SAYI: 13 - Tarihi Kentler Birliği

‹Ç‹NDEK‹LER
GEÇM‹fiTEN GELECE⁄E YEREL K‹ML‹K Say› 13 Ocak-fiubat-Mart 2008
SUNUfi
Mehmet Özhaseki
2
YAYIN YÖNETMEN‹NDEN
Hasan Özgen
3
TKB BERGAMA SEM‹NER‹
Tarihi Kentler Birli¤i ad›na
imtiyaz sahibi: Mehmet Özhaseki (Baflkan)
Yaz› iflleri müdürü: Handan Dedehay›r
Yay›n yönetmeni: Hasan Özgen
Yay›n kurulu: Oktay Ekinci, Mithat K›rayo¤lu, Hasan Özgen,
Avniye Tansu¤, Handan Dedehay›r
Görsel yönetmen: Ali Akdamar
Toplant› Program›
4
Genel Bak›fl ve Aç›l›fl Konuflmalar›
5
Seminer Konuflmalar›
7
Seminer Kat›l›mc›lar›ndan ‹zlenimler
16
Bergama Halk› Bergamay› Anlat›yor
21
YANSIMALAR
Zekai Görgülü: Bergama Seminerinin Ard›ndan
25
Feyzullah Özcan: Bir Bergamal›’n›n An›lar›
27
Cevat Erder: Arkeolojik Alanlar›n Aan› Aafllar›ndaki Kentlerle ‹liflkileri 30
GÜNCEL
Recai Akyel: Kültürel Miras ve Afet Yönetimi
33
Faruk Göksu: Tarihsel Miras›m›z›n Korunmas›na
Web editörü: Avniye Tansu¤
Foto¤raflar: ANAR Arflivi, fiirin S›ng›n Y›lmaz, Yonca Moral›,
Burcu Yazlar
Yönetim yeri: Tarihi Kentler Birli¤i Merkez Bürosu
fierifler Yal›s›, Emirgan Mektebi Sok. No:7
Emirgan Sar›yer ‹stanbul
Telefon: 0212 323 31 32
Faks: 0212 277 41 64
[email protected]
www.tarihikentlerbirligi.org
‹letiflim: ÇEKÜL Vakf›-Çevre ve Kültür De¤erlerini Koruma
ve Tan›tma Vakf›, Tarihi Kentler Birli¤i Bürosu
Ekrem Tur Sokak No: 8 34435
Beyo¤lu-‹stanbul
Telefon/Faks: 0212 249 64 64
E-posta: [email protected]
www.cekulvakfi.org.tr
Bas›ld›¤› yer: Mart Matbaa Sanatlar› Tic. ve San.Ltd.fiti.
Mart Plaza Merkez Mah. Ceylan S. No:24 Nurtepe,
Ka¤›thane ‹stanbul
Yer ve tarih: ‹stanbul Mart 2008
ISSN 1308-254X
Yönelik Yeni Bir Yaklafl›m
35
Sezer Cihan: Gaziantep: Tarihle Bar›fl›k Ça¤dafl Kent Modeli
37
Za¤firanbolu’dan Bugüne…
40
Baflkentin Tarihe Aç›lan Kap›s› Alt›nda¤
44
Neyi, Nas›l, Neden, Kimin ‹çin Koruyoruz?
58
B‹LG‹ ÇA⁄INDA KÜLTÜR
Avniye Tansu¤: Endülüs ve Portekiz ‹zlenimleri
51
HABERLER
54
TKB Üye Listesi
60
SUNUfi
Buluflmam›z ise, hemen arkas›ndan Halep
ve fiam’a yapaca¤›m›z yurtd›fl› gezimizle
farkl› bir organizasyon olacak.
De¤erli Dostlar,
2008 y›l›n›n ilk seminerini
gerçeklefltirdi¤imiz Bergama’da
üyelerimizde gözlemledi¤imiz yo¤un ilgi ve
canl›l›k, önümüzdeki y›l›n ne kadar
hareketli ve düzeyli geçece¤ine iliflkin ilk
ipuçlar›n› da veriyordu. Gerçekten de,
Bergamal› dostlar›m›z›n mükemmel
evsahipli¤i ve kat›l›mc› üyelerimizin etkili
katk›lar›yla çok verimli ve umut verici bir
bafllang›ç yapt›¤›m›za inan›yorum.
Bergama’n›n ola¤anüstü tarihi zenginlikleri
ba¤lam›nda ülkemizin arkeolojik
varl›klar›yla ilgili önemli saptamalarda
bulunurken, bir yandan da Allianoi’nin
sular alt›nda kalmas›ndan belediyelerin
yeniden düzenlenmesine, Kültür ve Turizm
Bakanl›¤›’n›n kültürel marka kentler
planlamas›ndan kamu yarar› kavram›na kadar birçok güncel ve
s›cak konunun da gündeme getirilip tart›fl›ld›¤› uyar›c› bir
beraberlik gerçeklefltirdik.
Birli¤imizin en üretken etkinliklerinden bir
olan “Tarihi ve Kültürel Miras› Koruma
Proje ve Uygulamalar›n› Özendirme
Yar›flmas›”na baflvurma süresini
tamamlad›¤›m›z bugünlerde, Merkezimize
ulaflan eserlerin niteli¤inde
gözlemledi¤imiz düzey de ayr›ca gurur
verici. Baflvurular Dan›flma Kurulumuzun
de¤erli uzmanlar› taraf›ndan
de¤erlendirilmeye bafllad›. Her ne kadar
bu kadar özenli çal›flman›n aras›ndan bir
seçim yapmak zor ise de, önümüzdeki
günlerde ödül kazanan kat›l›mc›lar›m›z›
ilan etmeye haz›rlan›yoruz. Bu güzel
eserleri tüm üyelerimizle paylaflmak için
yapaca¤›m›z organizasyonu da ayr›ca duyuraca¤›z.
2008 Y›l›, Verimli
Bir Y›l Olacak
Yerel yönetimlerimiz sorumluluk alanlar›ndaki tarihsel ve kültürel
varl›klar› korumak ve yaflatmak, kentle bütünlefltirmek ve kentsel
kimli¤in bir parças› haline getirmek için neredeyse tatl› bir yar›fl
içindeler. Gerek Birli¤imizin düzenledi¤i Özendirme Yar›flmas›’na,
gerekse “200 Ortak 200 Eser” program›na baflvuran projelerdeki
nicelik ve nitelik art›fl›, bu geliflmenin somut bir kan›t›.
Belediyelerin proje haz›rlama yetkinli¤inin giderek geliflmesi de
ayr›ca çok sevindirici. Baflkanl›¤›m süresince gözlemledi¤im bu
kazan›mlar, Tarihi Kentler Birli¤i olarak ne kadar do¤ru bir
misyon üstlendi¤imizin bir göstergesi olarak, çal›flmalar›m›z›
daha da büyük bir flevkle sürdürmemizi sa¤l›yor. Kültürel
miras›m›za sahip ç›kmay› yerel yönetimlerimizin önceli¤i haline
getirme hedefimiz do¤rultusunda, ne kadar önemli bir yol
katetmifl oldu¤umuzu gözler önüne seriyor.
Bu say›m›z, Bergama’da ele al›nan tüm konular› ayr›nt›lar›yla
belgelerken, seminer kat›l›mc›lar›m›z›n izlenimleri ve Zekai
Görgülü Hocam›z›n de¤erlendirmesi; Bergama sakinlerinin
görüflleri ve aram›zdan birinin, Bergama’da do¤mufl büyümüfl
Genel Sekreterimizin an›lar›yla renkleniyor.
Dergimizin bu say›s›nda yine ilgi çekici, ve ilgi çekici oldu¤u
kadar bilgilendirici ve e¤itici yaz›larla karfl›n›zday›z. Yerel
yönetimlerin arkeolojik alanlara yaklafl›m›na iliflkin yetkili ve
de¤erli bir uzmandan tavsiyeler, tarihi varl›klar› tehdit eden
do¤al afetlere karfl› al›nmas› gereken önlemler ve kentlerinin
kültürel varl›klar›n› korumada öncü roller üstlenen Gaziantep ile
Safranbolu ve Ankara Alt›nda¤ ilçelerinin örnek çal›flmalar›, bu
yaz›lar aras›nda.
Tarihi Kentler Birli¤i, her zaman oldu¤u gibi bugün de, ülkemizin
çok h›zl› geliflen gündemini yak›ndan izlerken, gelecek vizyonunu
yitirmeden her yeni oluflumu de¤erlendirmeyi ve misyonu
do¤rultusunda gündemin içinde var olmay› sürdürüyor. Birli¤imizi
di¤er birliklerden farkl› k›lan dinamizmin kayna¤›n›n bu özellikte
aranmas› gerekti¤ini düflünüyor, sürekli düflünce ve sonuç üreten
üyelerimizin bu ortama yapt›klar› katk›lar› flükranla an›yorum.
Nisan ayn›n ilk günlerinde de Çorum’da “Kültürel Miras›n
Korunmas›nda Yerel Yönetimlerle E¤itim Kurumlar› Aras›ndaki
‹flbirli¤inin Önemi” konusunda bir seminerde bir araya gelece¤iz.
Hitit uygarl›¤›n›n anayurdu Çorum’da k›sa bir süre önce kurulan
genç Hitit Üniversitesi’ni f›rsat bilerek, kentlerin kültürel ve
tarihi varl›klar›n› korumakla yükümlü yerel yönetimlerin, bu
alanda bilgi üreten ve uzmanl›k sunan e¤itim kurumlar›yla
oluflturacaklar› iflbirliklerinin, kültürel varl›klar›m›za sa¤layaca¤›
yarar› konuflaca¤›z. 9-11 May›s 2008 tarihlerindeki Bursa
Mehmet Özhaseki
Kayseri Büyükflehir Belediye Baflkan›
Tarihi Kentler Birli¤i Baflkan›
2
YAYIN YÖNETMEN‹NDEN
san›r›m bunu kastediyorlar. Bir yan›yla do¤ru... fioklar ve
veriler ya¤muru alt›ndaki bir yaflamda, ne kendinizin ne
ötekinin yaflam›n› bütünlüklü olarak kavrayam›yorsunuz.
De¤er vermiyorsunuz. Teoman'›n bir flark›s›nda söyledi¤i
gibi, kendimizi denize dökmemiz
gerekiyor, insanl›¤›n de¤eri yükselsin
diye...” (*)
Tarih ve kültür de¤erleri ile yak›ndan ilgili bizim gibi insanlar için
“eski” ve “yeni” kavramlar›, an›nda ça¤r›fl›mlar yarat›r. Bu süreç,
ça¤r›fl›mlardan kavramlara, mevzuata ve kurumlaflmaya kadar da
genifller. “Eskiye ra¤bet olsa, bit pazar›na nur ya¤ard›” gibi, Eski
Eserler ve Müzeler Genel Müdürlü¤ü gibi...
Eski ile Yeni
çok tan›m› bulunmas›na karfl›n
Aras›nda S›k›flmak Pek
postmodernizm, bizim gibi ak›lc› ve
Belgesel film üretimi ile daha yo¤un
u¤raflt›¤›m günlerde a¤›rl›kl› konular›m›z
tarih ve kültür varl›klar› –onlar›n da yorgun
ve eskimifl olanlar›- olunca, ad›m›z›n
önüne bir ön ek koymufllard›, “eskici”
diye... Ama nas›l bakarsak bakal›m, bu iki kavram ilk elde, “fiziki”
yani maddi kültür ve tarih varl›klar›n› ça¤r›flt›r›yor. O y›llarda, bu
maddi varl›klara yaslananarak, onlar›n etraf›nda örülmüfl olan
“hayatlar”› anlatmay› denerdik. Bu hayatlar›n günümüzü nas›l
besledi¤ini vurgulamak için de “kültürel süreklilik” denen bir
bütünlü¤ü anlatmaya, var etmeye çabalard›k.
determinist (modern) süreçten gelenleri
hayrete düflürecek önermelerin ve yapt›r›mlar›n sahibidir. Hayata
bak›fl› “üretmek” esasl› de¤il, “tüketmek” esasl› ele al›r ve onun
birey kimli¤ini “tüketen birey” oluflturur. Yaflam bir tüketim
deneyi olararak alg›lan›r ve art›k kültür ile ticaret içiçe bir
bütünlük gösterir. Kitle iletiflim araçlar›n›n yaratt›¤› simülasyonla
(gerçe¤in yerine sanal benzerini koyma), insanlar için gerçeklik
kaybolmakta, yerine sanal kopyalar sunulmaktad›r.
‹flin do¤rusu kuflaklar ve dönemler aras›nda, hep bir kopukluk
ç›kard› karfl›m›za, ama hayat› “eski“ ve “yeni” diye ikiye bölmek
hiç düflünülmezdi. Hele yukar›daki bafll›kta oldu¤u gibi, eski ile
yeni aras›na s›k›flan hayatlardan sözedilmezdi. Sözedenler
olduysa da, o veriler bugünün resimleri ile örtüflmez...
Ekonomi ve iletiflim dünyas›n›n önemli bir ö¤reticisi olan Yavuz
Odabafl› hocam›zdan birkaç al›nt› yapal›m.
“Günümüzde gerçe¤in yerini imaj alm›flt›r. Her fleyin
sahtesi sözkonusu ve bunlar revaçta. (...) ‹nsanlar kimlik
oluflturmada ürünlere ve özellikle markalara verdikleri
önemlerle, bunlar arac›l›¤›yla anlamlar üreterek an›lmak,
bilinmek, alg›lanmak istiyorlar. Kopya öyle güçlü biçimde
sunuluyor ki art›k asl›n› görme ihtiyac› ortaya ç›km›yor ve
ço¤unluk taraf›ndan kabulleniliyor.” (...)
Uzatmadan, sözü “küreselleflen dünya”, “bilgi toplumlar›”,
“biliflim ça¤›” gibi de¤iflik kavramlar alt›nda anlat›mland›rd›¤›m›z
postmodern dünya ve iliflkilerine getirmek istiyorum. Nas›l bir
duyars›zl›¤a, nas›l bir yanl›zl›¤a do¤ru yelken açt›¤›m›z›, nas›l
birer “tüketim bireyi-kölesi” haline gelmekte oldu¤umuzu, nas›l
bir “r›za kültürü” içinde “itaatç› özgür bireyler!” haline
getirildi¤imizi tart›flmak, sorgulamak istiyorum. Postmodern
dünyan›n bize kurmakta oldu¤u tuzaklara, sadece ahlakç› bir
bak›flla de¤il, modern ça¤›n vazgeçilmez ö¤esi, akl›m›zla bakmay›
denemek istiyorum.
“Kitle iletiflim araçlar›, bilgisayarlar, sinema yaflam›m›zda
merkeze oturmufl durumda ve ‘gerçe¤in tan›m›’n›
de¤ifltirmeyi, yeniden tan›mlamay› baflarabiliyor. Sunulan
yapay, sahte fleyleri ‘gerçek’ olarak kabul edip, bunun
d›fl›nda kalan her fleyi yok saymaya bafllayan bir gençlik ve
toplum olufltu. Sunulanlarla, kendimizi ve dünyay› yeniden
tan›ml›yor ve gerçekle hayalin yer de¤ifltirmesine flahit
oluyoruz.” (**)
Bu ifl için de iki de¤erli hocadan, yazardan - baz› sözcüklerin alt›n›
çizerek- yard›m alaca¤›m. Haluk Geray 2007 y›l›n›n sonlar›nda
yay›mlanan bir yaz›s›nda flunlar› belirtiyor:
“Biliflim ça¤›nda zaman alg›lamam›z giderek de¤ifliyor.
‹nternet baflta olmak üzere di¤er teknolojik geliflmeler
nedeniyle öylesine bir zaman/mekân s›k›flmas› alt›nda
yaflan›yor ki, an›lar›m›z›n süreleri bile k›sald›. Sürekli akan
veri ve bilgi parçalar› aras›nda insan belle¤ini zorlayan bir
dönemde yafl›yoruz. Zihinlerdeki afl›r› veri yüklenmesi,
verilerin/bilgilerin kendilerini de¤ersiz k›l›yor. Çevremizle
iliflkimizi de giderek veri yay›nlar› olarak alg›lamaya
bafll›yoruz.
Geçen say›lardan birinde, geliflmelere bakarak çok da “okuryazar” say›lamayaca¤›m› belirtmifltim. Bu yönden bak›nca da
“eski” denen modernist de¤erlerle “yeni” say›lan postmodernist
veriler aras›na s›k›flmadan edemiyorum.
“‹liflkilerimizin tarihi kalm›yor. Hiçbir uyaran, kal›c›l›k
sa¤lam›yor. Baz› araflt›rmac›lar bilim dünyas›nda internet
ve biliflim teknolojileri kullan›m› nedeniyle yaflanan h›zl›
bilgi dolafl›m›n›n yavafllat›lmas› gerekti¤ini söylerlerken
Yan›t› siz verin ve esen kal›n!
Bu kadar h›zl›, bu kadar eflyaya, bu kadar tüket-yafla önermesine
ba¤l› bir de¤iflimi elefltirmek, eskici olmak m›d›r, ak›l ça¤›na
dönmek midir? Yoksa uzmanlar›n vurgulad›¤› gibi “gerçe¤e”,
“üretime” ve “iliflkiler tarihi”ne sad›k kalmak m›d›r?
Hasan Özgen
(*) Geray, Haluk, Hitit teknolojisinin kal›c›l›¤›, Birgün gazetesi, 28/11/07
(**) Odabafl›, Yavuz, Postmodern Pazarlama, (‹stanbul, MediaCat yay›nlar›, 2.bask›, 2004, s.45-47)
3
Bergama
Semineri
8 fiubat 2008, Cuma
20.00 Akflam yeme¤i ve aç›l›fl konuflmalar›
9 fiubat 2008, Cumartesi
08.30-14.00 Kent Gezisi: Arasta Çarfl›s›
Restorasyonu, Mescidalt› Mescidi, Bergama
Müzesi, Hamamlar (Hac› Hekim Hamam› ve
Küplü Hamam), Restorasyon alanlar›, Bazilika
15.30-15.50 Sunum: “Neredeyiz?” Bergama
Belediye Baflkan› Raflit Ürper
15.50-18.00 Panel:
•“Arkeolojik Varl›klarla Kentsel Dokular›n
Birlikte De¤erlendirilmesi”
Prof. Dr. Zekai Görgülü - Tarihi Kentler Birli¤i
Dan›flma Kurulu Üyesi Oturum Yöneticisi
•“Turizm Stratejisi 2023: Destinasyonlarda
Arkeolojik Varl›klar”
fienol Aydemir - Kültür ve Turizm Bakanl›¤›
Yat›r›mlar ve ‹flletmeler Gn. Md.
•“Tarihin Her Döneminin Tan›¤›: Konak”
Muzaffer Tunça¤ – Konak Belediye Baflkan›
•“Do¤al-Arkeolojik-Kültürel Alan Olarak
Bergama’da Yap›lan Çal›flmalar›n Önemi”
Raflit Ürper – Bergama Belediye Baflkan›
18.10-20.00 Tart›flma ve De¤erlendirme
10 fiubat 2008, Pazar
Ören Yerleri Gezisi: Asklepion, Akropol
BERGAMA SEM‹NER‹
Derleyen: fiirin S›ng›n Y›lmaz
‹lk parflömen ka¤›d›n›n, Asya k›tas› üzerindeki ilk kütüphanenin,
ilk psikoterapi ve alternatif t›p uygulamalar›n›n anayurdu ve
arkeolojik eserleriyle Ege’nin k›ymetlisi olan Bergama’da yap›lan
Tarihi Kentler Birli¤i 2008 y›l›n›n ilk toplant›s›, yaflananlar ve
konuflulanlarla arkas›nda izler b›rakarak baflar›yla sonuçland›.
Sözlerine bir anekdotla bafllayan Bergama Kaymakam› Hüseyin
Eren, kentlerimizde tan›k oldu¤umuz kargafla görüntüsünü
engellemenin yolunu bulmam›z gerekti¤ini belirtti ve Bergama
buluflmas›n›n önemini vurgulayarak Tarihi Kentler Birli¤i
üyelerine teflekkür etti.
2000 y›l›ndan bu yana kültürel miras›n korunmas› için çal›flmalar
yapan Tarihi Kentler Birli¤i 227 üyesiyle, “Arkeolojik Varl›klarla
Kentsel Dokular›n Birlikte De¤erlendirilmesi” konusunun ele
al›nd›¤› y›l›n ilk seminerinde Bergama’da bir araya geldi. Birlik
üyesi belediyelerin kapasitelerini gelifltirmek ve birliktelik
ruhunu canl› tutmak için haz›rlanan program 8 fiubat akflam›
Kardefller Restoran’daki yemekte yap›lan aç›l›fl konuflmalar›yla
bafllad›.
Aç›l›fl yeme¤ine kat›lamayan TKB Baflkan› ve Kayseri Büyükflehir
Belediye Baflkan› Mehmet Özhaseki’yi temsilen konuflan TKB
Encümen Üyesi ve Mu¤la Belediye Baflkan› Osman Gürün,
tarihin tüm de¤erlerini tafl›yan Bergama’da olmaktan çok mutlu
oldu¤unu vurgulayarak, “TKB, yüklendi¤i misyonla kendi ad›na
da ayr› bir tarih yaz›yor. Bu tarihin yazarlar› ise Metin Hoca ve
Metin Sözen yaratt›¤›
de¤erlerle, belediyeleri,
resmi kurumlar›, valilikleri
ve üniversiteleri ortak bir
amaçta bir araya getiriyor.
Birçok yöreden gelen konuk ve birlik üyelerinin kat›ld›¤› yemekte,
Bergama Belediye Baflkan› Raflit Ürper, Bergama Kaymakam›
Hüseyin Eren, TKB Baflkan› ve Kayseri Büyükflehir Belediye
Baflkan› Mehmet Özhaseki ad›na TKB Encümen üyesi Mu¤la
Belediye Baflkan› Osman Gürün ve ÇEKÜL Vakf› Baflkan› Prof.
Dr. Metin Sözen birer konuflma yapt›.
arkadafllar›d›r. Ö¤retim üyelerinin oldukça bol oldu¤u bir ülkede
yafl›yoruz; ama ö¤retim üyelerimizin kaç› görevlerini yap›p,
eyleme geçirebiliyor? Metin Sözen yaratt›¤› bu de¤erlerle,
sadece koruma de¤il ayn› zamanda belediyeler, resmi kurumlar,
valilikler ve üniversiteler birli¤ini yaflat›yor. Biz bunu ald›¤›m›z
gibi gelece¤e tafl›yabilirsek yaratanlara mahcup olmay›z,”
diyerek kat›l›mc›lara teflekkür etti.
Ayr›cal›kl› kentlerimizde
arkeolojik alanlar›m›z› ve
tarihi miras› korumak acil
görevimizdir.
Önümüzdeki zor günlerde,
bu ülkenin bilinçli
insanlar› bizden,
gelece¤in akl›n›
üretmemizi, yeni ahlak› ve
akl›n akl›n› ortaya
koymam›z› bekliyor.
Bergama Belediye Baflkan› Raflit Ürper yapt›¤› konuflmas›nda
tarihin insanlar›n haf›zas›nda ortak bir miras oldu¤unu
söyleyerek, “Ayr›cal›kl› kentlerimizde bu miras› korumak acil
görevimizdir. Bu platformun varl›¤› bir flanst›r. Kültür turizmine
ortam haz›rlama yönünde TKB’nin çizdi¤i yol haritas› bize ›fl›k
tutar. Önceli¤imiz, TKB’nin deste¤i ile son y›llarda artan koruma
bilincine yeniden hayat vererek gelecek kuflaklara aktarmakt›r”
dedi.
ÇEKÜL Vakf› Baflkan› ve TKB Dan›flma Kurulu Baflkan› Metin
Sözen ise sözlerine Herodot’un bu topraklarda do¤ruyu
yeflertti¤ini söyleyerek bafllad›. TKB’den önce yap›lm›fl yanl›fl
varsa, bu yanl›fllara karfl› duracaklar›n› söyleyen Sözen sözlerine
flöyle devam etti:
Kentlerimizde tan›k
oldu¤umuz kargafla
görüntüsünü
engellemenin yolunu
bulmam›z gerekiyor.
“TKB en kutsal fleyin örgütlenme oldu¤unu kan›tlamak istiyor.
Önce bireyin kendini tan›mas› gerekti¤ini, hemflerilik duygusunu
ve bulundu¤u kentin bir parças› oldu¤unu kan›tlamak istiyor.
Sorumluluk tek boyutlu de¤il; genel ulusal ve evrenseldir. TKB,
5
BERGAMA SEM‹NER‹
Müzesi, cephe sa¤l›kl›laflt›r›lmas›n›n yap›ld›¤› Arasta çarfl›s›,
tarihi havra, hamam ve cephe iyilefltirme çal›flmalar› ile
Bergama’n›n tarihi miras› aç›s›ndan önemli bir yeri olan Bazilika
(K›z›l Avlu) gezilerek, Belediye Baflkanlar› ve di¤er kat›l›mc›lar
taraf›ndan incelendi. Bu gezi ö¤leden sonra yap›lan “Arkeolojik
Varl›klarla Kentsel Dokular›n Birlikte De¤erlendirilmesi” konulu
panelin ön haz›rl›k aflamas› niteli¤indeydi.
Gezi sonras›nda, Bergama Meslek Yüksek Okulu Konferans
Salonu’nda, Bergama Belediye Baflkan›’n›n “Neredeyiz”
sunumuyla bafllayan seminer program› panelle devam etti.
üye içinde üyeliktir. Belediye baflkan›ndan halka, herkesin içinde
oldu¤u bir birliktir. Bu birli¤in, akl›n bulufltu¤u yer olarak hakk›n›
vermeliyiz. Türkiye’nin, dünyan›n unuttu¤u hemflerilik ve
dayan›flma duygular›n› kan›tlamak için buraday›z. Bu y›l›n ilk
seminerine niçin Bergama’dan bafllad›k? Burada s›ra yok;
üretti¤i kadar konuflan›n ve üretti¤i kadar isteyenin s›ras› var.
Seçilenin, hemflerisine bir fley katm›yorsa seçilmesi boflunad›r.
Önümüzde zor günler var, dünyan›n kar›flt›¤› günler var. Bu ülke
bilinçli insanlar üzerinde duruyor, burada ev sahipli¤i yapanlar,
bizden gelece¤in akl›n› üretmemizi, yeni ahlak› ve akl›n akl›n›
ortaya koymam›z› bekliyor. Türkiye Cumhuriyeti topraklar›nda
geri dönüfl hareketi asla olmayacak. 2008’in ilk toplant›s›nda,
Bergama’dan, uygarl›klar topra¤›ndan Anadolu’ya sesleniyoruz.
Bu y›l Türkiye Cumhuriyeti’nin yanl›fl yasalar›n›n, örne¤in ihale
yasas›n›n üzerine gidece¤iz. Bak›rçay Havza Birli¤i’ni hayata
geçirece¤iz. Herodot’un dedi¤i gibi, Bergama tarihin ak›lda
topland›¤› yer olacak.”
Tarihi Kentler Birli¤i Dan›flma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Zekai
Görgülü’nün oturum baflkanl›¤›n› yapt›¤› panele, Kültür ve Turizm
Bakanl›¤› Yat›r›mlar ve ‹flletmeler Gn. Müdürü fienol Aydemir,
Bergama Belediye Baflkan› Raflit Ürper, Konak Belediye Baflkan›
Muzaffer Tunça¤ konuflmac› olarak kat›ld›lar. Daha sonra
seminer, söz alan ve soru soran konuklar›n açt›¤› tart›flmalarla
akflam›n geç saatlerine kadar sürdü.
Geçti¤imiz ay Çanakkale’de “Kentler Çocuklar›nd›r” projesine
kat›larak kültür elçisi olan 30 çocu¤un da kat›ld›¤› aç›l›fl yeme¤i,
halk oyunlar› gösterileri ve türkü dinletisiyle sona erdi.
Seminerin birinci gününde, arkeolojik de¤erleri ve tarihi
miras›yla özel bir kent olan Bergama’da Türkiye’nin dört bir
yan›ndan gelen Tarihi Kentler Birli¤i üyeleri, yap›lan Bergama
Ege’deki mitolojik hikayelerin merkezlerinden biri olan
Bergama’da yap›lan y›l›n ilk toplant›s›, ikinci gün yap›lan ören
yerleri gezisiyle son buldu. M.Ö. 4.yy’a uzanan geçmifliyle bir
sa¤l›k kenti olarak bilinen Asklepion ve Alman kaz› ekibi
taraf›ndan Almanya’ya götürülen Zeus Suna¤›’n›n bulundu¤u
Akropol, kat›l›mc›lar taraf›ndan ilgiyle incelendi.
6
BERGAMA SEM‹NER‹
önemi yok; önemli olan, buradan ayr›l›nca ne gördü¤ünüz, ne
konufltu¤unuz, deneyimlerinizin ne kadar›n› birbirinize
aktard›¤›n›zd›r. 2008 zor bir y›l olacak. Daha büyük bafll›klar›n
içini doldurarak
beraberli¤imizin gücünü
baflka yerlere tafl›mam›z
gerekecek... Daha
derinlemesine giden, kal›c›
ve büyük olaylara imza
atmam›z gerekecek...
Yanl›fllar›n karfl›s›nda daha
güçlü durmam›z gerekecek...
Ben 24 sene TBMM’nin
Bilim Kurulu Baflkanl›¤›n›,
Kültür Sanat Dan›flmanl›¤›n›
yapt›m. Bunca y›ll›k
deneyimim sayesinde,
zorluklarla yukar›
tafl›d›¤›m›z kayan›n, her
seçim sonras›nda afla¤›lara,
bafllad›¤›m›z yere indi¤ini
gördüm. 1984’den bugüne
gücümü nereden ald›¤›m›
sorarsan›z, halk›mdan,
bilinçli ve yürekli, özverili
yurttafllar›m›zdan ald›¤›m›
söyleyebilirim. Hepinizi
sevgi ile kucakl›yorum.”
9 fiubat günü ö¤leden sonra Bergama Meslek Yüksek Okulu
Konferans Salonu’nda bafllayan seminer çal›flmas› Bergama
Belediye Baflkan› Raflit Ürper’in “Neredeyiz?” bafll›kl›,
Bergama’y› tan›tan aç›l›fl
konuflmas›yla bafllad›.
“Bergama gizli kalm›fl bir
hazinedir; ama dolaflt›¤›m
yerlerde birçok kiflinin
Bergama’y› hiç gezmedi¤ini
görüyorum ve Bergama’y› yeterli
derecede tan›tamad›¤›m›z için
kendimi suçlu hissediyorum.
Sizleri, TKB Semineri vesilesiyle
Bergama’n›n tarihi mekanlar›yla
tan›flt›rma f›rsat› bulduk. O
nedenle çok mutluyum. Bu
ülkenin üretken insanlar› olarak
dört y›l içinde birçok eserin gün
yüzüne ç›kmas›n› sa¤lad›k.
Kendimize olan güvenimiz ve
bilgimiz yap›lan bu çal›flmalar ile
artt›. Her yurt d›fl› seyahatinden
dönüflte, ne kadar büyük bir
hazinen üstünde oturdu¤umuzu
fark ediyoruz. Sizlerden gelecek
önerilere aç›k oldu¤umuzu ve
buna her zaman ihtiyac›m›z
oldu¤unu hat›rlatmak isterim. Fikir al›flverifli için bu toplant›lar
çok önemli. Bizi bir araya getiren, gece gündüz çal›flan,
hepimizin yürekten dostu Metin Sözen Hocama çok teflekkür
ediyorum.”
Bergama Semineri
Panel Konuflmalar›
“Arkeolojik Varl›klarla
Kentsel Dokular›n Birlikte
De¤erlendirilmesi”
Prof. Dr. Zekai Görgülü – TKB Dan›flma Kurulu Üyesi
Oturum Yöneticisi
“TKB’nin 2008 y›l›n›n ilk toplant›s›nda Bergama’da sizlerle
beraber olman›n k›vanc›yla sayg›lar›m› sunar›m. Kentin baz›
Önemli olan, bu
toplant›larda ne
gördü¤ünüz, ne
konufltu¤unuz,
deneyimlerinizin ne
kadar›n› birbirinize
aktard›¤›n›zd›r.
Kentsel yerleflimden uzak
ören yerlerinin acil ve
büyük sorunlar›, ancak
bütüncül bir planlama
anlay›fl› içinde çözülebilir.
yerlerinde as›l› olan “Bugün konu¤umuz olursan›z yar›n
Bergamal› olursunuz” yazan afifli çok etkileyici buldum. Bu
kadar zarif bir konukseverlik hepimizi çok etkiledi; Bergamal›
olmamak gerçekten mümkün de¤il. Eme¤i geçen herkese
içtenlikle teflekkürlerimi sunuyorum. Ören yerleri aras›nda, Efes
gibi, Perge gibi iyi korunmufl örneklerimiz var; ama y›llar önce
Prof. Dr. Metin Sözen
“Bergama semineri için bize bu toplant›da ev sahipli¤i yapan
herkes, bafl›ndan beri büyük heyecan içinde ve çok emek
harcad›. Bergama, büyük bir dünya kenti olmas›na ra¤men
donat›lar› yeterli olan bir kent de¤il. Buna ra¤men zor flartlarda
bizleri bir araya getirmeyi baflard›lar. Bu zorluklar›n hiçbirinin
7
BERGAMA SEM‹NER‹
bizden kaç›r›lanlar ya da hediye edilenleri bat› müzelerini
görmek de beni üzüyor. Bir gezi s›ras›nda Japon arkadafl›m “Bu
eserler senin ülkende olsayd› yeterince korunuyor olacak m›yd›?”
sorusu beni çok etkilemifl ve düflündürmüfltü. Hasankeyf’in sular
alt›nda kalmas›, Allianoi’un da yine sular alt›nda kalma tehlikesi,
‹stanbul’da Tarihi Yar›madan›n korumas›n›n UNESCO nezdinde
yap›lmas› gibi örnekler benim içimi ac›t›yor. Yer üstündeki
eserler konusunda üstlendi¤i müthifl misyonla k›sa sürede güzel
örnekler veren TKB’nin, yer alt›ndaki kültür varl›klar›m›z için de
ayn› özeni yans›taca¤›n› bilmek ayr›ca beni mutlu ediyor. Kentsel
yerleflimden uzak ören yerlerinin acilen çözülmesi gereken büyük
sorunlar› var. Bergama ve di¤er tarihi kentlerimiz için bu
sorunlar› aflmak gerekiyor. Ören yerlerinin keflfedilmesi, önce
ona ait olan yerleflim yerlerinin keflfedilmesinden geçer. Çözüm
ise mutlaka bütüncül bir planlama anlay›fl› içinde
gerçekleflmelidir. Bu kapsamda ÇEKÜL’ün güçlü örneklerini
verdi¤i havza planlamas› ve yönetimini hayata geçirmeliyiz.
