romalılar - Ankara Rehberi
Transkript
romalılar - Ankara Rehberi
tarih içinde ankara ROMALILAR ROMA METROPOL‹S‹ “ANCYRA” Konsül Manilus Vulso, M.Ö. 189’da Ankara yak›nlar›nda Galatlar› yenerek, Galatya’y› Roma topraklar›na katm›fl ve Bergama Krall›¤›na ba¤lam›flt›r. Galatya, M.Ö. 183 y›l›nda Bergama Krall›¤›n›n kesin kontrolü alt›na girmifltir. M.Ö. 168 y›l›nda Galatlar ile Bergamal›lar›n savafllar› sonucunda kent, Tektosaglar›n kontrolüne girmifltir. Ankara, M.Ö. 25 y›l›nda Augustus taraf›ndan Roma eyaleti haline getirilen Galatya’n›n baflkenti olmufltur. Ankara, Romal›lar eline geçtikten sonra, Romal›lar, kentin co¤rafi ve askeri önemini anlayarak buray› Galatya’n›n baflkenti yapm›fllard›r. Ankara, Galatya’n›n baflkenti olduktan sonra, Roma ile olan iyi iliflkiler sonucunda geliflmifl ve kale d›fl›na taflm›flt›r. Augustus zaman›nda yap›lan tap›naktaki “Momentum Ancyranum” (Yaz›tlar Kraliçesi) olarak adland›r›lan Augustus vasiyetnamesi, Ankara’n›n Roma döneminde ne kadar önemli bir kent oldu¤unu ortaya koymaktad›r. Kent, M.S. 2. yüzy›lda en geliflmifl dönemini yaflam›flt›r. Romal› tarihçi Livy, Ankara’n›n 100.000 kiflilik nüfusu, askeri, dini ve sivil mimarl›k yap›lar›yla görkemli bir imparatorluk kenti oldu¤unu yazmaktad›r. Ankara, Roma ‹mparatgoru Hadrianus döneminin sonunda, M.S. 138’de, Phylai (füle) ad› verilen ve flehir halk›n› s›n›flara ay›ran 12 k›s›mdan oluflmufltu. Bu füleler, Ankara Kalesi ve eteklerinde yerleflmifl olup, Ankara’n›n en eski mahallelerini olufltur- 53 tarih içinde ankara Ankara çevresinde bulunan mermer büstler (A.A.M.M.K.) 54 tarih içinde ankara Roma dönemi bronz büst (A.A.M.M.K.) Roma dönemi alt›n kolye (A.A.M.M.K.) Balgat Köyü’nde bulunan bronz kap (A.A.M.M.K.) Kutludü¤ün Beldesi’nde bulunan Athena heykeli (A.A.M.M.K.) 55 tarih içinde ankara Roma dönemi mermer satir (A.A.M.M.K.) 56 maktayd›. Ankara, Traian döneminde stratejik ve lojistik öneme sahip bir merkez olarak görülmektedir.127 Hadrianus döneminde ise kent, metropolis olmufltur.128 Ankara’da o dönemde Asklepeios, Kybele, Men ve Zeus gibi tanr›lara ait kültler geliflti¤i gibi, Augustus gibi Tanr› Kral mertebesine eriflmifl krallar›n kültü de bulunmaktayd›. M.S. 3. yüzy›lda ‹mparator Caracalla, kalenin surlar› ile bugünkü Roma Hamam› denilen hamam› yapt›rm›flt›r. M.S. 4. yüzy›lda Hristiyanl›¤›n yay›lmas›yla Ankara, önemli dini merkez olmufl, M.S. 314 ve 358 y›llar›nda piskoposlar meclisi iki tarih içinde ankara kez toplanm›fl ve önemli kararlar alm›flt›r. Roma dönemindeki önemli bir olay, ‹mparator Julianus’un Ankara’ya gelmesiydi. ‹mparatorun ad›na bugün Valilik Meydan›’nda bulunan Julien An›t› (M.S. 362) yap›lm›flt›r.129 Ankara’n›n Roma dönemine ait belli bafll› eserleri; Agora, Amfitiyatro, Augustus Tap›na¤›, Buleiterion (flehir meclisi), Direkli Yol, Gymnasion (plaistra), Hamam, Hipodrom, Julianus Sütunu, Roma Tiyatrosu, Zeus Tap›na¤›, Zeus Taenos Mabedi gibi yap› ve an›tlard›r.130 Roma ‹mparatorlu¤u Döneminde Ankara’ya Metropolis, Sebaste Tektosagon, Neokoros, Lamprotate gibi isim ve ünvanlar verilmifltir. Ankara kalesinin eteklerinde geliflerek büyüyen kentte Roma Döneminde birçok yap› yap›lm›flt›r. Bunlar›n ço¤u daha sonraki ça¤larda tahrip olmufl, birço¤u da Bizansl›lar döneminde Ankara kalesinin yap›m›nda kullan›lm›flt›r. Ankara’da bulunan baz› kitabelerden; bir flehir meclisi binas› (buleiterion), spor, kültür ve sosyal yaflam›n önemli bir merkezi olan (gymnasion-palaestra) bir tiyatro, bir amfitiyatro, Augustus Tap›na¤›n›n yan›nda flenlik yeri ve hipodrom, Pazar yeri (agora), Augustus tap›na¤›ndan Çank›r›kap› Caddesinde bulunan Roma Hamam›na giden ve ‹mparator Hadriyanos zaman›nda yapt›r›ld›¤› bilinen direkli yol, yolun sonunda hamam, Pausanios’un eserinde ad› geçen Zeus Tap›na¤›, Zeus Taenos Tap›na¤› gibi yap›lar›n var oldu¤unu ö¤renmekteyiz.131 M.S. 1. - 3. yüzy›llarda Ankara’da darbedilen ba¤›ms›z flehir sikkeleri içinde önemli yer tutan Ankyra flehir sikkelerinin ön yüzünde bafl veya büst olarak imparator tasviri, ad› ve unvan› yaz›l›d›r. Roma dönemi piflmifl toprak vazolar (A.A.M.M.K.) Balgat Köyü’nde bulunan Roma mezar›ndan ç›kar›lan alt›n taç (A.A.M.M.K.) 57 tarih içinde ankara Roma mezar›ndan ç›kar›lan Rhyton ve parfüm flifleleri (A.A.M.M.K.) Roma hamam› (2005, A.E.) 58 Arka yüzlerinde ise oturan ve ayakta duran yarg›ç, üç atlet, tanr› Men, gemi çapas› tutan Amazon, Aphrodite, Asklepeios, Artemis, Eros, Heracles, Nike, Satyr gibi mitolojik tasvirlerin yan› s›ra, Augustus Tap›na¤› da görülmektedir. Sikkeler, di¤er flehir darplar› gibi bronz ve pirinçten bas›lm›fllard›r. Üzerlerindeki yaz›lar genellikle Yunancad›r. Sikkelerde “Galatyal›lar›n baflkenti Ankara”, “Ankaral›lar›n baflkenti” yaz›lar› bulunmaktad›r.132 tarih içinde ankara Augustus Tap›n›¤› gravürü (C.Texier) 59 tarih içinde ankara AUGUSTUS TAPINA⁄I (YAZITLAR KRAL‹ÇES‹) Latince yaz›t›n bafl› (M.A. Dö¤enci) Latince yaz›t (M.A. Dö¤enci) 60 ‹mparator Augustus ad›na yapt›r›lan tap›nak, 16. yüzy›ldan beri, bilim adamlar› ve tarihçilerin dikkatini çekmektedir. Avusturya ‹mparatorunun elçisi Busbecq, tap›na¤› incelemifl ve an›t›n kopyas›n› ç›karm›flt›r. Daha sonra Charles Texier ve Georges Perrot, Schede-Krencker tap›nak üzerine bilimsel incelemelerde bulunmufl ve yay›nlam›fllard›r. Bugün Hac› Bayram Camii bitifli¤inde bulunan tap›nak, Frig tanr›lar› Men ve Kybele’ye ait tap›na¤›n üzerine yap›ld›¤› söylenmektedir. Bugün ayakta kalan büyük kap›, sella, ve pronaos k›s›mlar›d›r. K›sa yanlar›nda 8, uzun yanlar›nda 15 sütunu kapsayan dikdörtgen planl›, Korinth düzeninde bir peristasis ile çevrilmifl, pseudodipteros planl› bir yap›d›r. ‹mparator Augustus, ölümünden