docaçıklamalı yönetim zamandizini 1940 – 1949
download 
Şikayet Transkript
açıklamalı yönetim zamandizini 1940 – 1949
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 3 Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) AÇIKLAMALI YÖNETİM ZAMANDİZİNİ 1940 – 1949 Birgül Ayman GÜLER (Editör) Tekin AVANER Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU Tayfun ÇINAR Can Umut ÇİNER Esra DİK Bülent DURU Nuray Ertürk KESKİN Ceren KALFA Barış ÖVGÜN Menaf TURAN Ankara, Aralık 2008 (c) AÜ SBF KAYAUM, Birgül A. Güler (Ed.) Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1940-1949 Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) AÜ SBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 3 Ankara, 2008 Prof. Dr. Birgül Ayman GÜLER Araştırma Yöneticisi Tekin Avaner, Araştırma Yönetici Yrd. Yrd. Doç. Dr. Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU Yrd. Doç. Dr. Tayfun ÇINAR Yrd. Doç. Dr. Nuray Ertürk KESKİN Dr. Bülent DURU Dr. Ceren KALFA Dr. Menaf TURAN Can Umut ÇİNER Esra DİK Barış ÖVGÜN ISBN: 978-975-482-799-6 1.Kamu Yönetimi 2. Türk İdare Tarihi 3. Cumhuriyet Tarihi 4. Yönetim Zamandizini I. Güler, Birgül Ayman (Ed.), II. Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1940-1949 Yayına Hazırlama: Serpil Hoşafçı Kapak Tasarım: Fikret Sarı Baskı Yeri: Ankara Üniversitesi Basımevi İncitaşı Sokak No: 10 06510 Beşevler / Ankara Tel: 0312 - 213 66 55 Basım Tarihi: 01.03.2009 Yayın Yeri: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi KAYAUM Müdürlüğü Cebeci – Ankara Tel: (0312) 595 12 85 Eposta: [email protected] Site: http://kayaum.politics.ankara.edu.tr Bu çalışma Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Müdürlüğünce desteklenmiş ve Temmuz 2007- Aralık 2008 tarihleri arasında yürütülmüştür. II İÇİNDEKİLER Kısaltmalar.........................................................................................................V Sunuş................................................................................................................VII Kırklı Yıllarda Yönetim .....................................................................................1 Birgül Ayman GÜLER 1940: Savaşa Karşı Ulusal Korunma ..............................................................15 Nuray Ertürk KESKİN 1941: Kıtlık Yılında Milli Korunma Kanunu Uygulamaları ......................159 Bülent DURU 1942: “A’dan ‘Z’ye Bozuk Devlet”in Yeniden Yapılanması Girişimlerinin Yükselişi ve Düşüşü ...............................................................225 Tayfun ÇINAR 1943: “Kötü Günler Yılı”nın Bıçak Sırtı İdaresi .........................................357 Ceren KALFA 1944: Savaş Kıskacında Türkiye ve Askeri Yönetimde Kısmi Reform .....465 Menaf TURAN 1945: Dönüm Noktasında Türkiye ................................................................585 Tekin AVANER 1946: “Demokrasi”ye Kavuşma ....................................................................701 Can Umut ÇİNER 1947: Uluslararası İç Politika ........................................................................849 Barış ÖVGÜN 1948: Marshall Planıyla “Hür Dünya”ya Giriş............................................947 Esra DİK 1949: Siyasal Rota - Halkçılık ve Bağımsızlık Yerine Hür Teşebbüsçülük ve Amerikancılık...........................................................................................1061 Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU Genel Kaynaklar...........................................................................................1155 Araştırmacılar Hakkında.............................................................................1167 Kişi Adları Dizini ..........................................................................................1179 III 1944: SAVAŞ KISKACINDA TÜRKİYE ve ASKERİ YÖNETİMDE KISMİ REFORM Menaf TURAN∗ 1944 yılı sona erdiğinde insanlık tarihinin en kanlı savaşı da beşinci yılını doldurmuş ve bu savaşın bilânçosu hem ülke için hem de dünya için ağır olmuştur.1 1944 yılında Leningrad işgalden kurtulmuş, müttefikler Roma’ya girmiş ve ikinci cephe açılmıştır. Yıl sonunda ise, Belçika, Hollanda, Polonya ve Yunanistan müttefiklerin kontrolüne geçmiştir.2 Türkiye ise olanca çabasıyla bu savaşın dışında kalmaya çalışmıştır. Ancak müteffik güçlerin baskısından dolayı Türkiye bir yandan tutarsız bir dış politika izlemek diğer yandan her an savaşa girecekmiş gibi ekonomisini ve bir ordusunu ayakta tutmak zorunda kalmıştır.3 Bütün politikasını savaş koşullarına uyarlayan Türkiye, savaştan önce başlamış olduğu planlama çalışmaları ve yatırım programlarına da ara vermiştir.4 Çünkü kaynakların neredeyse yarısı, hatta 1944 yılında yarısından fazlası savunma harcamalarına ayrılmıştır. Bundan dolayı, 1944 yılında gerek yönetenlerin gerekse yönetilenlerin odağında savaş vardır ve toplumu denetim altında tutmak, savaşacak olan güçleri ayakta tutmak bir dizi önlemin alınmasına yol açmıştır. Milli Korunma Kanunu ve bu kanun uyarınca kurulmuş olan birimler, çalışma sürelerinin artırılması, toprak mahsulleri vergisi, memurlar ve askeri personel için yapılan düzenlemeler, basın üzerindeki sıkı denetim, birkaç yıldır süregelen, altı ilde uygulanan sıkıyönetim5 ve Turancılık gibi önemli siyasal davalar bu önlemler arasında sayı∗ 1 2 3 4 5 Dr., Arş. Gör., AÜ SBE, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı 1944 yılı sona ererken Nadir Nadi, Yeni Yılın Eşiğinde başlıklı yazısında, “Altı yıldır sonu gelmiyen kanlı boğuşma yeryüzünde işe yarar kıymet adına ne varsa korkunç bir hızla hepsini yakıp yıkıyor, eritip bitiriyor. Uzun çalışmalar sonunda toplanmış milli servetler hırpalanmış, dünyayı cennet yapmağa elverişli büyük enerji kaynakları savaş uğrunda harcanmıştır. Yerle bir olan şehirlerin sayısı düzinelerle, yıkılan evlerin sayısı milyonlarla, insanlarınki on milyonlarla ifade ediliyor” demektedir. Nadir Nadi, “Yeni Yılın Eşiğinde”, Cumhuriyet, 1 Ocak 1945. Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam II. Cilt, 4. baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1979, s. 276277. Taner Timur, Türk Devrimi ve Sonrası, 5. baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2001, s. 189. Korkut Boratav, Türkiye İktisat Tarihi 1908–2002, İmge Kitabevi, 9. baskı, Ankara 2005, s. 81. İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve Kocaeli vilayetlerinde 23 Kasım 1940 tarihinde ilan edilen sıkıyönetim uygulaması 1944 yılı boyunca biri 29 Haziran, diğeri de 9 Aralık’ta olmak üzere 2 kez TBMM kararıyla uzatılmıştır. Bkz. RG (29 Haziran 1944, 5743), RG (9 Aralık 1944, 5875). Öte yandan Tunceli’de uygulanan bir sıkıyönetim de bulunmaktadır. Tunceli vilayetinin idaresi hakkındaki 2884 numaralı kanun hükümlerinin bir yıl daha uzatılmasına dair 4687 sayılı kanun. 1936 yılında çıkarılmış olan kanun ile bu süre 1939 ve 1942 yıllarında da uzatılmıştır. Bu kanun ile süre 1944 yılında 1 yıl daha uzatılmıştır. RG (29 Aralık 1944, 5892). 1944 Yılı 465 labilir. Öte yandan, yeni kurumlar kurulması, orman tahditleri, mesken sorunu, idari bağlılık değişiklikleri, yerleşme adı değişiklikleri, yeniden köy ve nahiyeler kurulması ya da kaldırılması, yeni ilçeler kurulması, ilköğretim seferberliğinin başlatılması, milletvekili dokunulmazlıkları, Ali İhsan Sabis davası, adli sicillerin yeniden kanunla düzenlenmesi ve yönetici atamaları dış etkilerden görece bağımsız iç gelişmeler olarak nitelendirilebilir. SAVAŞIN TARAFLARINDAN BİRİ OLARAK TÜRKİYE: Geri Dönülemeyen Bir İttifakın Başlangıcı İlk başta belirtmek gerekir ki, 1944 yılının başlarında Türkiye’nin savaşa girmesi, daha doğrusu Almanya ile olan ilişkilerini gözden geçirmesi ya da sona erdirmesi, gerek Amerikan ve İngiliz yetkililerin açıklamaları gerekse onlara ait gazete yazılarıyla sıklıkla dile getirilmektedir. Özellikle basında Nisan ayına dek 1939 tarihli Türk-İngiliz anlaşmasına atıfta bulunularak Almanya ile olan ticari ilişkilerin kesilmesine yönelik çağrıların artması üzerine 15 Nisan tarihinde Amerika ve İngiltere büyükelçileri Hariciye Vekiline bu istemlerini yineleyen birer nota vermişlerdir.6 Bunun üzerine Türkiye ilk olarak Almanya'ya olan krom ihracının kesilmesi yönünde bir karar almıştır. Notanın ardından Hariciye Vekili N.Menemencioğlu, "Müttefiklerin notasını bir bitaraf devlet gibi değil, bir müttefik gibi tetkik etmemiz lazım geliyordu" diyerek notalara yönelik ilk resmi tepkiyi dile getirmiştir. Bu tepki İngiltere ve Amerika tarafından memnuniyetle karşılanmışsa da kısa bir süre sonra İngiliz basınında yer alan yazılardan anlaşıldığı üzere, istenen, Almanya ile olan bütün ilişkilerin kesilmesidir. Cumhuriyet gazetesi "İngiliz hükümetine aid olduğuna inanmak istemediğimiz bu arzuyu ne aramızdaki ittifak muahedesile ne de milletlerin hürriyet prensibile tarife imkan vardır”7 diye eleştirmiştir. Ne var ki Almanya’ya ait olduğu anlaşılan 6 savaş gemisinin Boğazlardan geçişine izin verilmesi İngiltere’nin yeni bir nota vermesine8 ve bu gelişme de 16 Haziran’da Hariciye Vekili’nin istifasına yol açmıştır. 3 Ağustos 1944 tarihinde ise gece yarısı alınan bir kararla Almanya ile olan bütün ilişkiler kesilmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce ve oybirliği ile alınan bu karar, 1939 tarihli Türk-İngiliz İttifak Muahedesi’ne dayandırılmıştır.9 Başvekil Saraçoğlu bu 6 7 8 9 1 Nisan 1944 tarihinde Amerikan yardımı durdurulmuştur. Amerikan Kongresince 11 Mart 1941 tarihinde ve Türkiye tarafından 30 Kasım 1941 tarihinde kabul edilen Ödünç Verme ve Kiralama Yasası yalnızca askeri nitelikli yardımlar yapılmasına yönelikti. Bkz. Fehmi Akın, “Türkiye’de Çok Partili Dizgeye Geçiş Sürecinde Demokrat Parti-Cumhuriyet Halk Partisi İlişkileri (1946–1947)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Ankara 2004, s. 24. Öyle ki 1944 yılının başlarında Türkiye’nin müttefikler yanında savaşa girmesi durumunda Türk ordusuna makina teçhizatı göndermek sureti ile yapmış oldukları teknik yardımın genişletileceği Amerikan kaynaklarınca dile getirilmiştir. Cumhuriyet, 4 Ocak 1944. Cumhuriyet, 14 Mayıs 1944. Cumhuriyet, 6 Haziran 1944. RG: 3 Ağustos 1944, 5773. 466 Yönetim Zamandizini teklifin gerekçesini Meclis’te anlatırken alınacak olan bu kararın bir harp kararı olmadığını bunun bir harp kararı olup olmayacağının karşı tarafın alacağı tavra bağlı olduğunun altını çizmiştir.10 Öte yandan Falih Rıfkı Atay, bu kararı İngilizlerle olan dostluk anlaşması çerçevesinde alınmış olan olumlu bir karar olarak nitelendirmekte ve bu kararın zorlamayla alındığını düşünenleri sert bir dille eleştirmektedir.11 Karar uyarınca Alman vatandaşlarının topraklarımızı terk etmeleri için 10 gün süre verilmiş, Almanya'daki vatandaşlarımız da geri çağrılmıştır. Üniversite kadrosunda bulunan ve Almanya'dan getirilmiş olan 22 profesörün bir kısmı Musevi bir kısmı da vatansız veya pasaportları alınmış olduğundan gitmelerinin söz konusu olmadığı belirtilmiştir.12 SAVAŞIN GÖLGESİNDE EKONOMİ YÖNETİMİ: İhtikârla Mücadele Politikası Fiyat artışlarının çok yüksek olduğu, ekmeğin karne ile dağıtıldığı, Milli Korunma Kanunu13 hükümleri uyarınca devlete pay aktarıldığı14 1944 yılında, gazete sayfalarında hemen her gün ihtikârla (vurgunculuk) ya da yolsuzlukla ilgili haberlere rastlanmaktadır.15 Milli Korunma Kanunu uyarınca devlet payına düşen kısmını vermediği için para ve hapis cezasına çarptırılan kişilere ait yüzlerce mahkeme kararı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. İlginç olan Varlık Vergisi’nden16 sonra tarım ürünlerindeki fiyat artışları üzerine çıkarılan ve devletin en önemli gelirlerini oluşturan Toprak Mahsulleri Vergisi’nin17 konusu sayılabi10 11 12 13 14 15 16 17 RG: 3 Ağustos 1944, 5773. Cumhuriyet, 3 Ağustos 1944. Ulus, 3 Ağustos 1944. Cumhuriyet, 6 Ağustos 1944. Milli Korunma Kanunu 1944 yılında önemli bir değişikliğe uğrayacak ve toplam 43 maddesi değiştirilecektir. Milli Korunma Kanununun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve ek maddelerin çıkarılmasına dair 4648 sayılı kanun. RG (11 Ağustos 1944, 5780 ). Boratav bu değişiklik ile işgücü arzı üzerindeki sınırlayıcı hükümlerin ağırlaştırıldığını, genişletilmesi gereken işletmelere kredi, malzeme ve işgücü temininde hükümete görevler verildiğini kısaca kanun hükümlerini sertleştirici nitelikte değişiklik yapıldığını belirtmektedir. Korkut Boratav, Türkiye’de Devletçilik, 2. baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2006, s. 329–330. Elde edilen ürünün bir kısmının devlet payı olarak ayrılması Milli Korunma Kanunu hükümlerinden biridir. Korkut Boratav 1940–45 döneminde, devletçilik ve sistem tartışmalarına pek az yer verildiğini, tartışmaların odağında pratik iktisat sorunlarının olduğunu ve savaş ekonomisi koşullarında, darlık dönemlerinde rolü ön plana çıkan ticaret burjuvazisine tolerans tanınan bu bir hava içinde bu döneme girildiğini belirtmektedir. Korkut Boratav, Türkiye’de Devletçilik, s. 311-313 ve devam eden sayfalar. 4305 sayılı ve 1942 tarihli Varlık Vergisi Kanunu 17 Mart 1944 yılında kaldırılmış ve tarhedilmemiş olan vergilerin henüz tahsil edilmemiş bulunan bakiyeleri terkin edilmiştir. RG: 17 Mart 1944, 5657. Terkin edilen 109.985.481 liradır. Hilmi Uran, Hatıralarım, Ayyıldız Matbaası, 1959, s. 387. (akt. Fehmi Akın, a.g.k., s. 36). Boratav, Toprak Mahsulleri Vergisini “savaş şartlarından yararlanan guruplar içinde o ana kadar karşılığını ödememiş bulunan çiftçilere yönelen ve bu yönüyle Varlık Vergisi’nin bir tamamlayıcısı olarak” görmektedir. Ancak burada büyük çiftçi ile küçük çiftçi arasında fark gözetilmemektedir. Korkut Boratav, Türkiye’de Devletçilik, s. 345. 1944 Yılı 467 lecek alanlarda ortaya çıkan yolsuzluklardır. 1943 yılında çıkarılmış olan18 ancak 1944 yılında yenilenen Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu ile vergiye tabi toprak mahsulleri ve hangi mahsulden ne oranda vergi alınacağı, verginin nasıl alınacağı, cezalar ve yaptırımlar belirlenmiştir. Kanun ile her vilayet ve kaza merkezinde vali veya kaymakamın reisliğinde bir tahmin komisyonu kurulması kararlaştırılmıştır.19 1946 yılına kadar uygulanan kanun ile 167 milyon lira ayni ve nakdi tahsisat yapılmıştır.20 1944 yılında yolsuzluğun en önemli sorunlardan biri olduğu belirtilmişti. Öyle ki hükümet için yapılan güvenoylamasında bununla mücadelenin hükümetin en temel meselelerinden biri olduğu bildirilmiş,21 yeni önlemler kapsamında komisyonlar kurulmuş, projeler hazırlanmış, kararnameler yayımlanmıştır.22 Örneğin, Mart ayında çıkarılan İhtikârla Mücadele Kararnamesi ile Ankara, İstanbul, İzmir ve Mersin'de Ticaret Vekâleti memuru ile belediye, ticaret odası, ihracat ve ithalat birlikleri temsilcilerinden oluşan birer ihtikâr komisyonu kurulmakta, tüccarlar ithalatçı, imalatçı, toptancı, ihracatçı ve perakendeci olarak beş guruba ayrılmakta ve bunlar ayrı ayrı tanımlanmaktadır. Valinin başkan olduğu komisyonda, ihtikâr ve fiyat işlerini kontrol için valinin emrinde milli korunma kontrol memurları ve bu memurların Ticaret Vekâletince tayin olunmuş birer şefleri bulunmaktadır. Komisyona 1 Nisan’da Ticaret Vekâletince, Ankara için Naim Bey, İzmir için Muhsin Bac ve İstanbul için Samed Ağaoğlu seçilmişlerdir.23 Kararnameden bir gün önce de yolsuzlukla mücadele için Ticaret Vekâletine Ankara, İstanbul ve İzmir belediyeleri için 275 000 ve diğer belediyeler için 412 430 lira tahsis edilmiştir.24 1944 yılında Toprak Mahsulleri Ofisi çeşitli yolsuzluklarla birlikte anılmıştır. Örneğin, sac levha, çuval, küflü makarna, kamyonet sefası, seyyar apartman vb. başlıklı yolsuzluk haberleri gazete manşetlerine taşınmıştır. Yolsuzluklar üzerine, Ofis teşkilatının yeniden gözden geçirileceği Umum Müdür Vekili Cahid Zamangil tarafından beyan edilmiştir.25 1938 yılında köylüye yardım amacıyla kurulan Ofisin satın alma fiyatlarını düşük tutmasının yanı sıra bu tür yolsuzluk haberleriyle gündeme gelmiş olması ne yazık ki önemli bir talihsizliktir. Bu yönüyle Toprak Mahsulleri Ofisi, “hububatın önceden, ekin tarlada iken 18 19 20 21 22 23 24 25 RG: 7 Haziran 1943, 5423. Kanun ile vergi oranı Milli Korunma Kanunu uyarınca hükümet tarafından belirli miktarı belirli fiyatlarla alınan ürünlerde yüzde 8, diğerlerinde yüzde 12 olarak belirlenmişti. Bkz. Fehmi Akın, a.g.k., s. 37. RG: 28 Nisan 1944, 5693. Korkut Boratav, Türkiye İktisat Tarihi (1908-2002), s. 85. Cumhuriyet, 22 Mart 1944. Cumhuriyet, 9 Ocak ve 29 Ocak 1944. Cumhuriyet, 17 Mart 1944. Cumhuriyet, 16 Mart 1944. Haberin devamı şöyledir: “… tevali eden intizamsızlık ve idaresizlikler üzerinde ciddi bir şekilde durulmaktadır. Ofisin islahı ve verimli hale getirilmesi üzerinde çalışarak bir proje hazırlanmaktadır. Çok geniş derecede girift bir hal alan ofis teşkilatını lağvetmeğe imkân görülmemekte ve tamamen farklı bir teşkilatta yürütülmesi için bugünlerde bir karar alınması beklenmektedir.” Cumhuriyet, 3 Nisan 1944. 468 Yönetim Zamandizini miktarının tahminen tesbiti ve buna göre köylüden ürünlerini teslim etmesinin istenmesi, yoksul köylünün ezilmesine, zararlara uğrayıp büsbütün yoksullaşmasına neden” olmuştur.26 1944 YILI KABİNESİ VE BÜTÇESİ: İLK BÜTÇE AÇIĞI 1944 yılında Türkiye’de Şükrü Saracoğlu Kabinesi işbaşındadır. Ancak Şevket Süreyya’nın deyişiyle bu dönemde “Türk devlet gemisinin dümeni, hiç şüphe yok ki, sözün bütün anlamı ile İnönü’nün elindeydi” ve “memleketin iç meselesi siyasi değildi. Meclis; tek parti devrinin, milli şef, değişmez başkan ve otoriter hükümet nizamının birlikçi havası içinde yaşıyordu.”27 Refik Saydam’ın 1942 yılında ölmesi üzerine aynı kabinede Hariciye Vekili olan Şükrü Saracoğlu Başvekil olarak atanmıştır. Saracoğlu kabinesinde 1944 yılında iki istifa yaşanmıştır. Hariciye Vekili Numan Menemencioğlu’nun ayrılması dış politikadaki gelişmelerle doğrudan ilgilidir. Nitekim Başvekil Ş. Saracoğlu imzasıyla Cumhurbaşkanlığına gönderilen yazıda, "Harici siyasetin idaresi için Hükümet erkaniyle Hariciye Vekili arasında zaruri gördüğü fikir birliğinin son zamanlarda sarsılmış olduğunu müşahede ettiği cihetle vekâletten ayrılmayı memleketin âli menfaatlerine en uygun şekil telakki ederek istifa eden Hariciye Vekili Numan Menemencioğlu'nun istifasının kabulünü ve Hariciye Vekilliği işlerinin vekâleten tarafımdan görülmesini yüksek tasviplerine arzederim" denmektedir.28 Ş. Saraçoğlu tarafından bir süre vekâleten yürütülen göreve Eylül ayında Trabzon mebusu Hasan Saka atanmıştır.29 Önceki vekil Numan Menemencioğlu daha sonra Paris Büyükelçisi olacaktır. Kabineden ayrılan diğer vekil Maliye Vekili Fuat Ağralı olmuştur. Ağralı, sıhhi sebeplerden dolayı istifa ettiğini belirtmiştir.30 Eylül ayında Ağralı’nın yerine Antalya mebusu Nurullah Esad Sümer Maliye Vekili olmuştur. Bu iki istifa dışarıda bırakılırsa kabinenin uyumlu bir biçimde çalıştığı söylenebilir. Kabinenin diğer üyeleri şunlardır: Adliye Vekili Ali Rıza Türel, Milli Müdafaa Vekili Ali Rıza Artunkal, Dâhiliye Vekili Hilmi Uran, Maarif Vekili Hasan Ali Yücel, Nafia Vekili Sırrı Day, İktisat Vekili Dr. Ahmet Hulusi Alataş, Gümrük ve İnhisarlar Vekili Suad Hayri Ürgüplü, Ziraat Vekili Şevket Raşit Hatipoğlu, Münakalat Vekili Ali Fuad Cebesoy, Ticaret Vekili Celal Sait Siren. Saraçoğlu Kabinesi için Mart ayında yapılan güven oylaması Kabine lehine sonuçlanmıştır. Parti Meclis Gurubunca yapılan ve 100 kişinin katılmadığı oylamada31 57 red ve 251 kabul oyu ile güven tazelendikten sonra suiistimallerle ihtikâra karşı alınacak olan tedbirler de görüşülüp karara bağlanmıştır.32 26 27 28 29 30 31 32 Behice Boran, Türkiye ve Sosyalizm Sorunları, 1. baskı, Sarmal Yayınevi, İstanbul 1992, s. 48. Şevket Süreyya Aydemir, a.g.k., s. 154, 199. RG: 17 Haziran 1944, 5733. RG: 15 Eylül 1944, 5809. RG: 15 Eylül 1944, 5809. Cemil Koçak, “Siyasal Tarih (1923–1950)”, Sina Akşin (Yay. Haz.), Çağdaş Türkiye (1908– 1980) Cilt 4, Cem Yayınları, İstanbul 1990, s. 33 (Akt. Fehmi Akın, a.g.e, s. 44–45.) Cumhuriyet, 22 Mart 1944. 1944 Yılı 469 Saraçoğlu Kabinesince Meclise sunulan ve 30 Mayıs’ta yapılan açık oylama sonucunda Celal Bayar’ın bir red oyuna karşı33 397 oyla kabul edilen 1944 yılı bütçesinde en fazla payın sırasıyla milli müdafaa hizmetlerine, milli eğitime ve memurlara ayrıldığı görülmektedir. 24 Mayıs tarihinde bütçe ile ilgili Meclis konuşmasında Maliye Vekili 1943 yılı tahsisatının 94.061.931 lira artırıldığını belirtmiş ve tahsisatı artıran hizmetleri saymıştır. Vekile göre, Milli Müdafaa Vekâleti 23.651.112, Maarif Vekaleti 19.385.650, Maliye Vekaleti 17.190.541, Nafia Vekaleti 13.937.002, Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti 5.671.801, Ziraat Vekaleti 5.356.393 ve Jandarma ile Emniyet bütçelerine 2.624.303 lira zam yapılmıştır.34 Böylece, 1944 yılı bütçesi 570.434.417 lira adi ve 382.000.000 lirası fevkalade masraflar olmak üzere toplam 952.434.417 lira tahsisat; adi masraflara karşılık 570.435.500 ve fevkalade masraflara karşılık 331.075.500 lira olmak üzere 901.511.100 lira tahmin edilmiştir. Fevkalade masrafların açığını oluşturan 51.000.000 liranın 35.000.000'nun Milli Müdafaa istikrazından ve 16.000.000'nun 4060 sayılı kanun gereğince elde edilecek paralarla kapatılması öngörülmüştür.35 Bir türlü borçlanma olarak nitelendirilebilecek olan bu açığın oranı yüzde 5,3’tür.36 Bütçedeki bu açığın yanı sıra 1944 yılı bütçesinin başka önemli özellikleri de bulunmaktadır. Bunlardan ilki bütçenin yüzde 95’inin vergilerle geri kalan yüzde 5’inin kredi ve borçlarla kapatılacak olmasıdır. İkinci özellik Duyunu Umumiye borçlarının tarihe karışmasıdır. İmparatorluktan intikal eden borçlar hakkındaki 1933 yılı Anlaşması hükümleri uyarınca 25 Mayıs 1944'ten itibaren erken ödeme işine başlanacağı bildirilmişti. Maliye Vekili "bu mali yıl sona ererken maliye tarihimizin bir bölümü de bu suretle kapatılmış olacak" sözleriyle bu durumu bütçe müzakereleri sırasında dile getirmişti. Bu gelişme başta Nadir Nadi ve Esat Tekeli olmak üzere birçok yazar tarafından memnuniyetle karşılanmıştır.37 Son bir özellik, 1936’dan 1943’e kadar olan bütçelerde “hazine hesabı umumiyesi çıkıncaya kadar senenin ne varidatını ne masrafını takibe imkân” vermemekte iken bu bütçede bir yılın gelir ve gideri tam olarak anlaşılmaktadır. Aral, daha önceki durumu bir nevi bütçesizlik olarak nitelemektedir.38 Kı33 34 35 36 37 38 Fehmi Akın, a.g.k., s. 45. Cumhuriyet, 24 Mayıs 1944. 4566 sayılı 1944 Mali Yılı Muvazenei Umumiye Kanunu RG (1 Haziran 1944, 5719). 4060 sayılı Kanun gereğince 16.000.000 liralık açık, “banka ve şirketlerin ayırmaya mecbur oldukları ihtiyat ve karşılıklarla ve bazı tekaüt sandıklarının fazla paralarıyla satın aldıkları hazine tahvillerinden toplanacak olan miktardır.” Bkz. Hazim Atıf Kuyucak, “1944 Mali yılı Muvazenei Umumiye Kanunu”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 158, Yıl XIV, Mayıs 1944, s. 140–143. Namık Zeki Aral, “1944–45 Bütçesi Hakkında Düşünceler”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 160, Yıl XIV, Temmuz 1944, s. 232–237. Aral, 1942–1943 yılı bütçesinin de açıkla kapandığını söylemektedir. Cumhuriyet, 6 Haziran 1944. Namık Zeki Aral, “1944–45 Bütçesi Hakkında Düşünceler”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 161, Yıl XIV, Ağustos 1944, s. 264-273. 470 Yönetim Zamandizini saca 1944 yılı bütçesi açık oylama sonucu kabul edilen, açık olarak bağlanan, kesin harcama tahsilât denkliği sağlanan, olağanüstü gelirlerin ikiye ayrıldığı bir bütçe olarak yerini almıştır.39 YASAMA SÜRECİNDE ZORUNLU TUTARSIZLIKLAR 1944 yılında TBMM’nin çok yoğun bir mesai harcadığı söylenebilir. Olağanüstü koşulların etkisi ve çıkarılan ek bütçe kanunları ile yeni kadro tahsislerinin bu çalışmalardaki etkisi büyüktür. Bir yasada aynı yıl içinde birkaç değişiklik yapılmış olması bundan kaynaklanmaktadır. Sadece kanun numaralarından yola çıkılırsa ikili anlaşmalar dahil 1944 yılı boyunca toplam 184 adet kanun çıkarıldığı görülecektir. Yılın ilk kanunu, 8 Ocak’ta Resmi Gazete’de yayımlanan bir ek bütçe kanunu40, son kanunu ise askeri memurlarla ilgili bir kanundur.41 Kuşkusuz TBBM yalnızca bu işlerle değil kimi toplumsal sorunlarla da ilgilenmiştir. Milletvekillerince kurulan kimi komisyonlar ve bu komisyonların çalışmaları da önemlidir. Yine Meclis Almanya ile olan ilişkilerin kesilmesi kararını bir olağanüstü toplantı sonucunda geceyarısı almıştır. Meclis ayrıca neredeyse tamamı adam öldürme suçu işleyen kişilerin idam cezalarını onamış42, kendi üyeleri ile ilgili dokunulmazlıkların kaldırılmasını ise devre sonuna bırakmayı uygun görmüştür. Dokunulmazlıklarla ilgili olarak beş TBMM kararı bulunmaktadır. Ali Süha Delibaş, Hüseyin Cahit Yalçın, Hüseyin Hulki Cura, Ali Dikmen, Besim Atalay, Cemal Alper, Naili Küçüka, Kemal Şedele, Falih Rıfkı Atay, Atıf Akgüç, Aziz Uras ve İsmet Eker ile ilgili dokunulmazlık dosyalarının karara bağlanması, Teşkilatı Esasiye Kanununun 12. ve 27. maddelerindeki cürümlerin dışında kalmış olduğu gerekçesiyle devre sonuna bırakılmıştır. 1944 YILINDA YÖNETİM Kamu Örgütlenmesinde Yeni Kurumlar 1944 yılı yeni kurumların kurulması açısından da önem taşımaktadır. Yıl içinde kurulan Dâhiliye Vekâleti Tetkik Heyeti, Türkiye Zirai Donatım Kurumu, Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü, Sümerbank adına İstanbul’da Kurulan Ajans, İstanbul Teknik Üniversitesi, Maarif Vekâleti Eski Eserler ve Müzeler Umum Müdürlüğü, Basın Ataşelikleri, Mahalle Muhtarlıkları, İktisadi Devlet Teşekkülleri Memurları Tekaüt Sandığı, Mülkiye Teftiş Heye39 40 41 42 Nevin Coşar, Kriz, Savaş ve Bütçe Politikası (1926–1950), Bağlam Yayınları, İstanbul 2004, s. 80, 83, 89. Devlet Demiryolları ve Liman İşletme Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 4506 sayılı Kanun RG: 8 Ocak 1944, 5598. Yedek Subay ve Yedek Askeri Memurlar hakkındaki 1076 sayılı kanunun 3923 sayılı kanunla değiştirilen 3 üncü maddesine bir fıkra ilavesine dair 4690 sayılı kanun RG: 30 Aralık 1944, 5893. 1944 yılında 41’si işlemiş oldukları adam öldürme suçundan 1’i casusluk suçundan olmak üzere toplam 42 kişi hakkında “ilam ve tasdik edilen hükmün infazına Teşkilatı Esasiye Kanununun 26. maddesine tevfikan” idam cezası kararı verilmiştir. 1944 Yılı 471 ti, Devletler Hukuku Türk Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi Türk Kriminoloji Enstitüsü bunların başlıcalarıdır. İzleyen satırlarda yukarıda belirtilen bazı kurumlara ilişkin ayrıntılı bilgilere verilecektir. Dâhiliye Vekâleti Tetkik Heyeti: 7 Ocak tarihinde 22 Haziran 1945 tarihine dek bu görevi sürdürecek olan Dâhiliye Vekâleti Müsteşarlığına Mektebi Mülkiye mezunu Balıkesir Valisi Hasan Faik Türeli43 14 Ocak tarihinde de Müsteşar yardımcılığına, Vergiler Temyiz Komisyonu Bina ve Arazi Dairesi Reisi Hasan Nafi Demirkaya atanmıştır.44 Tetkik Heyeti kurulmasının bu yöneticilerin düşünceleri olup olmadığı bilinmemekle birlikte yine de bunların döneminde gerçekleştirilmiş olması önemlidir. Mart ayı başlarında Mülkiye Teftiş Heyeti Nizamnamesinin çıkarılması Dahiliye Vekaleti’nde gerçekleşen bir başka düzenlemedir.45 Nizamnameye göre, teftiş heyeti bir başkan ile gerekli sayıda müfettişlerden, yazı ve hesap işlerini gören bir bürodan oluşur. Teftiş Heyetinin, bakanlık birimleri, genel müdürler, umumi müfettişler, valiler ve umumi müfettişlik başmüşavirleri hakkındaki denetleme kararı vekilin iznine bağlıdır.46 Dâhiliye Vekaletinde gerçekleşen üst düzey bürokrat değişikliği ve teftiş heyeti nizamnamesi gibi iki önemli gelişmenin ardından, “umumi ve mahalli idarelere müteallik mevzu ve meseleler hakkında incelemelerde bulunmak, yabancı memleketlerin idari mevzuat ve tatbikatını incelemek, kanun ve nizamname projeleri hakkında mütalaa yürütmek, ilmi ve umumi mahiyetteki incelemeleri ile diğer araştırmalarından vekaletçe mahzurlu görünmeyenleri neşretmek...” görevlerini yerine getirmek üzere bir reis ve dört tetkik müşavirinden oluşan bir tetkik heyeti kurulmuş ve yayın ve kütüphane işlerini yürütmek için kurulan neşriyat müdürlüğü de bu heyete bağlanmıştır.47 Heyetin kurulmasından sonra, ilk olarak müşavirliklere atamalar yapılmış, başkanın ataması ise yılsonuna doğru gerçekleştirilmiştir. Hakkı Haydar Berksun heyet başkanı, sırasıyla, Vecihi Tönük, Abdulhalim Tevfik Alyot, Sıddık Tümerkan ve Hayri Orhun heyet müşaviri, Nihat Yalkut neşriyat müdürü olarak atanmışlardır. Kanun gerekçesinde bu heyetin kuruluş amacı şu cümleler ile ifade edilmektedir: 43 44 45 46 47 RG: 7 Ocak 1944, 5597. RG: 14 Ocak 1944, 5603. 25 Aralık tarihinde müsteşar yardımcılığına İhsan Aksoy atanmıştır. BCA: 30..11.1.0/172.37..10. 1624 sayılı Dâhiliye Vekâleti Merkez Teşkilatı ve Vazifeleri Hakkındaki Kanunun 9. ve 1700 sayılı Dâhiliye Memurları Kanununun 7. maddeleri uyarınca hazırlanmış olan nizamname. RG: 3 Mart 1944, 5645. Dâhiliye Vekâleti Merkez Teşkilat ve Vazifeleri hakkındaki 1624 sayılı kanuna bazı hükümler eklenmesine ve 4446 sayılı kanuna bağlı cetvelde değişiklik yapılmasına dair 4618 sayılı kanun RG (20 Temmuz, 1944, 5761). Aslında 13 Mayıs tarihli Cumhuriyet gazetesinde konuya ilişkin ipucu niteliğinde bir habere yer verilmiştir. Gazetede, Dâhiliye Vekâleti İlim ve İhtisas Heyeti kurulması lüzumu hakkında kanun layihası adıyla kurulacak olan tetkik heyetinin bir reisi ve iki teknik müşaviri olacağı, layihada “Vekâleti ilgilendiren kanun, nizamname ve talimatların tatbikına aid malumat ve mütaleaları toplamak” vb. görevlerin bulunduğu yazılmıştır. Cumhuriyet, 13 Mayıs 1944. 472 Yönetim Zamandizini “Cemiyet hayatında vuku bulmakta olan tahavvül ve inkişaflar yeni ihtiyaçlar doğurmakta, çeşitli amme hizmetleri Devletin faaliyet sahasına intikal ettikçe mahiyetlerine uygun tedbir ve tertiplerin derpiş edilmesini zaruri kılmaktadır. Bu hususu dünyanın geçirmekte olduğu umumi buhranın tesiri altında harp sonunda her sahada birçok değişiklikler meydana geleceği ve bunların idarede de esaslı tedbirler alınmasını gerektireceği düşünülerek ihtiyaçların akislerini ve bunların tesirini zamanında ilmi bir tarzda inceleyip hazırlıklarda bulunmak maksadiyle vekalet teşkilatına bir ilim ve ihtisas heyetinin katılması zarureti görülmüştür.” Bir kurmay heyeti olarak nitelendirilen bu heyete dahil olacak kişilerin kimi özel niteliklere sahip olması gerektiği için bunların hukuk veya iktisat fakültelerinden veya Siyasal Bilgiler Okulundan veya bunlara eşdeğer yabancı ülke fakültelerinden mezun olması ve en az bir yabancı dil bilmesi koşulu aranmaktadır.48 Başkanı henüz atanmış olan bu heyete ilişkin ilk eleştiri ertesi yılın ikinci gününde Yavuz Abadan tarafından getirilmiştir. Barem meselesi ve tetkik heyetinin çalışmalarını konu edindiği İdari Sistemimiz Üzerine Düşünceler başlıklı yazısında Abadan, “… büyük akademik çalışmaların idare ilmi ve sahasında bıraktığı boşluğu dolduracaktır” temennisini dile getirdikten sonra bunun gerçekleşmediğini şu sözleriyle ifade etmiştir: “Gönül isterdi ki şimdiye kadar yarınki idare sistem ve teşkilatımızın hiç olmazsa anahatları üzerinde dikkatle durulduğunu gösteren bazı etüdler ortaya çıkmış bulunsun.”49 Ancak 1945 yılında heyetin kimi konularda yapmış olduğu çalışmalara rastlanacaktır.50 Türkiye Zirai Donatım Kurumu: 1943 yılı bütçe görüşmeleri sırasında zirai teknik bilginin eksikliği ve çiftçilerin büyük bir kısmının halen eski ziraat araçlarını kullanmakta oldukları Ziraat Vekili tarafından dile getirilmiş, bunun üzerine Milli Korunma Kanununun, Hükümete verdiği yetki doğrultusunda Zirai Donatım Kurumu kurulmuştu.51 Ancak olağanüstü durumlar dışında zirai sorunların çözümü için daha büyük bir sermaye ve olanaklara sahip bir kurumun kurulması gereğinden hareketle, 1 Temmuz tarihinde kamu iktisadi kuruluşu niteliğinde olan Türkiye Zirai Donatım Kurumu’nun kurulmasına karar verilmiştir.52 Ziraat Vekaletine bağlı, merkezi Ankara’da bulunan, kamu tüzel kişiliğine sahip ve sermayesinin tamamı Devlet tarafından karşılanarak kurulan kurumun içeride ve dışarıda gereği kadar şube açması ve temsilci bulundurması kuruluş kanununda belirtilmiştir. Böylece 1944 yılında Milli Korunma Kanunu hükümleri ile kurulmuş olan Zirai Donatım Kurumu, Türkiye Zirai Donatım Kurumuna devrolunmuştur. Kurumun yönetimi için bir başkan ve üç üyeden oluşan bir idare he48 49 50 51 52 Yasaya ilişkin ayrıntılı bir değerlendirme için bkz. Hazim Atıf Kuyucak, “İki Mühim Kanun”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 161, Yıl XIV, Ağustos 1944, s. 276–279. Yavuz Abadan, “İdari Sistemimiz Üzerine Düşünceler”, Cumhuriyet, 2 Ocak 1944. Bkz. Tekin Avaner, “1945: Dönüm Noktasında Türkiye” TİDATA 1940–1949. 29 Şubat ve 7 Haziran tarihli Resmi Gazetelerde, biri kurumun teşkiline ait kararname süresinin uzatılması, diğeri de kuruma ait kadroların tasdikına dair iki kararname yayımlanmıştır. Bkz. RG: 29 Şubat 1944, 5642, RG: 7 Haziran 1944, 5724. 4604 sayılı Türkiye Zirai Donatım Kurumu Kanunu. RG (1 Temmuz 1944, 5745). Bkz. Hazim Atıf Kuyucak, “Türkiye Zirai Donatım Kurumu Kanunu”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 160, Yıl XIV, Temmuz 1944, s. 243–245. 1944 Yılı 473 yetinin kurulması öngörülmektedir. Bu amaçla genel müdürlüğe 600 lira ücretle Nuri Melan, müdür muavinliğine Mithat Beyat, idare meclisi reisliğine 600 lira maaşla Tevfik Tarman, azalıklara 400 lira ücretle Nesip Karaçay, Salih Ekim, Kadri Mesut Evren atanmışlardır. Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü: Bu müdürlük, Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğünün kaldırılması ile kurulmuştur.53 1939 yılında 3633 sayılı Kanunla kurulmuş olan Devlet Denizyolları ve Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüklerinden, Devlet Denizyolları İşletme Umum Müdürlüğünün unvanı Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne çevrilmiş, idarenin bütün hizmetleriyle gelirleri Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne devredilmiştir. Böylece, İstanbul, İzmir ve Trabzon liman işletmeleriyle kıyı emniyeti ve antrepolar ve sair liman hizmetleri bu kuruma kısmen de Devlet Demiryollarına geçmiştir. Memur kadrosunda bir değişiklik olmayacağı bildirilmiştir.54 Düzenlemenin hemen ardından Samsun Limanı da bu müdürlüğe devredilmiş, aynı günlü bir kararname ile Samsun Limanının devriyle birlikte limanda bulunan mevcut makinalı ve makinasız deniz nakil vasıtalarının da Umum Müdürlük tarafından satın alınması kararlaştırılmıştır.55 Öte yandan müdürlüğün bağlı olduğu Münakalat Vekâleti’nin teşkilatında bir değişiklik olacağı gazetelerde yer almışsa da yıl içinde bu değişiklik yapılmamıştır.56 Mahalle Muhtarlıklarının Yeniden Kurulması: Daha önce 1933 yılında çıkarılan 2295 sayılı Belediye Teşkilatı Olan Yerlerde Muhtar ve İhtiyar Heyetinin Lağvı Hakkında Kanun hükümleri uyarınca 1 Ocak 1934 tarihinde kaldırılmış olan mahalle muhtarlıkları 10 yıl aradan sonra yeniden 1944 yılının Nisan ayında kurulmuştur. Konu, Ocak ayında bir yasa tasarısı ile Meclis gündemine taşınmış, 15 Nisan tarihli Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair 4541 sayılı Kanun ile Belediye Kanununun 8. maddesine göre kurulmuştur.57 Kanun ile mahallelerde bir muhtar ve muhtarın başkanlığında bir ihtiyar heyeti bulunacağı ve ardından çıkarılan tamim ile yasanın yürürlüğe girişinden sonra bir ay içinde muhtar ve ihtiyar heyetlerinin seçileceği belirtilmektedir. 15 Mayıs’ta İstanbul’da yapılan seçimler ile 306 mahallenin muhtarı seçilmiştir. Kömür beyannamelerinin dağıtılması ile işe başlaması kararlaştırılan ihtiyar heyetlerinin bir kısmına aidat verilmeyecek olmasından dolayı kimi istifalar yaşanmıştır. Muhtarlık Kanununda ilgili bir hüküm bulunmamasına karşın İstanbul’da bulunan 870 birliğin işlerinin de muhtarlar tarafından görülmek istendiğine ilişkin bir tartışma da yaşanmıştır.58 53 54 55 56 57 58 Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğünün Kaldırılması ve Vazifelerinin Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne Verilmesi Hakkında 4517 sayılı Kanun RG: 1 Şubat 1944, 5618. Cumhuriyet, 1 Şubat 1944. RG: 4 Şubat 1944, 5621. Cumhuriyet, 18 Mayıs 1944. RG: 15 Nisan 1944, 5682. Cumhuriyet, 15 ve 21 Mayıs 1944. 474 Yönetim Zamandizini İstanbul Teknik Üniversitesi: 1883 yılında kurulmuş olan İstanbul Yüksek Mühendis Okulu 4619 sayılı Kanun59 ile İstanbul Teknik Üniversitesi olarak yeniden teşkilatlandırılmıştır. Eski Darülfünun’a bağlı Makine ve Elektrik enstitülerinin bağlanması ve uçak ile gemi inşaatı bölümlerinin eklenmesiyle zaten bilimsel niteliği yükselmiş olan Okul’un60 üniversiteye dönüştürülmesi büyük bir memnuniyetle karşılanmıştır. Yavuz Abadan, İstanbul Teknik Üniversitesi başlıklı yazısında bu memnuniyeti şu sözlerle dile getirmiştir61: "Memleketin sınai teşkilatlanmasını başaracak teknik elemanların yetiştirilmesi işi, Cumhuriyet maarifinin başarma kararile aldığı en esaslı davadır… İlk iş şimdiye kadarkinden epeyce farklı olan muhtelif kollarda yetiştirilecek yüksek veya doktor mühendislerin öğretimlerini sağlamaktır." Kanun ile, üniversitenin profesörleri arasından Maarif Vekilliğince tayin olunan bir rektör ve birer dekanla idare olunacağı hüküm altına alınmış, 31 Temmuz’da bu atamalar yapılmıştır. Buna göre, Rektörlüğe Prof. Tevfik Taylan, İnşaat Fakültesi Dekanlığına Prof. Said Kuran, Makine Fakültesi Dekanlığına Prof. Ratib Berber, Elektrik Fakültesi Dekanlığına Prof. Fuad Kilink, Mimarlık Fakültesi Dekanlığına Prof. Emin Onat atanmıştır.62 Yeni İlçeler Kurulması ve İdari Bağlılık Değişiklikleri 1944 yılının Ağustos ayında Kırıkkale, Şabanözü, Kurşunlu, Turhal, Çekerek, Çayeli, Kaman, Yatağan, Afşin, Devrekâni, İvrindi, Çaycuma, Akyazı, Ulus, Taşova ve Alaçam kazaları teşkil edilerek bu kazalara ait kadrolar,63 Eylül ayında ise kaza sınırları belirlenmiştir.64 Öte yandan yıl içinde birçok yeni köy ve nahiye kurulmuş, Ege Bölgesi ağırlıklı olmak üzere idari bağlılık değişiklikleri yapılmış, bazı köy isimleri değiştirilmiştir. Bu tür değişikliklerle ilgili düzenleme sayısı 80’nin üzerindedir. Köyler ile ilgili düzenlemeler Dâhiliye Vekâleti tamimi ile yapılırken nahiyeler ile ilgili düzenlemeler üçlü kararname ile gerçekleştirilmektedir.65 Adliye İşleri ve Adli Sicil Kanunu 12 Eylül tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 4664 sayılı Adli Sicil Kanunu ile adli sicillerin yeniden düzenlenmesi amaçlanmıştır. Düzenleme ile Adliye Vekilliği tarafından bu kanun hükümlerine göre merkezde bir adli sicil tutulacağı hükme bağlanmıştır. Yıl içinde birkaç kez adliye işlerinin düzenlenmesi konusunda gazete haberi bulunmaktadır. Örneğin, Parti Gurubunun Adliye Veki59 60 61 62 63 64 65 İstanbul Teknik Üniversitesi Hakkında 4619 sayılı Kanun RG (20 Temmuz 1944, 5761). Hazim Atıf Kuyucak, “İki Mühim Kanun”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 161, Yıl XIV, Ağustos 1944, s. 276-279. Yavuz Abadan, “İstanbul Teknik Üniversitesi”, Cumhuriyet, 11 Temmuz 1944. Cumhuriyet, 31 Temmuz 1944. Yeniden 16 kaza teşkiline ve 3656 sayılı kanuna bağlı cetvel ile 1944 mali yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı (D) ve (L) işaretli cetvellerde değişiklik yapılmasına dair 4642 sayılı kanun. RG: 8 Ağustos 1944, 5777. RG: 5 Eylül 1944, 5800. Bkz: 1944 Yılı Zamandizin. 1944 Yılı 475 linden adliyede islah yapılması konusunda istekleri olmuş ve Vekil mahkemelerde hızlılığı, boşanma işlerinin daha pratik hale sokulmasını ve suçlu çocukların azaltılmasını temin edecek çareler araştırıldığını, layihalar hazırlandığını bildirmiştir.66 Ancak yıl içinde böyle bir düzenlemeye gidilmemiştir. Adliye işlerinin 1944 yılında çoğunlukla Milli Korunma Mahkemeleri ile ilişkili olduğu söylenebilir. Milli Korunma Mahkemelerinin daha etkili çalışması için Adliye Vekâletinin emrine tahsisat yapılmış67, Temyiz Mahkemesine bir özel daire ve üç yerde toplu mahkeme kurulması yetkisi verilmiştir. Yıl içinde çok sayıda, hâkim, hâkim yardımcısı, savcı ve savcı yardımcısı ataması gerçekleştirilmiştir. Bu atamaların rutin işleyişten kaynaklanan atamalar olduğu söylenebilir, ancak Milli Korunma Mahkemelerinin iş yükünün gittikçe arttığı hesaba katıldığında bu mahkemelere yapılan atamaların rutin işleyişin dışında olduğu apaçıktır. Eğitim, Kültür, Dil ve Basın İşleri 1944 yılında eğitim, dil, kültür ve basın etkinliklerinin aynı başlık altında toplanması bu konuların birbiriyle olan yakınlığından kaynaklanmaktadır. En önemli eğitim etkinliği kuşkusuz daha önce değinildiği gibi İstanbul Teknik Üniversitesi’nin kurulmuş olmasıdır. Bizzat Reisicumhur İnönü tarafından başlatılan İlköğretim seferberliği eğitimle ilgili diğer bir önemli olaydır. Yıl içinde yayımlanan kitaplar, Halkevlerinin kültürel etkinlikleri68, Teşkilatı Esasiye Kanunun Türkçeleştirilmesi için komisyon kurulması, Hayriye Lisesinin kapatılması69 ve basın üzerindeki denetim bu başlık altında değerlendirilecek olan diğer konulardır. İlköğretim Seferberliği: 1944 yılında başlatılan ilköğretim seferberliği kimsesiz çocukların durumuyla birlikte ele alınabilir. Yılın hemen başında Başbakanlık Müsteşarı Cemal Yeşil başkanlığında oluşturulan bir komisyona kimsesiz ve serseri çocuklarla ilgili çalışma görevi verilmiş ve bu iş için 1 milyon lira ayrılmıştır.70 Nisan ayında ise ilköğretim seferberliği başlatılması kararlaştırılmıştır. İsmet İnönü’nün direktifleri ve hükümetin verdiği kararlar doğrultusunda parti teşkilatının da faaliyetlerini bu kararlar istikametinde artırması, Hükümetin elindeki her türlü vasıtalardan istifade ederek halka ilköğretimin önemini anlatmak, öğretmensiz sınıf ve okul bırakmamak, yeni okul binaları yap66 67 68 69 70 Cumhuriyet, 26 Nisan 1944. Milli Korunma Mahkemelerine tahsisat yapılmasına ilişkin Bakanlar Kurulu kararı. İlgili mahkemeler ve merkezdeki Muhasebe Bürosunun yapmış olduğu masrafların karşılanması için Adliye Vekâleti emrine 323.422 lira tahsis edilmesi. RG (7 Ocak 1944, 5597) ve RG (6 Ekim 1944, 5824). Halkevlerinin 12.yıldönümü kutlandığında 12 yeni halkevi ve 143 halkodası da açılmış oldu. Bu tarihte ülke genelinde halkevi sayısı 405’tir. Cumhuriyet, 21 Şubat 1944. “Maarif Vekilliği müfettişleri tarafından yapılan teftişler ve tahkikler neticesinde Özel Hayriye Lisesi'nde sınıf geçmeyen talebeye not verilmesi ve askerlik vaziyelerinin şubeye bildirilmemiş olmasından dolayı kapatılmasına karar verilmiştir. 1335 senesinde kurulan okul 24 senelik bir tarihe maliktir.” Bkz. Cumhuriyet, 24 Şubat, 1944. Cumhuriyet, 2 Ocak 1944. 476 Yönetim Zamandizini mak, köy enstitülerinden mezun olacak öğretmenleri zamanında köylere yerleştirmesi istenmektedir.71 Ağustos ayında konu İsmet İnönü tarafından yazılan “İlk Öğretim Davamız” isimli bir makale ile gündeme taşınmıştır.72 İlk Öğretim Mecmuasında yayımlanan makalede İnönü, önceki yıllara ilişkin genel durumu ve istatistikî bilgileri verdikten sonra şunları söylemektedir: “Türk milleti, ilk öğretimde göz diktiğimiz amaca vardıktan sonra büsbütün başka kudrette bir varlık olacaktır. İstihsalimiz, yani kazancımız bu sayede artacak; memleket yüksek bir teknik kabiliyet edinecek; büyük milletimizin yaradılıştaki kabiliyetleri içinde insanlığın bütün iyi vasıfları engin değerlerler alacaktır. Çok kuvvetli ve çok kıymetli bir millet olmanın çaresi, ilk öğretimin tamamlanması ile elde edilmeğe başlanır.” Yıl sonuna doğru bu direktifler etkisini gösterecek ve başta İstanbul olmak üzere çocukların okutulması için tedbir alınmasına karar verilecektir.73 Cumhurbaşkanı İnönü tarafından başlatılan ilköğretim seferberliğinin yanı sıra büyük ümitler bağlanan köy enstitüleri de eğitim çalışmalarını yoğun bir biçimde sürdürmüşlerdir. Örneğin, 1944 yılı rakamlarıyla 20 köy enstitüsünde okuyan öğrencilerin sayısı 16.400 kişi olarak tespit edilmiştir.74 Dil, Kültür ve Basın: Dil konusundaki en önemli değişiklik Kasım ayında Başvekilin, mali yılbaşının değiştirilmesi ve Anayasanın Türkçeleştirilmesi için iki komisyon kurulmasını istemesiyle başlamıştır.75 29 Aralık tarihinde Parti Gurubunda, mali sene başının ikincikanun başına alınması ve bazı ay adlarının değiştirilmesi kararı verilmiştir. Buna göre, birinciteşrine ekim, ikinciteşrine kasım, birincikanuna aralık, ikincikanuna ocak adlarının verilmesi kararlaştırılmıştır.76 Yılın düşünce hayatını değerlendiren Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, gazetelerin 1944 yılı içinde dünyadaki olayları önceki yıllara göre daha ihtiyatlı bir şekilde aktardığını, ihtikârla mücadele yayınlarının önceki yıllar kadar olmasa da yine sürdüğünü, Türk mecmuacılığının ise savaştan olumsuz etkilendiğini, haftalık ve aylık dergilerin çoğunun kapandığını ve devam eden dergilerin daha ziyade resmi veya yarı resmi dergiler olduğunu belirtmektedir.77 Yine Edebiyat Fakültesinde Kasım Kufralı, Besim Dorlat, Mükrimin Halil Yinanç, M. Fuad Köprülü, Ebulula Mardin, Ahmed Ateş ve Pertev Naili Boratav'dan oluşan bir heyet tarafından yazılan İslam Ansiklopedisi’nin çıkarılması bizzat desteklenmiştir.78 71 72 73 74 75 76 77 78 Cumhuriyet, 8 Nisan 1944 İsmet İnönü, “İlk Öğretim Davamız”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 162, Yıl XIV, Eylül 1944, s. 286-291. Örneğin, İstanbul’da yapılan bir sayıma göre, 7-16 yaş arası çocuklardan okula gitmeyenlerin 66.305’nin erkek, 62.839’nun kız olmak üzere toplam 129.139 kişi olduğu tespit edilmiştir. Konuyla ilgili bir yazı bkz. Abidin Daver, “Çocuklarımızı Yüzde Yüz Okutmak İçin”, Cumhuriyet, 5 Aralık 1944. Şevket Süreyya Aydemir, a.g.k., s. 381. Cumhuriyet, 15 Kasım 1944. Cumhuriyet, 29 Aralık, 1944. