Adobe InDesign CS4 - 04_11 203-212

TARHN PENDE
THE PURSUIT OF HISTORY
-ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS-
-INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY AND SOCIAL RESEARCH-
Yl: 2010, Say: 4
Sayfa: 203-212
Year: 2010, Issue: 4
Page: 203-212
TÜRKYE’NN LK KADIN MLLETVEKLLERNDEN BENAL NEVZAT
(TAR) ARIMAN
Selman YAAR
Özet
Benal Nevzat tar Arman, Türkiye’nin ilk kadn milletvekillerinden biridir. Ayn zamanda
roman, tiyatro yazar ve air olan Benal Hanm, zmir’de siyasi hayata atlmtr. 1927 ylnda
Cumhuriyet Halk Frkas’na yazlarak zmir’den ilk kadn yönetim kurulu üyeliine ve 1930’da
zmir Belediye Meclisi üyeliine seçilmitir. 1935 ylnda tekrar ayn göreve seçilen Benal hanm
VI., VII., ve VIII.dönemlerde de zmir’den milletvekili seçilmitir.
Anahtar Kelimeler
Kadn, Milletvekili, Türkiye, zmir, Benal Nevzat tar Arman
ONE OF THE FIRST WOMAN DEPUTY OF TURKEY, BENAL NEVZAT (TAR) ARIMAN
Abstract
Benal Nevzat tar Arman is one of the first woman deputies of Turkey. Lady Benal has
introduced with the political life in Izmir while she was a writer of novel and theatre and also
while she was a poet. In 1927, she has been chosen to the management of National Republic
Division in Izmir and then she had been choosen to Municipality Member of Assembly. When
Lady Benal was chosen to the same work again in 1935, then she had been chosen as the deputy
from Izmir at VI.,VII., and VIII.th terms.
Key Words
Women, Deputy, Turkey, zmir, Benal Nevzat tar Arman
Dr. Okutman, Ege Üniversitesi Atatürk lkeleri ve nklâp Tarihi Bölümü Öretim Eleman. [email protected]
204 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/4
GR
Atatürk, Milli Mücadele’nin kazanlp yeni Türk devletinin kurulmasndan sonra kadnlarn
toplum içinde hak ettii yere gelmesi için gayret göstermitir. 21 Mart 1923 günü Kzlay Kadnlar Kolu’nun verdii çay srasnda Konya kadnlarna hitaben yapt bir konumada kadnlarla
ilgili olarak unlar söylemitir:
“Hanmlar, Efendiler!
Bu son yllarn inklâp hayatnda, ateli fedakârlklarla yüklü mücadele hayatnda, milleti ölümden
kurtararak kurtulua ve bamszla götüren kararl çalma hayatnda, her millet bireyinin çalmas,
gayreti, emei, fedakârl geçmitir. Bunlar içinde en fazla yüceltilmesi, anlmas ve daima teekkür ile
tekrar edilmesi gereken bir emek vardr ki, o da, Anadolu kadnnn göstermi olduu çok yüce, çok yüksek,
çok kymetli fedakârlktr…
Kadnlarmz aslnda sosyal hayatta erkeklerimizle her zaman yan yana yaadlar. Bugün deil, eskiden beri, uzun zamanlardan beri, kadnlarmz erkeklerle ba baa, mücadele hayatnda, ziraat hayatnda,
geçinme hayatnda, erkeklerimizden yarm adm geri kalmayarak yürüdüler. Belki erkeklerimiz memleketi
istilâ eden düman karsnda varlklarn ispat ettiler. Fakat erkeklerimizin oluturduu ordunun hayat
kaynaklarn kadnlarmz iletmitir. Memleketin varlk nedenlerini hazrlayan kadnlarmz olmu ve
olmaktadr. Kimse inkâr edemez ki, bu savata ve ondan önceki savalarda milletin hayat kabiliyetini tutan
hep kadnlarmzdr.