önce Vesta rahibelerine verdi¤i dört adet belge, Monumentum Ancyranum “Ankara An›t›”, Res gestae “Ankara Yaz›t›”133 olarak bilinir. Ankara An›t› veya Yaz›tlar Kraliçesi diye bilinen Tap›naktaki kitabe, ‹mparator Augustus’un yapt›¤› iflleri anlatan dünyadaki en uzun ve sa¤lam Latince kitabedir. Senatoda okunan metin, Roma’da dikili iki tunç sütuna yaz›ld›ktan sonra kopyalar› eyaletlerdeki tap›naklara yaz›lm›flt›. Latince ve Grekçe iki dilde yaz›lm›fl kitabeleri dolay›s›yla Arkeoloji biliminde “Yaz›tlar Kraliçesi” diye meflhur olmufltur.134 Bunlar; cenaze töreniyle ilgili emir, devletin asker ve para durumu belgesi, servetini varisleriyle Roma halk›na b›rakt›¤›n› bildiren belge, yapt›¤› iflleri kazand›¤› onur ve harcad›¤› paralar› gösteren çizelgeden oluflmaktad›r. Bunlar Augustus’un M.S. 14 y›l›nda ölümünden sonra imparatorlu¤un baz› kentlerindeki Augustus Tap›naklar›n›n duvarlar›na yaz›lm›flt›r. Augustus’un Vasiyetnamesi, Ankara Augustus Tap›na¤›’n›n duvarlar›nda iki dilde, Latince ve eski Yunanca yaz›lm›fl olarak günümüze de¤in gelmifltir.135 tarih içinde ankara Augustus Tap›na¤› içi ve Hac› Bayram Camii minaresi (2002, A.E.) 61 tarih içinde ankara Tap›nak, Hr›stiyanl›k kabul edilince kiliseye çevrilmifl, Osmanl› döneminde bir ara medrese olarak kullan›lm›flt›r. Önemli k›s›mlar› günümüze kadar gelmifl olan tap›nak, Anadolu kültür bütünlü¤ünü en güzel yans›tan bir eserdir. Augustus Tap›na¤› (1998, A.E.) 62 tarih içinde ankara ROMA HAMAMI Roma Hamam›, Ulus Meydan›’ndan kuzeye giden yol üzerinde, Çank›r› Caddesi’nin solundad›r. Yap›lan kaz›lar sonunda, hamam›n ‹mparator Caracalla (M.S. 211-217) zaman›nda yap›ld›¤› ve Bizans döneminde onar›ld›¤› anlafl›lm›flt›r. Kaz›larla palestra ve kapal› k›s›mlar› ortaya ç›km›flt›r. Kapal› k›s›mlarda frigidarium (so¤ukluk), tepidarium (›l›kl›k), caldarium (s›cakl›k) gibi bölümler vard›r. Frigidarium’da pscina (yüzme havuzu), apoditorium (soyunma yeri) bulunmaktad›r. Caldariumda y›kanma yeri ve sudatorium (terleme yeri) ve ayr›ca avlular, külhan (ocaklar), servis k›s›mlar› ve su depolar› ortaya ç›km›flt›r.136 Kente 60 km. uzakl›ktaki Elmada¤’dan tafl borularla getirilen su, bu hamamla birlikte bütün mahallelere da¤›t›l›yordu.137 Bugün k›smen restore edilen hamam alan›n, Ankara çevresinden toplanan yaz›t ve mezar tafllar›n›n sergilendi¤i aç›k hava müzesi halindedir. Roma Hamam›, 1937-1943 y›llar›nda Türk Tarih Kurumu ad›na yap›lan kaz›lar sonunda ortaya ç›kar›lm›flt›r.138 Çank›r› caddesinde yer alan Roma Hamam›n›n, Dünyadaki en büyük Roma hamamlar›ndan birisi oldu¤u kabul edilir. Eskiden antik bir harabe olarak bilinirken, yap›lan kaz›larla hamam›n kal›nt›lar› ortaya ç›kar›lm›flt›r. Kal›nt›lar›, asl›nda caddenin ortas›na kadar uzanmaktad›r. Oldukça büyük bir Roma hamam› olup, 250x132 m. ölçülerinde bir