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, “ Geçen Yılın Fikir Hayatı”, Cumhuriyet, 1 Ocak 1945. Cumhuriyet, 14 Ocak 1944. 1944 Yılı 477 1944 yılında yukarıda aktarılan gözlemin yanı sıra basın ve yayım işlerinde sıkı bir denetim olduğu belirtilmişti. Kimi gazetelerin kapatılması ve bazı kitapların yasaklanması ve toplatılması bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Kapatılma gerekçeleri arasında Turancılık propagandası, komünizm propagandası, dini propaganda bazı konularda halkı yanlış yönlere sevk etmek bulunmaktadır.79 Ülkede bu işlerden sorumlu kurum olan Basın ve Yayın Umum Müdürlüğünün örgütlenmesinde de değişikliğe gidilmiştir. Teşkilat Kanunu gereğince müdürlük bünyesinde, iş birliği kurulu, söz komiteleri, müdürler encümeni, basın ataşelikleri ve mütedavil sermayeli idarelerin kurulması öngörülmüştür.80 Örneğin 7 Ekim tarihinde, Londra, Vaşington (Nevyork), Moskova, Bern, Kahire, Tahran ve Sofya'da birer basın ataşeleği kurulması kararlaştırılmış ve Bern basın ateşeliğine Ali Naci Karacan'ın, Moskova basın ataşeliğine Memduh Talat Tezel'in tayinleri gerçekleştirilmiştir.81 Umum Müdürlük görevini yürüten Selim Sarper’in Moskova Büyükelçiliğine atanması üzerine bu görevi Nedim Veysel İlkin sürdürmüştür. Bununla birlikte Parti Komisyonu tarafından Nisan ayında Meclise sunulan basın ve yayın işleri hakkındaki raporda temel ilkeler belirlenmiştir. Buna göre;82 "Yayın vasıtalarının milli hayatın gelişmesinde ve Kemalist rejimin ve Türk devletinin gelişmesinde büyük vazifeleri vardır… Böyle olması lazım gelirken bir kısım gazete ve mecmualarda çıkan yazılar … uyuşmayacak mahiyettedir." Bundan dolayı "kanunların icra ve kaza makamlarına verdiği salahiyetlerin iyi korunması... , kanunlardaki eksikliklerin tamamlanması, gazeteciliğin mensuplarına refah ve güven veren bir meslek haline getirilmesi, hükümetin basın birliğini çalıştırması ve basını direktiflerle aydınlatması, Türk basın birliğinin mali imkânlarının değiştirilmesi ve basın dağıtma şirketinin kurulması" gibi tedbirler önerilmiştir. Basın ve yayın konusundaki diğer bir gelişme de yeniden radyo istasyonları kurulmasına dair 4670 sayılı kanunun çıkarılmasıdır.83 İcra Vekilleri Heyetince kararlaştırılacak yerlerde yeniden kurulacak radyo inşası, tesisi ve mevcut istasyonun esaslı tevsi, tadil ve islahı için 5.500.000 liraya kadar 1945 ve 1946 yıllarına geçici taahhütlerle girişmeğe Başvekil yetkili kılınmıştır. Ayrıca daha Haziran ayında Türkiye ile Amerika arasında karşılıklı radyo yayım mübadelesi başlamış ve Amerika büyükelçisi M. Steinhardt ve Basın Yayım Umum Müdürü Selim Sarper birer konuşma yapmışlardır.84 79 80 81 82 83 84 İlgili yayınlar için bkz. Zamandizin 14, 24 Ocak, 6, 9, 16, 18, 23, 28 Şubat, 9, 20, 28 Mart, 6 Nisan, 9, 16 Mayıs, 4 Temmuz, 3 Ağustos, 1, 5, 12, 23, 27 Eylül, 4, 27, 28 Ekim, 15, 25 Kasım. Bu konu ile ilgili karar sayısı 32 olarak tespit edilmiştir. Hasan Refik Ertuğ, “Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Vazife ve Teşkilat Kanunu Üzerinde Düşünceler (III)”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 154, Yıl XIII, İkinci Kanun 1944, s. 575-582. RG: 7 Ekim 1944, 5825. Cumhuriyet, 6 Nisan 1944. RG: 25 Eylül 1944, 5814. Cumhuriyet, 24 Haziran 1944. 478 Yönetim Zamandizini Orman Tahditleri ve Orman İşletmeleri 1944 yılında dikkate değer önemli konulardan biri de ormanlardır. Özellikle Orman Umum Müdürlüğü Orman Tahdit Komisyonları tarafından, Orman Kanunu, Orman Nizamnamesi ve Orman Talimatnamesi hükümlerine göre, orman sınırlarının tespiti konusunda yapılan çalışmalar birer tebliğ halinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Komisyonda, komisyon başkanı, orman azası, hukukçu aza, kâtip ve bilirkişiler bulunmaktadır. 1944 yılı içinde yayımlanan yaklaşık 77 tebliğ ile Bergama, Çubuk, Bursa ve İzmir kentlerinde orman sınırları belirlenmiştir. Orman tahditlerinin dışında ormanlar ve orman işletmeciliği sorunları da yıl içinde tartışılmıştır. Ziraat Vekâletince sürdürülen çalışmalar çeşitli tarihlerde kamuoyuna bildirilmiştir. Nitekim Ziraat Vekilinin yıl sonunda vermiş olduğu beyanat ile ormanların durumu hakkında bilgi edinmek olanaklıdır. 10.563.400 hektar tahmin edilen ormanların 10.078.800 hektarının devlet ormanı olduğunu, devlete ait ormanların dahi yakın zamana kadar devlet tarafından işletilmediğini kaydeden Vekil, 1937 yılında çıkarılan kanunla ormanların bizzat devlet eliyle işletilmesi prensibinin konduğunu, yeni Türkiye'nin ormancılıkta bir dönüm noktası olan bu prensibin aynı zamanda yeni ormancılık rejimimizin temellerinden birisini teşkil ettiğini, şimdi orman işletmelerinin sayısının 89'u bulduğunu, 1945 yılı başlarında 50 işletmenin daha açılacağını belirtmiştir.85 1944 yılı içinde açılan işletme sayısı 16’dır. Öte yandan yıl içinde Orman Umum Müdürlüğüne çeşitli yasalar ile tahsisat yapılmıştır. Kamu Personeli İçin Yapılan Düzenlemeler 1944 yılı bütün vatandaşlar için olduğu gibi memurlar açısından da zorlu bir yıl olmuştur. Kamu personeline ilişkin düzenlemeler iki başlıkta ele alınabilir. İlki memur ve müstahdemlere yapılan ayni ve nakdi yardımlar, diğeri de ücretli memurların maaşlı memur statüsüne geçirilmesidir. Bu düzenlemelerden dolayı 1940’lı yıllar memurların hükümet tarafından kollandığı yıllar olarak da nitelendirilmektedir.86 Bütçe görüşmeleri sırasında memurlara ayni ve nakdi yardım yapılacağı bildirilmiş ve bütçeye 15 milyon liralık bir ek tahsisat konmuştur. Kuşkusuz memur yardımları barem kanununda yapılan değişiklikle birlikte ele alınmalıdır. Nitekim, Yavuz Abadan, o günlerde kaleme aldığı yazısında, Barem Kanununda memurlar lehine yapılmakta olan son değişikliklerle bütçede 15 milyon lira karşılığı olan ayni yardım projesinin birlikte düşünülmesi gerektiğini belirtir.87 Bu doğrultuda Haziran ayında arka arkaya üç kanun çıkarılmıştır.88 85 86 87 88 Cumhuriyet, 30 Aralık 1944. Taner Timur, a.g.k., s. 228-229. Timur, Metin Toker’den yaptığı alıntıyla bu durumun halkla memurların arasının açılmasına neden olduğunu söylemekte ve bunu iktidarın sınıfsal temelinin bir sonucu olarak görmektedir. Bkz. Taner Timur, aynı yer. Yavuz Abadan, “Memurlar ve Barem” Cumhuriyet, 13 Haziran 1944. Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair olan 3656 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi ve bazı maddeler eklenmesi hakkında 4598 sayılı kanun, Fevkalade hallerin devamı müddetince memur ve müstahdemlere yapılacak yardım hakkında 4599 sayılı kanun, 1944 Yılı 479 Üç kanunun ilki barem ile ilgilidir. Bu kanunla baremde 15. derece kaldırılmış, bu derecede bulunanların 14. dereceye terfileri ve bütün memurların 3 senede bir terfi edilmesi kabul edilmiştir.89 Yine kanunla kadro kayıtları kaldırılmış, aylık miktarı artmış ve çocuğu olanlara birer maaş ikramiye verilmesi kararlaştırılmıştır. Bu son düzenleme memurlara yapılan ayni yardımlar hakkındadır. Bütçeye konan 15 milyon liralık ödenekle yardımın 15 liradan aşağı olmaması kararlaştırılmıştır. Üçüncü kanun da subay ve askeri memurlarla ilgilidir. Kanuna göre, askeri memur muavini, asteğmen, teğmen ve üsteğmen ve muamele memurlarının maaş derecelerinde bir değişiklik yapılmamaktadır. Düzenleme ile yüzbaşılıkta terfi süresi 6 yıldan 9 yıla çıkarılmış, yüzbaşılıktan sonraki rütbelerin maaşları bir derece artmış, çocuk zammı ve diğer yardımlar bunlar için de geçerli sayılmış ve askeri, mülki devlet memurları ile subaylara ayni yardım yapılması kararlaştırılmıştır.90 Bu kanunla doğrudan ilgili olan bir düzenleme de gedikli erbaşlar hakkındadır.91 Bu düzenlemelerin ardından çıkarılan çeşitli ek bütçe kanunlarıyla var olan durum ilgili kurumlara yansıtılmış gerekli değişiklikler yapılmıştır. Ekim ayında çıkarılan bir talimatname ile, aylık yardım tutarının 15'er lira olarak tespiti kararlaştırılmış ve aynı gün memurlara verilecek yardım paraları oranında Yerli Mallar Pazarlarından eşya tevziine ait talimatname de yayımlanmıştır. Bu talimatname ile yerli mallar pazarları mağazası bulunan yerlerde ayni yardım bedelleri oranında kupon verilmesi öngörülmüştür.92 Kamu personeli sisteminde yapılan diğer bir değişiklik de ücretlilerin maaşa geçirilmesi ile ilgili yasa tasarısıdır.93 Tasarı ile daha önce beden işleri için ihdas edilen ücretli kadro sistemine artan yoğun talep ile sistemin içine girdiği tıkanıklık aşılmak istenmiştir.94 Maliye Bakanlığının yıl sonuna doğru yayımladığı bir izahname ile 30 Kasım 1944'ten itibaren ücretlilerin, almakta oldukları ücretin tekabül ettiği maaşın bir derece aşağısındaki maaşı alacakları ve terfi suret ile telafi edilinceye kadar aradaki farkın kendilerine ücret olarak verileceği bildirilmiştir.95 89 90 91 92 93 94 95 Subay ve askeri memurların maaşları hakkında 3661 sayılı kanunun birinci maddesinin değiştirilmesine ve bu kanuna bazı maddeler eklenmesine dair 4600 sayılı kanun. RG (24 Haziran 1944, 5739). Bu konu üzerinde daha önce Başvekalet müsteşarı Cemal Yeşil başkanlığındaki komisyonca çalışmalar yapılmıştır. Proje ile memurlar yedi guruba ayrılmış ve her guruba dahil olanlar için asgari ve azami maaşlar tespit edilmiştir. Cumhuriyet, 12 Nisan 1944 Üç kanunla ilgili bir yazı için bkz. Hazim Atıf Kuyucak, “Barem Kanunlarında Tadilat”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 159, Yıl XIV, Haziran 1944, s. 198-203. Gedikli erbaşların maaşlarının tevhit ve teadülüne dair 3779 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi ve bu kanuna bir madde eklenmesi hakkında 4601 sayılı kanun. RG (24 Haziran 1944, 5739). Memur ve müstahdemlere yardım yapılması hakkında talimatname RG (14 Ekim 1944, 5831). Ücretli memur türü 8.7.1939 tarih ve 3656 sayılı Devlet Memurları Aylıkları Tevhid ve Teadülüne Dair Kanun ile getirilmiştir. RG (8 Temmuz 1939, 4253). Birgül Ayman Güler, Kamu Personeli Sistem ve Yönetim, İmge Kitabevi, Ankara 2005, s. 109 ve 8 numaralı dipnot. Cumhuriyet, 17 Temmuz 1944. Cumhuriyet, 1 Aralık 1944. 480 Yönetim Zamandizini 1944 yılı boyunca üst düzey yönetici atamalarında bir hareketlilik olduğu söylenebilir. Ancak atamaların önemli bir kısmının yer değiştirmeler ve kurum içi terfiler olduğu gözlenmektedir. Yıl boyunca sayısı az olmakla birlikte merkeze almalara da rastlanmaktadır. 1944 yılı içinde başta İngiliz uyruklular olmak üzere, Alman, Polonya ve Macar uyruklu kişiler ile az sayıda olsa da ABD uyruklu yabancı uzmanların KİT'lerde istihdam edildiği ya da çalışma sürelerinin uzatıldığı görülmektedir. Arşivden elde edilen verilere göre bu türden yaklaşık 187 kişi istihdam edilmiştir. Yerel Yönetimler, Şehircilik ve Mesken Sorunları 1944 yılında yerel yönetimlerle ilgili önemli bir düzenlemeye rastlanmamaktadır. Gazetelerde çoğunlukla İstanbul’un sorunları yer almıştır. Arşiv kaynaklarında ise çok sayıda belediye teşkilat kadroları ile ilgili değişiklik yer almıştır. Bu da yeni kadroların ihdas edilmesinden kaynaklanmaktadır. Bu tür karar sayısı 30’un üzerindedir. Yıl içinde 1580 sayılı Belediye Kanununda da birkaç değişiklik yapılmıştır. Belediye Kanununun 27. Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında 4520 sayılı Kanun ile belediye meclislerinde görev alamayacak olan kişiler yeniden düzenlenmiştir.96 Buna göre, “ana, baba, büyük ana, büyük baba, evlat, torun ve kardeş, karı, koca ve bu derecedeki sıhrî hısımlar bir mecliste birleşmezler. Bu durumda bulunup da intihap edilenler en ziyade rey kazanmış olan, bu da müsavi ise evli olan ve evli olanlardan çocuğu olan azalık sıfatını alır.” Yine, 2644 sayılı Tapu Kanununun 6. maddesinin tefsiri yapılmış ve ilgili maddenin belediye sınırları içindeki topraklara uygulanamayacağı kararlaştırılmıştır.97 Belediyeler ile ilgili diğer düzenlemeler ise şunlardır: Belediye Yapı ve Yollar Kanununun bazı maddelerinin değiştirilmesine dair kanun: Kanun ile 2290 sayılı Belediye Yapı ve Yollar Kanununun 6 maddesi değiştirilmiştir. Kanunun 9. maddesi belediye meclisi kararlarının kapsamına ilişkindir. Buna göre, meclis kararları nahiye ve kazalarda kaymakamın ve vilayetlerde valinin tasvibinden sonra Nafıa Vekâletinin tasdikiyle katileşir. Kanunun 18. maddesi resmi ve hususi bütün yapıların proje ve inşaatının fen adamlarının nezaret ve mesuliyeti altında yapılması, 20. maddesi binaların arasında bırakılacak mesafe ve bina istikametleri, 28. maddesi yapı nevileri ve inşa tarzları ile ilgili maddelerdir. Kanun ile 1580 sayılı Belediye Kanunun 114 üncü maddesinin son fıkrası kaldırılmıştır.98 Belediye Kanununun 127. maddesine ek kanun: Kanun ile daha önce birleştirilmiş olan İstanbul Belediyesi ile İstanbul Vilayeti Mahalli İdaresinin gelir 96 97 98 Bu tarihe kadar 1580 sayılı yasa ile ilgili 9 düzenleme yapıldığı anlaşılmaktadır. RG: 2 Şubat 1944, 5619. RG: 16 Mayıs 1944, 5707. RG: 17 Haziran 1944, 5733. 1944 Yılı 481 mesul muhasibi, tahsil müdürü, ayniyat mesul muhasibi, levazım müdürü, merkez masraf mesul muhasibi, masraf müdürü ve belediye şubeleri masraf mesul muhasiplerinin de bu şubelerin muhasebecisi olarak belirlenmiştir.99 Belediye istimlâk kanunun 9 uncu maddesini değiştiren kanun: 1939 tarihli ve 3710 sayılı kanunun 9. maddesinde yapılan değişiklikle kısmen istimlâk olunan gayrimenkulün değer pahasının nasıl tayin edileceği belirlenmiştir.100 Belediyeler ve bunlara bağlı müesseseler ve Belediyeler Bankası memurları tekaüt sandığı teşkiline dair olan 4085 sayılı kanuna ek kanun: 10 Temmuz 1941 tarihinde bu yerlerde ve Belediyeler İmar Heyetine bağlı fen işleri şefliğinde sicilde kayıtlı ve musaddak kadrolara dahil daimi vazife görenlerden, 4085 numaralı kanuna tabi vazifelerde evvelce geçirdikleri hizmet müddetini kanunun koyduğu kayıtlar dairesinde saydırmak isteyenler, 1944 senesi nihayetine kadar mensup oldukları idareler vasıtasıyla sandığa müracaat edebilirler.101 Yukarıda kısaca aktarılan düzenlemelerin dışında 1944 yılında Belediyeler Bankasının sermayesinin 30 milyon liraya çıkarılması, belediye meclisince seçilen belediye başkanlarının onaylanması, İzmir Suları Türk Anonim Şirketinin satın alınarak İzmir Belediyesine devredilmesi, Antalya, Trabzon ve Malatya Elektrik imtiyazlarının feshedilerek ilgili belediyelerce satın alınması, YedikuleKadıköy Havagazı kumpanyası tesisatının satın alınarak İstanbul Belediyesine devredilmesi ve belediyelerin kendilerine ait olan elektrik tarifelerine zam yapması gibi başka gelişmeler de yaşanmıştır. Son olarak yıl içinde kira artışları ve konut sorunu konusunda da düzenlemeler yapılmıştır. Parti gurubunda dile getirilen haksız kira artışları ve Milli Korunma Kanununun kiralar ile ilgili hükümlerinin uygulanmasında kararlılık gösterilmesi, bu konuda bir yasa tasarısının hazırlanmış olması bu gelişmelerden birkaçıdır. Ancak en somut olanı, Ankara’da, planı Emlak ve Eytam Bankasınca hazırlanmış olan 40 daireli 150 apartman yapılmasına karar verilmesi ve merkezi İstanbul’da olan, 1 milyon lira sermayeli Yapı ve Kredi Bankası’nın kurulmuş olmasıdır. 9 Eylül tarihinde faaliyete başlayan Banka’nın genel müdürlüğüne Kazım Taşkent getirilmiştir. ASKERİ YÖNETİMDE KISMİ REFORM 1944 yılında savaş en çok askeri bürokrasi, dışişleri ve maliye bürokrasini etkilemiştir. Bu etki bir yandan atama sürecinde diğer yandan kurumsal yapıda yaşanan değişikliklerde kolayca gözlenebilmektedir. Yılın hemen başında Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak’ın yaş haddinden dolayı emekliye ayrılması ve yerine Rauf Orbay’ın getirilmesi, Genelkurmay Başkanlığı’nın Başvekâlete bağlanması ve askeri bürokraside gerçekleşen atamalar ve emekliye ayırmalar bu etkinin en açık örnekleri olarak nitelendirilebilir. 99 100 101 RG: 20 Temmuz 1944, 5761. RG: 8 Ağustos 1944, 5777. RG: 24 Haziran 1944, 5739. 482 Yönetim Zamandizini 12 Ocak 1945 yılında 22 yıldır Genelkurmay Başkanlığı görevini sürdüren Mareşal Fevzi Çakmak emekliye sevk edilmiş yerine Org. Kazım Orbay atanmıştır.102 Birkaç gün sonra Genelkurmay İkinci Başkanlığına da daha önce Milli Şef Erkanı Harbiyesi Umumiye Reisi iken bu vazifenin vekaletinde bulunan Orgeneral Salih Omurtak atanmıştır.103 Üst komuta kademesindeki bu önemli değişikliğin ardından Şubat ayında arşiv belgelerine göre 25 generalin ataması gerçekleştirilmiştir.104 Yine aynı belgelere göre 30 Ağustostaki rutin atama dönemine kadar çok sayıda üst kademe ataması gerçekleştirilmiştir. Bu konudaki karar sayısı 30 Ağustosa kadar 20 civarında, bu tarihten yıl sonuna kadar 12’dir.105 30 Ağustos’ta, Fahri Belen, M. Muzaffer Tugsavul, M. İzzet Aksalur, Mahmud Berköz, Asım Tınaztepe, H. Nazmi Güven korgeneralliğe, Ömer İskender Erdemer, Galib Ulaş, Abdulkadir Seven, H. Rifat Öztorun, Refik Düzgören, Sami Orberk, Kamil Başakçıoğlu, Hüsnü Odabaşıoğlu… tümgeneralliğe terfi etmişlerdir.106 Bu atamaların yanı sıra ordudan çeşitli nedenlerle emekliye sevkedilen veya ordudan atılan mensupların sayısı da eklendiğinde çok önemli değişiklikler yapıldığı anlaşılacaktır. 1944 yılıında, arşive yansıyan belgelere göre çok sayıda (yaklaşık 428 kişi) askeri personelin (subay ve sivil memur) çeşitli nedenlerle ya emekliye sevk edildiği ya da ordudan ihraç edildiği anlaşılmaktadır. Emekliye sevk edilme gerekçeleri şunlardır: Milli mücadeleye katılmadığı için aftan yararlanma, sağlık, yaş haddi, disiplin, ahlaki kusurlar, istek üzerine, zimmetine para geçirme, hırsızlık, sarhoşluk, firar, kumar, rüşvet, devlet malına zarar vermek, mesleki yetersizlik, nikâhsız olarak bir kadınla yaşama, üstüne karşı gelme vb.107 Ordudaki bu atama ve terfiler, özellikle Fevzi Çakmak’ın emekliye ayrılması kimi kesimlerce sert bir dille eleştirilmiştir. Bu olayı doğal karşılayanlar da bulunmaktadır. Şevket Süreyya Aydemir, “İkinci Dünya Savaşından sonra, orduda yeni yöntem ve usullere göre bir teşkilatlanmayı gerektiren bir devrede, bu yaşta (68) bir genelkurmay başkanının emekliye sevkinden daha tabii bir şey olamazdı”108 sözleriyle konuya bakış açısını dile getirmiştir. Bu yönüyle ordudaki bu yeniden teşkilatlanma konusuna değinmek gerekir. 1944 yılında Genelkurmay Başkanlığının Başbakanlığa bağlanmasını yeni dönemin habercisi saymak olanaklıdır. Üzerinde çalışılan tasarı Mayıs ayında Meclis gündemine alınmış, Haziran ayında ise yasalaşmıştır. Böylece, Genelkurmay Başkanlığının vazife ve salahiyetleri hakkında 4580 sayılı kanun ile bu değişiklik gerçekleştirilmiştir.109 Yasaya göre, Harp kuvvetlerinin en büyük as102 103 104 105 106 107 108 109 BCA: 30..11.1.0/165.2..8. Cumhuriyet, 15 Ocak 1944 BCA: 30..11.1.0/166.7..6. Ayrıntılar için bkz Zamandizin, 1, 17, 21, 29 Şubat, 14 Mart, 22, 31 Mayıs, 20 Haziran, 18 Temmuz, 24, 28, 30, 31 Ağustos, 1, 4, 8 Eylül, 11 Kasım, 5, 6 Aralık. Cumhuriyet, 30 Ağustos 1944. BCA: 30..11.1.0/165.1..9.;165.1..8. Şevket Süreyya Aydemir, a.g.k., s. 451 RG: 13 Haziran 1944, 5729. 1944 Yılı 483 keri makamı Genelkurmay Başkanlığıdır ve Genelkurmay Başkanı, Başvekilin teklifi üzerine İcra Vekilleri Heyeti kararıyla atanır ve Genelkurmay Başkanının Meclise karşı sorumluluğu Başbakan üzerinden sağlanır. Bu değişiklik ile ordunun bağımsızlığının sona erdiği ve ordunun ilk kez rütbe tenziline uğradığı, belirtilmektedir.110 1949 yılında da Ordunun Milli Savunma Bakanlığına bağlandığı bilinmektedir. Dolayısıyla 1944 ve 1949 düzenleme ve tasfiyelerinin Fevzi Çakmak’tan sonra orduyu şeklen siyasi iradenin kontrolüne soktuğu da ileri sürülmektedir.111 Genelkurmay Başkanlığının konumundaki bu değişikliğin ardından, subay ve askeri memurlarla ilgili de birkaç düzenleme yapılmıştır. Bu düzenlemelerin önemli bir kısmı maaşlarla ilgilidir.112 Olağanüstü bir dönemde olağanüstü uygulamaların olması da doğaldır. Nitekim hem bütçede orduya önemli bir pay ayrılmış, hem yeni düzenlemeler yapılmış, hem de seferberlik kanunu ile ordu ve halk her an savaşa hazır halde tutulmuştur. 1944 yılı bütçesi onaylanırken en son Milli Müdafaa bütçesi görüşülmüş ve TBMM orduya selam göndermiştir.113 İKİ DEPREM 1944 yılında meydana gelen depremlerden biri 21 ilde yaşanan doğal afet, diğeri de siyasi alanı alt üst eden ve Irkçılık-Turancılık Davası olarak bilinen siyasi olaydır. Bu başlık altında her iki konuya kısaca yer verilecektir. Değişmeyen Felaket: Deprem 1944 yılının Şubat ayında 21 ilde meydana gelen deprem zaten savaşın etkisiyle güç koşullar altında bulunan yönetimi ve halkı oldukça derinden etkilemiştir. En çok Bolu, Ankara, Çankırı ve İzmit illerini etkileyen depremin bilançosu gerçekten de ağırdır. 4 Şubat tarihli gazetede Bolu'nun bir enkaz yığını haline geldiği, 9 Şubat tarihli gazetede ise o güne dek 4272 kişinin öldüğü haberi yer almaktadır.16 Şubat tarihinde ise Bolu'da toplam 2336 yurttaşın öldüğü, 1871 kişinin yaralandığı ve 7661 binanın yıkıldığı beyan edilmiştir.114 1943 yılı110 111 112 113 114 Levent Kalyon, “Cumhuriyet Dönemi Savunma Politikaları”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, AÜ SBE, Ankara 2008, s.60-61. a.k., s.127. Subay ve askeri memurların maaşlarına dair 3661 sayılı kanunun birinci maddesinin değiştirilmesine ve bu kanuna bazı maddeler eklenmesine dair 4600 sayılı kanun, Gedikli erbaşların maaşlarının tevhit ve teadülüne dair 3779 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi ve bu kanuna bir madde eklenmesi hakkında 4601 sayılı kanun RG: 14 Haziran 1944, 5730, Subay ve askeri memurların maaşlarına dair kanunda değişiklik yapılması hakkındaki 4600 sayılı kanunun 2 nci maddesine bir fıkra eklenmesine dair 4639 sayılı kanun RG: 8 Ağustos 1944, 5777, Askeri Muhakeme Usulü Kanunun 30 uncu maddesinin değiştirilmesi hakkında 4650 sayılı kanun, RG: 11 Ağustos 1944, 5780, Subaylar Heyetine Mahsus 4273 numaralı Terfi Kanununun 11 inci maddesinin değiştirilmesine dair hakkında 4554 sayılı kanuna ek 4685 sayılı kanun RG: 23 Aralık 1944, 5887, Yedek Subay ve Yedek Askeri Memurlar hakkındaki 1076 sayılı kanunun 3923 sayılı kanunla değiştirilen 3 üncü maddesine bir fıkra ilavesine dair 4690 sayılı kanun RG: 30 Aralık 1944, 5893. Kahraman Ordumuza TBMM'nin selam, sevgi ve güveninin bildirilmesi hakkında TBMM kararı, RG: 2 Haziran 1944, 5720. Cumhuriyet, Şubat ayı boyunca. 484 Yönetim Zamandizini nın Kasım ayında Kastamonu, Çorum, Amasya, Samsun, Tokat ve Çankırı vilayetlerindeki deprem tahribatını giderme amaçlı Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle115 öngörülen zararların giderilmesi ve teknik yardımların sağlanması depremden etkilenen Ankara, Çankırı ve Bolu illerine de uygulanmış116 ve bütçeden deprem bölgesine 4 milyon lira tahsisat yapılacağı bildirilmiştir.117 Öte yandan Nadir Nadi, 4 Şubat tarihli ve "Zelzelelerden Almakta Geç Kaldığımız Ders" başlıklı yazısında "… yer sarsıntısı bakımından yurdumuza uygun bir yapı sisteminin bir an önce kararlaştırılıp tatbik alanına konması.."nı önermiştir.118 Depremin etkisiyle bir sismojeoloji enstitüsünün kurulması için Ankara'da tetkiklere başlandığı119 ve Nafia Vekâleti tarafından hazırlanmış olan bir Zelzele Kanunu Layihasının Başvekalete sunulmuş olduğu gerçeğine karşın yıl içinde bu iki konuya ilişkin herhangi bir gelişme olmamıştır.120 Irkçılık-Turancılık Davası Turancılık Davası halen tartışılan, 1944 yılının en önemli siyasi olaylarından biridir. 27 Nisan tarihinde Sabahattin Ali ile Nihal Adsız arasındaki hakaret davasıyla başlayan süreç Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün 19 Mayıs Nutkuyla başka bir mecraya taşınmış, ulusal bir nitelik kazanmıştır. S. Ali-N. Adsız davası, S. Ali’nin kendisine Orhun Mecmuasında vatan hainliği suçlaması yapıldığı gerekçesiyle şikâyette bulunması üzerine başlamış, davada Adsız 4 ay hapse ve 100 lira tazminata mahkûm olmuş, cezası tecil edilmiştir. Ancak bu olay daha sonra başlayacak olan sürecin de önemli bir parçası olacaktır. Boğaziçi Lisesi edebiyat öğretmenlerinden N. Adsız, 1944 yılında Başvekil Ş.Saraçoğlu’na hitaben yazmış olduğu mektuplarda ülkede komünist propagandası yapan dergiler çıkarıldığını ve bu dergilerin Milli Eğitim Bakanlığı tarafından satın alınarak bütün okullara dağıtıldığını yazmıştır. Devamında Ankara Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesinde, Devlet Konservatuarında ve daha bir çok önemli mevkilerde memleketi komünistleştirmek isteyen kişiler bulunduğunu, S. Ali ve N. Hikmet’in de isimlerini vererek sorumluluğun Milli Şefe ait olduğunu yazmıştır.121 Bu ilk kıvılcım ve S. Ali tarafından açılan hakaret davasından sonra başlayan davanın ilk gününde Ankara’da Nihal Adsız’ı karşılayan gurubun yaptığı gösteri122 üzerine 3 Mayıs tarihinde Nihal Adsız ve arkadaşları için dava açılmıştır.123 F. Rıfkı 9 115 116 117 118 119 120 121 122 123 RG: 11 Ocak 1944, 5600. RG: 8 Mart 1944, 5649. Cumhuriyet, 10 Mayıs 1944. Nadir Nadi, " Zelzelelerden Almakta Geç Kaldığımız Ders", Cumhuriyet, 4 Şubat 1944. Cumhuriyet, 7 Şubat 1944. Cumhuriyet, 10 Şubat 1944. Alpaslan Türkeş, 1944 Milliyetçilik Olayı, Devlet Yayın Dağıtım, İstanbul 1988, s. 26-27. Bu gösteride 10 bin civarında üniversite öğrencisi olduğu belirtilmektedir. Bkz. Ümit Özdağ, “3 Mayıs”, http://www.internetajans.com/, (5 Eylül 2008) Nizam Önen, Hasan Ali Yücel başkanlığındaki kurul tarafından hazırlanan rapor doğrultusunda ırkçı-Turancı olarak nitelenen 47 kişinin isimlerinin İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığına bildirildiğini ve listede, Nihal Atsız, karısı Bedriye Atsız, Reha Oğuz Türkan, Necdet Sançar, Nurullah Barıman, Mustafa Hakkı Akansel, M. Şakir Ülkütaşır, Yusuf Kadıgil, Cemal Oğuz Öcal, 1944 Yılı 485 Mayıs tarihli Ulus gazetesinde bu olayı “memleketi içten dağıtmak için gökten bir bela ısmarlansa ırkçılıktan beteri istenmez, dışta can düşmanlarile çevirtmek için ise Turancılıktan mükemmeli bulunamaz" şeklinde yorumlamıştır.124 İnönü’nün 19 Mayıs’taki nutkunda ise Falih Rıfkı’nın görüşlerine benzer düşünceler birinci ağızdan ve şu sözlerle dile getirilmiştir: “Vatanımızı ırkçı ve Turancıların fesadlarına karşı da kudretle müdafaa edeceğiz. Milli politikamız dışarıda sergüzeşt arama zihniyetinden uzaktır."125 İnönü’nün nutku oldukça etkilidir ve gazetelerde tartışılmış, köşe yazılarına konu olmuştur. Nutukta “Milliyetçi Türkiye” vurgusu yapılırken bunun ırkçılıktan ayrı olduğu, Turancılık fikrinin son zamanların zararlı ve hastalıklı gösterisi ve bu düşüncenin Türk Milletini bütün komşularıyla onulmaz bir surette düşman yapmanın tılsımı olduğunu vurgulamıştır. İnönü, nutkunun sonlarına doğru meselenin dış boyutlarına ilişkin imalarda bulunacaktır: “Dünya olaylarının bugünkü durumunda Türkiye’nin ırkçı ve Turancı olması lazım geldiğini iddia edenler, hangi millete faydalı, kimlerin maksadına yararlıdır? Türk milletine yalnız bela ve felaket getirecek olan bu fikirleri yürütmek istiyenlerin Türk Milletine hiçbir hizmetleri olamayacağı muhakkaktır. Bu hareketlerden yal126 nız yabancılar faydalanabilirler.” Nitekim Ş.Süreyya Aydemir, bu hareketin Alman Sefaretiyle ilgisi olduğunu çünkü savaştan sonra ele geçirilen bazı belgelerde bunların isimlerine rastlandığını, hatta Fahir Armaoğlu’ndan alıntıyla Almanya’nın bunlar için büyük miktarda para kullandığını belirtir.127 Bu koşullar altında 7 Eylül tarihinde Nihal Adsız, Zeki Velidi Togan, Dr. Ferid Cansever ile Reha Oğuz'un içinde bulunduğu “Irkçılık-Turancılık Davası” başlar. Basının desteğiyle sürdürülen bu davada Turancılığın sonu gelmiş görünse de İkinci Dünya Savaşı’nın bitiminde, Türkiye’nin tercihini Sovyetler değil de Batıdan yana kullanması üzerine alınan cezalar Askeri Yargıtay tarafından bozulmuş ve Turancılar eskisinden daha güçlü bir biçimde yeniden ortaya çıkmışlardır.128 Dava sürecinde ve sonrasında yazılan birçok yazıda İsmet İnönü, Nutkundan ve tavırlarından dolayı çok eleştirilmiştir. Milliyetçi hareketin önde gelen ismi Alpaslan Türkeş, daha sonraki yayınlarında 124 125 126 127 128 İsmet Rasin, Orhan Şaik Gökyay, Zeki Sofuoğlu, Hüseyin Namık Orkun, Hamdi Sadi Özbek, Nihad Sami Banarlı, Fethi Tevetoğlu, Hüsnü Emir Erkilet gibi isimlerin bulunduğunu ve listeye sonradan 10 kişinin eklenmesiyle toplam 57 kişinin gözaltına alındığını ve bunlardan 23’ü hakkında dava açıldığını belirtmektedir. Sonradan eklenen 10 kişilik listede Hasan Ferit Cansever ve Alpaslan Türkeş gibi isimler de bulunmaktadır. Öte yandan Ali İhsan Sabis ve Hüsnü Emir Erkilet gibi generaller yargılama dışında tutulmuşlardır. Bkz. Nizam Önen, İki Turan: Macaristan ve Türkiye’de Turancılık, İletişim Yayınları, İstanbul 2005, s. 322-323. Ulus, 9 Mayıs 1944. Cumhuriyet, 20 Mayıs 1944, “19 Mayıs 1944 Gençlik ve Spor Bayramında Cumhurreisimizin Söyledikleri Nutuk”, http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/ (5 Eylül 2008). Şevket Süreyya Aydemir, a.g.k., s. 248-249. Konu ile ilgili kapsamlı bir çalışma için bkz. Nizam Önen, a.g.k., s. 322-323. Önen’e göre, “Hükümet Turancı hareketin sonunun getirilmesi gerektiğine inanmaktaydı. 3 Mayıs günü yapılan gösteri de bu kanının güçlenmesine yol açmıştı.” 486 Yönetim Zamandizini İnönü’yü çok ağır bir biçimde eleştirmiş, Mareşal Fevzi Çakmak’ın emekliye sevkedilmesi ile birlikte birçok yüksek rütbeli subayın da emekli edilmesini revizyon planının devreye girmesi olarak nitelendirmiştir.129 Yıl içinde bu konuyla dolaylı bağlantısı olan bir başka dava da Ali İhsan Sabis davasıdır. Emekli General Ali İhsan Sabis'in "Harb Hatıralarım" isimli kitabından sonra çıkan tartışmalar üzerine açılan karşılıklı davalardan Ankara'da birleştirilmiş olanlar karara bağlanmış ve suçluların hemen hepsi mahkum olmuş ancak cezaları tecil edilmiştir.130 Ancak Mayıs ayında Ali İhsan Sabis, Hükümetin harici siyaseti, askeri makamları, mahkemeleri hakkında mektuplar gönderdiği için tutuklanmıştır.131 SAVAŞ SONRASI İÇİN İKİ PLAN Başarısız Bir Plan Denemesi: Savaş Sonrası Kalkınma Planı Savaş ekonomisinin olanca hızıyla bütün ülkeyi etkilediği 1944 yılında, savaş sonrası için bir kalkınma planı hazırlama girişimi gerçekleştirilmiş ve bunun için 4 bakanlığın (Maliye, İktisat, Ticaret, Ziraat) sorumluluğu altında bakanlıklararası bir planlama komisyonu kurulmuştur. Başında İktisat Vekaleti Müsteşarının bulunduğu bu komisyonun sekreterliği ve raportörlüğü Şevket Süreyya Aydemir’e verilmiştir. Toprak, orman, ziraat ve nafia işleri komisyon çalışmaları kapsamı dışında bırakılmış, sanayinin gelişmesi ve sorunları hakkında genel rapor, teknik kısımlardan oluşan bir öz rapor ve Sümerbank ve Etibank ile ilgili olan konular hakkında plan ve programlar komisyon çalışmalarının esasını oluşturmuştur.132 Plan bu biçimde hazırlandığı ve 1947 yılında Başbakanlığa sunulduğu halde Amerika’nın ekonomik görüşlerine uymadığı için Ekonomi Bakanlığı tarafından ele alınmamış, planın raportörü olan Şevket Süreyya Aydemir de bakanlıktaki görevinden alınmış, Marshall Yardımlarından yararlanmak üzere Amerikan görüşlerine uygun bir başka plan hazırlanmıştır.133 Şevket Süreyya Aydemir planın önemini ve uygulanamayışını şöyle ifade eder:134 “… büyük bir yığın tutan ve hükümete, savaş sonrası ekonomisi için sanayi, madencilik ve elektrifikasyon, hatta gümrük siyaseti ve iş hukuku alanlarında harekete geçebileceği malzemeyi veren bu çalışma sonuçları CHP iktidarı tarafından değerlendirilemedi.” 129 130 131 132 133 134 Alpaslan Türkeş, a.g.k., s. 26-27. Ali İhsan Sabis yazmış olduğu kitabından dolayı birçok kişiye hakaret etmekten dolayı yargılanmıştır. General Kazım Özalp'a hakaret, Ulusal Ekonomi ve Artırma Kurumunun nevi şahsına taarruz, Cemal Paşa, Ali Fethi Okyar, H. Cahit Yalçın, Falih Rıfkı Atay'a hakaret. Öte yandan H.Cahit ve Falih Rıfkı'nın da Ali İhsan Sabis'e hakarette bulunduğu ancak teşrii masuniyetleri dolayisiyle yayımcılarına dava açılmıştır. Bkz. Cumhuriyet, 13 Ocak 1944. Cumhuriyet gazetesinin haberine göre Sabis, bu mektuplardan birini postaya verirken yakalanmıştır. Cumhuriyet, 25 Mayıs 1944. Şevket Süreyya Aydemir, a.g.k., s. 397-420. Doğan Avcıoğlu, Türkiye’nin Düzeni Birinci Kitap, 13. baskı, Tekin Yayınevi, İstanbul 1979, s. 570–571. Şevket Süreyya Aydemir, a.g.k., s. 402 1944 Yılı 487 Sonuçta o dönemin güç koşulları içinde çok ayrıntılı bir biçimde, 1930’ların bağımsız ulusalcı yapısını yansıtan, finansmanı 300 milyon lira135 ve öz raporu savaşın henüz devam ettiği 1944 yılında tamamlanan bu plan rafa kaldırılmıştır. Yeni Dünya Düzeni Kurulurken Çalışma Yaşamanın Düzenlenmesi: Beveridge Planı Savaş sonrası kurulacak olan yeni dünya düzeni arayışlarının bir parçası olarak nitelenebilecek olan Beveridge Planı hazırlıkları için 20 Nisan’da Filadelfiya’da toplanacak konferansa Türkiye’den iki kişinin, Şükrü Esmer ve Kasım Gülek’in katılması bu planın Türkiye’de tartışılmasına yol açmıştır.136 Konferans dönüşünde Ş. Esmer, “bütün dünyaya şamil bir Beveridge Planı hazırlandığını ve burada hazırlanan beynelmilel iş nizamnamesinin müstakil sulhun nizamnamelerinden birini teşkil edeceğinin kuvvetle ümid edilmekte olduğunu” söyleyerek planın önemine işaret etmiştir.137 Öte yandan Ahmed Halil “Beveridge Planının Esaslarına Bir Bakış” başlıklı yazısıyla plana ilişkin ayrıntılı bir açıklama getirmiştir:138 Ona göre bu plan kısaca sosyalistlerin liberallere yaptıkları eleştirilere karşılık geliştirilmiş olan bir projedir. Çalışma yaşamının yeniden düzenlenmesinin temel belgelerinden biri olan Beveridge Planı, çalışanların sosyal sigortaya tabi tutulması esasına dayalıdır. 135 136 137 138 Tevfik Çavdar, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900–1960), İmge Kitabevi, Ankara 2003, s. 336. Beveridge Planı Siyasi İlimler Mecmuasının 1944 yılına ait çeşitli sayılarında ele alınmıştır. Muslih Fer, “Milletler Arası İş Teşkilatı ve Filadelfiya Konferansı-I”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 159, Yıl XIV, Haziran 1944, s. 157–167; Muslih Fer, “Milletler Arası İş Teşkilatı ve Filadelfiya Konferansı-II”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 160, Yıl XIV, Temmuz 1944, s. 219– 228; Muslih Fer, “Beveridge Planı Gerçekleşme Yolunda”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 165, Yıl XIV, Aralık 1944, s. 494–503. Cumhuriyet, 7 Mayıs 1944. "Bu planın şimdiye kadar yalnız işçi tabakası için gerçekleştirilmiş içtimai sigortalarla alakalı olduğu malumdur. … 1910'da amele tabakaları için içtimai sigorta kanunu projeleri hazırlayan bir iktisat profesörü Beveridge'nin 1943'te tekrar ortaya çıkması bu istihsal ile alakalıdır. ... Bütün dünyanın alakasını çeken bu planın dayandığı ilk prensip bütünlüktür: İngiliz İmparatorluğunun tabaka ve sınıf kaydı olmaksızın bütün sekenini göz önüne alıyor ve mecburi sosyal sigortaya tabi tutmak istiyor. ... İktisat profesörü mecburi olarak sigortalanacak İngiliz vatandaşlarını da zümre zümre ayırmaktadır. Bu zümrelerin başlıcaları şunlardır: (1) İşçiler her türlü resmi ve hususi memurlar, (2) Çalışabilecekleri vaziyette bulundukları halde işsiz, vazife ve hizmetsiz bulunan bütün vatandaşlar, (3) Çalışma çağında bulunmayanlar (yaş kaydı 16), (4) Çalışma çağını aşmış olanlar (erkekler için 65, kadınlar için 60), (5) müteşebbisler. ... Böylece plan İngiliz Kralından en basit İngiliz işçisine kadar olan bütün İngiliz vatandaşlarına elini uzatan bir sosyal politikanın beyannamesi mahiyetini almaktadır. ... Beveridge Planı sosyalistlerin liberallere karşı ileri sürdükleri en mühim tenkidi gözönüne alıyor. Bu tenkidin 'milli gelirin yeni bir tevzii'nden ibaret olduğu malumdur."Ahmed Halil, “Beveridge Planının Esaslarına Bir Bakış”, Cumhuriyet, 15 Ekim 1944. 488 Yönetim Zamandizini EK: 1944 DEVLET BÜTÇESİ MASRAF BÜTÇESİ Büyük Millet Meclisi Riyaseticumhur Divanı Muhasebat Reisliği Başvekalet Devlet Şurası Reisliği Basın ve Yayın Umum Müd. TL % VARİDAT BÜTÇESİ 0,009 1. Adi Varidat 8.392. 082 0,001 883.091 0,001 892.725 0,002 1.916.128 0,000 410.640 0,003 2.714.095 0,000 İstatistik Umum Müdürlüğü Devlet Meteoroloji İşleri Umum Müd. Diyanet İşleri Reisliği 335.753 0,001 Maliye Vekaleti Devlet Borçları Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti Dahiliye Vekaleti Emniyet Umum Müdürlüğü Jandarma Genel Komutanlığı Hariciye Vekaleti Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Adliye Vekaleti Tapu ve Kadastro Umum Müd. Maarif Vekaleti Nafia Vekaleti İktisat Vekaleti Münakalat Vekaleti Ticaret Vekaleti Ziraat Vekaleti Milli Müdafaa Vekaleti Fevkalade Masraflar139 Umumi Yekûn 70.432.048 0,117 111.445.426 0,011 10.585.661 0,009 139 966.411 0,001 924.047 0,074 TL % Toplam 570.435.500 İrat ve Servet Vergileri 145.500.000 0,439 Muamele ve İstihlak 232.185.000 Vergileri 0,701 İnhisarlar Hasılatı 93.050.000 0,281 Devlete Ait Emval ve 4.350.000 Emlak Hasılatı 0,013 Devletçe İdare Edilen 6.480.000 Müesseseler 0,020 Umumi Müesseseler ve 1.025.000 Şirketler Hasılasından Devlete Düşen Pay 0,003 Müteferrik Varidat 12.845.500 0,039 Muvakkat Vergiler 75.000.000 0,227 2.Fevkalade Varidat Toplam 331.075.500 Müdafaa Vergileri 84.675.500 İstisnai Varidat 246.400.000 % 0,161 0,258 0,103 0,005 0,007 0,001 0,014 0,083 0,367 0,094 0,273 8.538.931 0,015 14.192.279 0,030 28.402.467 0,005 4.396.308 0,022 21.146.389 0,017 15.732.776 0,002 2.190.452 0,066 62.504.584 36.558.644 3.941.182 2.487.363 1.890.848 18.868.740 139.682.350 382.000.000 952.434.417 0,038 0,004 0,003 0,002 0,020 0,147 0,401 0,009 100 Umumi Yekûn (Adi V. ve Fev. V.) 901.511.000 100 Toprak mahsulleri vergisi tahsis masrafları (6.000.000), Muhtelif müdafaa hizmetleri (376.000.000). 1944 Yılı 489 1944 YILINDA YÖNETİM G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 2 Ocak Kimsesiz çocuklara hükümet 1 milyon lira tahsisine karar verdi Kimsesiz ve serseri çocukların çalıştırılmaları işini C, tetkik etmek üzere kurulan 3 vekilden mürekkep ko- İkincikanun, misyon Başvekâlet Müsteşarı Cemal Yeşil'in başkan- 1944 lığındaki tali komisyonun verdiği kararı tasvip ederek bu işe 1 milyon lira ayırmıştır. 3 Ocak Hatay'da köy birleştirme 19 Haziran 1943 tarihinde birleştirilen Hatay Vilaye- RG tinin İskenderun Kazasına bağlı Abacıgüzelli köyü ile Akçay köylerinin Güzelçay adıyla anılması. 3 Ocak Polonya uyruklu uzman gö- 3/12468 sayılı karar ile çalıştırılmasına izin verilen BCA: revlendirilmesi Jan Stanko ile Jan Latkowski'nin Türkiye Demir ve 30..18.1.2/ Çelik Fabrikaları'nda bir yıl daha çalıştırılmaları. 104.6..10. 1944 yılı içinde başta İngiliz uyruklular olmak üzere, Alman, Polonya ve Macar uyruklu kişiler ile az sayıda olsa da Amerika uyruklu yabancı uzmanların KİT'lerde istihdam edildiği ya da çalışma sürelerinin uzatıldığı görülmektedir. Arşivden elde edilen verilere göre bu türden yaklaşık 187 kişi 1944 yılı içerisinde istihdam edilmiştir. 4 Ocak Ünye'nin İmarına Yardım Cemiyeti Nizamnamesi yayımlandı. Ünye'nin imarı için kurulan bu cemiyet, devlet ve RG mahalli idarelerin Ünye'de yapacağı her nevi imar işlerine kaza halkının yardımını sağlamak ve Belediyenin bütçe darlığı yüzünden yapamadığı zaruri işlerin yapılmasına yardımcı olmak. 4 Ocak İzmir'de orman tahdidi Bergama Kazasına bağlı Kınık Nahiyesinin Sucahlı RG köyü ormanlarının tahdidi. Orman tahdidleri, devlet ormanları ve diğer ormanlar olarak belirtilmekte, Orman Umum Müdürlüğü Orman Tahdit Komisyonu tarafından, Orman Kanunu, Orman Nizamnamesi ve Orman Talimatnamesi hükümlerine göre yapılmaktadır. Komisyonda, komisyon başkanı, orman azası, hukukçu aza, kâtip ve bilirkişiler bulunmaktadır. 5 Ocak Ticaret Vekaleti Merkez İlgili Bakanlar Kurulu Kararnamesi uyarınca, müşa- RG Teşkilatına müşavirlik kad- virlik kadrosunun aylık ücreti 500 liradan 600 liraya rosu eklendi çıkarılmıştır. Toprak Mahsulleri Ofisi Umum Müdürü Ahsen Bengi bu kadroya atanmış, onun yerine, daha önce vekaleten Ticaret Vekaleti Müsteşarlığını yürüten Cahit Zamangil atanmıştır. 6 Ocak Dahiliye Vekaletinde mülki Emniyet Umum Müdür Muavini Haluk Akalın'ın RG memur atamaları Ankara Vali Muavinliğine, Mülkiye Müfettişi Cemal Gönenç'in Çankaya Kazası Kaymakamlığına, Bursa İdare Heyeti Azasından Enver Nayır'ın Kocaeli İdare Heyeti Azalığına, İzmir İdare Heyeti Azasından Rami Gökçe'nin Bursa İdare Heyeti Azalığına naklen tayinleri. 6 Ocak Maarif Vekaletinde müfettişlik atamaları 490 Yönetim Zamandizini Kaynak Açık bulunan 80 lira maaşlı Birinci Umumi Müfettiş- RG lik Maarif Müşavirliğine 60 lira maaşlı Kayseri Maarif Müdürü Muvaffak Uyanık'ın kanuni müddetini doldurduğu zaman olmak üzere naklen ve terfian tayini. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 6 Ocak Ev kiralarında haksız artışa karşı önlem alınması Parti gurubunda konuşulan mesele ile Milli Korunma C, Kanununa bir fıkra ekleniyor. Kiralık ev bulmanın İkincikanun, zorluğu yolsuzluklara sebep olmakta, bir kısım ev sa- 1944 hipleri kanunsuz olarak kira bedellerini artırmaktadırlar. 7 Ocak Milli Korunma Mahkeme- İlgili mahkemeler ve merkezdeki Muhasebe Bürosu- RG lerine tahsisat yapılmasına nun yapmış olduğu masrafların karşılanması için Adilişkin Bakanlar Kurulu ka- liye Vekaleti emrine 323.422 lira tahsis edilmesi. rarı 7 Ocak 5 valilikte yer değiştirme ve atamaları İzmir Valisi Sabri Öney'in Balıkesir Valiliğine, Kon- RG ya Valisi Nizamettin Ataker'in Hatay Valiliğine, Hatay Valisi Şefik Soyer'in İzmir Valiliğine, Dâhiliye Vekaleti Müsteşarı Fuat Tuksal'ın Konya Valiliğine ve Maraş Valisi Kudrettin Kantoğlu'nun Tunceli Vali Muavinliğine tayini. 7 Ocak Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığına atama Müsteşarlığa Balıkesir Valisi Hasan Faik Türel atan- RG mıştır. 7 Ocak Kaymakam yer değiştirme atamaları Urla Kaymakamı Ali Rıza Acar'ın Seferihisar'a, Sefe- RG rihisar Kaymakamı Cevdet Barın'ın onun yerine, Yıldızeli Kaymakamı Mehmet Çobanoğlu'nun Koyulhisar'a, Nusaybin Kaymakamı Hüsnü Erkin'in Kilis'e, Gölcük Kaymakamı Hilmi Keçecinin Seyitgaziy'e, Seyitgazi Kaymakamı Tahir Akman'ın Göynük'e, Şebinkarahisar Kaymakamı Halil Tufan'ın Safranbolu'ya, aynı kararname ile Yayladağ Kaymakamı Rıfat Kökel'in Dahiliye Vekaleti Vilayetler İdaresi Umum Müdür Muavinliğine, Divanı Muhasebat Müddeiumumi Muavinlerinden Nebil Özoğuz'un Dahiliye Vekaleti Nüfus İşleri Umum Müdürlüğüne naklen tayinleri. 7 Ocak Kanada Elçiliğine atama Kanada Elçiliğinde Büyükelçilik Başkâtipliğine dere- RG cesiyle Rıfkı Rüşdü Zorlu atanmıştır. 7 Ocak Maarif Vekaletinde müfettiş ataması Teftiş Heyeti kadrosunda açık bulunan 60 lira maaşlı RG üçüncü sınıf müfettişliğe 50 lira maaşlı Sivas Lisesi Müdürü Ali Durukal'ın naklen ve terfian atanmıştır. 7 Ocak Sarhoşluktan ceza alan Muamele Memuru Tuğrul Tuğcu'nun ordudan ihracı, yedek subaylık ve memurluk haklarının kaldırılarak emekliye sevki; görevini kötüye kullanmaktan ceza giyen emekli Tğm. Kemal Tegmen'in ordudan ihracı ve yedek subaylık hakkının kaldırılması. 1944 yılıında, arşive yansıyan belgelere göre çok sayıda (yaklaşık 428 kişi) askeri personelin (subay ve sivil memur) çeşitli nedenlerle ya emekliye sevk edildiği ya da ordudan ihraç edildiği anlaşılmaktadır. Emekliye sevk edilme gerekçeleri şunlardır: Milli mücadeleye katılmadığı için aftan yararlanma, sağlık, yaş haddi, disiplin, ahlaki kusurlar, istek üzerine, zimmetine para geçirme, hırsızlık, sarhoşluk, firar, kumar, rüşvet, devlet malına zarar vermek, mesleki yetersizlik, nikâhsız olarak bir kadınla yaşama, üstüne karşı gelme. 