye edilir.
Hasat öncesinde sapların yayılması durumunda, hasat esnasında yayılan sapların
ıslak toprakla karışmaması sağlanır.
2.2.4 Yanlış ayarlamaların sık sık tıkanıklık oluşturması nedeniyle, bütün hasat
şartlarında (özellikle ıslak şartlarda) doğru ayarlama yapılması için kesin bilgi
sağlanır.
2.2.5 Operatörler için eğitim programları tavsiye edilmelidir.
3 Tıkanıklık oluştuğunda tehlikenin önlenmesi
3.1 Tasarım kuralları
Amaç, tıkanıklığın giderilmesinde operatör için herhangi bir tehlike oluşturmayacak
şekilde makine tasarımlamaktır.
31
3.1.1 Operatör sürücü mahallindeyken tıkanıklıkların giderilmesi mümkün olmalıdır
(makina tertibatlarının hareket yönünün ters döndürülmesiyle, tıkanıklığın oluştuğu
yerin boşaltılmasının sürücü mahallinden kumanda edilmesiyle).
3.1.2 Tıkanıklıkların sürücü mahallinden giderilmesi mümkün olmuyorsa, operatör
güç aktarılmasını kolayca durdurabilmelidir. Tıkanıklığın oluşabileceği yerlere kolayca
erişilebilmeli ve tıkanıklığın giderilmesi esnasında operatör, zor konumda çalışmak
zorunda kalmamalıdır. Operatörün kullanması için gerekli aletler sağlanmalıdır.
Tıkanıklığın giderilmesi için gereken süre mümkün olduğunca kısa olmalıdır.
3.1.3 Operatörün kendi kendisinin zor duruma düşmeyeceği şekilde güvenlik
tertibatları sağlanmalıdır (operatör mevcudiyet tertibatı, ara kilitlemeli koruyucular,
vb).
3.1.4 Operatörün tehlikede olması halinde, makinadaki herhangi bir kişinin
(makinanın neresinde olursa olsun) müdahalesi mümkün olmalıdır. Acil durdurma
tertibatı, tıkanıklığın mümkün olacağı en yakın yere yerleştirilmelidir.
3.2 Kullanım talimatları
3.2.1 Tıkanıklığın giderilmesi için güvenli ve gerçekçi işlemler talimat el kitabında
verilmelidir. Hangi aletlerin kullanılacağı da belirtilmelidir.
3.2.2 Operatöre uygun kişisel koruyucu donanım kullanımı hakkında talimatlar
verilmelidir (güvenlik botları, eldivenler kullanılması, bol elbise giyilmemesi vb).
32
4. GÜVENLĐ KULLANIM ĐÇĐN GEREKLĐ KĐŞĐSEL KORUYUCU
DONANIMLAR VE DĐĞER EKĐPMANLAR
∗ Baş koruma: En etkin baş koruyucu sert
şapkalardır. Şapkalar seken, düşen objelere karşı
koruma sağlar.
∗ Kulak koruma: Çiftçiler ortalama işitme kaybından daha yüksek işitme kaybına
maruz kalırlar. Traktörün motor gürültüsü ile traktörden hareketini alan makinelerin
gürültüsü toplamda işitme kaybına yol açabilecek seviyelere ulaşabilir. Traktör ve
ekipmanlarının bakım ve kullanma kitaplarında olması gerekn gürültü değerleri eğer
varsa öğrenilip bu değere göre önlem alınmalıdır. Đşitme hasarı en az 85-90 desibel
ses seviyesinde başlar. Bunun için nerede 90 desibel ve üzeri devamlı gürültü
seviyesi ile karşılaşılırsa kulak ses kesiciler veya tıpaları kullanılmalıdır.
∗ El koruma: ekim makinesinin ayar - bakımları ve
tamiri esnasında kayış ve kasnaklar, dişliler, demir
çapakları yaylı kapaklar vb. ellerimiz için tehlike
oluşturabilecek parçalardandır.