alan› kaplamaktad›r. Spor ve oyun yeri (paleastra) ile Roma Hamam› kal›nt›lar› (2005, A.E) 63 tarih içinde ankara Roma Hamam› (2005, A.E.) Roma Hamam› (2005, A.E.) 64 esas hamam k›s›mlar›ndan meydana gelen Roma Hamam›n›n hamam k›sm›; so¤uk bölümü (frigidarium), yüzme havuzu, soyunma yeri ve depo diye üçe; s›cak bölümü ise ›l›k ve çok s›cak diye ikiye ayr›l›yordu. Bu hamam›n kaz›s› s›ras›nda biraz güneyde küçük bir Roma hamam› daha bulunmufltur. Ankara’daki bilinen en eski su tesisleri, Roma devrine aittir. Ankara Kalesi, kalenin etekleri ile Hac› Bayram civar› ve Ulusta Roma devrine ait kal›nt›lar mevcuttur. Çank›r›kap›’daki hamam›n suyu dahil ol- tarih içinde ankara mak üzere flehre o devirde Elmada¤’dan tafl künklerle getirilen sular, kaleye kadar ç›kar›lm›flt›r.139 Kaz› s›ras›nda ele geçen ‹mparator Caracalla’ya ait paradan, M.S. 212–217 y›llar›nda yap›ld›¤› tahmin edilen hamamda ele geçen bir ele göre de, buras›n›n Asklepios’a ithaf edildi¤i kabul edilmektedir.140 Bizans Devrine kadar kullan›lan hamam harap olunca, kale yap›l›rken pek çok parças› malzeme olarak kullan›lm›flt›r. Roma Hamam› (2005, A.E) Roma Hamam› (2005, A.E.) 65 tarih içinde ankara ROMA ANF‹-T‹YATRO Roma dönemi Anfi-tiyatro (2005, A.E.) Ankara’da varl›¤› bilinen iki Roma tiyatrosundan birisi Ankara Kalesi’ne ç›kan Hisarpark› Caddesi alt›nda bulunmufltur. Kalenin Bentderesine bakan kuzeybat› yamac›nda 1983 y›l›nda bir temel kaz›s› s›ras›nda141 bulunan Ankara Tiyatrosu, Anadolu Medeniyetleri Müzesi ile Ankara Üniveristesi D.T.C.F. Klasik Arkeoloji Anabilim Dal› ö¤retim görevlileri Prof. Dr. Coflkun Özgünel ve Prof. Dr. Orhan Bingöl ile ortak olarak yap›lan kaz›lar sonucunda ortaya ç›km›flt›r 142. M.S. 1. yüzy›l›n sonu ve 2. yüzy›l›n Roma dönemi Anfi-tiyatro (2005, A.E.) 66 tarih içinde ankara bafl› aras›nda yap›ld›¤› san›lan ve tipik bir Roma tiyatrosu plan›ndaki eserin yap›m›nda ana malzeme Ankara tafl› olmakla birlikte, yer yer mermer de kullan›lm›flt›r. Ankara Tiyatrosu’nun yar›m daire fleklindeki orkestras›, bir yamaca yaslanan oturma s›ralar›, skene (sahne) ve proskene k›s›mlar› ortaya ç›km›flt›r. Tiyatronun sahne k›sm› bat›da bulunmaktad›r. Kaz› çal›flmalar› s›ras›nda mermer boyal› kad›n bafl›, mermer tanr›ça bafl›, renkli mermerden erkek heykeli parças›, ayakta kad›n heykeli gibi heykeltrafll›k eserleri bulunmufltur143. Kaz›da toprak alt›ndan oldukça harap durumda ç›kar›lan tiyatro, bilemedi¤imiz bir tarihte harap olunca, muhtemelen tafllar› kale veya baflka yap›lar›n yap›m›nda kullan›lm›flt›r. Kaz›dan sonra etraf› demir parmakl›kla çevrilen tiyatronun restorasyonu ve çevre düzenlemesi yap›lamad›¤›ndan ziyaret edilememektedir.144 Roma dönemi Anfi-tiyatro (2005, A.E.) Roma dönemi Anfi-tiyatro (2005, A.E.) 67 tarih içinde ankara Roma döneminde Hatip Çay› üzerine yap›lan Su Bendi (BELKO) 68 