KU(:OK TATLI SU IIAYVANLARINI YAKALAMA, TJtjSB1`1` VE

KU(:OK TATLI SU IIAYVANLARINI YAKALAMA, TJtjSB1`1` VE

KU(:OK TATLI SU IIAYVANLARINI YAKALAMA, TJtjSB1'1'
VE MUHAFAZA USULLllJRi
N1MET OKTEM
Ege On1versitesi Zoologi Enstittisti
H er sistematik veya okolojik gurup gibi, tath sularda ya91yan
hayvanlarm toplanmas1 ve bunlardan kolleksiyon yap1lmas1 baz1
teknik bilgiye ihtiyag goster;r. ~ksi halde, geli§i giizel yakalanan
ve muhafaza ed'lmek istenen materyelin ilmi bir degeri olmaz. Bild igimiz kadar. bu hususta TUrk~e b ir ne§riyat bulunmad1gi ic;i:1 .
8J;jag1daki notla ·1 okuyuculanm1za sunmay1 fayidah bulduk.
Toplamra icin al~t t>devat :
Tat:1 su hayYan!anm yakalamak i<;m liizumlu teghizatm ba~anda su kepc;esi geLr <$ekil: 1-A). Bu kepgen~n gember kism1, suyun ak1;?mdall vc 8U b.tkilerimn mukavemecinden mliteessir olm1ya-
cak $ekilde s 'rt ve pa~lanmaz metalden yap1lmahdir. Qem ber:n sapa gec;irileb::masj ic;in vida, bUkti ~ebilmesi i~in de iki veya1do.r t mente§eden mtite§·ekkil bir tert:batm bulunmas1 lazund1r. Kelebek aglarmdaki gibi yuvarlak c;emberler su birikintilertl ig.in elveri~li de gildir; z'ra bunlarda yel'le t emas1 bir noktaya inh:sar eder. Kep<;enin metal ki!:>mI, bir kenan il-e yere tamamen temas edebilmesi ic;;n,
i.i<;gen $Ck:ind0 olma lld1r. Uc; ko~elti kepgenin yan uzunlugu 25 cm.
torba k1sm1 ise 30-40 cm. uzunlugunda olmas1 gerzk.r . T orba bez..'.,
1 mm. de!ikli ;'yi su gec;ireb !len. mukavemeti fazla kanaviGeden yap1labilir (~ek il : 1).
Toplama ve ta~1ma kaplari olarak vidal1 kapakh veya mantarl1
muhtelif §ekildeki cam kaplar kullamhr. Toplanan materyelin, k aplardan c;1karihrken zedelenmes'ni onil emek r:Q~n k a p1arm agz1 mtimkiin odugu kadar geni$ olmalld1r . $ ;~elerden mada p ek ktic;lik h ayvanlar i~in kullam!abilec'Ck olan tUplerin, cl'p ta~aflari kubbeli olan1ari tercih edilir.
56
On defa btiytiten bir cep lubu, bir pens, olduk~:ll yumu§ak tiiylti
bir flrc;a ve derin beyaz c;inko bil" tabak da teghizatim1za dahildir.
Diptek~ ince ~amur ic;inde buluna;n mollusk ve diger zemin hayvanlarm1 aramak iGin 5-8 cm. ylikseklikte tahta bi.T ~ergeveye geQirilm1~ 1 mm. delikli tel si.izgi.i kullamhr.
B
~L"k'l 1.
A. 8u k1 p1;esi. B. Oldtirm"
~i~esi;
1-
Mantar. 2
Alc;1 harc1.
3-- Al<;1 tozu, 4- P ota.syum siyantir parc;as1:
Hayvanlarm tesbit ve muhafaza.s1 :
Tath su saklnlerinden olan T ti r b e 1 l a r l a r, 0 l i g ok '~ t 1 e r ve s ti l ti k 1 e r tesbit edi1lmeden ~vvel uyu§turulmal1tl11 lar: yok.sa c;:ok kuvvetli buztidirler. Bu maksatla hayvanlar, ·~.ln ­
de az miktarda su bu'lunan dtiz bir tabaga1 konur (su, tabak i ~inde
.hayvamn !3tit i.inerek hareket edebilecegi kadar az olmahdlr). Bu suya damla damla r;1 2 lik novokain el'l~y1'.gi !lave ed:11ir. T ti r b e I1 a r 1 a r ( ~kil: 2-H > uyu~unca1 6 k1s1m 5;. 90 hk alkol, 3 k1s1m
r r 40 J1k f ormol ve bir kisrm sirke asidinden mtit e~ekkfl kar1&1mda
• ak.riben 2!. saat biraklld1ktan sonra r} 60-70 lik a lkole ge<;:rilir.
0 l l g o k e t : e r (~eki·l: 2-1) ve S ti 1 ti k 1 e r , novokainde
uy~u .l1 1 duktan sonra 93 k1s1m imb;k suyu, 2 k1sun konsantre nitJ'~k as~t ve 5 k1s1m r;.. 40 hk f ormolden mlite§ekkil bir kairu~1mda
muhafaza cJit:r. S u a k a r i n l e r i (H y d r a c a r j n a) ,
ise alkol yahut formo·l e ge~ir.Hmez (bu eriyikler ad1 ge<;;en hayvan1ann sertl~mesine ve ek:stremiitelerini gekmelerine sebep olur).