Kadnlarmzn her millette olduu gibi, bizim milletimiz için de ne kadar yüksek önemi olduunu
söylemee gerek yoktur. Bizim milletimizde kadn, eskiden bu önemi gerçekten en yüksek derecede kazanmtr. Büyük atalarmz ve onlarn analar, tarihin ve olaylarn tanklyla sabittir ki, cidden yüksek
faziletler göstermilerdir. Burada birçok noktalardan sayabileceimiz o faziletlerin en büyüü ve en önemlisi kymetli evlâtlar yetitirmesi ve daha beikten çocuklarnn ruhuna mertlik ve fazilet alamas sayesinde
idi. unu söylemek istiyorum ki kadnlarmzn toplum görevlerinde üzerlerine düen hisselerden baka
kendileri için en hayrl, en faziletli bir görevleri de iyi anne olmaktr. Zaman ilerledikçe, ilim gelitikçe,
uygarlk dev admlaryla yürüdükçe, hayatn, asrn bugünkü gereklerine göre evlât yetitirmenin zorluklarn biliyoruz. Analarn bugünkü evlâtlarna verecei terbiye eski devirlerdeki gibi basit deildir. Bugünün
analar için gereken kaliteye sahip evlat yetitirmek, evlâtlarn bugünkü hayat için çalan bir parça haline
koymak, pek çok yüksek vasflarn sahibi olmaa baldr. Bundan dolay kadnlarmz hatta erkeklerden
daha çok aydn, daha çok verimli, daha fazla bilgili olmak zorundadrlar…”1
31 Ocak 1923 tarihinde zmir’de halka yapt bir konumada kadnlarn görevlerini öyle
açklamtr: “…Bugünün gereklerinden biri de kadnlarmzn her konuda yükselmelerini salamaktr.
Bundan dolay kadnlarmz da bilgin ve ilme açk olacaklar ve erkeklerin geçtikleri bütün örenim derecelerinden geçeceklerdir. Sonra kadnlar sosyal hayatta erkeklerle beraber yürüyerek birbirinin yardmcs ve
destekçisi olacaklardr...”2
Atatürk bu düüncelerini gerçekletirmek amacyla 1930 ylnda Türk kadnna ilk kez belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakk tanm, 1933 ylnda köy ihtiyar heyetlerine ve muh-
1
2
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Hazrlayanlar:Ali Sevim, zzet Öztoprak, Akif Tural, AKDTYK Atatürk Aratrma Merkezi, Ankara
2006, s.539,540.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, s.452,453.
2/4 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 205
tarla seçme ve seçilme haklar vermi,3 5 Aralk 1934 tarihinde kabul edilen ve 11 Aralk 1935
tarihinde Resmi Gazete’de yaynlanarak yürürlüe giren “Milletvekili Seçimi Kanunu’nun Baz
Maddelerinin Deitirilmesine ve Kanuna Bir Madde lavesine Dair Kanun” ile milletvekili seçme ve seçilme hakk tanmtr.4
Türk kadnna seçilme hakk verilmesi üzerine 18 kadn V.dönem milletvekili olarak
TBMM’ne girmitir.5 Türkiye’nin bu ilk kadn milletvekilleri arasnda zmir’den seçilen Benal
Nevzat tar Arman da yer almaktadr.
BENAL HANIM’IN HAYATI VE ESERLER
Benal Hanm 1903 ylnda zmir’de domutur.6 Annesi Cemile hanm, Babas avukat Tevfik
Nevzat beydir.7 Tevfik Nevzat Bey, zmir’in önemli ve etkili gazetelerinden Hizmet’i ve zmir’in
ilk edebi dergisi olan Nevruz’u çkarmtr.