7 Ocak Örfi İdare Komutanlığı ve 2. Şube Müdürlüğü, 1. Ordu Sıkıyönetim Komutanlı- BCA: çeşitli komutanlıklara yapı- ğı 2. Şube Müdürlüğü, 1. Ordu Müfettişliği ve 5. Ko- 30..11.1.0/ 165.1..12. lan atamalar. lordu Komutanlığı'na atama yapılmıştır. BCA: 30..11.1.0/ 165.1..9.; 165.1..8. 1944 Yılı 491 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 7 Ocak Suistimallerle mücadele için hazırlanan rapor Parti gurubu hazırlanan raporu görüşecek. C, Suistimallerle mücadele tedbirleri üzerine çalışmakta İkincikanun, olan parti komisyonunun teklifleri önümüzdeki gün- 1944 lerde bitireceği sanılıyor. 7 Ocak İstanbul Belediye Başkanı Bir ayda 300 fırını kontrol ettik. Gene cezri netice C, Lütfi Kırdar'ın gazetecilerle alınamıyor. Maalesef memurların ahlakını bozacak İkincikanun, 1944 yaptığı hasbıhal vasıtalara da müracaat ediyorlar. 8 Ocak Devlet Demiryolları ve Li- Kanun uyarınca 1.205.000 lira munzam tahsisat ve- RG man İşletme Umum Mürilmiştir. dürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 4506 sayılı Kanun 8 Ocak Orman Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) ve (D) işaretli cetvellerde değişiklik yapılması hak-kında 4507 sayılı Kanun Kanun uyarınca 489.200 lira munzam tahsisat veril- RG miştir. 8 Ocak İngiliz uyruklu uzman görevlendirilmesi. Gedikli J. Rees'in Kayseri Uçak Fabrikası ile Eskişe- BCA: hir Hava Deposu'nda ve 4 uzmanın Adana'da Oksford 30..18.1.2/ Uçaklarına ait malzemenin montaj işlerinde çalıştı- 104.6..23. rılmalarına izin verilmiştir. 9 Ocak Pahallılık ve ihtikâra karşı dört yeni tedbir alınması Ticaret vekilinin riyasetinde dün şehrimizde [İstan- C, bul] yapılan toplantıda, İstanbul ile istihsal bölgeleri İkincikanun, arasında koordinasyon, yeni bir fiyat sisteminin ku- 1944 rulması, dağıtım işlerinin düzenlenmesi ve ticaret odasının iştirakile müşterek bir kontrol sisteminin kurulması. 10 Ocak Milli Korunma Kanununa Dükkânında bulunan eşya üzerinde etiket bırakma- RG muhalefet nedeniyle verilen mak suretiyle Milli Korunma Kanununa muhalefet cezalandırma kararları eden bakkala ceza verilmesi. 1944 yılı içerisinde bu türden birçok mahkeme kararına rastlanacaktır. Devlet tarafından el konulan hububatı teslimde imtina etme veya kaçırma, belirlenen fiyattan yüksek bir fiyata satma, evinin kira bedelini artırma, Asliye Ceza Mahkemelerinde görülen bu davalarda çoğunlukla, Milli Korunma Kanununun ilgili maddeleri uyarınca ağır para veya hapis cezaları verilmiştir. 10 Ocak Diyarbakır Jandarma Müfettişliğine atama 11 Ocak Kastamonu, Çorum, Amas- Bu illerde 27 Kasım 1943 yılında deprem olmuştur. RG ya, Samsun, Tokat ve Çan- Karar, zararları gidermek ve gerekli teknik yardımları kırı vilayetlerindeki deprem sağlamakla ilgilidir. tahribatını giderme amaçlı Bakanlar Kurulu Kararnamesi. 11 Ocak Emniyet Umum Müdürlüğüne atama 492 Yönetim Zamandizini Göreve J. Yrb. Cevet Ak atanmıştır. BCA: 30..11.1.0/ 165.2..2. Açık bulunan Emniyet Umum Müdür Muavinliğine RG Burdur Valisi Kamuran Çuhruk'un tayini. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 11 Ocak Hakim muavini ve Müddeiumumi muavini atamaları 20 Aralık 1943 tarhihli ve 5582 sayılı Resmi Gazete'- RG de yayımlanan, terfilerinde kazai ve inzibati mani olmıyan hakim ve müddeiumumi muavinliklerine yapılacak olan atama listesine ek liste. Listeden, bir sorgu hakimi, bir icra memuru, on hakim muavini, yedi müddeiumumi muavini ataması yapılmasının kararlaştırıldığı anlaşılmaktadır. 11 Ocak Bir hezeyan: Boğazları Amerika'ya kiraya verecekmişiz Amerikan elçisinin hükümeti metbuasına, Türkiye'- C, den boğazların kira ile Amerika'ya verilmesini talep İkincikanun, 1944 eylediği rivayet olunmaktadır. 11 Ocak Milli Korunma Kanunu yeniden tetkik ediliyor Vekalet mümessillerinden mürekkep bir heyet çalış- C, malara başladı. Ayrıca gayrimenkullerin belediyeler İkincikanun, marifetile kiralanmasına dair karar da Milli Korunma 1944 Kanununun 30 uncu maddesi değiştirilmek ve bu maddeye yeni hükümler eklenmek suretile tespit olunacaktır. 12 Ocak Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak'ın yaş haddinden emekliye sevki. Göreve Org. Kazım Orbay atanmıştır. 12 Ocak İngiliz ve Alman uzman görevlendirilmesi Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları'nda çalışmakta BCA: olan Tom Faint'in çalışma süresinin uzatılması ve 30..18.1.2/ Bök'ün Ankara Bira Fabrikası'nda çalıştırılmasına 104.7..29./ izin verilmesi. 13 Ocak Ali İhsan Sabis Davaları dün karara bağlandı. Emekli General Ali İhsan Sabis'in "Harb Hatıralarım" C, isimli kitabından sonra çıkan münakaşalar ve sövüş- İkincikanun, meler dolayisiyle karşılıklı açılan davalardan Anka- 1944 ra'da birleştirilmiş olanlar karar bağlandı ve suçluların hemen hepsi mahkûm oldular. Fakat cezaları sukut etti. Emekli General Halil Kut'a verilmiş olan ceza da tecil olunmuştur. Ali İhsan Sabis yazmış olduğu kitabından dolayı birçok kişiye hakaret etmekten dolayı yargılanmıştır. General Kazım Özalp'a hakaret, Ulusal Ekonomi ve Artırma Kurumunun nevi şahsına taarruz, Cemal Paşa, Ali Fethi Okyar, H. Cahit Yalçın, Falih Rıfkı Atay'a hakaret. Öte yandan H.Cahit ve Falih Rıfkı'nın da Ali İhsan Sabis'e hakarette bulunduğu ancak teşrii masuniyetleri dolayisiyle yayımcılarına dava açılmıştır. 13 Ocak Vilayetten para isteyen deliler çoğalıyor. Bugünlerde vilayete müracaatle birikmiş binlerce li- C, ralarını istiyen delilerin sayısı çoğalmıştır. Bu sebep- İkincikanun, ten Vilayet Emrazı Asabiye Hastanesine müracaatle 1944 tedavi edilmemiş delilerin serbest bırakılmamasını rica etmiştir. 14 Ocak Milli Korunma Kanunu ile tahsis edilmiş sermayelerin iptaline ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı Bazı vekalet ve müesseseler namına Milli Korunma RG Kanununa müsteniden tahsis olunan sermayelerin iptali. Bunlar Ticaret Vekaleti, Toprak Mahsulleri Ofisi, Türkiye Kömür Satış ve Tevzi Müessesesi, Maarif Vekaleti gibi yerlerdir. 14 Ocak Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığına atama Müsteşer muavinliğine, Vergiler Temyiz Komisyonu RG Bina ve Arazi Dairesi Reisi Hasan Nafi Demirkaya atanmıştır. BCA: 30..11.1.0/ 165.2..8. 1944 Yılı 493 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 14 Ocak Maliye Vakaleti İstanbul Muhakemat Müdürlüğüne atama İzmir Muhakemat Müdürü Ali Ulvi Alacakaptan RG atanmıştır. 14 Ocak Genelkurmay 2. Başkanlığına atama Göreve, vaktile Milli Şef Erkanı Harbiyesi Umumiye BCA: Reisi iken bu vazifenin vekaletinde bulunan Orgene- 30..11.1.0/ 165.2..16. ral Salih Omurtak atanmıştır. C, İkincikanun, 1944 14 Ocak Refah Davası neticelendi. 14 Ocak Mehmet Zeki Pakalın tarafından yazılan Son Sadrazam ve Başvekiller adlı mühüm kitabın dördüncü cildi yayımlandı. 14 Ocak İslam Ansiklopedisi'nin 18. Edebiyat Fakültesinde Kasım Kufralı, Besim Dorlat, C, cüzü bugün intişar etmiştir. Mükrimin Halil Yinanç, M. Fuad Köprülü, Ebulula İkincikanun, Mardin, Ahmed Ateş ve Pertev Naili Boratav'dan 1944 oluşan bir heyet tarafından neşredilmektedir. 14 Ocak Kazım Fevzi Ozaner'in kitabının yasaklanması. Yazarın, İzmit Marmara Matbaası'nda basılan Teşhis BCA: 30..10.0.0/ adlı kitabının yasaklanmasına dair yazı. 15 Ocak 2395 sayılı Kazanç Vergisi Kanununda değişiklik Kazanç Vergisi Kanununun Bazı Hükümlerinin De- RG ğiştirilmesi Hakkında 4508 sayılı Kanun. Kanunla 2395 sayılı Kanununun 3. maddesinin 1. fıkrası ve daha önce değiştirilmiş olan 13. maddesinin 2. bendinin D fıkrası değiştirilmiştir. Değişiklik, siyasi partilere, özel kanunlarla kurulmuş olan kuruluşlar ve mesleki kuruluşlara yapılacak olan yardım ve bağışlarla ilgilidir. 15 Ocak Veraset ve İntikal Kanununda değişiklik Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 1836 sayılı RG Kanunla Değiştirilmiş Olan İkinci Maddesine Bir Fıkra Eklenmesine Dair 4509 sayılı Kanun. Bu değişiklik de 4508 sayılı Kanunda olduğu gibi siyasi partilerle ilgili bir düzenlemedir ve siyasi partilere vakı umum intikaller ibaresi yasaya eklenmiştir. 15 Ocak Şair Mehmet Emin Yurdakul vefat etti. Yurdakul Türklük ve milliyetçilik çığırını açan şair- C, İkincikanun, dir. 15 Ocak Mesken kiraları hakkında kanun layihası Hükümet kiraların artırılmayacağını bildiririken İs- C, tanbul Mebusu Ziya Karamursal da meskenlerde İkincikanun, yüzde 20, ticarethanelerde yüzde 100 zam istiyen bir 1944 kanun teklifinde bulundu. 15 Ocak Mahalle muhtarlıkları hakkında kanun layihası Layiha dün Mecliste tartışıldı ve çok sayıda münaka- C, İkincikanun, şalar oldu. 494 Yönetim Zamandizini 23.6.1941 gecesi Refah Vapurunun batmasile 166 ki- C, şinin ölümüne sebebiyet verdikleri gerekçesiyel Tü- İkincikanun, 1944 mamiral M. Ali Ülgen ve arkadaşları beraat edildi. C, İkincikanun, 1944 86.569..6./ 8666 1944 1944 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 15 Ocak Harb sonrası İstanbul'da ne gibi tedbirler alınacağı tartışıldı. Ticaret odasında 125 tacirle sanayicinin katıldığı ve C, İkincikanun, bir süredir yapılan toplantılar sona erdi. 17 Ocak Samsun Limanındaki Hususi İdareye ve belediyeye ait iskelelerin Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne devri Fevkalede vaziyet dolayısıyle tahmil ve tahliye işle- RG rinin daha muntazam ve süratli yapılması gerekçesiyle, hususi idareye ait 1 ve belediyeye ait 6 iskele Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne devredilmiştir. Aynı gün çıkarılan bir başka kararname ile, bu iskeleler bu kez Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne devredilmiştir. Kararname de ise Milli Korunma Kanununun 6. maddesi uyarınca devir işleminin gerçekleştirildiği belirtilmektedir. Bu durumda Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğünün, Devlet Demiryolları İşletme Umum Müdürlüğü olduğu anlaşılmaktadır. 17 Ocak Bingöl, Muş ve Diyarbakır'da idari değişiklikler Bingöl vilayetinin Solhan Kazasına bağlı Canut nahi- RG yesi merkezi Güleyan köyünden Hilbeşan köyüne kaldırılarak Canut nahiyesinin listede yer alan köyleriyle birlikte Genç kazasına; Genç kazasının Sivan nahiyesi merkezi Tinik köyünden Avnik köyüne ve Kiğı kazasının Cönek nahiyesi merkezinin Cönek köyünden Holhol köyüne; Solhan kazasının merkez nahiyesine bağlı Yekmalikasır köyünün bu kazadan alınarak Kiğı kazasının Hösnek nahiyesine ve yine Solhan kazasının Gönük nahiyesine bağlı Komiseran köyünün Muş vilayeti Varto kazasının merkez nahiyesine bağlanması; Diyarbakır vilayetinin Lice kazasına bağlı Botiyan, Murtazan, Zillek, Gayıt köy ve mezralarının Bingöl vilayeti Genç kazasının Yayla nahiyesine bağlanması. 17 Ocak Çorum teftiş raporlarının İkinci Büro'ya sunulduğu. Yıl içinde çok sayıda bölgeye ait teftiş raporu CHP BCA: 490..1.0.0/ Genel Sekreterliğine ulaştırılmıştır. 1944 273.1090.. 1./1.BÜRO 18 Ocak Ermeni bir kadınla yaşamaktan suçlu Hesap Memuru Sabri Karayalçın'ın ordudan ihracı ile emekliye sevki. 18 Ocak İstihkâm müfettişliğine ata- Göreve 23. Tümen Komutan Vekili Tuğg. Sait BCA: 30..11.1.0/ ma Balioğlu atanmıştır. BCA: 30..11.1.0/ 165.2..15. 165.2..20. 19 Ocak Maraş Valiliğine atama Tunceli vali muavini Refik Noyan'ın Maraş valiliğine RG tayini. 19 Ocak Kaymakam atamaları Emniyet Umum Müdürlüğü İkinci Şube Müdürü Ha- RG san Topçu Polatlı, Dahiliye Vekaleti Mahalli İdareler Umum Müdürlüğü Şube Müdürlerinden Hamit Arıkan Mudurnu, Seyhan Vali Muavini Cenap Nuh Aksu Dahiliye Vekaleti Mahalli İdareler Umum Müdürlüğü Şube Müdürlüğü, Divriği Kaymakamı Rüştü Altıok Eyüp, Karamürsel Kaymakamı Şakir Yalçın Torbalı, Torbalı Kaymakamı Fahrettin Başel Yıldızeli kaymakamlığına atanmıştır. 1944 Yılı 495 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 19 Ocak Amasya ve Konya Sıhhat ve İctimai Muavenet Müdürlüğüne atama Çankaya Hükümet tabibi Dr. Kemal Çandır Amasya, RG Yalova Kaplıcaları İşletme İdaresi Müdürü Dr. Cemal Turfan Konya'ya atanmıştır. 19 Ocak Hariciye Vekili Numan Menemencioğlu'nun verdiği izahat Parti Gurupunda verilen izahat harici meseleler hak- C, İkincikanun, kında olmuştur. 1944 20 Ocak Bingöl'de idari bağlılık de- Bingöl vilayetinin Solhan kazası merkez nahiyesine RG ğişiklikleri bağlı Kört, Mezrea, Derviş, Kaçer, Dicinik köyleriyle, Canut nahiyesine bağlı Tütel ve Kameran köyleri aynı kazanın Arduşin nahiyesine bağlanmıştır. 20 Ocak Başvekalet Müsteşarı CeMüsteşar, son günlerde bazı gazetelerde görülen ve C, mal Yeşil'in İstanbul'un İstanbul'un tahliyesini ima eden bazı neşriyat İkincikanun, tahliyesi hakkında beyanatı. dolayisiyle alakadarlardan bunun katiyen esası olma- 1944 dığını beyan etmiştir. Gene bu bahisle karıştırılan ve kimsesiz çocukların devlet çiftliklerinde çalıştırılması kararına dair olan haber de tamamen ayrı mahiyettedir. Mevzuu bahsolan keyfiyet İstanbul'a vaki olan ve nihayet bu şehri iktisadi bakımdan tazyik edici bir hal alan ve devam edip duran akını durduracak tedbirlerdir. 20 Ocak Devletler Hukuku Türk Enstitüsü'nün açılış dersini Enver Ziya Karal verdi. 21 Ocak İktisadi Devlet Teşekkülerinin İktisadi Devlet Teşekkülleri Umumi Heyeti, Sümer- C, mali vaziyeti hakkında rabank, Etibank ve bunlara bağlı müesseseler, Ziraat İkincikanun, por Bankası, Emniyet Sandığı, Toprak Mahsulleri Ofisi, 1944 Devlet Ziraat İşletmeleri, İktisadi Devlet Teşekülleri Tekaüt Sandığı, Türk Şeker Fabrikaları, Malatya Dokuma ve İplik Fabrikaları ve Ergani Bakır İşletmelerine ait 1942 yılı muamele, bilanço, kar ve zarar hesaplarını tenkit ve intaç etmiştir. 22 Ocak Milas'ta elektrik tarifelerine 4375 sayılı kanun uyarınca, Milas Belediye Meclisin- RG zam yapılması ce verilen karar ile belediye sınırları içinde zam yapılması hakkında Dahiliye Vekaleti tezkeresinin İcra Vekilleri Heyetince kabul edilmesi. 22 Ocak Denizli ve Diyarbakır'a Va- Denizli valisi Osman Nuri Tekeli'nin Diyarbakır vali- RG li atamaları liğine, Diyarbakır valisi Ömer Cevat Ökmen'in Denizli valiliğine naklen, Birinci Sınıf Mülkiye Müfettişlerinden Nuri Atay'ın Burdur vali vekilliğine tayinleri. 22 Ocak Acıpayam'da telefon tarifle- 4375 sayılı kanun uyarınca, Acıpayam Belediye Mec- RG rine zam yapılmasına onay lisince verilen karar ile belediye sınırları içinde zam yapılması hakkında Dahiliye Vekaleti tezkeresinin İcra Vekilleri Heyetince kabul edilmesi. 22 Ocak Trabzon Tapu Sicil Müdür- Münhal bulunan Trabzon Gurupu Tapu Sicil Müdür- RG lüğüne atama lüğüne Tapu Kadastro Umum Müdürlüğü Zat İşleri Müdür Muavini Cemal Birik'in atanması 496 Yönetim Zamandizini Ensititü Direktörü Muammer Raşid Sevig'dir. Kuru- C, cusu da Cemal Bilsel'dir. Karal'ın dersinin konusu İkincikanun, Napolyon'un Mısır'ı İstilası ve Osmanlı Diplomasisi 1944 olmuştur. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 22 Ocak Gümrük ve İnhisarlar Vekaletinde müfettiş atamaları Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti müfettiş muavini RG Natık Kural'ın beşinci sınıf müfettişliğe tayini 24 Ocak 1943 mali yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı cetvellerde değişiklik yapılması hakkında 4510 sayılı kanun Yapılan değişiklik ile tahsisatlar yapılmış ve Jandar- RG ma Genel Komutanlığı ile Ziraat Vekaleti kısmına müstahdem ve nakil vasıtaları kadroları ilave edilmiş, Sıhhat ve İçitimai Muavenet Vekaleti kısmıyla Maarif Vekaleti prevontoryum kısmındaki kadrolar kaldırılarak yerine başka kadrolar eklenmiştir. 24 Ocak Van Gölünde her mevsimde balık avlanmasına izin verilmesi Hususi vaziyeti itibariyle gölde balık avlanma mem- RG nuniyetinin tatbikine lüzum ve mahal olmadığı yaptırılan tetkikattan anlaşılmış olduğundan mezkur gölde her mevsimde balık avlanmasına müsaade edilmesine dair Maliye Vekaleti ilanı 24 Ocak İstanbul'un imarı için belediye bütçesinin 150 milyon liraya çıkarılmasına ihtiyaç var. Şehrin bütçesi hali hazırda 18 milyon liradır. Daha C, önce Dahiliye Vekaleti de vilayetlere bir tezkere İkincikanun, göndererek belediyeye yeni varidat kaynakları temini 1944 hususunda mütalea sormuştu. 24 Ocak Omar Kaders Goldenes İstanbul'da çıkan Rumca Metapolitefisis gazetesinde BCA: Sehwert adlı Almanca kita- Varlık Vergisi aleyhinde yayınlanan yazı hakkında 30..18.1.2/ 104.8..13. bın dağıtılmasının ve yurda rapor. sokulmasının yasaklanması. 25 Ocak Zirai Kombinalar İdaresinin merkez ve taşra teşkilat kadrolarının tasdikına dair İcra Vekilleri Heyeti Kararnamesi Kararname ile yeni kadrolar belirlenmiş ve Milli Ko- RG runma Kanununa göre verilen sermayelere müteallik hesaplarda Ziraat Bankasına aylık mizanlarla sene sonundaki bilançolarını göndermesine izin verilmiştir. 25 Ocak Kaymakam ve mektupçu atamaları Posof kaymakamı Mahmut Gürluk Ardahan, Ilgaz RG kaymakamı Derviş Çiğiltepe Saimbeyli, Boyabat kaymakamı Nadir Tüzün Şebinkarahisar, Bursu Umuru Hukukiye müdürü Hakkı Öney Hopa, Alanya kaymakamı Arif Oya Sürüç, Kütahya mektupçusu Ramiz Saraç Dahiliye Vekaleti levazım müdürlüğü, Hakari eski mektupçusu Süreyya Esenkan Antalya mektupçuluğu, Boçka kaymakamı Hamdi Onat Karamürsel, Aksaray kaymakamı Sait Yücel Alanya kaymakamlığına atanmıştır. 25 Ocak Gülnar kaymakamının vekalet emrine alınması Gülnar kaymakamı Kemal Erdem'in lüzumu sabit RG olmasına binaen Vekalet emrine alınmıştır. 25 Ocak Fransız, Alman, Macar ve İngiliz uzman görevlendirilmesi Maurice Schiltz ve Alman uyruklu Viladimir BCA: Giron'un Zeytinburnu Çimento Fabrikası'nda, Marton 30..18.1.2/ Timar'ın Sümerbank merkez teşkilatında bir yıl daha 104.9..16. Edward Boyes Martin'in Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları'nda çalıştırılmalarına ve Dz. Alb. Fogg Elbot'un Deniz Harp Akademisi'nde öğretmenlik yapmasına izin verilmesi 25 Ocak Dağılan Türk Ocakları Tasfiye Komisyonu'nun görevine son verilmesi. BCA: 490..1.0.0/ 78.290..3./ 1.BÜRO 1944 Yılı 497 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 26 Ocak Münakalat Vekaleti P.T.T. İşletme Umum Müdürlüğü Stajyerler Talimatnamesi Umum Müdürlüğün her sene her türlü servislerde ça- RG lışacak unsurları yetiştirmek üzere 17-25 arası kişilerin müsabaka ile alınması. 26 Ocak Hububat borcunu ödeyememiş olanlar için kanun teklifi verildi. General Kazım Karabekir ve arkadaşları hububat C, borçlarını ödememekten mahkum olanların affı için İkincikanun, bir teklif yaptılar. Teklife göre Milli Korunma Kanu- 1944 nu hükümlerine göre 1942 yılı borçlarını ödememekten mahkum olanların cezaları bütün neticeleriyle affedilmektedir. 27 Ocak Belediyeler Bankasına atama Açık bulunan Belediyeler Bankası İdare Meclisi Re- RG isliğine Siirt eski mebusu Naki Berkman'ın tayini. 27 Ocak Elçilik atamaları ve merkeze almalar Tokyo Büyük Elçiliğinde orta elçilik başkâtibi Niza- RG mettin Erenel, Tahran Büyük Elçiliği ikinci katibi Talat Miras, Stockholm Elçiliğinde Büyükelçilik başkatibi Seyfullah Esin, Bükreş Elçiliği ikinci katibi Mustafa Borovalı merkeze nakledilmişlerdir. Yeniden ihdas olunan Zürih Konsolosluğuna merkezden Reşat Hakkı Karabuda, Kançılarlığına Semih Günver, Vichy Büyük Elçiliğinde orta elçilik başkâtipliğine İlhami Müren, Viyana Başkonsolosluğu muavin konsolosluğuna Cidde Elçiliği ikinci katibi Hikmet Naci Hatipoğlu, Hamburg Konsolosluğu muavin konsolosluğuna Viyana Başkonsolosluğu muavin konsolosu Galip Mübarek Eldem, Tahran Büyükelçiliği ikinci katipliğine Hamburg Konsolosluğu muavin konsolosu Mahmut Conker, Cidde Elçiliği üçüncü katipliğine merkezden İbrahim Sırrı Sınmaz'ın tayini. 27 Ocak Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na atama Göreve, Tümg. Zeki Doğan atanmıştır. 28 Ocak Bursa Belediyesi M. Prost'tan 50 bin lira tazminat istiyor. Bursa imar planını hazırlamkta olan İstanbul şehirci- C, lik mütehassısı Prost ile Bursa Belediyesi arasındaki İkincikanun, ihtilaf büyümüş ve neticede Bursa Belediyesi mimarı 1944 protesto ederek taahhütlerini ifaya davet etmişlerdir. Belediye, gönderdiği protestoda 13 bin liraya anlaştıkları planları Prost'un teslimden imtina ettiği, halbuki kendisine 6 500 lira verildiği hatta tatbik planlarının da İstanbul İmar Bürosunda hazırlanması şart edildiği halde bu vecibenin de yerine getirilmediğini beyan etmiştir. 29 Ocak Ordu İkramiyesi Kanunununda değişiklik yapılması. 2698 sayılı Kanunla Değişen Birinci Maddesinin Ta- RG diline Dair 4511 sayılı Kanunla, çeşitli konularda yararlık gösterenler ile çeşitli konularda yeteneği olan ordu mensuplarına ikarmiye verilmesi öngörülmüştür. 1929 yılında çıkarılan 1493 sayılı Ordu İkramiyesi Kanunu, 1935 yılında 2698 sayılı Kanun ile değiştirilmişti. 29 Ocak Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki Kanuna Ek 4512 sayılı Kanun 1567 sayılı Türka Parasının Kıymetini Koruma Hak- RG kındaki Kanunun altıncı maddesinde yer alan ve daha önce süresi toplam 8 yıl uzatılan sürenin 3 yıl daha uzatılması. 498 Yönetim Zamandizini Kaynak BCA: 30..11.1.0/ 165.4..4. G. Ay Olay/Mevzuat 29 Ocak Milli Korunma Kanunu için Ziraat Bankasında bulunan Milli Korunma Muhasebe RG tahsisat verilmesi. Bürosunun 1944 takvim yılı kadro masraflarına karşılık olarak 28.900 ve idare masraflarına karşılık olarak 2.500 lira tahsisat konması. 29 Ocak İhtikâra karşı bir komisyon kurulması. 31 Ocak İnhisarlar Umum Müdürlüğü 1943 Mali Yılı bütçe Kanununa Bağlı (A) İşaretli Cetvelde Değişiklik Yapılması Hakkında 4513 sayılı Kanun RG 31 Ocak Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü 1943 Mali Yılı Bütçesinde Değişiklik Yapılmasına Dair 4514 sayılı Kanun RG 31 Ocak Muğla'da elektrik tarfilerine zam yapılması Muğla Belediye Meclisince verilen karar ile belediye RG sınırları içinde zam yapılması hakkında Dahiliye Vekaleti tezkeresinin 4375 sayılı Kanunun birinci maddesi hükmüne tavfikan İcra Vekilleri Heyetince kabul edilmesi. 31 Ocak Vergiler Temyiz Komisyonuna atama Komisyonda açılan 100 lira asli maaşlı Üçüncü Daire RG Reisliğine Adliye, Maliye, Dahiliye ve Ticaret vekillerince gösterilen namzetlerden 90 lira maaşlı Başvekalet Muhasebe Müdürü Cemal Yorulmaz'ın terfian intihap ve tayini. 31 Ocak İnhisarlar Vekaletine atama Başvekalet Umumi Murakabe Heyeti İktisadi ve Mali RG İşler Müşaviri Kemal Süleyman Vaner'in, açık bulunan 500 lira ücretli Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti İnhisarlar Tetkik ve Murakabe Heyeti Reisliğine tayini. 31 Ocak Köyceğiz'de manevi şahsiyetleri iade edilen köyler hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi 21.10.1943 tarihinde manevi şahsiyetleri kaldırılarak RG köylerimiz arasından çıkarılmış olan Köyceğiz kazası Ortaca nahiyesine bağlı Kapukargın ve İslamkerim köylerinin şahsiyeti maneviyeleri iade edilerek köylerimiz arasına alınmış ve İslamkerim köyü Akıncı olarak adlandırılmıştır. Dalmankipti köyünün manevi şahsiyeti kaldırılarak köylerimiz arasından çıkarılmış ve Akıncı köyü ile birleştirilmiştir. Köyceğiz merkez nahiyesine bağlı Mergenli ve Ekşiliyurt köyleri Ortaca nahiyesine ve Ortaca nahiyesine bağlı Çöğmen köyü de adı geçen kazanın merkez nahiyesine bağlanmışlardır. 1 Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Umum Müdürlüğün ihtiyacı için hat, köprü, liman, RG iskele, atelye, santral, istasyon, hangar, depo, emni- Şubat Açıklamalar Kaynak Konuyla ilgili yeni kararname çıkmak üzere. Buna C, göre, her vilayette bir komisyon kurulacak ve müca- İkincikanun, dele üç koldan yapılacak, fiyatlar şiddetle kontrol 1944 edilecek. 1944 Yılı 499 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Müdürlüğünün Muhtelif İhtiyaçları İçin Gelecek Yıllara Geçici Taahhütlere Girişilmesi ve Bono İhracına Salahiyet Verilmesi Hakkında 4515 sayılı Kanun yet, teçhizat ve tesisatı ve şebeke üzerinde telefon hatları yaptırılması, kurulması, genişletilmesi ve kuvvetlendirilmesi vb. gerekçeler ile senelik tediye miktarı 8 000 000 lirayı geçmemek üzere 60 000 000 liraya kadar 1944-1953 yıllarına geçici taahhütlerle girişmeğe Münakalat Vekili mezun kılınmıştır. Kaynak 1 Şubat Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğünce Hazine Kefaletiyle Çıkarılacak Bonolar Hakkında 4516 sayılı Kanun Umum Müdürlüğe sermayesinin dörtte üçü nispetin- RG de Hazine kefaletiyle bono çıkarma yetkisi verilmiştir. 1 Şubat Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğünün Kaldırılması ve Vazifelerinin Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne Verilmesi Hakkında 4517 sayılı Kanun 1939 yılında 3633 sayılı Kanunla kurulmuş olan Dev- RG let Denizyolları ve Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüklerinden, Devlet Denizyolları İşletme Umum Müdürlüğünün ünvanı Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne çevrilmiştir. Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğü kaldırılmış ve bu idarenin bütün hizmetleriyle gelirleri Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne devredilmiştir. 1 Şubat Milli Korunma Mahkemelerinin kadroları hakkında kararname Milli Korunma Mahkemelerinin 1943 yılında yürür- RG lüğe giren iki kararında yer alan kadroların tadil edilmesi. 1 Şubat Kastamonu Jandarma Komutanlığı'na ve Jandarma Genel Komutanlığı 9. Şube Müdürlüğü'ne atama Göreve J. Yrb. H. Hüsnü Şen ve J. Yrb. Riza Acır BCA: 30..11.1.0/ atanmıştır. Ankara'da yapılmakta olan çeşitli işler için istikraz aktine izin verilmesi. Yol, köprü, okul binaları ile Sincan'daki 50 evlik Ör- BCA: 30..11.1.0/ nek Köy'ün inşaatlarının ikmali için izin verilmesi. 1 Şubat 165.4..6. 165.4..3. 1 Şubat Kira ihtikârını önlemek üzere Adliye Vekaleti tarafından Milli Korunma müddeiumumiliklerine tamim gönderildi. Mal sahiplerinin hem hava parası almalarının hem de C, Şubat, zevahiri kurtaracak birtakım formüllerle cezadan kur- 1944 tulmalarının kanun yollarile önüne daha kat'iyetle geçilmesine çalışılacaktır. 1 Şubat Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğü lağvedilmiştir. İstanbul, İzmir ve Trabzon liman işletmeleriyle kıyı C, Şubat, emniyeti ve antrepolar ve sair liman hizmetleri Dev- 1944 let Denizyolları İşletmesine geçmektedir. Yeni bir kanunla Devlet Limanları İşletmesine aid işler Devlet Denizyollarına kısmen de Devlet Demiryollarına intikal etmektedir. Bundan dolayı memur kadrosunda bir değişiklik olmayacaktır. 1 Şubat 9 yabancı uzman görevlendirilmesi Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü'nde çalıştırılan 9 BCA: yabancının sözleşmelerinin bitim tarihinden itibaren 30..18.1.2/ birer yıl daha çalıştırılmasına, Etibank Genel Direk- 104.9..36. törlüğü'nde çalıştırılan Fransız Gratacap'ın 1944 yılı sonuna kadar çalıştırılması ve ücretinin yurt dışına döviz olarak gönderilmesine müsaade edilmesi, iki 500 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak İngiliz uzmanın telli ve telsiz muhabere cihazlarının tasnif ve revizyonu işleri için Ankara Muhabere Deposu'nda ve üç İngiliz telsiz makinistinin muhabere tamir atelyesinde uzman olarak çalıştırılmalarına izin verilmesi. 2 Şubat Milli Korunma Kanunu Hükümlerine Göre 1942 Yılı Hububat Borçlarını Ödeyememiş Olanların Affına Dair 4518 sayılı Kanun 1940 yılının Ocak ayında çıkarılan 3780 sayılı Milli RG Korunma Kanunu 1940 (3954), 1941 (4156) ve 1942 (4180) yıllarında değiştirilmiştir. Son değişklik ise 1944 yılında (4518) yapılmıştır ve buna göre, 1942 yılı hububat borçlarını ödememekten mahkum olanların cezaları bütün neticeleriyle affedilerek bunlar hakkında tahkikat ve takibat yapılmayacaktır. 2 Şubat Jandarma Efradı Kanununun 10 uncu Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında 4519 sayılı Kanun 1861 sayılı yasada yapılan değişiklik ile temditli ve RG gedikli erbaş, onbaşı ve erler; taahhüt ettikleri temdit müddetini bitirmeden istifa edemeyecekleri gibi tayin edilen her yere gitmeğe mecbur kılınmışlardır. 2 Şubat Belediye Kanununun 27 nci Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında 4520 sayılı Kanun 1580 sayılı yasada yapılan değişklik ile belediye RG meclislerinde görev alamayacak olan kişilerin akrabalık ilişkileri düzenlenmiştir. Buna göre, ana, baba, büyük ana, büyük baba, evlat, torun ve kardeş, karı, koca ve bu derecedeki sıhrî hısımlar bir mecliste birleşmezler. Bu durumda bulunup da intihap edilenler en ziyade rey kazanmış olan, bu da müsavi ise evli olan ve evli olanlardan çocuğu olan azalık sıfatını alır. Bu tarihe kadar 1580 sayılı yasa ile ilgili 9 düzenleme yapıldığı anlaşılmaktadır. 2 Şubat 21 vilayette zelzele meydana geldi. Ankara, Bolu, Çankırı ve İzmit vilayetlerinde büyük C, Şubat, kayıplar ve maddi zararlar var. Rasathanede dün ak- 1944 şam 22 sarsıntı kaydedildi. Ankara'da 103 ölü, 90 yaralı, bine yakın ev yıkıldı. Gerede'de 100'den fazla ölü var, 2000 ev yıkıldı, Düzce'de 11 ölü var, 205 ev harab oldu. Bu tarihten sonra aynı yerlerde yeni depremler de meydana gelmiştir. Örneğin 3 Şubat tarihli gazete haberine göre, toplam 1395 ölü 384 yaralı olduğu, 1416 ev yıkıldığı ve birçok yerlerden haber alınamadığı bildirilmiştir. Yine 4 Şubat tarihli gazetede Bolu'nun bir enkaz yığını haline geldiği, 9 Şubat tarihli gazetede ise o güne dek 4272 kişinin öldüğü haberi yer almaktadır.16 Şubat tarihinde ise Bolu'da toplam 2336 kişinin öldüğü, 1871 kişinin yarlandığı ve 7661 binanın yıkıldığı beyan edilmiştir. 2 Şubat Yabancıların Türkiye'ye girmeleri yasaklandı. Bu karara yurdumuza gelen ecnebilerin bazı merkez- C, Şubat, lerin izdihamını arttıracak miktara varması sebep ol- 1944 du. Hükümetin gerek iaşe bakımından gerek diğer iktisadi tedbirler cihetinden zorluklara sebep olan izdihamları önlemek için yurd içinde göçlere meydan vermeyecek tedbirler üzerinde olduğu malumdur. Zaruri olmayan yolculukların tahdidi bile mevzuu bahsolduğu bir sırada yurt dışından yapılmakta olan ziyaret ve yerleşmelerin menii de lüzumlu görülmüştür. 1944 Yılı 501 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 3 Şubat Orman Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 4521 sayılı Kanun Aynı gün bazı kamu kurumlarına ait bütçe kanunları RG da çıkmıştır: (1)Vakıflar Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 4522 sayılı Kanun, (2) Devlet Havayolları Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 4523 sayılı Kanun, (3) İnhisarlar Umum Müdürlüğünün Mütedavil Sermayesinin Artırılması Hakkında 4524 sayılı Kanun, (4) Posta Telgraf ve Telefon Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı cetvellerde değişiklik yapılması hakkında 4525 sayılı Kanun. 4 Şubat Kanun başlıklarıyla fasıl unvanları ve haşiyeler hakkında TBMM kararı Umumi Heyette müzakere edilen kanun teklif ve la- RG yihalarının başlıklarıyla fasıl ünvanlarının ve madde kenarlarına not halinde konulmakta olan haşiyelerin bazen okunmakta ve bazen de okunmamakta olmasına mebni bu hususun kati ve esaslı bir şekle konulması intizam ve istikrar bakımından muvafık görülmüştür. 4 Şubat Meclis içtimaının 6 Mart 1944 Pazartesi gününe talikı hakkında TBMM kararı RG 4 Şubat Samsun Limanının Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne devri hakkında Münakalat Vekilliğinin 14/1/1944 tarihli tezkeresiyle RG yapılan teklif üzerine 3633 sayılı kanunun (Devlet Denizyolları ve Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüklerinin Teşkilat ve Vazifelerine Dair Kanun) 4 üncü maddesine müsteniden. Aynı günlü bir başka kararname ile Samsun Limanının devriyle birlikte limanda bulunan mevcut makinalı ve makinasız deniz nakil vasıtalarının da Umum Müdürlük tarafından satın alınması kararlaştırılmıştır. 6 Şubat Emin T. Elçin tarafından yazılan eserin yasaklanması. 1940 yılında İstanbul'da Numune Matbaasında bası- BCA: lan Türk İnkılâbı Yahut Şark ve Garp adlı eserin da- 30..18.1.2/ 107.84..9./ ğıtılmasının yasaklanması ve toplatılması. 52-34 7 Şubat Rize'de yerleşme adı değişikliği hakkında karar Rize vilayetinin Çaybaşı nahiyesi merkezi olan RG Mapavri beldesi adının Çaybaşı olarak değiştirilmesi hakkında Mapavri Belediye Meclisi ile Rize Vilayeti İdare Heyetince verilen kararlar ve Devlet Şurası İkinci Dairesinin mütalaaları ve İcra Vekilleri Heyetince tetkik edilerek belde adının değiştirilmesi 1580 sayılı Belediye Kanununun 9 uncu maddesine tevfikan kabul olunmuştur. 7 Şubat Ankara Vilayeti Umumi Meclisi hakkında Başlanmış olan işlerin bitirilmesi ve fiyat farklarının RG ödenmesini temin maksadiyle 2 milyon liraya kadar istikraz akdine dair meclis kararı İdarei Umumiyei Vilayat Kanununun 131 inci maddesine tevfikan tasvip edilmiştir. 7 Şubat İzmir'de idari bağlılık deği- İzmir vilayetinin Kuşadası kazasına bağlı Tırha köyü RG şikliği hakkında kararname. bu kazadan alınarak Aydın vilayetinin Söke kazasına bağlanmıştır. İdari bağlılık değişikliği hakkında ka- 502 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak rarnameler Reisicumhur, Başvekil ve Dahiliye Vekili tarafından imzalanan üçlü kararname ile gerçekleştirilmekte ve kararname hükümlerini yerine getirmeye Dahiliye Vekili yetkili kılınmaktadır. 7 Şubat Maarif müdürlüklerine atamalar Rıfat Necdet Evrimer'in Samsun maarif müdürlüğüne RG naklinden dolayı açılan Hatay maarif müdürlüğüne Elazığ maarif müdürü Naşit Sarıca'nın; Mehmet Doğanay'ın Maarif Vekilliği ikinci sınıf müfettişliğine naklinden dolayı açılan Samsun Maarif Müdürlüğüne Hatay maarif müdürü Rıfat Necdet Evrimer ve Zeki Ülken'in ilk öğretim müfettişliğine naklinden dolayı açılan Tekirdağ maarif müdürlüğüne Balıkesir ilk öğretim müfettişlerinden Fevzi Özen'in tayinleri. 7 Şubat Zelzele felaketinden kurtulmak için bir sismojeoloji enstitüsünün kurulması için Ankara'da tetkiklere başlandı. Enstitü, şehirlerde ve köylerde inşaat yapılırken kimi C, Şubat, tavsiyelerde bulunacak. Öte yandan Nadir Nadi, 4 1944 Şubat tarihli ve “Zelzelelerden Almakta Geç Kaldığımız Ders" başlıklı yazısında "… yer sarsıntısı bakımından yurdumuza uygun bir yapı sisteminin bir an önce kararlaştırılıp tatbik alanına konması.." nı önermiştir. 10 Şubat tarihli gazete haberine göre, Nafia Vekaleti de hazırlamış olduğu Zelzele Kanunu Layihasını Başvekalete sunmuştur. Bu layiha zelzele mıntıkalarında afetten önce ve sonra alınacak olan tedbirleri kanuni hükümlere bağlamaktadır. Zelzele bölgesine hükümet tarafından para, kereste ve inşaat malzemesi dağıtılacağı da bildirilmiştir. 7 Şubat Belçika uyruklu uzman görevlendirilmesi Müh. Dever ile Peree'in İzmir Tramvay ve Elektrik BCA: 30..18.1.2/ Muvakkat İşletme İdaresi'nde çalıştırılmaları. 104.10..15. /27-59 8 Şubat Muğla, Kayseri ve Erzurum Davut Gürarda'nın Ankara maarif müdür muavinliği- RG maarif müdürlüklerine ne atanmasından dolayı açılan Muğla maarif müdüratamalar lüğüne Ankara ilk öğretim müfettişlerinden Bekir Erdem, Muvaffak Uyanık'ın Birinci Umumi Müfettişlik maarif müşavirliğine naklinden dolayı açılan Kayseri maarif müdürlüğüne Ankara ilk öğretim müfettişlerinden Ziya Gürel'in, Hurşit Nazlı'nın Gaziantep maarif müdürlüğüne naklinden dolayı açılan Erzurum maarif müdürlüğüne Mersin ortaokul müdürü Muhlis Sivrioğlu'nun tayinleri. 9 Şubat Fazla mesai yapılmasının kararlaştırılması. Milli Korunma Kanununun 19 uncu maddesi hükmü RG dairesinde İttihat Değirmencilik Türk Anonim Şirketi ve Şark Değirmenleri Türk Anonim Şirketinde ve bağlı işyerlerinde günde üç saate kadar fazla mesai yapılması kararlaştırılmıştır. 9 Şubat Bilecik, Siirt, Elazığ, Burdur ve Edirne maarif müdürlüklerine atamalar Bilecik, Siirt, Elazığ, Burdur ve Edirne maarif mü- RG dürlüklerine tayinler. Atanan kişiler, daha önce bir ilde maarif müdürlüğü yapmış olanlar, ilk öğretim müfettişleri, okul müdürleri olmuşlardır. 9 Şubat Ankara'da yayınlanan Adımlar dergisi hakkında rapor.. Rapor, derginin komünizm propagandası yaptığına BCA: 30..10.0.0/ dairdir. 85.561..8./ 85297M 1944 Yılı 503 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 10 Şubat Milli Korunma Kanunu ile ilgili Tevhidi İçtihat Kararı Eksik ekmek çıkarma suçuna Milli Korunma Kanu- RG nunun meriyeti müddetince milli korunma işleriyle vazifeli bulunan mahkemelerin bakması. 12 Şubat Ceza indirimi Adam öldürmek suçundan 12 yıl 6 ay ağır hapis ce- RG zasına mahkum olan Hasan Bükrü'nün düştüğü maluliyet haline binaen geri kalan 9 sene 8 ay ve 11 günlük cezasının iskatı. 12 Şubat Çoruh, Van, Bingöl, Niğde ve Elazığa vali atamaları Çoruh vali vekili Cavit Kınay, Van vali vekili Hamit RG Onat, Bingöl vali vekili Halis Ergün, Niğde vali vekili Raşit Demirtaş ve Elazığ vali vekili Necmettin Ergin'in bulundukları vilayetlere vali tayin edilmeleri. 12 Şubat İstanbul Belediyesinde 107 kişilik yeni iaşe kadrosu tasdik edildi. Bununla eski memurlardan 8 kişi kadro dışı kalmıştır. C, Şubat, Yeni teşkilatta 6 kişilik bir murakkıp kadrosu kabul 1944 edilmiştir. Ekmek tevzi bürosunun ismi iaşe şefliği ünvanını almakta ve buna iaşe bürosu, kupon sayım bürosu ve birlikler murakabe bürosu namile 3 büro bağlanmaktadır. 14 Şubat Konya'da idari bağlılık değişikliği Konya'nın Aşağı Hadım ve Hocalar köylerinin Ha- RG dım kazası belediye hudutları içine alınmalarının imar ve inkişafleri bakımından nafi olduğuna dair Devlet Şurası Umumi Heyetinin ilgili kararı Belediye Kanununun 7 nci maddesine tevfikan tasdik olunmuştur. 14 Şubat Seyhan, Konya, İçel ve Edirne defterdarlıklarına atamalar Edirne Defterdarı Cemal Gölge Seyhan, Seyhan Def- RG terdarı İzettin Tekin Konya, Konya Defterdarı Fehmi Birkit İçel, İçel Defterdarı Halil Serim Edirne defterdarlığına tayin edilmiştir. 16 Şubat Kömür ile ilgili Tevhidi İçtihat Kararı Şahsi ihtiyacı için beyanname ile aldığı kömürü baş- RG kasına devredenlerin 10 liradan 50 liraya kadar ağır para cezasına çarptırılacağı. 16 Şubat Şemseddin Yeşil'in kitabının yasaklanması. Namaz Surelerinin ve Fatiha-i Şerifenin Manası adlı BCA: kitabının yanlış bilgi verdiği ve Şii propagandası yap- 30..10.0.0/ 86.570..3./ tığı gerekçesi ile toplattırılmasına dair rapor. 8672 17 Şubat Türkiye ile İngiltere arasında tesisi düşünülen havayolundan mektup fotoğrafasi hakkında kararname İki ülke arasında kurulması düşünülen Airgraph hava RG yoliyle mektup fotoğrafı nakli servisinin tatbikatına ait esaslar isimli kararname ile halk tarafından doldurulacak hususi kâğıtlar bir zarf içinde toplu olarak Kahire'ye gönderilecek ve Kahire'de Mısır Posta İdaresi marifetiyle fotoğrafları filme alınacak ve film mezkur idare tarafından hava yoliyle Londra'da İngiltere Posta İdaresine gönderilecektir. 17 Şubat Vatandaşlığa alınma Türk vatandaşlığına alınmalarını istiyen İran tebaa- RG sından Zişan ve Mehpare'nin vatandaşlığa alınmaları İcra Vekilleri Heyetince kabul olunmuştur. 17 Şubat Hava Müsteşarlığına atama Göreve Tümg. Yahya Razi Biltan atanmıştır. 504 Yönetim Zamandizini BCA: 30..11.1.0/ 165.5..8. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 17 Şubat 22. Tümen Komutanlığı'na ve ÇatalcaTahkim Komutanlığı'na atama Göreve sırasıyla Tümg. Ekrem Türker ve Tümg. İ. BCA: 30..11.1.0/ Hakkı Tekçe atanmıştır. 17 Şubat Hava Kuvvetleri Komutanlığı ve diğer askeri birimlere yapılan tayinler. Askeri Temyiz Mahkemesi Aza Mülazımlığı, Müste- BCA: şarlık Mahkemesi ve Milli Müdafaa Vekaleti Hukuk 30..11.1.0/ 165.5..4. Müşavirliğine atama yapılmıştır. 18 Şubat İngiliz, Alman, Polonya ve İsviçre uyruklu uzman görevlendirilmesi İngiliz Oliver Davies'in İstanbul Üniversitesi'nde okutman olarak, Alman Hermann Zutraum'un Nafia Vekaleti Şose ve Köprüler Reisliği'nde ücretli uzman kadrosunda, Polonya uyruklu Tyszka'nın Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları müessesesinde, İsviçre uyruklu Spörri Hermann ve Rüegger Ludvig'in İplik ve Dokuma Fabrikaları Müessesesinin Gemlik Suni İpek Fabrikası'nda, Alman Willi Namsch'ın Selüloz Sanayii İzmit II.Kağıt Fabrikasımontaj işlerinde, İngiliz Robert Douglas'ın, Türkiye Demir ve Çelik Fabrikalarında çalışma süresinin uzatılması ve İsviçre uyruklu Max Wurscher'in Ereğli Kömürleri İşletmesi'nde çalıştırılmasına izin verilmesi. 18 Şubat Ali Tomrukçu tarafından bastırılan kitabın yasaklanması. Ankara'da Recep Ulusoğlu Matbaası'nda bastırılan 48 BCA: Şair adlı kitabın dağıtımının durdurulması ve topla- 30..18.1.2/ 104.12..17./ tılması. Büyük Doğu Mecmuası hakkında hazırlanan rapor. Necip Fazıl Kısakürek tarafından haftada bir yayın- BCA: lanan mecmua hakkında hazırlanmış olan bir rapor- 30..10.0.0/ 86.570..4./ dur. 18 Şubat Kaynak 165.5..6. BCA: 30..18.1.2/ 104.12..10./ 27-28 52-5 8673 19 Şubat İktisat Vekaleti Teftiş Heyeti Nizamnamesi İktisat Vekilliğince teklif ve Devlet Şurasınca tetkik RG edilerek meriyete konması kararlaştırılan nizamname ile teftiş heyetinin bir reis ile adetleri kadro ile muayyen başmüfettiş, müfettiş ve müfettiş muavinlerinden teşekkül olduğu ve bunların hukuk ve iktisat fakülteleriyle yüksek mühendis, Siyasal Bilgiler ve yüksek iktisat ve ticaret okullarından birinden mezun olma şartı aranmaktadır. 19 Şubat İhtikar mücadelesi hakkında hazırlanan proje. Projeye göre, belediyeler yalnız gıda maddelerini C, Şubat, kontrol edecekler, diğerlerile ithalatçı birlikleri meş- 1944 gul olacaklardır. 21 Şubat Elazığ ve Bolu İl Jandarma Göreve J. Yrb. Cevdet Çetin ve J. Yrb. Ömer BCA: 30..11.1.0/ Alay Komutanlığı'na atama Durakbaşatanmıştır. 165.5..18. 21 Şubat Gerede Kaymakamı'nın Bakanlık emrine alınması. Kaymakam Rasim İlkus bakanlık emrine alınmıştır. 21 Şubat Halkevlerinin 12. yıldönümü münasebetile yapılan kutlama. Tören CHP Genel Sekreteri Memduh Şevket Esendal C, Şubat, tarafından başlatıldı. 12 halkevi ve 143 halkodası 1944 açıldı. Yekün 405'i bulmaktadır (Cumhuriyet 20 Şubat). 23 Şubat Türkiye İş Bankası Memurlar Yapı Kooperatifi esas mukavelesinin 33 üncü maddesinin değiştirilmesi BCA: 30..11.1.0/ 166.6..1. RG 1944 Yılı 505 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 23 Şubat Kaymakam atamaları Koyulhisar kaymakamı Mehmet Çobanoğlu Nusay- RG bin, Anamur kaymakamı Ali Ulvi Pınar Konya Ereğlisi, Şarköy kaymakamı Necip Kandemir Erzincan vali muavinliği, Şarkışla kaymakamı Sadık Artukmaç Divriği, Çubuk kaymakamı Turgut Cantekin Anamur, Hafik kaymakamı Turgut Göle Çubuk, Cizre kaymakamı Nuri Altıok Gercüş, Dinar kaymakamı Azmi Beker Gölcük kaymakamlığına atanmıştır. 23 Şubat Elçilik atamaları Çunking büyük elçiliğinde orta elçilik müsteşarlığına RG merkezden Kudret Erbey, üçüncü katipliğine Rodos konsolosluğu kançıları Necdet Özmen'in tayinleri. 23 Şubat Zonguldak Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğüne atama Zonguldak müdürlüğüne Dr. Fazıl Gökçeören'in tayi- RG ni. 23 Şubat İngiliz uzman görevlendirilmesi İngiliz uyruklu uzman C.P. Oldham'ın Türkiye Demir BCA: ve Çelik Fabrikalarında bir yıl daha çalışmasına izin 30..18.1.2/ 107.88..1./ verilmiştir. 27-153 23 Şubat Geçici olarak kapatılan Turkiche Post gazetesinin tekrar yayınına izin verilmesi. 24 Şubat Kuşadası'nda köy kurulması İzmir vilayetinin Kuşadası kazasına bağlı Akıncılar RG nahiyesinin merkezi olan Selçuk kasabasının İcadiye mahallesinin müstakil köy haline getirilmesi. 24 Şubat Hayriye Lisesi kapatıldı. Maarif Vekilliği müfettişleri tarafından yapılan teftiş- C, Şubat, ler ve tahkikler neticesinde Özel Hayriye Lisesi'nde 1944 sınıf geçmeyen talebeye not verilmesi ve askerlik vaziyelerinin şubeye bildirilmemiş olmasından dolayı kapatılmasına karar verilmiştir. 1335 senesinde kurulan okul 24 senelik bir tarihe maliktir. 25 Şubat Hakim, hakim muavini, müddeiumumi ve müddeiumumi muavini atamaları Kararname ile 104 atama gerçekleştirilmiştir. 26 Şubat Kaymakam atamaları Kangal kaymakamı Hüseyin Çıtak Koyulhisar, Ço- RG rum mektupçusu Faik Tunçakoğlu Akdağmadeni, Meriç kaymakamı Cevat Çapanoğlu Mudurnu, Kavak kaymakamı Tevfik Kılıçarslan Ilgaz, Kula kaymakamı Edip Kartal Köyceğiz, Devrek eski kaymakamı Fuad Güney Maden, Başvekalet muamelat umum müdürlüğü raportörlerinden Hilmi İncesulu Üçüncü Umumi Müfettişlik yazı işleri müdürlüğüne tayine olmuştur. 26 Şubat Gerede kaymakamının vekalet emrine alınması Gerede kaymakamı Rasim İlkus'un lüzumu sabit ol- RG masına binaen vekalet emrine alınması. 26 Şubat İstanbul ve Seyhan'da isim değişikliği İstanbul vilayeti Kartal kazası dahilindeki Dragos te- RG pesinin adının Orhantepe, Sıvas-Erzurum hattı üzerindeki Tunceli istasyonunun adının Tanyeri ve Seyhan vilayeti Karaisalı kazası dahilindeki Bucak istasyonunun adının Karaisalıbucağı olarak değiştirilmesi. 506 Yönetim Zamandizini BCA: 30..10.0.0/ 85.561..12./ 85299M RG G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 26 Şubat Ankara Üniversitesi Hukuk Ev kirasını gayrikanunî bir şekilde artırmış olduğu C, Şubat, Fakültesi Dekanı Esad için Milli Korunma Mahkemesine verilen Dekan bu 1944 Arsebük istifa etmiştir. vazifesinden istifa etmiştir. Dekan 12 Mayıs tarihinde mahkûm olmuş ve 4400 lira tazminat cezasına çarptırılmıştır. 