Bergama’ya, Dikili’ye, Çandarl›’ya bu anlay›flla bakarak kültür
havzas› anlay›fl›n› öne ç›karabiliriz.”
marka kenti” olmas› için Ad›yaman, Amasya, Bursa, Edirne,
Gaziantep, Hatay, Kars, Konya, Kütahya, Manisa, Mardin,
Nevflehir, Trabzon, fianl›urfa ve Sivas illeri seçildi. Bu illere,
alt› ayl›k bir çal›flma süresi verdik. Her il kendi imkanlar›yla
markalaflma sürecini tamamlayacak. Finansman konusunda,
Avrupa Birli¤i fonlar›ndan destek alacaklar. Art›k “kültürel
ö¤elerin” turizm amaçl› kullan›lmas›n›n zaman› geldi. Ankara,
‹stanbul, ‹zmir ve Antalya illeri ise “flehir turizmi” kentleri olarak
ilan edildi.
K›y› bölgelerimizden sonra,
iç bölgelerimizin turizm
potansiyelini de
de¤erlendirmek için 15
kültür marka kenti
belirledik.
Konak Belediyesi olarak,
Kemeralt›’nda, 5000 y›ll›k
bir geçmifli olan
Bayrakl›’da, Kadifekale’de
ve Agora’da kaz›
çal›flmalar›n› destekliyoruz.
“Termal master plan› konusunda da belli bir aflamaya gelindi.
Türkiye’nin termal haritas›n› inceledi¤imizde Güney Ege (Ayd›n,
Denizli, ‹zmir Mu¤la), Güney Marmara( Bal›kesir, Çanakkale,
Yalova), Orta Anadolu ( Aksaray, K›rflehir, Nevflehir, Ni¤de ve
Yozgat) bölgelerinden olufltu¤unu görüyoruz. Ayr›ca Ankara,
Afyon, Kütahya ve Uflak illerini kapsayan “Frigya Bölgesi” de
termal turizm bölgesi. Termal turizm için de ilgili kamu
kurulufllar›n›n ödeneklerini bu amaçlara yönlendirmeye
çal›fl›yoruz.”
“Arkeolojik Varl›klarla Kentsel Dokular›n Birlikte
De¤erlendirilmesi” bafll›kl› panelde önce Kültür ve Turizm
Bakanl›¤› Yat›r›mlar ve ‹flletmeler Genel Müdürü fienol
Aydemir söz ald› ve “Turizm Stratejisi 2023:
Destinasyonlarda Arkeolojik Varl›klar” bafll›kl› konuflmas›n›
yapt›:
Panelin ikinci konuflmac›s›, Konak Belediye Baflkan›
Muzaffer Tunça¤, “Tarihin Her Döneminin Tan›¤›: Konak”
bafll›kl› bir sunumla, ‹zmir’in merkezinde, tarihi varl›klar›n yo¤un
oldu¤u Konak ‹lçesi hakk›nda kat›l›mc›lara bilgi verdi. Haz›rlanan
bir sunum üzerinden çal›flmalar›n› anlatan Tunça¤, 8500 y›ll›k
tarihi buluntular›n oldu¤u Konak ‹lçesinde iki etaptan oluflan
çal›flmalar›n› anlatt›:
“Türkiye Turizm Stratejisi 2023” ulusal plan› haz›rlama
çal›flmalar› 2006 y›l› sonunda tamamland›. Bu plan, turizmin
geliflmesi için önemli olan bütüncül bir planlama ile haz›rland›.
Dünya ile rekabet edebilece¤imiz en yüksek güç turizm sektörü;
çünkü ülkemizin sahip oldu¤u turizm potansiyeli oldukça yüksek.
Bu nedenle dünya sermayesinin ilgisi ve gözü Türkiye’nin
üzerinde. K›y› fleridindeki turizm potansiyelinin yan› s›ra iç
bölgelerimizdeki potansiyelimizi de kullanmak gerekiyor. Bunun
için 2005 y›l›nda ülkemizin do¤al ve kültürel özelliklerini de
kapsayan bir planlama yap›ld›.
“Kemeralt›’nda önemli arkeolojik alanlar var; fakat üstüne evler
yap›lm›fl. Bu alanlar› gün yüzüne ç›karmak istiyoruz. Kemeralt›
için kapsaml› bir gezi yolu haritas› oluflturduk. Arkeolojik bütün
alanlar› bu haritada görmek mümkün. Yeflilova yerleflkesindeki
arkeolojik kal›nt›lar ise art›k gün yüzüne ç›kmaya bafllad›. Befl
bin y›ll›k bir geçmifli olan Bayrakl› yerleflkesinde ve “Pagos” yani
Kadifekale’de de arkeolojik kaz› çal›flmalar› devam ediyor.
Agora’daki kaz›lar ise 1930 y›l›nda bafllam›fl. Sonra uzun y›llar
hiç çal›flma yap›lmam›fl. Son iki y›ld›r da kaz› baflkan›
atanamad›¤› için çal›flma yap›lamad›. fiimdi ise ‹zmir Büyükflehir
Belediyesi, Ticaret Odas› ve Kültür Bakanl›¤›’n›n deste¤iyle
Ülkemizde, özellikleri nedeniyle kültür marka flehri olabilecek 15
kent belirledik; ilk toplant›m›z› ise Amasya’da yapt›k. “Kültür
8
BERGAMA SEM‹NER‹
çal›flmalar yeniden bafllad›. Büyükflehir Belediyesi kaz›
çal›flmalar› için yirmi trilyon liral›k bir kaynak ay›rd›. Çal›flmalar›n
sa¤l›kl› devam etmesi için bütün kaz› alan›n temizlenmesi
gerekiyor; ama mahkemeler uzun sürüyor. ‹ki ayda bitmesi
gereken davalar, üç y›l devam ediyor. Bu nedenle kaz›
çal›flmalar› yavafl ilerliyor. Agora’da, Dünya üzerinde ender
bulunan ve “grafiti” diye bilinen duvar yaz›lar› var. Bunlar
görülmeye de¤er buluntular. M.S. 178 y›l›nda ‹zmir’de büyük bir
deprem oluyor. Bu depremde Agora’da y›k›l›yor. Mitolojik
anlat›mlara göre Aristoteles depremden sonra etkili bir fliir
yaz›yor. Bundan etkilenen tanr›lar Agora’y› tekrar kuruyor. Bizde
Agora’daki buluntular›n yeniden gün yüzüne ç›kmas›n› ümit
ediyoruz. ‹kinci bir kaz› alan› ise Alt›npark’ta ortaya ç›kt›. Orada,
Konak belediyesine ait bir hizmet binas› vard›. Bu yap›y› daha
modern bir bina haline getirmek için yenilemek istedik; fakat
temel kaz›s› yap›l›rken buluntularla karfl›laflt›k. Çal›flmalar›
durdurarak on üç noktada demene kaz›s› yapt›k. Surlar›n d›fl›nda
ilk defa böyle bir kal›nt› bulunmas› araflt›rmac›lar› çok
heyecanland›rd›. Bu alan›n hangi döneme ait oldu¤u ise Mart
ay›nda yap›lacak çal›flmalarla belli olacak. Kadifekale de
Konak’taki k›ymetli alanlardan biri. Burada da kamulaflt›rma
yap›ld›. Eflrefpafla pazar›n›n alt›nda ise Roma’n›n kervan yolu
olan “alt›n yol” var. Buray› gün yüzene ç›karmak için önce pazar›
kald›rmak gerekiyor. De¤irmendere bölgesinde ise bir “Zeus
Tap›na¤›” var. Bu tap›na¤› da görünür k›lmak istiyoruz,” dedi.
Tunça¤, Konak’ta yap›lan baz› cephe iyilefltirmeleri ve meydan
düzenlemeleri hakk›nda da bilgi verdi.”
Geçmifli olmayan bir
ulusun koruyacak bir fleyi
olmad›¤›n› bilerek, millet
ve din fark› gözetmeden
kültürel miras›m›z›
korumaya çal›fl›yoruz.
“Bergama insanl›k tarihinin neredeyse her dönemimden izler
tafl›yor. 450 hektarl›k alana yak›n koruma alan›yla, 600’den
fazla koruma alt›na al›nm›fl yap›s› var. En fazla köye sahip
ilçelerden biri. Bak›rçay havzas›n›n en verimli merkezi. M›s›r’dan
sonra dünyan›n en kaliteli pamu¤u burada yetifliyor. Bergama,
yer alt› zenginlikleri, do¤al kapl›ca sular› bak›m›ndan da önemli
bir kent; ayr›ca, zeytinya¤› diyar› ve granit tafl›n›n üretildi¤i
önemli bir merkez. Son düzenlemelere göre, flehirlerin emlak
vergilerinin bir k›sm›n›n tarihi flehirler için aktar›lmas› önemli bir
geliflme. Bu çerçevede Bergama’dan, 6 trilyona yak›n ödenek
bulaca¤›z. Çok say›daki tarihi binan›n restorasyonu için
aktar›lacak bu ödenek, kentimizde yapaca¤›m›z çal›flmalar›n
devam etmesi için de çok önemli. Sizin de bildi¤iniz gibi tarih
üreten kentlerden biri olan Bergama, çok çeflitli kültürel mirasa
sahip. Böylesine de¤erli kentlerimizin sorumlulu¤u, bir çok
sorunu beraberinde getiriyor; çünkü bir çok alan koruma alt›nda.
Koruma alanlar›, eski ve yeni kent merkezlerinin belirli
noktalar›n› kaps›yor. Bu alanlarda yap›lan alt ve üst yap›
çal›flmalar›, uzun bürokratik süreçlerden geçiyor. Bu s›k›nt›l›
sürece ra¤men bir çok çal›flmay› tamamlad›k. Bizler, geçmifli
olmayan bir ulusun koruyacak bir fleyi olmayaca¤›n› biliriz. Bu
nedenle hangi milletten ve dinden oldu¤una bakmadan
miras›m›z› koruma çal›flmalar›m›z› yürütüyoruz. Kentler, dünyan›n
Panelin son konuflmac›s›, “Do¤al-Arkeolojik-Kültürel Alan
Olarak Bergama’da Yap›lan Çal›flmalar›n Önemi”
konusunu ele alan Bergama Belediye Baflkan› Raflit
Ürper’di:
9
BERGAMA SEM‹NER‹
konular›n› da içine alan bir yaklafl›mla, bir an önce çözmesi
gerekiyor. Parçac›l planlar yap›lmaya devam ederse biz de
da¤›lmaya devam edece¤iz. Bu nedenle sadece koruma amaçl›
politikalardan medet ummay› do¤ru bulmuyorum. Koruma amaçl›
bir imar plan›, ancak bütüncül yaklaflt›¤›m›zda anlam kazan›r.
Parçac›l anlay›fllardan vazgeçmedikçe üretimimizi engellemeye
devam ederiz. Kaynak yaratman›n, karar alman›n, toplum yarar›
eksenine yönelmenin yan› s›ra, belki daha da önemlisi, bir yol
haritas›na fliddetle ihtiyac›m›z oldu¤unu düflünüyorum. Kültürel
ve do¤al miras›m›za iliflkin, stratejik bir plan› hayata geçirmemiz
gerekiyor. “‹nsan”› odak noktas›na alan ve “kültürün geliflimine
muhtaç” politikalar üretmeliyiz. Bunun için siyasi iradenin akla
ve bilime yak›n bir düflüncede olmas› flartt›r. Devletten para
beklemek zorunday›z; çünkü bütün koruma alanlar›n›n dünyadaki
örneklerine bakt›¤›m›zda, hepsinin temelinde devleti görüyoruz.
Yerel yönetimler ise daha sonraki aflamada devreye girer. Biz de
bu örneklerden yararlanmal›y›z.
ortak mal›d›r; ve bu nedenle korunmas› gerekir. Aksi taktirde
dünyan›n ortak haf›zas›na zarar veririz. Yapt›¤›m›z çal›flmalar›
envanter, rölöve, restorasyon, kent esteti¤i ve alt-üst yap›
bilinçlendirme çal›flmalar› olarak s›n›fland›rabiliriz. “Üçüncü
derece arkeolojik sit alan› plan›” tamamland›. Di¤er planlar ise
Mimar Sinan Üniversitesi’nin deste¤i ile ihale aflamas›nda.
Sürdürülebilirli¤in sa¤lanmas› ve alan yönetimi konusunda ise
haz›rl›klar yap›yoruz. Amac›m›z, Bergama’n›n “kültürel miras
alan yönetimi”ni ortaya ç›karmak. Önceliklerimizden biri de
envanterin oluflturulup kullan›l›r hale getirilmesi. Ortak kültür
haf›zam›zdaki yap›lar›n at›l durumda olmas› hepimizi çok üzüyor.
Bergama Belediyesi olarak önce tarihi alanlarla ilgili alt yap›
çal›flmalar›na bafllad›k. fiimdi ise restorasyon çal›flmalar›m›z
devam ediyor. Tarihi eserlerin “çevresiyle birlikte” korunmas›na
yönelik alt yap› ve çevre düzenlemelerine önem veriyoruz. Bu
nedenle kablolar yer alt›na al›narak özelliklerin gölgelenmesi
engellendi. Asfalt ve beton olan yollar tamamen yenilendi.
Beton yerine granit tafl› döflendi. Bu çal›flmay› zorunluluktan
ziyade kentimizin kimli¤i için yürüttük; çünkü yollar sadece
malzeme de¤il, mekanlar› tan›mlayan, onlara kimlik katan birer
ö¤edir.
“Kaybedilenler kaybedilmifl, elimizde onlar ise bugün sahip
olduklar›m›zd›r. Bu topaklardan gelmifl geçmifl birçok kültürün
izine sayg› göstermek gerekir. Bergama’ya tarihi aç›dan
bak›ld›¤›nda Pers istilas›na u¤ram›fl, Adrian döneminde yaflam›fl,
Selçuklu ve Osmanl›’da var olmufltur. Tüm bunlar, bütün olarak
derinlikli bir flekilde düflünüldü¤ünde var olacakt›r.”
“Belediyemizin genelden özele yönelen stratejisi, an›tsal
yap›lara e¤ilmemizi gerekli k›l›yor. Tarihi ticaret merkezimiz
Arastada, cephe sa¤l›kl›laflt›rma, hamamlar ve camilerin
restorasyon çal›flmalar›na baflland›. Çal›flmas› biten baz›
dükkanlar ise hizmete aç›ld›. Birinci ve ikinci derece arkeolojik
sit alanlar›na dair çal›flmalar da devam ediyor. Bu kapsamda
tepede bulunan tarihi mekanlara ulaflmak için teleferik projesi
gelifltirdik. Bu sayede tarihi alanlar›n araç trafi¤inden
ar›nd›r›lmas›n› sa¤lam›fl olaca¤›z. Kent içindeki s›k›fl›kl›¤›
önlemek için ise, baz› ören yerlerine sefer yapan tur otobüsleri
için yeni güzergahlar belirledik.
Tart›flma ve Katk›lar
Prof. Dr. Zekai Görgülü’nün de¤erlendirme konuflmas›n›n
ard›ndan tart›flma bölümüne geçildi. Kültür ve Turizm Bakanl›¤›
Yat›r›mlar ve ‹flletmeler Genel Müdürü fienol Aydemir’e
Allianoi’nin sular alt›nda kalacak olmas›yla ve kültür marka kenti
olacak illerin hangi kriterlere göre seçildikleriyle ilgili sorular
yöneltildi. Kat›l›mc›lar›n sorular›na yan›t veren Aydemir, stratejik
planlamay› titizlikle tamamlad›klar›n›, kültür marka flehri olarak
belirlenen iller d›fl›nda kalan kentlerin farkl› özellikleri nedeniyle
plana dahil edilmedi¤ini belirtti ve Bergama’n›n da ‹zmir kenti ile
paralel bir çal›flma yapmas›n› önerdi.
“Tarihi alanlar›n korunmas› ve gelifltirilmesi, sosyal ve fiziki
birçok çal›flman›n bir arada yap›lmas›yla mümkün. Halk›n içinde
bulunmad›¤› hiçbir çal›flman›n baflar›l› olaca¤›n› düflünmüyorum.
Bu nedenle tarihi çevrenin önemi konusunda fark›ndal›k
oluflturacak paneller ve seminerler düzenliyoruz.”
Tart›flma bölümünde, önemli konulardan
biri Prof. Dr. Ruflen Kelefl’in sorusuyla
gündeme geldi. Kelefl, Zekai Görgülü’nün
“Her fley kamu yarar›nad›r” cümlesinden
yola ç›karak “Kamu yarar›ndan ne
anl›yorsunuz?” sorusunu yöneltti.
Görgülü, “Türkiye tafl›nmaz kültür
varl›klar›yla ilgili ilk yasas›n› 1986 y›l›nda
ç›kartm›flt›r. Ülke olarak flimdiye kadar hep tafl›n›r eserlerle
ilgilendik. Tafl›nmazlara karfl› bak›fl aç›m›z yaklafl›k yirmi befl
Konuflmac›lardan sonra bir de¤erlendirme konuflmas› yapan
TKB Dan›flma Kurulu Üyesi ve Oturum Baflkan› Prof. Dr.
Zekai Görgülü, önemli noktalar› vurgulad›:
“Belediyelerde muhteflem bir çözüm aray›fl› var. Bu nedenle
merkezi yönetimler belediyelerin önünü açmal›. Devletin,
planlama alan›ndaki sorunlar›, “flehircilik” ve “tasar›m”
10
BERGAMA SEM‹NER‹
Prof. Dr. Azrak, küreselleflme süreci sonucunda 'kamu yarar›,
toplum yarar›' kavramlar›n›n arka plana itildi¤inin bir baflka canl›
örne¤inin de, son günlerde siyasi iktidar›n haz›rlad›¤› 900 küsur
belediyenin kapat›lmas›na iliflkin karar oldu¤unu belirterek
flöyle konufltu: “Bu tasar›, baz› ilçe ve belde belediyelerinin
bölünmesine iliflkin bulunmaktad›r. ‹lçeler parçaland›kça güçleri
azal›r. Anayasa’ya göre il ve ilçelerin s›n›rlar›, co¤rafi, ekonomik
ve toplumsal nedenlerle belirlenebilir. Oysa son kararlar›n
gerekçeleri, co¤rafi, ekonomik ve toplumsal gibi objektif
nedenlere, yani kamu yarar› nedenlerine de¤il, bir siyasi partinin
siyasal amaçlar›na dayanmaktad›r. Anayasa Mahkemesi'ne
baflvuruldu¤u takdirde, yüksek mahkeme bu kanunun kamu
yarar› amac›yla de¤il, sadece siyasi amaçla kabul edilmifl oldu¤u
gerekçesiyle yasama organ›n›n yetkisini kötüye kulland›¤›n› karar
alt›na alarak kanunu iptal edecektir."
y›ll›k bir sürece dayan›r. Bu nedenle birçok eserimizi kaybettik. Bir
ö¤renme sürecindeyiz. Tüm yöneticilerle birlikte bu nedenden
dolay› buraday›z. Baz› eksikler yönetim anlay›fllar›ndan
kaynaklan›yor,” dedi.
Kamu yarar›, toplumlar›n
sadece günlük ç›karlar›n›
de¤il, gelece¤e iliflkin
ç›karlar›n› da göz önünde
tutmak anlam›na gelir.
Kamu yarar› kavram›n›n gündeme gelmesi üzerine bu konudaki
görüfllerini dile getirmek üzere kürsüye gelen Prof. Dr. Ülkü
Azrak ise flunlar› söyledi; “Kamu yarar› kavram›n›n genel bir
tan›m› yoktur; çünkü her çevrede de¤iflik bir flekilde ortaya ç›kar.
Kamu yarar›, toplumlar›n sadece günlük ç›karlar› de¤il, ama
gelece¤e iliflkin ç›karlar›n›n da göz önünde tutulmas› gere¤ine
iflaret eder. Küreselleflme sürecinde “kamu yarar›” kavram›
unutturulmaya çal›fl›l›yor. Bak›n Avrupa'da ne oluyor...
‹spanya'da, Fransa'da kabul edilen ve bugünlerde Alman
parlamentosuna da bir tasar› olarak sunulan, 'gençlik adaleti' ya
da 'gelece¤in adaleti' olarak adland›r›labilecek kanunlar, tarihsel
ve do¤al çevrenin ileriye dönük olarak korunmas›n›, hükümetlerin
gelecek kuflaklar› çok a¤›r borç yükü alt›na sokacak biçimde,
borçlanmalar›n›n önlenmesini öngören ayr›nt›l› hükümler
içermektedir. AB'deki bu koruyucu e¤ilimler karfl›m›zda dururken,
bunlar karfl›s›nda duyars›z davranan siyasi iktidar›n Türk halk›n›n
yarar›na hareket etmedi¤i aç›kt›r. Yani Hasankeyf’i, Allianoi’i,
denizleri ve en önemlisi de 2B diye uydurma düzenlemelerle
ormanlar›, 1. s›n›f tar›m alanlar›n› yok edecek uygulama ve
planlar› yürürlü¤e konamaz. Yani hiç bir iktidar, çocuklar›n›n ve
torunlar›n›n çocuklar›n›n refah›n› ortadan kald›racak bir politika
izleyemez.”
Arkeolog Emin Baflaranbilek ise markalaflma, kentsel
dönüflüm ve %10’luk emlak vergisi konular›na dikkat çekerek,
sorusunu Zekai Görgülü’ye yöneltti. Görgülü, “Emlak
vergilerinden ayr›lan pay birçok ülkede çok daha yüksek; ama
hiçbiri devlet bütçesi de¤il. Bu sistem burada uygulan›rsa
insanlar›n s›rt›ndan bu para al›n›r; çünkü bu oran ülkemizde
devlet bütçesinin %1’i anlam›na geliyor ve genel olarak kültür
alanlar›n›n hepsine ayr›lan bir bütçeyi kaps›yor. Markalaflma
konusunda ise o kentin özgün yanlar›n›n ön plana ç›kar›lmas›
gerekti¤i üzerinde duruluyor. Kentsel dönüflüm hakk›nda da
bizdeki uygulamalar›n hiç birinin dönüflüm projesi oldu¤unu
düflünmüyorum. Dönüflüm projelerinde e¤er alt yap›da, sosyal ve
ekonomik yap›larda düzenleme yap›lm›yorsa bu bir dönüflüm
olamaz,” dedi.
Bu konuflma üzerine kat›l›mc›lardan Bergama Belediye Baflkan›
Ürper’e, özellikle Allianoi’nin sular alt›nda kalacak olmas›yla
ilgili sorular yöneltildi. Raflit Ürper sorulara yan›t olarak tarihi bir
kentin belediye baflkan› oldu¤unu hat›rlatarak, kentinin sahip
oldu¤u tüm de¤erleri korumakla yükümlü oldu¤unu söyledi.
Ürper, “Bu konuda duyarl›l›k gösteren herkese teflekkür ederim.
Ben Bergama’n›n turizm kenti olmas› için çal›fl›yorum. Herkesten
de ayn› duyarl›l›¤› bekliyorum. Allianoi kurtarma kaz›lar›na, her
türlü yard›m›, her zaman yapt›m. Bundan sonra da elimden
geleni yapmaya haz›r›m. Bergama’da y›llard›r hiç
ilgilenmedi¤imiz birçok eserimiz var,” diyerek TKB’nin verece¤i
destek ile çok fley baflaracaklar›n› söyledi.
Bergama’da alt›n madeninin 'siyanür liçi' ad› verilen bir katk›
yöntemiyle üretildi¤ini hat›rlatan Azrak, "Bunun aleyhine ‹zmir
‹dare Mahkemesi'ne yap›lan baflvurunun reddedilmesi üzerine
Dan›fltay'a temyize gidildi¤ini ve Dan›fltay'›n oluflturdu¤u bilirkifli
kurullar›n›n bu yöntemin halk sa¤l›¤› için çok zararl› oldu¤unu ve
o bölgede 50 y›l› aflk›n bir süre tar›m yap›lmamas› sonucunu
yarataca¤›n› raporlar›nda belirtmifltir. Bunun üzerine Dan›fltay,
burada %1 olas›l›kla bile öngörülen tehlikeli sak›ncalar›n
gerçekleflmesinin kamu yarar›n› a¤›r biçimde zedeleyece¤ini karar
alt›na alm›flt›r," dedi.
Bergama semineri, panel konuflmac›lar›n›n ve izleyenlerin etkili
kat›l›mlar›yla hareketli geçti. Mehmet Kartal, Mehmet Gönenç,
Nihal Sar›p›nar, Hasankeyf Belediye Baflkan› Abdulvahap Kusen,
11
BERGAMA SEM‹NER‹
olmasayd› hiç var olmayacak ve konuflulmayacakt›. Ancak Tarihi
Kentler Birli¤i de ara s›ra kendini elefltirmeli ve yenilemelidir.
Benim için en önemlisi, seçilenlerin seçildi¤i kente do¤ru
bakmas›d›r. Belediye baflkanlar›m›z›n bu konuda duyarl›
olduklar›n› biliyorum. Bizler, yorgun ama diri ilerliyoruz. Bu
durum, yapacaklar›m›z› daha sa¤lam zeminlere oturtmam›z için
önemlidir. TKB sorunlara cevap arayan belediye baflkanlar›
yaratm›flt›r. Bunun önemini iyi anlamak zorunday›z. Yerelin
sorunlar›n› yerelde çözebilirsek karfl›laflt›¤›m›z sorunlar
azalacakt›r. Bugünkü tart›flmalar o kadar güzel ve önemli ki…
Bugün toplant›n›n bu denli uzamas› ve hiç kimsenin kalk›p
gitmemesi bize do¤ru yolda oldu¤umuzu gösteriyor. Hepinizi
sevgiyle selaml›yorum.”
Nursel Özbek Erbil, Cizre Belediye Meclis Üyesi Abdülcabbar ‹di,
Tarakl› Belediye Baflkan› Tacettin Özkaraman, soru sormak için
söz alan kat›l›mc›lar aras›nda yer ald›lar. Akflam›n geç saatlerine
kadar devam eden tart›flma bölümünde sorular›n yan› s›ra farkl›
deneyimler de paylafl›ld›. Bunlardan biri de, son zamanlarda
palmiye a¤açlar›nda görülen zararl›larla mücadele konusunda
deneyimlerini paylaflan Adana Büyükflehir Belediye Baflkan
Dan›flman› taraf›ndan yap›lan k›sa sunum oldu.
Günün Son Sözü
Günün son sözünü ise ÇEKÜL Vakf› Baflkan› ve TKB Dan›flma
Kurulu Baflkan› Prof Dr. Metin Sözen söyledi: “TKB bir çok
baflar›ya imza atm›fl bir birliktir. Bugün konuflulanlar, TKB
12
BERGAMA SEM‹NER‹
13
BERGAMA SEM‹NER‹
14
BERGAMA SEM‹NER‹
15
Bergama Semineri
Kat›l›mc›lar›ndan
‹zlenimler
BERGAMA SEM‹NER‹
Söylefli: fiirin S›ng›n Y›lmaz
Befliktafl Belediye Baflkan› ‹smail Ünal
“Meydan anlay›fl›n›n ne kadar önemli oldu¤unu bir kez
daha gördüm”
“TKB Türkiye’de müthifl bir görev yapt›. Koruma kavram›n›
bilinçli bir flekilde yöneticiler aras›nda yayd›. Bergama
Semineri’nde kentlerin müthifl bir yar›fl ve heyecan içinde
“Bergama’ya ilk defa geldim. Tarihi eserlerinin bir k›sm›n›n
yurtd›fl›nda oldu¤u, talihsiz ama özel bir kent buras›.
Arastalardan ve tepedeki tarihi dokudan çok etkilendim.
Rüzgar›n insan›n yüzünü çarparak geçti¤i bu kentte de¤erli
oldu¤unu bir kez daha gördüm. Belediye baflkanlar›n›n bu ruhunu
kaybetmeyece¤ini düflünüyorum. Bu ifli bafllatan ÇEKÜL ve tabii
ki Prof. Dr. Metin Sözen oldu. Metin Sözen önemli bir figür oldu.
Metin Hoca ile 54 y›ll›k bir dostlu¤umuz var. Bu nedenle yapt›¤›
eserler var. Burada “meydan” anlay›fl›n›n ne kadar önemli
oldu¤unu bir kez daha gördüm. Her sokak ç›k›fl›n›n oldu¤u yerde
iflleri yak›ndan izleme f›rsat›m oldu.”
meydanlar var. Bu meydanlar›n baz›lar› kurtar›lm›fl. Meydanlar›n
ortas›ndan ç›narlar yükseliyor; o ç›narlar›n gölgesinde insanlar
oturuyor; meydanlar sosyal hayat›n canlanmas› için daha da
önem kazan›yor. Biz Befliktafl’ta da bunu yapmaya çal›fl›yoruz.
Befliktafl Meydan›’ndaki yedi dönümlük alanda bulunan bütün
barakalar y›k›ld›. Yeflillikler içinde bir meydan oluflturduk. Levent
Meydan›’n› yeniden düzenledik. “Meydan” anlay›fl›n›n evrensel
bir tafl›y›c›s› olmak için belediye baflkanlar›na önemli görevler
düflüyor. Bergama’daki tarihi eserlerle ilgili, kent içindeki
kültürel dokuyla ilgili projelerin haz›rl›klar›na bafllanm›fl.
Çal›flmalar tamamland›¤›nda ise kentin dönüflümünün çok
uzakta olmad›¤›n› düflünüyorum. “Ne Yerde Ne Gökte
Mahallesi” ve halk aras›nda “K›z›l Avlu” olarak bilinen
Bazilika’n›n konumu, çevreyle olan iliflkileri çok önemli; çünkü
arastalar, kent içindeki bu tarihi dokuya aç›l›yor. Burada birçok
medeniyetin izi var. Bu genifl yelpazenin içinde müthifl bir birikim
ÇEKÜL Gaziantep Gönüllüsü Hurflit Aslan
“Restore edilen yap›lar fonksiyon kazanmal›”
“Bergama toplant›s› kat›l›m›n üst düzeyde oldu¤u, gördü¤üm en
aktif toplant›yd›. Paneli ve sohbetleri bafltan sona izlemek
ola¤anüstü derecede önemliydi benim için. Gözlemledi¤im
kadar›yla Bergama’da güzel ifller yap›lm›fl. Örne¤in yol
yap›m›nda parke tafl yerine tarihi dokuya uygun granit, kesme
tafl kullan›lm›fl. Bu ayr›nt›lar bir kent için önemli. Bu tespiti
yapan di¤er belediye baflkanlar›m›z›n da duyarl›l›k kazanaca¤›na
inan›yorum. Kentlerde önce kültürel dokuyu yok ettik. Yollarda
asfalt kulland›k. fiimdi de harçtan dökme tafllarla yollar›
döflemeyi bafllad›k. Kültürel aksa uymayan çal›flmalardan
ve kültür var. ÇEKÜL Vakf› ile Tarihi Kentler Birli¤i’ne üye
belediye baflkanlar› buraya gelerek emek veriyor. Yap›lan
toplant›lar bizleri bir arada tutuyor.”
Prof. Dr. Refik Duru
“Koruma kavram› h›zla yay›l›yor”
“Bergama benim için antik dünyan›n en önemli baflkentlerinden
biri. Helenistik dönem için ayr›cal›kl› bir kent. Tipik binalar›
bak›m›ndan da müthifl bir yer. Bence antik Bergama kadar
modern Bergama da önemli ve özel bir yer.
vazgeçmek gerekiyor. Bergama bunu baflarm›fl. Biz de
Gaziantep’te ayn› çal›flmalar› yapt›k. Bergama’n›n da ayn›
flekilde hareket etmesi bizi çok mutlu etti. Gaziantep’teki
Bak›rc›lar Çarfl›s›’n› restore ettik ve yeniden ifllevlendirdik.
Buradaki çal›flmalarla bizim yapt›klar›m›z ayn› bak›fl aç›s›yla
ilerliyor. Bergama Belediyesindeki arkadafllarla bu konuda
17
BERGAMA SEM‹NER‹
görüflüp fikir al›flverifli yapaca¤›z. Birçok kentte kültürel
miraslar›m›z restore ediliyor. Yap›lara fonksiyon kazand›r›rken
ise sadece kültür merkezi, sergi salonu olarak bakmamak gerek.
Halk›n buluflaca¤› dinlenme amaçl› alanlar olarak da yeniden o
mekanlar› canland›rmak mümkün. Bir kentin gece gündüz
yaflamas› için, sosyal alt yap›s›n›n da güçlendirilmesi gerekti¤ini
düflünüyorum.”
ortas›nda bir yer. Ödemifl’te ‘Havza Çevre Birli¤i’ kurma
çal›flmalar›m›z var. Jeolojik etütler ve bilimsel veri taban›
çal›flmalar› için ÇEKÜL Bölge Koordinatörümüz Emin
Baflaranbilek’le birlikte ve üniversitenin de deste¤ini alarak
çal›flmalar yap›yoruz. Ülkemizde havza boyutunda yap›lan
çal›flmalar›n maya tuttu¤unu gördük. Bunun için havza
birliklerinin oluflmas› gerekiyor. Havzalardaki güç birli¤ini
canland›rarak harekete geçmek gerekti¤ini düflünüyorum.
ÇEKÜL Ankara Gönüllüsü Vedat A¤ca
“Mekanlar nefes alarak yaflamal›”
Bergama’ya belki yirmi kez geldim; ama hiç böyle bakmam›flt›m.
Sokaktaki tarihi eserler, Bazilika benim dikkatimi çekmemiflti.
fiimdi hepsini çok farkl› bir gözle görebiliyorum. Tarihi Kentler
“Benim y›llar önce geldi¤im Bergama ile flimdiki Bergama
aras›nda ilk bakt›¤›n›zda çok de¤iflen bir fley görmüyorsunuz;
Birli¤i bana çok fley katt›. Dört y›l önceki bak›fl aç›mla flimdiki
aras›nda çok fark var. Asl›nda bir çok de¤erimizi kaybetti¤imizi
ama müzeyi ayr›nt›l› gezdi¤inizde ne kadar zenginleflti¤ini fark
ediyorsunuz. Allianoi’den ç›kan eserleri müzede görmek beni çok
flimdi yeni anl›yorum. Metin Hocam›n yol göstermesiyle
kurtarabildiklerimizi kurtarmaya çal›fl›yoruz; örne¤in Ödemifl’te
yok olmak üzere olan bir arastay› kurtarabildik.
heyecanland›rd›; fakat antik kentin sular alt›nda kalacak
olmas›na da üzülüyorum. ‹nsanlar›n kültürel varl›klar›m›z›
incelemeye, ö¤renmeye ihtiyac› vard›r. Bu nedenle tarihsel
araflt›rmalar ile eserlerin gün yüzüne ç›kmas› önemlidir. Koruma
denilince bana göre her fley insan odakl› olmal›. ‹fllev
“TKB üyesi belediyelerin hepsi bir fleyler yapmaya çal›fl›yor.
Benim kentim, erken imarlaflmaya bafllad›¤› için kent erken
kazand›rmadan korumak bana göre koruma de¤il. Mekanlar›n
nefes alarak yaflamas›n› sa¤lamak gerek ki bizler de eski
dönemlerin kültürel anlay›fl›n› hissedelim. Bergama Semineri
betonlaflm›fl. Osmanl›’n›n son döneminden kalan evlerin ve baz›
Rum evlerinin ço¤u y›k›lm›fl ya da betonlaflt›r›lm›fl. Bergama’da
600 tescilli eser varsa, benim kentimde 175 tescilli eser var.