lkokulu zmir’in ilk özel ilkokulu olan Bedrekâ-y rfan’da okuyan Benal Hanm,8 lise eitimini zmir Fransz Lisesi’nde alm, üniversite eitimini 1923 ylnda Sorbonne Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi’nde tamamlamtr. zmir’de avukatlk ve gazetecilik yapan babas tutuklanarak gönderildii Adana cezaevinde ölünce kzkardeiyle birlikte önce daysna, bir süre sonra da
Fransa’da bulunan amcasnn yanna gitmitir.9 Fransa’dak eitimi süresince Franszca, Rumca,
sosyoloji, belediyecilik ve edebiyat dersleri alan Benal Hanm 1926 ylnda Türkiye’ye dönmütür.10 1935 ylnda Neet Arman ile evlenen Benal hanmn Cemile (Güralp) adnda bir kz olmutur.11
15 yanda iir yazmaya balayan Benal Hanm,12 gazetelerde, sosyal, edebi, özellikle kadn
konularnda yazlar yazm, konferanslar vermitir. Yars baslm pek çok yazlar, tiyatro piyesleri, romanlar bulunmaktadr.13 Franszca, Farsça ve Rumca bilen Benal hanmn Kara Osman,
Manzum Piyes(1973), Aytm, iirler(1974) adl iir kitaplar ile Kösem Sultan adl baslmam bir
eseri bulunmaktadr.14 lk iiri Aytm adl eserinde yer alan Okurlarma adl iirdir. Daha sonra
amcasnn yannda Fransa’da kalrken Babama adl iirini ve zmir’e dönüte bir sel fotorafndan etkilenerek Seylâb adl iirini yazmtr. Bu iir 1924 temmuzunda Sadâ-y Hak adl gazetede
yeralmtr. Ayn gazetede Kadn adl bir makalesi de yaynlanan Benal Hanm Halkapnar’da
açlan bir ant için düzenlenen iir yarmasnda birincilii kazanmtr. Bu baarlarndan sonra
zmir’de çkan gazete ve dergilerde çeitli türden eserleri yaymlanmtr. Bunlar 1926-1932 yllar
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Latif Dademir, “Atatürk ve Kadn”, Az Bilinen Yönleriyle Atatürk, Editör:Nemci Ülker, Yay.Haz:Latif Dademir, Meta Basm,
zmir,2007, s.249.
T.B.M.M Zabt Ceridesi, D:IV, :3, C:24, TBMM Matbaas, Ankara 1934, s.85,86; T.B.M.M Kavanin Mecmuas, D:IV, :4, C:14,
TBMM Matbaas, Ankara 1935, s.32.
Neriman Elgin, Türk Kadnna Seçme ve Seçilme Hakk Tanyan 5.12.1934 Tarihli ve 2598 Sayl Kanun ve TBMM Tutanaklar,
TTK.Basmevi, Ankara 1985, s.6.
Kazm Öztürk, Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü, (23 Nisan 1920-14 Ekim 1973), Önder Matbaas, Ankara 1973, s.153.
T.B.M.M.Arivi, Benal Nevzat tar Arman’n 185 Nolu Sicil Dosyas.
Aykar Alat, Benal Nevzat Arman’n Hayat ve Eserleri Üzerine Bir Aratrma, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yaynlanmam Yüksek Lisans Tezi, zmir 1999, s.1.
hsan Güne, Türk Parlamento Tarihi, Cilt:II, TBMM Vakf Yaynlar, s.29.
Alat, age., s.6.
Güne, age., s.29.
Alat, age., s.6.
TBMM Arivi, Benal Nevzat tar Arman’n 185 Nolu Sicil Dosyas.
Güne, age., s.29.
206 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/4
arasnda Hizmet gazetesinde, 1927-1929 yllar arasnda Âhenk gazetesinde, 1927-1928 yllar
arasnda Fikirler dergisinde, 1929-1934 yllar arasnda Anadolu gazetesinde ve 1932 ylnda
Halkn Sesi’nde yaynlanm iir, hikaye ve makalelerdir. Gazete ve dergilerdeki eserleri 31 iir, 8
hikaye ve 7 makaleden ibarettir. iirleri daha çok kendi ruh halini ve dünya görüünü yanstan
karamsar iirlerdir. Bu iirlerini yenilerini de ekleyerek 1974 ylnda Aytm adl kitabnda toplanmtr. Hikayelerinde sosyal konular ileyen Benal Hanm, makalelerinde kadn, siyaset ve
bilim gibi konular üzerinde durmutur. Bunlar arasnda kadnn toplumdaki yeri ve eitimi
arlktadr. Üslup olarak söyleve daha yakn olan makalelerinde Atatürk’ten ve O’na olan minnet duygularndan bahsetmi ve kadnlar da bu yönde eitmitir.