28 Şubat Bazı belediyelerin teşkilat kadrolarında değişiklik ve ilaveler yapılması. Arşiv kaynaklarında yıl içinde 30'u aşkın karara rast- BCA: 30..18.1.2/ lanmıştır. 104.14..8./ 22-12 BCA: 30..18.1.2/ 104.14..1./ 52-7 28 Şubat Petain ve Le Creve-Coeur adlı iki kitabın yasaklanması ve yurda sokulmaması. 29 Şubat Tarsus'ta bulunan linyit madeni imtiyazı hakkında Tarsus kazasına bağlı Nemrun nahiyesine bağlı linyit RG madeninde devlete ait bulunan ve devlet iştirakiyle işletilmesinde menfaat bulunmadığının tespit edilmesi üzerine %65'lik hissenin, %35 hisseye sahip olan Niyazi Ramazanoğlu'nun uhdesine verilmesi hakkında İcra Vekilleri Heyeti kararı. Bu karar 4268 sayılı Madenlerin Aranma ve İşletilmesi Hakkında Kanun uyarınca verilmiştir. 29 Şubat Türkiye Zirai Donatım Kurumu hakkındaki kararnamenin süresinin uzatılması 1943 yılında yürürlüğe giren Türkiye Zirai Donatım RG Kurumunun teşkilatına ait kadro hakkındaki 433 sayılı kararın meriyete konulmasına dair kararnamenin ikinci maddesinde yer alan meriyet müddetinin 6 Şubat tarihinden itibaren üç ay daha uzatılmıştır. 29 Şubat Derik'a kaymakam ve BiYüksekova kaymakamı Arif Dayanç Derik, Siyasal RG rinci UM yazı işleri müdür- Bilgiler Okulu mezunu Sabiha Ortaç'ın Birinci lüğüne atama Umumi Müfettişlik yazı işleri müdürlüğüne atanmaları. 29 Şubat 25 generalin tayinleri. 29 Şubat Deniz Müsteşarlığı'na atama BCA: 30..11.1.0/ 166.7..6. Genelkurmay Başkanlığı Deniz Müsteşarlığına Cevat BCA: 30..11.1.0/ Ülmen'in tayini. 166.7..5. 1 Mart Yabancı Memleketlerde Bu talimatname 1929 tarihli 1416 sayılı Ecnebi RG Okuyan Türk Talebesi hak- Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanukında talimatname na göre çıkarılmıştır. Kanunun 1 inci maddesinde yazılı bulunan devlet daireleriyle resmi müesseselerden başka, amme hizmeti gören veya amme menfaatine çalışan hükmi şahsiyeti haiz bulunan, sermayesinde devlet hissesi olan veya devletten yardım gören kuruluşlar tarafından da yabancı memleketlere göndereilecek talabeler ile ilgili bir düzenlemedir. 2 Mart Posta, Telgraf ve Telefon Umum Müdürlüğü maaşlı ve ücretli memurları inzibat cezalarına dair Nizamname Nizamname, 1943 tarihli ve 4454 sayılı Posta, Telg- RG raf ve Telefon Umum Müdürlüğü Teşkilat ve Vazifeleri ve Memurları Kanunu esas alınarak çıkarılan düzenleme ile maaşlı, ücretli memurların inzibat cezalarını istihzam eden fiil ve hareketleriyle, bunlara karşı tatbik edilecek cezalar bu nizamnamede gösterilmiş- 1944 Yılı 507 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak tir. Gösterilen ceza biçimleri şunlardır: İhtar, tevbih (muayyen bir fiilden dolayı muatebe edilme), maaş veya ücret kesimi, kıdem indirilmesi, sınıf indirilmesi, meslekten çıkarma, memurluktan çıkarma. 2 Mart Toprak Mahsulleri Ofisinde Muhtelif bölgelerde yapılmakta olan ve tutarı mil- C, Mart, yolsuzluk tahkikatı. yonları bulan inşaat işlerinde cereyan ettiği 1944 düşümülmektedir. 1944 yılı boyunca Toprak Mahsulleri Ofisi ile ilgili yolsuzluk haberleri gazetelerde yerini almıştır. Örneğin, Ofis namına alınan 15 ton sac levhada yolsuzluk (7 Mart), 100 bin liralık çuval yolsuzluğu (2 Nisan), küflü makarna, kamyonet sefası, seyyar apartman vb. Yolsuzluklar üzerine Ofis teşkilatının yeniden gözden geçirileceği Umum Müdür Vekili Cahid Zamangil tarafından beyan edilmiştir. Habere göre, tevali eden intizamsızlık ve idaresizlikler üzerinde ciddi bir şekilde durulmaktadır. Ofisin islahı ve verimli hale getirilmesi üzerinde çalışarak bir poje hazırlanmaktadır. Çok geniş derecede girift bir hal alan ofis teşkilatını lağvetmeğe imkan görülmemekte ve tamamen farklı bir teşkilatta yürütülmesi için bugünlerde bir karar alınması beklenmektedir (3 Nisan) 3 Mart Mülkiye Teftiş Heyeti Nizamnamesi 1624 sayılı Dahiliye Vekaleti Merkez Teşkilatı ve RG Vazifeleri Hakkındaki Kanunun 9 uncu ve 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanununun 7 inci maddelerine göre hazırlanmış olan nizamnameye göre, teftiş heyeti müfettiş sıfat ve salahiyetini haiz bir reis ile lüzumu kadar müfettişlerden ve yazı ve hesap işlerini gören bir bürodan teşekkül eder. Vekalet dairelerinin teftişiyle umum müdürler, umumi müfettişler, valiler ve umumi müfettişlik başmüşavirleri hakkında tahkikat icrası vekilin emir ve müsadesine bağlıdır. 4 Mart Montevideo'da bulunan fahri konsolosluğun ilgası Montevideo'daki fahri konsolosluğun ilgası ve fahri RG konsolos Dr. Alberto Chiarino'nun bu vaziefeden affı. 4 Mart Devlet Şurası mülazimliğine Devlet Şurası'nda açık olan ikinci sınıf RG atama mülazimliklere Ankara Hukuk Fakültesi mezunlarından Kamran Durla ile Sanayi ve Umum Müdürlüğü memurlarından Hediye Yücebilgin'in tayini. 4 Mart Hakim, hakim muavini, müddeiumumi ve müddeiumumi muavini atamaları Kararname ile 22 atama gerçekleştirilmiştir. 4 Mart Kocaeli'de idari bağlılık değişikliği Kocaeli vilayetinin Gölcük kazası merkezi Gölcük RG mevkiinden Değirmendere köyüne nakledilmiştir. 4 Mart Kütahya belediye reisliği hakkında Kütahya belediye reisliğine Ahmet Bozbay'ın intihabı RG hakkında mezkur belediye meclisince ittihaz olunan karar Belediye Kanununun 89 uncu maddesine tevfikan tasdik olunmuştur. 6 Mart İsparta'da idari bağlılık değişikliği İsparta vilayetinin Yalvaç kazasına bağlı Hoyran na- RG hiyesinin Tokmacık ve Eyüpler köyleri Yalvaç kazasına bağlanmıştır. 508 Yönetim Zamandizini RG G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 7 Mart Ticaret Vekaleti Merkez Teşkilatına eklenen müfettişlik kadrolarında değişiklik yapılması 8 Mart Elektrik tarifeleriyle telefon mükaleme ücretlerine zam yapılması hakkındaki Tarsus Belediye Meclisi kararının kabulü hakkında kararname. Elektrik tarifeleriyle banliyö trenleri bilet bedellerinin RG ve milletler arası konuşmalar hariç olmak üzere telefon mükaleme ücretlerine zam yapılması hakkındaki Tarsus Belediye Meclisi kararının kabulü hakkında kararname. 8 Mart Ankara, Bolu ve Çankırı vilayetlerinde olan deprem hakkında Amasya, Çankırı, Çorum Kastamonu, Samsun ve To- RG kat vilayetlerinde yer sarsıntısı yüzünden vukua gelen tahribat dolayısiyle yapılacak yardımlar hakkında kararname hükmünün Ankara, Bolu ve Çankırı vilayetlerine de teşmili. 8 Mart Boluya vali ataması Bolu valisi Ahmet Durmuş Evrendilek'in tekaüde RG sevki ve onun yerine eski Erzincan valisi Dr. Sükuti Tükel'in tayini. 8 Mart Merkez Daireleri Muhasebe Müdürlüğüne atama Muhasebat Umum Müdürlüğü birinci şube müdürü RG Nuri Ataol'un tayini. 8 Mart Toprak Kanunu Layihası hakkında yapılan çalışmalar son ermiştir. Hazırlanan proje yakında Vekiller Heyetine gönderi- C, Mart, lecektir. Layihada köylüye dağıtılacak toprakların sa- 1944 tın alınma veya devlet arazisinin tevzi şekline aid esaslı fikirler bulunmaktadır. 8 Mart Türkiye İngiltere ilişkileri yumuşamaya başladı. İngiliz basını bir süreden beridir Türkiye ile ilgili çe- C, Mart, şitli haberler ve yazılar yayımlamaktadır. Mayıs ayı- 1944 na kadar aslında bu tür yazıların devam ettiği söylenebilir (10 Nisan). İngiliz yetkililer 1939 tarihli Türkiye-İngiltere Anlaşmasına atıfta bulunarak Almanya ile olan ilişkilerin kesilmesi doğrultusunda talepte bulunmuş ve Amerika ile İngiltere büyükelçileri Hariciye Vekiline birer nota vermişlerdir (15 Nisan). Almanya'ya olan krom ihracının kesilmesinin ardından N.Menemencioğlu, "Müttefiklerin notasını bir bitaraf devlet gibi değil, bir müttefik gibi tetkik etmemiz lazım geliyordu" demiştir. Öte yandan İngiltere ve Amerikan notalarına Türkiye'nin verdiği cevabın mem verici olduğu belirtilmiştir. Cumhuriyet gazetesi 14 Mayıs tarihli haberinde İngiliz basının Almanya ile olan bütün ihracatımızı kesmemizi istiyor diyerek şöyle bir yorumda bulunmuştur."İngiliz hükümetine aid olduğuna inanmak istemediğimiz bu arzuyu ne aramızdaki ittifak muahedesile ne de milletlerin hürriyet prensibile tarife imkân vardır. İngiliz spectator Türkiye tarafsızlıktan uzaklaşırsa bu yardımı iktisadi ablukamızla kesmek mümkündür" diye yazmıştır. 9 Mart Devlet dairelerine alınacak kırtasiye malzemesi hakkında kararname Bu ihtiyaçların temini için Maliye Vekilliğine Milli RG Korunma Kanununun 43 üncü maddesinde mezkûr sermayeden verilmiş olan kredinin 10 000 000 liraya çıkarılması. RG 1944 Yılı 509 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 9 Mart İzmir idare heyeti azalığına Açık bulunan İzmir idare heyeti azalığına Aydın RG atama Mektupçusu Sait Sayın'ın atanması. 9 Mart Muğla’da belediye teşkil edilmesi. Muğla vilayetinin Denizova nahiye merkezi olan RG Yerkesik köyünde yeniden belediye teşkilinin muvafık olduğuna dair Devlet Şurası Umumi Heyetinin kararı Belediye Kanununun 7 maddesine tevfikan tasdik olunmuştur. 9 Mart Hüseyin Rahmi Gürpınar vefat etti. Son asır Türk edebiyatının en yüksek simalarından C, Mart, biri olan Hüseyin Rahmi 1864 yılında İstanbul'da 1944 doğmuştur. 9 Mart Rifat Ilgaz tarafından yazı- İstanbul'da Devrim Kitabevi'nin yayınladığı kitabın BCA: lan Sınıf adlı kitabın yasak- dağıtılmasının yasaklanması ve mevcutlarının toplat- 30..18.1.2/ 104.17..4./ lanması. tırılması. 52-9 10 Mart Tokat'ta köy birleştirme Tokat vilayetinin Dökmetepe nahiyesine bağlı RG Kırımkiri ve Kalaycık köyleri birleştirilerek Kalaycık adiyle müstakil köy haline getirilmiştir. 10 Mart Eski harfli banknotların tedavül müddetleri hakkında Gerek Ebedi Şef Atatürk'ün ve gerekse Milli Şef İnö- RG nü'nün resimlerini havi evraki nakdiye halen tedavülde olup, bunlardan yalnız Atatürk'ün resmini havi 100 liralıklar… 15/10/1942 tarihinden itibaren tedavülden kaldırılmıştır. 10 Mart Ev kiraları hakkında kanun layihası Milli Korunma Kanunun 30. maddesinin kira işlerine C, Mart, dair fıkrasını değiştiren layiha yarın müzakere edile- 1944 cektir. Ziya Karamursal tarafından verilen kiraların artırılmasına dair kanun teklifi varsa da bunu geri alacağına dair rivayet dolaşmaktadır. Bu teklif 17 Mart tarihinde reddedilmiştir. Hükümetin teklifi lüzum görülen şehirlerde bütün icra mukavelelerinin belediyelerce kaydına dairdir. 11 Mart Bilumum askeri malullerin Eklenen fıkra şudur: Cerha veya tardit veya hastalık RG terfihine ait 551 sayılı kaneticesi dalağın çıkarılması. nunun 11 maddesine bağlı emraz cetveline bir fıkra ilavesi hakkında 4526 sayılı kanun 11 Mart Gedikli Subaylar hakkındaki 4140 sayılı kanuna ek 4527 sayılı kanun Deniz sınıfından başka sınıflara nakledilmiş olan Ge- RG dikli Subaylar hakkında 1941 tarih ve 4140 sayılı kanun hükümleri meriyeti tarihinden itibaren tatbik olunur. 11 Mart Elektrik İşleri Etüd İdaresi teşkiline dair 2819 sayılı kanunun 17 inci maddesini değiştiren 4528 sayılı kanun Değişiklik ile idarenin umumi heyeti başvekaletten RG intihap edilecek üç murahhas ile Büyük Millet Meclisinin Bütçe, İktisat, Divanı Muhasebat ve Nafia Encümenleri azalarının toplantısından vücude gelir. 11 Mart İsveç uyruklu, Alman ve Romanya uyruklu uzman görevlendirilmesi Halstrom'un Kozlu Elektrik Santralinde, Julius Widmann'ın İzmit Sellüloz Sanayii Müessesesi 2. Kağıt Fabrikası'nın montajında çalıştırılmasına izin verilmesi ve Zingal, Zindan ve Çangal Ormanları TAŞ'nin Ayancıktaki kereste Fabrikası'nda çalıştırılan Meşulam Surkis'in ikamet müddetinin uzatılması 510 Yönetim Zamandizini BCA: 30..18.1.2/ 104.17..10./ 27-59 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 11 Mart Londra Büyükelçimiz Rauf Orbay istifa etmiş ve istifası kabul edilmiştir. Büyükelçinin ayrılışının siyasi sebeplerden ileri gel- C, Mart, 1944 mediğine işaret olunmaktadır. 13 Mart Bazı milletvekilerinin teşrii Kütahya mebusu Dr. Ali Süha Delibaş, İstanbul me- RG masuniyeti hakkında busu Hüseyin Cahit Yalçın, İzmir mebusu Dr. HüseTBMM Kararları yin Hulki Cura, Kocaeli mebusu Ali Dikmen ve Kütahya mebusu Besim Atalay'ın teşrii masuniyeti hakkında isnat edilen çeşitli suçlar Teşkilatı Esasiye Kanununun 12 ve 27 nci maddelerindeki cürümlerin dışında kalmış olduğundan Dahili Nizamnamenin 180 inci maddesinin ikinci fıkrası mucibince takip ve muhasebesinin devre sonuna bırakılmasına karar verilmiştir. 13 Mart Balıkesir belediye reisinin seçilmesi. Belediye reisliğine İsmail Hakkı Varnalı'nın intihabı RG hakkında mezkur Belediye Meclisince ittihaz olunan karar Belediye Kanununun 89 uncu maddesine tevfikan tasdik olunmuştur. 13 Mart Elçilik derecesi verilmesi Hariciye meslek memuriyetindeki hukuku mahfuz RG bulunan Basın ve Yayın Umum Müdürü Selim Sarper'e orta elçi derecesi verilmiştir. 14 Mart Jandarma Erat Muameleleri 1861 sayılı Jandarma Efrat Kanununun tatbik sureti- RG Hakkında Talimatname ne dair olan talimatname ile jandarma namzedi, eri, onbaşısı, kıta çavuşu, gedikli çavuşu, gedikli üstçavuşu, gedikli başçavuşu ve jandarma başgediklisi jandarmanın erat dereceleri olarak sayılmıştır. 15 Mart Ticaretin tanzimi ve ihtikarla mücadele için çıkarılan İcra Vekilleri Heyeti kararı Milli Korunma Kanununun 21, 27, 28, 29 ve 31 inci RG maddelerine müsteniden ticari muameleler ilgili esaslar belirlenmiştir. 16 Mart Ticaret Vekaleti emrine tahsisat verilmesi İhtikarı Tetkik Komisyonları ve Milli Korunma RG Kontrolörlükleri teşkilat kadrolarının tasdikına ve bu teşkilatla Milli Korunma Kanunununa göre verilen vazifelerin görülmesi için belediyelerce kurulmuş olan teşkilatın 1944 takvim yılı ve kadro masraflarına karşılık olmak üzere Ticaret Vekaleti emrine Ankara, İstanbul ve İzmir belediyeleri için 275 000 ve diğer belediyeler için 412 430 lira tahsis edilmiştir. 16 Mart Varlık Vergisi tasfiye kanunu Meclis oturumunda kabul edildi. Kanuna göre, Varlık Vergisi Kanunu ile tarh edilmiş C, Mart, vergilerin tahsil edilmemiş bulunan bakayaları terkin 1944 edilmektedir. Bir başka hükme göre de kanunla yapılmış olan varlık vergisi tarhiyatından dolayı müracaat kabul olunmayacaktır. 17 Mart Varlık vergisi bakayasının terkinine dair 4530 sayılı kanun 1942 tarihli 4305 sayılı Varlık Vergisi Kanununa gö- RG re, tarhedilmemiş olan vergilerin henüz tahsil edilmemiş bulunan bakiyeleri terkin edilmiştir. 17 Mart Bazı milletvekilerinin teşrii Çorum mebusu Dr. Cemal Alper, Denizli mebusu RG masuniyeti hakkında TBMM Naili Küçüka, Diyarbakır mebusu Kemal Şedele, İsKararları tanbul mebusu Hüseyin Cahit Yalçın'ın teşrii masuniyeti hakkında isnat edilen çeşitli suçlar Teşkilatı 1944 Yılı 511 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak Esasiye Kanununun 12 ve 27 nci maddelerindeki cürümlerin dışında kalmış olduğundan Dahili Nizamnamenin 180 inci maddesinin ikinci fıkrası mucibince takip ve muhasebesinin devre sonuna bırakılmasına karar verilmiştir. 17 Mart İhtikarla mücadele kararnamesi çıktı. Kararname ile dört vilayette birer ihtikar komisyonu C, Mart, kuruluyor. Tüccarlar ithalatçı, imalatçı, toptancı, ih- 1944 racatçı ve perakendeci olarak beş guruba ayrılmakta ve bunlar ayrı ayrı tarif edilmekte. Ankara, İstanbul, İzmir ve Mersin'de Ticaret Vekaleti memuru ile belediye, ticaret odası, ihracat ve ithalat birlikleri mümessillerinden mürekkep birer ihtikar komisyonu kurulacaktır. Komsiyonun reisi validir. İhtikar ve fiyat işlerini kontrol için valinin emrine milli korunma kontrol memurları verilecektir. Bu memurların Ticaret Vekaletince tayin olunmuş birer şefleri bulunacaktır. Komisyona 1 Nisan tarihinde Ticaret Vekaletince Ankara için Naim Bey, İzmir için Muhsin Bac ve İstanbul için Samed Ağaoğlu seçilmişlerdir. 17 Mart Toprak mahsulleri vergilerinin harb sonunda kaldırılması gerektiğini belirten bir yazı. Gazetede yer alan Çiftçi Gözüyle Memleket Davası C, Mart, başlıklı yazıda aksi halde dünya zirai istihsalinin der- 1944 lenip toplanmasını beklemeden toprak istihsalimizin dünya pazarları ilgisi dışında kendine has bir buhran geçirebileceğine dikkat çekilmektedir. 18 Mart Devlet Şurasına atamalar Devlet Şurası'nda açık olan birinci sınıf muavinliğe RG ikinci sınıf muavin Şükrü Savaşeri, ikinci sınıf muavinliklere üçüncü sınıf muavinlerden Nezahat Yürekli, Mahir Canbolat, Atalay Akan ve Hidayet Bilgen'in ve üçüncü sınıf muavinliklere birinci sınıf mülazimlerden Halim Tanrıkulu, Leman Akyollu, Kamran Dinç, Aydın Tuncay ve Rüştü Aral'ın tayinleri. 18 Mart Sıhhat ve İçtimai Muavenet Seyyar Emrazı Sariye Mücadele Teşkilatı Tabibi Dr. RG Vekaleti müfettişliğine ata- Nuri Kutkam ikinci sınıf olarak müfettişliğe tayin ma olunmuştur. 18 Mart İstanbul belediyesinin bütçesi 18 milyondan 25 milyona çıkarıldı. 20 Mart Vatandaşlığa alınma Yugoslavya tebaasından Talia İntepe'nin vatandaşlığa RG alınması. 20 Mart Reha Oğuz Türkkan tarafından yazılan kitabın yasaklanması. Milliyetçilik Yolunda adlı kitabın dağıtılmasının ya- BCA: 30..18.1.2/ saklanması ve mevcutlarının toplatılması. Kaymakam ve mektupçu atamaları Emniyet Umum Müdürlüğü daire reislerinden Halil RG Tekin Aksaray, Kayseri emniyet müdürü Ekrem Rollas Dinar, Ayacık kaymakamı Kemal Özalp Kütahya mektupçuluğu, Mut kaymakamı Fevzi Öncel Kayseri mektupçuluğu, Burdur eski mektupçusu Hüseyin Hilmi Üluğ Gaziantep mektupçuluğuna tayin olunmuştur. 21 Mart 512 Yönetim Zamandizini C, Mart, 1944 104.18..4./ 52-11 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 21 Mart Fahri maliye müfettişliği ünvanı verilmesi Maliye başmüfettişi iken yaş haddi dolayisiyle tekaü- RG de sevkedilen Nurettin Erklen'e fahri maliye müfettişliği ünvanı verilmesi. 21 Mart Edirne PTT bölge baş müdürlüğüne atama Münhal bulunan Edirne PTT Bölge Başmüdürlüğüne RG Seyhan başmüdür muavini Sabri Gültekin'in tayini. 21 Mart İngiliz uzman görevlendirilmesi Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları'nda çalışmakta BCA: olan Willi'am Richard Herland Hoskins'in çalışma sü- 30..18.1.2/ 104.19..7./ resinin uzatılması ile ücretinin artırılması. 27-61 22 Mart Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti tamimi Yurdumuza ithal edilen malların birer fişle Ticaret RG Vekaletine bildirilmesi. 22 Mart CHP Meclis Gurupu toplandı ve parti gurupu hükümete itimad beyan etti. 57 reye karşı 251 reyle itimad beyan edilen toplantıda C, Mart, suiistimallerle ihtikara karşı alınacak yeni ve şiddetli 1944 tedbirler görüşülüp neticeye bağlandı. 23 Mart Antalya'da köy kaldırılması Antalya vilayetinin Alanya kazasına bağlı Bahşiş kö- RG yünün manevi şahsiyetinin kaldırılarak köylerimiz arasından çıkarılması. 23 Mart Afyon'da isim değişikliği Afyon vilayetinin Sincanlı nahiyesine bağlı RG Küçükköy adı Yıldırımkemal olarak değiştirilmiştir. 23 Mart Polonya uyruklu, İngiliz ve Amerikalı uzman görevlendirilmesi Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları Müessesesi'nde uzman olarak Romuald Tyrklik’in, Ket’in İstanbul Belediyesine devredilmiş olan Yıldız bahçesinin tanzim ve ıslahi işinde ve Dz. Alb. morgan, Dz. Yzb. Shelmidine'in Deniz Harp Akademisi'nde öğretmenlik yapmalarına, inceleme gezileri ile tatbikatlara katılmalarına izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 105.21..5./ 27-63 24 Mart Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti tamimi Kaçak eşya ikramiylerinin dağıtılması hakkında. RG 27 Mart Ölüm cezası hakkında TBMM kararları İşlemiş oldukları çeşitli suçlardan dolayı 5 kişinin RG (adam öldürme suçundan) ilam ve tasdik edilen hükmün infazına Teşkilatı Esasiye Kanununun 26 ıncı maddesine tevfikan karar verilmesi. 28 Mart Amerika'da toplanacak olan iş konfarensına hükümet namına iştirak edecek olan delegeler Şükrü Esmer ve Kasım Gülek Amerika'ya hareket etmişlerdir. 20 Nisanda Filedelfiya'da toplanan konferans ile ilgili C, Mart, olarak beyanat veren Ş. Esmer, bütün dünyaya şamil 1944 bir Beveridge Planı hazırlandığını ve burada hazırlanan beynelmilel iş nizamnamesinin müsatakil sulhun nizamnamelerinden birini teşkil edeceğinin kuvvetle ümid edilmekte olduğunu söylemiştir (7 Mayıs). 28 Mart Hafız Naci Gürses'in Türkçe Kasideler ve Mevlid-i Şerif Duası adlı broşürde Şiilik propagandası yaptığı gerekçesi ile toplatılması isteği. Aynı günlü arşiv belgeleri arasında Ömer Fevzi Mardin'in İslam Muhtırası adlı broşüründe dini propaganda yaptığı gerekçesi ile toplatılması ve İstanbul'da çıkan Yenisabah Gazetesi'nin Macar devlet başkanını tahkiredici karikatürü yayınlaması nedeniyle geçici olarak kapatılması isteği de yer almaktadır. 29 Mart Siirt'te idari bağlılık değişikliği Siirt vilayetinin Kozluk kazasına bağlı Hizyat ve RG Ayınçako köyleri aynı vilayetin Beşiri kazasının Barınç nahiyesine bağlanmıştır. BCA: 30..10.0.0/ 86.570..8./ 8676 1944 Yılı 513 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 29 Mart Kaymakam atamaları Reyhanlı kaymakamı Halit Kutlay Şarköy, Sivas RG mektupçusu Selahattin Kıpçak Hafik, Çivril kaymakamı Behçet Savaş Yayladağ, İstanbul Belediyesi yazıi şleri müdürü Mehmet Şevki Birsel Aydın mektupçuluğu, İktisat Vekilliği iş dairesi başmemuru Nejat Köknar Trakya Umumi Müfettişliği yazı işleri müdürlüğüne tayin olunmuştur. 29 Mart Münakalat Vekaleti Teftiş Heyetine atamalar Başmüfettişliğe birinci sınıf müfettiş Arif Demirer, RG bundan açılacak kadroya ikinci sınıf müfettiş Ethem Göktekin, onun yerine Sami Alaçam, onun yerine de dördüncü sınıf müfettiş olarak Talip Simer'in tayini. 29 Mart PTT Umum Müdürlüğü tamimi Birbirine benzeyen merkez isimlerinden dolayı çıkan RG karışıklığın giderilmesi. Urfa'ya bağlı Haran ve Balıkesir'e bağlı Havran merkezlerine ait müraselatın Erzurum'un Horasan merkezine ve Horasan'a ait mürasela maddeleriyle telgrafların da Harran ve Havran merkezlerine gitmekte olduğu anlaşılmıştır. Bu karışıklığa meydan verilmemesi için bundan böyle birbirine benzeyen yerlere gönderilecek müraselatta vilayet adının da gösterilmesi hususunun temini. 29 Mart Bazı dini ve ilmihal kitaplarında İslamla alakası olmayan yanlış bilgiler yer aldığından halkın bu hususta aydınlatılması. 30 Mart Ankara'da belediye teşkili 30 Mart Çunking büyükelçiliği başkâtibi Mennan Tebelan derecesiyle merkeze nakledilmiştir. RG 30 Mart Ticaret Vekaleti Budapeşte Ticaret Müşavirliğine atama Dış Ticaret Dairesi kadrosunda açık bulunan Buda- RG peşte Ticaret Müşavirliğine Roma ticaret ataşesi Fuat Hami İnal'ın tayini. 31 Mart 1943 yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılmasına dair 4531 sayılı kanun Aynı günlü Resmi Gazete’de Posta, Telgraf ve Tele- RG fon Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılmasına dair 4532 sayılı kanun da yayımlanmıştır. 1 Nisan Küçük Sıhhat ve Hayvan Sağlık Okulları mezunları hakkında kanun. Küçük Sıhhat ve Hayvan Sağlık Okulları mezunları- RG nın erbaş ve gedikli olabilmeleri hakkında 4533 sayılı kanun. 1 Nisan Ölüm cezası hakkında TBMM kararları İşlemiş oldukları çeşitli suçlardan dolayı 5 kişinin RG (adam öldürme suçundan) ilam ve tasdik edilen hükmün infazına Teşkilatı Esasiye Kanununun 26 ıncı maddesine tevfikan karar verilmesi. 514 Yönetim Zamandizini Kaynak BCA: 51..0.0.0/ 4.36..19. Ankara vilayeti Çankaya kazasına bağlı Elmadağ na- RG hiyesinde yeniden belediye teşkilinin muvafık olduğuna dair Devlet Şurası Umumi Heyetinin … kararı Belediye Kanununun 7 nci maddesine tevfikan tasdik olunmuştur. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 1 Nisan Açık yedi mebusluk için parti namzedleri ilan edilmiştir. İstanbul'a Prof. Kemal Cenab Berksoy, İzmir'e Şev- C, Nisan, ket Adalan, Kayseeri'ye Cafer Tüzel, Sivas'a Hulusi 1944 Göktalay, Kütahya'ya Halil Benli, Denizli'ye Abidin Ege, Zonguldak'a Dr. Rebri Barkın parti namzedleri olarak seçilmişlerdir. 3 Nisan Elmalı'da elektrik tarifelerine belediye hissesi olarak zam yapılması Elmalı Belediye Meclisince verilen karar, Dahiliye RG Vekilliğinin tezkeresinin İcra Vekilleri Heyteince tetkik edilmesiyle belediye sınırları içinde elektrik tarifelerine zam yapılması. 3 Nisan Londra büyükelçiliğine ata- Roma büyükelçisi Ruşen Eşref Ünaydın'ın Londra RG ma büyükelçiliğine tayini. 5 Nisan Ölüm cezası hakkında TBMM kararları İşlemiş oldukları çeşitli suçlardan dolayı 2 kişinin RG (adam öldürme suçundan) ilam ve tasdik edilen hükmün infazına Teşkilatı Esasiye Kanununun 26 ıncı maddesine tevfikan karar verilmesi. 5 Nisan Giresun'da idari bağlılık değişikliği Giresun vilayetinin Bulancak kazasına bağlı Kuz kö- RG yünün Sarımusa Mahallesi Büyükada köyüne, Büyükada köyünün Gedik mahallesi Kuz ve Kütükçüoğlu mahallesi de Küçükada köyüne bağlanmışlardır. 5 Nisan Kırşehir'de köy kaldırılması Kırşehir vilayetinin merkez kazasına bağlı RG Araplıcedit köyü köylerimiz arasından çıkarılmıştır. 5 Nisan Giresun ve Sivas'ta köy ku- Giresun vilayeti merkez kazasının Akyoma köyünün RG rulması Büyükkaraali, Küçükkaraali ve Sükuknarlı mahalleleri Akyoma köyünden ayrılarak Büyükkaraali adiyle müstakil köy olarak köylerimiz arasına alınmış ve Sivas vilayeti Şarkışla kazasının Gemerek nahiyesinde ve Gemerek istasyonu mevkiinde Yeniçubuk adiyle yeniden köy kurulmuştur. 5 Nisan İspanyol uzman görevlendirilmesi Alfred Dalizm'in Devlet Denizyolları ve Liman İş- BCA: letmesi Umum Müdürlüğü Fen Şubesi'nde baş tesi- 30..18.1.2/ 105.23..2./ satçı olarak çalıştırılmasınaizin verilmesi. 27-68 5 Nisan İstanbul'a üçüncü vali yardımcılığı kadrosu tahsis edilmiştir. Dahiliye Vekaletinden vilayete gelen bir telgrafta C, Nisan, murakabe işlerinin inzimamı dolayisile vilayet işleri 1944 çoğaldığından İstanbul kadrosunda üçüncü bir vali muavinliği daha ihdas edildiği ve bu muavinliğe bir münasibinin tayin edileceği bildirilmiştir. 6 Nisan Almanya ile anlaşma Tasfiye halinde bulunan (A) hesabı hakkında Alman RG Sefaretiyle teati olunan mektuba bağlı 2 numaralı listede yazılı kontenjanların değiştirilmesi hususundaki mektuplarla yapılan Anlaşmanın tasdiki hakkında 4534 sayılı kanun ve Hususi Türk-Alman Anlaşmasına bağlı A ve B listelerinde yazılı darı, bakla ve nohut, kepek ve küspe, arpa kontenjanları bakiyelerinin yağlı tohumlarla değiştirilmesi hakkındaki Anlaşmanın tasdikına dair 4535 sayılı kanun 1927 yılından o tarihe kadar Almanya ile Türkiye arasında 26 tane anlaşmanın imzalanarak kanun halinde Resmi Gazete'de yayımlandığı anlaşılmaktadır. 1944 Yılı 515 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 6 Nisan Milli Müdafaa Vekaleti kısmına fevkalade tahsisat verilmesi hakkındaki kanun. 1943 yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı (A) RG işaretli cetvelin Milli Müdafaa Vekaleti kısmına fevkalade tahsisat verilmesi hakkındaki 4424 sayılı kanuna ek 4537 sayılı kanun 6 Nisan Parti Komisyonu basın yayın işleri hakkında Meclise rapor sunmuştur. "Yayın vasıtalarının milli hayatın gelişmesinde ve C, Nisan, Kemalist rejimin ve Türk devletinin gelişmesinde 1944 büyük vazifeleri vardır… Böyle olması lazım gelirken bir kısım gazete ve mecmualarda çıkan yazılar … uyuşmayacak mahiyettedir." Bundan dolayı "kanunların icra ve kaza makamlarına verdiği salahiyetlerin iyi korunması... , kanunlardaki eksikliklerin tamamlanması, gazeteciliğin mensuplarına refah ve güven veren bir meslek haline getirilmesi, hükümetin basın birliğini çalıştırması ve basını direktiflerle aydınlatması, Türk basın birliğinin mali imkanlarının değiştirilmesi ve basın dağıtma şirketinin kurulması" gibi tedbirler önerilmiştir. 6 Nisan Turkishe Post ve Tan gazetelerinin çıkmasına izin verilmesi. 3/478 ve 3/527 sayılı kararnamelerle geçici olarak BCA: kapatılmış olan İstanbul'da yayınlanan adı geçen ya- 30..18.1.2/ 105.26..4./ yınların çıkarılmasına izin verilmiştir. 6 Nisan Kaynak 51-2 İstanbul'da yayınlanan OrDerginin kapatılması ve 16. sayısının toplattırılması- BCA: 30..18.1.2/ hun dergisinin yasaklanma- na karar verilmiştir. 105.24..10./ sı. 52-12 7 Nisan Almanya ile anlaşma Türkiye ile Almanya arasında Ticari Mübadelelerin RG ev Tediyelerin tanzimi hakkında Ankara'da imza olunan iki Anlaşma ile bu Anlaşmalara bağlı protokol ve mektupların tasdikına dair 4536 sayılı kanun 7 Nisan Mardin Emniyet Müdürünün Bakanlık emrine alınması. Emniyet müdürü Sabri Meriç bakanlık emrine alın- BCA: 30..11.1.0/ mıştır. Yüksek derecede bir okulu, yahut liseyi (olgunluk RG imtihanlarını başarmış olmak şarttır) veya lise derecesinde bir okulu yahut beş veya altı yıllık öğretmen okulunu bitirmiş olmak. 166.10..15. 8 Nisan Orta Öğretim Okullarında çalıştırılacak yardımcı öğretmenlerin vasıfları, tayin şartları ve aylık ücretleri hakkında Talimatname 8 Nisan Antalya'da elektrik tarifele- Antalya belediye meclisince verilen kararın İcra Ve- RG rine belediye hissesi olarak killeri Heyeti kararıyla onaylanması ile belediye sızam yapılması nırları içinde zam yapılmıştır. 8 Nisan Ticaret Vekaleti teftiş heye- Teftiş Heyeti kadrosunda açık bulunan dördüncü sınıf RG tine atama müfettişliğe Hamdi Sönmez'in tayini. 8 Nisan İlköğretim seferberliği başlatılması. 516 Yönetim Zamandizini İnönü'nün direktifleri ve hükümetin verdiği kararlar C, Nisan, doğrultusunda parti teşkilatı da faaliyetlerini bu ka- 1944 rarlar istikametinde artıracak. Hükümetin elindeki her türlü vasıtalardan istifade ederek halka ilköğretimin önemini anlatmak, öğretmensiz sınıf ve okul bırakmamak, yeni okul binaları yapmak, köy enstitülerinden mezun olacak öğretmenleri zamanında köylere yerleştirmesi istenmektedir. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 8 Nisan Kadastro İşleri Umum Müdürü Halid Ziya Türkkan'ın kadastro işleri ile ilgili beyanatı. Umum Müdür, "Memleketimizin birçok yerlerinde C, Nisan, kadastro heyetleri faaliyettedir. Henüz kadastrosuna 1944 başlanmamış birçok yerlerimiz vardır. Bursa, Konya, Mudanya, Denizli, Malatya, Tokad, Bolu, İzmir ve Aydın kadastroları tamamen bitmiştir. Türkiye 1925'ten beri İsviçreli'lerin yaptığı gibi en güzel bir kadastroyu memlekete tatbika kendi evladlariyle tesise karar vermiş ve bunda muvaffak olmuştur". 9 Nisan İlk öğretimin geliştirilmesi hakkında İnönü'nün direktifleri 17 Mart 1944 tarihinde Cumhur Reisinin Başkanlı- RG ğında toplanan İcra Vekilleri Heyeti, ilk öğretimin geliştirilmesi etrafında İnönü'nün direktiflerini dinlemiş ve Maarif Vekilliğince bu meseleye dair hazıralanan raporda yazılı meseleleri müzakere ederek belirlenen işlerin yapılmalarına karar vermiştir. 9 Nisan Ağrı'da idari bağlılık değişikliği Ağrı vilayeti merkez kazasının Hamur nahiyesine RG bağlı Aşağı ve Yukarı Çarper köyleri Tutak kazası merkez nahiyesine bağlanmışlardır. 9 Nisan Maliye Vekaletinde atamalar Vergiler Temyiz Komisyonu azasından Kemalettin RG Tükel'in Merkez Daireleri Muhasebe Müdürlüğüne, Amasya Varidat Müdürü Fevzi Şarman'ın Çorum vilayeti defterdarlığına tayinileri. 11 Nisan Mülga Kibrit ve Çakmak İnhisar İdaresi hakkında kanun. Mülga Kibrit ve Çakmak İnhisar İdaresinin ilgasın- RG dan evvelki zamana ve tasfiye devresine ait bilançoların tasdikı hakkında 4538 sayılı kanun 11 Nisan Yeniden bazı profesör ve Ankara Fen Fakültesi, Dil Tarih ve Coğrafya Fakül- C, Nisan, mütehassıs getirilmek üzere tesi Coğrafya Enstitüsü, konservatuvar, tiyatro ve 1944 Maarif Vekaletince teşebopera şubeleri için teşebbüs edilmiştir. büse girişilmiştir. 11 Nisan 16 adet Devlet Orman İşletmesi daha kurulmuştur. Orman kanunu hükümlerine göre kurulmuş olan 53 C, Nisan, işletmeye ilaveten 16 işletme daha kurulmuş ve böy- 1944 lece işletme sayısı 69'a yükselirken, bunların işletmekte oldukları ormanlar sahası da yurdun ormanlık sahasının yüzde 80'ini bulmuştur. 12 Nisan Bitlis Emniyet Müdür Vekilinin Bakanlık emrine alınması. Müdür vekili Lütfü Burcu bakanlık emrine alınmıştır. BCA: 12 Nisan Barem Kanunun tadili için kurulan komisyon çalışmalarına devam etmektedir. Başvekalet müsteşarı Cemal Yeşil başkanlığındaki C, Nisan, komisyon, yapılacak tadillere dair projeler üzerinde 1944 çalışmalarına devam etmektedir. Proje ile memurların yedi guruba ayrılmaları derpiş edilmekte ve her gurupa dahil olanlar için asgari ve azami maaşlar tespit olunmaktadır. 12 Nisan Sıtma ile mücadele teşkila- Mardin ve Urfa vilayetlerinde yedi şubeli sıtma mü- C, Nisan, tının genişletilmesi yolunda cadele teşkilatı yapılacaktır. Konya mıntıkasına bağ- 1944 yeni tedbirler alınmaktadır. lanmak üzere Karaman'da bir şube açılacaktır. 13 Nisan Subaylar Heyetine Mahsus kanunun değiştirilmesi. 30..11.1.0/ 167.11..1. Subaylar Heyetine Mahsus 4273 numaralı Terfi Ka- RG nununun birinci maddesinin (A) fıkrasının değiştirilmesi hakkında 4539 sayılı kanun 1944 Yılı 517 G. Ay Olay/Mevzuat 13 Nisan 4. Umumi Müfettişlik maa- Açık bulunan Dördüncü Umumi Müfettişlik Maarif RG rif müşavirliğine atama Müşavirliğine Hatay maarif müdürü Naşit Sarıcanın tayini. 13 Nisan Gümrük ve İnhisarlar Vekaletinde atamalar İnhisarlar Umum Müdürlüğünde bir vazifeye terfian RG tayin olunan Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti Müfettişi Suphi Okay'dan açılan Birinci Sınıf Müfettişliğe İstanbul Gümrük Muhafaza Başmüdürü Rüştü Erkuş'un, ondan boşalan kadroya da İzmir Giriş Gümrüğü Müdürü Hamit Tiğrel'in tayinleri. 14 Nisan Askeri Muhakeme Usulü Kanunu ile ilgili TBMM kararı Kanunun 108 inci maddesinin tefsirine mahal olma- RG dığı hakkında karar verilmiştir. 14 Nisan Tokat'ta idari bağlılık değişikliği Tokat vilayetine bağlı Artova kazasının merkezi Çift- RG likten Kunduz istasyonuna kaldırılarak halen Kızılca nahiyesine bağlı bulunan köyler Artova merkez nahiyesine ve Kızılca nahiyesinin merkezi de Çiftlik köyüne kaldırılarak eski merkez nahiyesine bağlı köyler de Kızılca nahiyesine bağlanmışlardır. 14 Nisan Emniyet Umum Müdürlüğünde atamalar Kararname ile Emniyet Umum Müdürlüğü Birinci RG Daire Reisliğine Selahattin Korkut, Üçüncü Umumi Müfettişlik Yabancı İşler Müdürlüğüne Ata Doğu, Emniyet Umum Müdürlüğü İkinci Şube Müdürlüğüne Halil Tufan, Dördüncü Şube Müdürlüğüne Sermet Baç, İkinci Şube Müdürlüğüne Zeki Akalın, Birinci Şube Müdürlüğüne Sait Koçak ile çeşitli vilayetlere emniyet müdürleri ile şube müdürleri ve umumi müfettişliklere emniyet müşavirleri atanmıştır. 14 Nisan Mardin emniyet müdürünün vekalet emrine alınması Görülen idari lüzuma binaen Mardin vilayeti dördün- RG cü sınıf emniyet müdürü Sabri Meriç vekalet emrine alınmıştır. 14 Nisan Tebriz başkonsolosluğuna atama Merkezde sekizinci derece memurlardan Server RG Zırçal Tebriz Başkonsolosluğu maiyetine konsolos tayin edilmiştir. 14 Nisan İstanbul milletvekili Mehmet Emin Yurdakul'un vefatı üzerine yerine Kemal Cenap Berksoy seçimiştir. Yıl içinde, Kayseri milletvekili Sadettin Serim'in vefatı üzerine yerine Cafer Tüzel (24/4/1944), Kütahya milletvekili Sadri Ertem'in vefatı üzerine yerine Halil Benli (19/4/1944), İzmir milletvekili Mahmut Esat Bozkurt'un vefatı üzerine yerine ŞevketAdalan (19/4/1944), (14/4/1944), Siirt milletvekili Şevket Dağ'ın vefatı üzerine yerine Emin Kılıçoğlu (29/9/1944), Giresun milletvekili Hasan Vasıf Somyürek'in vefatı üzerine yerine İhsan Gürak (29/9/1944), Sivas milletvekili Ziya Başaran'ın vefatı üzerine yerine Hulusi Göktalay (14/4/1944), Sivas milletvekili Abdurrahman Naci Demirağ'ın vefatı üzerine yerine Eşref Dizdar (29/9/1944), Denizli milletvekili Server Kamil Tokgöz'ün vefatı üzerine yerine Abidin Ege (24/4/1944) seçilmişlerdir. 518 Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak BCA: 30..10.1.0/ 76.505..3./ 78393 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 15 Nisan Hatay'ın ilhakı dolayısiyle açıkta kalan memurlara verilecek tekaüt aylığı hakkında 4540 sayılı kanun Hiyar haklarını Suriye ve Lübnan lehine RG kullanmıyarak Türk vatandaşlığına geçenlerden Hatay Hükümeti zamanında umumi mülhak ve hususi bütçeli dairelerle Ziraat Bankası memurluklarında bulunmakta iken ilhak dolayisiyle açıkta kalmış … 15 Nisan Şehir ve kasabalarda mahalle muhtar ve ihtiyar heyetleri teşkiline dair 4541 sayılı kanun Şehir ve kasabalarda kurulu bulunan ve Belediye Ka- RG nununun 8 inci maddesine göre kurulacak olan mahallelerde bir muhtar ve muhtarın başkanlığında bir ihtiyar heyeti bulunur. Daha önce 1933 yılında çıkarılan 2295 sayılı Belediye Teşkilatı Olan Yerlerde Muhtar ve İhtiyar Heyetinin Lağvı Hakkında Kanun ile kaldırılmış olan bu teşkilat yeniden kurulmuş olmaktadır. 16 Nisan Mahalle muhtarlıkları ve ihtiyar heyeti teşkili hakkındaki kanunun kabulü dolayisile Dahiliye Vekaleti bir tamim gönderdi. Mahallenin bir muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından iş- C, Nisan, leri görülebilecek büyüklükte ve Belediye Kanunu- 1944 nun 8. maddesine göre tespit eedilmesi, kanunun meriyete girişinden bir ay zarfında muhtar ve ihtiyar heyeti seçilmesi… 17 Nisan Askeri Ceza Kanununun 35 ve 153 üncü maddelerini değiştiren 4542 sayılı kanun Değiştirilen hükümlerden biri "rütbenin geri alınması RG cezasının ne vakit lazım ve ne vakit caiz olduğu" diğeri de "iffetsiz bir kadınla evlenen veya böyle bir kadını tutanlar"ın durumuna ilişkindir. Fahişeliği veya iffetsizliği anlaşılmış olan bir kadınla bilerek evlenen veya birlikte yaşayan askeri şahıslar ordudan ihraç edilir. 17 Nisan Almanya ile anlaşma Alman sanayii tarafından Türkiye'ye 861 111 Türk RG lirası tutarında 3 000 kilo atebrin verilmesi ve mukabilinde Almanya'ya aynı kıymette Türk afyonu ihraç edilmesi hakkında teati olunan mektuplarla yapılan Anlaşmanın tasdikına dair 4543 sayılı kanun 18 Nisan Toprak vergisi hakkında tartışmalar. Muvakkat encümenin 42 maddeden 60 maddeye çı- C, Nisan, kardığı layiha Mecliste müctaciyetle müzakere olu- 1944 nuyor. 19 Nisan Küçük Sanat Kooperatifleri Mahallin iktisadi şartlariyle ihtiyaçlarının lüzumlu RG ve bunların birlik koopera- kıldığı yerlerde kurulmaları. tifleri kurulması hakkındaki kararın meriyete konulması hakkında 19 Nisan İstanbul'da bir milyon liralık döviz kaçakçılığı. Kambiyo müdür muavini, bir kambiyo ve bir gümrük C, Nisan, memuru dün tevkif edildiler. Yıl içinde hemen 1944 hergün gazete sayfalarında yolsuzluk ve sahtekarlık haberlerine rastlanmıştır. Alınan bütün yasal tedbirlere ve düzenelemelere ve kurulan komisyonlara karşın bu durum engellenememiştir. 20 Nisan Askeri memurlar hakkındaki kanuna 4296 sayılı kanunla eklenen muvakkat maddenin (C) fıkrasının değiştirilmesine dair 4545 sayılı kanun Subaylıktan askeri memurluğa naklolunanlarla askeri RG adli hakimler bu iki senelik nasıp ilerletilmesinden istifade edemezler. 1944 Yılı 519 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 20 Nisan İngiltere ve Amerika'nın notası üzerine, Almanya'ya yapılan ihracatın Dışişleri Bakanlığı tarafından yürütülmesi. 21 Nisan Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğünde atamalar Teftiş Heyeti reisliğine muamele müdürü Agah RG Bilginalp, onun yerine İstanbul Grupu tapu sicil müdürü Seyfettin Menentoğlu, yerine müfettişlerden Sıtkı Fosfor ve teftiş reisi Sıtkı Yurdal'ın tapu ve kadastro müfettişliğine tayini. 21 Nisan Vali muavini, kaymakam ve mektupçu atamaları Biga kaymakamı Hikmet Arar Zonguldak vali mua- RG vinliği, Mahalli İdareler Umum Müdürlüğü şube müdür muavinlerinden Hilmi Dağcıoğlu Biga, Svirice kaymakamı Enver Kuray Boyabat, Diyarbakır emniyet müdürü Cemal Tanıl Meriç, Gürpınar kaymakamı Necmettin Kuteş Midyati Midyat kaymakamı Niyazi Akın Safranbolu, Ahlat kaymakamı Fevzi Tuğay Kula, Arpaçay kaymakamlığından vekalet emrinde Hulki Metin Ahlat, Şirvan kaymakamı Necdet Taşar Çivril, Çal kaymakamı Kemal Kurtbaş Cizre, Kelkit kaymakamı Vasfi Özdemir Demirköy kaymakamlıklarına; Erzurum mektupçuluğundan müstafi Saip Gökperçin Hassa, Giresun mektupçusu Agah Yüce Burdur mektupçuluğuna ve Burdur mektupçusu Yaver Soydaş Çorum mektupçuluğuna ve Gülnar kaymakamlığından vekalet emrinde Kemal Erdem'in Sivas mektupçuluğuna tayinleri. 21 Nisan Bitlis emniyet müdürünün vekalet emrine alınması Görülen idari lüzuma binaen Bitlis vilayeti emniyet RG müdürü vekili ikinci sınıf emniyet amiri Lütfi Burcu vekalet emrine alınmıştır. 21 Nisan Bombay konsolosunun mer- Bombay Konsolosluğu muavin konsolosu Şemsettin RG keze alınması Arif Mardin derecesiyle merkeze nakledilmiştir. 21 Nisan PTT Umum Müdürlüğü Samsun ve Trabzon başmüdürülüklerine atama Münhal bulunan Samsun PTT Bölge Başmüdürlüğüne RG Fen müfettişi Nurzat Arığsoy ve Trabzon Başmüdürlüğüne İzmir posta müdürü Melih Engin'in tayinleri. 22 Nisan Askeri ve Mülki Tekaüt Kanununun 46 ıncı maddesini değiştiren 4546 sayılı kanun Askeri personelin yetimlerine tahsis edilecek olan RG maaş tahsisi ile ilgili bir değişikliktir. Buna göre askeri personelin maaşının yüzde 65'inin tahsis edilmesi öngörülmüştür. 22 Nisan Askeri ve Mülki Tekaüt Kanununun 7 nci maddesinin tesfirine mahal olmadığı hakkında TBMM kararı RG 22 Nisan Polonya uyruklu uzman gö- Herbert Motsek'in Ankara Belediyesi Otobüs İşleri BCA: 30..18.1.2/ revlendirilmesi Müdürlüğü'nde çalıştırılmasına izin verilmesi. BCA: 30..10.0.0/ 163.140.. 18./ 172157 105.27..11./ 27-72 24 Nisan 520 Artırma Eksiltme ve İhale Kanununun 57 nci maddesinin değiştirilmesi hakkında 4547 sayılı kanun Yönetim Zamandizini RG G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 24 Nisan Köy kurulması Hatay vilayeti Hıdırbey nahiyesinin Tavuklu köyüne RG bağlı Meydancık Mahallesi müstakil köy olarak köylerimiz arasına alınmıştır. 25 Nisan Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü çalışanları hakkında nizamname. Nizamname, memur ve müstahdemlerinden vazife RG başında kazaya uğrayarak malul kalanlara tahsis edilecek maluliyet aylığı hakkındadır. 25 Nisan Erbaa Belediye Başkanlığı görevinin Kaymakamlık uhdesine verilmesi 26 Nisan Adliyemizde islahat yapılması için Parti gurupu Adliye Vekilinden isteklerde bulunmuştur. Adliye Vekili, mahkemelerde hızlılığı, boşanma işle- C, Nisan, rinin daha pratik hale sokulmasını ve suçlu çocukla- 1944 rın azaltılmasını temin edecek çareler araştırıldığını, layihalar hazırlandığını bildirmiştir. 27 Nisan Hudut ve Sahiller Umum Müdürlüğü bütçesinde değişiklik yapılması. Hudut ve Sahiller Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı RG bütçesine bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılmasına dair 4548 sayılı kanun 27 Nisan 1943 mali yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılmasına dair 4551sayılı kanun Kanunla Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü mütedavil RG sermayesine yardım adiyle açılan faslına fevkalade tahsisat konmuştur. 27 Nisan Sabahaddin Ali-Nihal Adsız davası başladı. Konservatuvar öğretmenlerinden S. Ali'nin Orhun C, Nisan, Mecmuası sahibi N. Adsız aleyhine açtığı hakaret 1944 davasına bugün başlandı. S. Ali, kendisine mecmuada vatan hainliği atfedilmek suretile hakaretlerin en büyüğünün yapıldığını söylemiştir. Birkaç celsede görülen dava büyük tartışmalara ve kavgalara yol açmış, N. Adsız 4 ay hapse ve 100 lira tazminata mahkum olmuş, cezası tecil edilmiştir. Bu konuyu çeşitli tarihlerde Ulus Gazetesindeki köşesine taşıyan Falih Rıfkı 9 Mayıs tarihli yazısında şöyle yazmıştır: "Bu memleketi içten dağıtmak için gökten bir bela ısmarlansa ırkçılıktan beteri istenmez, dışta can düşmanlarile çevirtmek için ise Turancılıktan mükemmeli bulunamaz." 27 Nisan Eyüb kaymakamlığı açık içki satılmasını ve kahvelerde kağıt oyununu menetti. C, Nisan, 1944 28 Nisan Türk kodeksine uygun olmıyan tıbbi ceza ve kimya maddelerinin memlekete ithalleri hakkında 4549 sayılı kanun RG 28 Nisan Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü bütçesinde değişiklik yapılması. BCA: 30..11.1.0/ 167.12..7. Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum RG Müdürlüğünün 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılmasına dair 4550 sayılı kanun 1944 Yılı 521 G. Ay Olay/Mevzuat 28 Nisan 4553 sayılı Toprak Mahsul- Kanun ile vergiye tabi toprak mahsulleri (hububat, RG leri Vergisi Kanunu bakliyat ve diğer mahsuller) ve ipek kozası, hangi mahsulden ne oranda vergi alınacağı, verginin nasıl alınacağı, cezalar ve yaptırımlar belirlenmiştir. Kanun ile her vilayet ve kaza merkezinde vali veya kaymakamın reisliğinde bir tahmin komisyonu kurulması kararlaştırılmıştır. 29 Nisan Hudut ve Sahiller Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı 4552 sayılı Bütçe Kanunu 29 Nisan Türk-Amerikan dostluğunda yeni inkişaflar. 2 Mayıs Devlet Şurası mülazimliğine Açık bulunan ikinci sınıf mülazimliğe Hukuk Fakül- RG atama tesi mezunlarından Faika Gözlükçü'nün tayini. 2 Mayıs Erzurum'da idari bağlılık değişikliği Erzurum vilayetinin Aşkale kazasına bağlı Çat nahi- RG yesi bu kazadan alınarak Erzurum merkez kazasına bağlanmıştır. 