Bergama Belediye Baflkan›m›z Raflit Bey’in heyecan› son derece
yüksek; çünkü burada yap›lacak daha çok ifl var. Eserlere bütün
olarak bak›p tutabildi¤imizi kurtarmak gerekiyor. Tüm belediye
baflkanlar›m›z›n bu konuda duyarl› oldu¤unu düflünüyorum;
çünkü paneldeki son sorunun cevab›na kadar herkes soluksuz
dinledi.”
bugüne kadar izledi¤im en hareketli seminerdi. Farkl›
görüfllerdeki insanlar, fleffaf bir tart›flma ortam›nda kendilerini
ifade edebildi. Kat›l›mc›lar›n, toplant›daki her tart›flmadan bir
çok bilgi ald›¤›n› düflünüyorum. Keflke tüm seminerler böyle
hareketli ve kat›l›m› yüksek olsa; çünkü karfl›l›kl› tart›flmalar
gündemimizi her zaman daha da zenginlefltirecektir. Örne¤in
Cizre’den gelen bir Belediye Meclis Üyesi vard›. Burada kendini
var etme f›rsat› buldu. TKB seminerlerinde küçük-büyük belediye
ayr›m› yap›lm›yor. Etkileflimli seminerlerin devam etmesini
Elaz›¤ Belediye Baflkan› Mehmet Süleyman Selmano¤lu
“Toplant›larda, bir fleyler yapmam›z gerekti¤ini
hat›rl›yoruz”
TKB’nin her toplant›s›na kat›lmaya gayret ediyorum.
diliyorum.”
Ödemifl Belediye Baflkan› Mahmut Badem
“Dört y›l önce daha farkl›yd›m”
“Ödemifl, Küçük Menderes Havzas›’n›n göbe¤inde, befl ilçenin
Toplant›larda, arkadafllar›m›n çal›flmalar›n›n yak›ndan takip
etme flans›n› yakal›yorum. Bu sayede belediye baflkanlar› olarak
birbirimizi tetikledi¤imizi düflünüyorum. Buna k›skançl›k
18
BERGAMA SEM‹NER‹
demeyelim; ama arkadafllar›m›z›n çal›flma temposunu görünce
bizler de bir fleyler yapma ihtiyac› hissediyoruz.
o kadar güzel süslenmifl balkonlu evler var ki, buradaki balkonlu
evler de yenilenerek ayn› güzelli¤e ulaflabilir. ‹flte o zaman
sokaklarda yürürken bile keyif al›rs›n›z.Yat›r›m yap›ld›¤›nda
Avrupa’n›n bir çok yerinden insanlar buray› görmeye gelecektir.
Buras› tarih kokuyor. Ben burada çal›fl›yor olsam yirmi dört saat
uyumazd›m. Abana’da bu de¤erlerden bir tanesinin olmas›
benim için yeterliydi. Tarihle u¤raflmak bir tutku; bal›kç›l›k,
“Temmuz ay›nda TKB toplant›s›n› Elaz›¤’da yapm›flt›k. Gelen
arkadafllar, Harput’ta yap›lan de¤ifliklikleri inceleme f›rsat›
buldu; güzel de¤iflikliklerin oldu¤unu gördüler. fiimdi de
Bergama’n›n tarihi yüzünü görme f›rsat›n› bulduk. Buradaki
insanlarla fikir al›flverifli yapt›k. Eme¤i geçen herkese
teflekkürler.”
avc›l›k nas›l bir tutkuysa bu öyle bir fley. ‹nsan›n içi içine
s›¤m›yor. Böyle bir kentte belediye baflkanl›¤› yapmak isterdim.
Buras› ayn› zamanda tah›l bölgesi oldu¤u için turizm arka planda
kalm›fl. ‹nan›yorum ki burada yap›lacak çal›flmalarla turizm de
hareketlenecektir. Sadece turizm için de¤il, ülkemizin ayakta
kalmas› içinde tarihi de¤erlere sahip ç›kmak önemlidir. TKB
toplant›lar›n› kaç›rmadan takip ediyorum. Paneli befl saat
s›k›lmadan dinledim; befl saat daha devam etseydi dinlerdim. Biz
liderler buralarda “master” yap›yoruz. Kendimizi yetifltiriyoruz.
Gençleri de yetifltirmek istiyoruz. Hayat bir deniz dalgas› gibidir.
‹nsanlar birbirlerini etkiler. Böyle birlikteliklerden yararlanmak
gerekiyor. TKB’yi kuran herkese özellikle Metin Hocama teflekkür
ediyorum. Sivil toplum örgütlerinde insanlar› toplamak zordur.
Hannalore Azrak
“Bilinçli nesiller yetifltirmeliyiz”
“Bergama’ya ilk kez yirmi y›l önce gelmifltim. fiehri biraz
Hepsine sayg›lar sunuyorum.”
gelifligüzel ilerlemifl buldum. Tarihi Kentler Birli¤i iyi ifller yapan
bir kurulufl. ‹nsanlardaki bilincin uyanmas› aç›s›ndan çok önemli
çal›flmalar yap›yor. Bergama seminerinde, Çanakkale’den gelen
“Kültür Elçisi” çocuklar da vard›. Onlar›n bu gezide olmalar›
e¤itimleri ve duyarl›l›k kazanmalar› için çok önemli. Daha bilinçli
nesiller yetiflti¤inde kültürel ve tarihsel de¤erlerin korunmas› da
kolaylaflacakt›r.”
Kastamonu Abana ‹lçesi Belediye Baflkan› fievket
Yazgan
“Bergama’n›n ‹talya’dan fark› yok”
Bergama Belediyesi Peyzaj Mimar› Özlem Do¤an
“Benim için özel bir deneyim oldu”
“Üç y›ld›r Bergama’da yafl›yorum. Ben kente, kendi mesle¤imle
ilgili bak›yorum. Peyzaj düzenlemeleri genelde altyap› ve bunun
gibi di¤er ifllerden kalan ödeneklerle yap›lmaya çal›fl›l›yor. Bu
durum da bizim iflimizi zorlaflt›r›yor. Kaynak bulmak konusunda
“Tarihi Kentler Birli¤i’nin derin bir bilgi torbas› oldu¤unu
düflünüyorum. Hepimiz bu bilgilerden yararlan›yoruz. Asl›nda
Bergama’n›n ‹talya’dan bir fark› yok. Yurtd›fl›nda o kadar bak›ml›,
19
BERGAMA SEM‹NER‹
s›k›nt› yafl›yoruz. Haz›rlad›¤›m›z bir sürü proje var; ama
maliyetler yüzünden hepsi bekliyor. TKB çal›flmalar›n› burada
hissediyoruz. Yapaca¤›m›z çal›flmalarla ilgili, heyecan› ayakta
tutan toplant›lar gerçeklefliyor. O nedenle çok önemli buluyorum.
Benim çal›flma alan›mla do¤rudan ba¤lant›l› olmasa da, özellikle
bu organizasyonda görev almak istedim. Gelen insanlarla
tan›flarak deneyimlerini paylaflmak istedim. Benim için çok özel
bir deneyim oldu.”
ÇEKÜL Bat› Anadolu Koordinatörü Emin Baflaranbilek
“Belediyeler art›k uzmanlardan yard›m istiyor”
“Arkeolog olarak daha önce Bergama’ya geldim; ama böyle bir
organizasyonla ilk defa geliyorum. Daha önce Asklepion ve
Akropol antik kentlerini incelemek için gelmifltim. Bu kez ise
TKB’nin nas›l ad›mlar att›¤›n› ve belediyeler aras›ndaki
örgütlenmeyi nas›l sa¤lad›¤›n› izlemek ve bilgi paylafl›m› için
geldim. ‹yi ki Bergama’ya TKB ile yeniden gelmiflim. Çok
heyecanl› ve olumlu bir seminer geçirdik. Eskiden belediyeler
yapt›klar› ifllerde uzmanlara dan›flmazlard›. TKB bunu
de¤ifltirmeyi baflard›. Belediyeler art›k uzmanlardan yard›m
istiyor, dan›fl›yor ve birlikte hareket ediyor. Türkiye’de tek tek
proje yap›¤›n›zda gücünü göremiyorsunuz. Havzan›n tümünü
kucaklayan bir çal›flma yapt›¤›n›zda ise sonuçlar farkl› oluyor.
Allianoi’nin sular alt›nda kalacak olmas› gerçekten çok üzücü;
ama belediye baflkan›n yetkisi dahilinde de¤il. Allianoi’nin sular
alt›nda kalmamas› için baflka mekanizmalar› harekete geçirmek
gerekiyor. Mücadele tercihlerinin do¤ru yerlerde kullan›lmas›
gerekti¤ine inan›yorum.
“Kent içinde birçok tarihi doku var. Hepsinin cephe
iyilefltirilmeleri yap›l›yor. Çok geriye gitmeye gerek yok, örne¤in
on y›l önce, bu yoktu. Belediyelerde bilinç de¤iflimi yaflanmaya
bafllad›. TKB’nin etkisi tabii ki büyük; ama öncesinde ÇEKÜL’ün
on befl, on alt› y›ld›r sürdürdü¤ü bir dayan›flman›n, söylem
birli¤inin sonuçlar›n› hep birlikte yafl›yoruz. TKB, ÇEKÜL’ün
flemsiyesi alt›nda kuruldu. Daha büyük bir aflamaya geçirmek
içinde havza birliklerinin kurulmas›na çal›fl›l›yor.”
20
Bergama Halk›
Bergama’y› Anlat›yor
Bergama sokaklar›nda gezmeye
bafllad›¤›m›zda, “Bergama’da yaflamak
ayr›cal›kt›r” pankart› ile karfl›lad› kent bizi.
Bergama halk›na, yaflad›klar› kentle ilgili
duygular›n› ve beklentilerini, kentlerini
ayr›cal›kl› k›lan özellikleri, yaflad›klar›
güzellikleri ve s›k›nt›lar› sorarak içtenlikli
söylefliler yapt›k.
BERGAMA SEM‹NER‹
Söylefli: fiirin S›ng›n Y›lmaz
yaparak kal›c›l›k sa¤lamak gerekti¤ine inan›yorum; örne¤in alt
yap› çal›flmalar›, yol çal›flmalar› kentin geliflimi göz önüne
al›narak yap›lmal›. Kent yöneticilerinin bilinçli ifller yapmas›n›
istiyorum. Tarihi eserlerimize gerekti¤i kadar sahip ç›km›yoruz.
Bence, Bergama bir turizm merkezi olmal›. Buraya gelen turistler
kaleye gidiyor, sonra geri dönüyor. fiehir merkezinde de
görülecek bir çok de¤erimiz, kültürümüz var. Bergama gibi küçük
yerleflim yerlerinin tek umudu turistler,” diyor.
Erdinç Kozak - Esnaf
Bergama’n›n dar ve tarih kokan sokaklar›nda yapt›¤›m›z gezi
s›ras›nda, kentine gelen kalabal›¤› merakl› gözlerle izleyen ve
neler oldu¤unu anlamaya çal›flan bir esnaf gözümüze çarp›yor.
Biz de yaklaflarak bu kalabal›¤›n neden burada oldu¤unu bilip
bilmedi¤ini soruyoruz. Erdinç Kozak bize Tarihi Kentler Birli¤i’nin
çal›flmalar›n› yerel bas›ndan takip etti¤ini söyleyerek, ülkenin
dört bir köflesinden gelen Belediye Baflkanlar›n› a¤›rlamaktan
memnun olduklar›n› ifade ediyor. Kozak, “Bergama’da yok olmak
üzere olan tarihi de¤erler vard›; ama yap›lan çal›flmalarla hepsi
elden geçirilerek bak›mlar› yap›ld›. Hem görsel olarak hem de
onlar› korumak için yap›lan çal›flmalar› önemli buluyorum.
Turizme de aç›laca¤› için, Bergama’n›n tan›t›lmas›na ayr›ca katk›
sa¤layaca¤›n› düflünüyorum. Turlarla gelen turistlerin flehir
merkezine girerek esnaf›n da yüzünü güldürmesini istiyorum.
Bergama’da yaflamaktan çok memnunum. Köyleriyle, do¤al
güzellikleriyle ve tarihsel de¤erleriyle oldukça de¤erli bir kent
oldu¤unu düflünüyorum,” diyor. Kozak, önemli olan›n bu
de¤erlere sahip ç›kabilmek oldu¤unu da sözlerine ekleyerek
bizleri arastaya do¤ru u¤urluyor.
Mahmut Demirli- Esnaf
Yaklafl›k üç yüz kifli ile Bergama sokaklar›nda ilerliyoruz. Kimimiz
restore edilen hamamlar› inceliyor; kimimiz esnaftan al›flverifl
yap›yor; kimimiz ise kentlerindeki de¤iflimi anlatmas›n› bekledi¤i
halkla sohbet ediyor. ‹flte onlardan biri de Cevat Geray Hocam›z.
Vitrininde kavanoz kavanoz kuruyemifllerin oldu¤u, eski, biraz
nem kokan, ama temiz oldu¤u ilk bak›flta anlafl›lan dükkan›n
sahibi, Mahmut Demirli ile sohbet ediyor. Biz de yavaflça
yanlar›na yaklaflarak kulak misafiri oluyoruz konufltuklar›na.
Hocan›n “Kaç yafl›ndas›n?” sorusuna bir süre düflündükten
sonra, 1937 do¤umlu oldu¤unu söyleyerek cevap veren Bergama
tan›¤› Mahmut Demirli, bu zor soruyu böylece atlat›yor:
“Bergamal›y›m. Hep burada yaflad›m. fiimdi geriye dönüp
bakt›¤›mda tarihi de¤erlerimize, kültürümüze ne kadar az sahip
ç›kt›¤›m›z› görüyorum. Ço¤u yap›lar periflan durumdayd›. Onlar
flimdi biraz daha iyi duruma getiriliyor. Tarihi yap›lar›m›z yavafl
yavafl yenilenmeye bafll›yor. Bergamal› olarak bu durumdan
memnunum. Bunlar hepimiz için güzel çal›flmalar,” diyerek Hoca
ile sohbet etmeye devam ediyor. Onlar›n sohbetlerine
kat›lmaktan mutlu, yanlar›ndan ayr›larak yeni tan›klar aramaya
devam ediyoruz.
Mehmet Türkmen - Emekli
Bergama’n›n Bölcek köyünden olan Mehmet Türkmen, iflinden
dolay› 27 y›l Soma’da yaflam›fl. Emekli olduktan sonra ise çok
sevdi¤i, havas› temiz Bergama’ya yerleflmeye karar vermifl. Y›llar
sonra döndü¤ü kentinde emeklili¤in keyfini ç›karmaya çal›flan
Türkmen en çok, yönetimler de¤iflti¤inde, yap›lanlar›n da
de¤iflmesinden rahats›z oldu¤unu söylüyor: “Her gelen yönetici
farkl› bir fley yapmaya çal›fl›yor. Baz› ifllerde düzgün planlamalar
Nesibe K›zan - Esnaf
Bergama’n›n, özellikle Haziran ay›nda yap›lan kermes sayesinde
çok hareketli oldu¤unu söylüyor Nesibe K›zan. Tarihi Kentler
Birli¤i çal›flmalar›n› duydu¤unu ve Bergama’n›n bu birli¤in üyesi
olmas›ndan da memnun oldu¤unu söyleyerek, “Baz› yap›larda
de¤ifliklikler oldu. Hamamlar yenilendi. Sokaklardaki baz›
dükkanlar kald›r›ld›. Sokaklar›m›z güzelleflmeye bafllad›. Bu
22
BERGAMA SEM‹NER‹
çal›flmalar›n devam edece¤ini düflünüyorum. Turistler geldi¤inde
daha düzenli ve güzel bir Bergama ile karfl›laflacak. Ziyaret
edenlerin olumlu düflüncelerle buradan ayr›lmas› hepimizi mutlu
edecektir,” diyerek Bergama’n›n do¤al güzellikleriyle de
görülmeye de¤er bir kent oldu¤unu paylafl›yor bizlerle.
sokakta el emeklerini satan kad›nlardan biri olan Taflk›ran, çetik,
çember gibi yöresel kültürü yans›tan ürünlerini, kenti ziyaret
edenlerle buluflturuyor. Yaz-k›fl demeden sokakta sat›fl yapmak
için sürekli üretim yapt›klar›n› söyleyerek, “Belediye ve Mahalle
Anneleri Derne¤i bize bu f›rsat› verdi¤i için asl›nda flansl›y›z;
çünkü ürettiklerimizi satarak kendi param›z› kazan›yoruz.
Bergama küçük bir yer. Burada herkes birbirini tan›yor ve
destekliyor. Bu yap›s›n›n bozulmadan devam etmesini, fakat ifl
imkanlar›n›n da artmas›n› istiyorum. Bergama k›fl aylar›nda çok
hareketli de¤il; ama yaz›n ziyaretçiler art›yor. Turizmin daha da
canlanmas›n› diliyorum. Bergama’n›n tarihi de¤erleri çok fazla.
Bu de¤erleri herkesle paylaflmak isteriz,” diyor ve tezgah›na
gelen müflterilerle ilgilenmeye devam ediyor.
Ali Osman Apayd›n - Esnaf
Bergama’daki de¤ifliklikleri yak›ndan takip etti¤ini söyleyen Ali
Osman Apayd›n bir pastane iflletmecisi. 1989’dan bu yana
hizmet veren pastanenin, merkezi bir yerde olmas›ndan dolay›,
kentle ilgili pek çok de¤iflikli¤i hissetti¤ini söylüyor Apayd›n:
“Bergama’da olumlu bir sürü de¤ifliklik oluyor. Tarihi yerler
restore ediliyor; güzel bir görünüme kavufluyor. Bu sayede, yaz
aylar›nda belki turist ak›fl› h›zlan›r. Buras› emekli flehri. ‹fl sahas›
yok. Herkesin ekonomik durumu belli. O nedenle turizmin
hareketlenmesi hepimiz için önemli. Yaklafl›k sekiz-on sene
önce, turist flehrin içine giriyordu. Yürüyerek bütün çarfl›y›
dolafl›yordu. O dönemde pastaneden al›flverifl yapan turistler,
y›llar sonra yeniden geldi¤inde beni buluyor ve al›flverifl
yap›yordu. Bu beni çok mutlu ediyordu. Turistlerin kentin içine
girmesi, Bergama halk›yla ve esnaf›yla buluflmas›n›n koflullar›
yeniden düflünülmeli; çünkü son y›llarda kentin içini gezen
turistlerde azalma oldu¤unu görüyorum,” dedi.
Ümit Özavc› - Gazete Bayii/K›rtasiye
Bergama’n›n “ilklerin flehri” oldu¤unu hat›rlatarak sözlerine
bafll›yor Ümit Özavc›. Hastanesiyle, parflömen ka¤›d›yla önemli
bir kent oldu¤unu ve ilklerin kentinde yaflamaktan mutlu
oldu¤unu ifade ediyor. Özavc› 1978 y›l›ndan bu yana gazete
bayili¤i yap›yor. Kendi tespitlerine göre, nüfusun artt›¤›n› ama
gazete okur say›s›nda hissedilir bir azalma oldu¤unu söylüyor.
Bergama’n›n tarihindeki bilgeli¤e yak›flan›n, “bilgili ve kültürlü
bir toplum” olmaktan geçti¤ini ifade ederek, “Kültürümüze sahip
ç›kmal›y›z,” diyor. Tarihi Kentler Birli¤i’nin çal›flmalar›n› takip
etti¤ini söyleyerek, “Bergamal›lar, kendi de¤erlerini görüyor;
ama sadece görmek yeterli de¤il. Ayn› zamanda do¤ru korumak
da önemli. Buraya turist gelmesini istiyorsak, do¤ru politikalar
yapmal›y›z. Turizm sektörünü baltalayacak çal›flmalardan uzak
durmak gerekiyor,” diyor ve TKB’nin bu konuda da duyarl›
çal›flmalar yapmas›n› bekledi¤ini söyleyerek bizi u¤urluyor.
Zübeyde Taflk›ran – Ev Kad›n›
Bergamal› olmaktan ve bu küçük kentte yaflamaktan mutlu
oldu¤unu söyleyen Zübeyde Taflk›ran, sözlerine “Biz sevgiyle
meydan okuyoruz hayata,” diyerek devam ediyor. Mahalle
Anneleri Derne¤i’nin arac›l›¤›yla, Belediye’den izin alarak,
23
Yans›malar
YANSIMALAR
Prof. Dr. Zekai Görgülü, TKB Dan›flma Kurulu Üyesi
Bergama Seminerinin Ard›ndan
Tarihi Kentler Birli¤i (TKB) 2008 y›l›n›n ilk seminerini 8-10 fiubat
günlerinde Bergama’da gerçeklefltirdi. Bergama gibi bir “tarih”in
Kentsel yerleflmelerden kopuk ve uzaktaki ören yerlerimiz, yani
arkeolojik de¤erlerimiz, k›smen Bergama’da da yafland›¤› gibi,
–onun mekan›nda- ö¤retisini, heyecan›n› ve coflkusunu yafl›yor
olmak iste¤i, kat›l›ma do¤rudan yans›d›¤› gibi, kat›l›mc›lar›n
oldukça uzun süren panele olan yo¤un ilgileri ve soru sorma,
ulafl›labilirlikten bak›m›na, personel yetersizli¤inden temizli¤ine
kadar zorluklar yafl›yor. Gerek bu sorunun afl›lmas›, gerekse ören
yerlerinin keflfedilmesi, öncelikle onlara yak›n ve onlarla iliflkili
katk› sa¤lama, çözüm üretme ad›na, aktif bir biçimde tart›flma
ortam›n›n içinde bulunmalar› da, TKB’nin s›kça yaflad›¤› “birlikte
ö¤reniyor ve paylafl›yor olma”n›n bir di¤er somut örne¤ini
oluflturmufltur. “Arkeolojik Varl›klarla Kentsel Dokular›n Birlikte
De¤erlendirilmesi” konulu panel, de¤indi¤im gibi; sunulan
bildirileri, kat›l›mc›lar›n sorular›, yapt›klar› katk›lar›, ortaya
olan kentlerin, yerleflmelerin keflfedilmesinden geçiyor. Çözüm
ise; ülke geneline egemen olacak bir bütüncül
planlama/flehircilik anlay›fl› ba¤lam›nda, kültür, do¤a, tar›m,
turizm gibi temel faktör ya da sektörleri de¤erlendirecek “havza
planlamas› ve yönetimi”nde aranmal›d›r. Bak›rçay Havzas›’na ve
onun merkezi olmas› gereken Bergama’ya, bu anlay›flla çözüm
konulan önerileri ve ba¤lam›nda oluflan tart›flma ortam› ile
gerçekten bir bilgilenme ve bilgilendirme toplant›s› olmufltur. Bu
toplant›n›n içeri¤ini belki de Bergama Semineri’nin bir sonuç
belgesi olarak, panelin de “tema”s› do¤rultusunda sizlerle flöyle
aramal›y›z. Arkeolojik varl›klarla kentsel dokular› birlikte
de¤erlendirmek, ya da bu alanda planlama çal›flmas› yapan bir
ö¤rencimin betimlemesi ile “bir araya getirmek, ortaya
ç›karmak”, böyle mümkün olabilecektir.
paylaflabilirim.
25
YANSIMALAR
Ya da; yönetsel s›n›rlar›n bölünmesi/birlefltirilmesi, belediyelerin
kald›r›lmas› yahut yeni belediyelerin kurulmas›n›n yaln›zca
“nüfus” kriterine ba¤l› olmamas› gerekti¤ini, geçmiflte “il
yapma” sürecinde oldu¤u gibi ayn› sorunlar›n yine yaflanaca¤›n›,
Dolay›s›yla, bugün kültür miras›m›z›n korunmas›, kullan›lmas› ve
sürdürülmesi do¤rultusunda ve bulundu¤umuz alan›n özellikleri
ba¤lam›nda, Bak›rçay için, Bergama için, ÇEKÜL’ün verdi¤i
güçlü, uygulanabilir örnekleri de de¤erlendirerek; havza
planlamas›, buna yönelik olarak stratejiler, hedefler, olas› karar
ve ateflleyici sektörler, giderek nas›l kat›l›mc› olabilece¤imiz ve
de bu planlama sürecini nas›l yönetip nas›l uygulamaya
aktaraca¤›m›z art›k ivedi ve önemlidir. Çünkü yaflanm›fl ve
görülmüfltür ki, bütüncül bir planlama yaklafl›m›n›z yok ise,
bu sorunlar›n planlama, co¤rafya, finansman, kamu yönetimi ile
toplumsal aç›dan ortaya ç›kaca¤›n›, dolay›s›yla konunun bu
faktörlerle beraber ele al›nmas› gere¤ini hiç konuflmayaca¤›z ve
tart›flmayaca¤›z. Y›llard›r umutla çal›fl›yor, bekliyor ve
u¤rafllar›m›z› bu yönde sürdürüyoruz. Kenti, planlamay›, tarihi,
kültürü, do¤ay› bu do¤rultuda ele alan, benimseyen, samimi olan
ve dolay›s›yla içsellefltiren bir “siyasi irade beyan›”, bu sorular›n
tümüne bilim ve ak›ldan yana yan›t vermifl olacakt›r.
s›n›rlar› belirlenmifl ve fizik mekana a¤›rl›k veren “Koruma
Amaçl› ‹mar Plan›” ve onun niteli¤ini, içeri¤ini do¤rudan
yönlendiren “sit derecelendirmesi” kavram ile uygulamalar›,
kültürel (yeralt› –yerüstü) ve do¤al de¤erlerimizin korunmas›nda
yeterli olmamaktad›r.
Ba¤lam›nda, gerek “kamu yarar›”n›n toplumlar›n yaln›zca günlük
Bir Bergama’l› dostun söylemi ile, “yayl› sazlar var, vurmal›
sazlar var, nefesli sazlar var ama, flef yok!”. Ben bu söylemi ya
da tesbiti flöyle okuyorum: Süreci yöneten, eflgüdümü sa¤layan
de¤il, gelece¤e iliflkin ç›karlar›n›n göz önünde tutulmas›, gerekse
baz› Avrupa Ülkeleri’nde “gençlik adaleti” veya “gelece¤in
adaleti” ad› alt›nda uygulamaya geçen yasalarda oldu¤u gibi,
gelecek kuflaklar› a¤›r borç yükü alt›nda b›rakmama güvencesi,
ve uygulamalardan sorumlu, güçlü bir kurumsal yap›ya duyulan
gereksinme giderek fliddetlenmektedir. Yan› s›ra, gerek bu
tarihi, kültürel ve do¤al miras›m›z›n ileriye dönük korunmas› ve
gelecek kuflaklara aktar›lmas› ad›na bizim ülkemizde de var
kurumsal yap›lanmay› oluflturmak, gerekse kaynak yaratmak ve
yat›r›m yapmak için, yenilenmifl bir “çerçeve” mevzuata ulaflma
olabilecektir.
zorunlulu¤umuz vard›r. Bunu yaparken de, günümüzde say›lar›
daha da artan, bu art›fl sonucu kapsam ve içerikleri birbiriyle
örtüflüp çeliflmeye bafllayan, bir çok parçac›l yasay› geride
‹ki al›nt› ile Bergama’daki panel notlar›n› sonland›rmak
b›rakmak zorunday›z. Planlama ve yönetim modelinde yaflanan
bu ve benzer sorunlar› aflman›n bir önemli yöntemi de, ülke
“Bizler geçmifli olmayan bir ulusun koruyacak bir fleyi
olmad›¤›n› biliriz. Hangi milletten ve dinden oldu¤una
bakmadan miras›m›z› koruma çal›flmalar›m›z› yürütüyoruz.
istiyorum.
genelinde kültürel mirasa iliflkin bir stratejik geliflim plan› ve
buna yan›t veren yeni bir yerel yönetim modeli oluflturmakt›r.
Aksi takdirde dünyan›n ortak haf›zas›na zarar veririz”.
Raflit ÜRPER-Bergama Belediye Baflkan›
Bu takdirde kültürel giriflim ve geliflim temel veri olarak kabul
edilecek, bu durumda “insan”, kültürel desenleri ve kültürel
belle¤i yaratan, tafl›yan ve aktaran olarak görülüp odakta
“Kendi UNESCO’muzu kurmak üzere oldu¤umuzu
söylüyorum. TKB birçok baflar›ya imza atm›fl bir birliktir.
Bugün konuflulanlar TKB olmasayd› hiç var olmayacak ve
konuflulmayacakt›. Bu toplant›n›n bu denli uzamas› ve hiç
de¤erlendirilebilecek, ve ancak o zaman kültürel ve tarihi miras
alanlar›n›n korunmas›nda sosyal ve ekonomik iyilefltirmenin
önemi iyice anlafl›labilecektir. Giderek, kültürü ve tarihi, havza,
bölge ve ülke ölçe¤indeki politikalara bu ba¤lamda konu
etti¤imiz zaman, kültür ve turizm geliflim planlar› içinde “marka
kent”i tart›fl›rken “her fley dahil/paketleme” sisteminden
kimsenin kalk›p gitmemesi bize do¤ru yolda oldu¤umuzu
gösterir”.
Prof. Dr. Metin SÖZEN
Son söz; bu baflar›l› toplant› için emeklerini, güler yüzünü ve
dostlu¤unu esirgemeyen Belediye Baflkan› Say›n Raflit ÜRPER ve
tüm ekibine, Bergamal›lara en içten teflekkürlerimi sunuyorum.
kurtulmay› kolayl›kla gündeme getirip baflarabilece¤iz. Ya da;
“Havza bütününde, bölge ve ülke bütününde niye bak›lmad›?
Allianoi, Hasankeyf, Cizre’nin kültür varl›klar› nas›l sular alt›nda
kal›r? Enerji, ekonomik kazanç veya yaln›zca mühendislik verileri
her zaman, her türlü de¤erin üstünde midir?” diye sormayaca¤›z.
Sevgi ve Sayg›yla…
26
YANSIMALAR
Feyzullah Özcan, TKB Genel Sekreteri, ‹stanbul Vali Yard›mc›s›
Bir Bergamal›’n›n Gözünden
Y›llar önce kendilerine Tarihi Kentler Birli¤ini anlatt›¤›m ve bu
birliktelikte yer almaya davet etti¤im yöneticilerden duydu¤um,
Bergama’ya ne kazand›raca¤›n› çok iyi bildikleri misafirlerini
beklemekte olduklar›n› da biliyordum.
“Bize ne gibi bir faydas› olacak? Yöremize ne kazand›racak?”
gibi sorular›, geçti¤imiz günlerde seminer için gitti¤im
Bergama’da çarfl›, pazar esnaf›ndan ve baz› hemflerilerimden de
duymak, beni flafl›rtmad› de¤il.
Evet, Tarihi Kentler Birli¤i tarihimizin ve kültürümüzün
korunmas›, yaflat›lmas› ve gelecek kuflaklara aktar›lmas›
konusunda maddi kaynak da sa¤l›yordu, ama çok daha önemlisi,
ulaflt›¤› her kente maddi karfl›l›¤› olmayan çok de¤erli bilgi,
tecrübe, iflbirli¤i ve sinerjiyi götürüyordu.
Bu tür sorular›n, bilgi eksikli¤inden çok, olsa olsa bildi¤i fayday›
somutlaflt›rma çabalar› oldu¤undan da eminim. Zira
Bergamal›lar›n, daha günler öncesinden Kaymakam›ndan
Belediye Baflkan›na, bas›n›ndan sivil toplum örgütlerine,
genciyle yafll›s›yla tüm haz›rl›klar›n› yapm›fl, kim olduklar›n› ve
‹flte bu sinerjidir ki, her buluflma ve seminerden sonra, üye
belediye baflkanlar›m›z baflta olmak üzere, her kademedeki
kat›l›mc›n›n burada ö¤rendiklerini, gördüklerini ve paylaflt›klar›n›,
27
YANSIMALAR
bafllad›m. Bu aray›fllar›m beni, Türkiye’deki do¤al, tarihsel ve
kültürel miras›n önemine uygun korunmas›, yaflat›lmas› ve
tan›t›lmas› amac›yla yo¤un çaba gösteren bir bilim insan› Prof.
Dr. Metin Sözen Hocama ulaflt›rd›. Hocam›n ülkemizin her
bir an önce hayata geçirebilmek için nas›l bir tatl› telafl içinde
olduklar› hepimizce malumdur.
1990 y›l›nda ‹çiflleri Bakanl›¤›’n›n kaymakam adaylar› için
öngördü¤ü e¤itim program› çerçevesinde gitti¤im ‹ngiltere’de,
bofl zamanlar›m› nas›l de¤erlendirebilece¤imi sordu¤um her
‹ngiliz’den ald›¤›m cevap,
“mutlaka Stone Henge’i
görmelisin” olmufltu. Ayn› soruyu
köflesinde gerçeklefltirdi¤i kamu-yerel-sivil-özel birlikteli¤ine
dayal› kal›c› uygulamalar›n›n içinde bir nefer olarak “7 Bölge 7
Kent” projesinde Midyat uygulamalar›yla, Tarihi Kentler
Birli¤i’nin kuruluflu ve bugüne
kadarki etkinliklerinde yer almaya
çal›flt›m.
bir Alman’a sordu¤unuzda
alaca¤›n›z cevap “Heidelberg”, bir
Belçikal›ya sordu¤unuzda “Bruge”
olacakt›r.
Ama itiraf edeyim, beni en çok
heyecanland›ran etkinliklerden
birisi de 8-10 fiubat 2008
Ben de tavsiyelere uyarak, üstelik
hat›r› say›l›r bir harcama yaparak,
Stone Henge’i görmeye gittim.
Belgesellere, filmlere, birçok
Bergama Semineri olmufltur.
Çünkü burada hem bir Bergamal›,
hem de organizasyondan sorumlu
biri olarak bulunuyordum. Baflta
araflt›rmaya konu olmufl bu yerle
ilgili küçümser bir ifade kullanmak
Belediye Baflkan› de¤erli büyü¤üm
Raflit Ürper olmak üzere, tüm
istemiyorum, ama özellikle do¤up
büyüdü¤üm Bergama baflta olmak
çal›flma arkadafllar›n›n,
Türkiye’nin dört bir yan›ndan
gelen konuklara üç gün boyunca
üzere, ülkemizin birçok flehrinin ve
köflesinin Stone Henge’den kat
kat önemli ve de¤erli oldu¤unu
göstermifl olduklar› güler yüzlü,
nazik konukseverli¤in yan› s›ra
zengin Bergama mutfa¤›ndan
sunmufl olduklar› ikramlar da,
yar›n›n Bergamal›lar›n›n
söyleyebilirim.
Kendim baflta olmak üzere, içinde
yaflad›¤›m›z toplumun bireyleri
olarak, tarihimize, kültürümüze,
gönüllerine hitap etmifltir.
