Journal of Arthroplasty Arthroscopic Surgery

KLÝNÝK ARAÞTIRMA / CLINICAL RESEARCH
Vol. 1 4 , No. 4 , (219- 221
), 200 3
221),
ÝLÝAK BOYNUZ
Uður YENSEL*, Mahmut MUTLU*
H. Mustafa ÖZDEMÝR**, Iþýk TUNCER***
ÖZET
Ýliak boynuzlar oldukça nadir görülen kemik
varyasyonlarýdýr. Klinik olarak bu tip varyasyonlar
kemiðin benign ve malign pekçok hastalýklarý ile
karýþabilmektedir. Ýliak bonuzlar en sýk olarak
herediter bir hastalýk olan Týrnak–patella
sendromunda görülmektedir. Bu çalýþmada;
anatomik kemik pasajlarýnda yapýlan incelemelerde saptanan 3 iliak boynuzun anatomomorfolojik özellikleri ve eþlik ettiði patolojiler
ortopedik yönden deðerlendirildi.
Anahtar Kelimeler: Ýliak Boynuz, Morfoloji.
SUMMARY
ILIAC HORN
Iliac horns are very rare bone variations. This
variation confused with benign and malign disease
of the bone in both clinical and radiological point
of view. The majority of the iliac horns are
associated with hereditery Nail-patella syndrome.
Three iliac horn were found in anatomic bone
survey. And we evaluated anatomomorphologic
characteristics of the iliac horns and its orthopaedic
associations.
Key Words: Iliac Horn, Morphology.
GÝRÝÞ
Kemikte boynuz olarak isimlendirilen benign
çýkýntýlar oldukça nadir görülmektedir. Ýliak
boynuzlar veya çýkýntýlar, 1800’lü yýllarýn baþlarýnda
ilk kez tarif edilmiþtir1,3,7. Bu dönemde bunlarýn
bir kemik displazisi olduðu ve birtakým sendromlara eþlik ettiði söylenmiþtir. Daha sonraki yýllarda
benzer oluþumlar özellikle eþlik ettiði klinik
sendromlarla birlikte yayýnlanmýþtýr3-5,8,11.
Kemik boynuzlarý, klinik ve radyolojik olarak pek
çok kemiðe ait benign ve malign hastalýklarla
karýþabilmektedir Özelikle soliter osteokondromlar
ve bu arada büyük avülsiyon kýrýklarý radyolojik
olarak boynuzlarla karýþabilir. Boynuzlarýn tümöral
durumlar ile ayýrýcý tanýsý gereksiz ve hatalý
tedavileri elimine etmesi noktasýndan oldukça
önemlidir. Varyasyonel olan boynuzlarýn oldukça
nadir gözlendiði düþünüldüðünde, klinik ayrýcý
tanýda ve tedavi planlamasýnda mutlak akýlda
bulundurulmasý gerektiði ortaya çýkmaktadýr.
Bu yazýda anatomik kemik pasajlarýnda saptanan
3 iliak boynuzun morfolojik özellikleri ve beraber
bulunduðu tablolar deðerlendirilmiþtir.
MATERYEL
Ege Ünivesitesi Týp Fakültesi ve Selçuk Üniversitesi
Meram Týp Fakültesi Anatomi Anabilim
Dallarýndaki toplam 67 os koksa pasajlarýnýn
incelenmesi esnasýnda 3 ayrý os koksada iliak
boynuz saptanmýþtýr. Boynuz saptanan bu 3 os
koksa; bütünlüðü bozulmamýþ tüm pelvisin bir
parçasý veya bütünlüðü bozulmamýþ kadavralardan
izole edilmiþ olmayýp tamamen birbirlerinden
baðýmsýz tek os koksa pasajlarýydý. Boynuzlar,
anteriosuperior iliak proçes (SÝAS) ile hemen
asetabulum superioru arasýndaki mesafeden köken
almaktadýrlar. Bu bölge bilindiði gibi sekonder
kemikleþme ve uyluk fleksör kaslarýnýn origosunu
oluþturmaktadýr.