2 Mayıs Elçilik atamaları ve merkeze almalar Orta elçi Nuri Batu birinci sınıf orta elçi olarak ikinci RG dereceye terfi edilmiş, Basra Başkonsolosluğu vazifesi gören Tahsin Rüştü Baç merkeze alınmış ve merkezden İlhami Uzel onun yerine tayian olunmuştur. 2 Mayıs Maliye Vekaletinde atamalar Teftiş Heyeti reisliğine müsteşar muavini Fuat Erci- RG yeş, İstanbul defterdarlığına maliye müfettişi Faik Ökte, maliye başmüfettişliğine muntazam borçlar umum müdürü Gıyas Akdeniz, onun yerine tahsilât umum müdürü Tevfik Koral, muhasebat umum müdürlüğü muavinliğine merkez daireleri muhasebe müdürü İhsan Gürsan, onun yerine Samsun defterdarı Bedri Rakunt, Samsun defterdarlığına Hatay defterdarı Celal Okan, Hatay defterdarlığına tahsilat umum müdürlüğü konrolörü İhsan Ogat'ın tayini. 2 Mayıs Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Amasya, Kastamonu ve Mardin sıhhat ve içtimai umum müdürlüklerine atamalar İkinci sınıf müfettiş Dr. Osman Teoman birinci sınıf RG müfettişliğe, İzmir merkez hükümet tabibi Dr. Ziya Emre Amasya, Adalar kazası hükümet tabibi Dr. Celal Ferdi Koçak Kastamonu, Çarşamba kazası hükümet tabibi Dr. Kazım Özkan Mardin sıhhat ve içtimai muavenet müdürlüğüne tayin olmuştur. 2 Mayıs Ziraat Vekaleti hukuk müşavirliğine atama Münhal bulunan hukuk müşavirliğine Maliye Vekale- RG ti vergiler temyiz komisyonunda raportör Lütfü Fikri Bayrak'ın tayinleri. 2 Mayıs İstanbul göklerinde meçhul uçaklar görülmesi üzerine vali ve belediye reisi Lütfi Kırdar'ın beyanatı. "Bu gibi uçakların kasten veya zaruret hasebile gök- C, Mayıs, lerimizde uçmaları, şehre bomba atmaları, bizi insan- 1944 ca, malca zarara uğratmaları mümkündür." Bunun üzerine İstanbul'da daha sonra İzmir ve Ankara'da pasif korunma tedbirleri adıyla umumi alarm tecrübe- 522 Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG Birleşik Amerika Ordusu Türkiye hakkında her türlü C, Nisan, malumat vermek üzere hususi kurslar açmıştır. Kur- 1944 sun müddeti 9 aydır. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak leri yapılmıştır. Örneğin İzmir'de vali Şefik Soyer itfaiye, su, enkaz kaldırma ve temizleme, elektrik ve havagazı ekipleri üzerinde durmuştur. Öte yandan alınması icab eden tedbirler hakkında İstanbul'da vilayet nezdinde bir komisyon çalışmaya başlamıştır. 4 Mayıs Yargıç ve savcı atamaları Hakim, hakim muavini ve müddeiumumi ve müddei- RG umumi muavini atamaları Kararname ile toplam 72 atama yapılmıştır. 5 Mayıs Subay atamaları hakkında 4554 sayılı kanun Subaylar Heyetine Mahsus 4273 numaralı Terfi Ka- RG nununun 11 inci maddesinin değiştirilmesine dair yasa… Bazı istisnaların dışında hiçbir subay mensup olduğu sınıfın kıtasında rütbesine ait asgari müddetin en az üçte biri kadar fiili hizmet etmedikçe terfi edemez. 5 Mayıs Vakıflara ilişkin 4555 sayılı Vakıflar Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı 1943 mali RG kanun yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılmasına dair kanun… Cami ve mescitlerin hademe vazifesi ve tahsisatı fevkaladeleri için 10 000 lira munzam tahsisat verilmiştir. 6 Mayıs Burdur'a vali ataması Burdur vali vekili Nuri Atay'ın mezkur vilayet valili- RG ğine tayini. 6 Mayıs Vatandaşlığa alınma Polonya tebaasından Halina Belkovski'nin 1312 sayı- RG lı kanunun 6 maddesine tevfikan Türk vatandaşlığına alınması. 6 Mayıs Erbaa belediyesi reisliğinin kaymakam uhdesine verilmesi Erbaa kazası merkez belediye reisliği kaymakam uh- RG desine verilmiştir. 6 Mayıs Belediye reisliği Samsun belediye reisliğine Ahmet Eymir'in intihabı RG hakkında kararın tasdikı. 6 Mayıs Konya'da idari bağlılık değişikliği Konya vilayetinin Karapınar kazasına bağlı Eğilmez RG köyü bu kazadan alınarak Karaman kazasına bağlanmıştır. 6 Mayıs Şevket Adalan'a fahri mali- Maliye teftiş heyeti reisi iken İzmir mebusluğuna in- RG ye müfettişliği unvanı vetihap edilen Şevket Adalan'a fahri maliye müfettişliği rilmesi unvanı verilmiştir. 8 Mayıs Bazı milletvekilerinin teşrii Ankara mebusu Falih Rıfkı Atay, Bursa mebusu Atıf RG masuniyeti hakkında TBMM Akgüç, İstanbul mebusu Hüseyin Cahit Yalçın ve Kararları Kütahya mebusu Besim Atalay'ın teşrii masuniyeti hakkında takip ve muhakemelerin devre sonuna bırakılmasına karar verilmiştir. 8 Mayıs Ölüm cezası hakkında TBMM kararları İşledikler adam öldürme suçundan dolayı 2 kişinin RG ölüm cezasına çarptırılması ve aynı suçu işleyen bir kişinin temyiz mahkemesinde tasdik edilmiş olan ölüm cezasının on beş sene ağır hapse tahviline karar verilmiştir. 1944 Yılı 523 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 9 Mayıs Tütünlerin ekiciler elinde işleme usulleri hakkında Nizamname 9 Mayıs Madrid'e elçilik ataması Merkezde ikinci dereceden Esat Atuner'in Madride RG birinci sınıf orta elçi olarak tayini. 9 Mayıs İtalyan uzman görevlendirilmesi Yük. Müh. Nikoli'nin Gebze-Çayırova Teknik BCA: Bahçivanlık Okulu'nda çalıştırılmasına ve okulun bu- 30..18.1.2/ lunduğu II. yasak bölgeye girebilmesine izin verilmesi. 105.28..11./ RG 27-70 9 Mayıs Ankara'da fakülte rektör ve dekanları arasında değişiklik. Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörü Süreyya Gençağa C, Mayıs, Ziraat Müşavirliğine atanmış yerine Halid 1944 Civelekoğlu, DTCF Dekanı Şevket Aziz Kansu'nun yerine Necmeddin Halil Onan getirilmiştir. 9 Mayıs Gazete kapatma isteği Sabahattin Ali ve Nihal Atsız davası münasebetiyle BCA: hükümetin temennilerine uymayan Vatan, Sonposta 30..10.0.0/ 86.571..12./ ve Sontelgraf gazetelerinin kapatılmaları isteği. 8680 10 Mayıs Başvekalet Arşiv Umum Aksaray kaymakamı Halil Tekin Bucaklı'nın tayini. Müdür Muavinliğine atama 10 Mayıs Vali muavinliği, kaymakam Aynı günlü iki kararname ile 15 kaymakam, 2 vali RG ve mektupçu atanması muavinliği, 1 mektupçu, 1 idare heyeti azalağı ve Dahiliye Vekaleti Mahalli İdareler Umum Müdürlüğü şube müdürlüğüne Tarsus kaymakamı Rebii Karatekin atanırken, Gündoğmuş kaymakamı Reşat Atlı vekalet emrine alınmıştır. 10 Mayıs İçel'de idari bağlılık değişikliği hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi İçel vilayeti Silifke kazasına bağlı Taşucu nahiyesi- RG nin Bahçederesi köyü Silifke kazasına bağlanmıştır. 10 Mayıs Fransız uzman görevlendirilmesi Mimar Mari Lai Süe'nin İstanbul Belediyesi İmar BCA: 30..18.1.2/ Müdürlüğü'nde çalıştırılmasına izin verilmesi. RG 105.39..6./ 27-96 10 Mayıs Bütçede memurlara yapıla- 11 Mayıs tarihli gazetede bu miktarın 35 milyon lira C, Mayıs, 1944 cak ayni yardım için 14 olduğu yazılmıştır. milyon lira, deprem bölgesine 4 milyon lira ayrılmıştır. 11 Mayıs Kibrit ve çakmak tekeli Kibrit ve çakmak inhisarı işletme imtiyazının kaldı- RG hakkında 4556 sayılı kanun rılmasına ve bu inhisarın işletilmesi için muvakkat bir idare kurulmasına dair olan 4426 sayılı kanuna ek yasa… 1943 tarih ve 4426 sayılı kanunun ikinci maddesiyle tespit edilen müddet 1945 mali yılı sonuna uzatılmıştır. 11 Mayıs Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı 4557 sayılı Bütçe Kanunu 11 Mayıs Bütün devlet ormanlarında işletmeler kurulması için Ziraat Vekaletince bir plan hazırlanmıştır. 524 Yönetim Zamandizini RG Plana göre, devlet ormanları 87 işletmeye ayrılacak- C, Mayıs, tır. Bunların tesis ve teçhizi için 300 milyon lira ka- 1944 dar tutan bir sermayeye ihtiyaç vardır. G. Ay Olay/Mevzuat 13 Mayıs Devlet Havayolları Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı 4558 sayılı Bütçe Kanunu 13 Mayıs Dahiliye Vekaleti İlim ve İhtisas Heyeti kurulması lüzumu hakkında kanun layihası 14 Mayıs Orman Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı 4559 sayılı Bütçe Kanunu 15 Mayıs Fransız uzman görevlendirilmesi Noiville'nin DTCF'de Yaşayan Diller Kursu öğret- BCA: 30..18.1.2/ menliğinde çalıştırılmasına izin verilmesi. 15 Mayıs İstanbul'da 306 mahallede muhtar intihap edildi. Mahalle ihtiyar heyetleri ilk iş olarak kömür beyan- C, Mayıs, namelerinin dağıtılması ve bunların tasdikile işe baş- 1944 layacaktır. 16 Mayıs 2644 sayılı Tapu Kanunu- Tapu Kanununun 6 ıncı maddesi hükmü belediye sı- RG nun 6 ıncı maddesinin tesfiri nırları içindeki topraklara şamil değildir. 16 Mayıs İzmir'de idari bağlılık deği- İzmir vilayeti Ödemiş kazasının Kiraz nahiyesine RG şikliği hakkında Dahiliye bağlı Dokuzlar köyünün Taşlıçukur Mahallesi Çıtak Vekaleti tamimi köyüne bağlanması. 16 Mayıs Manisa'da köy kurulması Manisa vilayeti Turgutlu kazası Dağmarmara nahiye- RG hakkında Dahiliye Vekaleti si Bahçecik köyüne bağlı Bakdırlı ve İdişoğlu mahaltamimi lelerinin birleştirilerek Bakdırlı adiyle bir köy teşkil edilmesi. 16 Mayıs Manisa'da köy kaldırılması Manisa vilayeti Akhisar kazası Dağmarmara nahiye- RG hakkında Dahiliye Vekaleti sine bağlı Hacıhasan Kıranı köyünün manevi şahsiyetamimi ti kaldırılarak gerek bu köye merbut Ayanlar mahallesinin 6 gerekse bağlı oldukları Taşkuyucak köyünden ayırtılmış olan aynı mahallenin 7 evlik kısmı ile birlikte mahalle halinde Yeniköye bağlanmaları ve Turgutlu kazasına bağlı Hisartepe köyünün manevi şahsiyetinin kaldırılmak suretiyle Urganlı köyüne mahalle halinde bağlanmaları. 16 Mayıs Adımlar, Yurt ve Dünya, Kopuz ve Verim mecmualarının geçici olarak kapatılması. 17 Mayıs İnhisarlar Umum Müdürlüğü 1944 Mali Yılı 4560 sayılı Bütçe Kanunu 17 Mayıs Hakim, hakim muavini ve müddeiumumi ve müddeiumumi muavini atamaları Açıklamalar Kaynak RG Vekaletin meslek teşkilatında yer alacak olan bu he- C, Mayıs, yetin bir reisi ve iki teknik müşaviri olacaktır. Buna 1944 dair layihada vekaleti ilgilendiren kanun, nizamname ve talimatların tatbikına aid malumat ve mütaleaları toplamak vb. görevler yer almaktadır. Bu daha sonra Dahiliye Vekaleti Kanununda yapılan değişklik ile Tetkik Heyeti ismini alacaktır. RG 105.29..13./ 27-78 Ankara'da çıkan Adımlar, Yurt ve Dünya, Samsun'da BCA: çıkan Kopuz ve İstanbul'da çıkan Verim mecmuaları- 30..18.1.2/ 105.31..8./ nın geçici olarak kapatılması. 51-4 RG Kararname ile 210 atama yapılmıştır. En yüksek ay- RG lık 90 lira en düşük aylık 35 liradır. 1944 Yılı 525 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 17 Mayıs Jandarma komutanlıklarına atamalar Atamalar Çorum, Bursa, Aydın Jandarma Bölge ko- BCA: mutanlıkları ile Gaziantep 5. Jandarma Alay Komu- 30..11.1.0/ 167.14..15. tanlığı'na yapılmıştır. 17 Mayıs Genelkurmay Başkanlığının Başvekalete bağlanması hakkındaki layiha Meclis ruznamesine alındı. 18 Mayıs 4561sayılı kanun 1943 mali yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı RG (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 18 Mayıs 4562 sayılı kanun Orman Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Ka- RG nununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 18 Mayıs Fransız, Belçikalı, İngiliz, Polonyalı ve Alman uzman görevlendirilmesi 2/19154 sayılı Kanun gereğince Etibank merkez teşkilatında çalıştırılan Fransız Robert Lehner'in ve 2/20375 sayılı Kanun gereğince Etibank Garp Linyitleri İşletmesi'nde çalıştırılan Louvrier Jean François'nin, 2/20473 sayılı Kanun gereğince Etibank Garp Linyetleri İşletmesi'nde çalıştırılmasına izin verilen Belçikalı Andre Andrina’nın, Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları Müessesesi'nde çalıştırılmakta olan İngiliz J. T. Morgan'ın, 2/20310 sayılı Kanun gereğince Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları'nda çalıştırılmakta olan Polonyalı Gieszykiewicz'in, 3/621 sayılı Kanun ile Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları Müessesesin'de çalıştırılmakta olan Polonyalı Romuald Tyrlik'in, 2/20221 sayılı Kanun ile Etibank merkez teşkilatında çalıştırılan Alman uyruklu Hans Verner Bodleander ile Otto Salamon ve Macar uyruklu Andre Retti'nin, Etibank Merkez ve İşletmeler teşkilatında çalıştırılan 6 yabancı uzmanın ve Polonyalı E. Grosser'in Türkiye Demir ve Çelik fabrikalarında çalışma izninin uzatılması ve ücretlerinin tesbiti. 18 Mayıs Irkçılık ve Turancılık gayesile rejime aykırı hareket edenlerin kurdukları gizli cemiyet meydana çıkarıldı. Nihal Adsız, Zeki Velidi Togan, Dr. Ferid Cansever C, Mayıs, ile Reha Oğuz'un İstanbul'daki evlerinde bulunan ve- 1944 sikalar bu memleket zararlı faaliyetlerin iç yüzünü meydana çıkardı. 18 Mayıs Münakalat Vekaleti teşkila- Kanun layihasile bugüne kadar yapılan tecrübelerden C, Mayıs, tı değişiyor. faydalanılarak lüzumsuzluğu görülen, bilakis kırtasi 1944 muameleleri artırdığı müşahade olunan bazı daireler kaldırılmakta yerlerine bazı yeni kadrolar ihdas edilmektedir. Kaldırılan kara nakliyat dairesi, hava nakliyat müdürlüğü, muhabere ve münakale müşavirliği yerine, teknik bir murakabe gurubu olrak başmüşavir ve mütehassıs müşavirler kadrosu konulmaktadır. Ayrıca merkezde bir münakalat meclisi ve inzibat komisyonu da kurulmaktadır. 22 Mayıs tarihli gazetede Vekalet teşkilatının bir müsteşar, bir müsteşar muavini ve başmüşavirle merkez teşkilatı, vilayetler teşlikatı ve işletmeler ve işletmeler tekaüt sandığından ibaret olduğu yazılıdır. Öte yandan Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğünün başlıca hizmetlerinden olan liman ve iskelelerden demiryolla- 526 Yönetim Zamandizini Kaynak C, Mayıs, 1944 BCA: 30..18.1.2/ 105.32..7./ 27-7 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak rında müntehi olanların Devlet Demiryollarına, mühüm bir kısmının belediyelere geri kalanların da Devlet Denizyollarına verilerek bu işletmenin tasfiyesine zaruret hasıl olduğu belirtilmiştir. Vekalet kurulurken merkezde işletmelere mütenazır daireler tesis edilmişti. 18 Mayıs Üniversiteler ile Milli Eğitim Bakanlığı ilişkilerine yeni düzenleme hazırlıkları Ankara Adliye Hukuk Mektebi Yönetmeliği'nin yürürlükten kaldırılarak, İÜ Yönetmeliği'nin bazı bölümlerindeki Rektörlüğe ait yetkilerin Maarif Vek.'ne bırakılmak kaydıyla Ankara Hukuk Fakültesi'nde uygulanması 20 Mayıs Milli Şefin tarihi 19 Mayıs nutku "Vatanımızı ırkçı ve Turancıların fesadlarına karşı da C, Mayıs, kudretle müdafaa edeceğiz. Milli politikamız dışarıda 1944 sergüzeşt arama zihniyetinden uzaktır." 21 Mayıs Bir kısım mahallelerde ihtiyar heyetleri istifa etmeğe başladılar. Aidat alamayacak olan ihtiyar heyetleri arasında isti- C, Mayıs, falar vaki olmaktadır. Öte yandan birlik işlerinin de 1944 muhtarlar tarafından yapılacağı yazılmışsa da muhtarlık kanununda ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. İstanbul'da 870 kadar birlik 306 muhtarlık bulunmaktadır. 22 Mayıs Jandarma komutanlıklarına atamalar J. Alb. Salih Lütfi Baykara ve J. Yrb. Kemalettin BCA: Tuzkaya'nın 7. Tunceli Jandarma Müfettişliği ve 30..11.1.0/ 167.15..2. Adana Jandarma Bölge Komutanlığı'na tayinleri. 22 Mayıs Ordu komutanlıklarına atamalar Balıkesir, Afyon Askeri Bölge komutanlıkları, 19. BCA: Tümen Komutanlığı, Konya Askeri Mıntıka Komu- 30..11.1.0/ tanlığı, 33. Tümen Komutanlığı ve 7. Tümen Komu- 167.14..20. tanlığı vekaletine atamalar yapılmıştır. 22 Mayıs Balıkesir Emniyet Müdürünün Bakanlık emrine alınması. Emniyet müdürü İsmail Hakkı Tarı bakanlık emrine BCA: 30..11.1.0/ alınmıştır. 23 Mayıs Edirne, Konya ve İzmir Tapu Sicil Müdürlüğüne atamalar Edirne Grupu Tapu Sicil Müdürlüğüne merkez ka- RG dastro müdürü Seyfettin Künman, Konya'ya Fevzi Özin, İzmir'e Fuat Işıkdemir ve merkez kadastro müdürlüğüne Ziya Ferit Üçer'in tayini. 23 Mayıs Sıhhat ve İçtimai Muavenet İzmit Memleket Hastanesi baştabip ve operatörü Dr. RG Vekaletinde atamalar Nail Karabuda Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdür Muavinliğine tayin olunmuştur. 23 Mayıs 1944 yılı bütçesi ile ilgili görüşmelerde Celal Bayar ve arkadaşlarının görüşleri. 24 Mayıs Askeri Muhakeme Usulü 31 inci maddeye göre askeri mahkemeler bir askeri RG Kanununun 31, 89, 138 ve adli hakim ve iki subay hakiminden teşekkül eder 155 inci maddelerini değiş- yüksek rütbeli subay reislik görevi yapar. tiren 4563 sayılı kanun BCA: 30..18.1.2/ 105.31..3./ 74-9 167.14..19 Rana Tarhan, Celal Bayar ve Feridun Fikri tarfından C, Mayıs, memurlara yapılacak yardımın az olduğu, bunlardan 1944 buhran ve kazanç vergilerinin kaldırılması ve ekmek istihkanının artırılması ve fıkaraya şeker tevzii taleb olundu. Müstakil gurup iktisat yönetimini tek elde toplayan yeni bir vekalet kurulmasını istiyor. 1944 Yılı 527 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 24 Mayıs Ticaret yönetimine ilişkin İcra Vekilleri Heyeti kararı Ticaret Vekaleti merkez teşkilatına Milli Korunma RG Muhasebe Bürosu kadrosu eklenmesi hakkında … Kadroda bir müdür, üç memur, iki daktilo ve bir odacı bulunmaktadır. 24 Mayıs Maarif Vekilliği teftiş kadrosuna atama Açık bulunan ikinci sınıf müfettişliğe Okul Müzesi RG müdürü Hayrullah Örs'ün tayini. 24 Mayıs Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti müfettişliğine atama Vekalet Ekonomik İşler müdür muavini Muhtar RG Uluer'in dördüncü sınıf müfettişliğe tayini 24 Mayıs Maliye Vekilinin bütçe ile ilgili konuşması. Maliye Vekili 1943 yılı tahsisatını 94.061.931 lira ar- C, Mayıs, tırmak imkanı bulunduğunu izah etmiş, tahsisatı artı- 1944 ran başlıca hizmetleri saymıştır: Milli Müdafaa Vekaleti 23.651.112, Maarif Vekaleti 19.385.650, Maliye Vekaleti 17.190.541, Nafia Vekaleti 13.937.002, Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti 5.671.801, Ziraat Vekaleti 5.356.393, ve Jandarma ile Emniyet bütçelerine 2.624.303 lira zam yapılmıştır. Varidat kısmına gelen adi varidat bütçesi 570.435.500 lira, fevkalede varidat ise 331.075.000 lira olarak tespit edilmiş ve fevkalede varidatı teşkil eden vergiler arasında en mühim yeri toprak mahsulleri vergisi tutmuştur. Bir önceki gün Vekil şöyle demiştir:"Bütçelerin yarısından fazlasını vergilerle karşılayabilen memleketler pek azdır. Biz umumi masrafımızın yüzde 95'ini vergilerle kapatacak ancak yüzde 5'i nispetindekini kredi ve istikrazlarla kapatmış olacak ve emisyona müracaat etmemiş olacağız." 30 Mayıs tarihinde bütçe görüşmeleri bitirildi ve bütçenin heyeti umumiyesi açık reye konuldu. Bir redde karşı 397 reyle bütçe kabul olundu. Masrafların yarısı milli müdafaaya ayrılmıştır. En çok ordu, sonra miili eğitim ardında da memurlara öncelik verildi. 25 Mayıs Posta, Telgraf ve Telefon İşletme Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı 4564 sayılı Bütçe Kanunu 25 Mayıs Ölüm cezası hakkında TBMM kararları İşlemiş oldukları adam öldürme suçundan dolayı 2 RG kişinin ölüm cezasına çarptırılması. 25 Mayıs Türk harfleriyle basılacak olan altın paranın şekli hakkında TBMM kararı “… kavisli bir surette Hakimiyet Milletindir ibaresi RG konulacak, ortası da Milli Şef ve Reisicumhur İnönü'nün resimleri (başın yandan görünüşü) ile süslenecek… Cumhuriyetin yirminci yıl dönümü hatırasını ihtiva edecek olanlarının, Hükümetçe tensip edilecek miktarının yüz tarafına yeni Türk harflerinin de kurucusu olan Ebedi Şef Atatürk'ün aziz hatıralarını tebcilen yalnız kendi resimleri konulacaktır.” 25 Mayıs Emekli General Ali İhsan Sabis tevkif edildi. Hükümetin harici siyaseti, askeri makamları, mah- C, Mayıs, kemeleri hakkında tehdid ve tahkiramız mektuplar 1944 gönderdiği anlaşıldı ve bunlardan birisini postaya verirken yakalandı. 26 Mayıs 4565 sayılı kanun Fevkalade vaziyet dolayisiyle bazı vergi ve resimlere RG zam icrasına dair olan 3828, 4040, 4226 ve 4437 sayılı kanunlara ek yasadır. 528 Yönetim Zamandizini Kaynak RG G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 26 Mayıs İngiliz uzman görevlendirilmesi Ambrose Newsom'un Dil ve Tarih-Coğrafya Fakülte- BCA: 30..18.1.2/ si'nde öğretmenlik yapması. 27 Mayıs Ölüm cezası hakkında TBMM kararları İşlemiş oldukları adam öldürme suçundan dolayı 2 RG kişinin ve casusluk suçundan dolayı 1 kişinin (Ronetto Dandiria) ölüm cezasına çarptırılması. 27 Mayıs Askerlik Kanunu hakkında TBMM kararı 4152 sayılı kanunla değiştirilen 39 uncu maddesinin RG tesfirine mahal olmadığı hakkında TBMM kararı 27 Mayıs Yahudi, Polonyalı, Amerikan, Macar uyruklu uzman görevlendirilmesi Turhal Şeker Fabrikası'ndaWalter Mandl'inin bir süre daha kalmasına, Polonyalı Chrzanowaski Teodor'un Türkiye Demir-Çelik Fabrikalarında bir yıl daha çalıştırılmasına, Amerikan Fowler Pharris'in MTA Enstitüsü'nde çalıştırılmasına ve Macar Tibor Nadaş'ın PTT İşletme Umum Müdürlüğü emrinde ve Macar Offerl Bela'nın PTT İşletme Umum Müdürlüğü emrinde çalıştırılmasına izin verilmesi. 29 Mayıs Liyon konsolosluğunun ilgası Macar Liyon fahri konsolosluğunun ilgası ve Konso- RG los Albert Routier'in bu vazifeden affı. 29 Mayıs Vali muavinliği ve kaymakam ataması Çanakkale vali muavini Nihat Şenman'ın İzmir vali RG muavinliğine, Uzunköprü kaymakamı İlyas Bilgin'in Çanakkale vali muavinliğine, Çerkeş kaymakamı Yahya Ömer Eryetgin'in Uzunköprüye ve Nazimiye kaymakamı Hüseyin Avni Koçyeğit'in Çerkeş'e tayini. 29 Mayıs Samsun'da idari bağlılık değişikliği hakkında üçlü kararname Samsun vilayeti Bafra kazasına bağlı Sarpun nahiyesi RG lağvedilerek bu nahiyeye bağlı 6 köy Havza, 6 köy Vezirköprü kazalarına, 7 köy Bafra kazası merkez nahiyesine ve 1 köy Bafra'nın Alaçam nahiyesine bağlanmıştır. 29 Mayıs Çanakkale'de nahiye kurulması hakkında üçlü kararname Merkezi Yiğitaliler olmak ve Yiğitler adiyle anılmak RG üzere Çanakkale vilayeti Bayramiç kazasında yeniden bir nahiye kurulmuştur. 29 Mayıs Balıkesir emniyet müdürünü Vekalet emrine alma hakkında üçlü kararname Görülen lüzuma binaen Balıkesir vilayeti emniyet RG müdürü İsmail Hakkı Tarı vekalet emrine alınmıştır. 31 Mayıs 4567 sayılı kanun Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum RG Müdürlüğü 1943 mali yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılmasına dair 31 Mayıs 4568 sayılı kanun Büyük Millet Meclisi 1943 yılı mali bütçesinden Mil- RG li Müdafaa bütçesine münakale yapılması hakkında 31 Mayıs 4569 sayılı kanun İnhisarlar Umum Müdürlüğü 1943 mali yılı bütçesin- RG de değişiklik yapılmasına dair 31 Mayıs Çalışma süresinin artırılması Milli Korunma Kanunun 19 uncu maddesi hükümle- RG rine tevfikan, İstanbul'da Balat'ta Türkiye Madeni Sanayi (Türmasan) Limited Şirketi işyerlerinde günde 11 saate kadar çalışılmasına izin verilmesi. 105.33..10./ 27-100 BCA: 30..18.1.2/ 105.34..3./ 27-71 1944 Yılı 529 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 31 Mayıs Sıkıyönetim askeri hakimliğine atamalar Örfi İdare Komutanlığı Askeri Hakimliğine Cevdet BCA: 30..11.1.0/ Erkut ve Kazım Alöç atanmıştır. Mersin belediye başkanlığı seçimine onay Mersin Belediye Başkanlığı'na seçilen Fuat Möral'ın BCA: 30..11.1.0/ Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı'nca onaylanmıştır. 1944 yılı bütçesinde 570.434.417 lira adi ve RG 382.00.000 lirası fevkalade masraflar olmak üzere toplam 952.434.417 lira tahsisat ve adi masraflara ikarşılık 570.435.500 ve fevkalede masraflara karşılık 331.075.500 lira olmak üzere 901.511.100 lira tahmin edilmiştir. Fevkalede masrafların açığını teşkil eden 51.000.000 liranın 35.000.000'nu Milli Müdafaa istikrazından ve 16.000.000'nu 4060 sayılı kanun gereğince elde edilecek paralarla kapatılır. 31 Mayıs Kaynak 167.15..7. 167.15..15. 1 Haziran 4566 sayılı 1944 Mali Yılı Muvazenei Umumiye Kanunu 2 Haziran Vakıflar Umum Müdürlüğü Aynı günlü Resmi Gezete’de, Devlet Denizyolları ve RG 1944 mali yılı 4570 sayılı Limanları İşletme Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı Bütçe Kanunu 4571 sayılı Bütçe Kanunu da yayımlanmıştır. 2 Haziran Kahraman Ordumuza TBMM'nin selam, sevgi ve güveninin bildirilmesi hakkında TBMM kararı RG 2 Haziran Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesine tahsisat verilmesi İşletmeye taş kömürünün dahili fiyatlarını tanzim için RG Milli Korunma Kanununun 27 nci maddesine müsteniden 5 milyon lira verilmiştir. 3 Haziran Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı 4572 sayılı Bütçe Kanunu RG 3 Haziran İstanbul Üniversitesi Türk Kriminoloji Enstitüsü faaliyete geçti. C, Haziran, 1944 6 Haziran İngilizler yeni bir nota verdiler. Ticaret gemisi şekline konan 6 Alman harb gemisinin C, Haziran, Boğazlardan geçişine izin verildiği iddia olunuyor. 1944 6 Haziran Duyunu Umumiye Türkiye'de tarihe intikal etti. İmparatorluktan intikal eden borçlar hakkındaki 1933 C, yılı Anlaşması hükümlerine tevfikan 25 Mayıs Haziran, 1944'ten itibaren erken ödeme işine başlanacağı bildi- 1944 rilmişti. Maliye Vekili "bu mali yıl sona ererken maliye tarihimizin bir bölümü de bu suretle kapatılmış olacak" sözleriyle bu durumu bütçe müzakereleri sırasında dile getirmişti. Bu gelişme başta Nadir Nadi ve Esat Tekeli olmak üzere bir çok yazar tarafından memnuniyetle karşılanmıştır. 7 Haziran TBMM kararı Divanı Muhasebat Azalığına Kemalettin Arıçay'ın RG seçilmesi hakkında 7 Haziran Elçilik ataması Konya mebusu Ali Muzaffer Göker'in Tokyo büyük RG elçiliğine tayini. 530 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 7 Haziran Seyrüsefere müsaade edilmesi Çiftçilere ait 16 hususi otomobilin Seyhan vilayeti RG hudutları dahilinde 1944 yılı İkinciteşrin sonuna kadar müsaade edilmesi İcra Vekilleri Heyteince kabul olunmuştur. 7 Haziran Zirai Donatım Kurumu teşkilat kadrosunun tasdikı 1943 yılında yürürlüğe giren Türkiye Zirai Donatım RG Kurumunun teşkilatına ait kadro hakkındaki 433 sayılı kararın meriyete konulmasına dair kararnamenin ikinci maddesinde yer alan meriyet müddeti 6/571944 tarihinden itibaren itibaren altı ay daha uzatılmıştır. Daha önce üç uzatılmıştı. 7 Haziran Kaymakam atamaları Diyadın kaymakamı Fuat Arna İspir, Çarşamba kay- RG makamı Vefki Ertür İslahiye, Maçka kaymakamı Recep Maykut Çermik, Yenice kaymakamı Rifat Akpınar Bursa Hukuk İşleri Müdürlüğü, Tosya kaymakamı Edip Ergin Çeşme, Haymana kaymakamı Nihat Alp Geyve, Turgutlu kaymakamı Alaettin Özgelen Aksaray, Ladik kaymakamı Mekki Keskin Ayvalık, Of kaymakamı Sadık Günel İzmir Hukuk İşleri müdürlüğü, İslahiye kaymakamı Adnan Aksel Tarsus, Geyve kaymakamı Şefik San Haymana, Bitlis mektupçusu Emin Soy Bingöl mektupçuluğu, Gaziantep maiyet memuru Muhtar Körükçü Birinci Umumi Müfettişlik evrak müdürlüğüne tayin edilmiştir. 7 Haziran Mersin belediye reisliğine seçilen Fuat Möral'ın resiliğinin onaylanması hakkında üçlü kararname Mersin belediye reisliğine Fuat Möral'ın intihabı hak- RG kında mezkur belediye meclisince ittihaz olunan karar Belediye Kanununun 89 uncu maddesine tevfikan Reisicumhur, Başvekil ve Dahiliye Veklili tarafından tasdik olunmuştur. 7 Haziran İstiklal Harbi'nde görev alanlara istiklal madalyası verilmesi. Savaşta görev alan 5 kişiye madalya verilmiştir. 8 Haziran Hatay'da köy kurulması Hatay vilayeti Şenköy nahiyesinin Okçular köyüne RG hakkında Dahiliye Vekaleti bağlı Bozlu mahallesinin bağlı bulunduğu muhtarlıktamimi tan ayrılarak müstakil köy olarak köylerimiz arasına alınmıştır. 8 Haziran Hatay ve Çorlu'da idari bağlılık değişikliği hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi 8 Haziran İçel'de isim değişikliği İçel vilayeti Mut kazasına bağlı Kıpti köyünün adının RG hakkında Dahiliye Vekaleti Ortaköy olarak değiştirilmesi. tamimi 8 Haziran Manisa'da köy kaldırılması Manisa vilayeti Akhisar kazası Gölmarmara nahiye- RG hakkında Dahiliye Vekaleti sine bağlı Delibeyler köyünün şahsiyeti maneviyetamimi sinin kaldırılarak mahalle halinde Taşkuyucak köyüne bağlanması. BCA: 30..11.1.0/ 167.15..18. Hatay vilayetinin Hassa kazasının Güvenç nahiyesine RG bağlı Hacılar köyünün Hassa kazası merkez nahiyesine, Tekirdağ vilayeti Çorlu kazasının Muratlı nahiyesine bağlı Deregendüzü ve Maksutlu köyleri Çorlu merkez nahiyesine, Çorlu merkez nahiyesine bağlı Kırkgöz köyü Muratlı nahiyesine, Tekirdağ merkez kazasının Barbaros nahiyesine bağlı Nusratlı köyü vilayet merkez nahiyesine bağlanmışlardır. 1944 Yılı 531 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 9 Haziran Belediye Kanununun 152 nci maddesinin D bendinin değiştirilmesi hakkında 4573 sayılı kanun Bütçenin yapılması ve tasdikı vilayet bütçeleri hak- RG kındaki hükümlere tabidir. Belediyeye bağlı işletme ve müesseselerin bütçeleri de aynı şekilde tetkik ve tasdik edilir. 9 Haziran Adli evrakın Posta Telgraf ve Telefon İdaresi vasıtasiyle tebliğine dair olan 3560 sayılı kanuna ek 4574 sayılı kanun Bu kanun hükümleri kadastro mahkemlerinin tebliğ- RG lerine de şamildir. 9 Haziran Yedek Subay ve Yedek Askeri Memurlar Kanununa ek 4575 sayılı kanun RG 9 Haziran Askerlik Kanununun 61 inci maddesinin tadili hakkında kanun RG 9 Haziran 4. Umumi Müfettişlik Başmüşavirinin vekalet emrine alınması. Başmüşavir Abdülhak Savaş bakanlık emrine alın- BCA: 30..18.1.2/ mıştır. 105.37..7./ 29-12 10 Haziran Demiryollarına ilişkin 4577 Devlet Demiryoları ve Limanları İdarei Umumiyesinin RG sayılı kanun teşkilat ve vazifesine dair olan 1042 sayılı kanunla bu kanuna ek ve tadillerinde değişiklik yapılması ve bu kanuna yeni bazı hükümler eklenmesine dair 10 Haziran Demiryolları personeline ilişkin 4578 sayılı kanun 10 Haziran Milli Korunma Kanununa tevfikan yapılmış olan sarfiyata ait 1940 takvim yılı bilançosunun tasdikı hakkında 4579 kanun 10 Haziran Toprak Mahsulleri Ofisi'nin Ofisin alacağı buğday, çavdar, mahlût, arpa, yulafın RG satın almaları hakkında satın alma fiyatlarının tespiti ve bazı bakliyat ile çeltikten muayyen fiyatlarla Toprak Mahsulleri Vergisi miktarının iki misli Devlet hissesi alınması hakkında kararın İcra Vekilleri Heyetince kabul edilmesi. 10 Haziran Kırşehir'de idari bağlılık değişikliği hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi 10 Haziran Urfa'da köy kurulması hak- Urfaya bağlı Siverek kazasında Gözeli, Sori ve Ko- RG kında Dahiliye Vekaleti ruk adlarıyla üç köy kurulmuştur. tamimi 532 Yönetim Zamandizini Devlet Demiryoları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü memur ve müstahdemlerinin ücretlerine dair 2847 sayılı kanunun bazı maddelerini değiştiren 3173 sayılı kanuna yeni bazı hükümler eklenmesi hakkında yasa…. Buralarda çalışan işçilere çalıştıkları günlerde günde bir defaya mahsus olmak üzere tespit edilecek esaslara göre parasız yemek verilmesi. RG Kırşehir vilayetinin merkez nahiyesine bağlı Sıdıklı, RG Küçükboğaz ve Sıdıklı Kumarkaç köyleri vilayet merkez kazası Tepeköy nahiyesine ve Manisa vilayeti Kırkağaç kazasının Gelembe nahiyesine bağlı Siledik köyünün nahiyeden alınarak Kırkağaç kazası merkez nahiyesine bağlanması. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 10 Haziran Tekirdağ'da isim değişikliği Tekirdağ Çorlu kazasına bağlı Ereğli nahiyesi adının RG hakkında Dahiliye Vekaleti Marmara Ereğlisi olarak ve İçel vilayeti merkez katamimi zasına bağlı Çakalkeşli köyü adının Çiftepınar olarak değiştirilmesi. 10 Haziran İngiliz uzman görevlendirilmesi D.B.Angell'in tabiye-keşif bölükleri erlerinin yetişti- BCA: 30..18.1.2/ rilmesi içinde çalıştırılmasına izin verilmesi. 105.39..15./ 27-90 10 Haziran İstanbul Üniversitesi'nde görevli yabancı Profesör yardımcısı ve okutmanların çalışma müddetlerinin uzatılması. 10 Haziran Macar uyruklu uzman görevlendirilmesi Meklos Novak'ın Yüksek Mühendis okulunda çalıştırılmasına ve iki profesörün MTA Enstitüsü'nde 6 ay müddetle çalıştırılması ve net ücretlerinin yüzde 50 sini memleketlerine çıkarmalarına izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 105.38..14. /27-106 10 Haziran Alman ve İngiliz uyruklu uzman görevlendirilmesi Alman Hermann Bley'in Karabük'te Sülfürük Asit ve Süperfosfat Fabrikalarında, Wilson'un D. Dz. ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü'nde ve R.L. Rees'in Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü'nde çalışma süresinin uzatılması. BCA: 30..18.1.2/ 105.38..7./ 27-97 10 Haziran Toprak Ofisi'nde yeni teşki- İstanbul şubesi birçok kırtasi muamelelerin ortadan C, lat kuruluyor. kaldırılması için müstakil bir hale getirilmiştir. Yeni Haziran, kadro ile mubayaa komisyonu lağvedilmiş memur 1944 miktarı da artırılmıştır. 10 Haziran Pasif korunma komisyonu BCA: 30..18.1.2/ 105.38..15./ 27-105 Vekaletlerin pasif korunma teşkilatını ve planlarını BCA: kontrol etmek, kurmak ve noksanlıklarının giderilme- 30..10.0.0/ 54.353..21./ si için bir komisyon kurulması. 48107 12 Haziran Parasız giyim eşyası verilmesi Umumi, mülhak ve hususi bütçelerle belediye bütçe- RG lerinden ve 3659 sayılı kanuna tabi müessese ve teşekküllerden aylık alanlara parasız verilecek giyim eşyasının temin ve tevzi suretine dair talimatnamenin değiştirilmesi. 12 Haziran Telefon ücretlerine zam yapılması Reyhanlı belediye meclisince verilen karar, Dahiliye RG Vekillliğinin tezkeresi ve İcra Vekilleri Heyetinin kabulü ile şehirler ve milletlerarası hariç olmak üzere yüzde 20 ve İskenderun belediye meclisince verilen karar, Dahiliye Vekillliğinin tezkeresi ve İcra Vekilleri Heyetinin kabulü ile şehirler ve milletlerarası hariç olmak üzere yüzde 20 zam yapılmıştır. 13 Haziran Genelkurmay BaşkanlığıHarp kuvvetlerinin hazarda emir ve komutasına me- RG nın vazife ve salahiyetleri mur en büyük askeri makam Genelkurmay Başkanlıhakkında 4580 sayılı kanun ğıdır. Hazarda Genelkurmay Başkanlığı Başvekile bağlı ve emir ve komutadan ve Genelkurmay işlerinden ona karşı mesuldür. Hazarda Genelkurmay işlerinden ve hazar ve sferde harp kuvvetlerinin emir ve komutası işlerinden Büyük Millet Meclisine karşı Başvekil mesuldür. Genelkurmay Başkanı Başvekilin teklifi üzerine İcra Vekilleri Heyeti karariyle tayin olunur. 1944 Yılı 533 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 13 Haziran Muayyen tarifeli nakil vasıtalariyle seyahat eden yolculardan alınacak nakliyat resmi hakkındaki 2030 numaralı kanuna ek 4581 sayılı kanun Bir ay zarfında tahsil edilen nakliyat resminin … RG malsandığına teslimi için tayin edilmiş bulunan müddet Devlet Demiryoları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü için 75. gündür. 13 Haziran Ticaret anlaşmalarına yeni düzene ilişkin 4582 sayılı kanun Yabancı memleketlerle muvakkat mahiyette Ticaret RG Anlaşmaları ve Modüsvivendiler akdine ve bunların şümulüne giren maddelerin gümrük resimlerinde değişiklikler yapılmasına ve anlaşmaya yanaşmıyan Devlet muvaredatına karşı tedbirler alınmasına salahiyet verilmesi hakkında yasa 13 Haziran Oyun kağıtları inhisarı hakkındaki 1118 sayılı kanunun 2 nci maddesinin değiştirilmesine dair 4584 sayılı kanun Oyun kağıtları İcra Vekilleri Heyetince tayin oluna- RG cak bedelle satılır. 13 Haziran Yavuz Abadan'ın Memurlar "Barem Kanununda memurlar lehine yapılmakta olan C, ve Barem başlıklı yazısı. son değişikliklerle bütçede 15 milyon lira karşılığı Haziran, 1944 olan ayni yardım projesi bunlar arasındadır." 14 Haziran İzmir Suları Türk Anonim Şirketinin satın alınmasına ve devrine dair 4583 sayılı kanun Nafia Vekili ile salahiyetli şirket murahhasları ara- RG sında imzalanan ve tasdik edilen mukavele ile tapuda Hükümet namına kayıtlı olup ta Şirketin faydalanmakta olduğu gayrimenkullerin Hükümetçe belediyeye devirlerinde ve kezalik muvazaa tarikiyle üçüncü şahıslar uhdesinde bulunup ta hakikkatta şirketin malı bulunan geyrimenkuller düzenlenmiş ve bu devirler her türlü damfa resimlerinden muaf sayılmıştır. Satın alınan .... hükümetçe İzmir belediyesine devredilmiştir. 14 Haziran Seyrüsefere müsaade edilmesi Ankara'da Feridun Cemal Erkin, Dr. Fahri Atabey ve RG İstanbul'da Dr. Ahmet Münir Sarpyener, Dr. Hakkı Ayrı, Necmettin Sadak ve Mithat Nemli'ye ait hususi vasıtaların seyrüsferine müsaade edilmesi hakkında İcra Vekilleri Heyeti kararı. 14 Haziran Fransız uzman görevlendirilmesi İnhisarlar İdaresi şarap uzmanı Marsel Biron'un adı BCA: geçen müessesede iki yıl daha çalıştırılmasına izin 30..18.1.2/ 105.41..18./ verilmesi. 27-108 14 Haziran Macar uzman görevlendirilmesi Layoş oğlu İrfan İştuvan Bernhard'ın Demiryolları BCA: İdaresi'nce yaptırılan bina ve tesislerdeki çalışma 30..18.1.2/ 105.41..1./ müddetinin uzatılması. 27-103 15 Haziran Yenişehir ve Söke'de elekt- Yenişehir ve Söke belediye meclisince verilen karar, RG rik tarifelerine belediye his- Dahiliye Vekillliğinin tezkeresi ve İcra Vekilleri Hesesi olarak zam yapılması yetinin kabulü ile zam yapılmıştır. 16 Haziran Krom madeni imtiyazı hakkında 534 Yönetim Zamandizini 1926 yılında imtiyazları tasdik edilmiş olup halen RG Stanley Paterson uhdesinde bulunan üç krom madenine ait mukavelenamelerde yazılı bulunan haktar miktarlarının tasihihi hakkında Şurayı Devlet Kararının İcra Vekilleri Heyetince kabulü. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 16 Haziran Elektrik tarifelerine belediye hissesi olarak zam yapılması Adapazarı ve Tekirdağ belediye meclislerince verilen RG kararlar, Dahiliye Vekillliğinin tezkeresi ve İcra Vekilleri Heyetinin kabulü ile zam yapılmıştır. 16 Haziran Hariciye Vekili Numan Menemencioğlu istifa etti. İstifasına, takipi ettiği politkanın hükümetçe tasvip C, edilmeyişi sebep oldu. Saraçoğlu, "malik olduğumuz Haziran, kuvvet ve haklar İngiltere, Rusya ve Amerika aleyhi- 1944 ne hiçbir vakit kullanılamaz" dedi. İstifanın ardından (17 Haziran) Parti Gurupu fevkalede toplandı. Boğazlarımızdan geçirilmesi mevzubahs edilen ve Hariciye Vekilliği'ndeki son tebeddüle sebep olan Alman gemileri konuşuldu. Mebuslar bu gemilerin muayenesindeki kusurları ileri sürdüler, Başvekil ihmalleri sabit olan memurlar varsa cezalandırılacaklarını söyledi. 17 Haziran Belediye Yapı ve Yollar Kanununun bazı maddelerinin değiştirilmesine dair 4585 sayılı kanun Kanun ile 2290 sayılı Belediye Yapı ve Yollar Kanu- RG nunun 9, 18, 20, 28, 50 ve 51 inci maddeleri değiştirilmiştir. Kanunun 9. maddesi belediye meclisi kararlarının kapsamına ilişkindir. Buna göre, meclis kararları nahiye ve kazalarda kaymakamın ve vilayetlerde valinin tasvibinden sonra Nafia Vekaletinin tasdıkiyle katileşir. Kanunun 18. maddesi resmi ve hususi bütün yapıların proje ve inşaatının fen adamlarının nezaret ve mesuliyeti altında yapılması, 20. maddesi binaların arasında bırakılacak mesafe ve bina istikametleri, 28. maddesi yapı nevileri ve inşa tarzları ile ilgili maddelerdir. Kanun ile, 1580 sayılı Belediye Kanunun 114 üncü maddesinin son fıkrası kaldırılmıştır. 17 Haziran Ankara’ya otobüs alımına ilişkin 4586 sayılı Kanun Ankara Belediyesi için İsviçre'den satın alınacak oto- RG büslere müteallik Anlaşmaya esas olunan mektupların 5 inci numarasında derpiş olunan müddetin 30 Haziran 1943 tarihine kadar uzatılması hakkında yasa… 17 Haziran Türkiye ile İsviçre arasında Türkiye ile İsviçre arasında 4 Ağustos 1943 tarihinde RG anlaşma Bern'de imza olunan Ticari Mübadelelerin ve Tediyelerin Tanzimine Ait Anlaşma ile merbutu protokol ve mektupların tasdikına dair 4588 sayılı Kanun ile Türkiye Cumhuriyeti ile İsviçre Konfederasyonu arasında Ticari Mübadeleler ve Tediyelerin Tanzimine müteallik Anlaşma 17 Haziran Hariciye Vekili Numan Menemencioğlu'nun istifasının kabulü 18 Haziran CHP İstanbul İdare Heyeti Reisi Dr. Behçet Uz sıhhi sebeplerden dolayı vazifesinden istifa etti. Başvekil Ş. Saracoğlu'nun imzasıyla Reisicumhur ka- RG tına gönderilen yazıda "Harici siyasetin idaresi için Hükümet erkaniyle Hariciye Vekili arasında zaruri gördüğü fikir birliğinin son zamanlarda sarsılmış olduğunu müşahede ettiği cihetle vekaltten ayrılmayı memleketin ali menfaatlerine en uygun şekil telakki ederek istifa eden Hariciye Vekili Numan Menemencioğlu'nun istifasının kabulünü ve Hariciye Vekilliği işlerinin vekaleten tarafımdan görülmesini yüksek tasviplerine arzederim" denmektedir. Reisicumhur da vekilin istifasını kabul etmiştir. C, Haziran, 1944 1944 Yılı 535 G. Ay Olay/Mevzuat 19 Haziran Belediyeler Bankasının sermayesinin 30.000.000 liraya çıkarılması 19 Haziran Tebabet ve ihtisas vesikala- Müzeyyel 19.4.1933 tarihli Nizamnameye ek Nizam- RG rı hakkındaki Nizamname- name yayımlanmıştır. ye ek yapılması. 19 Haziran 11 Mart 1931 tarihli Bele- Düzenleme, varidat bakayasının ve zimmetlerin ter- RG diye Muhasebe Usulü Hak- kini ve maddi hataların düzeltilmesi ile ilgilidir. kındaki Nizamnamenin 5 inci maddesinin değiştirilmesine dair Nizamname 19 Haziran Devlet Şurası mülazimliğine atamalar Hukuk Fakültesi mezunlarından Melahat Dinçer ve RG Şükran Ersümer'in ikinci sınıf mülazimliğe tayini. 19 Haziran Kaymakam atamaları Yenişehir kaymakamı Avni Dumer Tosya, Elbistan RG kaymakamı Halil Rifat Demirbağ Sivrice, Burhaniye eski kaymakamı Nasuhi Karaosman İnebolu, İnebolu kaymakamı Faik Türegün'ün Yenice kaymakamlığına tayini. 19 Haziran Mektupçu atamaları Çanakkale mektupçusu Talat Yetgin Diyarbakır, RG Mardin mektupçusu Naci Yüksel Çanakkale, Çiçekdağ kaymakamı Mithat Vural Tunceli, Sütçüler kaymakamı Nurettin Aydın Muş, Trabzon emniyet müdürü Tevfik Arıcan Giresun mektupçuluğuna tayin olmuştur. 19 Haziran Toprak Kanunu projesi Başvekalete verildi. Esas itibarile topraksız köylüye toprak temini maksa- C, dını gören bu layiha dağıtma işine şekil ve şartlar da- Haziran, hilinde nerelerde yapılacağına dair hükümler ihtiva 1944 etmektedir. 20 Haziran Karacabey'de elektrik tarifelerine zam yapılması Karacabey belediye meclisince verilen karar…. 20 Haziran Arslan ve Eskihisar Çimento ve Su Kireci Fabrikalarına ait Eskihisar Çimento Fabrikasına el konulması Milli Korunma Kanunun 17 nci maddesine müsteni- RG den, değer pahası tediye edilerek İktisat Vekaleti tarafından satın alınmak üzere Hükümetçe el konulmuştur. 20 Haziran Malatya J. Mıntıka Komu- J. Yrb. Sıddık Orhan'ın Malatya J. Mıntıka Komutan- BCA: tanlığı Mülhakı ve Erzincan lığı Mülhakına ve J.Yrb. Tahsin Acar'ın da Erzincan 30..11.1.0/ 168.16..18. İl J. Alay Komutanlığı'na İl J. Alay Komutanlığı'na atanmıştır. atama 20 Haziran Şirketi Hayriye 2.5 milyon liraya satıldı. 21 Haziran Başvekalet teşkilatı hakMilli Emniyet Hizmeti Reisinin tayini 3656 sayılı RG kındaki 1943 tarih ve 4443 devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair sayılı kanuna ek 4589 sayılı kanun hükümlerine tabidir. kanun 21 Haziran Ordu uçaklarında bulundu- Kanuna göre çeşitli miktarlarda, peksimet, şekerli süt, RG rulacak demirbaş yiyecek peynir, et konservesi, çay, şeker, çikolata, kanyak, hakkında 4590 sayılı kanun madensuyu, sigara ve kibrit bulundurulabilir. 536 Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG RG Ancak kısa bir süre sonra (5 Temmuz) şirkete hükü- C, metçe el konulmuş ve Devlet Denizyolları ve Liman- Haziran, 1944 lar Umum Müdürlüğüne geçmiştir. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 21 Haziran 1944 yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 4591 sayılı kanun 21 Haziran Almanya ile anlaşma Almanya ile mevcut 18.4.1943 tarihli Ticaret ve Te- RG diye Anlaşmasının 1(A) listesindeki 40 milyon liralık kontenjana munzam 700 000 liralık kontenjanın kabulü hususunda teati olunan mektupların tasdikı hakkında 4592 sayılı kanun 21 Haziran Alman ve İngiliz uzman görevlendirilmesi Alman uyruklu Ernest Fon Stritzl'in Ankara Elektrik ve Havagazı İşletme Müessesesi'nde uzman müşavir olarak iki yıl müddetle çalıştırılması ve Etibank merkez teşkilatında çalıştırılan James Traill'in çalışma izninin uzatılması ücretinin tayini ve harice çıkaracağı para miktarının tesbiti. 22 Haziran Krom madeni imtiyazı hakkında Seyhan vilayetinin Osmaniye kazasına bağlı Karakış- RG la köyü hudutları içinde Karaçay deresi mevkiinde krom madeni müstahselatının yüzde 10 nispi resme tabi tutulması. 22 Haziran Urfa ve Tekirdağ'a vali atamaları Tekirdağ velisi Feyyaz Bosut Urfa, Çankırı valisi Fe- RG rit Nomer Tekirdağ valiliğine tayin olmuştur. 22 Haziran 4. Umumi Müfettişlik başmüşavirliğine atama Kayseri valisi Cavit Ünver Dördüncü Umumi Müfet- RG tişlik başmüşavirliğine atanmıştır. 22 Haziran PTT Nizamnamesi Başbakıcı ve başmüvezillerle bakıcı ve müvezillerin RG alınma şartlarını, istihdam yerlerini, vazife ve salahiyetlerini ve terfi usullerini gösterir tüzük 22 Haziran 19.2.1939 tarihli Tütün ve Tütün İnhisarı Nizamnamesinin 37 nci maddesinin değiştirilmesine ve bu Nizamnameye ek bir madde eklenmesine dair Nizamname İnhisarlar maddelerini satmak isteyen dükkâncı veya RG geziciler buludukları mahaldeki İnhisarlar İdaresine bir dilekçe vereceklerdir. Bunlar arasında dileği kabul edilenlere harcı alınarak bir satış tezkeresi verilir. 