Programda yer alan, yap›lan
çal›flmalar›n yerinde görülmesi ve
Bergama’n›n tarihi sokaklar›nda
ve antik kentlerinde
gerçeklefltirilen geziler ise benim için ayr› bir zevkti. Bugün ile
kendi geçmiflim aras›nda gittim gittim, geldim.
insanl›¤›n ortak miras› kültür ve
tarih ö¤elerine ne kadar ilgisiz
kald›¤›m›z›, buralar›n benli¤imizin,
kültürümüzün, bizleri biz yapan de¤erlerimizin oluflumuna katk›
sa¤layan de¤erler manzumesi oldu¤unu unutarak, y›llar y›l› bu
varl›klara y›k›k, dökük, harabe olarak bakt›¤›m›z› düflündüm.
Ülkemiz ve kültürümüzle ilgili bilgi almak isteyenleri de
(“utan›lacak bu yerleri görmesinler diye”) yanl›fl yönlendirdik. Bu
topraklar üzerinde de¤iflik dönemlerde kurulmufl olan
Küplü Hamam ve Çarfl› Hamam›’nda yap›lan restorasyon
çal›flmalar›n› gezerken, daha “adamdan say›lmad›¤›m” yafllarda
annelerimizin beraberinde hamama gitti¤imiz günleri hat›rlad›m.
O yafllarda hamam bizim için temizlik, sabun ve taze çamafl›r
kokusundan çok, kaynar sular› ve körpe derimizin birkaç
tabakas›n› birden hoyratça yontuveren gaddar kese seanslar›n›
ça¤r›flt›r›rd›. Bu yüzden hamama gitmemek için bütün yollar›
denerdik… Hamamda önce ailenin yafll›lar› y›kan›r, giydirilir ve
medeniyetleri do¤ru okuyup, koruyamad›¤›m›z gibi, kendi
elimizle oluflturdu¤umuz, köklü geçmiflimizin izlerini tafl›yan,
kültür de¤erlerimizi ve her fleyi hoyratça harcad›k.
Bu nedenle görev yapt›¤›m yerlerde birinci öncelik olarak
tarihimize ve kültürümüze sahip ç›kman›n yollar›n› araflt›rmaya
28
YANSIMALAR
ve birçoklar› “ispanyol paça” modas›na direnemedi¤inden mi,
hay›r dualar› al›n›rd›. Bu arada zaman›n› köpük fliflirerek
de¤erlendirmeye çal›flan bizlere s›ra geldi¤inde ise, önce k›zg›n
sularda hafllanarak dezenfekte edilir, k›sac›k saç›m›z t›rnak
yoksa haz›r giyim karfl›s›ndaki ma¤lubiyetten mi bilinmez, ama
bugün burada yoklard›…
aras›nda sert darbelerle sabunlan›r, gözümüze kaçan köpü¤ün
ac›s›yla s›zlanmam›za bile müsaade edilmezdi. Öyle bir eziyet
edilirdi ki…
Yitirdi¤imiz bu de¤erlere üzülürken yap›lan güzel çal›flmalarla da
ümitlendik ve yar›na daha bir güvenle bakmaya bafllad›k…
Baflta Arasta Çarfl›s›, Mescidalt› Mescidi, Hac› Hekim ve Küplü
Hamamlar›n restorasyon çal›flmalar› olmak üzere birçok alanda
bafllat›lan restorasyon çal›flmalar›…
S›cak hamam tahayyülünden s›yr›larak Bergama’n›n o fiubat
so¤u¤unu iliklerime kadar hissetti¤im de ise, grubun Arasta
çarfl›s›na do¤ru uzaklaflm›fl oldu¤unun fark›na vard›m. Arastaya
girdi¤imde ise günlerden cumartesi olmas›na ra¤men,
Ayakkab›c› Kenan Usta’dan, Sayac› Ali Usta’ya, Terzi
Mustafa’dan Ci¤erci Halil’e, Köfteci Emin’e kadar herkesin
Bu çal›flmalar›n proje ve denetim çal›flmalar›n› yürüten Rölöve ve
Restorasyon Bürosu’nun baflar›l› çal›flmalar›…
eksiksiz orada oldu¤unu gördüm ya da hayal ettim.
Önünden y›llarca geçti¤imiz ama fark›na varmad›¤›m›z
de¤erlerimize sahip ç›k›larak son y›llarda yap›lan baflar›l›
Çarfl›da her dükkân›n bir düzeni vard›r ve bu dükkânlarda neyi,
hangi rafta bulaca¤›n›z› az buçuk bilirdiniz. On sene öncesinin
takvimi ›srarla yerini korur, terazinin yeri asla de¤iflmezdi.
çal›flmalar…
Ortal›ktaki kalabal›k yo¤un ve da¤›n›k görünen eflyalar ise,
köyden pazara gelenlerin çarfl› pazardan ald›klar›n› emanet
Her fleyden önemlisi bu konuda toplumsal bir bilinçle
hemflehrilerimin flehirlerine sahip ç›kma gayretleri her türlü
olarak b›rakmas›ndan kaynaklan›rd›. Birbirinin ayn› olmas›na
ra¤men, sanki son derece modern barkod sistemiyle kontrol
övgüye de¤er…
edilmiflçesine, hiç kimse eflyas›n› bir baflkas›n›n eflyas›yla
kar›flt›rmaz, akflam oldu¤unda herkes eflyas›n› al›rd›. Terzi ‹smail
Tüm bu güzellikleri bizlere yaflatanlara sonsuz flükran
duygular›mla…
29
YANSIMALAR
Bergama Seminerinin
gündeme getirdi¤i
“arkeolojik varl›klarla
kentsel dokular›n birlikte
de¤erlendirilmesi” konusu
ba¤lam›nda, uzun y›llar
ODTÜ’deki hocal›¤› ve
uluslararas› kurulufllardaki
yol gösterici çal›flmalar›yla
tarihsel ve kültürel miras›n
korunmas› alan›nda öncülük
yapm›fl, ICOMOS Gazzola,
ICCROM, ve A¤a Han
ödüllerinin sahibi,
ICCROM’un eski genel
direktörü Prof. Dr. Cevat
Erder, kendisiyle yapt›¤›m›z
söylefli s›ras›nda konuyla
ilgili görüfllerini bizimle
paylaflt›. Çal›flma arkadafllar›
Dr. Meltem Uçar ve Dr. Güliz
Bilgin’le birlikte, yerel
yönetimlerin yetki alanlar›
içinde bulunan ören yerleri
ve arkeolojik alanlara nas›l
yaklaflmalar› gerekti¤i, bu
ba¤lamda karfl›laflt›klar›
zorluklar ve çözüm yollar›
konular›nda yol gösterici
aç›klamalarda bulundu.
Prof. Dr. Cevat Erder’le söylefli
Arkeolojik Alanlar›n
halka birçok yarar
sa¤layabilecek bu kadar
önemli bir kayna¤a sahip
olmak, bir belediye için
büyük bir flanst›r.
Bu özel alanlar›n
korunmas›nda kendisini
sorumlu gören, bu alanlara
sahip ç›kan yerel
yönetimlerin önce, etkili bir
örgütlenme modeli
oluflturmalar› yararl› olur.
Arkeolojik sitin korunmas›na
Orta Do¤u Teknik Üniversitesi Mimarl›k Fakültesi ö¤retim üyelerinden olan gönül vermifl kiflilerden
arkeolog Prof. Dr. Cevat Erder, 1964 y›l›nda ayn› üniversitede Tarihi An›tlar› oluflan bir sivil toplum
örgütünün varl›¤›, koruman›n
Koruma Bölümünü kurmufl, 1965 ile 1974 y›llar› aras›nda ICOMOS
kurumsallaflmas›n› sa¤lar. Bu
(Uluslararas› An›tlar ve Sitler Konseyi) Yürütme Kurulu üyeli¤i, 1981-1988
y›llar› aras›nda ICCROM’un (Uluslararas› Kültürel Varl›klar› Koruma ve
tür sivil toplum örgütleri
Restorasyon Çal›flmalar› Komitesi) Direktörlü¤ünü yapm›flt›r. Erder, 1992'de alanlara sahip ç›karak
ICCROM, 1986'da El Aksa Camisi Restorasyonu korunmas›n› sa¤laman›n yan›
ile A¤a Han, 2003 y›l›nda da ICOMOS
s›ra alan›n kontrolünde de
taraf›ndan dünyadaki kültür varl›klar›n›n
yard›mc› olurlar. Belediyeler,
korunmas›nda üstün katk›lar› olan kiflilere üç
korumay› amaç edinmifl sivil
y›lda bir verilen “Pietro Gazzola” ödüllerinin
toplum örgütlerini teflvik
sahibidir. Ayr›ca k›sa ad› CIPA olan
etmeli, desteklemeli ve
Uluslararas› Kültürel Miras Belgeleme
sürekliliklerini sa¤lamal›d›r.
Komitesi’nin de kurucular› aras›nda
bulunmaktad›r.
Bir arkeolojik alan birden çok
belediyenin sorumlulu¤una giriyorsa, en do¤ru yol, bu
belediyelerin birbirleriyle güçlü bir iletiflim içine girmeleridir.
Ortak bir yaklafl›m belirleyerek sorumlulu¤u paylaflmak, bu
Yerel Kimlik: Arkeolojik varl›klar›n çevresindeki
alan›n korunmas›n› kolaylaflt›r›r.
küçüklü büyüklü belediyelerin bu alanlara bak›fl› ve
Yan›bafllar›ndaki Kentlerle
‹liflkileri
yaklafl›m› nas›l olmal›?
Kent içindeki ya da yak›n›ndaki arkeolojik alanlar, tarihi
kimlikleri nedeniyle kente ve halka, sosyal, kültürel ve ekonomik
anlamlarda yararlar sa¤layabilecek çok önemli kaynaklard›r.
Belediyeler bu alanlar›n sahip oldu¤u potansiyelin fark›nda
olurlarsa, buralar› yerleflimlerin geliflmesi ve planlanmas›nda
s›n›rlay›c› ve engelleyici de¤il, gelifltirici ve birlefltirici unsurlar
olarak de¤erlendirebilirler.
Ayr›ca arkeolojik alanlar araflt›r›lmas› gereken yerlerdir. Bu
alanlar hakk›nda ne kadar çok bilimsel bilgi üretilirse, önemleri
ve de¤erleri o kadar çok artar. Bu da, bu alanlar›n kente ve halka
sosyal ve ekonomik katk›s›n› artt›r›r. Arkeolojik alanlar›n
öneminin ve özelliklerinin ortaya ç›kar›labilmesi için yap›lan her
türlü bilimsel çal›flma, belediyelerce desteklenmeli hatta teflvik
edilmelidir. Bu destekler, belediyenin elindeki belgeleri
araflt›rmac›larla paylaflmas›ndan, çal›flmalar için gerekli
mekanlar›n ve araçlar›n sa¤lanmas›na kadar çeflitli ölçek ve
biçimlerde olabilir.
Arkeolojik alanlar kentin tarihi geçmiflinin izleridir. Yerel halk
aras›nda ortak kimlik ve kentlilik duygular›n› pekifltirir, insanlar
aras›nda birlik oluflmas›na katk›da bulunurlar. Ayr›ca arkeolojik
alanlar, merak uyand›r›c› yerler olarak kente ziyaretçi çekerler ve
iyi bir planlamayla ekonomik hareketlilik yarat›rlar. Kente ve
Yerel Kimlik: Belediyelerin bu alanlarla karfl›laflt›klar›
sorunlar nelerdir? Bu sorunlara nas›l çözüm bulunabilir?
30
YANSIMALAR
yetiflkinler bilgilendirilir; böylece koruma bilinci oluflturulur. Bu
yönde farkl› çal›flmalar yap›labilir. Örne¤in:
• Halka aç›k paneller ve söylefliler düzenlenebilir,
• Yerel gazete ve bas›nda, bölgedeki kültür varl›klar›n›n de¤eri
ve korunmalar›n›n önemi ile ilgili haberlerin ç›kmas›
desteklenebilir,
• Alanlarla ilgili toplanan bilgiler maket, kitap, broflür, cd, web
sitesi gibi araçlarla halka sunulabilir,
• Alanda ö¤rencilere yönelik etkinlikler düzenleyerek, çocuklar›n
alan› yerinde görüp deneyimleyerek bilgi edinmesi sa¤lanabilir.
Kimlerle nas›l iflbirli¤i yap›labilir? Hangi darbo¤azlar
nas›l afl›l›r?
Kentlerin ve kent halk›n›n pek çok ihtiyaçlar› oldu¤unu biliyoruz.
Belediyelerin öncelikli görevleri de, kent halk›n›n bu ihtiyaçlar›n›
karfl›lamakt›r, hiç kuflkusuz. Zaman zaman bu ihtiyaçlarla
arkeolojik alanlar çak›flabilir de. Ancak belediyeler bu tip
sorunlar› engellemek için, ivedi ihtiyaçlarla arkeolojik alanlar›n
korunmas› aras›nda denge kurabilirler. Geliflme taleplerinin
arkeolojik alanlarla iliflkisi do¤ru kurulursa, planlama kararlar› da
buna göre oluflturulur. Ayr›ca bu alanlar›n turizm potansiyelleri
ve ziyaretçi profilleri de analiz edilerek ihtiyaçlar belirlenmeli ve
planlama sürecinde bunlar dikkate al›nmal›d›r.
Yerel halk›n gündelik hayatta bu alanlar› kullanmas›n›, birebir
iliflki kurmas›n› ve benimsemesini sa¤lamak için de farkl›
etkinlikler düzenlenebilir. Örne¤in;
• Kent içindeki toplant›lar, bu alanlarda ya da yak›n çevresinde
düzenlenebilir. Böylece toplant›ya kat›lan kifliler arkeolojik
alanlarla birebir iliflki kurar. Ayr›ca düzenlenen her toplant›
öncesinde, alanla ilgili k›sa bilgiler verilerek halk›n bilgisi
artt›r›l›r.
• Kentte düzenlenen festivallerde bu alanlardan yararlan›labilir
veya y›l içinde belirli günlerde bu alan›n önemini vurgulayan
festivaller düzenlenebilir.
• Bu alanlar› gündemde tutacak foto¤raf yar›flmas›, resim
yar›flmas› gibi etkinlikler sürekli olarak düzenlenebilir.
• Gelen yabanc› ve yerli ziyaretçileri bilgilendirmek üzere,
çocuklara yönelik rehberliklik sertifika programlar› aç›labilir.
Böylece, çocuklar›n alan hakk›nda bilgi edinmeleri ve ayn›
zamanda ekonomik gelir elde etmeleri de sa¤lanabilir. Bu
sayede arkeolojik alanlar çocuklar›n yaflamlar›n›n bir parças›
haline gelir. Program sonras› rozet verilmesi gibi özendirici
düzenlemelerle program, çocuklar aras›nda prestij haline
getirilebilir.
Kimi zaman arkeolojik alanlar›n üstünde yeni yap›lar yap›lm›fl
olabilir. Böyle durumlarda öncelikle toprak üstündeki yap›lar›n
kültür varl›¤› olup olmad›¤›na bakmak gerekir. Çünkü hiçbir
kültür varl›¤› baflka bir kültür varl›¤›n›n ortaya ç›kar›lmas› için
y›k›lamaz. Arkeolojik alan›n üstündeki yap› kültür varl›¤›
kapsam›nda ise, öncelikle onun korunmas› esast›r. Ama e¤er
niteliksiz bir yap› ise, kamulaflt›rma ve kamulaflt›rma sonras› kaz›
çal›flmalar›n›n yürütülmesi düflünülebilir.
Arkeolojik alanlarda karfl›lafl›labilecek sorunlardan biri de
mülkiyet durumudur. Alan özel mülkiyette, hatta birden fazla
kiflinin mülkiyetinde olabilir. Böyle durumlarda alan›n kimin
mülkiyetinde oldu¤u (kifli, kurulufl, vak›f, hazine) araflt›r›l›r ve
mülkiyet sahipleriyle belediye aras›nda iliflki kurulur, uzlaflma
yollar› aran›r. Son çare olarak da, belediye aç›s›ndan birtak›m
zorluklar içerse de, kamulaflt›rmaya gidilir.
Alanla iliflkili kifliler ve kurumlarla etkili iletiflim kurmak,
belediyeler için karfl›laflacaklar› sorunlar› çözebilmenin en iyi
yoludur. Bu kifli ve kurumlar halk, yerel yönetimler, ticaretle
u¤raflan kifliler, turizmciler olabilir. Her alan için, alan›n
özelliklerine ba¤l› olarak ilgili kifliler de¤iflebilece¤i için,
belediyelerin bu kiflileri tam ve do¤ru olarak tesbit etmesi ve
koordinasyonu sa¤lamas› önemlidir.
Bütün bu çal›flmalar yap›l›rken, arkeolojik alanlar›n korunmas›n›n
esas oldu¤u ak›ldan ç›kar›lmamal›d›r. Arkeolojik alanlar, bizlere
ve bizden sonraki nesillere çok fleyler anlat›r. Asl›nda geçen
y›llar bu alanlar› yorgun, k›r›lgan ve çabuk incinebilir hale
getirmifltir. Y›llar›n yorgunlu¤unu tafl›yan insanlar› incitmemek
için nas›l gayret gösteriyorsak, arkeolojik alanlar› da incitmemek
için onlara özel muamele göstermeliyiz. Y›llar›n getirdi¤i
sayg›nl›k ve k›r›lganl›kla, hastal›klar› özenle teflhis etmeli, y›llar
boyunca yavafl yavafl oluflan hastal›klar› tedavi etmek yoluna
gitmeliyiz. Kaybedilecek her bir parçan›n yeri doldurulamaz
kay›plara neden olaca¤›n› çok iyi anlamal›y›z. Bu bilge ve
k›r›lgan alanlara tafl›yabileceklerinden fazla yükler
yüklememeliyiz. Terk edip yaln›zl›¤a mahkum etmek kadar,
kald›rabilece¤inden fazla ifl yüklemenin de, bu k›r›lgan alanlar›n
yok olmas›na neden olaca¤›n› da unutmamal›y›z.
Yerel Kimlik: Bu alanlarla kenti ve halk› bütünlefltirmenin
ve kentlilerin buralara sahip ç›kmalar›n›, korumalar›n›
sa¤laman›n yollar› nelerdir?
Arkeolojik alanlarla kenti ve halk› bütünlefltirmek için, bu
alanlar›n önemini halka anlatmakla bafllamak gerekir. Bu
alanlar› gündelik sosyal ve ekonomik hayat›n bir parças› haline
getirmek de halk›n buralar› benimsemesini kolaylaflt›r›r.
Arkeolojik alan›n de¤erini halk›n inanc›na ve düflüncesine mal
edebilmek için, ilkö¤retimden bafllayarak çocuklar ve sonra da
31
Güncel
GÜNCEL
Dr. Recai Akyel, Tokat Valisi
Do¤al kaynakl› ve insan kaynakl› afetler toplumlar için gittikçe
daha fazla riskli ve zararl› olmaktad›r. Teknolojik ve endüstriyel
geliflmeler, nüfus yo¤unlu¤u ve kentleflme bir arada
düflünüldü¤ünde afet riski her an var kabul edilmektedir. Afet,
insano¤lunun uzun y›llar eleme¤i, göz nuru bütün birikimlerini,
kentleri, tarihi varl›klar› ve kültürel miras› bir anda yok
edebilmektedir. Kentlerin ölümü afet ile mümkün olmaktad›r. Bu
olgu toplumlar› afetlere karfl› daha duyarl› olmaya zorlamaktad›r.
Toplumlar afetlerin yönetilmesi gerekti¤ini kabullenerek, afet
yönetim sistemlerini kurmaktad›r (Akyel, 2007, s.1). Afet yönetim
sistemi kurulurken, tarihi
varl›klar›n ve kültürel miras›n
afete ve tahribata karfl›
korunmas› hususu ihmal
edilmemelidir.
politik sistemlerin, insanlar›n yaflam›n› tehdit eden do¤al afetleri
önleyici ya da azalt›c› yönde gelifltirilebilece¤idir. Afetleri
önlemenin ya da azaltman›n yolu, belirli politikalar ile ya da
sosyal, ekonomik ve politik sistem tipleri ile çevresel koflullar ve
do¤al nedenler aras›ndaki iliflkinin anlafl›lmas›ndan geçmektedir
(Güvel, 2001, s.2). Öyleyse, insan›n duyarl› olmas› halinde
kentlerin, tarihi varl›klar›n ve kültürel miras›n korunmas›
mümkün olabilecektir. Afetlere karfl› kentlerin, tarihi varl›klar›n
ve kültürel miras›n korunmas› hususunda insan›n çaresizli¤i söz
konusu de¤ildir. Kültürel miras›n ve tarihi varl›klar›n her ne
sebeple olursa olsun yok
oluflunda ve tahribat›nda,
muhakkak surette insan›n
ihmalini ve vurdumduymazl›¤›n›
hesaba katmak gerekir.
Afet
Afetler toplumsal yaflam› ve
kurumsal yap›y› derinden etkileyen olaylard›r. Gerek do¤al
kaynakl› olsun, gerekse insan kaynakl› olsun, afet olaylar›
bireyleri, kurumlar›, eflyay› ve do¤ay› etkilemekte, hatta
y›k›mlara yol açmaktad›r. Antik kentlerin yok olmas›nda, tarihi
varl›klar›n ve kültürel miras›n y›k›m›nda ya do¤al bir afetin
(deprem, su bask›n›, toprak kaymas›, volkanik, vb.) veya befler
kaynakl› bir afetin (savafl, bask›n, tahribat, vb) var oldu¤u
anlafl›lmaktad›r (Akyel, 2007 a, s.24-25).
Afetlerin fiziksel bir olay
olmaktan çok sosyal bir durum
olarak aç›klanmas›n›n önemli bir
sonucu, afetin d›flsal faktörlerin de¤il, içsel faktörlerin bir
sonucu olarak gerçekleflti¤inin vurgulanmas›d›r. Do¤al afetlerin
kayna¤› sosyal (ekonomik, politik, kültürel) sisteme kök
salmaktad›r. Bu görüfle göre, do¤al afet, sosyal sistemi
etkileyen d›flsal bir güç de¤ildir; fakat içsel defolar›n ve
toplumsal zay›fl›klar›n bir ifadesidir. Yani tehdit d›flar›da bir
yerde (deprem, kas›rga ya da sel olarak) duruyor de¤ildir; bilakis
sosyal sistemin içinde yer almaktad›r (Quarantelli, 1993, s. 16).
Öyleyse, kentlerin, tarihi varl›klar›n ve kültürel miras›n
korunmas› ve yaflat›lmas› insan›n (e¤er isterse) kendi elindedir.
Kültürel Miras ve
Afet Yönetimi
Afetin Alg›lanmas›
‹nsanlar›n beklemedi¤i ve kontrol edemedi¤i büyüklükteki do¤al
olaylara do¤al tehlike denir. Do¤al tehlike, bireylere, binalara,
sosyal, ekonomik ve politik yaflama zarar verdi¤inde bir do¤al
afetle karfl› karfl›ya kal›nmaktad›r. Do¤al tehlike, binalara ve
sosyal çevreye y›k›c› zarar vermedi¤i, anlaml› negatif sosyal
etkilere yol açmad›¤› sürece ise do¤al afet olarak
nitelendirilmemektedir. Do¤al afetler, bir do¤al nedenin sadece
fiziksel özelliklerine göre de¤il, sosyal sistem üzerindeki etkisine
göre tan›mlanmaktad›r (Güvel, 2001, s.22). Öyleyse, gerekli
önleyici ve koruyucu tedbirlerin al›nmas› durumunda do¤al
tehlikeler kentler, tarihi varl›klar ve kültürel miras için afet etkisi
yapmayacakt›r.
Afet Yönetim Sistemleri
Afet Yönetimi, afetlerin önlenmesi ve zararlar›n azalt›labilmesi
için, afet öncesi, afet s›ras› ve afet sonras›nda yap›lmas›
gereken teknik, yönetsel ve yasal çal›flmalar› belirleyen ve
uygulamaya aktaran, bir olayla karfl›lafl›ld›¤›nda etkili bir
uygulama yapabilmeyi sa¤layan ve her olaydan elde edilen
deneyimlerin ›fl›¤›nda mevcut sistemi gelifltiren bir yönetim
yaklafl›m› ve uzmanl›k alan›d›r. Toplumlarda afet iyi ve etkin
yönetilirse, afet zararlar› azalt›labilir yaklafl›m›, afet yönetim
sistemleri konusunda çal›flmalar› h›zland›rm›flt›r. Afet yönetim
sistemleri denilince, modern afet yönetimi sistemi, bütünleflik
afet yönetim sistemi ve toplum tabanl› afet yönetim sistemi
anlafl›lmaktad›r (Akda¤, 2002, s.5-25).
Do¤al Afetlerin '‹nsan ve Toplum ‹fli' Olarak Aç›klanmas›
Do¤al afetleri do¤al olmaktan çok sosyal bir olgu olarak
aç›klayan yaklafl›ma göre; do¤al afet, insan›n ve toplumun
sosyal, kültürel, ekonomik ve politik sistemin çevresel koflullara
uyum sa¤lamada baflar›s›z olmas› durumunda meydana
gelmektedir. Do¤al afetlerin insan ve toplum ifli olarak
aç›klanmas›n›n mant›ksal sonucu, sosyal, kültürel, ekonomik ve
Modern Afet Yönetim Sistemi
Modern afet yönetimi anlay›fl›, afet yönetimi ile ilgili etkinlikleri
afetin gerçekleflmesine dayal› olarak tan›mlamaktad›r. Buna
göre, afet öncesinde ve sonras›nda yap›lmas› gereken ifller
33
sistemi içerisinde yer almas›n› benimser. Afet yönetiminin dört
evresinde de toplumun bulunmas› gerekmektedir. Afet ile ilgili
çal›flmalar sadece kamu kurumlar› ile s›n›rl› kalmamal›d›r;
vatandafllar›n, sivil toplum kurulufllar›n›n ve toplumun afet ile
ilgili çal›flmalarda etkin rolü olmal›d›r. Çünkü, kifliler afetlerden
zarar görürler. Kifliler afet riskini yönetmekten sorumludurlar.
Kifliler afet durumunda ilk müdahaleyi yapanlard›r. Kifliler daha
güvenli bir toplumu yeniden kurma sorumlulu¤unda olaca¤›ndan,
toplum tabanl› afet yönetimi gerçeklefltirilmelidir (Okazaki, 2004,
s.7). Kifliler afetlerden nas›l korunacaklar› ile ilgili olarak kiflisel
korunma yöntemlerini bilmelidir. Halka afet öncesinde, s›ras›nda
ve sonras›nda afetlerden kiflisel korunma yollar› ö¤retilmelidir
(Aytun, 2005, s.13).
vard›r. Do¤al afetler, gerçeklefltikleri co¤rafya içinde
tekrarland›klar› için, bu iflleri birbirini izleyen bir döngüsel model
içinde görmek mümkündür. Haz›rl›kl› Olma - Acil Müdahale ‹yilefltirme - Zarar Azaltma çal›flmalar› ayr› uzmanl›klar
gerektiren ve birbirini zaman içinde tamamlayan dört temel
kademedir. Bu model yaln›zca, toplumda en az dört ayr› kümede
çabalar›n yer almak zorunda oldu¤una iflaret etmektedir (Gülkan,
Balamir ve Yakut, 2003, s.1; Can, 2004, s.7-10).
Modern afet yönetim sistemi kentlerin, tarihi varl›klar›n ve
kültürel miras›n afetlere karfl› korunmas›nda uygulanmal›d›r.
Kültürel miras›n bulundu¤u yerde afete iliflkin bölgesel risk
haritas› ç›kar›lmal›d›r. Bölgenin sahip oldu¤u afet riskine karfl›
tedbirler belirlenmelidir. Belirlenen bu tedbirler uygulanarak
afetin kültürel mirasa verebilece¤i zarar minimize edilmelidir.
Kültürel miras›n muhtemel afete karfl› korunmas› için afet
öncesinde gerekli planlama ve haz›rl›k çal›flmalar› yap›lmal›; afet
an›nda acil müdahale imkânlar› sa¤lanmal›; afet sonras›nda
derhal iyilefltirici çal›flmalar bafllat›lmal›d›r. Önemli olan, kültürel
miras›n her türlü tahribata karfl› önceden korunmas› amac›yla
gerekli koruyucu tedbirlerin al›nmas›d›r.
Kentlerin, tarihi varl›klar›n ve kültürel miras›n afete ve tahribata
karfl› korunmas›nda toplum tabanl› afet yönetimi anlay›fl›n›n
önemi büyüktür. Her konuda oldu¤u gibi, kültürel miras›n
korunmas›nda toplumsal duyarl›l›k ve toplumsal bilinç hayati
önemdedir. Kültürel miras›n tespiti, korunmas› ve yaflat›lmas›
yönünde vatandafl iradesi ve vatandafl kat›l›m› zorunludur.
Sonuç
Kentlerin, tarihi varl›klar›n ve kültürel miras›n afete ve her türlü
tahribata karfl› korunmas›nda afet yönetim sistemlerinin etkin
uygulanmas› gerekmektedir. Kentlerin, tarihi varl›klar›n ve
kültürel miras›n korunmas› hususunda modern afet yönetim
anlay›fl›, toplum tabanl› afet yönetim anlay›fl› ve bütünleflik afet
yönetim anlay›fl›n›n pekifltirilmesi için, yasal düzenlemelerdeki
ve örgütsel yap›daki eksiklikler tamamlanmal›d›r.
Bütünleflik Afet Yönetim Sistemi
Bütünleflik afet yönetimi sistemi, afetle mücadelede tüm
kaynaklar›n birlikte ve koordineli kullan›lmas›, yani tüm
kaynaklar›n tek yumruk olmas› demektir. Afeti komple düflünen,
resmin tamam›n› görmeyi hedefleyen bir bak›fl aç›s›d›r. Bu
yüzden bütünleflik afet yönetim sistemine, entegre afet yönetim
sistemi de denilmektedir. Bütünleflik afet yönetimi sistemi,
afetlerin önlenmesi ve zararlar›n azalt›lmas› amac›yla, bir afet
olay›n›n zarar azaltma, önceden haz›rl›k, kurtarma ve ilk yard›m,
iyilefltirme ve yeniden infla safhalar›nda yap›lmas› gereken
çal›flmalar›n yönlendirilmesi, koordine edilmesi ve
uygulanabilmesi için, toplumun tüm kurum ve kurulufllar›yla
kaynaklar›n›n bu ortak amaç do¤rultusunda yönetilmesini
gerektiren genifl bir kavramd›r (Kad›o¤lu ve Özdemir, 2005, s.1-2).
Kültürel miras›n korunmas› ve yaflat›lmas› aç›s›ndan do¤al
afetleri insan ve toplum ifli olarak aç›klayan Sosyal Olgu
Yaklafl›m› benimsenmelidir. Sosyal bilimler aç›s›ndan ve
disiplinler aras› bir yaklafl›mla, afete ve tahribata karfl› kültürel
miras›n korunmas› konusu incelenmelidir. Toplum taban›nda
kültürel miras›n afetlere ve tahribata karfl› korunmas› bilincinin
gelifltirilmesi için e¤itici ve ö¤retici faaliyetlere önem
verilmelidir. Kültürel miras›n afete ve bölgesel risk unsurlar›na
karfl› korunmas› hususunda Japonya’da yap›lan çal›flmalar›n çok
ö¤retici olaca¤› kanaatindeyim. Bu konuda uygulanacak yöntem
ve teknik hususunda deneyimi paylafl›lacak çok ülke
bulunmaktad›r.
Kentlerin, tarihi varl›klar›n ve kültürel miras›n afete ve her türlü
tahribata karfl› korunmas›nda Bütünleflik afet yönetim sistemi
benimsenmelidir. Kültürel miras›n korunmas›nda kurumlar aras›
ve disiplinler aras› yard›mlaflma ve dayan›flma zorunludur. Antik
de¤eri olan varl›klar›n korunmas› çok boyutluluk (kimyasal
bozulma, fiziki deformasyon, d›fl çevrenin olumsuz etkileri, vb.)
gerektirmektedir. Çok boyutlu koruma için çok kurumun iflbirli¤i
ve çok disiplinin yard›mlaflmas› gerekmektedir.
Kültürel miras›n tahrip olmas›na kay›ts›z kal›nmamal›d›r. Kültürel
miras›n önce tahrip olmas›na kay›ts›z kal›p, sonra kurtar›lmas›
çabas›na giriflmek tavr›n› mant›kl› aç›klaman›n hiçbir dayana¤›
bulunmamaktad›r.
Toplum Tabanl› Afet Yönetim Sistemi
Toplum tabanl› afet yönetim sistemi toplumun afet yönetim
34
GÜNCEL
A. Faruk Göksu, ÇEKÜL Vakf› Yönetim Kurulu Üyesi
‹kinci temel konu k›t olan kamu kaynaklar›n›n yönetimidir.
Kültürel çeflitlili¤i çok zengin olan Anadolu co¤rafyas›ndaki tarihi
ve kültürel miras›m›z için ayr›lan kamu kayna¤›n›n yeterli olmad›¤›
bilinmektedir. Mevcut kaynaklara ek olarak yeni birtak›m
kaynaklar›n yarat›lmas› ve bu kaynaklar›n özellikle yerelde
kullan›lmas› daha baflar›l› ve
verimli sonuçlar vercektir.
Tarihi de¤erlerimizin korunmas›na yönelik çal›flmalar, çabalar ve
uygulamalar son y›llarda h›zl› bir ivme kazanm›flt›r. Koruma
bilincinin artmas›, tarihi ve kültürel de¤erlerimizin özellikle yerel
ekonominin gelifliminde itici güç oluflturmas›, gerek Kültür ve
Turizm Bakanl›¤›, gerekse Vak›flar Genel Müdürlü¤ümüzün
çal›flmalar›n› yayg›nlaflt›rm›fl;
bunun yan› s›ra yerel
yöneticilerin yerel kaynaklara
dayal› uygulamalar›na h›z
kazand›rm›flt›r. Kamu kurum
ve kurulufllar›n›n baflar›l›
çal›flmalar›n›n yan› s›ra,
yaklafl›k 250 belediyemizin
Tarihi Kentler Birli¤i çat›s›
alt›nda örgütlenerek özellikle
‹l Özel ‹dareleri ve sivil
toplum örgütleri ile iflbirli¤i içine girmeleri tarihi ve kültürel
de¤erlerimizin korunmas›na yönelik çaba ve uygulamalara
yayg›nl›k ve genifllik kazand›rm›flt›r.
Tarihi Miras›m›z›n
Korunmas›na Yönelik
Yeni Bir Yaklafl›m
Koruma-Yaflatma Sektörü
için kaynak yarat›lmas›
konusunda Kültür ve Turizm
Bakanl›¤›m›z›n katk› pay›
alt›nda emlak vergilerinden
% 10’luk pay› ‹l Özel
‹dareleri’nin kullan›m›na
tahsisine iliflkin yasa
düzenlemesi çok önemli uygulamalar›n yap›lmas› sa¤lamaktad›r.