Boynuzlar SÝAS’dan sýrasý ile 10, 12 ve 14 mm
sonra baþlamakta ve sýrasý ile de asetabulum
superior kenarýndan 3, 4 ve 7 mm sonra sonlanmaktaydý. Boynuzlarýn uzunluklarý sýrasý ile 40, 46
ve 54 mm’idi. Bazislerinin geniþlikleri ise sýra ile
27, 30 ve 32 mm olup distal uç geniþlikleri sýrasý
ile 15, 22 ve 26 mm idi. Boynuzlar proksimalde
iliak kanat ile devamlýlýk göstermekteydi. Bu
nedenle üç boyutlu uzanýmlarý; anterior, lateral ve
inferior þeklindeydi. Uzanýmlarý; asetabuluma göre
axial planda sýrasý ile 48, 48 ve 52 derece olarak
saptandý. Diðer planlardaki uzaným deðerleri,
gerçek pelvis elde olmadýðý için yapýlamadý.
Boynuzlarýn distal uçlarý bifid þekilde olup ortalama
* Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Meram Týp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalý, Konya.
** Yrd. Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Meram Týp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalý, Konya.
*** Yrd. Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Meram Týp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalý, Konya.
220
ARTROPLASTÝ ARTROSK
OPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
ARTROSKOPÝK
6 (4-7) mm lik bir yarýkla bu þekli almaktadýr. Bifid
çýkýntýlarýn üzerinde ise anatomik lokalizasyona
uygun olarak nutrisyonel arter dallarýnýn giriþlerine
ait foramenler bulunmaktaydý. Boynuzlarýn yapýlan
horizantal kesitlerinde normal trabeküler yapý
saptandý (Resim 1, 2, 3).
TARTIÞMA
Ýliak boynuzlar oldukça nadir görülen anatomik
varyasyonlardýr. Otopsilerde ve anatomik kadavra
çalýþmalarýnda oldukça ender saptanmaktadýr1.
Kemik boynuzlarý ve boynuz benzeri oluþumlar pek
çok kemikte görülebilmektedir. Bu oluþumlar
pelviste hem anterior ve hem de posterior
yerleþimli olabilmektedir. Ancak yerleþim yerleri
sýklýkla SÝAS’ta yani anteriorda olup, genellikle
bilateral olduðu bildirilmektedir 7. Daha nadir
olarak ise boynuzlar os koksanýn posteriorunda
lokalize olmaktadýrlar6,10,11.
Ýliak boynuzlar, herediter oniko-osteodisplazide
veya oniko-osteodistrofi olarakta bilinen “týrnakpatella” sendromunda sýklýkla görülmektedir. Bu
vakalarýn yaklaþýk %80’inden fazlasýnda bilateral
ve anterior olarak pelvik boynuzlara rastlanmaktadýr 5,7. Týrnak-patella sendromu 1800’lü
Resim 2. Pasaj 2’nin iliak oblik görüntüsü.
Resim 3. Pasaj 3’e ait obturator oblik görüntüsü.
Resim 1. Pasaj 1’in lateralden görüntüsü.
yýllarýn baþýnda tarif edilmiþ ise de 1957’de Love
ve Beiler tarafýndan “herediter osteoonikodisplazi”
adý verilmiþ ve böylece klasikleþmiþtir 3,5. Bu
sendrom otozomal dominant geçiþ göstermektedir.
Sendromun tam insidansý bilinmemekle beraber
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
popülasyonda milyonda bir görüldüðü bildirilmektedir4,5,7. Klasik týrnak-patella tetradý; týrnak
displazisi, hipoplastik ve agenetik patella, radius
baþý çýkýðý ve iliak boynuz þeklindedir2,5,7. Bu
tetradtan baska sendroma; konjenital nefropati,
ser vikal kaburga, göz anomalileride ilave
olabilmektedir8,9,11. Bu sendromda, iliak boynuzlar
tanýda oldukça önem taþýmaktadýr. Posterior
yerlesimli iliak boynuzlar sadece bu sendromda
görülmekteyken, anterior yerleþimli boynuzlar
insidental olarak ve herhangi bir sendromla iliþkili
olmaksýzýn saptanabilmektedir 8,9. Wasserman
herhangi bir sendroma eþlik etmeyen unilateral
pelvik tek bir vaka bildirmiþtir 6. Boynuzlarýn
radyolojik özellikleri Karabulut ve arkadaþlarý
tarafýndan detaylý olarak incelenmiþtir10.