22 Haziran Memurlara ayni yardım, barem tadilatı ve subay maaşları ile ilgili kanunlar kabul edildi. Baremde 15. derece kaldırılmış ve bu derecede bulu- C, nanların 14. dereceye terfileri kabul edilmiştir. Bütün Haziran, memurların 3 senede bir terfi müddeti kabul edilmiş- 1944 tir. Eski barem hükümlerine göre, yedinci ve daha yukarı derecelere en çok iki derece aşağıdan tayin yapılmakta ve maaş farkı verilmemekte idi. Bu hüküm kaldırıldı. Yeni kanunla kadro kayıtlarıda kaldırılmıştır. Devlet bareminde aylık miktarı artmıştır. Memurlar için çocuğu olanlara, karısı ölenlere bir maaş tutarı ikramiye verilmesi gibi içtimai bazı hükümler de kabul edilmiştir. Yardım mahiyetinde verilen paralar hiçbir vergiye tabi tutulamaz. Resmi veya ücretli memurlardan resmi veya hususi müesseselerde tedavi gören ve yatanların masraflarını daireleri ödeyecektir. Belediye ve hususi idareler ile iktisadi devlet teşekküllerinde çalışanlar bu kanun mucibince ayni yardımdan istifade edeceklerdir. Subay ve askeri memurlarla ilgili yeni kanuna göre de askeri memur RG BCA: 30..18.1.2/ 105.42..13./ 27-109 1944 Yılı 537 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak muavini, asteğmen, teğmen ve üsteğmen ve muamele memurlarının maaş derecelerinde bir tebeddül yapılmamaktadır. Yüzbaşılıkta terfi müddeti 6 seneden 9 seneye çıkarılmaktadır. Yüzbaşılıktan sonraki rütbelerin maaşları bir derece artmıştır. Çocuk zammı ve diğer yardımlar bunlar için de geçerlidir. Askeri, mülki devlet memurlarile subaylara ayni yardım yapılacaktır. Yapılacak yardım 15 liradan aşağı olmamak üzere vekaletlerin müşterek kararile tesbit olunacaktır. 23 Haziran Yalova Kaplıcaları İşletme İdaresinin 1941 mali yılı bilançosunun tasdikı hakkında 4593 sayılı kanun RG 23 Haziran Kan gütme sebebiyle işlenen adam öldürme ve buna teşebbüs cürümleri faillerinin hısımları hakkında tatbik olunacak muameleye dair olan 3236 sayılı kanunun 6 ncı maddesinin tesfirine mahal olmadığı hakkında TBMM kararı Bu türden suçları işleyenler hakkında verilen ikamet- RG gahlarının bulunduğu yerden 500 kilometreden daha az bir mesafe dahilinde ikamet edemeyecek olanların mahsullerini toplamak üzere eski yerlerine geri dönmesi bir emniyet tedibiri olmasından dolayı söz konusu olamayacaktır. 23 Haziran Ölüm cezası hakkında TBMM kararı Adam öldürmek suçundan mahkum olan 1 kişinin RG ölüm cezasına çarptırılması. 24 Haziran Belediyeler ve bunlara bağlı müesseseler ve Belediyeler Bankası memurları tekaüt sandığı teşkiline dair olan 4085 sayılı kanuna ek 4594 sayılı kanun 10 Temmuz 1941 tarihinde bu yerlerde ve Belediye- RG ler İmar Heyetine bağlı fen işleri şefliğinde sicilde kayıtlı ve musaddak kadrolara dahil daimi vazife görenlerden, 4085 numaralı kanuna tabi vazifelerde evvelce geçirdikleri hizmet müddetini kanunun koyduğu kayıtlar dairesinde saydırmak istiyenler, 1944 senesi nihayetine kadar mensup oldukları idareler vasıtasiyle sandığa müracaat edebilirler. 24 Haziran Öğretmen Mebrure Baykal'ın Katileşmiş bulunan üç ay hapis ve on lira ağır para RG mahkum olduğu cezanın af- cezası bütün hukuki neticelerine şamil olmak üzere fına dair 4595 sayılı kanun affedilmiştir. 24 Haziran Antalya, Trabzon ve Malatya Elektrik imtiyazlarının feshi hakkında 4596 sayılı kanun 24 Haziran Şeker ve glikoz istihlak vergisi hakkındaki 4385 sayılı kanuna ek 4597 sayılı kanun RG 24 Haziran Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair olan 3656 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi ve bazı maddeler eklenmesi hakkında 4598 sayılı kanun Kanunun ilk maddesiyle daha önce gösterilmiş olan RG 15 inci derece kaldırılmış ve o derecede bulunan memurlar 14 üncü derceye kaydırılmıştır. Yukarı derceye terfi için en az üç sene bir derecede bulunmuş ve o kadar müddet o derece maaşını fiilen almış ve üst dereceye terfie ehliyet kazanmış olmak şarttır. 538 Yönetim Zamandizini Kanun ile imtiyazları feshedilen elektrik şirketlerin- RG den bütün hak ve vecibeleriyle belediyeler tarafından satın ve devralınmış olan tesisler ve mallar mülhak bütçe ile idare edilecektir. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 24 Haziran Fevkalade hallerin devamı Miktarı aylık 15 liradan az olmamak ve muntazam RG müddetince memur ve müs- olmak şartıyla çeşitli durumlarda memurlara ve müstahdemlere yapılacak yartahdemlere yardım yapılması öngörülmüştür. dım hakkında 4599 sayılı kanun 24 Haziran Subay ve askeri memurla3661 sayılı kanunun birinci maddesinin değiştirilme- RG rın maaşlarına dair kanunda sine ve bu kanuna bazı maddeler eklenmesine dair değişiklik yapılması 4600 sayılı kanun 24 Haziran Gedikli erbaşların maaşlarının tevhit ve teadülüne dair kanunda değişiklik yapılması 3779 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi RG ve bu kanuna bir madde eklenmesi hakkında 4601 sayılı kanun 24 Haziran Büyük Millet Meclisi azasının tahsisat ve harcırahları hakkındaki kanunda değişiklik yapılması Büyük Millet Meclisi azasının tahsisat ve harcırahları RG hakkındaki 1613 sayılı kanunun birinci maddesini değiştiren 1757 sayılı kanuna ek 4602 sayılı kanun 24 Haziran 2507 sayılı kanuna ek 4603 Ölüm tazminatı bir guna vergi ve resme tabi tutula- RG sayılı kanun maz. 24 Haziran İtalyan ve İngiliz uzman görevlendirilmesi Yordama'nın Tavşanlı'da kurulacak kriblaj ve triyaj tesisatının imalat ve montaj işlerinde ve W.R. Harland Hoskins'in Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları Müessesesi'nde 6 ay daha çalıştırılması. 24 Haziran Türkiye ile Amerika arasında karşılıklı radyo yayımı başladı. Amerika büyükelçisi M. Steinhardt ve Basın Yayım C, Umum Müdürü Selim Sarper birer hitabede bulundu- Haziran, 1944 lar. 24 Haziran Hazineye, Ankara iline ve Ankara Belediyesi'ne ait bazı arsaların parasız olarak Ankara İmar Müdürlüğü'ne verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 105.44..6./ 41-4 26 Haziran Afyon'da elektrik tarifeleri- Afyon belediye meclisince … ne zam yapılması RG 26 Haziran Kayseri, Niğde ve Ağrı'ya vali atamaları Niğde valisi Raşit Demirtaş Kayseri, Ağrı valisi Ni- RG yazi Birgen Niğde, İstanbul vali muavini Hilmi Balcı Ağrı valiliğine tayin edilmiştir. 26 Haziran Gümrük ve İnhisarlar Vekaletinde atama Ekonomik işler müdürlüğüne neşir işleri müdürü RG Rüknettin Bircen tayin edilmiştir. 26 Haziran Ticaret Vekaleti teftiş heye- Teftiş heyeti kadrosunda münhal 50 lira asli maaşlı RG ti kadrosuna atama dördüncü sınıf müfettişliğe kabul olunan ücretli müfettişler kadrosunda 140 lira almakta olan Ahmet Edip Kuşdemiroğlu'nun 40 lira asli maaşla naklen tayini. 27 Haziran Kırşehir ve Isparta'da köy Kırşehir vilayetinin merkez nahiyesinin İbrişim kö- RG kurulması hakkında Dahili- yüne mahalle halinde bağlı Kalankaldı köyünün, Baye Vekaleti tamimi lıkesir vilayeti merkez kazasının Savaştepe nahiyesine bağlı Yukarı Danişment ve Aşağı Danişment adlı BCA: 30..18.1.2/ 105.44..12./ 27-11 1944 Yılı 539 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak iki mahallenin ayrı birer müstakil muhtarlıkla idaresi ve İsparta vilayeti Yalvaç kazasının Akçasır köyüne bir mahalle halinde bağlı bulunan Göynücek çiftliğinin Göynücek adıyla anılmak üzere müstakil köy haline getirilmesi. 28 Haziran Kaymakam atamaları Ayaş kaymakamı Fuad Alper, Gördes kaymakamı RG Şakir Canalp ve mahalli idareler şube müdür muavinlerinden Feridun Canıtez'in Mahalli İdareler Umum Müdürlüğünde münhal bulunan şube müdürlüklerine, Erzincan mektupçusu Rahmi Onaran Elbistan, Gerede kaymakamalığından vekalet emrinde Rasim İlkus Çiçekdağ kaymakamlığına tayin edilmiştir. 28 Haziran Antalya mektupçusunun vekalet emrine alınması Antalya mektupçusu Süreyya Esenkan vekalet emrine RG alınmıştır. 28 Haziran Balıkesir'de idari sınır belirlenmesi hakkında üçlü kararname Balıkesir vilayetinin Sındırgı kazasına bağlı Eğridere RG köyü ile Manisa vilayetinin Kırkağaç kazasına bağlı Hacet köyleri arasındaki sınır (Üçkuyu mevkii ile Rahmanlar yolunu birleştiren İkiktepe dağının hattı balasından geçen) hat olarak çizilmiştir. 28 Haziran Faik Ökte hakkında Maliye başmüfettişi iken İstanbul defterdarlığına ta- RG yine edilen Ökte'ye fahri maliye müfettişliği ünvanı verilmesi. 28 Haziran Tevhidi içtihat kararı Tapu sicilinde vukua gelen yolsuzluktan dolayı Dev- RG let mesuliyetinin Medeni Kanun'un meriyetinden evvelki kayıtlara da şamil olduğu. 29 Haziran Devlet Şurası azalığına seçim yapılması hakkında TBMM kararı Devlet Şurası Azalığına Şura müddeiumumilerinden RG başmuavin Muhittin Tekad'ın seçilmesi. 29 Haziran Örfi idare hakkında TBMM İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve RG kararı Kocaeli vilayetlerinde 23 teşrinisani 1940 tarihinde ilan edilen ve en son 1358 sayılı karar ile müddeti altı ay uzatılmış olan örfi idarenin, hitamı tarihinden itibaren altı ay daha uzatılmasına karar verilmiştir. 30 Haziran Dahiliye Vekaleti evrak müdürünün vekalet emrine alınması Dahiliye Vekaleti evrak müdürü Fehmi Öngel'in lü- RG zumu sabit olmasına binaen vekalet emrine alınması. 30 Haziran Erzincan maarif müdürlüğüne atama Hüsnü Söylemez'in vefatından dolayı Erzincan marif RG müdürlüğüne İstanbul ilköğretim müfetişlerinden M. Ali Pamir'in tayini. 30 Haziran Erzurum, Muş ve Kırşehir Muş müdürü Dr. Raif Olgun Erzurum, Kırşehir mü- RG Sıhhat ve İçtimai Muavenet dürü Dr. Şefik Özbek Muş, Dr. Süreyya Yücel Kırşemüdürlüklerine atamalar hir müdürlüğüne tayin edilmiştir. 1 540 Temmuz 4604 sayılı Türkiye Zirai Donatım Kurumu Kanunu Yönetim Zamandizini Türkiye ziraatinin teknik istihsal vasıtalarına olan ih- RG tiyacını karşılamak ve 3460 sayılı kanun (sermayesinin tamamı Devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi teşekküllerin teşkilatiyle idare ve murakabeleri hakkında kanun) hükümlerine tabi ve Ziraat G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak Vekaletine bağlı bulunmak ve hükümi şahsiyeti haiz, merkezi Ankara'da Türkiye'nin içinde ve dışında lüzumu kadar şubeler açmak ve mümessiller bulundurmak ve sermayesi elli milyon lira olmak üzere tesis edilmiştir. 1 Temmuz Mesken sıkıntısını önlemek için Ankara'da apartman yapılması ve İstanbul'da Yapı Kredi Bankasının kurulması. Daha önce memur evleri inşasına karar verilmiş, Ba- C, kanlıklar civarındaki sahaya kurulacak olan mecmuu Temmuz, 450 daireli 150 apartman planları Emlak ve Eytam 1944 Bankasınca hazırlatılmıştı. Planın tatbiki hususunda ilk çalışmalar başlatılmıştır. Ayrıca merkezi İstanbul'da olmak üzere Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. adiyle 1 milyon lira sermayeli bir banka teşkili için alakadar makamlara müracaatta bulunulmuştur. Bankanın açılış töreni 9 Eylül tarihinde yapılmış ve 20 Temmuz'da Şeker Fabrikaları Umum Müdürlüğünden istifa eden Kazım Taşkend reisliğe getirilmiştir. 3 Temmuz Rüşvetle ilgili Tevhidi içtihat kararı Temyiz mahkemesi Tevhidi İçtihat Kararına göre, RG askerlerin rüşvet almak suçlarına askerlik hizmeti müddetince askeri mahkemelerin, terhislerinde umumi mahkemelerin bakacağı. 4 Temmuz Bazı milletvekilerinin teşrii Mardin belediye reisliğinde bulunduğu sırada vazife- RG masuniyeti hakkında sini suistimalden suçlu sanılan Mardin mebusu Dr. TBMM Kararları Aziz Uras'ın teşrii masuniyeti hakkında yapılacak muamelenin devre sonuna bırakılması. 4 Temmuz Kayseri'de isim değişikliği Kayseri vilayeti İncesu kazası Karahisar nahiyesine RG hakkında Dahiliye Vekaleti bağlı Tırhas köyü adının Kayadibi ve Mavrıcan köyü tamimi adının da Güzelöz olarak değiştirilmesi. 4 Temmuz Polonya uyruklu iki uzman görevlendirilmesi Sümerbank merkez teşkilatında birer yıl daha çalıştı- BCA: 30..18.1.2/ rılmaları ve ücretlerinin artırılması. 4 Temmuz Yurda sokulması yasaklanan yayınlar Sofya'da basılmış olan Mufassal Ermeni Tarihi adlı üç ciltlik kitapile Şam'da basılan Haftalık Mektep Dersleri Kitabı'nın yurda sokulmaması ve dağıtımının yasak edilmesi. 5 Temmuz İstanbul'da Sümerbank adına ajans kurulması Sümerbank tarafından İstanbul'da her nevi banka mu- RG ameleleriyle iştigal etmek üzere İstanbul'da bir Ajans teşkiline izin verilmesi hakıknda İcra Vekilleri Heyeti kararı. 5 Temmuz İstanbul'da çalışma süresinin artırılması İstanbul Beyoğlu ve Yeniköy Daireleri T.A. Gaz Şir- RG ketinin işyerlerinde çalışma saatlerinin günde 11 saate kadar çıkarılması 5 Temmuz Seyrüsefere müsaade edilmesi Numan Menemencioğlu'na Ankara'da otomobil vası- RG tasının seyrüseferine müsaade edilmesi. 5 Temmuz Resmi dışalımlarda merkezi ofis kurulması Muhtelif devlet daire ve kuruluşları tarafından İngiltere ve Amerika'ya yapılacak siparişlerin bir elde toplanması amacıyla Dışişleri Bakanlığı'nda bir sipariş merkezi bürosu kurulması. 105.47..8./ 27-115 BCA: 30..18.1.2/ 105.47..6./ 52-17 BCA: 30..10.0.0/ 219.478..4./ 400-227 1944 Yılı 541 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 6 Temmuz Tevhidi içtihat kararı Temyiz Mahkemesi'nin tapuya mukayyet fakat RG gayriresmi şekilde aharın mülkiyetine geçmiş bağ, bahçe, arsa ve arazilerin tasarrufları hakkında Tevhidi İçtihat Kararı. 7 Temmuz İskele, rıhtım ve geçitlerden alıncak resim ve ücretler Hususi idarelerle belediyelerin ellerinde bulunan is- RG kele, rıhtım ve geçitlerden 1944 mali yılı içinde alınacak resim ve ücretlerin tasdikı. 7 Temmuz İngiliz Albay görevlendirilmesi C.J.H. Du. Boulay'ın mania ağları işlerinde çalıştırıl- BCA: ması ve bu ağların bulunduğu ikinci yasak bölgelere 30..18.1.2/ 105.48..18/ girmesine izin verilmesi. 27-110 8 Temmuz THY personel tüzüğü Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü memur ve RG müstahdemlerinin vazife ve salahiyetleri ve idare muamelatının tedvir sureti hakkında Nizamname 10 Temmuz Gümrük Tarife Kanununa bağlı tarifelerde değişiklik yapılması. Giriş Umumi Tarifesinin 695 inci numarasının (C) ve RG (D) fıkralarının değiştirilmesine dair 4605 sayılı kanun. 10 Temmuz Ölüm cezası hakkında TBMM kararı Adam öldürmek suçlarından dolayı 4 kişinin ölüm RG cezasına çarptırılması 10 Temmuz Vergiler Temyiz Komisyonuna atama Daire harici azalığına Nihat Kemal Yalkutun intihap RG ve tayini. 10 Temmuz Eskişehir, Siirt ve Malatya'ya vali atamaları Eskişehir, Siirt ve Malatya vali vekilleri Daniş Yur- RG dakul, Cemalletin Dinç ve Ahmet Kınık'ın bulundukları vilayet valiliklerine asil olarak tayinleri. 10 Temmuz Ordu Emniyet Müdür Veki- Müdür vekili Hüseyin Akdoğan bakanlık emrine alın- BCA: 30..11.1.0/ linin Bakanlık emrine alın- mıştır. 168.18..6. ması. 11 Temmuz Mardin valisi Muhtar Akman'ın tekaüde sevki. RG 11 Temmuz Devlet Şurası başmuavinliğine atama Açık bulunan Devlet Şurası başmuavinliğine Haydar RG Özen'in tayini. 11 Temmuz Sivas'ta idari sınır belirlenmesi hakkında üçlü kararname Sivas vilayeti merkez kazasiyle Şarkışla ve Yıldızeli RG kazaları Yanalak-Tat ve Çubuk, Yanalak-Kızıldon, Yanalak-Arıklar köyleri bölgesindeki sınır anlaşmazlığı halledilmiştir. 11 Temmuz Maarif Vekaleti teftiş heye- Osman Pazarlı'nın öğretmenliğe naklinden dolayı açı- RG tine atamalar lan kadroya ikinci sınıf müfettişlerden Seniha Hızal birinci sınıf müfettişliğe, onun yerine üçüncü sınıf müfettişlerden Muhittin Akdik'in tayini. 11 Temmuz Yavuz Abadan'ın İstanbul "Memleketin sınai teşkilatlanmasını başaracak teknik C, Teknik Üniversitesi başlıklı elemanların yetiştirilmesi işi, Cumhuriyet maarifinin Temmuz, yazısı. başarma kararile aldığı en esaslı davadır. … İlk iş 1944 şimdiye kadarkinden epeyce farklı olan muhtelif kollarda yetiştirilecek yüksek veya doktor mühendislerin öğretimlerini sağlamaktır." 542 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 12 Temmuz Askeri memurlar kanunu talimatnamesinde değişiklik Talimatnamenin 22 nci maddesinin "askeri memurla- RG rın terfileri 1455 sayılı kanunun 8 inci maddesinin hükümlerine göre yapılır" şeklinde değiştirilmesi. 13 Temmuz Yeniden on milyon liralık madeni ufaklık para basılması hakkında 4606 sayılı kanun RG 13 Temmuz Devlet Şurası azalığına se- Azalığa Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti Hukuk Müşa- RG çim hakkında TBMM kara- viri Baha Arkaç'ın seçilmesi. rı 13 Temmuz Tevhidi içtihat kararı Tarım Kredi Kooperatiflerinin icra ve mahkeme harç- RG larından muaf tutulamayacağı. 13 Temmuz İzmir Emniyet Amirinin Bakanlık emrine alınması. Emniyet amiri Hamdi Tongar bakanlık emrine alın- BCA: 30..11.1.0/ mıştır. 14 Temmuz Hakim, hakim muavini ve müddeiumumi ve müddeiumumi muavini atamaları Çok sayıda atama yapılmıştır. 15 Temmuz Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair olan 3656 sayılı kanuna bağlı (1) numaralı cetvelde değişiklik yapılması ve Gümrük ve İnhisarlar Vekilliği teşkilat ve vazifeleri hakkındaki 2825 sayılı kanuna iki maddeeklenmesi hakkında 4607 sayılı kanun Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti yedinci ve daha yukarı RG memuriyetlere (muayene sınıflarında bulunanlar hariç) ve vekalet müfettiş ve muavinliklerine yeniden tayin edileceklerin hukuk, iktisat, fen fakültelerinden ve Siyasal Bilgiler ile yüksek ticaret okullarından ve yüksek ziraat enstitüsünden veya bu vasfı haiz yabancı yüksek mekteplerden mezun olmaları ... 15 Temmuz Muvazzaf Subay ve Askeri Memurlara verilecek elbise ve teçhizat hakkında 4608 sayılı kanun Bunlara bir defaya mahsus olmak üzerebağlı cetvel- RG deki eşya ve teçhizat aynen verilir. 15 Temmuz Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair kanunun 18 inci maddesinin değiştirilmesi hakkında 4609 sayılı kanun Umumi, mülhak ve hususi bütçelerle belediye bütçe- RG lerinden ve bunlara tabi müessese ve teşekküllerden maaş ve ücret almakta olan memurların hususi bir kanunda aksine sarahat olmadıkça bulundukları müesseselerin içinde ve dışında maaşlı veya ücretli ayrıca bir vazife almaları caiz değildir. 15 Temmuz Ölüm cezası hakkında TBMM kararı Adam öldürmek suçundan 6 kişinin ölüm cezasına RG çarptırılması 15 Temmuz Sabahattin Ali’nin eserlerinden bazılarının yasaklanması Sabahattin Ali'nin Değirmen, Dağlar ve Rüzgar adlı BCA: kitabının dağıtımının yasaklanması ve mevcutlarının 30..18.1.2/ 106.51..4./ toplattırılması. 15 Temmuz 1939 Türk-Amerikan Ticaret Anlaşması 1.4.1939 tarihli Türkiye-Amerika Ticaret Anlaşma- BCA: sı'nın 1 nolu listesinde değişiklik yapılması için nota 30..18.1.2/ teatisi kısmında Hariciye Vekaleti'ne yetki verilmesi. 106.50..15./ 168.18..19. RG 52-20 70-18 1944 Yılı 543 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 17 Temmuz İsviçre ile anlaşma Bazı İsviçre mamul mallarının, muayyen bazı Türk RG mallariyle mübadelesini tanzim maksadiyle Türkiye ile İsviçre arasında 9 birincikanun 1942 tarihinde akit ve imza edilen Protokolün tasdikı hakkında 4610 sayılı kanun 17 Temmuz Nadir Nadi'nin Avrupa Bir- "Bir Avrupa Birliği, bir Avrupa konfedarasyonu dü- C, liği başlıklı yazısı. şüncesi üç beş asırlık bir tarihe maliktir. Bazı papaz- Temmuz, lar, hristiyanlık duygularına dayanarak, bazı krallar 1944 ve imparatorlar müşterek fütuhat imkânlarını öne atarak bu düşünceyi gerçekleştirmeğe zaman zaman kalkışmışlardır. Avrupa Birliği emelinin her defasında korkunç fiyaskolarla neticelenmesi bu emelin samimi olarak Avrupa milletlerinin yüreğine henüz girmemiş olmasile izah edilebilir. ... Bununla beraber, içinde bulunduğumuz harbin ilerideki Avrupa Birliğine doğru bir adım sayılacağını gösteren emareler de yok değildir." 17 Temmuz Ücretlileri devlet maaşlı kadrolara geçiren kanun layihası Bütçe Encümeni tarafından Umumi Heyete sevkedilmiştir. Malumdur ki ücretli kadrolar vaktile daha ziyade be- C, deni işlere taalluk eden müteferrik müstahdemler için Temmuz, ihdas edilmiştir. Zamanla devletin daimi hizmetlerin- 1944 de mühim bir kısmına da sirayet etmiş, maaşlı memurlara tanınan birçok haklardan mahrum olmasına rağmen teadül kaidelerile mukayyed olmamıştır ve ücret miktarının kadro maaşlarına nazaran oldukça yüksek olması bu kısma rağbeti artırmıştı. Askeri ücretli kadrolarile bu kadrolarda ihitasas mevkileri de bu kanunun esasları dairesinde maaşlı kadroya çevrilerek askeri maaşlı kadroya eklenecektir. 18 Temmuz Romanya ile anlaşma Romanya'dan 70 vagon ve 3270 demir varil alınması RG ve bedellerinin kısmen muayyen mallar ve kısmen de ley olarak ödenmesi hususunda Türkiye ile Romanya arasında yapılan anlaşmanın tasdikı hakkında 4611 sayılı kanun 18 Temmuz Almanya ile anlaşma Türkiye ile Almanya arasında Ticari Mübadelelere ve RG Tediyelerin tanzimine mütedair 18.4.1943 tarihli Anlaşmalara bağlı II nci listeye 14 milyon liralık munzam bir kontenjan ilavesine, incir ve üzüm kontenjanlarında münakale yapılmasına dair Alman Sefaretiyle 19 Şubat 1944 tarihinde teati olunan mektupların tasdikına dair 4612 sayılı kanun ve Türkiye ile Almanya arasında Ticari Mübadelelere ve Tediyelerin tanzimine mütedair 18.4.1943 tarihli Anlaşma esaslarına dahilinde Almanlar tarafından 5 adet tayyare verilmesi ve mukabilinde muayyen Türk mallarının ihracı için Alman Sefareti ile teati olunan mektupların tasdikına dair 4613 sayılı kanun 18 Temmuz Macaristan ile anlaşma Türk-Macar Ticaret ve Tediye Anlaşmalariyle mer- RG butlarının 22 mart 1944 tarhinden 31 mayıs 1944 tarhine kadar temdidi hakkında teati olunan mektupların tasdikına dair 4614 sayılı kanun 18 Temmuz Romanya ile anlaşma Romanya ile Türkiye arasında 10 birincikanun 1943 RG tarihinde Bükreş'te imzalanan tasfiye protokolünün tasdikına dair 4615 sayılı kanun ve Türk-Romen Ti- 544 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak caret ve Tediye Anlaşmalariyle merbutlarının 2 ay müddetle temdidi hakkında teati olunan mektupların tasdikına dair 4616 sayılı kanun 18 Temmuz Vali atamaları Çoruh valisi Cavit Kınay Mardin, Mülkiye müfettişi RG Recai Türeli Çankırı, mahalli idareler umum müdürlüğü şube müdürlerinden Cenap Nuh Aksu Çoruh vali vekilliğine tayin olunmuştur. 18 Temmuz Genelkurmay Sıhhiye Müfettişliğine atama Göreve Tümg. Kazım Akdoğan atanmıştır. 19 Temmuz Ölüm cezası hakkında TBMM kararı İşledikler adam öldürme suçundan dolayı 2 kişinin RG ölüm cezasına çarptırılması. 19 Temmuz Diyarbakır Belediye reisliğine seçim Diyarbakır belediye reisliğine Adil Tiğrel'in intihabı RG hakkında mezkur belediye meclisince ittihaz olunan karar Belediye Kanununun 89 uncu maddesine tevfikan tasdik olunmuştur. 19 Temmuz Urfa, Antalya, Niğde ve Nevşehir'de idari bağlılık değişikliği hakkında üçlü kararname Urfaya bağlı Siverek kazasının Karakeçi nahiyesina RG bağlı 12 köyün aynı kazaya bağlı merkez nahiyesine ve Antalya vilayeti Kaş kazasının Kalkan nahiyesine bağlı Bağlıağaç, Arsa, Kayadibi ve Kurubuku köylerinin Muğla vilayeti Fethiye kazasının Kemer nahiyesine, Niğde vilayeti Nevşehir kazasının merkez nahiyesine bağlı Tuz ve Eğrikuyu köylerinin bu kazadan alınarak Arapsun kazaası merkez nahiyesine bağlanması. 19 Temmuz Yozgat ve Sivas'ta idari sınır belirlenmesi hakkında üçlü kararname Yozgat vilayeti Akdağmadeni kazasının Taşpınar kö- RG yü ile Sivas vilayeti Yıldızeli kazasının Akkoca köyü arasındaki Sarıalan mevkii ile ilgili sınır anlaşmazlığının giderilmesi. 19 Temmuz Kaymakam atamaları Turgutlu, Posof, Yüksekova, Borçka, Hilvan, Nazi- RG miye, Şirvan, Gürpınar, Diyadin, Kahta, Ladik, Hakimhan, Adıyaman, Çarşamba, Karaisali, Datça ve Yenişehir kaymakamlıkları ile Kars vali muavinliğine yapılan atamalar. BCA: 30..11.1.0/ 168.19..15. 19 Temmuz İzmir emniyet amirlerinden Görülen lüzuma binaen İzmir vilayeti emniyet kadro- RG birinin vekalet emrine alın- su birinci sınıf emniyet amirlerinden Hamdi Tongar ması vekalet emrine alınmıştır. 19 Temmuz Maliye Vekaleti mali tetkik Münhal bulunan mali tektik heyeti azalığına Milli RG heyeti azalığına atama Emlak Umum Müdürü Cemal Eyüboğlu'nun tayini. 19 Temmuz İktisat Vekaleti teftiş heyeti Teftiş heyeti reisliğinde açık bulunan birinci sınıf RG reisliği müfettişliğine atamüfettişliğe Adan Suner, Sanayi Umum Müdürlüğüma ne Kemalettin Apak'ın tayini 20 Temmuz Belediye Kanununun 127 nci maddesine ek 4617 sayılı kanun 149 uncu madde mucibince birleştirilmiş olan İstan- RG bul Belediyesiyle İstanbul Vilayeti Mahalli İdaresinin varidat mesul muhasibi, tahsil müdürü, ayniyat mesul muhasibi, levazım müdürü, merkez masraf mesul muhasibi, masraf müdürü ve belediye şubeleri masraf mesul muhasipleri de bu şubeler musebecileridirler. 1944 Yılı 545 G. Ay Olay/Mevzuat 20 Temmuz Dahiliye Vekaleti Merkez Teşkilat ve Vazifeleri hakkındaki 1624 sayılı kanuna bazı hükümler eklenmesine ve 4446 sayılı kanuna bağlı cetvelde değişiklik yapılmasına dair 4618 sayılı kanun Açıklamalar Kaynak Merkez teşkilatına bir reis ve dört tetkik müşavirin- RG den mürekkep bir tetkik heyeti ilave edilmiştir. Neşriyat ve kütüphane işlerini idare etmek için kurulan neşriyat müdürlüğü de bu heyete bağlıdır. Heyetin en önemli görevleri, umumi ve mahalli idarelere müteallik mevzu ve meseleler hakkında incelemelerde bulunmak, yabancı memleketlerin idari mevzuat ve tatbikatını incelemek, kanun ve nizamname projeleri hakkında mütalaa yürütmek, ilmi ve umumi mahiyetteki incelemeleri ile diğer araştırmalarından vekaletçe mahzurlu görünmeyenleri neşretmek... 20 Temmuz İstanbul Teknik Üniversite- İstanbul Yüksek Mühendis Okulu, bütün hak ve ve- RG sinin kurulması hakkında cibeleriyle birlikte İstanbul Teknik Üniversitesi ola4619 sayılı kanun rak bu kanun hükümlerine göre teşkilatlandırılmıştır. İstanbul Teknik Üniversitesi bu üniversitenin profesörleri arasından Maarif Vekilliğince tayin olunan bir rektörle idare olunur. 21 Temmuz TCDD personel ücretlerine ilişkin 4620 sayılı kanun Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum RG Müdürlüğü memur ve müstahdemlerinin ücretlerine dair olan kanunun bazı maddelerini değiştiren 3173 numaralı kanuna ek …. Kanun ile bazı memuriyetler ilave edilmiştir. 21 Temmuz KİT personel ücretleri hakkında 4621 sayılı kanun Bankalar ve Devlet müesseseleri memurları aylıkla- RG rının tevhit ve tedaülü hakkındaki 3659 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bu kanuna bazı maddeler eklenmesine dair 21 Temmuz İstiklal Harbi malüllerine Listede belirlendiği üzere bu kişilere ve yakınlarına RG verilecek para mükafaatı verilecek para için bütçeye tahsisat konmuştur. hakkında 4622 sayılı kanun 21 Temmuz Alman uzman görevlendirilmesi Montör Heinrich Röpke'nin Sivas Çimento Fabrika- BCA: 30..18.1.2/ sında çalıştırılmasına izin verilmesi. 21 Temmuz 20 yabancı uzmanın çalışma müddetinin 1 yıl uzatılması. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü'nde görevli 20 ya- BCA: 30..18.1.2/ bancı uzmanın çalışma müddetinin 1 yıl uzatılması. 106.52..2./ 27-116 106.51..20./ 27-117 22 Temmuz Yersarsıntısından evvel ve Tehlikeli yersarsıntısına maruz kalan bölgeler Nafia RG sonra alınacak tedbirler ve Maarif vekillerinin müştereken ihzar ve İcra Vehakkında 4623 sayılı kanun killeri Heyetinin tasdik edeceği listeler veya haritalarla tayin olunur. Kanunla yersarsıntısına dahil olsun olmasın bütün yerlerde alınacak olan tedbirler belirlenmiştir. 22 Temmuz Devlet memurları aylıkları Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne da- RG hakkında 4624 sayılı kanun ir olan 3656 sayılı kanunla eklerine bağlı cetvellerin Maarif Vekilliği kısımlarında değişiklik yapılması hakkında … Kanunla Vekilliğe bağlı bazı kadroların bir kısmı kaldırılarak yerine yeni kadrolar eklenmiştir. 22 Temmuz Ölüm cezası verilmesi hak- İşledikleri adam öldürme suçundan dolayı 2 kişinin RG kında TBMM kararı ölüm cezasına çarptırılması. 546 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 24 Temmuz Eti Bank'a atama Bankacılık işleri umumi müdür muavinliğine Ziraat RG Bankası kontrol müdürü Ferit Gürmen'in 500 lira aylıkla tayini 24 Temmuz Maden Tetkik ve Arama Enstitüsüne atama Genel direktörlüğe Keçiborlu Kükürtleri Müessesesi RG Müdürü İhsan Barent'in 600 lira ücretle tayini 24 Temmuz Sinop ve Kastamonu'da idari sınır belirlenmesi hakkında üçlü kararname Sinop vilayetinin Ayancık kazası ile Kastamonu vila- RG yetinin İnebolu kazasına bağlı köyler arasındaki sınır anlaşmazlığının giderilmesi. 24 Temmuz Askerlikten çıkarma Amirine karşı gelmek, astını dövmekten mahkum BCA: Sv. Tğm. Sabahattin Selek'in askerlikle ilişiğinin ke- 30..11.1.0/ 168.19..3. silmesi. 25 Temmuz Manisa ve Tunceli'de idari sınır değişikliği hakkında üçlü kararname Manisa vilayeti Turgutlu kazası Dağmarmara nahiye- RG si lağvedilerek bu nahiyeye bağlı köylerden 5 köy Turgutlu kazası merkez nahiyesine, 3 köy Ahmetli nahiyesine, tasarruf edilen bu nahiye kadrosu ile Manisa vilayeeti merkez kazası dahilinde merkezi Muradiye kasabası olmak üzere 12 köyden terekküp etmek üzere bir nahiye kurulması; Tunceli vilayeti Çemişgezek kazasının Başvartanik nahiyesiyle bu nahiyeye bağlı 13 köy Erzincan vilayetinin Kemaliye kazasına ve 13 köy de Çemişgezek kazasına Germili nahiyesine bağlanmıştır. 26 Temmuz İktisadi Devlet Teşekküleri Memurları Tekaüt Sandığı Nizamnamesi Aynı adla merkezi Ankara'da hükmi şahsiyeti haiz bir RG sandık kurulmuştur. 27 Temmuz Ölüm cezası verilmesi hak- İşledikleri adam öldürme suçundan dolayı 3 kişinin RG kında TBMM kararı ölüm cezasına çarptırılması. 27 Temmuz Adliye Vekaleti Ceza ve Tevkif Evleri Umum Müdürlüğüne atama Sakıp Güran 100 lira maaşlı Ceza ve Tevkif Evleri RG Umum Müdürlüğüne tayin edilmiştir. 27 Temmuz Emniyet Umum Müdürlüğünde atamalar İstanbul belediye müfettişlerinden ve eski emniyet RG müdürlerinden Fahri Kemal Akersun basın yayın tetkik mütehassısılığına, Trakya Umumi Müfettişliği emniyet müşavir muavini İsmail Küntay emniyet polis müfettişliğine ve onun yerine Mehmet Ali Konyar tayin edilmiştir. Aynı günlü bir başka kararname ile birçok vilayete emniyet müdürü atanmıştır. 27 Temmuz Kaymakam atamaları Birecik kaymakamı Necati Gökmoğul Hadım, Çumra RG kaymakamı Nihat Özge Cizre, Serik kaymakamı Adil Denktaş Sütçüler kaymakamalığına atanmıştır. 27 Temmuz Mucur ve Besni kaymakamlarının vekalet emrine alınması Lüzumu sabit olmasına binaen Mucur kaymakamı RG Rauf Sümer ve Besni Kaymakamı Akif Rahmi Kocamanoğlu vekalet emrine alınmıştır. 27 Temmuz Yapı ve İmar İşlerinde çalıştırılacak yabancı bir uzmana ait kadronun tasdiki. BCA: 30..18.1.2/ 106.55..2./ 33-85 1944 Yılı 547 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 28 Temmuz Krom ve demir madeni imtiyazı hakkında Balıkesir vilayetinin merkez kazasının Dündarcık ve RG Yağcılar köyleri civarındaki krom madeni müstahselatının yüzde 10 nispi resme tabi tutulması, ve Hatay vilayetinin Dörtyol kazasına bağlı Pazar nahiyesinin Azaganlık mevkiindeki demri madeninde devlete ait bulunan hissenin devredilmesi 28 Temmuz Dördüncü Umumi Müfettişliğe yapılan atama Tunceli vali ve komutanlığı emir subayı Kemal Bi- RG ner'in hususi kalem müdürlüğünde görevlendirilmesi 28 Temmuz Emniyet Teşkilatı memur ve müstahdemlerinin kıyafet ve teçhizatı Nizamnamesinin değiştirilmesi Nizamnamesinin beşinci maddesinin (C) bendinin RG değiştirilmesine ve 13 üncü maddesinin (C) bendine bir fıkra eklenmesine dair nizamname 29 Temmuz Dahiliye Vekaleti Tetkik 4618 sayılı kanunla kurulan heyet müşavirliğine 100 RG Heyeti Müşavirliğine atama lira maaşla Devlet Şurasında başmuavin ve müddeiumumi Vecihi Tönük'ün naklen tayini. 29 Temmuz Kaymakam atamaları Tercan kaymakamı Asaf Yalçın Sefeerihisar, RG Bozöyük kaymakamı Fazıl Özsoy Tercan kaymakamlığına tayin edilmiştir. 29 Temmuz Maliye Vekaleti tahsilat umum müdürlüğüne atama Münhal bulunan tahsilat umum müdürlüğüne maliye RG müfettişi Sait Ergin'in tayini. 31 Temmuz Hatay'da bulunan krom madeni imtiyazı hakkında Hatay vilayetinin İskenderun ve Hassa kazalarında RG bulunan köyleri civarındaki krom madeni müstahselatının % 10 nispi resme tabi tutulması, 31 Temmuz Devlet Şurası mülazimliğine İkinci sınıf mülazimliğe Mehmet Emin Arıkan ve RG atama Semiha Köksal'ın tayinleri 31 Temmuz Hariciye Vekaletinde atamalar Vekaletin çeşitli müdürlükleri ve müşavirlikleri ile RG elçiliklere yapılan atamalar. 31 Temmuz Maarif Vekaletinde atamalar Yeniden ihdas olunan Eski Eserler ve Müzeler RG Umum Müdürlüğüne Hamit Zübeyir Koşay, Muğla maarif müdürlüğüne Avni Günal'ın tayinleri. 31 Temmuz Ticaret Vekaleti İstanbul mıntıka ticaret müdürlüğüne atama İstanbul mıntıka ticaret müdürü Mesut Şarman'ın RG Edirne'ye tayini üzerine yerine Remzi Saka'nın tayini. 31 Temmuz Çankırı'da köy kurulması Çankırı vilayetinin Yapraklı nahiyesinin Köşlüpınar RG hakkında Dahiliye Vekaleti mevkiinde Bozkır adiyle köy kurulması. tamimi 31 Temmuz İzmir ve Çanakkale'de idari bağlılık değişikliği hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi İzmir vilayeti Ödemiş kazasının Birgi nahiyesine RG bağlı Bezdegüme köyünün Ödemiş merkez nahiyesine ve Çanakkale vilayeti Biga kazasının Çan nahiyesine bağlı Danapınar köyünün Biga merkez nahiyesine bağlanması. 31 Temmuz Hatay'da köy kaldırılması Hatay vilayeti Harbiye nahiyesine bağlı Dervişli kö- RG hakkında Dahiliye Vekaleti yünün manevi şahsiyeti kaldırılarak mahalle halinde tamimi Dursunlu köyüne bağlanması. 548 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 31 Temmuz İstanbul Teknik Üniversite- Rektörlüğe Prof. Tevfik Taylan, İnşaat Fakültesi De- C, sine Rektör ve Dekan atakanlığına Prof. Said Kuran, Makine Fakültesi Dekan- Temmuz, maları. lığına Prof. Ratib Berber, Elektrik Fakültesi Dekanlı- 1944 ğına Prof. Fuad Kilink, Mimarlık Fakültesi Dekanlığına Prof. Emin Onat atanmıştır. 2 Ağustos Türkiye Zirai Donatım Kurumu umum müdürlüğüne atama yapılması Umum müdürlüğe Nuri Melan'ın 600 lira ücretle ta- RG yini 3 Ağustos Almanya ile siyasi ve iktisadi münasebetlerin kesilmesine dair TBMM kararı İngiltere Hükümeti tarafından vaki talebin, İngiltere RG ile aramızda (19 İlkteşrin 1939 tarihli) İttifak Muahedesi icaplarına uygun olduğu, Hükümetin verdiği izahat ve yapılan müzakereler neticesinde anlaşılmıştır. Hükümet teklifinin tasvibine 411 reyle yani mevcudun ittifakiyle karar verilmiştir. 3 Ağustos TBMM'de Başvekil ve Hariciye Vekili Şükrü Saraçoğlu tarafından irat olunan nutuk Saraçoğlu nutkunda İngiltere ile olan ittifakın geçmi- RG şini İtalyaya karşı tatbik edilen Sanction'lar ve bunu takibeden Lyon Anlaşması ile Akdeniz emniyeti konusundaki işbirliğine dayandırmaktadır. Almanya ve İtalya ittifakına karşı İngiltere ve Fransa tarafında yer alan Türkiye'nin 12 Mayıs 1939 İngiltere, 23 Haziran 1939 Fransa ile müşterek beyanname gerçekleştirdiği hatırlatılmaktadır. Savaş sırasında Türkiye'nin ittifak halinde bulunduğu ülkelerin savaşı kaybedeceği ve Türkiye'nin bu ittifaktan çekileceği zannedilmişse de Türkiye'nin bu ittifakına sadık davrandığını belirtmiştir. Balkan ülkelerini tek tek yenen Alman orduları en son Türkiye sınırına dayanmış ancak 1941 yılında Almanya ile yapılan Anlaşma sonucunda Almanaya ülkemize saldırmayacağını beyan etmiştir. Buna rağmen Türk-İngiliz ittifakı sarsılmamıştır. Ancak gelinen aşamada İngiltere, Amerika'nın da desteklediği üzere Almanya ile münasebetlerimizi kesmemizi istemektedir. Hükümetimiz bu talebi inceden inceye tetkik ederek bunun ittifak çerçevesi dahilinde ve haklı bulunduğunu görmüş ve müsbet cevabını Meclisin kabulüne arzetmeyi kararlaştırmıştır. Alacağımız bu karar bir harp kararı değildir. Bunun bir harp kararına münkalip olması veya olmaması karşı tarafın alacağı tavra bağlıdır. 3 Ağustos Yargıç ve savcı atamaları Hakim, hakim muavini ve müddeiumumi ve müddei- RG umumi muavini atamaları Kararname ile 38 atama yapılmıştır. 3 Ağustos İngiliz, Polonya ve Çek uy- Gedikli GRT Marwick'in mânia ağları işlerinde çalışruklu uzman görevlenditırılmak üzere 2. Yasak Bölgeye girip çıkmasına, İnrilmesi giliz Frederick Cecil Dixon'ın Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları'nda çalıştırılmasına, Polonyalı Cybulski'nin Eskişehir Çimento Fabrikasından sökülecekmakinelerin nakil işlerinde çalıştırılmak üzere 2. yasak bölgeye girmesine, Polonyalı Skulimovski Kazimierz'in Türkiye Demir ve Çelik Fabrikalarında çalışma izninin uzatılması ve aylık ücretlerinin artırılması ve Çek Wenzel Ryneş'in Amasya Belediyesi'nde Lokomotif montajı işinde çalıştırılmasına izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 106.57..17./ 27-124 1944 Yılı 549 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 3 Ağustos Almanya ile siyasi ve iktisadi münasebetlerin kesilmesinin etkileri. Falih Rıfkı Ulus Gazetesindeki yazısında bu kararı İngilizlerle olan dostluk anlaşması çerçevesinde alınmış olan olumlu bir karar olarak nitelendirmekte ve bu kararın zorlamayla alındığını düşünenleri de sert bir dille eleştirmektedir. Karar uyarınca Alman tebaasına topraklarımızı terketmeleri için 10 gün mühlet verilmiş, Almanya'daki tebaamız da geri çağrılmıştır. Almanlar kafileler halinde topraklarımızı terketmişlerdir. Öte yandan Üniversite kadrosunda vazife gören vaktile Almanya'dan getirilmiş olan 22 profesörün bunlardan bir kısmı Musevi bir kısmı da vatansız veya pasaportları alınmış olduğundan gitmelerinin mevzubahs olmadığı belirtilmiştir (Cumhuriyet 6 Ağustos). C, Ağustos, 1944; U, Ağustos, 1944 3 Ağustos Yayın toplatma Christian Windecke'nin Wie Stalin Wurde adlı eseri ile Fr.Tercümesi L Ascenisan de Staline du Seminaire au Kremlin adlı nüshasının yurda sokulmaması ve dağıtılmış nüshalarının toplatılması. BCA: 30..18.1.2/ 106.57..9./ 52-23 5 Ağustos Dahiliye Vekaleti Tetkik Göreve Abdulhalim Tevfik Alyot'un tayini. Heyeti Müşavirliğine atama 5 Ağustos Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti hukuk müşavirliğine atama 5 Ağustos Münakalat Vekaleti EskiEskişehir PTT bölge başmüdürlüğüne Hayri Oktay'ın RG şehir PTT bölge başmüdür- tayini. lüğüne atama 5 Ağustos İstanbul Deniz Komutanlığı İstanbul Deniz Komutanlığı'na Tüma. Said Halman, BCA: ve Harp Filosu Komutanlı- Harp Filosu Komutanlığı'na Tüma. Ali Ülgen atan- 30..11.1.0/ 169.21..17. ğı'na atamalar mıştır. 5 Ağustos Ziraat Vekaleti Veteriner İşleri Umum Müdürünün Bakanlık emrine alınması. Müdür Nabi Cevat Akkerman bakanlık emrine alın- BCA: 30..11.1.0/ mıştır. RG Hukuk müşavirliğine 100 lira maaşlı Şemsettin RG Akçaoğlu'nun tayini. 169.22..6. 7 Ağustos TCDD personel tüzüğüne ek tüzük yayımlanması. Devlet Denizyolları İşletme Umum Müdürlüğü me- RG murlarının tayin, tedbil, terfi, tecziye usulleriyle bunlara verilecek harcırah, tazminat ve tahsilatlar hakkındaki Nizamnamenin bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bir maddesinin kaldırılmasına ve bu Nizamnameye muvakkat bir madde eklenmesine dair Nizamname 8 Ağustos Bazı suçlardan mahkum bulunanların affına ve suçlardan maznun olanlar hakkında takibat yapılmamasına dair 4627 sayılı kanun Müteffik devletler tebaasından bulunan eşhas tarafın- RG dan siyasi ve askeri saik gayelerle ve işlenen suçlardan mahkum edilen suçluların cezaları bütün neticeleriyle affedilmiştir. 8 Ağustos Devlete ait matbaaların bir- İlgili kanunun muvakkat maddesinde yazılı müddet RG leştirilmesi hakkında 3558 beş sene daha uzatılmıştır. sayılı kanuna ek 4628 sayılı kanun 550 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 8 Ağustos Adliye memurları hakkında Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair RG 4629 sayılı kanun olan 3656 sayılı kanuna bağlı (1) numaralı cetvelin Adliye Vekaleti kısmında değişiklik yapılması hakkında kanun… Derece, unvan ve adetleri listede gösterilen memuriyetler eklenmiştir. 8 Ağustos Tapu memurlarına düzenleme hakkında 4630 sayılı kanun Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne da- RG ir olan 3656 sayılı kanuna bağlı (1) numaralı cetvelin Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü kısmında değişiklik yapılması hakkında … Derece, unvan ve adetleri listede gösterilen memuriyetler eklenmiştir. 8 Ağustos Diyanet memurları hakkında 4631 sayılı kanun Diyanet İşleri Reisliği Teşkilat ve Vazifeleri Hakkın- RG daki kanunda bazı değişiklikler yapılmasına dair 3656 sayılı kanunun üçüncü maddesine bir fıkra eklenmesi hakkında kanuna göre Diyanet İşleri Müşavere Heyeti azalarının tayinleri 3656 sayılı kanunun 6 ncı maddesi hükmüne tabidir. 8 Ağustos Gümrük muhafaza ve muamele sınıfı memurları teşkilatı hakkındaki kanun. 3944 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilme- RG sine dair 4632 sayılı kanun. 8 Ağustos Belediye istimlak kanunun 9 uncu maddesini değiştiren 4633 sayılı kanun 1939 tarihli ve 3710 sayılı kanunun 9 uncu madde- RG sinde yapılan değişiklikle kısmen istimlak olunan gayrimenkulün değer pahasının nasıl tayin edileceği belirlenmiştir. 8 Ağustos Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair olan 3656 sayılı kanuna ek 4634 sayılı kanun 3656 ve 3659 sayılı kanunlara tabi daire ve müesse- RG selerde mukavele ile profesör, öğretmen ve mütehassıs sıfatiyle müstahdem iken Türk vatandaşlığına kabul edilmiş veya edilecek olanların mukavelelerinin bitiminden sonra da devlet memuru olarak meslekleri dahilindeki vazifelerine devamları uygun görülecekler hakkında tatbik olunacak hükümler... 8 Ağustos Yabancı öğretim üyeleri Devlet öğretim kadrolarında çalıştırılacak yabancı pro- RG hakkında 4635 sayılı kanun fesör, öğretmen, mütehassıs ve ustalarla gelecek yıllara geçici mukaveleler akdi hakkında… On yılı geçmemek üzere gelecek senelere geçici mukaveleler akdine bu kurumların bağlı bulundukları vekiller mezundur. 8 Ağustos Muvakkat bir vazife ile yabancı memleketlere gönderilecek erata harçlık verilmesine dair 4636 sayılı kanun 8 Ağustos Askeri Memurlar Kanununda değişiklik yapılması 8 Ağustos İl memurlarına ilişkin 4638 Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne da- RG sayılı kanun ir olan 3656 sayılı kanuna ek 3888 sayılı kanunların tadili hakındaki 4446 sayılı kanuna bağlı (2) sayılı cetvelde değişiklik yapılmasına dair …. Vilayet memurları kısmına derece, adet ve ünvanları yazılı kadrolar eklenmiştir. RG Askeri Memurlar Kanununa bazı maddeler ilavesine RG ve 2505 sayılı kanunun 6 ve 7 nci maddelerinin ilgasına dair olan 3280 sayılı kanunun 1 inci maddesinin (B) fıkrasının değiştirilmesi ve bu fıkraya bazı hükümler ilavesi hakkında 4637 sayılı kanun 1944 Yılı 551 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 8 Ağustos Askeri personel aylıklarına ilişkin 4639 sayılı kanun Subay ve askeri memurların maaşlarına dair kanunda RG değişiklik yapılması hakkındaki 4600 sayılı kanunun 2 nci maddesine bir fıkra eklenmesine dair … Orgenerallik veya oramiralikte üç yıl hizmet etmiş olanlar 40 senelik fiili hizmet müddetini doldurmuş olmasalar da 100 lira aylık tazminatı ve yeniden üç seneyi ikmal edince ikinci yüz lira tazminatı alırlar. 8 Ağustos TCDD emekliliği hakkında 4640 sayılı kanun Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum RG Müdürlüğü Tekaüt Sandığı hakkındaki kanuna ek 4001 sayılı kanuna bir muvakkat madde eklenmesine dair 8 Ağustos Muamele Vergisi Kanununa bazı fıkralar eklenmesine dair 4641 sayılı kanun RG 8 Ağustos 16 ilçe kuruluşu hakkında 4642 sayılı kanun Yeniden 16 kaza teşkiline ve 3656 sayılı kanuna bağ- RG lı cetvel ile 1944 mali yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı (D) ve (L) işaretli cetvellerde değişiklik yapılmasına dair….. Kırıkkale, Şabanözü, Kurşunlu, Turhal, Çekerek, Çayeli, Kaman, Yatağan, Afşin, Devrekani, İvrindi, Çaycuma, Akyazı, Ulus, Taşova ve Alaçam kazaları teşkil edilerek bu kazalara ait kadrolar belirlenmiştir. 8 Ağustos Demiryollar ve limanlar inşaatı için gelecek yıllara geçici taahhütlere girişilmesi hakkında 4643 sayılı kanun Irak-İran hudutlarına müntehi olmak üzere yapılan RG inşaata 40, Sivas-Erzurum hattı için 40, MaraşGaziantep şube hatları için 10, Trabzon limanının inşaatı için 10 milyon taahhüte girişilmesi için Nafia Vekaleti yetkili kılınmıştır. 8 Ağustos Yurd müdafaası için üç yeni kanun çıkarılıyor. Düşmana karşı memleket içi silahlı müdafaa mükel- C, lefiyeti ihdas olundu. Eli silah tutan herkes ders ve Ağustos, talim görecek. Şehir, kasaba ve köylerin icabında tah- 1944 liyesi kanunu kabul edildi. Münakalat Vekaleti münakale, mürasele ve muharebe işlerini seferberlik vukuunda tedvire devam edecek. 9 Ağustos Kayseri'de isim değişikliği hakkında üçlü kararname Kayseri İncesu kazasına bağlı Karahisar nahiyesinin RG adı Yeşilhisar olark değiştirilmiştir. 9 Ağustos Tuğgeneralin emekliliğe sevki 9. Kolordu Şark Hudut Komutan Vekili Tuğg. Hüse- BCA: yin Sepe'nin mesleki yetersizliği sebebiyle emekliye 30..11.1.0/ 169.22..19. sevki. 10 Ağustos Sıhhat ve İçtimai Muavenet Teşkilat ve Memurin Kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi Bu kanuna bazı maddeler eklenmesine dair olan 4258 RG sayılı kanunda değişiklik yapılması hakkında 4645 sayılı kanunla bazı memuriyetler çıkarılmış ve yerlerine unvan ve adetleri yazılı memuriyetler konmuştur. 