Ayr›ca, Toplu Konut ‹daresi’nin fon kaynaklar›ndan bir bölümünü
koruma sektörü için ay›rmas› da çok önemli bir geliflmedir. Ancak
yeniden de¤erlendirilmeyi bekleyen tarih ve kültür miras›m›z›n
yo¤unlu¤u ve çeflitlili¤i gözetildi¤inde yetersizdir.
Anadolu’nun çeflitli yerleflmelerinde koruma amaçl› çal›flmalar
devam etmektedir. Bu çal›flmalar, art›k bir nifl sektör olarak
geliflen “koruma-yaflatma” faaliyetlerinin nitelikli ve uzman bir
‘koruma sektörü’ne dönüflümünü gerekli k›lmaktad›r. Di¤er
taraftan ise ülke genelinde özellikle daha çok ‘kaynak’ ve daha
nitelikli “iflgücü’ gereksinmesini de ortaya ç›karmaktad›r.
Belirtmek gerekir ki, bu çabalarla irili-ufakl› kentlerde oluflan bu
kimlikli mekanlar, devletimizin büyük önem verdi¤i ve ciddi
yat›r›mlar gerçeklefltirdi¤i sektörlere de kültürel zemin
oluflturmaktad›r. Restorasyon yoluyla canland›r›lan ve uygun
ifllevlerle yeniden kentsel yaflama kazand›r›lan bu mekanlar,
turizm sektörüne do¤rudan bir girdi sa¤lamaktad›r. Ayr›ca bu tür
mekanlar›n artmas› halk aras›nda “turizm”e daha ciddi
yaklafl›mlar sa¤lamakta, bu yöndeki beklentileri artt›rmaktad›r.
Di¤er yandan Türkiye’de giderek üniversitesi olmayan kent
kalmayacakt›r. Okuyan yeni kufla¤›n kentle do¤ru, sa¤l›kl› iliflkiler
kurabilmesi, sosyal yaflam›n› kültürel zenginlikle donatmas›
aç›lar›ndan da bu mekansal yenileme ve koruma-yaflatma çabalar›
önem tafl›maktad›r.
‹kinci temel konu Koruma-Yaflatma Sektörü’ndeki tasar›m ve
uygulamalarda ihtiyaç duyulan nitelikli iflgücü ihtiyac›d›r.
Ülkemizde ‹nflaat Sektöründe uluslararas› seviyede sa¤lad›¤›m›z
nitelikli iflgücünün Koruma Sektöründe de sa¤lanmas› zaman›
gelmifltir. Koruma ad›na yap›lan birtak›m iyi niyetli çal›flmalar›n
yetersiz bilgi ve iflgücü nedeniyle baflar›s›z oldu¤u da
bilinmektedir.
ÖNER‹LER
Koruma-Yaflatma Sektörü’nün temel sorunlar›n›n çözümü için üç
temel çözüm önerisi sunulmaktad›r. Bunlar;
• Bütüncül planlama yaklafl›m›
• Koruma katk› pay›
• Kent atölyeleri
Her üç öneri temel sorunlar›n ve f›rsatlar›n de¤erlendirilmesi
sonucunda ortaya ç›kar›lm›flt›r. Koruma-Yaflatma Sektörü’ndeki
potansiyel ve ülke ekonomisinin makro göstergelerinin iyi olmas›
bu önerilerin kurumsallaflabilmesi umudunu vermektedir.
Süregiden uygulamalar gözlendi¤inde ‘’bütüncül planlama’’,
“katk› pay›” ve “kent atölyesi” yaklafl›mlar›n›n uygulanabilir ve
yayg›nlaflabilir koruma modellerini yarataca¤› aç›kt›r. Bu önerinin
bütünleflik çözümlenmesi, ülkemize ve dönemimize özgü bir
baflar› zincirini tetikleyecektir.
SORUNLAR
Koruma-Yaflatma Sektörü’nde olumlu geliflmelerin hem
sürdürebilir k›l›nmas›, hem de daha yüksek nitelikli çözümler
üretebilmesi için üç temel konu önem kazanmaya bafllam›flt›r.
• Bütüncül stratejik planlama
• K›t kaynaklar›n verimli kullan›m›
• Nitelikli iflgücü gereksinimi
1-Bütüncül Planlama
Tarihi miras›m›z›n korunmas› ve yaflat›lmas› için günümüzde
tart›fl›lan yenileme ve dönüflüm kavramlar› ile entegrasyonunu
sa¤layacak yeni bir ‘Tarihi Miras De¤erlendirme Strateji Plan›’na
gereksinim vard›r.
Birinci temel konu, özellikle günümüzde tart›fl›lan yenileme ve
dönüflüm kavramlar› ile koruma kavram›n›n entegrasyonunun nas›l
gerçeklefltirilece¤i ile ilgildir. Bunun en yal›n yan›t› ise; ortak bir
vizyon çerçevesinde bütüncül planlama anlay›fl›n›n kentlere hakim
olmas›n› sa¤lamakt›r.
35
GÜNCEL
geleneksel yap› stokunun sa¤l›kl› olarak yaflat›lmas› için özellikle
geleneksel yap›m tekniklerinin ö¤retilmesi ve ülke genelinde
kullan›labilir bir ifl potansiyeli yarat›lmas›,
• Uygulamal› geleneksel yap›m tarz›n›n yaflat›lmas› ve istihdam
yarat›lmas›n›n yan› s›ra kentsel koruma bilincinin yerel ve ulusal
ölçekte yayg›nlaflt›r›lmas›,
• Kent Atölyeleri ortam›nda e¤itilen hedef gruplar›n, usta-ç›rak
iliflkisi çerçevesinde, kentler ve bölgeler aras› yap› teknik ve
deneyiminin transfer edilebilece¤i bir sistemin içinde yer
almalar›n›n sa¤lanmas›,
• Ulusal ve uluslararas› ölçekte kentsel koruma amaçl›
restorasyon, proje gelifltirme deneyimlerinin aktar›laca¤›
ortamlar›n yarat›lmas›,
•Yerel ve bölgesel iflgücü ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas›,
aç›s›ndan önemlidir.
• Kent Atölyeleri; Yerel Kaynak ve proje potansiyelini harekete
geçirmesi, Yerel ölçekte iflsizlik sorununun çözümüne katk›
sa¤lamas›, sürdürebilir iflgücü yaratmas›, aç›lar›ndan KorumaYaflatma Sektörü için çok önemli bir yap› oluflturmaktad›r.
Plan haz›rlan›rken yan›t› aranacak temel soru; yenileme
stratejileri ve programlar› gelifltirilirken ‘kültür nas›l ele
al›nmal›d›r’ olmal›d›r. Bu nedenle stratejik planda;
• Tarihi ve kültürel miras envanteri,
• Tarihi ve kültürel miras yönetimi
• Kültürel Miras Fonu
konular› önemle ele al›nmal›d›r.
2-Koruma Katk› Pay›
Günümüzde var olan k›t kaynaklar›n etkin kullan›m›n›n
sa¤lanmas› ve yeni kaynaklar yarat›larak valilerimiz insiyatifinde
olan mevcut katk› pay›n›n geniflletilmesi; kamu, özel ve sivil
iflbirli¤i ile gerçeklefltirilecek koruma-yaflatma amaçl› projeler ve
uygulamalar için önemli bir kaynak oluflturacakt›r.
Mevcutta yaln›zca emlak vergilerinin % 10 undan oluflan Katk›
Pay›n›n iki önemli kaynak ile geniflletilmesi gerekmektedir.
Bunlardan birincisi kentlerde yap›lan büyük al›flverifl
merkezlerinin (AVM) y›ll›k cirolar›ndan belli bir yüzde oran›n›n,
di¤eri ise kentsel dönüflüm nedeniyle art›r›lan imar haklar›n›n
belli bir bölümünün katk› pay›nda toplanmas› olmal›d›r.
KAMUDA YEN‹ B‹R ‹fiB‹RL‹⁄‹ YAKLAfiIMI
Yukar›da özetlenen ve Koruma-Yaflatma Sektörü’nün oluflumuna
derinlik ve genifllik kazand›racak önerilere ek olarak, Kamu
Yönetimi’nin kendi içinde oluflturaca¤› iflbirlikleri de önem
kazanmaktad›r.
Böylelikle ‹l Özel ‹darelerinin kullan›m›na tahsis edilen emlak
pay›; AVM ve ‹mar Hakk› ile geniflleyen katk› pay›; valilerin
denetiminde, belediyeler arac›l›¤› ile kulland›r›l›r. Katk› pay›n›n
kullan›m›nda temel ilke, Koruma-Yaflatma Sektörü içinde yer
alan kamu, özel sektör ve sivil örgütlerin de kat›m› ile
gerçeklefltirilecek iflbirli¤i projelerine öncelik verilmesi olmal›d›r.
Valilikler nezdinde kulland›r›lacak kayna¤›n, özellikle yerel
ölçekte gelifltirilecek projelerde kulland›r›lmas›, hem denetim
hem de verimlilik aç›s›nda önemli olacakt›r.
Bilindi¤i gibi vak›f medeniyetinden gelen büyük bir birikimin
sahibiyiz. Vak›flar Genel Müdürlü¤ü bu miras› koruma ve
yaflatma konusunda ciddi çabalar göstermekte ve gerekti¤inde
de valilik, kaymakaml›k ve belediye gibi yerel yönetimlerle
iflbirlikleri gerçeklefltirmektedir.
3-Kent Atölyeleri
Koruma-Yaflatma Sektörü’nün h›zla geliflmesi ortaya nitelikli
iflgücü sorunu ç›karm›flt›r. Bu sorunun f›rsata dönüfltürülmesi ve
iflsizli¤in azalt›lmas› için yerel ölçekte kent atölyelerinin
kurulmas›nda yarar vard›r.
Vak›flar Genel Müdürlü¤ü Türkiye geneline yay›lm›fl bir varl›k
bütünlü¤ünü yönetmektedir. Planlamalar ve uygulamalar –her ne
kadar Bölge Müdürlükleri varsa da- Ankara kaynakl› olmaktad›r.
Oysa koruma-yaflatma çabalar›, a¤›rl›kl› olarak yerelden
yönetilmesi, denetlenmesi ve ifllevlendirilmesi gereken
çabalard›r. Kald› ki yerelde, valiliklerde Bay›nd›rl›k Müdürlü¤ü
gibi, Kültür Müdürlü¤ü gibi, Müze Müdürlü¤ü gibi birimlerde
uzmanlar istihdam edilmekte, yerel talepleri anlafl›l›r k›lacak
bilgiler ve veriler toplanmaktad›r.
Amaç, nitelikli ve sürdürebilir meslek sahibi olmak isteyenleri,
özellikle koruma amaçl› inflaat sektöründe, ihtiyaç duyulan
restorasyon, bak›m-onar›m, güçlendirme, bezeme vb gibi
konularda nitelikli iflgücü olarak yetifltirmek ve yetiflen
iflgücünün yerel piyasa koflullar› içinde istihdam edilmelerini
sa¤lamakt›r. Bu amaca yönelik olarak, yerel projelerde istihdam
edilmek üzere, nitelikli ifl gücü sahibi olmak isteyen özellikle
iflsiz gençlerimiz baflta olmak üzere, koruma sektöründe yer
almak isteyen hedef kitlelerin; Kent Atölyeleri’nde, yerel
ustalar›n (zanaatç›) da kat›l›mlar› ile uygulamal› e¤itim
programlar› kapsam›nda meslek sahibi olmalar›
hedeflenmektedir.
Vak›flar Genel Müdürlü¤ü’nün y›ll›k planlamalar› ve yat›r›mlar›- il
baz›nda- önceden valiliklerle paylafl›l›r ve yerelin imkan ve
taleplerinin de içine kat›ld›¤› ortak bir de¤erlendirmeden
geçerilirse, daha baflar›l› ve nitelikli sonuçlar al›naca¤› aç›kt›r.
Hatta mümkün olursa, Vak›flar Genel Müdürlü¤ü’nün do¤rudan
yapt›¤› kimi ihale ve uygulamalar için valiliklere kaynak aktar›m›
yap›labilir ve ihale açma yetki ve sorumlu¤u verilebilir. Ayr›ca
ihalelere belli oranda yerel istihdam flart›, uzmanl›k ve/veya ifl
referans› gibi koflullar getirilebilir. *
Kent Atölyeleri;
• Anadolu’da, günümüze kadar ayakta kalma mücadelesi veren
* Bu yaz›n›n haz›rlanmas›ndaki katk›lar›ndan dolay› Hasan Özgen’e teflekkür
ederim.
36
GÜNCEL
Sezer Cihan, Gaziantep Büyükflehir Belediyesi ‹mar ve fiehircilik Daire Bflk.
dokumac›l›¤›, zurnac›l›k, semercilik ve daha birçok sanat ve
zanaatlerin yaflad›¤›, yaflamaya çal›flt›r›ld›¤› bir yoldur. Kale
çevresinden bafllayan Kültür Yolu Projesi, Bak›rc›lar Çars›s›’ndan
devam edip, fiire Han ve Yemifl Han'a kadar uzanmaktad›r.
Gaski-Tedafl tüm alt yap› elemanlar›n›n (telefon, elektrik, su, at›k
su, vb) yer alt›na al›nmas›, yol ve kald›r›mlar›n kesme bazalt tafl
ile döflenmesi, do¤ramalar›n
de¤ifltirilmesi, ahflap vitrin,
ahflap ve metal kepenk
sistemi, saçak, ayd›nlatma,
özürlü izi, bilgilendirme
panolar› ve yerli yabanc›
turistlerin dinlenebilecekleri
kanepelerin yerlefltirilmesi,
motorlu araçlar için yap›lacak
park yerleri ve cepleri, peyzaj
düzenlemelerini içeren mega
bir projeyle Kültür Yolu
aks›na, hak etti¤i görünüm
kazand›r›l›rken, sahip
oldu¤umuz kültür
varl›klar›m›za da sahip
ç›km›fl, nesilden nesile
aktar›lmas› ve korunmas›
sa¤lanm›fl olacakt›r.
Dünyan›n en eski yerleflimlerinden biri olan Anadolu, Anadolu'da
ise Gaziantep. 7500 y›ll›k tarihi ile tam bir “tarih ve kültür
kenti”dir Gaziantep. Neden mi? Baflta co¤rafi konumu, kentin
Anadolu kentleri içinde ayr› bir öneme sahip olmas›n›
sa¤lamaktad›r asl›nda. Gaziantep, Mezopotamya ile Akdeniz’i
birbirine ba¤layan stratejik bir noktada yer al›r. Güneyden;
kuzeye, do¤uya ve bat›ya
ulaflmak isteyen kavimlerin,
tarih öncesi ça¤lardan beri
yerleflme sahas› ve u¤rak
yeri olmufltur. ‹pek Yolunun
da buradan geçmesi
Gaziantep’in önemini
art›rm›fl ve canl›l›¤›n sürekli
olmas›n› sa¤lam›flt›r. Bu
nedenle Gaziantep Kalkolitik
dönemden Tunç Ça¤›na,
Hititlilerden Persler
Dönemine, Kommagene
Krall›¤› döneminden Roma
Dönemine, Bizansl›lardan
Beylikler ve Osmanl›
Dönemine de¤in hep
yaflan›lan bir kent olmufltur.
Her zaman kavimlerin ele
geçirmek istedi¤i kent,
dünya arkeolojisi ve tarihine
›fl›k tutacak bilgi ve
Naib Hamam›
tafl›nmaz kültür varl›klar›
bak›m›ndan bir hayli zengindir. Böylece geçmiflten günümüze
birçok medeniyetin kültürel eserlerini bir arada bar›nd›rm›fl ve
kültür mozai¤ini oluflturmufltur. Bu da bizlere düflen görevin ne
kadar büyük ve önemli oldu¤unu göstermektedir. Gaziantep
Büyükflehir Belediyesi olarak kültürel miras›n korunmas› ve
yaflat›lmas› amac›yla birçok proje haz›rlad›k. Bunlar›n bir k›sm›
tamamlanm›fl, bir k›sm› ise halen devam etmektedir.
Gaziantep:
Tarihle Bar›fl›k
Ça¤dafl Kent Modeli
Bu aks üzerinde toplam 38
eser bulunmakta, ayr›ca
onlarca sivil mimari örnekleri
yer almaktad›r. Toplam olarak
3,5 km'lik yol ve 5,5 km’lik cephe düzenlemesi yap›lm›fl olacakt›r.
Proje çok büyük bir alan› kaplad›¤›ndan ve kapsaml› oldu¤undan,
birçok ayaktan oluflmaktad›r.
Belediyemiz, Avrupa Birli¤i’nin haz›rlad›¤› GAP Kültürel Miras›n
Korunmas› ve Yaflat›lmas› hibe program›na üç proje ile
baflvurmufl ve üç proje de Kale çevresinden seçilmifltir. Hibe
almaya hak kazanan projeler; Naib Hamam›, Tarihi K›r
Kahvesi, Kale duvar›na bitiflik Geleneksel Binan›n Butik Otel
Renovasyonu'dur. Bu projelerle birlikte Kale Çevre Düzenleme
Projesi de Belediyemiz taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. Üç tarihi
yap›n›n restorasyonu tamamlanarak iflletmecilerine teslim
edilmifl olup, Kale Çevresi Düzenleme çal›flmalar› ise halen
devam etmektedir. Bu kapsamda kale çevresinde peyzaj
düzenlemeleri, kanepeler, ayd›nlatma, yürüyüfl yollar›, kafeterya,
dan›flma bürosu, otoparkla bir sosyal donat› alan› oluflturulacak,
kalenin görünümü de de¤iflecek, kale çevresiyle birlikte, korunan
kentin en önemli yap›s› haline gelecektir. Bu amaçla, Kale
çevresinde bulunan Bal›k Pazar›’n›n bulundu¤u alan y›k›lm›fl, bu
alana 14 fiehit An›t› yap›larak Kale ve çevresine bir meydan
kazand›r›lm›fl, tarihi doku ön plana ç›kar›lm›flt›r.
Uzun zaman dilimi içerisinde kentte yaflayan uygarl›klar de¤iflse
de, yerleflim yerleri hep ayn› kalm›fl, “Kale ve Çevresi” yaflam›n
oda¤›n› oluflturmufltur. Kale ve çevresi her dönemde, sürekli
olarak sosyal, kültürel, bilimsel ve ticari hayat›n merkezi olarak
flehrin can damar› oldu. Bu nedenle Belediyemizin haz›rlad›¤›
projelerin de kalbi ve odak noktas› Kale ve Çevresi olmufltur. Her
dönem canl›l›¤›n› koruyan bu merkez, zaman içerisinde geliflmifl
ve kendisine ba¤lad›¤› di¤er küçük merkezlerle bir yol haline
gelmiflti. Hanlar›, hamamlar›, camileri ve çarfl›lar›yla bir KÜLTÜR
YOLU...
Kültür Yolu, eski Antep'in yöresel el sanatlar› içinde yer alan;
bak›rc›l›k, sedef kakmac›l›¤›, kutnuculuk, yemenicilik, gümüfl
ifllemecili¤i, kuyumculuk, kilimcilik, çömlekçilik, aba
37
GÜNCEL
Gümrük Han, Yüzükçü Han ve Yeni Han önünde niteliksiz
baz› yap›lar kamulaflt›r›larak y›k›lacak, böylece hanlar otaya
ç›kart›lm›fl olacakt›r. Bu aks üzerinde belirli noktalarda, tarihi
dokuyu daha iyi alg›layabilmek amac›yla kamulaflt›rmalar
yap›lacakt›r.
Kalenin güneyinde yer alan H›flva Han Gaziantep'in en büyük
han›d›r. Han'›n büyük bölümü kamulaflt›r›lm›fl, araflt›rma kaz›s›na
ve rölevesinin çizimine bafllanm›flt›r. H›flva Han’›n hemen
arkas›nda yer alan Gö¤üfl Kona¤›’n›n restorasyonu
tamamlanm›fl olup “Gaziantep Mutfa¤› Müzesi” olarak
düzenlenmesine bafllanm›flt›r. Gaziantep’in hala yaflat›lan
Kale Aks›
Bir di¤er projemiz ise Gaziantep Kalesi’ne uzak bir noktada yer
alan Bayaz Han’d›r. Han, “Kent Kültür Merkezi” olarak restore
edilmektedir. Merkez’de bu kapsamda; Gaziantep Kent Müzesi,
Protokol Kabul Salonu, Kardefl fiehirler Teflhir Salonu, uzun ve
k›sa dönem sergileme mekan›, Gaziantep ile ilgili araflt›rmalar›n
yap›laca¤› Araflt›rma Laboratuar›, Antep yemeklerini sunan
restoran, kafe, pastane, yerel el sanatlar›n›n sergilendi¤i ve
sat›fl›n›n yap›ld›¤› sat›fl ma¤azas› birimlerinin kurulmas›
planlanmaktad›r. Böylece halk›n sürekli olarak ziyaret
edebilece¤i, genel kullan›ma aç›k, aktif bir merkez haline
gelecektir.
geleneksel mutfak kültürünün, genç nesillere ve flehir
ziyaretçilerine tan›t›laca¤› bir mekan olarak düzenlenmesi,
geleneksel kültürün alt ö¤eleri olan bak›r mutfak malzemeleri,
sofra düzeni, mutfak yaflant›s›na ait alt ö¤eler, yöreye özgü
kullan›m flekilleri ve adlar›yla sergilenecektir.
Kültür Yolu projesinin bir di¤er aya¤› olan Eski Saray Caddesi
Cephe Düzenleme Projesi ile, caddenin cephelerinde
sa¤l›klaflt›rma çal›flmalar› yap›lacakt›r. Eski Saray caddesinin
devam›nda ulaflt›¤›m›z bir di¤er nokta ise Bak›rc›lar Çarfl›s›’d›r.
Bak›rc›lar Çarfl›s› Cephe Düzenleme Projesi, toplam 8 sokak
ve 280 dükkan› kapsamaktad›r. Çarfl›n›n tüm alt yap›s› ve
geleneksel dükkan tipolojisi örnek al›narak yap›lan cephe
düzenlemeleri ile Bak›rc›lar Çarfl›s› geçmifli yaflatan ve yaflan›lan
bir yer olmufltur. En önemlisi bu çal›flma, çarfl› esnaf›n›n güveni
ve deste¤i ile Kültür Yolu Projesinin sosyal bir proje halini
almas›n›n ilk ad›m› olarak kabul edilebilir. Bu¤day Arastas›
Çevre Düzenleme Projesi ile hem Bak›rc›lar Çarfl›s› girifline bir
meydan, hem de Almac› Pazar›'na bir geçifl istikameti
sa¤lanm›flt›r. Almac› Pazar›’n›n üst örtü ve ayd›nlatma
elemanlar› yenilenmifl, dolay›s›yla fiire Han ve Yemifl Han'a
do¤ru uzanan Kültür Yolu üzerindeki önemli geçifl noktalar›
tamamlanm›flt›r.
Ermeni K›z Koleji olarak infla edilmifl olan Fatih Sultan Mehmet
‹lkö¤retim Okulu’nun restorasyonu Aral›k 2007 sonunda
tamamlanm›fl, Halk E¤itim Merkezi olarak hizmete girmesi
planlanmaktad›r.
Büyükflehir Belediye Baflkan›m›z Say›n Dr. As›m Güzelbey
önderli¤inde, Gazi flehrimizi en iyi flekilde tan›tmak amac›yla
çal›flmalar›m›z tüm h›z›yla devam etmektedir. Gaziantep'in
simgesi haline gelen yap›lar›n sanat eserlerine dönüfltürülmesi
hedeflenmifl ve yeni nesillere hem sosyal hem de kültürel
de¤erler emanet edilerek, hayat kazand›r›lm›fl olacakt›r. Bu
38
GÜNCEL
Bak›rc›lar Çarfl›s›
Gö¤üfl Kona¤›
Butik Otel
amaçlarla ç›kt›¤›m›z yolda tüm projelerimizi baflar›yla uygulad›k.
Çal›flmalar›m›z di¤er kamu kurum ve kurulufllar›na da örnek
olmufl, yol göstermifltir. Gaziantep'te kültürel mirasa sahip
ç›kma, yaflatma dönemi bafllam›fl, restorasyon çal›flmalar› tüm
h›z›yla devam etmektedir.
ÇEKÜL Vakf›’n›n ve Baflkan› Say›n Hocam Prof. Dr. Metin
Sözen'in önemli katk›lar› olmufltur. Bilindi¤i gibi ÇEKÜL Vakf›
tarihi ve kültürel de¤erlerin korunmas› ve yaflat›lmas› ad›na ülke
genelinde say›s›z çal›flmalar yapmaktad›r. Gaziantep'teki
çal›flmalar›m›zda da Belediyemize önayak olmufl,
çal›flmalar›m›z›n her aflamas›nda yard›mlar›n› esirgememifltir.
Buradan ÇEKÜL Vakf›’na ve Say›n Prof. Dr. Metin Sözen'e
teflekkür ediyorum.
Tarihi mekanlar› yok olmaktan kurtar›p, tarihi kent dokusunu
ortaya ç›kartmak amac›yla haz›rlad›¤›m›z bu projelerin tümünde
Bu¤day Arastas›
39
GÜNCEL
Derleyen:Handan Dedehay›r
Za¤firanbolu’dan Bugüne
Safranbolu, 1975 y›l›ndan bu yana geleneksel Türk toplum
yaflam›n›n özelliklerini kent ölçe¤inde yaflatmay› baflarm›fl örnek
bir kent olarak, “Koruman›n Baflkenti” ünvan›n› fazlas›yla hak
eden bir ilçemiz. Ülkemizin en iyi korunan yerleflmesi olarak
bilinen Safranbolu, birçok tarihi kentimize de korumac›l›k
konusunda örnek oluflturuyor.
Türkiye’nin korunmas› gereken kültür ve tabiat varl›¤›n›n
1131’inin Safranbolu’da bulunmas›, buray› bir Müze Kent haline
getirmifl. 18. ve 19.yy. Türk yaflam›n›n tüm özelliklerini yans›tan
ünlü Safranbolu Evleri’nin say›s› 2000’e ulafl›rken, bunlar›n 800
kadar› yasal koruma alt›nda. Ayr›ca, kente ad›n› veren safran
bitkisinin dünyada üretildi¤i ender yerlerden biri Safranbolu.
Kentin ad›, 18 yy. ortalar›nda “Za¤firan-› Borlu”, 19. yy. son
çeyre¤inden itibaren “Za¤firanbolu”, son olarak da “Zafranbolu”
ve “Safranbolu”ya dönüflmüfl.
Safranbolu’da gece
anlat›yor. Safranbolu’nun gece görünümünü tüm görkemiyle
gözler önüne seren kentsel ayd›nlatma çal›flmas›, 2006 y›l›ndan
bu yana aflama aflama tamamlanarak Karabük Valili¤i ve TEDAfi
‹l Müdürlü¤ünün de katk›lar›yla devam ediyor. Son dönemde
yap›lan restorasyon çal›flmalar› aras›nda, Hükümet Kona¤› ve
Cezaevi de dikkat çeken örnekler olarak yer al›yor.
Sahip olduklar› zengin kültür varl›klar›n› koruma ve yaflatma
gelene¤ini birkaç kuflakt›r sürdüren Safranbolulular, ilçelerini bir
dünya kenti ününe kavuflturmufl olman›n baflar›s›n› yafl›yorlar.
Kentlerinin, 1994 y›l›ndan bu yana UNESCO Dünya Miras
Listesi'nde yer almas›ndan gurur duyuyorlar. UNESCO, 20042007 y›llar› aras›nda pefl pefle Safranbolu’yu en aktif üyesi ilan
etmifl. Dünya Miras Listesi’nde yer alan 25 dünya kentinin üye
oldu¤u Organization of World Heritage Cities (OWHC) taraf›ndan
da 2003 y›l›nda “Dünyan›n en iyi korunan 20 kenti”nden biri
seçilmifl.
Bu baflar›larla yetinmiyor Safranbolu… Kentin kültürel miras›na
sahip ç›kma ve kurtarma-koruma-yaflatma çal›flmalar› art›k
Safranbolu’da bir bayrak yar›fl›na dönüflmüfl… Kültürel varl›klar›
koruma çal›flmalar› kentte bugün de h›zla sürüyor. Safranbolu
Belediyesi’nin bu yöndeki yeni hamlesinin bir sonucu olan 20072008 y›l› koruma program›, ilçenin 21.yy a yak›fl›r bir çehre
kazanmas›n› hedefliyor. Safranbolu Belediyesi Proje Bürosu’ndan
al›nan bilgiye göre, 2007 y›l›nda bafllat›lm›fl çal›flmalar›n
tamamlanmas› h›zland›r›l›rken, 2008 y›l›na yönelik çal›flma
program› da hanlara, hamamlara ve okullara odaklanmakta,
ödenek temininin mümkün görüldü¤ü yap›lar›n öncelikle ele
al›nmas› planlanmaktad›r.
Hükümet kona¤› ve Cezaevi
Safranbolu Çarfl›lar›
Safranbolu’nun 17. yy da ‹pek Yolu’nun ‹stanbul-Sinop
aras›ndaki güzergah› üzerinde yer almas›, burada üretimin ve
zenaatlerin ve dolay›s›yla da ticaretin geliflmesine ve kentin
zenginleflmesine neden olmufl. Özellikle 17. yüzy›l sonras›nda
Safranbolu’da son y›llarda gerçeklefltirilen ve bir bölümü
sürmekte olan koruma çal›flmalar›n›, asl›nda en iyi görseller
40
GÜNCEL
Çarfl› bölgesinde bugün bile yaflayan demirciler, eski dönemin
çok önemli bir üretim koluydular. Tar›m aletleri, koflum
tak›mlar›n›n parçalar›, ahflap ve deri ifllemeye yarayan aletler,
evlerde gündelik üretimde kullan›lan aletler, yap› üretiminde
kullan›lan alet ve malzemeler (balta, keser, çekiç, çiviler, burgu,
güllap, kilit, kap› halkas›, flakfla¤›, demiri, yel demiri, kancas› gibi)
demirciler çarfl›s›nda yap›lmaktayd›. Eskiden beri Türklerde çok
önemli bir yer tutan demircilik mesle¤i Safranbolu’da da
geliflmiflti. Eski ustalar, demircilik ve kalayc›l›¤›n Safranbolu’da
207 sene önce bafllad›¤›n›, eskiden beri üretilen yap›
malzemeleri, kap› kilidi, mentefle, tar›m aletleri ve kap kacak gibi
aletlerden birço¤unun günümüzde de üretildi¤ini, ço¤unun ise
restore edilen yap›larda kullan›ld›¤›n› anlat›yorlar. Eskiden
mutfakta kullan›lan kaplar›n önemli bir bölümü bak›rdan yap›ld›¤›
için bak›rc›l›k ve kalayc›l›¤›n da geliflmifl oldu¤unu söylüyorlar.
kentleflmesini tamamlayan Safranbolu, el üretimi birçok sanat
kolunda (yemenicilik, dericilik, ayakkab›c›l›k, bak›rc›l›k, semercilik,
demircilik gibi) önemli bir geliflme göstermifl ve Osmanl› saray›n›n
arka bahçesini olmufl. Bu dönemde Osmanl› devlet adamlar›ndan
baz›lar› kentte önemli eserler b›rakm›fllar. Bu dönemde ‹stanbul’la
kurulan yak›n iliflkiler sonucunda oluflmufl Safranbolu’nun özgün
evleri. Sonuç olarak Safranbolu, sosyo ekonomik aç›dan
döneminin ço¤u Anadolu kentinden daha ileri duruma ulaflm›fl.
1890 y›l›nda Kastamonu ilindeki kazalar›n ödedikleri y›ll›k vergi
tutarlar›na bak›ld›¤›nda, Safranbolu’nun 2.071.424 Kurufl ile
Kastamonu ilini (1.719.092 Kurufl) geçti¤i ve ‹nebolu’dan sonra
ikinci s›rada oldu¤u görülüyor (Tunçözgür, 2002).
Kent içinde bugün de baz›lar› hala ayakta kalan çarfl›lar,
Safranbolu’nun bu görkemli döneminin zengin ekonomik
yaflam›na tan›kl›k ediyor. 18 yy. da semerciler, demirciler,
saraçlar, aktarlar, boyac›lar, kundurac›lar, keçeciler, kasaplar,
terziler, sebzeciler, kuyumcular için sokak sokak çarfl›lar
kurulmufl. 19. yüzy›l sonunda kentte 1500 konuta karfl›l›k, 945
dükkan, 61 kereste iflleyen atölye ve 84 tabakhane bulunmas›,
Safranbolu’nun d›flar›ya üretim yapt›¤›n›n kan›t›.
Demirciler Çarfl›s›ndaki onar›mlarda yaklafl›k olarak 50 adet
mülkiyetten oluflan proje üç aflamada tamamland›. H›d›rl›k seyir
teras› manzaras›ndan en kötü görünümü veren ve de tabakhane
güzergah›nda geliflmeyi engelleyen kompleks, Valilik Özel ‹dare
Müdürlü¤ü ve Belediye taraf›ndan sa¤lanan ödeneklerle bitirildi.
Safranbolu çarfl›lar›, 1975 y›l›ndan bu yana Türkiye’de
korumac›l›¤a öncülük eden kentte, bu yöndeki çal›flmalar›n da
odak noktas›nda yer al›yor. ‹lçe belediyeleri de koruma
çal›flmalar›nda çarfl›lara ve hanlara öncelik veriyorlar. Son
çal›flmalarla yenilenen Demirciler Çarfl›s› da bunlardan biri.
Çarfl› yenileme çal›flmalar›n›n aras›nda 1. Pazar Yeri ve 2. Pazar
Yeri olarak bilinen dükkanlar da var. 1. Pazar Yeri’nde, mülkiyeti
belediyeye ait olan 7 adet dükkan onar›larak çarfl› kesiminde
ihtiyaç duyulan meydan eksikli¤i giderilmifl. 2. Pazar Yeri’ndeki
yap›lar›n tescil alt›na al›nmas› için de bölge koruma kurulundan
onay bekleniyor.
Demirciler Çarfl›s›
Demirciler Çarfl›s›
41
GÜNCEL
Tafl Köprü: Safranbolu için önemli olan köprümüz sellerden
dolay› tahribata u¤ram›flt›r. Karayollar›na baflvurusu yap›lm›fl
ancak proje ihtiyac› bulunmaktad›r.
Pazar Yeri
Hamamlar:
Mülkiyeti belediyeye ait olan Ba¤lar Hamam›’nda temizlik
çal›flmalar› sürüyor. Üstlerinde eklenti olarak yap›lm›fl birer
konut bulunan Gümüfl Hamam› ve Eski Hamamlar›n bu
yap›lardan ar›nd›r›lmas› için mal sahipleri ile görüflmeler
yap›lmakta. Restorasyon çal›flmalar› 2008 program› içinde yer
al›yor. Çiçek Hamam›, Dere Hamam› ve Ak›ll›o¤lu Hamam› da
2008 y›l› program›na dahil edilmifl.