tarih içinde ankara ROMA SU (HAT‹P ÇAYI) BEND‹ Hatip Çay›n›n, Ankara Kalesi ile H›d›rl›k Tepesi aras›ndan dar bir vadiden geçti¤ yerde Romal›lar döneminden kalan, Osmanl› devri sonuna kadar gelen bir su bendi bulunmaktayd›. Esasen Bend deresi, ismini de buradan alm›flt›r. Su bendi, eski resimlere göre Hatip çay›n›n iki yakas›n› birlefltiren kal›n ve yüksek bir duvar gibiydi. Bentderesi’nin kenar›ndaki burca dayand›r›lm›fl olarak yap›lan su bendinin d›fl›, kesme tafl kaplamal› olup, iri moloz tafllar kullan›lm›flt›r. Buradan al›nan sular, tabakhaneler gibi birçok tesisin su ihtiyac›n› karfl›l›yor olmal›yd›. Muhtelif zamanlarda Roma Su Bendi (BELKO) 69 tarih içinde ankara Hükümet Meydan›’nda bulunan Julien (Belk›z, Balk›z) sütunu gravürü (A.YükselArflivi) 70 tarih içinde ankara JUL‹EN SÜTUNU (BELKIS SÜTUNU) Julien Sütunu’nun M.S. 362 y›l›nda Ankyra’y› ziyaret eden ‹mparator Julien Apostata an›s›na dikilmifl olabilece¤i düflünülmektedir. Daha önce ‹fl Bankas› ile Maliye Bakanl›¤› binalar› aras›nda iken, daha sonra Ankara Valili¤i karfl›s›ndaki meydana tafl›nm›flt›r. 15 m. yüksekli¤inde olan sütun, Bizans dönemi Korinth bafll›¤› ile sona ermektedir. Sütunun üzerinde ne zaman ve niçin dikildi¤ini bildiren yaz› veya iflaret yoktur. Sade bir altl›k üzerinde birçok parçadan oluflan gövde, tek parça halinde görülmektedir. Bafll›k, Bizans sütun bafll›klar› gibi yapraklarla süslüdür.145 16. yüzy›l gezginlerinden Hans Dernschwam, “‹stanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlü¤ü” adl› seyahatnamesinde, Belk›s sütunu ad›yla bir sütunun varl›¤›ndan söz etmektedir.146 1900’lü y›llarda Julien sütunu ve civar› (BELKO) Hükümet Meydan› ve Julien sütunu (2006, A.E.) 71 tarih içinde ankara ROMA DÖNEM‹ ANKARA KALES‹ Ankara Kalesinin ilk yap›ld›¤› tarih, kesinlikle bilinmemektedir. M.Ö. 2. yüzy›l›n bafl›nda, Romal›lar bölgeye geldi¤inde, Galatlar’›n Tektosaglar kabilesi kaleye s›¤›nm›fllard›r. Galatya, Romal›lar›n eline geçip kentin büyümesiyle kaleye ihtiyaç kalmam›flt›r.147 Ancak M.S. 222-260 y›llar› ars›nda Perslerin hücumlar› karfl›s›nda ‹mparator Severus Aleksandr ve Valerianos zamanlar›nda kenti korumak amac›yla kalenin büyük ölçüde yenilendi¤i bilinmektedir. Kale, ‹ç Kale ve D›fl Kale olarak iki k›s›mdan oluflur.148 ‹ç Surlar, ‹mparator Heraklius’un kenti Sasanilerden al›fl›ndan sonra yap›lm›fl olmal›d›r.149 Ankara Kalesi ‹ç Hisar girifl kap›s› (Jerphanion) 72 tarih içinde ankara Ankara Kalesi'nin Abidinpafla Köflkü'nden görünüflü (2005, A.E) Ankara Kalesi, ‹çkale bat› surlar› (2005, A.E) 73 tarih içinde ankara ROMA YOLU Alt›nda¤ ‹lçesi, Ulus’ta Sümerbank binas›n›n arkas›nda bulunan fiehir Çarfl›s›’n›n yerine yap›lacak binan›n temel kaz›s› s›ras›nda, Zincirli Camii’ne yak›n yerde, Ankara Valili¤i’ni dik kesen Geç Roma dönemine ait yolun bir k›sm› bulunmufltur. Bu