10 Ağustos PTT posta ücretleri hakkın- Posta Kanununa ek 2721 sayılı kanunun bazı madde- RG da 4646 sayılı kanun lerinin değiştirilmesi hakkında…. Kanun değişikliği posta ücretleri ile ilgilidir. 10 Ağustos PTT telefon ücretleri hakkında 4647 sayılı kanun 552 Yönetim Zamandizini Kaynak Telgraf ve Telefon Kanununa ek 2722 sayılı kanunun RG bazı maddelerinin değiştirilmesi hakkında… Kanun değişikliği ücretler ile ilgilidir. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 11 Ağustos Milli Korunma Kanunu’nda Milli Korunma Kanununun bazı maddelerinin değiş- RG değişiklik yapan 4648 sayı- tirilmesine ve ek maddelerin çıkarılmasına dair…. lı kanun Kanunun 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 20, 21, 22, 24, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 42, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68 ve 69 uncu maddeleri değiştirilmiştir. 11 Ağustos Yeniden yapılacak su işleri için gelecek senelere geçici taahhüt icrasına mezuniyet verilmesi hakkındaki 3132 sayılı kanuna ek 4649 sayılı kanun Su işleri için 3132 ve 4100 sayılı kanunlarla sarfına RG mezuniyet verilen 81 milyon liraya ilaveten Nafia bütçesine her sene konulacak tahsisatla karşılanmak üzere 40 milyon liraya kadar …. 11 Ağustos Askeri Muhakeme Usulü Kanunun 30 uncu maddesinin değiştirilmesi hakkında 4650 sayılı kanun Düzenleme 1631 sayılı kanunda yer alan Tümen, Ko- RG lordu, Ordu ve Başkomutanlık Askeri Mahkemelerini ilgilendiren 30 uncu maddede gerçekleştirilmiştir. Buna göre, her tümen ve muadili makam refakatinde binbaşıya kadar (binbaşı dahil) olanlarla, her kolordu ve muadili makam refakatinde albaya kadar (albay dahil) ve Genelkurmay Başkanlığı refakatinde, seferberlikte ordularda ve Başkomutanlık refakatinde ve fevkalade hallerde ordu ve ordu müfettişlerinde erden mareşala kadar (mareşel dahil) olanlarla muadili askeri şahısları ve askeri mahkemeye tabi diğer kimseleri muhakemeye salahiyetli lüzumu kadar mahkeme teşekkül eder. 11 Ağustos Devlet Memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair olan 3656 sayılı kanuna bağlı (1) sayılı cetvelin Ziraat Vekaleti kısmında değişiklik yapılması hakkında 4651 sayılı kanun Ziraat Vekaleti kısmına derece, adet ve ünvanları ya- RG zılı kadrolar çıkarılarak yeni kadrolar eklenmiştir. 11 Ağustos Harp Okulu birinci tabur 6 ncı bölükte 1011 numarada mukayyet Hüseyin oğlu Mahmut Okay'ın mahkum olduğu cezanın affına dair 4652 sayılı kanun Van vilayetinin Edremit köyünden Mahmut Okay'ın RG katileşmiş olan bir senelik ağır hapis cezası bütün hukuki neticelerine şamil olmak üzere affedilmiştir. 12 Ağustos Devlet Memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair olan 3656 sayılı kanuna ek 4644 sayılı kanun Kanuna bağlı (1) sayılı cetvelde yazılı memuriyetler RG Muvazenei Umumiyeye dahil dairelerin maaşlı teşkilat kadrolarına eklenmiş ve bu kadroların ihtisas mevkileri bağlı (2) sayılı cetvelde gösterilmiştir. 12 Ağustos Bazı milletvekilerinin teşrii Mardin belediye reisliğinde bulunduğu sırada vazife- RG masuniyeti hakkında TBMM sini suistimalden suçlu sanılan Mardin mebusu Dr. Kararları Aziz Uras'ın teşrii masuniyeti meselesinin bahis mevzuu olamayacağı anlaşılmış ve bu itibarla buna ait dosyanın Başvekalete iadesine karar verilmiş, vazifesini ifa ettiği sırada belediye tahsildarını darp ve tahkir etmekten suçlu sanılan Çorum mebusu İsmet Eker'in dosyasının devre sonuna bırakılmasına karar verilmiştir. 1944 Yılı 553 G. Ay Olay/Mevzuat 12 Ağustos Sivas, İsparta, Bingöl, Ela- Elazığ valisi Necmettin Ergin Sivas, Sivas valisi Naci RG zığ, Yozgat ve Ordu'ya vali Kıcıman İsparta, Isparta valisi Rıfat Şahinbaş Bingöl, atamaları Bingöl valisi Halis Ergün Elazığ, Yozgat valisi Saip Okay Ordu, Ordu valisi Sadri Aka Yozgat valiliğine tayin edilmiştir. 12 Ağustos Kaymakam atamaları Kandıra, Sındırgı, Bahçe, Havza, Torbalı, Bozüyük, RG Şırnak, Beyşehir, Gümüşhacıköy, Pınarbaşı, Karacabey, Birecik, Gediz, Demirci, Yeşilova, Kemah, Göle, Şemdinli, Doğubayazıt, Muradiye, Patnos, Hınıs, Bünyan, Karlıova ve Çumra kaymakamlıklarına yapılan tayinler. 12 Ağustos Dahiliye Vekaleti neşriyat müdürlüğüne atama 4618 sayılı kanunla kurulan Neşriyat Müdürlüğüne RG Nihat Yalkut'un naklen tayini. 12 Ağustos Malatya, Çorum ve Hatay'a Malatya mektupçusu Zeki Atasoy Zonguldak, Çorum RG mektupçu atamaları mektupçusu Yaver Soydaş Malatya, Hatay mektupçusu Hüseyin Turhan Çorum mektupçuluğuna naklen tayini. 12 Ağustos Niğde ve Kayseri'de idari bağlılık değişikliği hakkında üçlü kararname Niğde vilayeti merkez kazasına bağlı Araplı, RG Ovaçiftliği, Çadırkaya, Musahacılı köyleri Kayseri vilayeti İncesu kazasının merkez nahiyesine bağlanmışlardır. 12 Ağustos Ordu Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğüne atamalar Ordu'ya Dr. Cemil Şencan'ın tayini. 14 Ağustos Devlet Memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne dair olan 3656 sayılı kanuna bağlı (1) sayılı cetvelin AdliyeVekaleti kısmında değişiklik yapılması hakkında 4653 sayılı kanun Adliye Vekaleti kısmına derece, adet ve ünvanları RG yazılı memuriyetler çıkarılarak yeni memuriyetler eklenmiştir. 14 Ağustos 4654 sayılı memleket içi düşmana karşı silahlı müdafaa mükellefiyeti kanunu Fevkalede hallerde ve seferde havadan kıta indirme- RG lerine, paraşütçülere ve denizden çıkarmalara ve hudutlara sızmalara karşı o mahallin 15 kilometre çevresi içinde bulunan 16 yaşını bitirmiş ve 60 yaşını ikmal etmemiş vatandaşlar ihtiyaca göre silahlı mukavemet etmekle mükellef tutulurlar. Yaş haddi kadınlar için yirmi ile kırk beş arasıdır. 14 Ağustos Münakalat Vekaletinin hazarda idare etmekte olduğu münakale ve muhabere vu mürasele işlerinin umumi veya kısmi Seferberlik halinde ve fevkalade hallerde ne suretle ifa edileceğine dair 4655 sayılı kanun Bu gibi hallerde memleket müdafaası istek ve ihti- RG yaçları ön planda tutulur. 14 Ağustos Şehir, kasaba ve köylerin lüzumunda tahliye veya seyrekleştirilmesi hakkında 4656 sayılı kanun Bu yerlerdeki halk, canlı ve cansız vasıta, eşya ve RG malzeme, resmi dairelerle bilumum müesseselerin para ve her türlü menkul kıymetleri, lüzumu ve nakli kabil evrak ve eşyası İcra Vekilleri Heyeti karariyle kısmen veya tamamen tahliyeye tabi tutulabilir. 554 Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 15 Ağustos Sınırların yönetimi hakkında tüzük Hudut teşkilatının vazifelerine ve gümrük muhafaza RG teşkilatının kaçakçılığın men ve takibi hususunda mıntıkalarındaki valilerle vazife münasebetlerine dair Nizamnamenin 9 uncu maddesinin değiştirilmesi hakkında nizamname… Hudutlardaki vilayetlerde, valinin riyasetinde vilayet jandarma komutanı, gümrük muhafaza tabur komutanı, olmayan yerlerde muhafaza müdürü, emniyet müdürü veya amirinden mürekkep bir hudut heyeti teşkil olunur. 16 Ağustos Türkiye Zirai Donatım Kurumuna atamalar İdare meclisi reisliğine 600 lira maaşla Tevfik RG Tarman, azalıklara 400 lira ücretle Nesip Karaçay, Salih Ekim, Kadri Mesut Evren; Salih Ekim'den açılan Toprak Mahsulleri Ofisi idare heyeti azalığına Dr. Kemalletin Bayülken 400 lira ücretle tayin olmuştur. 16 Ağustos Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu azalıklarına atamalar Müddetleri bitmiş Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu RG reisliğine Süreyya Genca azalıklarına Cemil Tlabar, Yusuf Ziya Özer ve Rıdvan Taşkın tayin olunmuştur. 16 Ağustos Veteriner işleri umum müdürünün vekalet emrine alınması Ziraat Vekaleti veteriner işleri umum müdürü Naki RG Cevat Akerman'ın görülen lüzuma binaen… 16 Ağustos PTT meslek okulu müdürülüğüne atama Münhal buluna PTT meslek okulu müdürlüğüne Halit RG Gürol'un tayini. 16 Ağustos Münakalat Vekaleti liman hizmetleri dairesine atama Liman hizmetleri dairesi liman şubesi kontrol müdü- RG rü Hikmet Ilgaz liman hizmetleri daire reisliğine terfian tayin olmuştur. 16 Ağustos İngiliz uzman görevlendirilmesi John Norman Burns'un Türkiye Demir ve Çelik Fab- BCA: rikaları Kurumu'nda 2 yıl daha çalıştırılmasına izin 30..18.1.2/ 106.59..6./ verilmesi. 27-128 17 Ağustos İzmir Ödemiş'te müstakil muhtarlık kurulması hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi İzmir vilayeti Ödemiş kazasının Kiraz nahiyesi mer- RG kezi olan Kiraz köyüne bağlı Hisar mahallesi Hisar adiyle müstakil muhtarlık haline konulmuştur. 19 Ağustos Memur Şeref Yılmaz'ın Bakanlık emrine alınması. Arşiv kaynakları, bu işlem hakkında başka bilgi ver- BCA: 30..11.1.0/ memektedir. Amasya'da yerleşme adı değişikliği Amasya'nın Alevi köyü ve istasyonun adının Suluca BCA: 30..11.1.0/ olarak değiştirilmesi. Hariciye Vekaleti Şube Müdürünün Bakanlık emrine alınması. Şube müdürü Nuri Sabit Akça vekalet emrine alın- BCA: 30..11.1.0/ mıştır. 19 Ağustos 19 Ağustos 169.24..2. 169.24..7. 169.24..1. 21 Ağustos Çanakkale'de müstakil muh- Çanakkale vilayeti Lapseki kazası Mecidiye köyüne RG tarlık kurulması hakkında mahalle olarak bağlı Hacıömerler köyü müstakil Dahiliye Vekaleti tamimi muhtarlık haline getirilmiştir. 21 Ağustos Ordu'da köy kurulması hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi Ordu vilayeti merkez nahiyesinin Gökova köyüne RG bağlı Alınca, Kireççik, Serkük mahalleleri birleştirilerek Alınca adıyla müstakil köy haline getirilmiştir. 1944 Yılı 555 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 21 Ağustos İsviçre uyruklu uzman görevlendirilmesi Gösta Körner'in Sivas'ta kurulacak Lastik Fabrika- BCA: 30..18.1.2/ sı'nda çalıştırılmasına izin verilmesi. 23 Ağustos Diyanet İşleri Reisliği müşavare heyeti azalığına atama Müşavere heyeti azalığına Abdulhalim Sabit Şibay ve RG Hasan Hüsnü Erdem'in tayinleri. 23 Ağustos Bilecik'te idari bağlılık değişikliği hakkında üçlü kararname Bilecik vilayeti Osmaneli kazasının merkez nahiyesi- RG ne bağlı Kaynarca köyü Bursa vilayeti İznik kazasına bağlanmıştır. 24 Ağustos Mülkiye müfettişliğine atama Açık bulunan birinci sınıf müfettişliğe Feyzullah RG Sacit Ülkü'nün tayini. 24 Ağustos Emniyet müdürlüklerine ata- Ankara emniyet müdürlüğü birinci şube müdürlüğüne RG ma Ekrem Anıd, emniyet umum müdürlüğü emniyet amirliğine Nail Özata, Bilecik'e İhsan Çetinkaya, emniyet umum müdürlüğüne Tevfik Çetinel, Hasan Fehmi Karabekir Balıkesir, Selim Kaltakkıran emniyet umum müdürlüğü, Mahmut Hamdi Onur, Hüseyin Dağlı İstanbul, Ekrem Öztoktay Elazığ ikinci sınıf emniyet amirliğine, Lütfi Burcu Polis Enstitüsü dahiliye müdürlüğüne, Hüseyin Akdoğan İslahiye emniyet amirliğine tayin olmuştur. 24 Ağustos Şube müdürlerinin vekalet emrine alınması 24 Ağustos Sait Ergin'e fahri maliye müfettişliği ünvanı verilmesi 24 Ağustos Marmara Üssü Bahri ve Kocaeli Müstahkem Mevki Komutanlığı'na atama Göreve Tuğa. İhsan Özel atanmıştır. 24 Ağustos Askeri atamalar Genelkurmay Başkanlığı Adli Müşavirliği, 1., 2. ve BCA: 3. ordu müfettişlikleri, 1. Kolordu Komutanlığı ve İs- 30..11.1.0/ tanbul 2 Nolu Sıkıyönetim Mahkemesi'ne yapılan ta- 169.25..2. yinler. 24 Ağustos Çeşitli komutanlık ve örfi idare mahkemelerine yapılan tayinler. 24 Ağustos Vichy elçiliğinin kaldırılması Merkezi Vichy'deki Fransız devletinin fiili ve hukuki BCA: hiçbir mevcudiyeti kalmadığından Ankara'daki Fran- 30..18.1.2/ sız Büyükelçiliği ile Vichy'deki Türkiye Büyükelçili- 106.61..9. ği'nin temsil yetkisinin kaldırıldığı. 25 Ağustos Balıkesir'de idari bağlılık değişikliği hakkında üçlü kararname Balıkesir vilayeti Gönen kazasının Buğdaylı nahiye- RG sine bağlı Çirkinçavuş köyü aynı vilayetin Bandırma kazası Edincik nahiyesine bağlanmıştır. 25 Ağustos Amasya'da isim değişikliği hakkında üçlü kararname Amasya vilayeti merkez kazası dahilindeki Alevi kö- RG yü ve istasyonun adı Suluca olarak değiştirilmiştir. 556 Yönetim Zamandizini Kaynak 106.60..2./ 27-120 Hariciye Vekaletinde merkezde şube müdürü Nuri RG Sabit Akça ve Şeref Yılmaz görülen lüzum üzerine … RG BCA: 30..11.1.0/ 169.25..5. BCA: 30..11.1.0/ 169.24..19. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 25 Ağustos Vali yardımcısı, mektupçu ve kaymakam atamaları Mazlum Yegül Diyarbakır vali muavinliği, Yusuf RG Acar Dahiliye Vekaleti zat işleri umum müdürlüğü şube müdürlüğü, Faruk Beydeşman Kurtalan, Zühtü Üner Hassa, kaymakamlığına tayin edilmiş ve Kastamonu maktupçusu Şeref Ayyıldız ile Siirt mektupçusu Ramiz Batuk vekalet emrine alınmışlardır. 25 Ağustos Gümrük ve İnhisarlar Vekaletine atamalar Feridun Tokay zat ve sicil işleri umum müdürlüğü, RG Sinan Önbulak gümrükler umum müdür muavinliğine tayi olmuştur. 26 Ağustos Diyarbakır'da köy kurulması, isim ve idari bağlılık değişikliği hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi Diyarbakır vilayeti içinde yeniden kurulan 5 köyün RG köylerimiz arasına alınması, Bismil kazasına bağlı Kürt Arslanoğlu köyünün adının Yukarı Arslanoğlu olarak değiştirilmesi vilayet merkez kazasına Mermer nahiyesine bağlı Zeydikan köyünün bu nahiyeden alınarak Diyarbakır merkez nahiyesine verilerek manevi şahsiyeti kaldırılmış ve yeniden teşkil edilen Kartaltepe köyüne ilhak olunmuştur. 28 Ağustos Adli yönetimde atamalar Hakim, hakim muavini ve müddeiumumi ve müddei- RG umumi muavini atamaları… Çok sayıda atama yapılmıştır. 28 Ağustos Çankırı'da sınır belirlenme- Çankırı vilayetinin Yapraklı nahiyesinin Köşlüpınar RG si hakkında Dahiliye Veka- mevkiinde Bozkır adiyle kurulmuş olan köy Yapraklı leti tamimi nahiyesi idari hududu dahlinde olmayıp vilayet merkez nahiyesi hududu içinde kurulmuştur. 28 Ağustos 24. Tümen Komutanlığı'na ve Ordu Dairesi Başkanlığı'na atama 24. Tümen Komutanlığı'na Tümg. Asım Altuğ, Ordu BCA: Dairesi Başkanlığı'na Neşet Akmanlar atanmışlardır. 30..11.1.0/ Din dersi kursları sorunu Tasviriefkar gazetesinin Edirne'de Evkaf İdaresi'nin BCA: Din Dersleri Kursları Faaliyete Geçti başlıklı haberi- 30..10.0.0/ 192.318.. nin asılsız olduğu. 28 Ağustos Kaynak 170.26..1. 27/229106 30 Ağustos Orduda terfiler. Korgeneralliğe terfi edenler: Tümgeneral Fahri Be- C, len, M. Muzaffer Tugsavul, M. İzzet Aksalur, Ağustos, Mahmud Berköz, Asım Tınaztepe, H. Nazmi Güven. 1944 Tümgeneralliğe terfi edenler: Tuğgeneral Ömer İskender Erdemer, Galib Ulaş, Abdulkadir Seven, H. Rifat Öztorun, Refik Düzgören, Sami Orberk, Kamil Başakçıoğlu, Hüsnü Odabaşıoğlu.... 31 Ağustos 51. Tümen Komutanlığı'na atama Göreve Tümg. Şükrü Kanatlı atanmıştır. 1 Eylül Toprak Mahsulleri Ofisi Açık bulunan müdürlüğe Yerli Mallar Pazarları RG Umum Müdürlüğüne atama Umum Müdürü Hamit Koray'ın 600 lira ücretle, İdare meclisi reisliğine Faik Üstün ve azalığa Hüseyin Kadri Sav, Ziraat Vekilliği azalağına emekli tümgeneral Mazlum Baysan ve Maliye Vekilliği azalığına Dr. Kemalletin Bayülke'nin tayini. 1 Eylül Akbaba’yı kapatma isteği BCA: 30..11.1.0/ 170.26..3. Akbaba dergisinin halkın hükümete olan itimadını BCA: sarsacak yayınlarda bulunduğu için geçici olarak ka- 30..10.0.0/ 86.571..12./ patılma isteği. 8685 1944 Yılı 557 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 2 Eylül Türkiye Zirai Donatım Kurumuna atamalar Umum müdür muavinliklerinden birine Mithat Beyat'ın RG tayini. 3 Eylül Memurlara ayni yardım ya- Bütün memur ve müstahdemlere Temmuz, Ağustos C, Eylül, pılması. ve Eylül ayları için 45 lira verilecek. Bu paradan 1944 mahsubu yapılmak üzere 120 kuruştan 6'şar kilo şeker, 42 kuruştan 12 kilo has un dağıtılacak. 4 Eylül 23. Tümen Komutanlığına atama Göreve Tümg. Zeki Erkmen atanmıştır. 5 Eylül 16 kaza sınırlarının tesbiti hakkında Bakanlar Kurulu Kararnamesi 4642 sayılı kanunla kurulmuş olan kazalarla ilgili ka- RG rarnamedir. 5 Eylül İslami propogandaya ilişkin Hafız Naci Gürses'in Nurlu Yol adlı kitabının İslami BCA: rapor propaganda yaptığı ve rejime karşı antipati uyandıra- 30..10.0.0/ 86.571..8./ cağına dair rapor. BCA: 30..11.1.0/ 170.26..10. 8686 5 Eylül Tan’a yeniden yayım izni Bakanlar Kurulu Kararıyla geçici bir süre için kapa- BCA: tılan Tan gazetesinin Halil Lütfi Dördüncü tarafından 30..10.0.0/ 85.561..21./ yeni bir surette yayınına izin verilmesi. 85304 6 Eylül Memur ve müstahdemlere yardım hakkında Temmuz, Ağustos ve Eylül 1944 aylarına ait yardı- RG mın aylık tutarlarının 15'er lira olarak tespiti. 6 Eylül Kaymakam atamaları Necati Durdağ Hizan, Nafi Tamer Genç, Mehmet RG Varınlı Tuzluca, Hüseyin Alan Baykan, Yakup Akman Mazıdağı, Namık Seçgin Malazgirt, Şevket Esen Harran, Hilmi Tozyılmaz Çaycuma kaymakamlığına tayin edilmiştir. 6 Eylül Dahiliye Vekaleti vilayetler Açık bulunan vilayetler idaresi umum müdür mua- RG umum idaresi müdür mua- vinliğine Halil Olgaçay'ın tayini. vinliğine atama 6 Eylül Maarif Vekaleti teftiş heye- Dördüncü sınıf müfettişliğe Kamil Su'nun tayini. tine atamalar 6 Eylül İsviçre uyruklu profesör görevlendirilmesi RG Walter Henne'nin İstanbul Teknik Üniversitesi'nde BCA: 30..18.1.2/ profesör olarak çalıştırılmasına izin verilmesi. 106.62..12./ 27-133 7 Eylül İstanbul müşavir avukatlarından Rasim Esmerer'in İzmir Muhakemat müdürlüğüne tayini. 7 Eylül Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti teftiş heyeti reisliği ve gümrükler umum müdürlüğüne atama 7 Eylül Aydın'da isim değişikliği Aydın merkez kazasına bağlı Ahır köyü adının RG hakkında Dahiliye Vekaleti Kardeşköy olarak değiştirilmesi tamimi 558 Yönetim Zamandizini RG Müsteşar muavinliğine teftiş heyeti reisi Cemil Batır, RG onun yerine Pertev Duru ve gümrükler umum müdürlüğüne Celadet Barbarosoğlu'nun tayini. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 7 Eylül Akçadağ'da köy kurulması Akçadağ kazasının Doğanşehir nahiyesine bağlı Polat RG hakkında Dahiliye Vekaleti belediyesi sınırı içerisindeki Mızgı mahallesi Mızgı tamimi adiyle müstakil köy haline getirilmiştir. 8 Eylül Siirt emniyet müdürünün vekalet emrine alınması Görülen lüzuma binaen Siirt vilayeti emniyet müdürü RG vekili Mithat Afşin vekalet emrine alınmıştır. 8 Eylül Diyarbakır, Urfa ve Maraş jandarma komutanlıklarına atamalar. J. Alb. Asım Batur Diyarbakır, J. Yrb. Kenan Sök- BCA: men Urfa ve J. Yrb. Cevat Ergenekon Maraş jandar- 30..11.1.0/ 170.26..17. ma komutanlıklarına atanmışlardır. 8 Eylül Turancıların mahkemesi görülmeye başlandı. Hükümeti devirmek için gizli cemiyet kuran 23 kişi- C, Eylül, nin muhakamelerine Örfi İdare Mahkemesi'nde baş- 1944 landı. Cumhuriyet gazetesi dava sürecini takip ederek hergün yayımladı. 9 Eylül Askeri personel taşıtları Ordu ve jandarmaya mensup Subaylarla Eratın vesair RG hakkında 4657 sayılı kanun binek hakkı olanların kendi malı bineklerinin ve orduya alınan ahali nakliye vasıtalarının ödenmesine dair 1471 sayılı kanunun dördüncü maddesinin değiştirilmesi hakkında…. Hayvanların bedeli temlik mazbatalarındaki kıymet üzerinden ödenir. 9 Eylül İspirto ve ispirtolu içkiler İspirto ve ispirtolu içkiler hakkındaki 4250 sayılı ka- RG hakkında 4658 sayılı kanun nunun 21 inci maddesinin değiştirilmesi hakkında yasa 9 Eylül Avukatlık Kanunun muvakkat sekizinci maddesinde yazılı müddetin uzatılması hakkında 4659 sayılı kanun 10 Eylül İzmir Yüksek Ticaret Okulu dün Maarif Vekilinin nutku ile açıldı. 11 Eylül Finlandiya ile Anlaşma Türkiye-Finlandiya Ticaret ve Tediye Anlaşmasının 1 RG Mayıs 1945 tarihine kadar bir sene müddetle temdidi hakkında 4660 sayılı kanun 11 Eylül Macaristan ile anlaşma Türk-Macar Ticaret ve Tediye Anlaşmalariyle mer- RG butlarının kabul ve tasdikı hakkında 4661 sayılı kanun 11 Eylül Romanya ile anlaşma Türk-Romen Ticaret ve Tediye Anlaşmalariyle mer- RG butlarının 15 Mayıs 1944 tarihine kadar temditleri hakkında teati olunan mektupların kabul ve tasdikına dair 4662 sayılı kanun ve Türk-Romen Ticaret ve Tediye Anlaşmasiyle merbutlarının kabul ve tasdikı hakkında 4663 sayılı kanun 12 Eylül 4664 sayılı Adli Sicil Kanunu Adliye Vekilliği tarafından bu kanun hükümlerine RG göre merkezde bir adli sicil tutulur. Türk mahkemlerinden verilip katileşen bütün mahkumiyet hükümleriyle Fer'i cezalar dahil emniyet tedbirlerine mütaallık kararlar; Türk kanunlarına göre suç teşkil eden bir fiilden dolayı Türk vatandaşları hakkında yabancı bir devlet mahkemesince verilerek katileşen ve resmen bildirilen mahkumiyet hükümleri, Türkiye Devletinin şahsiyetine karşı işlenen bir cürümden ve- Düzenleme ile 3499 sayılı kanunun beşinci maddesi RG hükümlerinin tatbikı 18.1.1948 tarihine tehir edilmiştir. C, Eylül, 1944 1944 Yılı 559 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak ya kadın veya çocuk ticaretinin men'ine dair kanunlar ve sahte para imalinin men'ine mütaallık milletlerarası mukaveleler şümulüne giren suçlardan dolayı yabancı bir devlet mahkemesince verilip katileşen ve resmen Türkiye Hükümetine bildirilen mahkumiyet hükümleri ile kanunun 3. maddesinde sayılan tali kararlar ve diğer hususlar adli sicile geçirilir. 12 Eylül Diyanet danışmanının dergisi hakkında Diyanet İşleri Müşavere heyeti azasından Prof. Yu- BCA: suf Ziya Yürükan'ın Kutlu Bilgi adlı mecmuasında 30..10.0.0/ 86.571..10./ dini propaganda yapıldığı. 8687 13 Eylül Ordu, Yozgat, Diyarbakır, Bingöl, Trabzon ve İçel Sıhhat ve İçtimai Muvanet Müdürlüklerine atamalar Orduya Dr. Tevfik Demirok, Yozgat'a Dr. Tevfik RG Öğüt, Diyarbakır'a Dr. Sami Orer, Bingöl'e Dr. Şükrü Göksu, Trabzon'a Cemil Şencan, İçel'e Haşim Sirman tayin olunmuştur. Bu kararname bir yer değişikliğidir. 14 Eylül Dahiliye Vekaleti Tetkik Heyeti'ne atama Müşavirliğe Mülkiye Müfettişi Sıddık Tümerkan'ın RG naklen tayini. 14 Eylül Kastamonu, Erzurum, Seyhan ve Muğla'da idari bağlılık değişikliği ve nahiye kurulması hakkında üçlü kararname. Kastamonu vilayeti Kargı kazasına bağlı Hacıçayı, RG Yalmansaray, Yaylacılı köyleri Sinop vilayeti Boyabat kazasına, Ağrı vilayeti Tutak kazasına bağlı Osinasi, Kolman, Mollaosman, Taşankomu, İsakomu, Mevalininkomu ve Çepi köyleri Erzurum vilayeti Karayazı kazasının Elmalıdere nahiyesine bağlanması, Seyhan vilayeti Osmaniye kazası dahilinde 6 köyü ihtiva eden Toprakkale ve Muğla vilayeti Bodrum kazası dahilinde merkezi Müsgebi köyü olmak üzere 17 köyü ihtiva eden Müsgebi nahiyesinin kurulması. 14 Eylül Münakalat Vekaleti Zat İşleri ve Sicil Müdürlüğüne atama Devlet Demiryoları ve Limanları İşletme Umum Mü- RG dürlüğü Haydarpaşa Liman Başmüfettişliğinde 300 lira ücretle çalışan Surui Devrimer'in 80 lira maaşla tayini. 14 Eylül Antalya mebusu Nurullah Esad Sümer Maliye Vekili oldu. C, Eylül, 1944 15 Eylül Hariciye Vekilliğine Trabzon Mebusu Hasan Saka'nın tayini. RG 15 Eylül Maliye Vekili Elazığ Mebusu Fuat Ağralı'nın sıhhi vaziyetinden dolayı istifası ve istifasının kabulü. RG 16 Eylül Edirne tapu sicil müdürünün vekalet emrine alınması Edirne Grupu Tapu Sicil Müdürü Seyfettin RG Künman'ın görülen idari lüzuma binaen vekalet emrine alınması. Aynı kişi bu göreve 1944 yılı içinde getirilmişti. 16 Eylül Konya'da sınır belirlenmesi Konya vilayetinin merkez kazasına bağlı Yarma na- RG hakkında üçlü kararname hiyesinin Ovakavağı köyü ile Çumra kazasının Karkın köyü arasında mera yüzünden çıkan anlaşmazlığın giderilmesi. 560 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 16 Eylül Sinop, Diyarbakır, Kastamonu ve ve Kocaeli'ye mektupçu atamaları Talat Yetgin Sinop, Nihat Torumtay Diyarbakır, İzzet RG Kılavuz Kastamonu, Hüsnü Arı Kocaeli mektupçuluğuna tayin edilmiştir. 16 Eylül Maliye Vekaletinde atamalar Başhukuk müşavirliği ve muhakemat umum müdür- RG lüğüne Sadık Arda'nın tayini. 18 Eylül Dışişleri kadrolarına ilişkin 4655 sayılı kanun Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne da- RG ir 3565 sayılı kanuna bağlı (1) sayılı cetvelin ve 1944 mali yılı muvazenei Umumiye Kanununa bağlı (L) işaretli cetvelin Hariciye Vekaleti kısımlarının değiştirilmesi hakkında… Kanunla yeni kadrolar eklenmiştir. 18 Eylül Dışişleri kadroları hakkında Hariciye Vekaleti Teşkilatı hakkındaki 3312 sayılı RG 4666 sayılı kanun kanuna bağlı 2 sayılı cetvelde değişiklik yapılmasına dair Kanunla 2 sayılı cetvel kaldırılmış ve yerine kanuna bağlı cetvelde gösterilen temsil tahsisatı kadrosu konmuştur. 18 Eylül Nakil vasıtaları hakkında Elçiliklere mahsus otomobiller için tayin edilmiş olan RG 3827 sayılı kanuna ek 4667 satın alma bedeli ve asgari istimal müddeti Hariciye sayılı kanun Vekilinin teklifi üzerine İcra Vekilleri Heyetince tesbit olunur. 18 Eylül Gümrük Muhafaza Genel Komutanlığı, 3. Ordu Müfettişliği Askeri Temyiz Mahkemesi Üyeliğine atamalar Askeri Hakim Sıtkı Kalay Gümrük Muhafaza Genel BCA: Komutanlığı, Turhan Ayata 3. Ordu Müfettişliği em- 30..11.1.0/ rine ve Kazım Oran Askeri Temyiz Mahkemesi Üye- 170.29..3. liğine atanmışlardır. 18 Eylül İçişleri üst kademelerine atamalar Dahiliye Vekaleti Tetkik Heyeti Müşavirliği, Mülki- BCA: ye Başmüfettişliği, Sivas, İzmir idare heyeti üyelikle- 30..11.1.0/ rine yapılan tayinler ile Manisa İdare Heyeti üyesi 170.26..17. Hikmet Soyman'ın merkeze alınması. 23 Eylül 4642 sayılı kanunla yeniden 16 kaza kurulması hasebiyle tasarruf edilen nahiye kadrolarından 10 nahiye kurulması hakkında Bakanlar Kurulu Kararnamesi Aydın-Umurlu, İçel-Tarsus-Yenice, İstanbul-Beşiktaş- RG Ortaköy, Konya-Cihanbeyli-Kulu, Manisa-DemirciYarbasan, Trabzon-Akçaabat-Derecik, Çoruh-YusufeliErsis, Ankara-Çankaya-Bahçelievler, Yozgat-SorgunEymir, Maraş-Elbistan-Nurhak adlariyle yazılı köyleri ihtiva etmek üzere yeniden 10 nahiye kurulmuştur. 23 Eylül Şiir kitabına ilişkin görüş H. Avni Dökmeci'nin Avuç adlı şiir kitabının genç BCA: 30..10.0.0/ neslin duygu ve düşüncelerine kötü etki edeceği. 86.571..11./ 8687M 25 Eylül Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Fakültelerine paralı ve yatılı talebe alınmasına dair 4668 sayılı kanun 25 Eylül Muhasebei Umumiye Kanunun 77 nci maddesinin değiştirilmesi hakkında 4669 sayılı kanun RG Başvekalet bütçesinin mesture tertibiyle Gümrük ve RG İnhisarlar Vekaleti, Emniyet ve Orman Umum Müdürlükleri bütçelerinin istihbarat tertiplerine ait ita ve tediye emirleri mesul vekil ile Maliye Vekili ve Başvekil taraflarından müştereken imza edilmiş bir kararnameye müsteniden tanzim olunur. 1944 Yılı 561 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 25 Eylül Yeniden radyo istasyonları İcra Vekilleri Heyetince kararlaştırılacak yerlerde ye- RG kurulmasına dair 4670 sayı- niden kurulacak radyo inşası, tesisi ve mevcut istaslı kanun yonun esaslı tevsi, tadil ve islahı için 5.500.000 liraya kadar 1945 ve 1946 yıllarına geçici taahhütlerle girişmeğe Başvekil memurdur. Bu işlere ait teknik tesisat 2490 sayılı Artırma Eksiltme ve İhale Kanunu ve tadilleri hükümlerine tabi değildir. 26 Eylül Aydın, Manisa ve Kayseri'- Torul kazasının Kürtün nahiyesine bağlı Kuşluk, RG de köy kurulması hakkında Gümüşhacıköy kazasının Hamamönü nahiyesine bağDahiliye Vekaleti tamimi lı Akpınar köyünün Güllüce mezrası, Manyas kazasının Darıca nahiyesine bağlı Ören köyünün Karakabağaç mahallesinin Karaağaç, Aydın vilayetinin Nazilli kazasının Kuyucak nahiyesi Kayran köyüne bağlı mahallelerin Yaylalı adiyle müstakil köy haline getirilmesi. 26 Eylül Aydın ve Kayseri'de idari bağlılık değişikliği hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi Aydın vilayetinin Çine kazasının Akçaova nahiyesine RG bağlı Dalip köyü aynı kazanın karpuzlu nahiyesine, Kayseri vilayeti Bünyan kazasının Akkışla nahiyesina bağlı Koyunaptal köyü Bünyan kazası merkez nahiyesine, Aydın vilayeti Nazilli kazasının Kuyucak nahiyesine bağlı Geneviş köyünün manevi şahsiyeti kaldırılarak mahalle halinde aynı nahiyenin Çobanisa köyüne bağlanmışlardır. 27 Eylül Devlet matbaası müdürlüğüne atama Müdürlüğe Orhan Çapçı, neşriyat ve müdevvenat RG umum müdür muavinliğine Haluk Göreli tayin olunmuştur. 27 Eylül Aydın, Denizli ve Kayseri'- Aydın vilayetinin Nazilli kazasına bağlı Çatak köyü RG de idari bağlılık değişikliği Denizli vilayetinin Buldan kazasına, Kayseri vilayeti hakkında üçlü kararname Develi kazasının Tomarza nahiyesine bağlı 7 köy vilayet merkez kazasının Talas nahiyesine bağlanmışlardır. 27 Eylül İçişleri atamaları Dahiliye Vekaleti Tetkik Heyetine, bazı vilayetlerin RG idare heyeti azalığına atamalar ile bir idare heyeti azasının vekalet emrine alınması….. Tetkik Heyeti müşavirliğine Hayri Orhun, Mülkiye Başmüfettişliğine eski Urfa valisi Hasip Koylan, Sivas idare heyeti azalığına Hikmet Akman, İzmir idare heyeti azalığına Fuat Yurttaş'ın tayini ve Manisa idare heyeti azasından Hikmet Soyman'ın vekalet emrine alınması. 27 Eylül Kaymakam ve mektupçu atamaları Osman Nuri Yılmaz Kaman, Halit Aksoy Turhal RG kaymakamlığına ve Manisa mektupçusu Cevdet Anday'ın Erzincan mektupçuluğuna tayini. 27 Eylül Maliye Vekaleti bütçe ve kontrol umum müdürlüğüne atama Bütçe ve mali kontrol umum müdür muavinliğine RG Emin Denli'nin tayini. 27 Eylül Turancı şiir kitabı Mehmet Şükrü Sarı tarafından yazılan Zaman adlı BCA: 30..10.0.0/ şiir kitabında turancılık propogandası yapıldığı. 86.572..1./ 8688 29 Eylül 562 Maarif müdürlüklerine atamalar Yönetim Zamandizini Kırşehir maarif müdürlüğüne Ferit Çamoğlu'nun 35 RG lira maaşla tayini. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 29 Eylül Münakalat Vekaleti Teftiş Heyetine atama İkinci sınıf müfettişliğe Lütfi Kırıkkanat 50 lira ma- RG aşla tayini. 29 Eylül Ekmek istihakının artırılması. Çocukların ve büyüklerin istihakı 300 gramdan 375 C, Eylül, grama, ağır işçilerin de 600 gramdan 750 grama çıka- 1944 rıldı. 30 Eylül Siirt'te idari bağlılık değiSiirt vilayeti Kurtalan kaza merkezi Ayankasır'dan RG şikliği hakkında üçlü karar- Mısırıç köyüne kaldırılmıştır. name 30 Eylül Emniyet müdürlüklerine atama Necmettin Aksanoğlu sekizinci şube müdürlüğüne, RG İbrahim Behri Ülgen birinci umumi müfettişlik emniyet müşavir muavinliğine, Hadi İntepe Niğde, Tevfik Çetin Siirt, Halit Yener Zonguldak, Nuri Çırpıcı Mardin, Şahap Alkan Afyon, Ömer Ali Erman Nusaybin emniyet amirliklerine naklen tayin olunmuştur. 1 Ekim Vatan ve Tasviri Efkar gazetelerinin kapatılması. Varlık vergisini yeniden ele alarak vatandaşları C, biribiri aleyhine tahrik edici mahiyette yazılar yazdığı Birinciteşrin, için Vatan, Bulgaristan hakkında yazılara yer verdiği 1944 için Tasviri Efkar muvakkaten kapatılmıştır. 2 Ekim Ekmek istihakının artırılması hakkında Ekmek istihak miktarları yedi yaşına kadar olan ço- RG cuklar için 375 gr, ağır işlerde çalışanlar için 750 grama çıkarılmıştır. 4 Ekim Hakkâri’ye vali ataması Kastamonu vali muavini Abidin Erener'in Hakkari RG valiliğine tayini 4 Ekim Moskova'ya büyükelçi ataması Basın ve yayın umum müdürü Selim Sarper'in Mos- RG kova büyükelçiliğine tayini. 4 Ekim Kürtçe yayına yasak Bağdat'da Kürtçe olarak bastırılan Barbu adlı kitabın BCA: dağıtımı yurda sokulmasının yasaklanması ve mev- 30..18.1.2/ 106.68..19./ cutlarının toplatılması. 52-26 5 Ekim Avukatlık kanunun uygulanması hakkında 9.9.1944 tarihinde neşredilmiş bulunan Avukatlık ka- RG nununun beşinci maddesi hükümlerinin tatbikı 18.1.1948 tarihine kadar tehir edilmiştir. 5 Ekim Bilecik, Çanakkale, Balıkesir'de köy kurulması hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi Bilecik vilayeti Gölpazarı kazasının Sürmeli köyüne RG bağlı Çiftlik Obası, Çiftlik adiyle, Çanakkale merkez nahiyesi Kurşunlu köyüne bağlı Çileder, Atıkhisar, Mazılık, Damyeri obalarının birleştirilerek Çileder adiyle, Balıkesir vilayeti İvrindi kazasının Büyük Fındık köyüne bağlı Küçük Fındık mahallesi aynı adla müstakil köy haline getirilmiştir. 5 Ekim Çanakkale ve Kars'ta idari bağlılık değişikliği hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi Çanakkale merkez kazasının İntepe nahiyesine bağlı RG Yağcılar ve Kalabaklı köyleri buradan alınarak vilayet merkez nahiyesine ve Kars vilayeti Çıldır kazasının Cala nahiyesine bağlı Pekreşen köyü buradan alınarak Çıldır kazası merkez nahiyesine bağlanmışlardır. 1944 Yılı 563 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar 6 Ekim Milli Korunma Kanunu hükümlerine tevfikan kurulacak olan teşkilat kadroları hakkında Adliye Vekilliğince kurulacak olan teşkilatın kadro RG ve masraflarıyla mevcut ve kurulacak olan mahkemelerin hakim ve müddeiumumileriyle katiplerine verilecek olan tazminat karşılığı 185 000 lira tahsis edilmiştir. Kanunun 67 nci maddesine müsteniden Temyiz Mahkemesinde bir hususi daire ve üç yerde üç toplu mahkeme teşkili için Adliye Vekaletine salahiyet verilmiştir. 1 sayılı cetvelde Temyiz Milli Korunma Dairesi, Temyiz Hususi Dairesi Kalem Kadsrosu, 2 sayılı cetvelde Milli Korunma Toplu Mahkemeler Kadrosu ve Milli Korunma Toplu Mahkemeler Kalem Kadrosu gösterilmiştir. 6 Ekim Basın ve Yayın Umum Müdürlüğüne atama Orta Elçi Nedim Veysel İlkin'in tayini. 6 Ekim Başvekalet Muamelat Gümrük ve İnhisarlar Vekilliği Hukuk Müşavirliği RG Umum Müdürlüğüne atama muavini Savni Belger'in tayini. 6 Ekim Bursa, Kırklareli, Konya, Kocaeli, İzmir ve Edirne'de meydana gelen depremlerde hasar olmadığı bildirilmiştir. 6 Ekim Ticaret Vekaleti Dış Ticaret Göreve Sait Rauf Sarper atanmıştır. Daire Reisliği'ne atama 7 Ekim Basın ateşeliği kurulması Londra, Vaşington (Nevyork), Moskova, Bern, Kahi- RG re, Tahran ve Sofya'da birer basın ataşeleği kurulması ve Bern basın ateşeliğine muharrir ve gazeteci Ali Naci Karacan'ın, Moskova basın ataşeliğine basın ve yayın umum müdürlüğü dış yayın dairesi muavini Memduh Talat Tezel'in 4475 sayılı kanunun 29 uncu maddesindeki şartlar aranmaksızın tayini. 7 Ekim Mıntıka ticaret müdürlüğüne atama Kahire ticaret ataşesi Necmi Ataman'ın tayini ile RG Mersin mıntıka ve ticaret müdürlüğünde istihdamı. 7 Ekim Anadolu Ajansı Umum Müdürü Muvaffak Menemencioğlu istifa etmiştir. 9 Ekim İngiliz uzman görevlendirilmesi 10 Ekim 564 Yıl içinde Karabük, Safranbolu, Çankırı, Ankara, Balıkesir, Çanakkale, Bolu ve Gerede'de deprem meydana gelmiş ve bazı yerlerde can ve mal kayıpları yaşanmıştır. Kaynak RG BCA: 30..10.1.0/ 120.850..7./ 99B306 BCA: 30..11.1.0/ 170.30..3. C, Birinciteşrin, 1944 Yzb. J. A. Cushion'un Eskişehir Hava Okullarında öğretmen olarak ve Başçavuş Alexander Smith ve Colin Kirkride'nin Kayseri Uçak Fabrikasında çalıştırılmasına izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 106.69..16./ 27-137 Devlet memur maaşları Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne da- RG hakkında 4671 sayılı kanun ir olan 3656 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi ve kanuna bazı maddeler eklenmesi hakkındaki 4598 sayılı kanunun 6, 7, 8 ve 9 uncu maddeleri hükmünün Posta, Telgraf ve Telefon başmüvezzi ve hat başkabakıcılariyle müvezzi ve hat bakıcılarına teşmiline dair Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 10 Ekim 1944 mali yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 4672 sayılı kanun Hudut ve Sahiller Umum Müdürlüğüne 50 000 lira ve RG Vakıflar Umum Müdürlüğü adiyle yeniden açılan fasla 900 000 lira tahsisat konmuştur. Bu kanun uyarınca aynı gün Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı bütçesinde değişiklik yapılması hakkında 4674 sayılı kanun ve Vakıflar Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı bütçe kanununa bağlı (B) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında 4675 sayılı kanun çıkarılmıştır. 10 Ekim Milli eğitim kadrolarına ilişkin 4673 sayılı kanun Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne da- RG ir olan 3656 sayılı ve buna ek 3888 sayılı kanunlara bağlı kadro cetvellerinin Maarif Vekilliği kısımlarında değişiklik yapılmasına dair … 133 aded 60 ve 91 aded 50 lira ücretli öğretmenlik kadroları kaldırılmış ve yeniden 270 aded kadro tahsis edilmiştir. 10 Ekim Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı bütçesinde değişiklik yapılması hakkında 4674 sayılı kanun Hudut ve Sahiller Umum Müdürlüğüne 50 000 lira RG tahsisat konmuştur. 10 Ekim Vakıflar Genel Müdürlüğüne ilişkin 4675 sayılı kanun çıkarılmıştır. Vakıflar Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı bütçe ka- RG nununa bağlı (B) işaretli cetvelde değişiklik yapılması hakkında… Vakıflar Umum Müdürlüğü adiyle yeniden açılan fasla 900 000 lira tahsisat konmuştur. 11 Ekim Şili ve Riyo de Jenayro'ya elçilik atamaları Protokol dairesi reisi Salahattin Arbel'in Şili orta elçi- RG liğine, Riyo de Jenayro maslahatgüzarı Bedri Tahir Şarman'ın aynı yerin elçiliğine tayini. 11 Ekim Londra Ticaret Müşavirliğine atama Müşavirliğe Fikri Diker atanmıştır. 12 Ekim Elçiliklere atamalar Çeşitli elçiliklere 51 kişinin tayini gerçekleştirilmiş- RG tir. Bu kararname ile Fatih Rüştü Zorlu Başkonsolosluğa atanmıştır. 12 Ekim Ticaret Vekaleti müsteşarlığına atama Dış ticaret dairesi reisi Cahit Zamangil onu yerine re- RG isliğe Harp Ekonomisi Bürosu müşaviri Sait Rauf Sarper tayin edilmiştir. 12 Ekim Maliye yönetimine inceleme Maliye teşkilatı münasebetlerinde güçlük veya ak- C, saklıkla karşılaşan vatandaşların müracaatlarını tetkik Birinciteşrin, 1944 için bir büro kuruldu. 14 Ekim Memur ve müstahdemlere yardım yapılması hakkında talimatname 4599 sayılı kanunun ikinci ve on ikinci maddelerine RG tevfikan teşrinievvel, teşrinisani ve kanunuevvel 1944 ve kanunisani 1945 aylarına ait yardım tutarının 15'er lira olarak tesbiti. Aynı gün 4599 sayılı kanun gereğince memurlara verilecek yardım paraları mukabilinde Yerli Mallar Pazarılarından eşya tevziine ait talimatname de yayımlanmıştır. Bu talimatname ile yerli mallar pazarları mağazası bulunan yerlerde ayni yardım bedelleri mukabilinde kupon verilmesi öngörülmüştür. BCA: 30..11.1.0/ 170.30..12. 1944 Yılı 565 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 14 Ekim Kaymakam atamaları Fuad Erkal Kastamonu vali muavinliğine, Zeki Ocak- RG lı Afşin, Ferit Sözen Kuşadası, Fevzi Hamurcuoğlu Dikili, İhsan Kaya ulus, Orhan Ergin Şemdinli, İbrahim Argun Karayazı, Şevket Yurdakul Gürpınar kaymakamlıklarına tayin olmuştur. 14 Ekim Londra Ticaret Müşavirliğine Fikri Diker'in tayini. 15 Ekim Ahmed Halil'in Beveridge Planının Esaslarına Bir Bakış başlıklı yazısı yayımlandı. "Bu planın şimdiye kadar yalnız işçi tabakası için C, gerçekleştirilmiş içtimai sigortalarla alakalı olduğu Birinciteşrin, malumdur. … 1910'da amele tabakaları için içtimai 1944 sigorta kanunu projeleri hazırlayan bir iktisat profesörü Beveridge'nin 1943'te tekrar ortaya çıkması bu istihsal ile alakalıdır. ... Bütün dünyanın alakasını çeken bu planın dayandığı ilk prensip bütünlüktür: İngiliz İmparatorluğunun tabaka ve sınıf kaydı olmaksızın bütün sekenini göz önüne alıyor ve mecburi sosyal sigortaya tabi tutmak istiyor. ... İktisat profesörü mecburi olarak sigortalanacak İngiliz vatandaşlarını da zümre zümre ayırmaktadır. Bu zümrelerin başlıcaları şunlardır: (1) İşçiler her türlü resmi ve hususi memurlar, (2) Çalışabilecekleri vaziyette bulundukları halde işsiz, vazife ve hizmetsiz bulunan bütün vatandaşlar, (3) Çalışma çağında bulunmayanlar (yaş kaydı 16), (4) Çalışma çağını aşmış olanlar (erkekler için 65, kadınlar için 60), (5) müteşebbisler. ... Böylece plan İngiliz Kralından en basit İngiliz işçisine kadar olan bütün İngiliz vatandaşlarına elini uzatan bir sosyal politikanın beyannamesi mahiyetini almaktadır. ... Beveridge Planı sosyalistlerin liberallere karşı ileri sürdükleri en mühim tenkidi gözönüne alıyor. Bu tenkidin 'milli gelirin yeni bir tevzii'nden ibaret olduğu malumdur." 16 Ekim İngiliz uzman görevlendirilmesi Gedikli erbaşlarından J. H. Roberts'in Kayseri Uçak BCA: Fabrikası'nda ve 22 uzmanın hava kuvvetlerinin talim 30..18.1.2/ 106.74..3./ ve terbiye işlerinde çalıştırılmalarına izin verilmesi. RG 27-140 16 Ekim İtalyan uzman görevlendirilmesi Mühendis Nikali'nin Gebze-Çayırova Teknik Bahçıvanlık okulunda bir yıl daha çalıştırılması ile çalışması için okulun bulunduğu 2. yasak bölgeye girmesine izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 106.73..17./ 27-70 16 Ekim İngiltere ile ilişkileri geliştirecek bir derneğin kurulması İngiltere ile Türkiye arasındaki ilişkilerin gelişmesine çalışmak amacıyla The British Chamberlain of Commerce of Turki adlı derneğin kurulmasına izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 106.73..13/ 13-4 17 Ekim Çorum ve Çoruh'ta köy kurulması hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi Çorum vilayeti merkez kazasının Lâçin nahiyesine RG bağlı Deniz köyünün Kiranlık Mahallesi Kiranlık adiyle, Çoruh vilayeti merkez kazasının Siriya nahiyesine bağlı Hizarlı köyünün Baket mahallesi Baket adiyle müstakil köy haline getirilmiştir. 18 Ekim Ziraat Vekaleti Müsteşarlığına atama. Müsteşarlığa Fahri Bük atanmıştır. 566 Yönetim Zamandizini BCA: 30..11.1.0/ 171.31..4. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 19 Ekim Mardin, Balıkesir, Diyarbakır ve İzmir'de idari bağlılık değişikliği hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi Mardin vilayetinin Derik kazasına bağlı Kızlar, Ha- RG yal, Menteşe, Silto, Misrik, Köder, Bağacık, Şemlik, Karabent adlı köyler Derik kazası köyleri arasından çıkarılmış; Balıkesir vilayeti Sındırğı kazasının Gölcük nahiyesine bağlı Alacaatlı köyü Sındırgı merkez nahiyesine, Diyarbakır merkez kazasının merkez nahiyesine bağlı Kartaltepe ve Karakoç mahallesi mezkur nahiyenin Köprübaşı nahiyesine, İzmir vilayeti Bergama kazasının Zeytindağ nahiyesine bağlı Eğrigöl köyünün Bergama merkez nahiyesine bağlanması. 19 Ekim Giresun'da köy kaldırılması Giresun vilayetinin Tirebolu kazası Esbiye nahiyesi- RG hakkında Dahiliye Vekaleti ne bağlı Hisarcık köyünün Ermeni Mahallesi Erköy tamimi adiyle, Sürmene kazasının Köprübaşı nahiyesine bağlı Büyük Gorgor köyünün Ab Mahallesi Güney adiyle müstakil köy haline getirilmesi. 21 Ekim Hakim, hakim muavini ve müddeiumumi ve müddeiumumi muavini atamaları Kararname ile 45 kişinin derecesi yükesletilmiş ve RG 250 atama yapılmıştır. Maaşları 35 lira ile 90 lira arasında değişmektedir. 24 Ekim İstasyon adı değişikliği hakkında üçlü kararname İzmir-Bandırma hattının Balıkesir vilayeti Savaştepe RG nahiyesine bağlı Sovucak-Savaştepe istasyonları arasındaki Karacalar istasyonu adı Çalı olarak değiştirilmiştir. 24 Ekim Kırklareli emniyet müdürünün vekalet emrine alınması Görülen lüzuma binaen Kırklareli emniyet müdürü RG Ramazan Dinç vekalet emrine alınmıştır. 24 Ekim Eskişehir Vakıflar Müdürünün Bakanlık emrine alınması Eskişehir Vakıflar Müdürü İbrahim Kayaalp Bakan- BCA: lık emrine alınmış ve yerine Abdurrahman Kahraman 30..11.1.0/ 171.31..5. atanmıştır. 25 Ekim Hakim, hakim muavini ve müddeiumumi ve müddeiumumi muavini atamaları Kararname ile Milli Korunma Kanunu hükümlerine RG göre kurulmuş olan Temyiz Mahkemelerine ve diğer mahkemelere 41 atama yapılmıştır. 25 Ekim Ziraat Bakanlığı müsteşarlığına atama Ziraat Vekaleti müsteşarlığına Orman Umum Müdü- RG rü Fahri Bük'ün tayini. 27 Ekim Belçika kralının esir olması sebebiyle, krallık makamına Flandr Kontu Altes Prens Şarl'ın vekil tayin edilmesi 27 Ekim Yayın yasağı BCA: 30..10.1.0/ 239.614.. 19./42518 C. Radu tarafından yazılan ve İstanbul'da Becit Ba- BCA: sımevi'nde basılan La Bessarabia adlı eserin dağıtıl- 30..18.1.2/ masının yasaklanması ve mevcutlarının toplattırılması 106.76..7./ 52-30 28 Ekim Piyese yasak Adana'da Türksözü Basımevi'nde basılmış olan Abidin Dino tarafından yayılmış Kel adlı piyesin dağıtılmasının yasaklanması ve mevcutlarının toplattırılması. 31 Ekim Eskişehir vakıf yönetiminde görevden alma Eskişehir Vakıflar Müdürü İbrahim Kayaalp'in Ba- RG kanlık emirne alınması, yerine Abdurrahman Kahraman'ın tayini. BCA: 30..18.1.2/ 106.76..16./ 52-9 1944 Yılı 567 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 31 Ekim Orta derece elçilik verilme- Hariciye meslek memuriyetindeki hukuku mahfuz RG si bulunan Nedim Veysel İlkin'e orta elçi derecesi verilmesi. 1 Kasım Yabancı uzman çalıştırma Ankara Numune Hastanesi Operatörlüğü'nde çalıştırılan Prof. Melchior'un çalışma izninin uzatıldığı ve ücretinin bir miktarını harice çıkarılmasına izin verildiği. BCA: 30..18.1.2/ 106.77..18./ 27-144 1 Kasım İngiliz uzman görevlendirilmesi Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları Müessesesinde çalıştırılan Tom Faint'in çalışma izninin uzatılması ve verilecek ücret ve William Richard Harland Hoskins'in çalışma izninin uzatılması. BCA: 30..18.1.2/ 106.77..14./ 27-25 2 Kasım Reisicumhur İsmet İnönü'nün TBMM'nin yedinci intihap devresinin ikinci içtima yılını açarken Umumi Heyette irat buyurdukları nutuk İnönü, başta dış politika olmak üzere ziraat, hayvan- RG cılık, toprak kanununun çıkarılması, orman işleri, maden, sanayi, ulaştırma ve iletişim, adli sistem, eğitim, sağlık, maliye ve askeri konularla ilgili değerlendirmelerde bulunmuştur. 