33
∗ Ayak koruma: ekim makinesinin bakımı, tamiri
sırasında takoza alınan makine bir nedenden dolayı
takozdan kurtulup yere oturabilir. Yere oturduğu
parçalardan herhangi birisi de ayaklarımıza denk
gelebilir. Bu gibi ağır cisimlerin ayaklarımıza zarar
vermemesi için darbelere dayanıklı özel olarak üretilmiş
ayakkabılar kullanılmalıdır.
34
Çelik burunlu iş ayakkabısı
5. EKĐM MAKĐNELERĐ ĐLE ĐLGĐLĐ MEVZUATLAR
Ulusal standartların sağladığı yararlar görülünce diger ülkelerce de kullanılabilmesi
amacıyla uluslararası standartlar için 1926 yılında ISA kurulur. ISA, 1946 yılında
ISO’ya (International Organization for Standardization) dönüşür. Kullandığı
kodlanmış sayılar 20000’ler ile baslar. Türkiye ISO’ya üye ülke olup, diğer üye ülkeler
gibi ISO’nun hazırladığı standartları değiştirmeden kullanmak zorundadır.
MAKĐNA EMNĐYETĐ YÖNETMELĐĞĐ (2006/42/AT)
TANITMA VE KULLANMA KILAVUZU UYGULAMA ESASLARINA DAĐR
YÖNETMELĐK
GARANTĐ BELGESĐ UYGULAMA ESASLARINA DAĐR YÖNETMELĐK
TS 5066 02.02.1987-Tarım Alet ve Makinaları Emniyet Kuralları
TS 12534 17.03.1999-Yetkili Tamir ve Bakım Servisleri- Tarım Alet ve MakinalarıEkim, Dikim ve Gübreleme Makinaları Đçin- Genel Kurallar
TS ISO 6720 Tarım Makinaları-Ekim, dikim, gübre dağıtım ve ilaçlama EkipmanlarıTavsiye edilen iş genişliği
TS 10306 23.06.1992-Tarım Makinaları-Tohum ve Gübre Boruları
TS 5066 EN 1553 Tarım Makinaları- Kendi Yürür, Asılır, Yarı Asılır ve Çekilir TS EN
ISO 12100-1 Makinalarda güvenlik - Temel kavramlar, tasarım için genel prensipler Bölüm 1: Temel terminoloji, metodoloji
TS EN ISO 12100-2 Makinalarda güvenlik – Temel kavramlar, tasarım için genel
prensipler – Bölüm 2: Teknik prensipler
TS EN ISO 13857 Makinalarda güvenlik- Kol ve bacakların ulaşabileceği bölgelerde
tehlikenin önlenmesi için güvenlik mesafeleri Đ
TS EN 349+A1 Makinalarda güvenlik - Đnsan vücut azalarını ezilmeye karşı korumak
için asgari açıklıklar
TS 5776 Tarım Makinalarında Aydınlatma, Işıklandırma ve Sinyalizasyon Kuralları
TS ISO 11684 02.02.1999
Tarım ve Orman makinelerinde, kullanılan gerekli güvenlik işaretleri ve Tehlikelerin
Resimli çıkartmalarının Gösterilmesi- Genel Kurallar.
TS 9461 24.9.1991-Yaylı Emniyet Pimleri (Tarım Makinalarında Kullanılan)
TS 9462 24.9.1991-Kilitli Emniyet Pimleri (Tarım Makinalarında Kullanılan)
TS EN ISO 4254-1 Tarım Makineleri-Güvenlik-Bölüm1: Genel Kuralları
35
6. KAYNAKÇA
Dagmem, 2001, Ekim Dikim Makineleri.
Dagmem, 2001, Tarım Makinelerinde Đş Güvenliği.
Dagmem, 1998, Tarım Alet ve Makineleri.
Eker-Mak, 2008, Mekanik Sıraya Ekim Makinesi Bakım ve Kullanma Kitabı
http://www.newholland.com.tr
http://mertsan.netfirms.com/ekim.html
http://www.oz-elistarim.com/index.php?option=com_frontpage&Itemid=1
http://www.cansatarim.com/default.aspx
http://www.sonmezler.com/index.php?id=34&L=0
36