Osmanl Devletinin kuruluunu ve Osman Bey’i anlatan basl bir piyesi olan Benal Hanm’n baslmam be perdelik iki manzum piyesi ile stanbul’un Fethi ve Güzel ren,
Roksolan(veya Kösem Sultan) ve Ayfer adl piyesleri ve romanlar da bulunmaktadr. Eserlerindeki ortak konu ise çocuk olmutur. Eserlerinde gelecei çocukla özedeletirmi ve çocuun
eitim meselesi üzerinde durmutur. Avrupa’y tanyan, yabanc dili ve geni bir kültürü olan bir
aydn olarak düz yazlaryla halka ulamaya çalmtr. Benal Nevzat Hanm’n yaynlanm
eserleri unlardr:
1924
“Kadn” (makale) Sadâ-y Hak, nr.1354, 6 Haziran 1340/1924
“Metruk Evin Esrar” (hikaye) Sadâ-y Hak, nr.1361, 15 Haziran 1340/1924
“Versailles Saray’nda” (makale) Sadâ-y Hak, nr.1364, 18 Haziran 1340/1924
“Açlk Korkusu” (hikaye) Sadâ-y Hak, nr.1375, 1 Temmuz 1340/1924
“Seylâb” (iir) Sadâ-y Hak, nr.1396, 29 Temmuz 1340/1924
“Frtna, Sükûn” (iir) Sadâ-y Hak, nr.1406, 10 Austos 1340/1924
“Bataklk” (hikaye) Sadâ-y Hak, nr.1406, 10 Austos 1340/1924
“Meçhul Asker” (iir) Sadâ-y Hak, nr.1432, 9 Eylül 1340/1924
“Küçük Yaramaza” (iir) Sadâ-y Hak, nr.1455, 25 Eylül 1340/1924
1925
“K” (iir) Sadâ-y Hak, nr.1546, 21 Kanun- Sani 1341/1925
“Matemli Yuva” (iir) Sadâ-y Hak, nr.1566, 13 ubat 1341/1925
“ubat Hikayesi” (hikaye) Sadâ-y Hak, nr.1572, 20 ubat 1341/1925
1927
“Vahi Ada” (hikaye) Hizmet, nr.78, 27 Austos 1343/1927
“Mechul ehide” (iir) Fikirler, nr.5, 1 Eylül 1343/1927
“Hasene Nalan Hanmefendiye” (iir) Âhenk, nr.10244, 24 Eylül 1343/1927
“Serseri” (hikaye) Fikirler, nr.7, 1 Terin-i Evvel 1343/1927
“Leylâ” (iir) Fikirler, nr.12, 15 Kanun- Evvel 1343/1927
2/4 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 207
1928
“Sanat ve Felsefe” (çeviri makale) Fikirler, nr.17, 1 ubat 1928
“Kurt Masal” (iir) Âhenk, nr.10424, 23 Nisan 1928
“Bir Sat” (hikaye) Âhenk, nr.10633, 30 Birinci Kanun 1928
1929
“Yl Dönümü” (iir) Âhenk, nr.10638, 3 kinci Kanun 1929
“Bo Evin Srr” (hikaye) Âhenk, nr.10644,10645,10646, 12 kinci Kanun 1929
“29 ubat” (hikaye) Âhenk, nr.10704,10705, 18 ubat 1929
“Alayan Kadn” (iir) Âhenk, nr.10742, 30 Mart 1929
“Küçük Yaramaza” (iir) Âhenk, nr.10638, 6 Nisan 1929
“Umac” (iir) Âhenk, nr.10757, 23 Nisan 1929
“Çocuk Saadettir” (iir) Âhenk, nr.10757, 23 Nisan 1929
“Doann Dersi” (hikaye) Âhenk, nr.10758, 24 Nisan 1929
“Versaille Saray’nda” (iir) Âhenk, nr.10836, 21 Temmuz 1929
“Dokuz Eylül” (iir) Âhenk, nr.10874, 9 Eylül 1929
“Gecenin Çocuu” (iir) Âhenk, nr.10930, 28 Kasm 1929
1930
“Bilir misin?” (iir) Hizmet, nr.1531, 26 kinci Kanun 1930
“Hayat” (iir) Hizmet, nr.1536, 2 ubat 1930
“Küçük Bir Kza” (iir) Hizmet, nr.1548, 16 ubat 1930
“Heyhat” (iir) Hizmet, nr.1560, 2 Mart 1930
“Ne Kadar Yazk” (iir) Hizmet, nr.1563, 9 Mart 1930
“ntihar Edecee” (iir) Hizmet, nr.1581, 30 Mart 1930
“Doru mu? Söyle” (iir) Hizmet, nr.1593, 2 ubat 1930
“Kadn ve Siyasi Hayat” (makale) Anadolu, nr.4684, 6 Mays 1930
1931
“Kadn” (makale) Anadolu, nr.4975, 14 Nisan 1931
“Kurt Masal” (iir) Anadolu, nr.4983, 23 Nisan 1931
1932
“Mukaddes Abide” (iir) Halkn Sesi, nr.674, 10 Eylül 1932
“Üstat ekib’e” (iir) Hizmet, nr.2391, 17 Terin-i Sani 1932
1933
“19 Mays” (iir) Anadolu, nr.5614, 21 Mays 1933
1934
“Resminin Karsnda” (iir) Anadolu, nr.5854, 5 Mart 1934
208 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/4
“Ne Mutlu Türk Kadnna” (makale) Anadolu, nr.6086, 10 Kanun- Evvel 1934
1940
“Çocuun Hürriyeti” (makale) Fikirler, nr.200, 15 Mays 1940
1946
“zmir” (iir) Fikirler, nr.314-315, 1 Haziran 1946
1973
Kara Osman (piyes) Özaydn Basmevi, stanbul 1973.