2 Kasım Maarif Vekilliği teftiş heyeti kadrosuna atama Başmüfettişliğe Tevfik Fikret Süer'in Ar İşlerini teftiş RG ve murakabe etmek üzere naklen ve terfian tayini. 2 Kasım İktisat Vekaleti teftiş heyeti Başmüfettişliğe Ali Rıza Göksu'nun terfian tayini. kadrosuna atama 4 Kasım Çoruh ve Hatay mektupçuluklarına atamalar ile Kırklareli Mektupçusunun Bakanlık emrine alınması. Sezai Harmankaya Çoruh, Hüseyin Hilmi Uluğ Hatay BCA: mektupçuluklarına atanmış ve Kırklareli Mektupçusu 30..11.1.0/ 171.31..21. Rıdvan Akmansoy Bakanlık emrine alınmıştır. 8 Kasım İstanbulda beledileştirme kararı Yedikule-Kadıköy Havagazı kumpanyası tesisatının C, 300 000 bin liraya satın alınması hakkındaki mukave- İkinciteşrin, le Nafia Vekelati ile şirketin murahhası Mösyö 1944 Dolakrova arasında sonra İstanbul Belediyesine devredilmek ve Tramvay işletmesi tarafından işletilmek üzere imzalanmaıştır 11 Kasım Doğu’ya askeri atamalar Erzurum, Van, Siirt, Bingöl Jandarma Alay komu- BCA: tanlıkları ile 1. Umumi Müfettişlik Jandarma Komu- 30..11.1.0/ 171.32..20. tanlığı vekaletine yapılan tayinler. 12 Kasım Paris büyükelçiliğine atama Paris Büyükelçiliğine eski Hariciye Vekili Numan C, İkinciteşrin, Menemencioğl'nun tayini. RG 1944 13 Kasım Koyulhisar kaymakamının vekalet emrine alınması 13 Kasım Çoruh ve Hatay'a mektupçu Sezai Harmankaya Çoruh, Hüseyin Hilmi Uluğ Hatay RG atamaları mektupçuluğuna tayine edilmiştir. 13 Kasım Kırklareli mektupçusunun vekalet emrine alınması 14 Kasım Washington Büyükelçisi Münir Ertegün vefat etmiştir. 568 Yönetim Zamandizini Koyulhisar kaymakamı Hüseyin Çıtak'ın lüzumu sa- RG bit olmasına binaen Vekalet emrine alınması. Kırklareli mektupçusu Rıdvan Akmansoy'un vekalet RG emrine alınması. C, İkinciteşrin, 1944 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 15 Kasım İçel, Konya ve Kütahya'da idari bağlılık değişikliği hakkında üçlü kararname İçel vilayetinin Mut kazasına bağlı Boyuntu, Cerit, RG Medreselik ve Değirmenbaşı köyleri Konya vilayetinin Karaman kazasının merkez nahiyesine, Kütahya vilayetinin Gediz (23 köy), Simav (10 köy), Emet (5 köy) ve Tavşanlı (10 köy) kazalarına bağlanan köyler. 15 Kasım Amasya Sıhhat ve İçtimai Tunceli müdürü Dr. Niyazi Ersoy'un sıhhi haline bi- RG Muvanet Müdürlüğüne ata- naen Amasya müdürlüğüne tayini. ma 15 Kasım Polonya uyruklu uzman gö- P Roman Çekoviç'in Sümerbank Etüd ve Tenis BCA: revlendirilmesi Heyetielektrik ustabaşılığında çalıştırılmasına izin 30..18.1.2/ 107.81..11. verildiği. /27-38 15 Kasım İsveç uyruklu uzman görevlendirilmesi Montör Hjalwar Wallies'in İzmit Sellüloz Sanayii BCA: Müessesesinin Sellüloz Fabrikasında montaj işinin 30..18.1.2/ 107.80..17./ devamı müddetince çalıştırılmasına izin verildiği. 27-145 15 Kasım Fransız öğretmen görevlendirilmesi Rene Giraud'nun Siyasal Bilgiler Okulu Fransızca BCA: 30..18.1.2/ öğretmenliğinde çalıştırılmasına izin verilmesi. 15 Kasım Başvekil, mali yılbaşının değiştirilmesi ve Anayasanın Türkçeleştirilmesi için iki komisyon teşkilini istedi. Bunun için 30 kişilik bir komisyon kuruldu. 29 Aralık tarihli Cumhuriyet gazetesinde, Parti Guru- C, bunda, mali sene başının ikincikanun başına alınması İkinciteşrin, ve bazı ay adlarının değiştirilmesi kararı verildiği ya- 1944 zılmıştır. Saraçoğlu birinciteşirine ekim, ikinciteşrine kasım, birincikanuna aralık, ikinckanuna ocak adlarının verilmesini istiyen takriri izah eyledi. Layiha kanunlaşırsa 1 martta meclise 7 aylık bir bütçe verilecektir. Bunu takibeden bütçeler yılbaşında verilecektir. 15 Kasım Yayın yasağı Muharrem Zeki Korgual tarafından yazılan ve İstanbul'da Güven Yayınevi tarafından yayınlanan Enverü'l-Aşıkin adlı kitabın yasaklanması ve toplattırılması. BCA: 30..18.1.2/ 107.80..5./ 52-32 15 Kasım Yayın yasağı Seyyit Muhammet Rahmi tarafından derlenen ve İstanbul'da Aydınlık Matbaasında basılarak yayınlanan Dua Mecmuası adlı büroşürünün yasaklanması ve toplattırılması. BCA: 30..18.1.2/ 107.80..3./ 52-31 15 Kasım Ankara lağım tesisatının Almanya ile siyasi ve iktisadi ilişkilerin kesilmesi sebebiyle emaneten yaptırılması. 16 Kasım Vatandaşlığa alınma Ecnebi ana ve babadan doğmuş olan Leyla Eder'in RG vatandaşlığa alınması. 16 Kasım Hatay, Seyhan, Gümüşhane, Çanakkale, Bitlis ve Isparta maarif müdürlüklerine atamalar Hatay müdürlüğüne Diyarbakır müdürü Talat Müm- RG taz Yaman, Seyhan'a Hüsamettin Arıkan, Gümüşaneye Van müdürü Celal Gürsoy, Çanakkale'ye Sabri Tuman, Bitlis'e Kenan Erginer, Isparta'ya Şadi Aral'ın tayini. 107.80..2./ 27-95 BCA: 30..18.1.2/ 106.79..7./ 6-32 1944 Yılı 569 G. Ay Olay/Mevzuat 16 Kasım Bolvadin'de köy kurulması Bolvadin kazasının İshaklı nahiyesi merkezine bağlı RG hakkında Dahiliye Vekaleti Taşköprü mahallesinin müstakil köy haline getirilmetamimi si. 18 Kasım Roma ve Paris büyükelçiliğine atama Tahran büyükelçisi Cemal Hüsnü Taray'ın Roma, İs- RG tanbul mebusu Numan Menemencioğlu'nun Paris büyükelçiliğine tayini. 18 Kasım Van, Diyarbakır ve Eskişehir maarif müdürlüklerine atamalar Van'a Metin Mecik, Diyarbakır'a Halil Turgut, Eski- RG şehir'e İhsan Kazandıoğlu'nun tayini. 18 Kasım İstanbul Belediyesinde sıhhi murakebe ve sıhhi mücadele adiyle iki yeni müdürlük kuruldu. 20 Kasım Devletçe bilinmeyen ve kayıtlı olmıyan madenlerin haber verilmesi ve haber verenlere verilebilecek ikramiye hakkında talimatname 20 Kasım Çorum'da nahiye kurulması Çorum vilayeti merkez kazasına bağlı merkezi RG hakkında üçlü kararname Seydim köyü olmak üzere Seydim adiyle anılmak üzere adları ilişik cetvelde gösterilen 32 köyden ibaret yeniden bir nahiye kurulmuştur. 21 Kasım Moskova Büyükelçisi'nin merkeze çekilmesi Moskova Büyükelçisi Hüseyin Ragıp Baydur merke- BCA: 30..11.1.0/ ze alınmıştır. 22 Kasım Kızılay Cemiyetinin Nizamnamesi Esasisinin bazı maddelerini değiştiren Nizamname Nizamnamenin 83, 93, 103, 108, 110 ve 123 üncü RG maddeleri değiştirilmiştir. Değiştirilen hükümler toplantı ve seçim zamanları ve bütçe ile ilgili hükümlerdir. 24 Kasım Aydın'da istasyon adı deği- Aydın vilayetinin Söke kazasına bağlı Kemerköy is- RG şikliği hakkında üçlü karar- tasyonu ile bu köy adı Sazlıköy olarak değiştirilmişname tir. 24 Kasım Emniyet müdürlüklerine atama Kütahya, Sivas, Kırşehir Adapazarı, Tarsus, Ankara, RG İstanbul, Balıkesir, Hatay vilayetlerine çeşitli sınıflara haiz olmak üzere emniyet müdürlüklerine ve şube müdürlüklerine yapılan atamalar ile, Emniyet Umum Müdürlüğü ikinci sınıf emniyet amirliğine, Ankara Polis Enstitüsü birinci sınıf emniyet amirliklerine yapılmış olan tayinler. 24 Kasım Edirne, Gümüşhane, Van, Rize, Siirt, Antalya, Tunceli, Bolu ve Afyon defterdarlıklarına atamalar Hikmet Koç Edirne, Abdullah Sunalp Gümüşhane, RG Şükrü Işık Van, İzzet Tacaloğlu Rize, Selahattin Cin Siirt, Abdulkadir Erol Antalya, Naci Nayman Tunceli, Galip Aktuğ Bolu, Halil Taşçıoğlu Afyon defterdarlıklarına tayin edilmişlerdir. 24 Kasım Maliye Vekaletinde atamalar Baş hukuk müşavirliği ve muhakemat umum müdür- RG lüğü merkez muhakemat müdürlüğüne Yusuf Bahri Korman'ın tayini. 570 Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak C, İkinciteşrin, 1944 İktisat Vekaletine veya maddenin bulunduğu vilayete RG veya kaza kaymakamlığına veyahut Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Genel Direktörlüğüne bir istida ile haber verilir. İkramiyenin miktarı bulunan maddenin cinsine ve ihtiva ettiği cevherin kıymet ve derecesine göre tayin olunur. 171.33..17. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 25 Kasım 4676 sayılı 1940 mali yılı kati kanunu 1940 mali yılı bütçesinde, muhassasat 559.792.880.95 RG lira, sarfiyat 546.519.814.60 lira olarak gerçekleşmiş, en yüksek muhassasat Milli Müdafaa Vekaleti (236.853.068.53) Duyunu Umumiye (74.723.098.24), Nafia (48.817.943.51) Vekaletine ayrılmıştır. 25 Kasım Ankara muhakemat müdür- Göreve Selami Servan'ın tayini. lüğüne atama RG 25 Kasım İslami yayın yasağı İstanbul'da yayımlanan Tam Mevlidi Şerif ve Burdurlu Abidin Kara Arslan'ın İzmir'de yayınladığı 54 Farzlı Büyük ve Tam Namaz Hocası adlı kitapların dağıtılmasının yasaklanması ve toplattırılması. BCA: 30..18.1.2/ 107.82..12./ 52-33 30 Kasım Devlet Şurasına atama Birinci sınıf muavinliklere Nahit Hatipoğlu ile Salih RG Aktan'ın tayinleri. 30 Kasım Çanakkale, Edirne ve Amasya'da idari bağlılık değişikliği hakkında üçlü kararname Çanakkale vilayeti Gelibolu kazasının Evreşe nahiye- RG sine bağlı Muarız ve Sazlıdere köyleri Edirne vilayeti Keşan kazasına ve Amasya merkez kazasının Zara nahiyesine bağlı Kılcak köyünün manevi şahsiyetinin kaldırılarak Bağlıca köyüne mahalle olarak bağlanması ve Bolvadin kazasının Yörükkaracaviran köyüne bağlı Nusratlı ve Taşlıdere mahalleleri birleştirilerek Taşlıdere adiyle müstakil köy haline konulmuştur. 30 Kasım Kaymakam atamaları Kazım Demi Seyhan idare heyeti azalığına, İhsan RG Nuri Olgun Dahiliye Vekaleti Mahalli İdareler Umum Müdürlüğü daire reisliğine, Raşit Eremsoy Bismil, Sıtkı Uluğ Karakoçan, Şahap Tarım Yatağan, Fevzi Hamurcuoğlu Kemalpaşa, Halil Hilmi Tuncer Kuşadası, Ferit Sözen Dikili, Ziya Eroğlu Develi, Nizamettin Yücel Çekerek, Haydar Ekinci Akyazı kaymakamlığına atanmışlardır. 30 Kasım Elçiliklere atamalar ve merkeze almalar Zeki Hakkı Karabuda, Mahmut Conker, Hicabi Ekin- RG ci, Orhan Kavur, Kamil Tuba, Hayrettin İzmirli'nin derecelerile merkeze ve onların yerine Hasan Rifat Sözen, Ferit Şerif İlden, Necip Sait Tombay, Kami Geyikdağı, Ragıp Berkay'ın tayinleri. 2 Aralık Dahiliye Vekaleti Memurları Sicil Nizamnamesinin 3 üncü maddesine iki fıkra ilavesi ve 28 inci maddesinin kaldırılması hakkında Nizamname Nizamnamenin meriyet tarihinden sonraki zamanlar- RG da (1932), harb, yangın, tuğyan, yer sarsıntısı gibi fevkalade haller dolayisiyle müsbit evrak ve sicilleri zayi olan hizmetlere müteallik hususlar için o yerde yapılacak idari tetkikat ve tahkikata müstenit mahalli idare heyetlerinden istihsal olunacak mazbatalara göre muamele yapılır. 4 Aralık Atatürk Anıt-Kabri İnşasına Dair 4677 sayılı kanun Senelik tediye miktarı 2.5 milyon lirayı geçmemek ve RG her yıl bütçesine konacak tahsisatla ödenmek üzere 10 milyon liraya kadar 1945-1949 yıllarına geçici taahhütlere girişmeğe Nafia Vekili ve faizleriyle birlikte bu miktarı geçmemek üzere bono ihracına Maliye Vekili mezundur. 5 Aralık Talim ve Terbiye Kurulu Üyeliğine Prof. Hikmet Birand'ın tayini. BCA: 30..11.1.0/ 171.34..20. 1944 Yılı 571 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 5 Aralık Hava 2. Tümen Komutanlığı Vekaletine atama Göreve Hava Tuğg. Fevzi Uçaner'in tayini. BCA: 30..11.1.0/ 171.34..16. 6 Aralık 1. Hava Tümen Komutanlığı'na vekaleten Tuğg. Muzaffer Göksen'in tayini. 6 Aralık On ingiliz teknisyeninin görevlendirilmesi 7 Aralık Beden Terbiyesi Umum Beden Terbiyesi Yüksek Enstitüsü maddesine 69.965 RG Müdürlüğü 1944 mali yılı lira munzam tahsisat verilmiştir. Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelde değişiklik yapılmasına dair 4679 sayılı kanun 7 Aralık Alman uzman görevlendirilmesi BCA: 30..11.1.0/ 171.35..3. On ingiliz teknisyeninin Ankara ve İstanbul Zırhlı ve Motoru Vasıtalarparklarında çalıştırılmalarına ve parkların bulunduğu ikinci yasak bölgelere girebilmesine, 5 İngiliz uzmanının Hava Birliklerinde talim ve terbiye işlerinde çalıştırılmasına, İngiliz uyruklu uzman Josepin Thomas Erting Preston, George Blakwood ve Davit Cockburn'un Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları tesislerinde çalıştırılmasına ve Macar mühendis Jorj Ronai'nin Devlet Demiryollari ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü (Yol Dairesi) Fen heyetinde bir yıl daha çalıştırılmasına izin verilmiştir. BCA: 30..18.1.2/ 107.84..19./ 54-7 Bök'ün İnhisarlar İdaresi Bira Fabrikası'ında çalıştı- BCA: 30..18.1.2/ rılmasına izin verildiği. 107.86..9./ 27-24 7 Aralık İstanbul'da çalışan çocukların okutulması için 188 gece kursu bir hafta sonra merasimle açılıyor. 8 Aralık Toprak Mahsulleri Ofisi Cemil Parman'nın 500 lira aylık ücretli müdür mua- RG Umum Müdürlüğüne atama vinliğine tayini. 8 Aralık Moskova Büyükelçisi Hüseyin Ragıp Baydur'un merkeze nakli. 8 Aralık Bükreş Elçisinin merkeze nakli. Elçi Hamdullah Suphi Tanrıöver merkeze alınmıştır 9 Aralık Altı vilayette ilan edilmiş olan Örfi İdarenin altı ay daha uzatılması İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve RG Kocaeli vilayetlerinde 23 teşrinisani 1940 tarihinde ilan edilen ve en son 1407 sayılı karar ile müddeti altı ay uzatılmış olan örfi idarenin, hitamı tarihinden itibaren altı ay daha uzatılmasına karar verilmiştir 9 Aralık İktisat Vekaletinin çeşitli umum müdürlüklerine yapılan atamalar Sanayi umum müdürlüğü ihtisas mevkiine 6 sanayi RG müfettişi, Maadin Umum Müdürlüğüne 5 mühendis, Sanayi Tetkik Heyeti Reisliği ihtisas mevkiine 6 mühendis ve 2 mütehassıs, İş Dairesi Reisliğine 9 kişi, Neşriyat Müdürlüğüne 1 kişi, Zonguldak mıntıkası iktisat müdürlüğüne 4 maden mühendisi ve mıntıka iktisat müdürlüklerine 5 mıntıka müdürünün tayini. 572 Yönetim Zamandizini C, Birincikanun , 1944 RG BCA: 30..11.1.0/ 171.35..17. G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 12 Aralık Ticaret Vekaletinde atamalar Müşavirliğe Muhsin Seran, Dış Ticaret Dairesi reisli- RG ği muavinliğine Mazlum Ataman, müşavirliklere Hakkı Mahir Durukan, Sami Özelsel, Celal Beşerler, Kenan Kahyaoğlu, Turhan Hısım, Hasan Sürur, iç ticaret umum müdürlüğüne Akil Gün ve çeşitli mevkilere, Faruk Sunter, Tahir Özden, Eşref Sumen, Mehmet Süleyman Çeşmebaşı, Necmettin Gerçin, Necmettin Mete, Halil Mithat Karagülle, Sadi Karsan, Vedat Zeki Örs, Akil Koyuncu, Cevdet Aygün, Raşit Beşerler, Ali Emre, Ragıp Enson, Baha Tekeli, Raşit Taşdur, Zeki Doğanoğlu, Hayrettin Bayer, Sedat Ezdinli, Naci Akverdi, Turhan Celal Boray, Turhan Çokuz, Hilmi Celil Günalp'ın tayinleri. 12 Aralık Maaşa geçirilen ücretli memurlarla ilgili Maliye Vekaleti izahnamesi İzahnameye göre, 30 teşrinisani 1944'ten itibaren üc- C, retliler, almakta oldukları ücretin tekabül ettiği maa- Birincikanun şın bir derece aşağısındaki maaşı alacaklar ve terfi , 1944 suretile telafi edilinceye kadar aradaki fark kendilerine ücret olarak verilecektir. 13 Aralık İngiliz uzman görevlendirilmesi İngiliz uyruklu uzman Ütğm. P. M. Courlander'in BCA: Askeri Fabrika Umum Müdürlüğü Zeytinburnu Silah 30..18.1.2/ 107.85..10. tamirhanesinde çalıştırılmasına izin verildiği. /27-150 13 Aralık Sait Faik’e yayın yasağı Sait Faik Abasıyanık tarafından yazılan ve İstanbul'da Yokuş Kitabevince yayınlanan Medarı Maişet Motoru adlı kitabın dağıtılmasının yasaklanması ve toplattırılması. 14 Aralık Alman hemşire görevlendi- Margot Kontrat'ın iki yıl daha İzmir-Eşrefpaşa Has- BCA: rilmesi tanesi Başhemşireliğinde çalıştırılmasına izin veril- 30..18.1.2/ 107.87..10./ miştir. BCA: 30..18.1.2/ 107.85..19. /52-24 27-151 15 Aralık Posta, Telgraf ve Telefon Umum müdürlüğün 1940 mali yılı sarfiyatı A cetve- RG Umum Müdürlüğünün 1940 linde 11 339 293 lira 34 kuruş ve tahsilatı B cetvelinmali yılı 4681 sayılı hesabi de 17 510 315 lira 29 kuruştur. kati kanunu 15 Aralık Orman Umum Müdürlüğü 1944 mali yılı 4681 sayılı hesabi kati kanunu Umum müdürlüğün 1940 mali yılı sarfiyatı A cetve- RG linde 4 594 537 lira 11 kuruş ve tahsilatı B cetvelinde 5 363 097 lira 86 kuruştur. 15 Aralık Kaymakam atamaları Fazıl Uybadın Nevşehir, Necdet Gümüş Arda İncesu, RG Halit Soyak Gebze, Fikri Atayata Söğüt, Cemil Balkanlı Beşiri, Agah Eruzan Oltu kaymakamlığına tayin olunmuştur. 15 Aralık Mülkiye müfettişliğine atama Üçüncü sınıf müfettişliğe Savur kaymakamı Cemil RG Calın atanmıştır. 15 Aralık Kars'ta idari bağlılık deği- Kars vilayetinin Çıldır kazasının merkezi RG şikliği hakkında üçlü karar- Gölkenarı'ndan Zurzuna köyüne nakledilmiştir. name 15 Aralık Vekalet emrine alma Gümüşhane mektupçusu Nedim Sezer vekalet emrine RG alınmıştır. 1944 Yılı 573 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 15 Aralık Batum Konsolosluğu Kançıları'nın merkeze nakli. Nafiz Haşmet Terkem merkeze alınmıştır. BCA: 30..11.1.0/ 172.36..7. 16 Aralık Ölüm cezası hakkında TBMM kararı İşledikleri adam öldürme suçundan dolayı 3 kişinin RG ölüm cezasına çarptırılması. 16 Aralık Maarif Vekaleti teftiş heye- Turgut Erdem'in üçüncü sınıf müfettişliğine tayini. tine atamalar RG 16 Aralık İstanbul gümrükleri başmüdürlüğüne atama Paket gümrük müdürlüğüne Fazlı Uray'ın tayini. RG 18 Aralık Türk Ceza Kanunun 480 ve 482 nci maddelerinin değiştirilmesine dair 4683 sayılı kanun 480 inci madde şöyledir: Her kim toplu veya dağınık RG birkaç kişi ile ihtilat ederek diğer bir şahıs hakkında ….. Üç aydan otuz aya kadar hapse elli liradan beşyüz liraya kadar ağır para cezasına mahkum olur. 18 Aralık İzmir'de köy kurulması İzmir merkez kazasına bağlı Cumaovası nahiyesi da- RG hakkında Dahiliye Vekaleti hilindeki Beleriç Çiftliği Tekeli adiyle müstakil köy tamimi haline getirilmiştir. 18 Aralık Araç'ta idari bağlılık değişikliği hakkında Dahiliye Vekaleti tamimi Gemet köyünün Iğdır nahiyesinden alınarak Araç ka- RG zası merkez nahiyesine bağlanması. 19 Aralık Hakim, hakim muavini ve müddeiumumi ve müddeiumumi muavini atamaları Kararname ile 115 atama yapılmış ve bazı kadroların RG dereceleri ve maaşları yükseltilmiştir. 20 Aralık Bazı memurlara birer er ta- Birer er tayını, ordu mensuplariyle Emniyet Umum RG yını verilmesi hakkındaki Müdürlüğü ve Gümrük Muhafaza ve Muamele sınıfı 4367 sayılı kanunun birinci kadrolarında çalışanlara verilmektedir. maddesinin değiştirilmesine dair 4684 sayılı kanun 20 Aralık Ölüm cezası hakkında TBMM kararı İşledikleri adam öldürme suçundan dolayı 2 kişinin RG ölüm cezasına çarptırılması. 20 Aralık Devlet Şurasına atama Müddeiumumiliğe birinci sınıf muavin Salih Aktan'ın RG intihap ve tayini. 20 Aralık Bükreş orta elçiliğine atama Büyükelçilik müstaşarı Şefkati İstinyeli'nin tayini. 20 Aralık Kaymakam atamaları Osman Tekin Gündoğmuş, Halit İzzet Öztürk İmroz, RG Fikret Oyman Karakoyunlu Keşan kaymakamlığına tayin olmuştur. 20 Aralık Maarif Vekaleti talim ve terbiye azalığına atama Botanik profesörü Hikmet Birand'ın tayini. 20 Aralık Bükreş Elçisi Hamdullah Suphi Tanrıöver'in merkeze nakli. RG 21 Aralık Bursa, Konya, Çanakkale ve Balıkesir vali muavinlikleri ile Kırşehir mektupçuluğuna yapılan atamalar Abdulkadir Keskin Bursa, Hilmi Yurdakul Konya, RG Ekrem Yalçınkaya Çanakkale, İlyas Nuri Bilgin Balıkesir vali muavinliğine; Kazım Demi Kırşehir mektupçuluğuna tayin edilmiştir. 574 Yönetim Zamandizini RG RG G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 21 Aralık Kaymakam atamaları Cemal Şaşıoğlu Silivri, Fikret Tokat Ayaş, Raşit Şe- RG ner Savur kaymakamlığına tayini. 21 Aralık İngiliz askeri uzman görev- Yüzbaşı Uzmanı Michael Dariel O'Hare'nin Ankara BCA: 30..18.1.2/ lendirmesi Muhabere parkında çalıştırılmasına izin verilmiştir. 107.88..18/ 27-156 22 Aralık Ölüm cezası hakkında TBMM kararı İşlediği adam öldürme suçundan dolayı 1 kişinin RG ölüm cezasına çarptırılmıştır. 22 Aralık Bursa, Kütahya ve Urfa'da idari bağlılık değişikliği hakkında üçlü kararname Bursa vilayeti Orhaneli kazasına bağlı 5 köyün Kü- RG tahya vilayeti Tavşanlı kazasının merkez nahiyesine ve Urfa vilayeti Hilvan kazasının Gölcük nahiyesine bağlı Akoğlan ve merkez nahiyesine bağlı Şarkiyedikuyu köyleri merkez kazanın Kabahaydar nahiyesine bağlanmıştır. 22 Aralık Macar, Letonya uyruklu ve İngiliz uzman görevlendirilmesi Marton Timar'ın Sümerbank merkez teşkilatında bir yıl daha çalıştırılmasına, Mimar Pawel Laokowicz'in Sümerbank İnşaat Şubesinde bir yıl daha çalıştırılmasına ve T. Nicholsun'un Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları müessesesinde bir yıl daha çalıştırılmasına izin verilmiştir. 23 Aralık Subaylar Heyetine Mahsus 4273 numaralı Terfi Kanununun 11 inci maddesinin değiştirilmesine dair hakkında 4554 sayılı kanuna ek 4685 sayılı kanun Kurmay yüzbaşılar için kıta hizmeti en az iki senedir. RG 23 Aralık Tunceli vilayetinin idaresi hakkındaki 2884 numaralı kanun hükümlerinin bir yıl daha uzatılmasına dair 4687 sayılı kanun 1936 yılında çıkarılmış olan kanun ile bu süre 1939 RG ve 1942 yıllarında da uzatılmıştır. Bu kanun ile süre 1 yıl daha uzatılmıştır. 23 Aralık Elazığ Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü'nün Bakanlık emrine alınması. Müdür Ali İhsan Tilmaç bakanlık emrine alınmıştır. 23 Aralık Yunan uyruklu bir uzmanın Josef Çikura'nın, Erzurum Numune Hastanesi BCA: görevlendirilmesi Rontgen cihazının montajı için ikinci yasak bölge 30..18.1.2/ içinde bulunan adıgeçen ile girmesine izin verilmiştir 107.88..6./ BCA: 30..18.1.2/ 107.87..8./ 27-27 BCA: 30..11.1.0/ 172.36..15. 54 23 Aralık ABD'li bir uzmanın görevlendirilmesi Amerikalı sivil uçak makinisti Emil Misura'nın BCA: Allison bıçak motörlerinin bakımı için havabirlik ve 30..18.1.2/ 107.88..5./ müesseselerinde çalıştırılmasına izin verilmiştir. 27-142 25 Aralık Çalışma süresinin artırılması Cenup Demiryolları Türk Anonim Şirketi İşletme RG Şebekelerindeki iş yerlerinde üç saate kadar fazla mesai yapılması. 25 Aralık Dahiliye Vekaleti Tetkik Heyeti Başkanlığına ve Müsteşar Yardımcılığına atamalar. Tetkik Heyeti Başkanlığına Hakkı Haydar Berksun BCA: 30..11.1.0/ ve müsteşar yardımcılığına İhsan Aksoy atanmıştır. 172.37..10. 1944 Yılı 575 G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 26 Aralık Afyon ve Denizl'de idari bağlılık değişikliği hakkında üçlü kararname Afyon vilayetinin Dinar kazasına bağlı 8 köy ile bu RG köylere bağlı mahalleler Denizli vilayeti merkez kazasının Honaz nahiyesine bağlanmışlardır. 26 Aralık Giresun belediye reisliğine Naci Cimşid'in intihabı Belediye meclisince ittihaz olunan karar Belediye RG Kanununun 89 uncu maddesine tevfikan tasdik olunmuştur. 26 Aralık Batum Konsolosluğu Kançıları Nafiz Haşmet Terkem'in merkeze nakli. 26 Aralık Mıntıka ticaret müdürlüğüne atama Mıntıka ticaret müdürlerinden Raik Toner'in tayini. 27 Aralık Askeri uzmanlar için 4688 sayılı kanun Yasa, Askeri fabrikalarla askeri atelye ve tamir mü- RG esseselerinde çalışan mütehassıs subaylara verilecek ihtisas yevmiyesi hakkındadır 27 Aralık Nakil vasıtaları hakkında Eklenen muvakkkat ikinci madde ile valiliklere mah- RG 3827 sayılı kanuna ek 4689 sus binek otomobiller için tahsis edilmiş olan azami sayılı kanun satın alma bedeli Dahiliye Vekilliğinin teklifi üzerine İcra Vekilleri Heyetince tayin olunur. 27 Aralık Bingöl vilayeti Çapakçur kasabası hakkında BK kararnamesi Vilayet merkezi olan Çapakçur kasabası adının vila- RG yet adiyle anılması hakkında belediye meclisi ve vilayet idare heyetince verilen kararlar Devlet Şurası İkinci Dairesi ve Umumi Heyetin mütalaalarını havi mazbatalar İcra Vekilleri Heyetince tetkik edilerek adı geçen vilayet merkezi olan kasaba adının Bingöl olarak değiştirilmesi. 28 Aralık Diyarbakır, Eskişehir, Balıkesir ve Kütahya Vakıflar müdürlüklerine atamalar Diyarbakır'a Şükrü Atay, Eskişehir'e Mazlum Develi, RG Balıkesir'e Mustafa Özören, Kütahya'ya Abdurrahman Kahraman'ın tayinleri. 28 Aralık Tunceli Sıhhat ve İçtimai Dr. Ali Suavi Günden'in, Çankırı'ya Dr. Fehmi Öner, RG Muvanet Müdürlüğüne ata- Dr. Atıf Ergündüz Urfa'ya, Dr. Hakkı Öğe Sünop'a ma tayini. 28 Aralık Belçika uyruklu iki uzman görevlendirmesi RG RG Mühendis Max Dever ile Albert Peree'nin İzmir Be- BCA: lediyesi Tramvay ve Elektrik İdaresinde çalıştırılma- 30..18.1.2/ 107.88..9./ sına izin verilmiştir. 27-29 29 Aralık Divanı Muhasebat Daire Reisliğine Halit Demirsoy'un seçilmesi hakkında TBMM kararı RG 30 Aralık Yedek Subay ve Yedek Askeri Memurlar hakkındaki 1076 sayılı kanunun 3923 sayılı kanunla değiştirilen 3 üncü maddesine bir fıkra ilavesine dair 4690 sayılı kanun Yüksek mühendis ve mühendis ünvanını haiz olma- RG yan ve fakat yedek subay olmak hakkını haiz bulunan meslek ve teknik okulları mezunu sanayi erbabından lüzumlu miktarı alınarak … yedek harp sanayi subayı yetiştirilir. 576 Yönetim Zamandizini G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 30 Aralık Mahalli idareler umum müdürlüğü idare heyeti azalığı, kaymakam ve mektupçu atamaları Rebii Karatekin'in mahalli idareler umum müdürlüğü RG daire reisliğine, Asım Tekin'in Seyhan vilayeti idare heyeti azalığına, Sadri Artuç'un Lice kaymakamlığına, Şevki Birsel'in Manisa mektupçuluğuna, Aziz Aytekin'in Aydın mektupçuluğuna, Halim Doğru'nun Kırklareli mektupçuluğuna, Hamdi Güryel'in Elazığ mektupçuluğuna, Hayrettin Yavuz'un Bolu mektupçuluğuna tayinleri. 30 Aralık Ziraat Vekilinin ormanlarla Vekil, 10.563.400 hektar tahmin edilen ormanların C, ilgili verdiği izahat. 10.078.800 hektarının devlet ormanı olduğunu, dev- Birincikanun lete aid ormanların dahi yakın zamana kadar devlet , 1944 tarafından işletilmediğini kayededn vekil, 1937 yılında çıkarılan kanunla ormanların bizzat devlet elile işletilmesi prensibinin konduğunu, yeni Türkiye'nin ormancılıkta bir dönüm noktası olan bu prensipin aynı zamanda yeni ormancılık rejimimizin temellerinden birisini teşkil ettiğini, şimdi orman işletmelerinin sayısının 89'u bulduğunu, 1945 yılı başlarında 50 işletmenin daha açılacağını belirtmiştir. 1944 Yılı 577 ZAMANDİZİNE EK: 1944 Yılı Orman Tahdit Komisyonları ve Kararlar Gün ve Ay Komisyon Karar 4 Ocak İzmir'de orman tahdidi Bergama Kazasına bağlı Kınık Nahiyesinin Sucahlı köyü ormanlarının tahdidi. Orman tahdidleri, devlet ormanları ve diğer ormanlar olarak belirtilmekte, Orman Umum Müdürlüğü Orman Tahdit Komisyonu tarafından, Orman Kanunu, Orman Nizamnamesi ve Orman Talimatnamesi hükümlerine göre yapılmaktadır. Komisyonda, komisyon başkanı, orman azası, hukukçu aza, katip ve bilirkişiler bulunmaktadır. 6 Ocak İzmir'de orman tahdidi Bergama Kazasına bağlı Kınık Nahiyesinin Karatekeli köyü ormanlarının tahdidi. 6 Ocak Daday'da orman tahdidi Daday Kazasının Dorukdağı, Kırantarla, Meledağı, Sekecek, Rehen, Mektebür Devlet ormanlarının tahdidi 10 Ocak Bursa'da orman tah- M. Kemalpaşa Kazasına bağlı Bostandere Köyü civarındaki Kedikaya, didi Ortaburun, Eskiköy, Mavigücü ve Razı ormanlarının tahdidi 11 Ocak Gebze'de orman tahdidi Gebze Kazasının Pelitli Köyündeki Devlet Ormanlarının tahdidi 12 Ocak Daday, Bursa ve Gebze'de orman tahdidi Daday Kazasının (Akyol) Devlet ormanlarının, Bursa Vilayetinin M. Kemal Paşa Kazasına bağlı, Paşalar köyü sınırı içinde kalan (Kızıltepe ile Korukludere, Bakacakaltı, Osmandere-Çiltepe, Aktaşüstü, Çingenöldü, Künk, Yörükmeşe-Kartaltepe, Kemeroluk, KaryağmazBitmez-Bağlararası) ormanlarının ve Gebze Kazasının Balçık Köyündeki Devlet ormanlarının tahdidi. 18 Ocak İzmir'de orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu kararı ile Bergama kazasının Kınık nahiyesine bağlı ormanların tahdidi. Bu karar ile 30 hektarı kızıl çam olan 465 hektarlık alan devlet ormanı olarak belirlenmiştir. 20 Ocak Çubuk ve Bargama'da orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu kararı ile Çubuk kazasının merkez nahiyesine bağlı Ahurköyü sınırına tesadüf eden Kızıltepe, Kavakdağı devlet ormanlarının, Çubuk kazasının merkez nahiyesine bağlı Karaçam köyü sınırına tesadüf eden Kavak, Aladağ, Kızılyar, Göynükardı devlet ormanlarının ve Bergama kazasının Kınık nahiyesine bağlı Yayaköy ormanlarının tahdidi. 21 Ocak Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu kararı ile Çubuk kazasının merkez nahiyesine bağlı Kışlacık köyü sınırına tesadüf eden Kavakdağı, Kelbulası, Bayramşahkayası, Yalakmeşesi ormanlarının tahdidi. 26 Ocak Kocaeli Gebze'de orman tahdidi 3 numaralı Orman Tahdid Komisyonu kararı ile Kocaeli vilayeti Gebze kazası Molla Fenari nahiyesine bağlı Akviran köyündeki devlet ormanlarının tahdidi. 27 Ocak Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdid Komisyonu kararı ile Çubuk kazasının merkez nahiyesine bağlı Uluağaç köyü sınırına tesadüf eden Kızıltepe, Oyuk, Aydos devlet ormanlarının ve Sirkeli nahiyesine bağlı İncegaz köyü sınırına tesadüf eden Kuzkoru, Hatıbınkoru ve Aşağıkoru ormanlarının tahdidi. 28 Ocak Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdid Komisyonu kararı ile Çubuk kazasının merkez nahiyesine bağlı Kuruçay köyü sınırına tesadüf eden Kavak, Yalakmeşesi, Sarıkaya, Yellice, Kılıçkaya, Kezbanpınarı, Koru, Bayramşahkayası ve Kızılcaviran sınırına tesadüf eden Aydos, Dibekberesi ormanlarının tahdidi. 578 Yönetim Zamandizini Gün ve Ay Komisyon Karar 5 Şubat Antalya'da orman tahdidi 6 numaralı Orman Tahdid Komisyonu Reisliğince yayımlanan tebliğe göre, Antalya Vilayeti Kaş kazasının Kalkan Nahiyesine bağlı Palamut Köyü civarında bulunan Mezargediği, Düzalan, Yığmataş, Keçekuyusu, Aklarsekmeği, Pınargözü ve yine aynı nahiyeye bağlı Korubükü Köyü mülki hudutları içinde bulunan Düzçam, Kezbanpınarı, Aldanıştepesi, Bekarca ve Dikmentepesi Devlet Ormanlarının tahdidi. 11 Şubat Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Çubuk kazasının merkez nahiyesine bağlı Durhasan köyü sınırına tesadüf eden Kırdoruğu, Poyranca, Kavakdağı ve Setlik ormanlarının tahdit zaptı. 12 Şubat Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Çubuk kazasına bağlı çeşitli köy ve nahiyelerde orman tahdidi. 14 Şubat Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Çubuk kazasına bağlı çeşitli köy ve nahiyelerde orman tahdidi. 15 Şubat Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Çubuk kazasına bağlı çeşitli köy ve nahiyelerde orman tahdidi. 18 Şubat Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Çubuk kazasına bağlı çeşitli köy ve nahiyelerde orman tahdidi. 21 Şubat Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Çubuk kazasına bağlı çeşitli köy ve nahiyelerde orman tahdidi. 22 Şubat Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Çubuk kazasına bağlı çeşitli köy ve nahiyelerde orman tahdidi. 24 Şubat Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Çubuk kazasına bağlı çeşitli köy ve nahiyelerde orman tahdidi. 26 Şubat Köyceğiz'de orman tahdidi 11 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Köyceğiz kazasına bağlı çeşitli köylerde orman tahdidi. 28 Şubat İstanbul'da orman tahdidi 1 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca İstanbul-Çatalca kazasına bağlı Karacaköy nahiyesine bağlı Ormanlı köyü ormanının tahdidi. 28 Şubat Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Çubuk kazasına bağlı çeşitli nahiye ve köylerde orman tahdidi. 21 Mart İstanbul'da orman tahdidi 1 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile İstanbul'un Çatalca kazasına bağlı Yeniköy civarındaki Mazharpaşa ormanının tahdidi. 23 Mart İstanbul'da orman tahdidi 1 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile İstanbul'un Silivri kazasına bağlı Kurfalı civarındaki Karkaza Çiftliği içindeki ormanın tahdidi. 26 Nisan Eskişehir'de orman tahdidi 4 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Sivrihisar kazasının köyünün hudut komşuluğunda bulunan Yedilertepesi Devlet ormanlarının tahdidi. 2 Mayıs Eskişehir'de orman tahdidi 4 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Sivrihisar kazası merkezinin 17 km dışında bulunan Yedilerdağı Devlet ormanınn tahdidi. 12 Mayıs Eskişehir'de orman tahdidi 4 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Eskişehir vilayeti Sivrihisar kazası Yedilerdağı Devlet ormanı tahdidatı dış komşusu Sivrihisar Belediye hudut beraberliğine ait mazbata hulasası 1944 Yılı 579 Gün ve Ay Komisyon Karar 30 Mayıs Eskişehir'de orman tahdidi 4 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Eskişehir vilayeti Sivrihisar kazasına tabi köylerde Devlet ormanlarının tahdidatı. 1 Haziran İstanbul'da orman tahdidi 1 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile İstanbul vilayeti Silivri kazasına bağlı Küçük Seymen köyü civarındaki Kösdemir ormanı ile Şile kazasına bağlı İmranlı köyü civarındaki Eşekçidere ormanının tahdidi 1 Haziran Çubuk'ta orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Çubuk kazasına bağlı Saraycık köyü sınırına tesadüf eden Damılca Çayırı ormanın tahdidi 1 Haziran Eskişehir'de orman tahdidi 4 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Sivrihisar kazası Kagışak-Çaltape Devlet ormanlarının tahdidi. 4 Haziran İstanbul'da orman tahdidi 1 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile İstanbul vilayeti Şile kazasına bağlı Karabeyli, Manşar köyleri civarındaki Nalbanttepe ormanının tahdidi 23 Haziran Bursa'da orman tah- 7 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.K. Paşa kazasına didi bağlı Dallımezarlık köyü dolayında bulunan Eğridere, Tabanca atılan, Gavur harmanı ve Bağbeleni namiyşe anılan ormanlık sahaların tahdidi. 31 Temmuz İstanbul'da orman tahdidi 1 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Silivri kazasına bağlı Çayırdere köyü civarındaki Kurtdere tahdidine dair zabıt hülasası. 1 Ağustos Sandıklı'da orman tahdidi 20 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Sandıklı kazasına bağlı Menteş köyüne ait zabıtlar hülasası. 4 Ağustos Köyceğiz'de orman tahdidi 11 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Köyceğiz kazasına bağlı çeşitli köylerde orman tahdidi ile ilgili kararın tashihi. 7 Ağustos Eskişehir'de orman tahdidi 4 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Sivrihisar kazası Zeyköy civarında Devlet ormanlarının tahdidi. 17 Ağustos Köyceğiz'de orman tahdidi 11 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Köyceğiz kazasına bağlı çeşitli köylerde orman tahdidi ile ilgili kararın tashihi. 17 Ağustos Köyceğiz'de orman tahdidi 11 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Köyceğiz kazasına bağlı çeşitli köylerde orman tahdidi ile ilgili kararın tashihi. 18 Ağustos Daday'da orman tahdidi 13 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Sakarçal Devlet ormanının Yumacık köyü arazisi ile alakalı sınırlarının tahdit zabıt hulasası 18 Ağustos Daday'da orman tahdidi 13 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Sakarçal Devlet ormanının Yumacık köyü arazisi ile alakalı sınırlarının tahdit zabıt hulasası 19 Ağustos Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu kararı ile Bergama kazasının Kınık nahiyesine bağlı ormanların tahdidi. 19 Ağustos Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu kararı ile Bergama kazasının Kınık nahiyesine bağlı ormanların tahdidi. 22 Ağustos Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu kararı ile Bergama kazasının Kınık nahiyesine bağlı Koca Ömer köyü ormanların tahdidi. 29 Ağustos Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Kınık nahiyesinin Değirmencieli köyü ormanlarının tahdidi. 580 Yönetim Zamandizini Gün ve Ay Komisyon Karar 31 Ağustos Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Kınık nahiyesinin Cumalı köyü ormanlarının tahdidi. 1 Ağustos Bursa'da orman tah- M. Kemalpaşa Kazasına bağlı Sünlük Köyü sınırı içindeki Grant tarla, didi Kocataş, Mercimeklik, Recepdüzü, Karakaya, Dedeyani ve Düzburun ormanlarının hududu. 4 Eylül Bergama'da orman tahdidi 4 Eylül Bursa'da orman tah- 7 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.K. Paşa kazasına bağlı didi Güllüce köyü sınırı içinde bulunan Kışlayeri Pınarlı dere orman sahası. 22 Eylül Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Kınık nahiyesine bağlı Bağalanı köyü ormanlarının tahdidine dair. 28 Eylül Balıkesir'de orman tahdidi 12 numaralaı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Dursunbey kazasının Kavacık nahiyesine bağlı Gölcük köyü hududu dahilindeki Devlet Ormanlarının sınırları icmal zaptı. 3 Ekim Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Kınık nahiyesine bağlı Köseler köyü ormanlarının tahdidine dair mazbata hülasası. 9 Ekim Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Kınık nahiyesine bağlı Mıstıklar köyü ormanlarının tahdidine ait mazbata hulasası 13 Ekim Bursa'da orman tah- 7 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.K. Paşa kazasına didi bağlı Kösehoroz köyü Turfal ormanının Karlık-Çiftliktepe şimal kısmı hududu ile Yedilen Baltalığı şarkı ve Horasan Kayabaşı Koru namındaki meşe baltalığı Serıbeyli ve Kayarak Devlet ormanları hududu. 16 Ekim Bergama'da orman tahdidi 20 Ekim Bursa'da orman tah- 7 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.Kemal Paşa kazasıdidi na bağlı Çardakbelen dolayında bulunan ormanların tahdidi. 23 Ekim Bursa'da orman tah- 7 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.Kemal Paşa kazasıdidi na bağlı Tırnava köyü dolayında ve Turfal Ormanı şimali şarkisi dahilinde bulunan Tırnava köyü iç poligon ormanların hududu. 31 Ekim Bursa'da orman tah- 7 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.Kemal Paşa kazasıdidi na bağlı Karaorman dolayında bulunan Koru namiyle maruf Kurbalıdere meşe baltalığının hududu. 3 Kasım Bursa'da orman tah- 7 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.Kemal Paşa kazasıdidi na bağlı Bahariye dolayında bulunan Düzpınar, Sofrakaya, Erikliyatak, Balıklıada, Sarpdere Gavur Çiftliği Devlet Ormanlarının mezkur köyle hududu. 4 Kasım Bursa'da orman tah- 7 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.Kemal Paşa kazasıdidi na bağlı Güveçdere dolayında bulunan Kocatepe-Çardaktepe Devlet Ormanlarının mezkur köyle teşkil ettiği dış sınır hududu. 6 Kasım Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Zeytindağ nahiyesine bağlı Kızıltepe köyü ormanlarının tahdidine ait mazbata hülasası. 9 Kasım Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Zeytindağ nahiyesine bağlı Örlemiş köyü ormanlarının tahdidine ait mazbata hülasası. 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Kınık nahiyesine bağlı Hamzalı köyü ormanlarının tahdidine dair. 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Kınık nahiyesine bağlı Kodukburnu köyü ormanlarının tahdidine ait mazbata hülasası. 1944 Yılı 581 Gün ve Ay Komisyon 10 Kasım Bursa'da orman tah- 7 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.Kemal Paşa kazasıdidi na bağlı Karapınar köyü dolayında bulunan ormanlık sahalar ile köyün teşkil ettiği iç sınır hududu. 11 Kasım Bergama'da orman tahdidi 5 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Çan köyü ormanlarının tahdidine ait mazbata hülasası. 21 Kasım Bala'da orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Karakeçili nahiyesine bağlı Bedestan köyü sınırına tesadüf eden Küre ve İkizdağları Devlet ormanlarının tahdit zaptı. 23 Kasım Bursa'da orman tah- İzmir Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile M.Kemal Paşa kazasına bağdidi lı Çavuşköyü köyü dolayında bulunan Perçemtepe ve Yediler ormanının şark hududu. 1 Aralık Daday'da orman tahdidi 13 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Sakarçal Devlet ormanının Topuk köyü arazisi ile alakalı sınırlarının tahdit zabıt hulasası 5 Aralık Bala'da orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile merkez nahiyesine bağlı Davudanlı köyü sınırına tesadüf eden Küredağı ve Aydoğan sınırına tesadüf eden Devlet ormanlarının tahdit zaptı. 5 Aralık Balıkesir'de orman tahdidi 17 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ileBozalan, Gölcük ve tevabii Devlet ormanlarına ait mazbata hülasası. 6 Aralık Bala'da orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile merkez nahiyesine bağlı Kezaranlı köyü sınırına tesadüf eden Küredağı Devlet ormanlarının tahdit zaptı. 7 Aralık Bala'da orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Karakeçili nahiyesine bağlı Keklicek ve Şehriban köyü sınırına tesadüf eden Hasan Kale Devlet ormanlarının tahdit zaptı. 22 Aralık Bala'da orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Karakeçili nahiyesine bağlı Karaahmetli köyü sınırına tesadüf eden Küredağı Devlet ormanı ve Hodar köyü ormanlarının tahdit zaptı. 23 Aralık Bala'da orman tahdidi 2 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği ile Karakeçili nahiyesine bağlı Sarıkaya köyü sınırına tesadüf eden Küredağı Devlet ormanının zaptı. 23 Aralık Daday'da orman tahdidi 13 numaralı Orman Tahdit Komisyonu tebliği uyarınca Ballıdağ Devlet ormanının Gümürtler köyü arazisi ile alakalı sınırlarının tahdit zabıt hulasası 582 Karar Yönetim Zamandizini KAYNAKÇA Abadan, Yavuz, “Memurlar ve Barem” Cumhuriyet, 13 Haziran 1944. Abadan, Yavuz, “İdari Sistemimiz Üzerine Düşünceler”, Cumhuriyet, 2 Ocak 1944. Abadan, Yavuz, “İstanbul Teknik Üniversitesi”, Cumhuriyet, 11 Temmuz 1944. Akın, Fehmi, “Türkiye’de Çok Partili Dizgeye Geçiş Sürecinde Demokrat PartiCumhuriyet Halk Partisi İlişkileri (1946–1947)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Ankara 2004. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, “19 Mayıs 1944 Gençlik ve Spor Bayramında Cumhurreisimizin Söyledikleri Nutuk”, http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/ (5 Eylül 2008). Aral, Namık Zeki, “1944–45 Bütçesi Hakkında Düşünceler”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 160, Yıl XIV, Temmuz 1944, s. 232-237. Aral, Namık Zeki, “1944–45 Bütçesi Hakkında Düşünceler”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 161, Yıl XIV, Ağustos 1944, s. 264-273. Avcıoğlu, Doğan, Türkiye’nin Düzeni Birinci Kitap, 13. baskı, Tekin Yayınevi, İstanbul 1979. Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam II. Cilt, 4. baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1979. Boran, Behice, Türkiye ve Sosyalizm Sorunları, 1. baskı, Sarmal Yayınevi, İstanbul 1992. Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908–2002, İmge Kitabevi, 9. baskı, Ankara 2005. Boratav, Korkut, Türkiye’de Devletçilik, 2. baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2006. Coşar, Nevin, Kriz, Savaş ve Bütçe Politikası (1926-1950), Bağlam Yayınları, İstanbul 2004. Çavdar, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900-1960), İmge Kitabevi, Ankara 2003. Daver, Abidin, “Çocuklarımızı Yüzde Yüz Okutmak İçin”, Cumhuriyet, 5 Kasım 1944. Ertuğ, Hasan Refik, “Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Vazife ve Teşkilat Kanunu Üzerinde Düşünceler (III)”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 154, Yıl XIII, İkinci Kanun 1944, s. 575-582. Fer, Muslih, “Beveridge Planı Gerçekleşme Yolunda”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 165, Yıl XIV, Aralık 1944, s. 494-503. Fer, Muslih, “Milletler Arası İş Teşkilatı ve Filadelfiya Konferansı-I”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 159, Yıl XIV, Haziran 1944, s. 157-167. Fer, Muslih, “Milletler Arası İş Teşkilatı ve Filadelfiya Konferansı-II”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 160, Yıl XIV, Temmuz 1944, s. 219-228. Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, “ Geçen Yılın Fikir Hayatı”, Cumhuriyet, 1 Ocak 1945. Güler, Birgül Ayman, Kamu Personeli Sistem ve Yönetim, İmge Kitabevi, Ankara 2005. Halil, Ahmed, “Beveridge Planının Esaslarına Bir Bakış”, Cumhuriyet, 15 Ekim 1944. İnönü, İsmet, “İlk Öğretim Davamız”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 162, Yıl XIV, Eylül 1944, s. 286-291. Kalyon, Levent, “Cumhuriyet Dönemi Savunma Politikaları”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, AÜ SBE, Ankara 2008. Koçak, Cemil, “Siyasal Tarih (1923–1950)”, Sina Akşin (Yay. Haz.), Çağdaş Türkiye (1908–1980) Cilt 4, Cem Yayınları, İstanbul 1990. 1944 Yılı 583 Kuyucak, Hazim Atıf, “1944 Mali yılı Muvazenei Umumiye Kanunu”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 158, Yıl XIV, Mayıs 1944, s. 140-143. Kuyucak, Hazim Atıf, “Barem Kanunlarında Tadilat”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 159, Yıl XIV, Haziran 1944, s. 198-203. Kuyucak, Hazim Atıf, “İki Mühim Kanun”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 161, Yıl XIV, Ağustos 1944, s. 276-279. Kuyucak, Hazim Atıf, “Türkiye Zirai Donatım Kurumu Kanunu”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 160, Yıl XIV, Temmuz 1944, s. 243-245. Nadi, Nadir, "Zelzelelerden Almakta Geç Kaldığımız Ders", Cumhuriyet, 4 Şubat 1944. Nadi, Nadir, “Yeni Yılın Eşiğinde”, Cumhuriyet, 1 Ocak 1945. Önen, Nizam, İki Turan: Macaristan ve Türkiye’de Turancılık, İletişim Yayınları, İstanbul 2005. Özdağ, Ümit,“3 Mayıs”, http://www.internetajans.com/, (5 Eylül 2008) Timur, Taner, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi, 5. baskı, Ankara 2001. Türkeş, Alpaslan, 1944 Milliyetçilik Olayı, Devlet Yayın Dağıtım, İstanbul 1988. Uran, Hilmi, Hatıralarım, Ayyıldız Matbaası, 1959. 584 Yönetim Zamandizini