Cinci Hamam›
Onar›ma Al›nan Di¤er Yap›lar
Cinci (Yeni) Hamam›: Vak›flar Bölge Müdürlü¤ü taraf›ndan
restore edildi.
Camiler: ‹zzet Pafla Camii ihale edilerek 2008 senesi içerisinde
restorasyonu gerçeklefltirilecek. Eski Camii, Ulu Cami, Zulmiye
Camii, Kavaklar Camii, Çam P›nar› Camii, Yusuf Bey Camii
(Eskipazar) Küre-i Hadid Camii, (Eflani) ve Musalla Mescidi
Muvakkithane de 2008 uygulama program›nda bulunmaktad›r.
Ö¤retmen Evi: Uzun y›llar okul olarak hizmet vermifl bulunan
bina Milli E¤itim ‹lçe Müdürlü¤ü taraf›ndan restore edilmekte.
2008 y›l› bafl›nda “Ö¤retmen Evi” olarak hizmete geçmesi
planlanmakta.
Çiçek fiahbal› Hamam›
Okullar:
Belediyeye ait parsel üzerinde kal›nt›lar› bulunan Muallimler
Birli¤i’nin (Süleyman Pafla Medresesi) projeleri haz›rlanm›fl.
Vak›flar Genel Müdürlü¤ü ile yap›lan görüflmeler sonucunda el
yazmalar› müzesi olarak ifllevlendirilmesi planlan›yor. Safranbolu
Belediyesi Proje Bürosu taraf›ndan restorasyon projesi
haz›rlanm›fl olan Kalealt›
‹lkokulu, Bay›nd›rl›k ‹l
Müdürlü¤ü ve Milli E¤itim ‹lçe
Müdürlü¤ü taraf›ndan
yap›lacak keflif çal›flmas›na
haz›r. ‹lçe Milli E¤itim
Muvakkithane Binas›, Belediye Proje Bürosu taraf›ndan
olarak restorasyon projeleri haz›rlanm›fl ve onar›larak 2008
y›l›nda Proje Bürosu Merkezi olarak hizmete girmifl.
‹fl Bankas› Binas›: Tarihi kesimde, Süha Ar›n Meydan›’n›n
Ö¤retmen Evi
Ba¤lar Hamam›
Muvakkithane binas›
Çeflme
kuzeyinde yer alan banka flubesinin cephe rehabilitasyonu
yap›lm›fl.
K›z Meslek Lisesi
Müdürlü¤ü taraf›ndan uygulamas› ihale edilmifl olan Ba¤lar
Mektebi’nin (K›z Meslek Lisesi) restorasyon çal›flmas› devam
ediyor. (Resim 28). Projeleri Meslek Yüksek Okulu taraf›ndan
haz›rlanm›fl olan Gümüfl ‹lkokulu’nun restorasyonu da 2008 y›l›
içerisinde gerçeklefltirilecek.
Çeflmeler: Halk-Kaymakaml›k-Belediye iflbirli¤i ile çeflmelerin
onar›mlar› devam ediyor. ‹stanbul Rotary Kulüp’ün katk›lar›yla 4
adet çeflmenin daha onar›m› programa al›nm›fl.
42
GÜNCEL
Safranbolu Hanlar›
Safranbolu Hanlar› Projesi kapsam›nda ele al›nan hanlar,
Pamukçu Han, Musalla Han ve Kuflçu Han, 2008 program›nda
yer al›yorlar. Yaklafl›k 26 odas› bulunan Tuzcu Han için de,
rölöve, restitüsyon,temizlik ve güçlendirme çal›flmalar›n› birlikte
ele alan proje çal›flmas› da 2008 y›l› program›nda bulunuyor.
Kurul onay› al›nm›fl olan yap›n›n, ele al›narak restorasyonu
gerçeklefltirilecektir. Pamukçu Bedesteni de ayn› proje
kapsam›nda.
Safranbolu Belediyesi’nin ele ald›¤› tarihi ve kültürel varl›klar
içinde Tümülüsler de yer al›yor. ‹lçe s›n›rlar› içerisindeki çok
say›da Tümülüste arkeolojik çal›flma yap›labilmesi için ‹l Kültür
Müdürlü¤ü’nün giriflimleri sürüyor. Ayr›ca y›k›lm›fl olan tafl
duvarlar›n onar›m› da h›zla devam ediyor. Ana yol güzergahlar›
baflta olmak üzere cadde ve sokak siluetlerinde büyük ölçüde
temizlik sa¤lanm›fl. Yeni yerleflim bölgesinde yer alan Belediye
Hizmet Binas› da, d›fl cephe giydirmesi yap›larak modern bir
çehreye kavuflturulmufl.
Tuzcu Han
Duvar Onar›m›
Pamukçu Bedesteni
43
GÜNCEL
Derleyen: fiirin S›ng›n Y›lmaz
Baflkentin Tarihe Aç›lan Kap›s› Alt›nda¤
Eski Ankara, yani Alt›nda¤… Ankara’y› Ankara yapan hemen
hemen tüm de¤erleri içinde bar›nd›ran, Ankara’n›n tarihine
tan›kl›k eden Alt›nda¤… Bugün, tarihi de¤erleriyle korunan,
Belediye’nin “Sokak Sa¤l›klaflt›rma Projeleri” ve “Kentsel
Tasar›m” çal›flmalar›yla yeniden hayata dönen ilçe Ankara’n›n
en kimlikli bölgelerinden biri haline gelirken, Baflkente yeni bir
yüz kazand›rmaya da aday…
Alt›nda¤’daki Eserler Hâlâ Ayakta
Alt›nda¤’›n bilinen tarihi Paleolitik ça¤lara kadar uzan›yor. Antik
Ça¤’›n Hitit, Lidya, Pers, Galat ve Roma uygarl›klar›n›n yan› s›ra,
Bizans, Selçuklu ve Osmanl›lar›n da izlerini tafl›yor. Ankara
Kalesi çevresinde büyüyen ilk yerleflmelerden kalan kültürel
varl›klar›yla Alt›nda¤, Cumhuriyet’in kurulmas›ndan itibaren
baflkent olarak h›zl› bir geliflim sürecine giren Ankara flehrinin
tarihinin canl› tan›¤› olarak bugünlere uzan›yor.
Karacabey Külliyesi
Yüzy›llard›r ayakta kalan Roma Hamam›, Augustus Tap›na¤›,
Julianus Sütunu, konuklar› Roma ve Bizans ‹mparatorluklar›na
do¤ru mistik bir geziye ç›karmak için bekliyor. Otuza yak›n
Selçuklu ve Osmanl› dönemi camisi de tüm ihtiflamlar›yla kenti
süslemeyi sürdürüyor. Sulu Han ticaretiyle, Çengel Han sanayi
müzesiyle, Pirinç Han ise kültür ve sanat merkezi olarak
Alt›nda¤’a hayat veriyor.
Taceddin Camii ve Dergah›
Alt›nda¤, tarihi mimari varl›klar›n yan› s›ra, önemli düflünürlerin,
sanat insanlar›n›n da izlerini tafl›yor. Hac› Bayram-› Veli, Mimar
Sinan, Cenab-› Ahmet Pafla, ilçede b›rakt›klar› izlerle Alt›nda¤’›
Ankara Kalesi, Julianus Sütunu ve Augustus Tap›na¤›
44
GÜNCEL
Hamamönü Mahallesi, Ankara’da kurulan genç Türkiye
Cumhuriyeti’nin kurulufl günlerinin de tan›¤›d›r. Mehmet Akif
Ersoy, Milli Mücadele’ye kat›lmak için Ankara'ya geldi¤inde, o
y›llarda kentte ev bulmak çok zor oldu¤undan, Hamamönü
Mahallesinde bulunan Taceddin Dergâh›, dergâh›n fleyhi
taraf›ndan kendisine tahsis edilmifl. Taceddin Dergâh› ‹stiklal
Marfl›'n›n yaz›ld›¤› mekan olarak an›tlafl›yor. Buras› ayn›
zamanda Akif’in dostlar›n› a¤›rlad›¤›, ülke sorunlar›n›n, sanat›n
ve Milli Mücadele ile ilgili konular›n konufluldu¤u, tart›fl›ld›¤›,
ba¤›ms›zl›k mücadelesinin odak noktalar›ndan biriydi.
taçland›rm›fl önemli kiflilerden birkaç›. Bu kimlikleri Alt›nda¤
bölgesi içinde somutlaflt›ran ve günümüze kadar ulaflt›ran Hac›
Bayram-› Veli Camii ve Mimar Sinan’›n izlerini tafl›yan Cenab-›
Ahmet Pafla Camii en önemli eserler aras›nda.
Eski Ankara flehrinin kenar›nda, Hacettepe yak›n›nda yer alan ve
yak›n zamanda restorasyonu tamamlanan Karacabey Külliyesi,
vakfiyesindeki kay›tlara göre 844 H./1440 M. y›l›nda, 13 senede
tamamlanm›fl. II. Murat’›n Kad› Askeri olan Celalettin Karacabey
‹bn-i Abdullah taraf›ndan yapt›r›lm›fl olan külliyenin bir parças›
da, Ankara’n›n en eski tarihi eserlerinden biri olan tarihi
Karacabey Hamam›. Bugün Hamamönü olarak bilinen semt,
ad›n› bu hamamdan al›yor. Karacabey ‹maret Camii,
Yeni Projeler: Sar›kad›n ve Filiz Sokaklar
Alt›nda¤ Çevresiyle Birlikte Korunuyor
Gerek tarihi ve kültürel de¤erleri, gerekse Baflkent Ankara’n›n
merkezinde olmas› aç›s›ndan özgün bir bölge olan Alt›nda¤’da,
Belediye taraf›ndan bafllat›lan koruma ve iyilefltirme çal›flmalar›
flimdiden tüm bölgenin görünümünü de¤ifltirirken, gelecek
kuflaklara Ankara’n›n tarihini ve kimli¤ini anlatan bir nitelik
kazanm›fl.
Alt›nda¤ Belediye Baflkan› Veysel Tiryaki’den al›nan bilgiye göre,
“Hamamönü Mahallesi” olarak bilinen bölgenin, Hacettepe
Üniversitesi’nin de bulundu¤u kesiminde sokak sa¤l›klaflt›rma
Hamamönü Mahallesi’nde Sokak Sa¤l›klaflt›rma Çal›flmalar›
45
GÜNCEL
restorasyon çal›flmalar› yap›lm›fl. “Mehmet Akif Ersoy Park›” da
kentlilerin rahatça vakit geçirebilece¤i bir alan olarak
düzenlenmifl. Bunlara ek olarak, iki meydan düzenlemesi ve bir
otopark yap›lm›fl, iki meydan, iki park ve yer alt› otopark› ile bir
spor alan› projesi ise s›rada.
projeleri bafllam›fl. Yaklafl›k 85 yap›n›n bulundu¤u Dutlu, ‹nci,
F›r›n, ‹nanl› ve Mehmet Akif Ersoy sokaklar›nda sa¤l›klaflt›rma
uygulamalar› tamamlanm›fl. Hamamönü, Mehmet Akif Ersoy ile
Kale’deki Can ve At Pazar› sokaklar›nda, tamamlanan
sa¤l›klaflt›rma uygulamalar›n›n yan› s›ra, aralar›nda tescilli
yap›lar›n da bulundu¤u 138 yap›n›n iyilefltirme çal›flmalar› da
devam ediyor.
Projeler aras›nda, Restorasyon Teknikleri E¤itim ve Tan›t›m
Mehmet Akif Ersoy Evi
Bu iki bölgeyi birbirine ba¤layan Koyunpazar› Sokak, Filiz ve
Kurnaz Sokaklar, Sar›ca Sokak ve Sar›kad›n Sokak için 113
yap›y› kapsayan sokak sa¤l›klaflt›rma projelerinin ise 2008 y›l›
içinde tamamlanmas› bekleniyor. Kalekap›s› ve Doyran Sokak,
Berrak, Yayçeken ve Bar›fl, Pirinç, Karakafl, Evkad›n›, Vardar ve
Yüzbafl›, Gebze ve Göztepe sokaklar›n›n projeleri de hedefler
aras›nda bulunuyor.
Hamamönü Mahallesi’nde Sokak Sa¤l›klaflt›rma Çal›flmalar›
Atölyeleri’nin özel bir yeri var. Restorasyon alan›nda çal›flan
çeflitli ustal›k dallar›nda yetiflmifl eleman s›k›nt›s›n›n varl›¤›
bilinen bir gerçek. Tafl, ahflap, çini, kalem ustalar› gittikçe daha
zor bulunuyor. Bu ve benzeri dallarda usta yetifltirmeye yönelik
olarak çal›flacak bir e¤itim merkezi de Belediyenin bu y›l içinde
hayata geçirmeyi hedefledi¤i projeler aras›nda.
Bölgede tek yap› ölçe¤inde yürütülen restorasyonlar da yap›l›yor.
Belediye mülkiyetinde bulunan tescilli 12 adet yap›, bir tarihi
ticaret merkezi, kümbet ve çeflmelerin restorasyonlar› da
tamamlanmak üzere.
Çal›flmalar sokak sa¤l›klaflt›rma projeleriyle s›n›rl› de¤il.
Mehmet Akif Ersoy’un ‹stiklal Marfl›’n› kaleme ald›¤› “Mehmet
Akif Ersoy Evi” olarak bilinen Taceddin Dergâh› ve yan›ndaki
Taceddin Camisinin, Alt›nda¤ Ankara Vak›flar Bölge
Müdürlü¤ü’nce haz›rlanan ve onaylanan projesi do¤rultusunda
Gelece¤e dönük projeler aras›nda, sit alanlar›nda yayg›n bir
sorun olan tabela kirlili¤ini çözmek de hedefleniyor ve bu
konuda üniversitelerle de iflbirli¤i yap›l›yor. Bafllang›ç
aflamas›nda olan bir di¤er proje ise, Eski Ankara Evlerinin
karakteristik özelliklerini içeren ve yap›s›n› restore etmek veya
onarmak isteyenlere yol göstermeyi amaçlayan bir k›lavuz
haz›rlanmas›.
46
GÜNCEL
planlamalar yürütüyor. Sokaklar›n, ancak gerekti¤inde tafl›t
trafi¤ine olanak verecek flekilde düzenlenmesi ve daha çok bir
yaya bölgesi olmas› için tasar›mlar yap›l›yor. Bu tarih kokan
ilçenin ça¤dafl bir koruma anlay›fl›yla yeniden düzenlenmesi
amac›yla, asfalt yollar granit tafl döfleme ile kaplan›yor, elektrik
kablolar› yer alt›na al›n›yor. Kentsel mekanlara, ilçenin tarihi
dokusuyla uyumlu bir görünüm kazand›r›l›yor. Kent mobilyalar›
ve ›fl›kland›rma çal›flmalar› da bu anlay›flla tasarlan›yor.
Alt›nda¤’da Köklü De¤iflim
Alt›nda¤’›n zaman içinde geçirdi¤i de¤iflime bak›ld›¤›nda, bu
çal›flmalar›n önemi daha iyi ortaya ç›kmaktad›r. Y›llar içinde
kentin baflka bölgelere do¤ru geliflim göstermesi sonucunda,
Ankara’n›n ilk yerleflim çekirde¤ini oluflturan Alt›nda¤’da tarihi
dokunun as›l kullan›c›lar› da yer de¤ifltirmifl. Bu alanlar
yaflanmas› güç, güvenliksiz ve sa¤l›ks›z kent varofllar›na
dönüflmüfl. Bir de üstüne tarihi yap›ya bakman›n mali külfeti
eklendi¤inde, yap› sahipleri buralardan tamamen umudu
kesmifller.
Sa¤l›klaflt›rma Çal›flmalar›nda Gözetilen ‹lkeler
Alt›nda¤ Belediyesi’nin cephe sa¤l›klaflt›rma çal›flmalar›
s›ras›nda, ele al›nan yap›lar›n öncelikle tafl›y›c› sistemlerindeki
statik sorunlar inceleniyor. Bu yönde sorun saptan›r ve yap›lar›n
iç mekanlar›yla tüm tafl›y›c› sistemine müdahale edilmesi
gerekiyorsa, bu sorun çözülmeden yap›ya cephe ölçe¤inde
müdahale edilmiyor.
Belediye sit alan›ndaki uygulamalara bafllamadan önce, bölgenin
sorunlar› ve dinamiklerini saptamak amac›yla bir inceleme
bafllatm›fl. Ankara Kalesi ve Anadolu Medeniyetleri Müzesine
yak›n Kale Mahallesinin ticari ve turistik cazibesi ile Hacettepe
Üniversitesi yak›n›ndaki Hamamönü Mevkiinin potansiyelleri
de¤erlendirilmifl. En a¤›r y›pranman›n, Kale ve Hamamönü
Mahalleleri aras›nda kalan ve hiçbir geliflme dinami¤i
bulunmayan konut alan› oldu¤u belirlenmifl. Bu tespit ›fl›¤›nda,
uygulamalar›n Hamamönü ve Kale’den bafllat›larak arada kalan
sorunlu bölgeyle birlefltirilmesi bir strateji olarak benimsenmifl.
Yap›lan iyilefltirme çal›flmalar›ndan sonra, y›llar›n klasik imar
plan› ve rant oluflumu beklentisi yerini, tarihi yap›lar›n korunarak
da de¤erlendirilebilece¤i ve bu flekilde de ekonomik olarak
kullan›labilece¤i görüflüne b›rakm›fl. Bu bilincin oluflmaya
bafllamas›, tarihi dokunun yaflat›lmas› ad›na proje
uygulamas›ndan elde edilebilen en önemli sonuç.
Statik sorunu bulunmayan yap›larda, cephenin özgün s›vas›
korunup, bozulan bölgeler raspalanarak, özgün s›va ila
tamamlama yap›lmak suretiyle boyan›yor. Duvarlarda bozulan
veya yok olan bölgeler özgün malzemeyle tamamlan›yor.
Ahflap mimari elemanlar, korunmak üzere elden geçiriliyor,
temizlenip ön koruma uyguland›ktan sonra boyan›yor. Deforme
olmufl, yok olmufl veya kullan›lamaz hale gelmifl olanlar ise
özgün malzeme, form ve detaylar›na uygun olarak yenileniyor.
Sokaklarda yer alan yap›lar›n büyük bölümünde bulunan
pencerelerden ya da duvarlardan d›flar› ç›kar›lm›fl olan soba
borular› kald›r›larak, tüm yap›larda projeye uygun yeni bacalar
yap›l›yor. Çat› örtüsünde k›r›k ve y›pranm›fl kiremitler
de¤ifltiriliyor, bozulmufl/tafl›y›c› niteli¤ini yitirmifl ahflap kirifller
ve kaplama elemanlar›, ayn› kesit ve ölçülerde ön korumas›
yap›lm›fl ahflap elemanlarla de¤ifltirilerek elden geçiriliyor,
ya¤mur oluklar› yenileniyor.
Yaklafl›k 207 ha’l›k sit alanlar› kapsam›ndaki 774 tescilli eserin
k›sa sürede eski günlerine kavuflturulmas› kolay olmasa da,
uygulamalar›n bölgede turizmi canland›rmas›, ticareti gelifltirmesi
ve bu konut bölgesine çekicilik kazand›rmas› bekleniyor.
Çal›flmalar› izleyen dönemde, istenen sonuçlar›n al›nmaya
bafllad›¤› da görülüyor. Sokak sa¤l›klaflt›rma projeleri, yap›
sahiplerinin ilgisini tekrar bu alana çekmifl. D›fl cephe ve sokak
döflemelerinde yap›lan sa¤l›klaflt›rmalar, yap› sahiplerini de iç
mekanlarda tadilat yaparak konutlar›n› iyilefltirmeye özendirmifl.
Belediyenin yönlendirmesi ile yap› sahipleri, tek yap› ölçe¤inde
esasl› onar›m ve projeli restorasyon çal›flmalar›na bafllam›fllar.
Bölgede bulunan esnaf ve kullan›c›lar›n dernekleflme çabalar› da
desteklenerek ortaklafla çal›flmalarla sorunlara çözüm aran›yor.
Sivil toplum örgütleri ve üniversitelerin de artan ilgisi sonucunda,
y›k›lmaya yüz tutan eserler bu kurulufllarca sat›n al›narak restore
edilmeye bafllanm›fl.
Ruhsatl› binalar›n cephelerine de sokak sa¤l›klaflt›rma
projeleriyle eflzamanl› olarak müdahale ediliyor. Yüksek katl›
yap›lar›n zemin katlar›nda yap›lan saçak uygulamas›yla, yüksek
kat etkisi azalt›lmaya çal›fl›l›yor.
Sonuç olarak, son dönemde Alt›nda¤ bafltan afla¤› elden geçiyor
ve bölge sakinleriyle iflbirli¤i yap›larak, eskiyi gözden ç›karmadan
da ça¤dafl bir kentsel mekan yaratabilece¤inin kan›tlar›n›
üretiyor. Alt›nda¤’da yap›lan uygulamalar kamuoyunun da yo¤un
ilgisiyle karfl›lan›yor. Bu ilginin olumlu yönde
de¤erlendirilmesiyle, Ankara’n›n Kale ve Müze odakl› turizm
potansiyelinin tüm sit alanlar›na yayg›nlaflt›r›larak gelifltirilmesi
hedefleniyor.
Kentsel Tasar›m Planlar› Haz›rlan›yor
‹lçelerinin önemine yak›fl›r çal›flmalar yapmay› hedefleyen
Alt›nda¤ Belediyesi, kentsel tasar›m konusunda da özenli
47
GÜNCEL
Derleyen:Handan Dedehay›r
korumac›l›kta, farkl› profesyonellerin farkl› aflamalarda
birbirlerine paralel ancak
birbirlerinden ba¤›m›z
çal›flt›klar› görülür. Dahas›,
korumac› müdahaleler daha
çok kültürel miras›n fiziksel
yan›na odaklanan, o yüzden
de di¤er alanlarla
iliflkilerindeki bütünselli¤i
gözden kaç›ran bir niteli¤e
bürünmüfltür.
Kültürel miras› koruman›n önemi giderek tüm toplumlarda yayg›n
olarak benimseniyor. Ancak
neyin, nas›l korunaca¤›,
hangi tarihsel varl›klar›n bizi
ve tarihimizi temsil edece¤i
ve geçmiflimizi gelecek
kuflaklara aktaraca¤›na karar
vermek, kültürden kültüre ve
hatta ayn› kültür içindeki
farkl› kesimler aras›nda
de¤iflkenlik gösteriyor ve
tart›flma konusu olabiliyor.
Mahalle aras›na s›k›flm›fl küçük bir çeflmeden tutun da, görkemli
bir an›ta kadar, tarihsel bir varl›¤› neden koruyaca¤›m›za, nas›l
koruyaca¤›m›za karar verirken, her birimizin sahip oldu¤u de¤er
ölçüleri belirleyici rol oynuyor.
Neyi, Neden, Nas›l
Kimin ‹çin Koruyoruz?
Korumac›l›¤›n gelece¤ine iliflkin sorunlar, kültürel varl›klar›ndan
de¤il, toplumun onlara verdi¤i anlamlardan kaynaklan›r. Bir
toplumun sahip oldu¤u tarihsel kültürel varl›klar, o toplumun
insanlar›na nas›l bir de¤er katmaktad›r? Toplum için hangi
amaçlara hizmet etmektedir? Bu varl›klar nas›l kullan›lmaktad›r?
Bu sorulara verilecek cevaplar, koruman›n gerçek nedenini
oluflturur ve kültürel mirasa atfedilen de¤erin ve anlam›n gerçek
kayna¤›na iflaret eder.
Bu konudaki görüfller, kültürel miras› koruman›n sivil toplumun
ayr›lmaz bir ö¤esi oldu¤u anlay›fl›na dayan›yor. Buna göre,
koruma, içinde yer ald›¤› toplumu biçimlendirir ve buna karfl›l›k
olarak toplumun ihtiyaçlar› ve dinamikleri taraf›ndan da
biçimlendirilir. Ancak korumaya iliflkin yaklafl›mlar kültürden
kültüre de¤iflmektedir. Koruma teriminin kendisinin de farkl›
anlamlar› ve alt anlamlar› vard›r. Baz› ülkelerde koruma çok
genifl bir anlam kazan›r; akademik ve tarihsel araflt›rmalardan
kültür politikalar›na, planlamadan uygulamaya ve teknik
müdahaleye kadar her alan› kapsar. Baz› koruma uygulamalar›
ise, kültürel varl›klara yönelik fiziksel bir müdahale ve iyilefltirme
anlam›na gelir ve daha teknik bir yaklafl›m› temsil eder.
Koruman›n Üç Boyutu
Bir tarihsel varl›¤›n korunmas›nda üç temel boyuttan söz
edilebilir:
• Kültür varl›¤›n›n fiziksel durumu: Malzemenin ve yap›sal
sistemlerin durumu, bozulma nedenleri ve mekanizmalar›, olas›
müdahale yöntemleri, iyilefltirmenin uzun ömürlü olup
olmayaca¤› gibi.
• Kültür varl›¤›yla ilgili yönetimsel konular: Eldeki kaynaklar
ve kullan›m biçimleri, fonlar, nitelikli insan kayna¤›, teknoloji,
siyasal ve yasal düzenlemeler, mülkiyet sorunlar› gibi.
• Kültürel ve toplumsal de¤erler: Herhangi bir tarihsel
varl›¤›n neden ve kimler için anlaml› oldu¤u, kimin için
korunaca¤›, yap›lacak müdahalenin kimleri etkileyece¤i, insanlar
taraf›ndan nas›l alg›lanaca¤› gibi.
Daha genifl kapsaml› bir koruma yaklafl›m›nda bilim
dünyas›ndan, sanat alan›ndan, sosyal bilimlerden, inanç
bilimlerinden ve di¤er alanlardan profesyoneller bir araya gelir;
bu da korumac›l›¤›n çok-disiplinli bir konu oldu¤unu ifade eder.
Ancak farkl› uzmanl›klara sahip bu kifliler aras›nda her zaman
çok da sa¤lam bir iflbirli¤i oldu¤unu söylemek zordur. Genellikle
48
GÜNCEL
Bugün dünyam›zda yerelden küresele do¤ru akan sürekli
de¤iflimden koruma da pay›n› almaktad›r. Toplumsal ve kültürel
de¤iflim fliddetini art›rd›kça, kültürel miras› de¤iflime karfl› bir
fren olarak gören ya da de¤iflimi yönlendirmenin bir arac› olarak
kullanmak isteyenlerin say›s› ço¤almaktad›r. Asl›nda, tarihsel
miras, insan›n kültürünün, yarat›c›l›¤›n›n ve sanat›n›n beslendi¤i
temel kaynakt›r. En az›ndan, günümüzde kültürel miras›
koruman›n önemi giderek daha da fazla benimsenmektedir.
Ancak, korumac›l›k da dünyam›za egemen olan de¤iflim
rüzgarlar›n›n d›fl›nda de¤ildir. Ça¤›m›zda kültürel miras da art›k,
de¤iflmez anlamlar tafl›yan dura¤an nesneler toplulu¤u olmaktan
ç›km›flt›r. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda, kültürel korumac›l›k, ileri
derecede siyasal anlamlar tafl›yan, çok say›da ekonomik, siyasal
ve kültürel süreçlerin içiçe geçti¤i toplumsal bir sürece
dönüflmüfltür.
Geleneksel korumac›l›kta a¤›rl›kl› olarak birinci boyuta, baflka
deyifle fiziksel korumaya odaklan›l›r. Yap›lar›n ve malzemenin
çürüyüp bozulmas› konusunda gerçekten de yeterli ve geliflmifl
bilgi birikimine sahibiz. Kültürel miras›n yönetimi konusunda da,
görece etkili hukuki ve ekonomik düzenlemeler gelifltirilmifltir.
Ancak bu boyuttaki çal›flmalar›n ço¤u da, mülkiyet haklar› ve
finansman konular›na odaklanmaktad›r. Korumac›l›¤a toplum ve
kamu yarar› aç›s›ndan yaklaflan ve kaynak yönetiminin karmafl›k
yap›s› üzerinde duran çal›flmalar›n say›s› oldukça azd›r. Ayn›
flekilde, kültürel varl›¤›n tarihsel ve estetik de¤eri, gelecek
kuflaklara aktar›lmas›na iliflkin sorumluluk, somut kültürün
toplumsal ifllevleri, do¤al çevrenin korunmas›na iliflkin
gerekçeler gibi zengin bir söylem birikimine sahibiz. Ancak, bu
birikimin korumac›l›kta yeterince kullan›ld›¤›n› söylemek zordur.
Her ne kadar antropoloji, ekonomi, psikoloji ve felsefe gibi
bilimlerin verileri bize, koruma sürecinde kullanabilece¤imiz çok
say›da yöntem sunmaktaysa da, bunlar›n kültürel miras›n
korunmas›na nas›l uyarlanabilece¤ine iliflkin çal›flmalar çok
enderdir. Asl›nda, korumac›l›k konusundaki çal›flmalar›n büyük
ço¤unlu¤u hâlâ, yap› malzemelerinin çürümesi gibi fiziksel
koflullara iliflkin sorunlar›n nas›l afl›laca¤› konusuna
yo¤unlaflmakta, toplumsal boyutu ihmal etmektedir.
Özetle, kültürel koruma sosyal bir inflad›r, baflka deyiflle zamana
ve mekana ba¤l› sosyal sürecin bir sonucudur. Kültürel varl›klar
art›k, sadece sahip olduklar› iç de¤erleri ve özgünlükleriyle ele
al›namaz; toplumsal ortamdan ve süreçlerden etkilenen
insanlar›n ve kurumlar›n verdi¤i bilinçli kararlarla ve söze
dökülmeyen de¤er yarg›lar›yla “miras” olarak kabul edilirler.
Onlar kültürün de¤iflmez ve sabit yans›malar› de¤il, kimli¤i, erki
ve toplumu üreten ve yeniden üreten araçlard›r.
De¤er, Atfedilen De¤er ve Kültürel Anlaml›l›k
De¤er ölçüleri ve de¤er atfetme davran›fl›, korumac›l›¤›n
vazgeçilmez bir niteli¤idir. Kültür varl›klar›n›n farkl› bireyler ve
farkl› insan topluluklar› için farkl› anlamlar› ve yararlar› vard›r.
‹nsanlar›n sahip oldu¤u de¤erler, baz› fleylere ötekilerden daha
fazla anlam atfetmeyi ve o nedenle de baz› nesne ve mekanlar›
“kültürel miras” olarak tan›mlamay› sa¤lar. Koruman›n nihai
amac› bir ö¤eyi kendi hat›r›na korumak de¤il, o miras›n temsil
etti¤i de¤erleri sürdürmek ve biçimlendirmektir. ‹yilefltirme ve
onarma bu amaca hizmet eder. O halde bu sonucu elde etmek,
yani bir varl›¤›, ondan yarar sa¤lamas› beklenenler (genç
kuflaklar) aç›s›ndan anlaml› k›lmak için, o kültürel mirasa
kimlerin neden ve nas›l de¤er atfetti¤ini bilmek gerekir.
Her koruma giriflimi, bir kültürel varl›¤a atfedilen de¤er, o
varl›¤›n ortam›, eldeki kaynaklar, yerel öncelikler ve benzeri
etkenler taraf›ndan belirlenir. ‹yilefltirme ve müdahale
kararlar›n›, fiziksel çürüme kayg›lar› belirlemez. Yukar›da say›lan
üç boyutu bütünlefltiren yöntemler hakk›nda bilgi birikiminin
eksikli¤i, bunlar› birlefltirmeyi ve de¤erlendirmeyi zorlaflt›r›r.
Oysa koruman›n teknik olmayan ö¤elerini, ça¤dafl toplumda
üstlendi¤i rolü, sosyal, ekonomik, siyasal ve kültürel
mekanizmalar›n› do¤ru anlayamaz ve uygulayamazsak, kültürel
koruman›n toplum gündemindeki yerini zay›flatm›fl oluruz.
De¤erler; estetik, dinsel, siyasal, ekonomik gibi kategoriler
alt›nda toplanabilir. O halde korumac›lar, maddi kültür
varl›klar›yla birlikte duygular›, anlamlar› ve ifllevleri de yönetmek
durumundad›rlar. Bir eserin kültürel miras olarak tan›mlanmas›,
insanlar›n onu nas›l and›klar›, onun için ne düflündükleri ve
geçmifli ve onun somut örneklerini ne amaçla kullanmak
istediklerine ba¤l›d›r. Nesnelerin, binalar›n ve alanlar›n, kiflilerde
49
amaçla envanter yapar ve bu eserleri korumak için kamu
kaynaklar›n› kullan›r. Karar sürecinde farkl› de¤er yarg›lar›
devreye girecektir. Farkl› kültürel ve siyasal gruplar, kendilerine
ait an›lar›n ve ifade biçimlerinin devletin korumas› alt›na
al›nmas›n› sa¤lamak için bask› yapacaklard›r. Dahas›, ekonomik
kayg›lar da öne ç›kacak, gelir getirecek eserler daha fazla
korunmaya de¤er kabul edilecek, daha fazla tahsisat alacakt›r.
ya da insan topluluklar›nda ça¤r›flt›rd›¤› öyküler, bu varl›klara
atfedilen de¤erlere iliflkin ipuçlar› verir. Bir eserin tarihsel miras
olarak tan›mlanmas›, onu di¤er eserlerden ay›rt eden bir de¤er
yarg›s›na dayan›r ve bu tan›mlama, ona yeni bir anlam ve de¤er
katar. Böyle bir tan›mlama ayn› zamanda, insanlar›n ya da
kurumlar›n, o eserin korunmaya de¤er oldu¤una, gelecek
kuflaklara aktar›lmas› gerekti¤ine, kendilerine ve geçmifllerine
ait oldu¤una dair inançlar›n› ifade eder.
Bu örnekler, ister korumac›, ister sosyal bilimci ya da halk ve
politikac› olsun, korumay› insanlar›n de¤er ölçülerinin
yönlendirdi¤ini göstermektedir. Koruma sürecinde, korunan eser
taraf›ndan temsil edilen de¤erler, sadece korunmakla kalmaz
ayn› zamanda dönüfltürülür. Eser yeniden tan›mlan›r, bazen yeni
de¤erler yarat›l›r.
Tarihsel miras; ekonomik, siyasal, kültürel, manevi, estetik gibi
farkl› önceliklerle de¤erlendirilir ve bunlar›n her biri çeflitli
idealleri, ahlak anlay›fllar›n› ve anlamland›rmalar› temsil eder.
Bu farkl› de¤erlemeler farkl› koruma yaklafl›mlar›n› da
beraberinde getirir. Örne¤in, tarihi bir evin, geçmiflinde
yaflanm›fl öykülerden yararlan›larak bir e¤itim ifllevi görecekse,
bu evin hedef kitlesi de yerel ö¤renciler ve yerel topluluklar
olacakt›r. Evin geçmifliyle ilgili öyküler, ait olduklar› toplumun
kimli¤ini güçlendirmeye yarayacakt›r. Öte yandan, ayn› ev
ekonomik de¤er yaratmak amac›yla korunmak isteniyorsa, bu
mekana gezginleri çekmeyi ve gelir elde etmeyi amaçlayacakt›r.