Týrnak-patella sendromunun klasik bir tedavisi
olmayýp, semptomatik displazilere cerrahi tedavi
uygulanabilmektedir. Guidera ve arkadaþlarý 44
týrnak-patella sendromlu hastanýn 20’sinin diz
cerrahisi, 24’unun ayak ve ayak bileði deformiteleri
için cerrahi korreksiyon geçirdiðini rapor
etmiþlerdir8. Bu sendromda ileri yaþlarda böbrek
yetmezliði geliþebilmektedir3,7,8,11.
Anterior yerleþimli boynuzlar, yerleþim yeri düþünüldüðünde özellikle postravmatik ossifikasyon ve
rektus femoris kasý traksiyonuna sekonder avulsiyon kýrýklarý, soliter osteokondrom gibi benign
durumlarla karýþabilmektedir. Pediatrik çaðda
saptanan boynuzlar, bu çaða ait pelvik tutulum
gösteren Ewing sarkomu veya osteosarkom gibi
primer malign kemik tümörleri ayýrýcý tanýsýnda
akla gelmelidir. Ancak malign tutulumlarda; lokal
agresyon, ekspansiyon, geniþ destrüksif ve/veya
litik ile yumuþak tümöral komponent varlýðý söz
konusu olduðundan, benign tümör görüntüsü
veren boynuzlarla karýþmasý oldukça zordur.
Oldukça nadir saptanan boynuzlarýn sýklýkla
“Týrnak-patella” sendromu ile birlikte olmasý,
221
ancak bu sendromun hem oldukça az görülmesi
ve hem de klinik bulgularýnýn silik olmasý gibi
sebebler düþünüldüðünde, boynuzlarýn radyolojik
olarak benign veya malign kemik lezyonlarý ile
karýþma ihtimali bulunabilmektedir. Anatomik nadir
bir varyasyon ve sendroma ait bir komponent
olmasý nedeniyle bu yazýda 3 iliak boynuz
sunulmuþtur.
KAYNAKLAR
1. Darlington D, Hawkins CF. Nail-patella syndrome with iliac
horns and hereditary nephropathy. Necropsy report and
anatomic dissection. J Bone Joint Surg 1963; 49-B: 242.
2. Duthie RB, Hecht F. The inheritance and development of
the nail-patella syndrome. J Bone Joint Surg 1963; 45B: 259.
3. Love WH, Beiler DD. Osteo-onychodysplasia. J Bone
Joint Surg 1957; 39-A: 645.
4. Wynne-Davies R, Hall C, Apley AG. Atlas of Skeletal
Dysplasias, Edinburg, Churchill-Livingstone, 1985, p. 61417.
5. Garces MA, Murascas JK, Abdel-Hameed M. Hereditary
onycho-osteo-dysplasia (Hood syndrome): Report of two
cases. Skeletal Radiol 1982; 8: 55-58.
6. Wasserman D. Unilateral iliac horn(central posterior iliac
process): case report. Radiology 1976; 120(3): 562.
7. Tachdjian MO. Hereditary onycho-osteodysplasia (nailpatella syndrome). In: Tachdjian MO(ed). Pediatric
Orthopedics. Philadelphia: W.B.Saunders Company, 1990:
844-47.
8. Guidera KJ, Satterwhite Y, Ogden JA, Pugh L, Goney T.
Nail patella syndrome: a review of 44 orthopaedic patients.
J Pediatr Orthop 1991; 11(6): 737-42.
9. Azouz EM, Kozkowski K. Small patella syndrome: a bone
dysplasia to recognize and diffentiate from the nail-patella
syndrome. Pediatr Radiol 1997; 27(5): 432-5.
10. Karabulut N, Ariyurek M, Erol C, Tacal T, Balkanci F.
Imaging of “iliac horns” in nail-patella syndrome.
J Computed Assist Tomogr 1996; 20(4); 530-1.
11. Goshen E, Schwartz A, Zilka LR, Zwas ST. Bilateral
accessory iliac horns: pathognomic findings in nail-patella
syndrome. Scintigraphic evidence on one scan. Clin Nucl
Med 2000; 24(6): 476-7.