yolun çevresinde Prof. Dr. Cevdet Bayburtluo¤lu denetiminde Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nce yap›lan kaz›larda, bir tak›m kal›nt›lar aras›nda ayakta kad›n heykeli, çeflitli dönemlere ait çok miktarda seramik, Galatlara ait piflmifl toprak ve at figürleri bulunmufltur.150 Zincirli Camii yan›nda bulunan Antik Roma yolu (2005, A.E.) 74 tarih içinde ankara ROMA MEZARLARI Balgat’ta bulunan Roma dönemine ait mezar (G.G.) Balgat Roma Mezar›: Çankaya ‹lçesi, Balgat Semtinde, 1998 y›l›nda bir temel hafriyat› s›ras›nda Roma Mezar› a盤a ç›km›fl, yap›lan kurtarma kaz›s› sonucunda tahrip edilmifl mezar odas› duvarlar› bulunmufltur. Mezar odas›, kaz› bitiminde Roma Hamam› alan›na tafl›nm›fl ve orada monte edilmifltir. Mezar odas›nda iki adet kline, bir adet ostotek bulunmas›, mezar›n iki defa kullan›ld›¤›n› ortaya ç›karmaktad›r. Mezar buluntusu olarak piflmifl toprak ve bronz kaplar, alt›n taç, küpe, yüzük, yüzük kafl›, cam gözyafl› flifleleri, tabak, piflmifl toprak kandil ve kase bulunmufltur. Mezardan ç›kar›lan eserler Anadolu Medeniyetleri Müzesi Salonunda yeniden yap›lan mezar odas› içinde sergilenmektedir.151 Alt›nda¤ Roma Mezar›: Alt›nda¤ ‹lçesi, ‹smet Pafla Mahallesi, Çank›r› Kap› Sokak No. 46’da bir inflaat›n temel kaz›s›nda ortaya ç›kan ve bina cephesi kotundan 0,50 m. altta, yüksekli¤i 1,70 m., eni 2,20 m., boyu 2,60 m. olan dromoslu Geç Roma mezar odas›, restore edilerek korumaya al›nm›flt›r. Roma mezar›n›n tafl›nmadan önceki durumu (G.G.) 75 tarih içinde ankara ROMA DÖNEM‹ YERLEfiMELER‹ Bala, Karahamzal› Köyü’nde Roma dönemine ait antik malzeme (2005, A.E.) Ankara ve çevresinde tesbit edilen yerleflim yerleri ise flunlard›r: Haymana yolunun 34. km.’sinde “Androna” Topakl› Höyük; Bala ‹lçesi, fiedithöyük Köyü’ndeki Galat yerleflimidir. 6. yüzy›lda piskoposluk merkezi olan Aspona152 (fiedit Höyük), Sar›höyük Köyü içinde Aspona (fiedithöyük-Sar›höyük)153; Adana-Konya yolunun 91. km.sinde, yolun güneyinde, Bala ‹lçesinin Karahamzal› Köyü’nün 300 m. do¤usunda Karahamzal› (Kinna)154; Ankara’n›n 92,5 km. bat›s›nda, Beypazar› ilçesi Dikmen Köyü’nün 4,5 km. güneyinde, Akkaya Dikmen karayolunun kenar›nda ova ortas›nda bulunan155 Dikmen Höyük (Lagania156- Anastasapolis)157; Polatl›, Il›ca Köyü Roma dönemi antik kapl›ca (2005, A.E.) 76 tarih içinde ankara Roma dönemi yerleflmelerinin bulundu¤u Polatl›, fieyhahmetli Köyü (2005, A.E.) Ankara-Konya yolunda, fiereflikoçhisar’›n 13 km. kuzeyinde, A¤açören Köyü yak›nlar›nda, De¤irmenyolu Köyü’nün158 içinde bulunan De¤irmenyolu (Kale) Höyük (Parlasan-Parnassus)159; Etimesgut ‹lçesi, Kara Kuvvetleri Komutanl›¤› Z›rhl› Birlikler Okulu’nun içinde, 500 m. do¤usunda bulunan Etimesgut Höyü¤ü160; Sincan ‹lçesi, Akderesi Mevkiinde bulunan Roma dönemine ait ‹lyakut Köyü Nekropolü; Akyurt ‹lçesi, Taflp›nar