Bunlar 5 k1sun gliserin 2 k1Slm sirke asid1'. ve 3 k1s1m sudan mlitesckk.l kar1~1mda muhafaza ediliir.
H i d r o z o a_ K r u s t a s e (~kil: 2-A . E) ve btitiin
57
suda ya~1yan boceklerin larvalari (B ii y ti k k 1 z b o c e g i
1 a v a 1 a r i mtistesna), i~fnde az miktarda (hayvanlan ortecel{
kadar) su bulunan cam bir kaba1 konur ve tizerine suyun 1 / 10 ine
tekablil edecek miktarda <'/r 40 hk f ormol ilave edih:r. Adi g~n
hayvanlar bu §ekilde eve getirild'kten sonra, daimi muhafazalar1
i<;in, % 60-70 lik alkole alm1r (~ekil: 2>.
Biiytik LibeHtil (A n i s o p t e r) larvalar1 j~tn en iyi ustil.
bunlair1 canl1 olarak eve get;nip, 1-3 san:ye kaynar suya atmak suretiJe Oldtirdtikten sonra ~ 60-70 lik alkole gegirmektir.
,,.
..
•
JI'
'
/
\
§ekil: 2. A, Krustaselerden b ir tath su lsopod'u; B , BtiyUk k1z bOcegi COtionat 1
la.rvas1; C, Trichopter larvas1; D , Koleopterlerden bir Grynid · E . Krustaselerden bir tath su Amphipod'u ; F . R'nkotlardan bir G erl"l d; G, Rinkotlard~. b:t
Hydrometrid; H. Planaria (1'urbellar:ia); l , Tubifex (Ohgochaeta).
S a 1 y a n g o z ve M i d y e l e- r,. B ii y ii k K i z B o c e g i (~ekiil: 2-B) larvalarmda oldugu g ibi, kaynar suya batinhr; soguduktan sonra ucu k1vrl'lm1§ bir igne ile kabugun igindeki
yum~k k1sun d~ kkatli o!arak <h§:ar1ya <;;ekilir (.S a 1 y a n g o z
58
k ti c;; ti k m i d y e 1 e r) . fBUytik kabuklu m idyelerin vticudti,
ucu s1vn olmlyan bir t ahta gubuk i•l e kazlillr. KilQiik: ve dar ag1zb
s alyia.ngozlar mut ed.i..1 soba sicakh g·mda ya hut gtine§te kurut ulur.
K I n K a n a t 1 i 1 a r ve R ti n k o t 1 a r d a n gayr1
btittin su boceklerinin imagolar1 ( 0 d o n a t , D i p t e r, E f e m e r i d , P 1 e k o p t e r, T r i c h o p t e r (~ekil: 2-C)
potas yum siya ntir rihtiva eden bir kaba atilmak suretile oldi.irillilr. Oldtirme §i§esi ad1 verilen bu kap §Oyle haz1rlamr (~ekill:
1-B): mantar bi.r t1pai ile iyice kapanab!len ve cebe kolayca girebilen
gieni§ agizh bi!!' §li§e ahmr; ~.i§enin dJibine siyanilr parc;;as1 veya parc;;ac1klan konur, i.izeri al~l tozu (Je orti.iltir. Bunun i.izenine a:lc;;1 harCI
aklt1b.r (e§it agirhkta ialg1 ve su kari§tinlarak koyu ayran kivammdayken ~i$eye dokillil.r) ve b ir mi.iddet kurumaga b1rak1hr. Bu §ekilde haz1rlannugi b.i:r §'~§e u zun zaman kullanihr. Bundan ba§ka §i§enin ic;;ine, hem boceklerin birtirine ~arp1p zedelenmesine mani 0 11mak
ve hem de §i§e iqini kuru tutmak maksadi ile §enit §eklinde kesilmi~
filit re kag1dl konur.
Ko 1eopter1 e r(9ekil:2-D)ve R ·i n k o t l a r(9eltil:2G,Fi
yarisrna kadar orta cesamette reginesiz tala§ ihtiva eden bir §i§eye
at1hr. Bocek yakalanacagi sirada tala§, eter He IBlatihr. Eter
fazla olursa bocekJeri 1slatmas1 ve az olursa boreklen'.n ge~ 01mesi bak1mmdan uygun degildir. Bunlar eterle O'ldtiri.ildlikten sonra
prepare edilinceye kadar '}( 60 hk alkolde muhafaza edilir.
tlmi k1ymeti haiz materyel ayni zamanda dogru olarak etiketlenmelid ir . Etiket lirerinde, materyelin bulundugu mahaJ ve tarih
yaz1hr.
ve
L1TERAT0R
Vi1'1iier s, A. 1947 : Nouvel Atlas d'Entomologie, No: 4 Fascicule. II
Langeron. M. 1949: Preci:s de Microscopi.e
E ngelh ard t, W. 1955 : \Va-s lebt in Ttimpel, Bach und Weiher?
59