1974
Aytm (iirler) Yelken Basmevi, stanbul 1974.15
BENAL HANIM’IN SYAS HAYATI VE FAALYETLER
Kzlay, Çocuk Esirgeme Kurumu gibi kurumlarda üye olarak çalan Benal Hanm,16 1927
ylnda Cumhuriyet Halk Frkas’na yazlarak zmir’den ilk kadn yönetim kurulu üyeliine ve17
1930’da zmir Belediye Meclisi üyeliine seçilmitir.18 1932 ve 1934 yllarnda zmir Halkevi’nin
Dil-Tarih-Edebiyat komitesinde görev alan Benal Hanm, 26 Ocak 1931 tarihinde CHF zmir
Vilâyet kongresinde zmir Vilâyet dare Heyeti seçiminde yedek âzâ olmutur.19 1935 ylnda
tekrar zmir Belediye Meclisi üyeliine seçilmitir.20
Kadnlara milletvekili seçilme hakknn verilmesi sonrasnda siyasi faaliyetleri Atatürk tarafndan yakndan takip edilen Benal Hanm, Atatürk’ün; “Tevfik Nevzat Bey’in air kzn milletvekili intihap edeceksiniz” direktifiyle zmir milletvekili aday olur.21
Benal Nevzat Hanm, 5 ubat 1935 tarihinde Milliyet gazetesinde yer alan milletvekili aday
listesinde 10.srada, Benal Nevzat (kadn) C.H.Frkas vilâyet idare ve belediye üyesi eklinde
zmir milletvekili adaylar arsnda yeralmtr.22 6 ubat’ta kadn milletvekili adaylarn tercümei
halleri yaynlanmtr. Buna göre Benal hanmn tercümei hali öyledir:
“Benal Nevzat, zmirlidir. lk ve orta tahsilini zmir’de yapmtr. 920 ve 921 de Paris darülfünununda edebiyat tahsil etmi, döndükten sonra Hilâli ahmer, Himayeietfalde çalm, yaz
ve sözle sosyal ilerde Cumhuriyet Halk Frkas vilâyet azalnda çalmtr. 930 danberi
zmirde belediye azasdr.”23
15
16
17
18
19
20
21
22
23
Alat, age., s.8-79.
TBMM Arivi, Benal Nevzat tar Arman’n 185 Nolu Sicil Dosyas.
Güne, age., s.29.
TBMM Arivi, Benal Nevzat tar Arman’n 185 Nolu Sicil Dosyas.
Alat, age., s.6,7.
TBMM Arivi, Benal Nevzat tar Arman’n 185 Nolu Sicil Dosyas.
Alat, age., s.7.
Milliyet, 5 ubat 1935, Sal, Sene:9, No:3230, s.2.
Milliyet, 6 ubat 1935, Çaramba, Sene:9, No:3231, s.1.
2/4 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 209
Benal Nevzat Hanm, 8 ubat 1935 tarihinde yaplan seçimlerde zmir milletvekili seçilmitir.24 1155 oy alan Benal Hanm, 11 ubat 1935 tarihli seçim tutana ile 1 Mart 1935 tarihinde
T.B.M.M.’ne katlmtr.25 Benal hanmn tutana 7 Mart 1935’de onaylanmtr. V. Dönemden
sonra, VI., VII. ve VIII.dönemlerde de zmir’den milletvekili seçilen Benal hanm26 milletvekillii
süresince ktisat Encümeninde görev yapm, Orman Kanunu geçici encümeninde bulunmutur.