Köyü Karap›nar ve Üçkurna Mevkilerinde bulunan Karap›nar Üçkurna Düz Yerleflme; Çubuk Çay› kenar›nda, Alt›nda¤ ‹lçesi, Karaköy köyünün 300 m. güneyinde bulunan Karaköy Höyü¤ü’dür. fiereflikoçhisar, De¤irmenyolu Köyü Roma dönemi lahit parças› (2005, A.E.) 77 tarih içinde ankara ROMA DÖNEM‹NDE ANKARA’DAN GEÇEN YOLLAR VE M‹L TAfiLARI Roma Hamam›’nda sergilenen mil tafllar› (2005, A.E.) 78 Romal›lar; askeri, idari ve ticari nedenlerle çok say›da yol yaparak genifl bir ulafl›m a¤› kurmufllard›r. Bergama Kral› ‹mparator 3. Attalos’un ölümünden sonra Anadolu’nun Roma ‹mparatorlu¤u’na geçmesiyle eyalet valisi Manius Aquillius’un Galatya, Bithniya, Kilikya ve Kapadokya’ya giden yollar yapt›rd›¤›n›, var olan yollar› genifllettirdi¤ini çeflitli kaynaklardan ö¤renmekteyiz. Roma yollar›n›n tarihi, mil tafllar›ndan ö¤renilebilmektedir. ‹mparatorluktaki bütün yollarda kullan›lan mil tafllar›, 1485 m.de bir tane olmak üzere yap›lm›flt›r. Üzerinde mesafeleri bildiren yaz›lar bulunan mil tafllar›, volkanik tafllardan, ço¤unlukla kireç tafl›ndan yap›l›rd›. Alacaatl›, Eryaman ve Yuva’n›n yan› s›ra Ankara içinde Akköprü ve Bat›kent’te mil tafllar› bulunmufltur.161 Ankara, Anadolu’nun sekiz taraf›ndan gelen yollar›n kesiflti¤i yerde bulunmaktad›r. Bu kesiflme, kentin ticari yönden geliflmesini sa¤larken, askeri yönden önemini art›rmakta, stratejik konuma sahip duruma getirmekteydi. Roma döneminde ünlü Pers yolu olan Kral Yolu’nun Ankyra’dan geçti¤ini antik kaynaklar bildirmek- tarih içinde ankara Roma Hamam›’nda sergilenen mil tafllar› (2005, A.E.) tedir. Bu dönemde Romal›lar›n komflular›na yapt›¤› seferler, Ankyra’dan bafllamaktayd›. O nedenle Romal›lar, bu yollara çok önem vermifller ve sürekli olarak tamir ve bak›mdan geçirmifllerdir. Roma ‹mparatorlu¤u döneminde yollar› gösteren haritalar, daha sonraki ça¤larda kopya edilerek zaman›m›za ulaflm›fllard›r.162 Hac yolu olarak da bilinen Via Tauri, Konstatntinopolis’ten bafllayarak Nikomedia (‹zmit)-Nikaea (‹znik)-luliopolis (Sar›lar) güzergah›n› izleyerek Ankyra’dan (Ankara) - Kolonia Arkhelais (Aksaray)-Tyana (Kemerhisar)- Faustinopolis (Baflmakç›)- Tarsus, Adana ve Antakya üzerinden Kudüs’e varmaktad›r.163 Roma döneminde Ankara’y› di¤er yönlere ba¤layan önemli yollar flunlard›r: 1) Güneye giden yol (Kilikia, Kapadokia): ‹konion (Konya), Attaleia, Seleuceia. Kalecik Hasayaz Kasabas› Roma dönemi mil tafllar› (2005, A.E.) 2) Bat›ya giden yol: Juliopolis (Emir Yunus), Nicea. 3) Kuzeybat›ya giden yol: Pessinus (Balahisar), Dorylaion, 4) Kuzeye giden yol: Cretea Flaviopolis, Amaseia (Amasya). 5) Kuzeydo¤uya giden yol: Gangra (Çank›r›). 6) Do¤uya giden yol: Bolegasgus, Sarmalius, Ecobrigis ve Adapera Ortaköy, Tavion (Büyüknefesköy), Zela, Comana. 7) Güneydo¤uya giden yol: Çatalhöyük, Avflar, fiedithöyük, Parnassos (Parlasan).164 79