O zaman koruma uygulamas›, evin çevresinde otoparka,
hediyelik eflya dükkan›na, ziyaretçilerin ihtiyaçlar›n› karfl›layacak
mekanlara öncelik verecektir. Koruma stratejisi, okul
ö¤rencilerine bir e¤itim olana¤› yaratmak yerine, tan›t›m› iyi
yap›lan ve pazarlanan bir mekana dönüflecektir. Bu
yaklafl›mlardan biri di¤erinden daha iyi ya da daha uygun
de¤ildir; uygunluk ölçütü, korumada taraf olanlar›n (uzmanlar,
yöneticiler ya da hükümet gibi) önceliklerine ba¤l›d›r.
Özetle;
Kültürel miras ça¤dafl toplumlarda önemli bir iflleve sahiptir.
Koruma da, yaln›zca teknik bir eylem de¤il, çok say›da sosyal
süreçlerle biçimlenen sosyal bir eylemdir. Korumac›lar›n sivil
toplumu gözard› etmemeleri ve gelece¤in korumac›lar›n› bu
bak›fl aç›s›yla yetifltirmeleri gerekir.
De¤er ve atfedilen de¤er, kültürel miras› anlamada ve kaderini
tayin etmede son derece önemli bir etkendir. Kültürel miras›,
toplumlar ve toplumlar› oluflturan farkl› gruplar infla eder ve
onda anlam bulur. Ayr›ca kültürel miras›n korunmas› birçok
disiplinden ve bilgi birikiminden yararlanmal›d›r.
Kültür bir nesneler dizisi de¤il, bir süreçtir. Koruma da kendi
bafl›na bir sonuç de¤il, sonuç almak için bir araçt›r. Yarat›c›d›r ve
insanlar›n, kurumlar›n ve halk›n de¤erleri taraf›ndan yönlendirilir.
Kültürel mirasa, dura¤an bir ürün gibi de¤il, sosyal iliflkiler,
süreçler ve toplumun her kesimi aras›ndaki müzakerelerle
yarat›lan ve yeniden yarat›lan bir varl›k olarak yaklaflmak
gerekir.
Her koruma karar› (bir tarihsel varl›¤›n nas›l temizlenece¤i,
yap›s›n›n nas›l güçlendirilece¤i, hangi malzemelerin kullan›laca¤›
gibi), o yerin nas›l alg›lanaca¤›n›, nas›l kullan›laca¤›n› ve
gelece¤e nas›l aktar›laca¤›n› da belirler. Koruma uygulamas›nda,
istedi¤iniz kadar, “en az düzeyde müdahale” ya da
“dönüfltürme” yahut da “özgünlük” gibi söylemler kullan›n, tarihi
mirasa yapaca¤›n›z her müdahale karar›, bir dizi anlam ya da
de¤ere öncelik verecektir. Örne¤in, arkeolojik bir alan› korurken,
bir katman›n yap›s›n› güçlendirmeye karar verebilirsiniz ya da
kaz›lar› sürdürerek alt katmanlar› da sergilemek isteyebilirsiniz.
Verilen karar do¤rultusundaki uygulama biçimi, ziyaretçilerin
alandaki yaflant›lar›n›, mimari ö¤eleri nas›l yorumlad›klar›n› ve
de¤erlendirdiklerini etkileyecektir. Karar ayn› zamanda
korumac›lar›n da, o yap›y› nas›l yorumlay›p ona ne de¤er
verdiklerini gösterecektir.
Müzakere ve karar süreçleri, kültürel miras›n toplum için ne
anlama geldi¤ini anlamak için kilit öneme sahiptir ve genellikle
bu alanda genifl sosyal kat›l›m gereklidir. Korumay›
gerçeklefltirirken, farkl› de¤erleri hesaba katmal›, kültürel
miras›n korunmas›n›n sivil toplum için verimli bir rol
üstlenebilmesi için müzakereleri etkili biçimde yönetebilmelidir.
Kaynak:
Avrami, E., Randall M., de la Torre M. (2000). Values and
Heritage Conservation, Research Report, The Getty Conservation
Institute, Los Angeles.
De¤er yarg›lar› siyasal kararlar› da etkiler. Bir kamu kurumu
düflünün ki, tescillenmifl eserlerin yönetiminden sorumludur; bu
50
B‹LG‹ ÇA⁄INDA KÜLTÜR VE ‹LET‹fi‹M
Avniye Tansu¤
Endülüs ‹zlenimleri:1
Lizbon
ayn› yerde yap›lm›fl. 1994 y›l›nda Avrupa Kültür Baflkenti,
1998'de Expo '98’in evsahibi olan Lizbon; Portekiz’in 2004’te
Avrupa Birli¤i’ne girmesinden sonra kaderi de¤iflip, yüzü gülen
bir flehir olmaya bafllam›fl. 1999 y›l›nda Lizbon’da yap›lan AB
zirvesinde, AB ekonomisini yeniden yap›land›rmay› ve bilgi
ça¤›na uyarlamay› amaçlayan o çok önemli antlaflma da bu
flehrin ad›yla an›l›yor: “Lizbon Stratejisi”!
Geçti¤imiz ay, bir dost aile ile birlikte Portekiz ve ‹spanya’n›n
güneyine; “Endülüs”e gittik. “‹stanbul – Lizbon – Cordoba Granada – Sevil – Lizbon – ‹stanbul” duraklar›n› içeren bir
haftal›k program›m›zda, görülmesi planlanan yerlerin bafl›nda da,
girifl biletleri haftalar öncesinden ve Internet üzerinden al›nm›fl
“Elhamra Saray›” geliyordu. Saray›n yeni sahibi ‹spanyollar,
ziyaretçileri “çat kap›” kabul etmiyorlar! Mutlaka önceden
rezervasyon yap›lmas›na göre bir sistem kurmufllar, salt bu
amaçla bir de web sitesi kurulmufl: www.alhambra-tickets.es Bu
yüzden bütün gezi trafi¤i, biletin üzerinde yazan tarih ve saatte
Saray’a girebilmek için Granada’da bulunacak biçimde
düzenlendi. ‹lk durak Lizbon’du...
Gülbenkyan Müzesi niçin Lizbon’da?
Lizbon – ‹stanbul benzerli¤inin bir tezahürü de Gülbenkyan
Müzesi’nin orada olmas›! “Bay Yüzde befl” diye de an›lan ünlü
petrolcü, uluslararas› ifl adam› ve sanat koleksiyoncusu Kayseri
Talas as›ll› bir ailenin ‹stanbul’da do¤an o¤lu Kalust Sarkis
Gülbenkyan, Lizbon’u ‹stanbul’a çok benzetti¤i için ömrünün son
‹stanbul – Lizbon benzerli¤i
y›llar›n› orada geçirmifl, 1955’te orada
Portekiz’in baflkenti ve en büyük flehri
ölmüfl. Kurdu¤u Vak›f, vasiyeti gere¤i
Lizbon, “Büyük Lizbon” altbölgesinin
onun ‹stanbul’da açmak istedi¤i müzeyi
belediyelerinden biri olup, Atlantik
de -bir rivayete göre “çok vergi istendi¤i”
Okyanusu k›y›s›nda, Tejo Nehri’nin
için-, ‹stanbul yerine yine Lizbon’da
oluflturdu¤u bir haliç üzerine kurulu.
açm›fl. Biz de ‹stanbul’a dönmeden önce
Gerek co¤rafi aç›dan gerekse kültürel
son olarak bu müzeyi gezdik. Tarihçi Prof.
varl›klar›na yaklafl›m› aç›s›ndan ‹stanbul
Ethem Eldem’in, 28 May›s 2006 tarihli
ile aras›nda büyük benzerlikler var. Her
Hürriyet gazetesinde Emel Armutçu’ya
fleyden önce o da ‹stanbul gibi 7 tepe
verdi¤i röportajda da belirtti¤i gibi
üzerine kurulu ve ortas›ndan geçen
“oldukça eklektik” olan ve “M›s›r, ‹slam,
suyla ikiye bölünmüfl. Onun da tarihi
Mezopotamya, Grekoromen, Ermeni,
‹stanbul gibi köklü. Neolitik ça¤dan
Uzakdo¤u’dan her türlü eseri ve objeyi
bafllayarak Roma ‹mparatorlu¤u’na,
içeren” bu koleksiyonda “tutars›z da
Roma’dan Endülüs dönemine,
görünse, belirgin üç kategori var: Aile
Ortaça¤’da Portekiz ‹mparatorlu¤u’na
kökenini belirginlefltiren Ermeni dini
evsahipli¤i yapan flehir, t›pk› ‹stanbul
objeleri, Anadolu Osmanl› ‹slam objeleri
gibi hep “ele geçirilmek” istenerek
ve sonradan girdi¤i ve parças› oldu¤u
çeflitli kuflatma ve iflgallere de
Belem Kulesi, Lizbon - Cephe detay›
Avrupa toplumunun eserleri”. Müzede
u¤ram›fl... Lizbon’da da flehrin
“Art Nouveaux” stilindeki cam eserleriyle ünlü René Lalique için
mimarisini derinden etkileyen yang›nlar, (1531 ve 1755’te)
bir özel bölümün yan› s›ra, gastronomi merakl›lar› için de Avrupa
yaflam› tümüyle kesintiye u¤ratan iki büyük deprem olmufl.
saray ve kentsoylular›n›n yemek kültürünü yans›tan hayli ilginç,
“Fado” denen ac›l› türkülerin de bu co¤rafyadan ç›kmas› bofluna
hayli “görülmedik” parçalar var. Bu müzeyi Internet üzerinden
de¤il!
gezmek isteyenler için adres flu: www.museu.gulbenkian.pt
II. Dünya Savafl› s›ras›nda casuslar›n u¤rak yeri olan Lizbon,
Lizbon’un sokaklar›
1910’da Portekiz Cumhuriyeti'ni kuran darbeye sahne olurken,
Lizbon’un sokaklar› adeta birer aç›khava çini müzesi! Çinilere en
1974’de Estado Novo rejimine son veren kans›z askerî darbe de
51
GÜNCEL
Belem Kulesi'nden Tejo Nehri ve Okyanusa bak›fl
Belem Kulesi'ne girifl - Soldaki iskele aç›l›p kapan›yor
Belem Kulesi- ‹skelerinin çal›flma mekanizmas›n› gösterir pano
Belem Kulesi - ‹skele panosu ve panoda aç›klanan bucurgat..
çok eskiden kalan yap›lar›n d›fl cephelerinde rastlan›yor. Bu
arada kald›r›m tafllar› da ola¤an d›fl›. Lizbon’da cadde, sokak, alt
ve üst geçit, tren istasyonu ve hatta yak›n zamanlarda infla
edilmifl metro istasyonu peronlar› dahil, üzerine bas›lan ne varsa
siyah - beyaz, parlak, mozaiyi¤i and›ran, üç santime befl santim
boyutundaki tafllarla kapl›. Siyah beyaz olmas›n›n nedeni de
kaplama yap›l›rken ayn› zamanda çeflitli desenlerle süsleme de
yap›lmas›. Ancak, göze son derece hofl görünmekle birlikte
özellikle flehrin yabanc› kullan›c›lar›, çok kaygan oldu¤u için bu
tafllardan yak›n›yor, gezi bilgi kaynaklar›nda Lizbon’a ilk kez
gideceklere “ayaklar›n›za çok rahat ve yere s›k› basan
ayakkab›lar giyin, yokufllara dikkat edin” diye uyar›larda
bulunuyorlar. Sokaklarda o kadar da göz okflay›c› oldu¤u asla
söylenemeyecek olan “grafitti” bollu¤u da dikkat çekiyor.
Sokaklar bar, kafe ve fado evleri ile dolu. Sonuncusu bizim
Urfa’y› ça¤r›flt›r›yor...
ifllevlerini sürdürmeye devam ediyorlar... 3 adet füniküler de
toplu tafl›m a¤›na dahil... Taksilere gelince Avrupa’n›n en ucuzu.
Lizbon’un muhakkak görülmesi gereken yerlerinden biri de yine
tramvayla (15 numara!) gidilmesi daha yayg›n olan Belem
mahallesi. Burada Belem Kulesi ile 1502 yap›m› Jeronimos
Manast›r› en çok ilgi çeken iki yap›. Lizbon liman›n›n en uç
noktas›ndaki Belem Kulesi, Vasco de Gama’n›n keflfe ç›karken
karadan ayr›ld›¤› son nokta olarak da biliniyor ve kule de
manast›r da UNESCO Dünya Kültür Miras› Listesinde yer alan,
Portekiz’deki 13 kalemden biri. Belem için Internet’te ayr›nt›l›
bilgiler fluralarda:
www.mosteirojeronimos.pt/tr.wikipedia.org/wiki/Belém_Kulesi"
Sintra
Lizbon’daki ikinci günümüzde yine UNESCO Dünya Kültür Miras›
Listesi’nde yer alan “Sintra”ya gidildi. Sintra için “çok iyi
korunmufl bir dev aç›k hava müzesi” de denebilir. Portekiz’liler
Sintra’n›n “Peri masallar›ndaki saraylarla noktalanm›fl mistik
tepeleri ve cömertçe infla edilmifl villalar›ya” yüzy›llard›r ilgi
çekti¤ini vurgularken (www.golisbon.com), UNESCO da onu
neden listeye ald›¤›n› flöyle (Bkz.whc.unesco.org/en/list/723)
aç›kl›yor:
28 No’lu Tramvay ve Belem
Lizbon, toplu tafl›mac›l›¤›n her türlüsünü bir arada hizmete
sunuyor. Hayli eskimifl olmakla birlikte ifllerli¤ini koruyan bir
tramvay a¤› da var. Özellikle tarihi kent merkezinde tur atan “28
No’lu Tramvay” çok ilgi çekiyor. 7 tepeli flehrin yüksek
noktalar›na ç›karken bu tramvaylar “asansör” ad›n› al›p
52
“Sintra 19. yüzy›lda Avrupa
Romantik mimarisinin ilk
merkezi olmufltur. II.
Ferdinand harap bir manast›r›
bir kaleye dönüfltürürken,
Gotik, M›s›r, Magribi ve
Rönesans unsurlar›n
kullan›m›nda ve yerel ve
egzotik nadir a¤aç türlerini bir
arada ö¤üten parkta bu
duyarl›l›k sergilenmifltir. Onu
çevreleyen flerit içindeki di¤er
incelikli yap›lar da bu çizgiyi
korumufl, böylece parklar›yla, bahçeleriyle eflsiz bir birleflim
yarat›rken, Sintra, Avrupa’daki peyzaj mimarisinin geliflimini de
etkilemifltir.”
Lizbon’da da, Sintra’da da Endülüs izlerini görmek mümkün ama
onlar› paylaflmay› bir sonraki say›ya b›rakal›m...
Lizbon'un desenli kald›r›m tafllar›- Daha do¤rusu mozaikleri. Arkada flehir son
büyük depremden sonra yeniden planlayan Marques de Pambal'in ad› verilmifl
metro istasyonu girifli
Ayn› tafllar›n ne kadar kaygan oldu¤unun da resmidir!
Lizbon- Sintra - Peri masallar›ndaki saraylardan biri...
Sintra'da bir Endülüs çeflmesi...
Lizbon - Sintra - UNESCO'nun çok önemsedi¤i yap›lardan; "Saray"... D›fl görünüfl
ve ‹ç avlulardan biri. Burada da Endülüs mimarisinin bütün özellikleri zamana ve
kimlik de¤ifltirmelere ra¤men iyi direnmifl...
Lizbon- Sintra - Bu iflçilerin sokak sergisine eklenen heykelleri yerine
yerlefltirmeye çal›fl›rken, yüzlerindeki görülmeye de¤er o "sayg›l› ve endifleli
ifade" bu makine ile ne yaz›k çok az saptanabildi!
53
Haberler
HABERLER
BOYABAT’IN TAR‹H‹ DER‹NLEfi‹YOR
Günümüze kadar, eldeki yaz›l› kaynaklara dayan›larak Boyabat’›n
tarihinin, Kale’nin tarihi ile ba¤lant›l› olarak M.Ö 600–700
Paflagonyal›lar dönemi ile bafllad›¤› bilinmekteydi. Ancak .
Boyabat Belediye Baflkan› Mehmet Ermifl’ten al›nan bilgiye göre,
“2002 y›l›nda Boyabat-Sinop tünelli yol çal›flmalar› esnas›nda
Çulhal› Köyü s›n›rlar› içerisinde ortaya ç›kan Kovuklu Kaya’da
ç›kan tarihi mekânda yap›lan çal›flmalar sonucunda, Boyabat’›n
tarihinin M.Ö 4500’lü y›llara uzand›¤›” saptanm›flt›r. Baflkan
Ermifl kaz› sonuçlar›n› flöyle anlat›yor: “Sinop Müze Müdürlü¤ü
denetiminde ‹stanbul Üniversitesi arkeologlar›ndan Doç. Dr.
fievket Dönmez ve Sinop Müzesi arkeologu Fuat Dereli
taraf›ndan yürütülen kaz› sonunda, Kovuklu Kaya da Kalkolitik
ça¤a (M.Ö 4500) ait bulgular ele geçmifltir. Yap›lan kaz›da ayn›
zamanda M.Ö 3000–3200 tarihlerine ait bir Tunç Atölyesi de
tespit edilmifl, bu atölyede bulunan tafl kal›plarda; m›zrak ucu,
hançer vb. kesici aletlerin yap›ld›¤› ortaya ç›kar›lm›flt›r. Çulhal›
y›l önce, Selçuklar›n son zamanlar›nda veya Osmano¤ullar›’n›n
ilk zamanlar›nda de¤ifliklik geçirdi¤i saptanm›flt›r. Surlar, burçlar
ve önündeki hendek ile iç k›sm›ndaki su deposunda kullan›lan
tüm malzeme bir Türk-‹slam eseri oldu¤unu göstermektedir. .
köyü Kovuklu Kaya höyü¤ünün ‹lk Tunç ça¤›nda Boyabat
çevresindeki en önemli yerleflim yerlerinden biri oldu¤unu
anlafl›lm›flt›r. Bu tarihi çal›flma, ilçemizin tarihini M.Ö 4500
y›llar›na kadar derinlefltirmifltir.”
REF‹K DURU’YA ARMA⁄AN
Arkeoloji alan›nda yapt›¤› önemli kaz› çal›flmalar›yla, bu alan›n
öncü isimlerinin bafl›nda gelen Prof. Dr. Refik Duru ad›na
yay›nlanan, dostlar› ve meslektafllar›n›n çeflitli an› ve inceleme
yaz›lar›ndan oluflan Refik Duru’ya Arma¤an kitab› okurlar›yla
bulufltu. Gülsüm Umurtak, fievket Dönmez ve Asl›han
Yurtsever’in editörlü¤ünde haz›rlanan ve resim ve çizimlerle de
desteklenen kitap, arkeoloji alan›ndaki önemli araflt›rmalar› bir
araya getirmesi aç›s›ndan da önem tafl›yor.
Boyabat Kale Tünelleri (Yer alt› fiehri): Kale içinde tümüyle
anakayaya oyularak yap›lm›fl, kaya tünelleri, ilçe merkezinde
Kale’nin üzerine kuruldu¤u kaya kütlesi içerisinde yer
almaktad›r. Halk aras›nda Ç›rabozan diye adland›r›lan 3,5 mt.
eninde ve yaklafl›k 3 mt. Yüksekli¤inde, 299 basamakl›, 110 mt.
uzunlu¤unda olan ana tünele ba¤l›, ancak ana tünelden daha
küçük de¤iflik yönlerde 250 basamakl› tali tünellerden
oluflmaktad›r. Korunma ve bar›nma amac› ile kullan›lan
tünellerin büyük bir bölümünde yap›lan temizlik, ayd›nlatma ve
restorasyon çal›flmalar› sonucunda mekan, turizm hizmetine
sunulmufl, di¤er bölümlerde çal›flmalar devam etmektedir.
Boyabat Kalesi
Boyabat ilçe merkezinde bulunan ve MÖ 6-7. yy’da
Paflagonyal›lar taraf›ndan yap›lm›fl olan Boyabat kalesi de,
“Boyabat Kalesi Restorasyon ve Çevre Düzenleme” projesi
sonucunda Boyabat Belediyesi taraf›ndan onar›larak turizme
aç›ld›. Uygulama sonucunda Helenistik Roma ve Bizans
dönemine ait eserler ortaya ç›km›fl, turizm hizmetine sunuldu.
Anadolu medeniyetlerini, yapt›¤› araflt›rma ve kaz› çal›flmalar›yla
ortaya ç›karan önemli bilim insanlar›ndan biri olan Prof. Dr. Refik
Duru’nun katk›lar›na bir tür flükran borcu olarak gerçeklefltirilen
kitapta, Duru’nun kaz› alanlar›nda kurdu¤u dostluklar da yer
al›yor. Gaziantep Bölgesindeki Tilmen ve Gedikli-Karahöyük
kaz›s›, Burdur-Antalya Bölgesi Kuruçay kaz›s›, Höyücek kaz›s› ve
2700 y›ll›k tarihi bir eser olan Boyabat kalesi eski kesinti, oyma
ve tünelleriyle, tarih boyunca yap›lan çeflitli ilavelerle
de¤ifliklikler geçirmifl, kale surlar› ve burçlar›n›n tahminen 750
55
HABERLER
Antalya Badema¤ac› kaz›s› s›ras›nda geliflen dostluklar ve
paylafl›mlar okuyucuya aktar›l›yor.
Ege Yay›nlar› taraf›ndan 2007 y›l›nda yay›nlanan 289 sayfal›k
kitapta, Duru’nun hayat›na yak›ndan tan›kl›k etmifl olan ÇEKÜL
Vakf› Baflkan› Metin Sözen’in de bir yaz›s› bulunuyor. Metin
Sözen yaz›s›nda yak›n dostunu flu cümlelerle anlat›yor: “Onun
varl›¤›nda, iz b›rakan kimlikleri ve onlar›n yaratt›¤› ortamlar›
do¤ru belirlemek, dünü bugüne ba¤lamay› da kolaylaflt›r›r. Onun
yaflam›nda bilgiye dayal› sayg›n›n hep egemen olmas›, ald›¤›
miras›n niteliyle ilgilidir. Onun yaflam öyküsünü yak›ndan
izleyenler, günümüzün yayg›n kültüründen uzak bu ‘özverili
çal›flmalar›n’, büyük bir sabr›n ve süreklili¤in ürünü oldu¤unu
bilirler.”
Hadrian (M.S. 117-138) zaman›nda zirveye ulaflan ünüyle
Allianoi’nin tarihi neredeyse on befl yüzy›la yay›lmaktad›r.
Allianoi’nin emsalsiz arkeolojik de¤eri, 2001 y›l›nda Kültür
Bakanl›¤› Do¤al ve Kültürel Miras›n Korunmas›’ndan
sorumlu ‹zmir Koruma Kurulu taraf›ndan da kabul edilmifl
ve Allianoi “A S›n›f› Korunmas› Gerekli Arkeolojik Alan”
ilan edilmifltir.
Prof. Dr. Refik Duru’nun kitaplar›ndan baz›lar› ise flunlar:
Kuruçay Höyü¤ü Kaz›lar›. 1978-1979 Çal›flma Raporu, Anadolu
Araflt›rmalar›-Ek Yay›n 2, ‹stanbul, 1980
Kuruçay Höyük I. 1978-1988 Kaz›lar›n›n Sonuçlar›. Neolitik ve
Erken Kalkolitik Ça¤ Yerleflmeleri, Ankara, (TTK Yay›nlar› V.
Dizi, sa. 44)
Kuruçay Höyük II. 1978-1988 Kaz›lar›n›n Sonuçlar›. Geç Kalkolitk
ve ‹lk Tunç Ça¤› Yerleflmeler, Ankara (TTK Yay›nlar› V. Dizi, sa.
44), 1996
Unutulmufl Bir Baflkent – Tilmen. ‹stanbul, 2003
Bununla birlikte, e¤er derhal bir önlem al›nmaz ve Türk
yetkililer 2007 yaz›nda inflaat› tamamlanan Yortanl› Sulama
Baraj›n›n kapaklar›n› kapatmaya karar verirlerse, bu
istisnai arkeolojik sit sular alt›nda kalacakt›r. Europa
Nostra’n›n bugünkü baflvurusu daha önceleri bu konuda
pek çok Türk uzman ve dernekleri, Avrupa Birli¤i
kurulufllar› ve içlerinde Europa Nostra, EAA ve ICOMOS’un
da bulundu¤u uluslararas› koruma kurullar›n›n yapm›fl
olduklar› uyar› ve baflvurular› izlemektedir.
EUROPA NOSTRA ALLIANOI’Y‹ KURTARMAK ‹Ç‹N EXPO 2015’E
BAfiVURUYOR
Yortanl› Baraj›’n›n devreye girmesiyle sular alt›nda kalacak olan
Allianoi için umutlar tükenirken, kültürel miras›n korunmas›yla
ilgili en etkili uluslararas› kurulufllardan biri olan Europa
Nostra’n›n giriflimini duyuran Bas›n Bülteni’ni okurlar›m›z›n
dikkatine sunar›z.
“‹zmir “Herkes için Sa¤l›k” temas›yla EXPO 2015’in
adaylar› aras›nda bulunmaktad›r. Bu ba¤lamda, Türk
Hükümeti’nin tarihteki en önemli tedavi merkezlerinden
birini yok etmekle sonuçlanacak bir plan› uygulamas›,
olay› daha da müessif ve kabul edilemez k›lmaktad›r. Oysa
EXPO 2015 Allianoi’yi kurtarmak için önemli f›rsatlar ve
gerekli kaynaklar› da sa¤layabilir. fiimdiye dek sit alan›n›n
sadece %20’si gün ›fl›¤›na ç›kar›lm›flt›r. Bu aç›dan Allianoi,
ortak Avrupa tarihimiz ve kültürümüz aç›s›ndan paha
biçilmez bilgi kayna¤› oluflturmaktad›r. Bu nedenle Europa
Nostra daha fazla gecikme olmaks›z›n, alan›n uygun bir
biçimde kaz›lmas› ve belgelenmesi konusuna dikkat
çekmektedir.
“Hague, 29 Subat 2008 – Tarihi miras›n korunmas›yla ilgili
250 Avrupa kuruluflunu temsil eden Avrupa PanFederasyonu Europa Nostra, Uluslar aras› Fuarlar Bürosu
Sekreteri Vicente González Loscertales ve ‹zmir Valisi
Cahit K›raç’a, tarihi kent Allianoi’nin korunmas›n›
sa¤lamak üzere müdahale etmeleri konusunda baflvuruda
bulundu.
“Türkiye’nin bat›s›nda, ‹zmir yak›nlar›nda bulunan Allianoi,
bilinen en büyük ve en iyi korunmufl, halen flifal› termal
sulara sahip tarihi tedavi merkezlerinden biri olarak
görülmektedir. Helenistik ça¤dan bafllayarak 11. yüzy›la
de¤in önemli bir tedavi merkezi olarak bilinen, ‹mparator
56
HABERLER
sunulmufl olmas›d›r.
“Europa Nostra’n›n daha önce Türk hükümetine
gönderdi¤i mesajlarda da vurguland›¤› gibi, Allianoi kültür
ve sa¤l›k turizmi aç›s›ndan çok nitelikli bir hedef
oluflturmakta ve bu konuda büyük potansiyel tafl›maktad›r.
Alan›n yerel nüfus için getirece¤i tart›fl›lmaz yararlar›n›n,
etkin ömrü 50 y›ldan fazla olmayacak bir sulama baraj› ile
karfl›laflt›r›ld›¤›nda, çok daha fazla ve önemli oldu¤u
aflikard›r. Bu nedenle sürdürülebilir kalk›nma için bölgede
alternatif bir plan›n karfl›laflt›rmal› olarak ele al›nmas› son
derece gereklidir.
Mersin Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
Araflt›rma Görevlisi Erkan Alkaç’›n verdi¤i bilgiye göre, kitapta,
Nagidos’un “Co¤rafi–Topografik Özellikleri ve Tarihi Geliflimi”,
“Mimarisi”, “Nekropolleri”, “Seramikleri”, “Heykelcikleri”,
“Sikkeleri” ve “Sonuç”tan oluflan toplam yedi bölüm bulunuyor.
Tarsus gibi co¤rafi olarak daha uzakta olan di¤er Kilikia
yerleflimleri ile
karfl›laflt›r›lmalar›n yan› s›ra,
Akdeniz ve Ege kentleriyle de
benzerlikler ve farkl›l›klar
üzerinde duruluyor. Ayr›ca
Nagidos’un seramik amphora,
sikke, piflmifl toprak heykelcik
ve mimari olarak kendine has
özellikleri ve formlar› da
saptan›yor.
“2006 y›l›nda Türkiye Kültür Bakanl›¤› taraf›ndan kurulan
Özel Bilim Kurulu alan›n sular alt›nda kalmas›ndan önce,
sit alan›n›n toprak bir duvarla korunmas› veya arkeolojik
alana ait en önemli strüktürlerin baflka bir yere tafl›nmas›
gibi bir dizi alternatif koruma önerisi getirmifltir. Bu
önerilerin henüz hiçbiri uygulanmam›flt›r, ancak Europa
Nostra onay verildi¤i takdirde bunlar›n uygulanmas› için
hala biraz zaman oldu¤una inanmaktad›r.”
Alkaç, kaz› çal›flmalar›yla ilgili
flu bilgileri de veriyor: “Mimari
ö¤elerden, kulelere sahip savunma sistemi, yamaç evleri ve
mezarlar ele al›nm›flt›r. Savunma sistemi, yamaç evler ve
tepenin güney yamac›nda yer alan Tholos’un bilgisayarlarla üç
boyutlu canland›rmas› gerçeklefltirilmifltir. Arkaik, Klasik ve
Hellenistik dönemlere ait seramiklerin yard›m› ile kentin, Yunan
dünyas› ile ba¤lant›lar› tespit edilmifltir. Amphora ve amphora
mühürleri ise, Nagidos’un M.Ö. 5. yy. ikinci yar›s›ndan M.Ö.
yaklafl›k 175 y›llar› aras›ndaki süreçte Akdeniz ticaretindeki
faaliyetlerini ortaya koymufltur. Hellenistik dönemde kendi
amphora mühürleme sistemini gerçeklefltiren Nagidos’un, Kuzey
ve Güney Ege, K›br›s ve Do¤u Akdeniz ile ticari ba¤lant›lar
kurdu¤u, kentte yap›lan kaz›lar sonucu anlafl›lm›flt›r.
DA⁄LIK KL‹KYA’DA B‹R ANT‹K KAZININ SONUÇLARI: NAG‹DOS
Antik Ça¤’da Da¤l›k Kilikia’da bir liman kenti olan Nagidos,
Mersin ‹li, Bozyaz› s›n›rlar› içinde Anamur’un 10 km. do¤usunda
yer almaktad›r. Mersin Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Baflkan›
Prof. Dr. Serra Durugönül baflkanl›¤›nda 1998-2002 y›llar›
aras›nda Nagidos’ta gerçeklefltirilen arkeolojik kaz›lar ve yüzey
araflt›rmalar›ndan elde edilen verilerle ilgili de¤erlendirmeler,
Suna – ‹nan K›raç Akdeniz Medeniyetleri Araflt›rma Enstitüsü
Yay›nlar› aras›nda ç›kan, Da¤l›k Kilikia’da Bir Antik Kent
Kaz›s›n›n Sonuçlar›, Nagidos bafll›kl› bir kitapta topland›.
Kaz›n›n ve yay›n›n önemi, flimdiye kadar bu bölge hakk›ndaki
bilgilerin çok yetersiz olmas› ve bu yay›n ile Do¤u Akdeniz
arkeolojisine birçok yeni verinin ve bilimsel de¤erlendirmenin
“Ayr›ca Nagidos kent sikkeleri, Makedonya, Troas, Ionia, Karia,
Pamphylia ve Kilikia Bölgeleri sikkeleri ile Satrapl›k, Seleukos ve
Ptolemaios dönemlerine ait olduklar› saptanan sikkeler
bulunmufltur. Arkaik ve Hellenistik dönemlere ait piflmifl toprak
ve bronz heykelcikler aras›nda, K›br›s etkili ama yerel üretilmifl
piflmifl toprak eserler ile Hellenistik döneme ait silen bafl› kal›b›
dikkati çekmektedir.”
ÇOCUKLAR KENTLER‹N‹ TANIYOR, ANLATIYOR
Kentler; kültürlerini, tarihlerini, co¤rafyalar›n›, mekanlar›n›,
k›sacas› kimliklerini çocuklarla paylaflmay› sürdürüyor.
ÇEKÜL Vakf›’n›n yürüttü¤ü “Kentler Çocuklar›nd›r Kültürel E¤itim
57
ve hayvan türleri, jeolojik ve ekolojik özellikleriyle co¤rafi
konumu hakk›nda verdi¤i bilgilerle bafllad›. Do¤anbey Köyü ve
Dilek Yar›madas› Milli Park› çevresindeki geziyle devam etti.
Mimar Yahfli Karamollao¤lu’nun Kufladas›’n›n kent dokusu ve
mimari özellikleri hakk›ndaki sunumunun ard›ndan ö¤renciler,
Kufladas› ÇEKÜL Temsilcisi Dr. Ayfle G. fierifo¤lu ve Mimar Ümit
Özkan rehberli¤inde, Kufladas›’ndaki önemli yap›lar› gezdiler.
Bölgede yaflam›fl uygarl›klar, arkeolojik kal›nt›lar ve eserler
konusunda Prof. Dr. Zeynep Mercangöz bilgi verdi; Dr. Emine
Tok ise Kad› Kalesi ve Güvercinada Kalesi’nin gezi rehberli¤ini
yapt›. Seramik atölyesi çal›flmas› ise Sibel Alpaslan
rehberli¤inde yap›ld›. Adnan Menderes Üniversitesi iflbirli¤iyle
yap›lan e¤itim çal›flmas› sonunda 30 ö¤renci sertifikalar›n› ald›.
Program›” 2008 y›l›nda da tüm h›z›yla devam ediyor. 3-6 Ocak’ta
Kocaeli, 3-5 Ocak’ta Kufladas›, 10-13 Ocak’ta Çanakkale ve 2123 fiubat’ta ise Denizli yeni “Kültür Elçileri”ne kavufltu.
Çanakkale
ÇEKÜL Çanakkale Temsilcili¤i ve Çanakkale Belediyesi
iflbirli¤iyle yap›lan e¤itimin yereldeki gönüllü e¤itmenli¤ini, Doç
Dr. Telat Koç (ÇOMÜ-Co¤rafya böl.), Yrd. Doç. Dr. Rüstem Aslan
(ÇOMÜ-Arkeoloji Böl.), Mimar ‹smail Erten ve Filiz Mutay yapt›.
Teorik bilgilendirme ve e¤itimlerin yan› s›ra kent ve il ölçe¤inde
yap›lan gezilerle, yerel co¤rafya ve kültüre etkileri, arkeoloji ve
kültür, kent tarihi ve kent kültürü, yaflam ve yemek kültürü
konular›nda da somut bilgiler verildi. Çanakkale’de “Bana
Kentimi tan›t, bana kendimi tan›t” diyerek sertifikalar›n› alan 30
kültür elçisi, her ay toplanma karar› ald›.