Genel Kurul’da “Boazlarn tâbi olaca usule dair mukavelenin yerine kaim olmak üzere Montrö’de imza edilmi bulunan yeni mukavelenamenin tasdikine dair kanun” üzerine söz alarak
unlar söylemitir:
“Sayn arkadalarm, bu kadar güzel konuan hatiplerden sonra, benim buraya çkarak söz söylemek
istekliimin ne kadar büyük cüret olduunu biliyorum. Fakat ne yapaym ki, ben de bugün gösümü iftiharla kabartan, kalbimi coturan sonsuz minnet ve ükran duygularm ifade etmek istiyorum. Ben de
bugün önümüze açlan bu parlak tarih sahifeleri karsnda duyduum sonsuz kvanc, nihayetsiz heyecan
burada cihana göstermek, anlatmak istiyorum.
Arkadalar ne mutlu bize ki Atatürk’ün asrnda yayoruz. Onun tarihlere nur verecek olan büyük
dehasnn klar ile aydnlanan yollarda yürüyoruz. Türk çocuklar tarihimizi okurken bu asrda yaayanlara imrenecekler, bizlere gpta edecekler. Büyük önderimizin, Kymetli smet nönü kabinemizin bugün
bize hediye ettii Montrö Zaferi, dünya tarihinin bir dönüm yeri olacaktr.”27
Benal Nevzat Arman, Atatürk’ün ölümü üzerine de bir konuma yapmtr. Konumasnda
Türk kadnlarna kazandrd haklardan dolay Atatürk’e olan minnettarlk duygularn belirtmitir.28 14 Kasm 1938 tarihinde yapt bu konumasnda Atatürk’ün vefatndan duyduu
üzüntüyü öyle dile getirmitir:
“Sayn arkadalarm,
Bugün bütün Türkler, bilhassa Türk kadnl en kederli, en scak gözyalarn döküyor. Türk kadnlk
tarihinin elem ve gözya dolu siyah sayfalarn kapayp, önümüze bembeyaz nurlu yapraklar açan büyük
Atamz, kymetli, esiz babamz kaybettik.
Yakn zamanlara kadar peçelerin, kafeslerin arkasnda dünyay bile görmekten menedilen, bir sözle, en
ufack bir suçla, kurduu yuvadan, çocuklarnn arasndan kovulan Türk kadnn yuvasna sahib eden,
evlâdna sahib eden, ordularla kahraman yetitiren Türk anasn insanlk kurumundaki lâyk olduu mevkie çkaran büyük kurtarcmz ebediyen aramzdan ayrld. Kaybmz büyük, kederimiz büyüktür.
O’nun zyana ne kadar yansak, ne kadar gözya döksek yine azdr. Atatürk’ün dünyay aydnlatan
esiz ad, asrlarn kanatlar üzerinde ebediyete kadar gidecektir.
Müsterih ol büyük Atam, senin eserin ebediyen yürüyecektir.”29
Benal Hanm, “ngiltere ile imzalanan Kriling vesair anlamalar hakkndaki kanun”, “Sancan mülkî tamamiyetine ve Türkiye-Suriye hududunun teminine dair muahedelerin tasidikine
24
25
26
27
28
29
Ayn Tarihi, Say:15, Dahiliye Vekaleti Matbuat Umum Müdürlüü, Mart 1935, s.17,20.
TBMM.Arivi, Benal Nevzat tar Arman’n 185 Nolu Sicil Dosyas.
Güne, age., s.29.
Güne, age., s.29.
Ayten Sezer, “Türkiye’deki lk Kadn Milletvekilleri ve Meclisteki Çalmalar”, Atatürk Aratrma Merkezi Dergisi, C:XIV, S:42,
AKDTYK Atatürk Aratrma Merkezi Yaynlar, Kasm 1998, s.902,903.
TBMM Zabt Ceridesi, 14.11.1938, D:V, :4, C:27, TBMM Matbaas, Ankara 1938, s.26; TBMM Yllk, D:V, :4, TBMM Matbaas,
Ankara 1939, s. 222.
210 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/4
dair kanun”, “Atatürk’ün cenaze merasimi için yaplacak sarfiyat hakknda kanun” dolaysyla
da konumalar yapmtr.
Benal hanm 21 Temmuz 1990’da stanbul’da vefat etmi ve Zincirlikuyu’daki aile mezarlnda topraa verilmitir.30
SONUÇ
Benal Nevzat star Arman, yazar, air olmasnn yannda siyasi hayatta da yer alm aydn
bir kadndr. 1903 ylnda zmir’de doan Benal Nevzat ilk ve orta örenimini burada tamamlamtr. Babasnn ölümü üzerine Fransa’ya amcasnn yanna giden Benal Hanm, burada
Sorbonne Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde örenim görmütür. Franszca, Rumca ve Farsça
bilen Benal Hanm belediyecilik, sosyoloji ve edebiyat dersleri almtr. 1926 ylnda zmir’e
dönmütür. Gazetelerde, sosyal, edebi, kadn konularnda yazlar yazm, konferanslar vermitir.
Yars baslm pek çok yazlar, tiyatro piyesleri, romanlar bulunmaktadr. Kzlay, Çocuk Esirgeme Kurumu gibi kurumlarda üye olarak çalan Benal Hanm, 1927 ylnda Cumhuriyet Halk
Frkas’na katlmtr. zmir’den ilk kadn yönetim kurulu üyeliine ve 1930’da zmir Belediye
Meclisi üyeliine seçilmitir. 1932 ve 1934 yllarnda zmir Halkevi’nin Dil-Tarih-Edebiyat komitesinde görev alan Benal Hanm, 26 Ocak 1931 tarihinde CHF zmir Vilâyet kongresinde zmir
Vilâyet dare Heyeti seçiminde yedek âzâ olmutur. 1935 ylnda tekrar zmir Belediye Meclisi
üyeliine seçilmitir.
Benal Hanm, Atatürk’ün Türk kadnna verdii milletvekili seçilme hakk dorultusunda
TBMM’nde yer alan ilk Türk kadn milletvekilleri arasnda yer almtr. V., VI., VII. ve VIII. dönemlerde zmir milletvekili seçilmi ve yapt çalmalarla Atatürk’ün Türk kadnna verdii
görevi baaryla yerine getirmitir.
30
Güne, age., s.29.
2/4 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 211
KAYNAKÇA
-ALAT, Aykar, Benal Nevzat Arman’n Hayat ve Eserleri Üzerine Bir Aratrma, Ege Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Yaynlanmam Yüksek Lisans Tezi, zmir 1999.
-Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Hazrlayanlar:Ali Sevim, zzet Öztoprak, Akif Tural, AKDTYK
Atatürk Aratrma Merkezi, Ankara 2006.
-Ayn Tarihi, Say:15, Dahiliye Vekaleti Matbuat Umum Müdürlüü. Mart 1935.
-DADEMR, Latif, “Atatürk ve Kadn”, Az Bilinen Yönleriyle Atatürk, Editör:Nemci Ülker,
Yay.Haz:Latif Dademir, Meta Basm, zmir 2007.
-ELGN, Neriman, Türk Kadnna Seçme ve Seçilme Hakk Tanyan 5.12.1934 Tarihli ve 2598 Sayl
Kanun ve TBMM Tutanaklar, TTK.Basmevi, Ankara 1985.
-GÜNE, hsan, Türk Parlamento Tarihi, Cilt:II, TBMM Vakf Yaynlar.
-Milliyet, 5 ubat 1935, Sal, Sene:9, No:3230.
-Milliyet, 6 ubat 1935, Çaramba, Sene:9, No:3231.
-ÖZTÜRK, Kazm, Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü, (23 Nisan 1920-14 Ekim 1973), Önder
Matbaas, Ankara 1973.
-SEZER, Ayten, “Türkiye’deki lk Kadn Milletvekilleri ve Meclisteki Çalmalar”, Atatürk Aratrma Merkezi Dergisi, C:XIV, S:42, AKDTYK Atatürk Aratrma Merkezi Yaynlar, Kasm
1998.
-TBMM.Arivi, Benal Nevzat tar Arman’n 185 Nolu Sicil Dosyas.
-TBMM Kavanin Mecmuas, D:IV, :4, C:14, TBMM Matbaas, Ankara 1935.
-TBMM Yllk, D:V, :4, TBMM Matbaas, Ankara 1939.
-TBMM Zabt Ceridesi, 14.11.1938, D:V, :4, C:27, TBMM Matbaas, Ankara 1938.
-TBMM Zabt Ceridesi, D:IV, :3, C:24, TBMM Matbaas, Ankara 1934.
212 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/4
Ek: Benal Nevzat tar Arman’n 185 Nolu Sicil Dosyas, Tercümei Hal Kâd.