Denizli
Denizli’de de “Kentler Çocuklar›nd›r Kültürel E¤itim Program›”,
ÇEKÜL Temsilcili¤i, Valilik, Mimarlar Odas› ve Belediye
iflbirli¤iyle, ‹l Milli E¤itim Müdürlü¤ü ve Atatürk ‹lkö¤retim Okulu
yönetici ve ö¤retmenlerinin katk› ve gayretleriyle gerçekleflti.
Toplam 22 ö¤rencinin kat›ld›¤› program›n yerel e¤itmenleri,
Araflt›rma Görevlisi Tülay Aygören (Pamukkale ÜniversitesiCo¤rafya Ö¤retmenli¤i), Arkeolog Haflim Y›ld›z, ÇEKÜL Temsilcisi
Mimar Ahmet Yoldafl ve Ö¤retmen Abdülgaffar Nemutlu,
gönüllü katk›lar›n› sundu. Tülay Aygören’le Kakl›k, Haflim
Y›ld›z’la Pamukkale, Ahmet Yoldafl’la kent dokusunda
incelemeler yapan ö¤renciler, kentleri hakk›nda ayr›nt›l› bilgi
ald›.
Kocaeli
E¤itim program›, ÇEKÜL Kocaeli Temsilcili¤i’nin organizasyonu
ile uyguland› ve Kocaeli Üniversitesi Mimarl›k Fakültesi’nden
Yrd. Doç. Dr. Gül Köksal’›n “Kocaeli Kent Mimarisi” ile ilgili
yapt›¤› sunumla bafllad›. Ard›ndan Kocaeli Büyükflehir Belediyesi
Müzeler fiube Müdürü Mustafa Çak›r ve Belediye Program
Sorumlusu Canan Cürgen “SEKA Sit Alan›” hakk›nda bilgi verdi.
E¤itim sunumlar›n› destekleyen geziler s›ras›nda ö¤renciler,
Çukurba¤ Mevkii, ‹zmit Arkeoloji Müzesi, Kasr-› Hümayun (Av
Köflkü), Pembe Köflk, Kapanca Sokak ve S›rr› Pafla Kona¤›’nda
incelemeler yapt›lar ve tafl›nmaz kültür miras› örnekleri hakk›nda
bilgi ald›lar. E¤itim sonunda düzenlenen törenle sertifikalar›n›
alan ö¤renciler, kentlerinin ilk ‘Kültür Elçileri’ oldu.
E¤itimden sonra “Denizli Kültür Elçileri Komitesi”ni kuran
çocuklar, kentlerinin do¤al miras›n› korumaya yönelik projelerle
bu bilinci yaflatmaya karar verdi.
BERGAMA BELED‹YES‹ RÖLEVE-RESTORASYON BÜROSU’NDAN
ÖNEML‹ B‹R H‹ZMET
Bergama Belediyesi bünyesinde 2001’de kurulan Rölöve
Restorasyon Bürosu, o y›llarda büro sorumlusu yüksek mühendis
Kufladas›
E¤itim, Kufladas› Milli Park fiefi Erdinç Kutsal’›n bölgenin bitki
58
kenti mesken tutmufl say›s›z uygarl›¤a tan›kl›k eden tarihsel ve
kültürel varl›klar›yla Niksar’›n dünden bugüne uzanan serüvenini,
zengin bir görsellik eflli¤inde anlat›yor.
Niksar, göz kamaflt›r›c› bitki örtüsü ve do¤al kaynaklar›, stratejik
ve co¤rafi konumu nedeniyle tarih boyunca farkl› insan
topluluklar›n›
kendine
çekmifl. Pek
çok kavim,
beylik, devlet
ve
imparatorluk,
Niksar
topraklar›n›
yaflama alan›
olarak seçmifl.
Böyle bir
kaynaktan
beslenen
Niksar’da son
y›llarda
hummal› bir
koruma çabas› göze çarp›yor. Niksar Belediyesi kültür varl›klar›n›
korumay›, onarmay›, aya¤a kald›rmay›, hatta bulup ortaya
ç›karmay› görev edinmifl. Niksar'› geçmiflteki zengin ve mutlu
günlerine götürmenin yolu yine kendi geçmiflinden geçiyor. Kitap
bir anlamda, Niksar’›n kültürel varl›klar›n›n da bir envanteri
niteli¤inde.
Bülent fiahin’in yönetiminde k›sa zamanda 21 evin rölöve
restorasyon projelerini haz›rlayarak, cephe ve sokak
sa¤l›klaflt›rma çal›flmalar›na bafllad›. Büro, kuruluflundan bu yana
çok say›da projeyi gerçeklefltirdi. Son olarak Rölöve Restorasyon
Bürosu, Bergama Belediyesi’nin Uluslararas› LOGO East
Program›
kapsam›ndaki
“‹nsanl›¤›n Evrensel
Kültürel Miras›
Bergama” projesi
çerçevesinde bir
bilgilendirme
k›lavuzu
yay›nlayarak, önemli
bir ihtiyaca cevap
veren bir çal›flmaya
imza att›.
2007 y›l›nda
yay›nlanan ve
“Bergama’daki
Tescilli Yap›
Sahipleri ‹çin Bilgilendirme K›lavuzu” bafll›¤›n› tafl›yan kitapç›k,
Bergama’da say›lar› 500’ü aflan tescilli yap›lar›n nas›l
korunaca¤›na yönelik yurttafllara yol göstermeyi amaçl›yor.
Tarihi çevreyi koruman›n önemi ile an›t ve sit türleri hakk›nda
verilen k›sa bilgilerden sonra Bergama’n›n tarihi çevresi ve
tescilli yap›lar tan›t›l›yor. Daha sonra da tescilli yap› sahipleri
için maddi yard›m olanaklar› ayr›nt›lar›yla anlat›l›yor. Bu bafll›k
alt›nda; maddi yard›m alabilecek kifli ve kurulufllar, yard›m›n
türleri, yard›m için yap›lacak baflvurularda istenen belgeler,
de¤erlendirme ölçütleri, yard›m tutarlar›, sözleflme ve ödeme
koflullar›n›n yan› s›ra restorasyon kredileri de ayn› s›ra ile
aç›klan›yor. K›lavuzun ikinci bölümü ise, Bergama’da yap›lan
restorasyon çal›flmalar›na ayr›lm›fl. Arasta, Eski Belediye Hizmet
Binas›, Eski K›z Meslek Lisesi, Gazi Pafla ‹lkokulu, Hac› Hekim
Hamam›, Küplü Hamam, Kurflunlu Cami, Mescidalt› Mescidi ve
sokak sa¤l›klaflt›rma çal›flmalar› tan›t›l›yor. Konu ile ilgili yasal
düzenlemeler de k›lavuzun sonunda bir tablo halinde veriliyor.
ÖZÜR VE DÜZELTME
Yerel Kimlik dergisinin Ekim-Kas›m-Aral›k 2007 tarihli 12.
say›s›n›n 11. sayfas›ndaki Tekirda¤ Semineri’nin panel
konuflmalar› bölümünde, Prof. Dr. Ruflen Kelefl’in konuflma
metninde yer alan iki yanl›fl ifadeyi afla¤›daki gibi düzeltir, Say›n
Hocam›z ve okurlar›m›zdan özür dileriz.
“Anayasa'n›n 90. maddesi” diye bafllayan paragraf›n "Ancak
sözleflme, temel hak ve özgürlükler d›fl›nda di¤er konularda
Türk yasalar›n›n üstünde kabul edilir," biçimindeki son cümlenin
yeni flekli; "Ancak, sözleflme, temel hak ve özgürlükler
konusunda Türk yasalar›n›n üstünde kabul edilir," olacakt›r.
Özellikle tarihi ve kültürel varl›k niteli¤indeki yap› sahiplerine,
yapacaklar› onar›mlarla ilgili gerekli bilgilerle yol gösteren
k›lavuz, birçok yerel yönetime de örnek olacak bir nitelik tafl›yor.
N‹KSAR’IN YEN‹ K‹TABI
Ali Akdamar taraf›ndan kaleme al›nan Uygarl›klar Merkezi
Niksar, Vak›flar Genel Müdürlü¤ü’nün deste¤iyle Niksar
Belediyesi Yay›nlar› aras›ndan ç›kt›, Kitap, Hititlerden bu yana
59
ÜYE BELED‹YELER
SIRA
NO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
BELED‹YE BAfiKANI
BELED‹YES‹
‹L‹
fiEVKET YAZGAN
AYTAÇ DURAK
ABDULLAH KAPTAN
MEHMET OSMANBAfiO⁄LU
VEDAT ERASLAN
MEVLÜT GÜLMEZ
fiEF‹K TÜRKMEN
KENAN YÜCESOY
NEVZAT PALTA
OSMAN SAL‹H ÇEL‹KEL
MUSTAFA BALO⁄LU
HÜSEY‹N SAYKAN
AV. HASAN S‹PAH‹O⁄LU
VEYSEL T‹RYAK‹
‹SMA‹L AYNUR
AL‹ YILDIRIM
‹SMET ÖZARSLAN
SUPH‹ ALP
MEL‹H GÖKÇEK
MEHMET YELO⁄LU
MENDERES TÜREL
BAHT‹YAR YAfiAR
FUAT SÜME
MUSTAFA KÖRÜKÇÜ
‹LHAM‹ ORTEK‹N
MUHS‹N ÇELEB‹
H.BÜLENT TÜRKÖZEN
FAT‹H KAYA
MEHMET KILIÇER
AHMET ALTINTEL
SELAHATT‹N GÜRKAN
MEHMET BALCI
RAfi‹T ÜRPER
‹BRAH‹M ÖZTÜRK
‹SMA‹L ÜNAL
OSMAN GÜNGÖR
MANSUR YAVAfi
DAVUT UZUNER
SEL‹M YA⁄CI
ABDÜLKAD‹R YÜKSEL
M. CUMHUR fiENER
CEVDET ÖZDEM‹R
MAZLUM A⁄AN
A.RIZA SOYSAL
Abana Belediyesi
Adana Büyükflehir Belediyesi
Afyon Belediyesi
A¤›rnas Belediyesi (Melik Gazi)
A¤lasun Belediyesi
Ahlat Belediyesi
Akçaabat Belediyesi
Akdeniz Belediyesi
Aksaray Belediyesi
Akseki Belediyesi
Akflehir Belediyesi
Alacahüyük Belediyesi
Alanya Belediyesi
Alt›nda¤ Belediyesi
Alt›noluk Belediyesi
Amasra Belediyesi
Amasya Belediyesi
Anamur Belediyesi
Ankara Büyükflehir Belediyesi
Antakya Belediyesi
Antalya Büyükflehir Belediyesi
Araç Belediyesi
Arsuz Belediyesi
Avanos Belediyesi
Ayd›n Belediyesi
Ayd›nlar Belediyesi
Ayval›k Belediyesi
Bahçeli (Bor) Belediyesi
Balaban Belediyesi
Bart›n Belediyesi
Battalgazi Belediyesi
Beçin Belediyesi
Bergama Belediyesi
Besni Belediyesi
Befliktafl Belediyesi
Beymelek Belediyesi
Beypazar› Belediyesi
Bigadiç Belediyesi
Bilecik Belediyesi
Birecik Belediyesi
Birgi (Ödemifl) Belediyesi
Bitlis Belediyesi
Bodrum Belediyesi
Bo¤azkale Belediyesi
Kastamonu
Adana
Afyon
Kayseri
Burdur
Bitlis
Trabzon
Mersin
Aksaray
Antalya
Konya
Çorum
Antalya
Ankara
Bal›kesir
Bart›n
Amasya
Mersin
Ankara
Hatay
Antalya
Kastamonu
Hatay
Nevflehir
Ayd›n
Siirt
Bal›kesir
Ni¤de
Darende-Malatya
Bart›n
Malatya
Mu¤la
‹zmir
Ad›yaman
‹stanbul
Kale-Antalya
Ankara
Bal›kesir
Bilecik
fianl›urfa
‹zmir
Bitlis
Mu¤la
Çorum
60
ALAN
KODU
366
322
272
352
248
434
462
324
382
242
332
364
242
312
266
378
358
324
312
326
242
366
326
384
256
484
266
388
422
378
422
252
232
416
212
242
312
266
228
414
232
434
252
364
TEL
FAKS
564 11 65
454 19 11
215 22 53
293 23 15
731 26 64
412 41 13
227 13 00
336 65 83
213 10 59
678 10 08
813 29 06
422 75 15
513 10 02
311 89 73
396 15 64
315 10 81
218 80 14
814 11 15
384 33 00
213 59 51
241 22 81
362 10 12
643 33 34
511 40 64
226 63 52
461 20 07
312 10 21
332 20 11
635 60 04
227 02 29
841 30 01
515 04 01
633 10 40
318 10 09
280 48 00
872 11 10
762 25 10
614 12 09
212 10 42
652 10 07
531 50 04
226 59 11
316 12 14
452 20 21
564 10 18
454 37 87
212 09 74
293 23 13
731 26 42
412 41 17
227 13 11
336 40 16
213 15 73
678 12 66
812 68 15
422 75 17
513 05 02
309 19 19
396 15 54
315 19 86
218 32 86
814 20 20
384 09 64
214 91 99
249 52 75
362 12 19
643 20 72
511 40 65
226 63 22
461 23 10
312 32 19
332 20 29
635 64 35
227 40 13
841 30 50
515 00 05
633 20 12
318 12 21
280 48 02
872 11 14
763 13 58
614 33 13
212 18 02
652 13 92
531 51 77
226 59 12
316 49 13
452 20 21
ÜYE BELED‹YELER
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
AHMET HELVACI
MEHMET ERM‹fi
MUSTAFA fiEV‹K
SEBAHATT‹N AKKAYA
F‹KRET AKOVA
H‹KMET fiAH‹N
AHMET YAfiAR TOKTAfi
SAM‹ BAYIRBAfiI
DR. HASAN AKGÜN
AYDIN BUDAK
ÜLGÜR GÖKHAN
‹RFAN D‹NÇ
TURAN ATLAMAZ
KAD‹R ER
M.EROL KARAKULLUKÇU
N‹HAT ZEYBEKÇ‹
RAMAZAN KAPAR
RECEP ÖZKAN
MÜMTAZ AL‹USTAO⁄LU
MEHMET GÜRES‹NL‹
AV.OSMAN BAYDEM‹R
MUKADDES KUB‹LAY
SELÇUK DULKAD‹RO⁄LU
HAMD‹ SEDEFÇ‹
YUNUS BOZBEY
M.SÜLEYMAN SELMANO⁄LU
HÜSEY‹N YAPICI
AHMET YEN‹HAN
MUSTAFA ERTU⁄RUL
MEHMET fiEREFL‹O⁄LU
AHMET KÜÇÜKLER
EKREM TAfiKESD‹K
YILMAZ BÜYÜKERfiEN
AHMET GENÇ
MUSTAFA DEM‹R
NA‹L DÜLGERO⁄LU
GÖKHAN DEM‹RA⁄
ASIM U. GÜZELBEY
HURfi‹T YÜKSEL
ETHEM fiAH‹N
FEVZ‹ GÜNAL
ABDÜLKAD‹R YILMAN
MUSTAFA CANLI
HASAN YILMAZ
KUDRET ÖZEfi
H. HÜSEY‹N MÜLAZIMO⁄LU
Bolvadin Belediyesi
Boyabat Belediyesi
Buldan Belediyesi
Burdur Belediyesi
Burhaniye Belediyesi
Bursa Büyükflehir Belediyesi
Bünyan Belediyesi
Büyükbürüngüz Belediyesi
Büyükçekmece Belediyesi
Cizre Belediyesi
Çanakkale Belediyesi
Çank›r› Belediyesi
Çorum Belediyesi
Daday Belediyesi
Datça Belediyesi
Denizli Belediyesi
Derik Belediyesi
Develi Belediyesi
Devrekani Belediyesi
Divri¤i Belediyesi
Diyarbak›r Büyükflehir Belediyesi
Do¤ubayaz›t Belediyesi
Dulkadirli Belediyesi
Edirne Belediyesi
Edremit Belediyesi
Elaz›¤ Belediyesi
Elmal› Belediyesi
Erbaa Belediyesi
Erciyes Belediyesi
Erkilet Belediyesi
Erzurum Büyükflehir Belediyesi
Eskigediz Belediyesi
Eskiflehir Büyükflehir Belediyesi
Eyüp Belediyesi
Fatih Belediyesi
Finike Belediyesi
Foça Belediyesi
Gaziantep Büyükflehir Belediyesi
Giresun Belediyesi
Gölyaz› Belediyesi
Göreme Belediyesi
Göynük Belediyesi
Gümüflhane Belediyesi
Güneflli ‹lk Kademe Belediyesi
Güzelyurt Belediyesi
Halkap›nar Belediyesi
61
Afyon
Sinop
Denizli
Burdur
Bal›kesir
Bursa
Kayseri
Kayseri
‹stanbul
fi›rnak
Çanakkale
Çank›r›
Çorum
Kastamonu
Mu¤la
Denizli
Mardin
Kayseri
Kastamonu
Sivas
Diyarbak›r
A¤r›
K›rflehir
Edirne
Bal›kesir
Elaz›¤
Antalya
Tokat
Kayseri
Kayseri
Erzurum
Kütahya
Eskiflehir
‹stanbul
‹stanbul
Antalya
‹zmir
Gaziantep
Giresun
Bursa
Nevflehir
Bolu
Gümüflhane
Kayseri
Aksaray
Konya
272
368
258
248
266
224
352
352
212
486
286
376
364
366
252
258
482
352
366
346
412
472
386
284
266
424
242
356
352
352
442
274
222
212
212
242
232
342
454
224
384
374
456
352
382
332
612 52 34
315 10 01
431 35 83
233 16 51
412 64 50
223 50 41
712 10 40
295 42 95
883 29 96
616 17 58
217 54 02
212 14 00
225 08 10
616 10 05
712 30 98
265 21 37
251 30 24
621 60 41
638 10 13
418 11 13
221 13 18
312 64 03
226 21 10
213 50 11
373 44 24
218 10 05
618 67 01
715 10 19
424 25 15
344 05 20
233 01 80
423 01 15
231 10 90
612 20 01
534 80 20
855 11 02
812 11 27
211 12 00
216 21 82
485 50 36
271 21 21
451 60 20
213 10 10
292 23 64
451 20 19
771 20 20
612 48 29
315 30 18
431 30 08
233 53 94
412 10 06
225 18 16
712 19 47
295 43 50
883 69 68
616 85 13
217 12 28
213 25 05
212 38 00
616 22 94
712 34 92
242 10 79
251 30 39
621 24 74
638 13 14
418 10 02
223 45 00
312 63 99
226 20 75
212 09 94
374 40 06
212 28 82
618 12 78
715 11 47
424 25 13
344 05 23
233 02 20
423 07 03
220 42 35
544 00 02
532 53 71
855 32 25
812 24 22
211 12 53
216 33 27
485 51 25
271 21 24
451 24 54
213 73 52
292 23 65
451 20 36
771 21 98
ÜYE BELED‹YELER
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
H‹KMET KARAAL‹
‹BRAH‹M ÖZYAVUZ
ABDULVAHAP KUSEN
ZEKER‹YA KARAYOL
‹DR‹S GÜLEÇ
ORHAN ÖZTÜRK
AZ‹Z KOCAO⁄LU
KADR‹ ÖNYILMAZ
SELAM‹ ÖZTÜRK
MUSTAFA POYRAZ
SÜLEYMAN TOPÇU
MUSTAFA fiALVARLI
EM‹N METE
HAL‹L POSBIYIK
AL‹ KANTÜRK
MEHMET MUGAY‹TO⁄LU
NA‹F AL‹BEYO⁄LU
TURHAN TOPÇUO⁄LU
HAL‹L KOCAER
ABDULLAH ÇEK‹Ç
MEHMET ÖZHASEK‹
fiÜKRÜ BALCI
MUSTAFA HAZNEDAR
‹BRAH‹M ÜNAL
HAL‹M ÇAKIR
‹BRAH‹M KARAOSMANO⁄LU
A. MUZAFFER TUNÇA⁄
TAH‹R AKYÜREK
KAZIM ÖZGAN
HAL‹L GÜLCÜ
FUAT AKDO⁄AN
ÜNAL fiAH‹N
DURSUN HAMD‹ ÖZ
L‹NA C‹LL‹
MUSTAFA ‹ÇA
H. CEMAL AKIN
M. TAH‹R KAHRAMANER
BÜLENT KAR
MET‹N PAMUKÇU
NURAN ATLI
DR. MEMDUH BÜYÜKKILIÇ
Ö. HAKAN DEM‹RSOY
fiEHMUS NASIRO⁄LU
FEVZ‹ TOPUZ
NA‹L fiAHAN
EROL DEM‹RH‹SAR
Harbiye Belediyesi
Harran Belediyesi
Hasankeyf Belediyesi
‹ncesu Belediyesi
‹nebolu Belediyesi
‹skilip Belediyesi
‹zmir Büyükflehir Belediyesi
‹znik Belediyesi
Kad›köy Belediyesi
Kahramanmarafl Belediyesi
Kale Belediyesi
Kalkan Belediyesi
Karacasu Belediyesi
Karadeniz Ere¤li Belediyesi
Karaman Belediyesi
Karap›nar Belediyesi
Kars Belediyesi
Kastamonu Belediyesi
Kafl Belediyesi
Kaymakl› Belediyesi
Kayseri Büyükflehir Belediyesi
Kemah Belediyesi
Kemaliye Belediyesi
Kemerhisar Belediyesi
K›rflehir Belediyesi
Kocaeli Büyükflehir Belediyesi
Konak Belediyesi
Konya Büyükflehir Belediyesi
Kozan Belediyesi
Kula Belediyesi
Kufladas› Belediyesi
Kuruköprü Belediyesi
Kuyucak Belediyesi
Küçükdalyan Belediyesi
Kütahya Belediyesi
Malatya Belediyesi
Malazgirt Belediyesi
Manisa Belediyesi
Mardin Belediyesi
Maz›da¤› Belediyesi
Melikgazi Belediyesi
Mezitli Belediyesi
Midyat Belediyesi
Milas Belediyesi
Mimarsinan Belediyesi
Mudanya Belediyesi
62
Hatay
fianl›urfa
Batman
Kayseri
Kastamonu
Çorum
‹zmir
Bursa
‹stanbul
Kahramanmarafl
Antalya
Antalya
Ayd›n
Zonguldak
Karaman
Konya
Kars
Kastamonu
Antalya
Nevflehir
Kayseri
Erzincan
Erzincan
Ni¤de-Bor
K›rflehir
‹zmit
‹zmir
Konya
Adana
Manisa
Ayd›n
Kayseri
Antalya
Hatay
Kütahya
Malatya
Mufl
Manisa
Mardin
Mardin
Kayseri
Mersin
Mardin
Mu¤la
Kayseri
Bursa
326
414
488
352
366
364
232
224
216
344
242
242
256
372
338
332
474
366
242
384
352
446
446
388
386
262
232
332
322
236
256
352
242
326
274
422
436
236
482
482
352
324
482
252
352
224
231 43 45
441 20 75
381 20 14
691 33 13
811 45 00
511 60 62
484 21 55
757 10 10
414 38 53
223 50 72
871 51 28
844 31 31
441 20 11
323 28 40
213 46 16
755 10 63
212 39 42
214 11 53
836 10 20
218 21 60
222 49 19
511 20 06
751 20 16
329 20 50
213 10 23
321 31 40
489 49 18
235 46 00
515 58 00
816 70 01
614 10 03
423 32 60
673 50 03
225 01 23
223 60 36
326 55 55
511 21 17
231 45 80
212 13 48
511 10 11
222 90 20
358 10 05
462 25 24
512 51 11
294 20 02
544 78 00
231 43 42
441 25 58
381 22 49
691 33 86
811 32 32
511 60 20
483 80 73
757 29 10
414 38 56
221 34 73
871 36 61
844 30 36
441 23 14
323 28 49
212 30 46
755 25 16
223 21 55
214 99 83
836 10 30
218 20 03
222 67 20
511 26 59
751 25 52
329 32 86
213 44 87
322 39 78
489 49 20
221 15 76
515 84 13
816 70 02
614 15 80
423 33 68
673 52 28
225 22 50
223 60 44
323 29 50
511 41 69
234 15 17
212 21 36
511 10 09
222 92 75
357 00 42
462 29 60
512 80 29
294 23 77
544 16 57
ÜYE BELED‹YELER
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
161
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
MET‹N SOYGÜR
OSMAN GÜRÜN
MUSTAFA ÖZER
SELAHATT‹N ARSLAN
HASAN ÜNVER
MÜM‹N ‹NAN
‹DR‹S fiAH‹N
MUSTAFA BOZBEY
HACI FEVZ‹ AKDO⁄AN
DR.MEHMET TANHAN
BURHAN SAKALLI
AL‹ UYANIK
SEY‹T TORUN
YÜCEL YAZICI
HACI ÖMER ATAK
EM‹N SERDAR KURfiUN
M.SELAHATT‹N ÇET‹NTAfi
RECEP ALTEPE
A.MAHMUT BADEM
KAZIM TURAN
M. SA‹T DA⁄O⁄LU
OSMAN AKKULAK
BEK‹R ALTAN
fiERAFETT‹N PERVANLAR
HAL‹L SARIMEfiE
YAKUP ÇEL‹K
N‹HAT CEBEC‹
EfiREF AYVAZ
HAM‹T N‹fiANCI
H.VEFA ÜLGÜR
AZ‹M ÖZTÜRK
OSMAN DEL‹KKULAK
BAYRAM AL‹ ÖNGEL
F‹KRET KAYA
ZEK‹ YILMAZER
SAM‹ AYDIN
YAfiAR YURTDAfi
HAL‹L AYDO⁄DU
NECDET ÖZEKMEKÇ‹
FAZIL TÖRÜN
ABDULLAH DEM‹RBAfi
MUSTAFA UYGUN
CEMALETT‹N AKSOY
ÖMER CAN
EfiREF FAKIBABA
MUSTAFA SARIGÜL
Mudurnu Belediyesi
Mu¤la Belediyesi
Mustafapafla Belediyesi
Mut Belediyesi
Nevflehir Belediyesi
Ni¤de Belediyesi
Niksar Belediyesi
Nilüfer Belediyesi
Nizip Belediyesi
Nusaybin Belediyesi
Odunpazar› Belediyesi
O¤uzlar Belediyesi
Ordu Belediyesi
Ortahisar Belediyesi
Ortaköy Belediyesi
Osmanc›k Belediyesi
Osmaneli Belediyesi
Osmangazi Belediyesi
Ödemifl Belediyesi
Ören Belediyesi
Palu Belediyesi
Pamukkale Belediyesi
Payas Belediyesi
Pazar Belediyesi
P›narbafl› Belediyesi
Polatl› Belediyesi
Safranbolu Belediyesi
Savur Belediyesi
Seferihisar Belediyesi
Selçuk Belediyesi
Seyhan Belediyesi
Side Belediyesi
Silifke Belediyesi
Silvan Belediyesi
Sinop Belediyesi
Sivas Belediyesi
Sivrihisar Belediyesi
Sö¤üt Belediyesi
Söke Belediyesi
Sultanhisar Belediyesi
Sur Belediyesi
Süleymaniye Belediyesi
Sürmene Belediyesi
fiahinbey Belediyesi
fianl›urfa Belediyesi
fiiflli Belediyesi
Bolu
Mu¤la
Ürgüp-Nevflehir
‹çel
Nevflehir
Ni¤de
Tokat
Bursa
Gaziantep
Mardin
Eskiflehir
Çorum
Ordu
Nevflehir
Çorum
Çorum
Bilecik
Bursa
‹zmir
Mu¤la
Elaz›¤
Denizli
Hatay
Tokat
Kastamonu
Ankara
Karabük
Mardin
‹zmir
‹zmir
Adana
Antalya
Mersin
Diyarbak›r
Sinop
Sivas
Eskiflehir
Bilecik
Ayd›n
Ayd›n
Diyarbak›r
Antalya
Trabzon
Gaziantep
fianl›urfa
‹stanbul
63
374
252
384
324
384
388
356
224
342
482
222
364
452
384
364
364
228
224
232
252
424
258
326
356
366
312
370
482
232
232
322
242
324
412
368
346
222
228
256
256
412
242
462
342
414
212
421 31 99
214 15 43
353 50 01
774 27 27
213 12 20
232 35 55
527 81 51
451 21 50
517 39 00
415 36 99
217 30 30
561 70 45
225 01 04
343 32 04
491 40 13
611 99 84
461 41 31
444 16 01
544 90 97
532 26 47
651 20 04
272 20 82
755 78 00
261 20 15
771 22 42
623 45 45
712 41 14
571 21 42
743 39 60
892 69 11
432 89 39
753 10 13
714 10 05
711 50 81
261 15 10
221 16 47
711 38 20
361 32 76
518 23 11
351 32 43
223 60 62
674 70 92
746 10 65
231 70 31
313 16 34
288 98 39
421 34 47
212 07 18
353 55 00
774 23 39
213 19 91
232 35 68
527 63 70
451 21 24
517 21 38
415 59 01
227 96 07
561 21 50
225 01 15
343 30 04
491 49 61
611 85 86
461 40 18
270 70 73
545 12 69
532 26 47
651 25 82
272 22 81
755 78 08
261 20 23
771 22 43
623 43 29
712 36 42
571 20 22
743 34 65
892 69 13
433 49 70
753 33 60
714 21 86
711 50 48
261 45 06
221 16 42
711 45 27
361 38 66
518 20 93
351 32 90
223 55 51
674 71 54
746 10 67
231 70 40
313 32 58
347 47 54
ÜYE BELED‹YELER
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
R‹FAT YILDIRIM
TACETT‹N ÖZKARAMAN
BURHANETT‹N KOCAMAZ
MUSTAFA GÜNAY
AL‹ fiAH‹N
AHMET AYGÜN
M. SITKI ‹ÇELL‹
ADNAN Ç‹ÇEK
SA‹T GÜLABACI
M. VOLKAN CANAL‹O⁄LU
U⁄UR ‹MREN
AL‹ GÖZEN
MUSTAFA ZUHAL
SELÇUK KARAOSMANO⁄LU
MESUT APAYDIN
AHMET ARPACIO⁄LU
KASIM U⁄UR
BURHAN YEN‹GÜN
EMRULLAH C‹N
SELÇUK YILMAZ
YAKUP TEZCAN
YALÇIN BULGURCU
MEHMET SOYO⁄LU
OSMAN YURTSEVEN
ABDÜLKAD‹R AKDEN‹Z
ÖZGEN KESK‹N
YUSUF BAfiER
AL‹ TURAN
MURAT AYVALIO⁄LU
MUSTAFA AKSU
SAL‹H KINAY
M.NEC‹P BÜYÜKASLAN
AHMET M‹SBAH DEM‹RCAN
PROF.DR.MUZAFFER ERYILMAZ
MEMDUH ÖNAL
MÜM‹N KAMACI
AHMET ÖZDO⁄AN
MUSTAFA Ç‹FTÇ‹
DR.KAD‹R TOPBAfi
DR.KAM‹L ÖZER
MAC‹T ÖZCAN
YUSUF Z‹YA YILMAZ
MET‹N ÖZKARSLI
YUSUF TEKE
OSMAN ÖZER
Talas Belediyesi
Tarakl› Belediyesi
Tarsus Belediyesi
Taflköprü Belediyesi
Taflucu Belediyesi
Tekirda¤ Belediyesi
Tire Belediyesi
Tokat Belediyesi
Tosya Belediyesi
Trabzon Belediyesi
Turan Belediyesi Belediyesi
Turhal Belediyesi
Uçhisar Belediyesi
Urla Belediyesi
Uflak Belediyesi
Ünye Belediyesi
Ürgüp Belediyesi
Van Belediyesi
Viranflehir Belediyesi
Vize Belediyesi
Yahyal› Belediyesi
Yalvaç Belediyesi
Yelki Belediyesi
Yenifoça Belediyesi
Yeflilhisar Belediyesi
Y›ld›r›m Belediyesi
Yozgat Belediyesi
Zeytinba¤› (Tirilye) Belediyesi
Zile Belediyesi
Zincidere Belediyesi
Ziyaret Belediyesi
Ad›yaman Belediyesi
Beyo¤lu Belediyesi
Çankaya Belediyesi
Darende Belediyesi
Didim Belediyesi
Ere¤li Belediyesi
Eyyüpnebi Belediyesi (Viranflehir)
‹stanbul Büyükflehir Belediyesi
Lapseki Belediyesi
Mersin Büyükflehir Belediyesi
Samsun Büyükflehir Belediyesi
fiehitkamil Belediyesi
Tomarza Belediyesi
Vezirköprü Belediyesi
64
Kayseri
Sakarya
Mersin
Kastamonu
Mersin
Tekirda¤
‹zmir
Tokat
Kastamonu
Trabzon
Kayseri
Tokat
Nevflehir
‹zmir
Uflak
Ordu
Nevflehir
Van
fianl›urfa
K›rklareli
Kayseri
Isparta
‹zmir
‹zmir
Kayseri
Bursa
Yozgat
Bursa
Tokat
Kayseri
Siirt
Ad›yaman
‹stanbul
Ankara
Malatya
Ayd›n
Konya
fianl›urfa
‹stanbul
Çanakkale
Mersin
Samsun
Gaziantep
Kayseri
Samsun
352
264
324
366
324
282
232
356
366
462
352
356
384
232
276
452
384
432
414
288
352
246
232
232
352
224
354
224
356
352
484
416
212
312
422
256
332
414
212
286
324
362
342
352
362
437 00 55
491 20 15
613 36 90
417 10 58
741 41 69
258 59 59
512 10 59
214 11 64
313 10 09
321 10 23
296 64 40
275 10 31
219 22 06
754 15 22
215 12 82
323 19 41
341 40 08
216 73 40
511 30 17
318 10 21
611 30 07
441 24 67
236 70 03
814 64 16
651 30 15
363 55 00
212 27 22
563 21 51
317 50 80
424 25 26
565 22 05
216 17 20
252 77 55
458 88 00
615 26 75
811 26 60
713 15 18
529 10 03
455 14 00
512 10 44
238 16 20
431 60 90
323 27 27
661 29 29
647 17 31
437 22 21
491 20 17
613 24 56
417 26 21
741 42 55
261 10 69
511 20 77
212 07 07
313 21 93
321 08 01
296 61 21
276 11 56
219 22 06
754 10 09
215 48 81
324 84 05
341 42 26
216 20 08
511 35 82
318 10 46
611 99 11
441 50 07
236 77 23
814 91 86
651 30 15
361 94 51
212 39 23
563 20 17
317 13 89
424 25 28
565 22 06
216 10 27
252 11 00
431 44 68
615 13 76
811 21 11
713 12 40
529 10 02
455 27 00
512 10 18
238 16 43
435 26 55
323 06 30
661 51 13
647 12 74