Kenya Toplumui Kenya, Afrika kıtasının dört bir tarafından çok farklı

Kenya Toplumui
Kenya, Afrika kıtasının dört bir tarafından çok farklı kültürlere sahip insanların yerleştiği bir ülke
olagelmiştir. Kenya’da 70’e yakın Afrikalı kabile, Hint alt kıtasından Asyalılar, Araplar ve Avrupalılar
yaşamaktadır. Ülkedeki her kültürün çeşitli inanışları, gelenekleri, dilleri, yeme alışkanlıkları, sanat,
müzik ve dansları vardır. Kenya’da yaşayan çeşitli topluluk ve kültürler belli başlı kategoriler altında
değerlendirilebilir.
Bantu dilleri konuşan gruplar
Bugünkü Nijerya ve Kamerun arasındaki bölgelerde ortaya çıktığı düşünülen Bantular orta ve güney
Afrika’da yaşamaktadır. Kenya’da Bantu gruplar ülke nüfusunun üçte ikisini oluşturmaktadır.
Bantuların yaşadıkları bölgeler Kenya’nın en verimli topraklarının bulunduğu yerlerdir.
Bajuni halkı, Somali ve Kenya’da Hint Okyanusu kıyılarında yaşar. Balıkçılık ve denizcilik temel geçim
kaynaklarıdır. Ana dilleri Swahili diline yakındır. Bajunilerin toplam sayısının 5 ile 10 bin arasında
olduğu düşünülmektedir.
Bukusu halkı, Kenya’nın batı sınırlarındaki Elgon dağı eteklerinde yaşamakta olup, Luhya halkının alt
gruplarından birisidir. Poligaminin yaygın olduğu Bukusular geniş aileler halinde yaşamaktadır.
Hayvancılık yapan Bukusular için büyük hayvan sürülerine sahip olmak zenginlik kaynağıdır. Yerleşik
köylerde yaşayan Bukusular modern yaşam tarzına geçmemişlerdir.
Embu halkı, Kenya Dağının güneydoğu eteklerinde yaşamaktadır. Sayıları yarım milyonu bulan
Embular tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Geniş aileler halinde yaşamayan Embular hem erkek
hem kızlar için sünnet törenleri düzenlemektedir. Bugün Embuların büyük çoğunluğu Hristiyan
olmakla birlikte Tanrı Ngai’nin Kenya Dağının zirvesinde yaşadığı inancı hala hakimdir.
Dahalo halkı, Hint Okyanusu kıyılarında yaşamakta olup, bugün sayıları neredeyse tükenmek
üzeredir. Kendine özgü bir yöresi veya birlikte yaşayan bir toplumu olmayan Dahaloların yerel dilini
yaklaşık 400 kişinin konuşabildiği sanılmaktadır.
İsukhu halkı, Luhyaların alt gruplarından biridir. İsukhular, Batı Kenya’da Kakamega ormanları
etrafında geniş aileler halinde yaşamakta ve tarımla uğraşmaktadırlar.
Kamba halkı, aynı zamanda Akamba olarak bilinir. Orta ve Doğu Kenya’da yaşayan Kambaların Kitui,
Masaku ve Mumoni olarak adlandırılan alt grupları da vardır. Tarihsel olarak Kambalar, demir silahlar,
fildişi, bal birası ve el işi süslemelerde uzmanlaşmışlardır. Savaşma kabiliyetleri nedeniyle İngiliz
sömürge yönetimince birçok Kamba askere alınmıştır. Kambalar ayrıca odun işlemeciliği ve
çömlekçilikte meşhurdurlar. Gerek tarımla uğraşan gerek göçebe hayvancılık yapan Kambalar
mevcuttur. Erkekler ve kızlar için sünnet törenleri düzenleyen Kambalar, geniş aileler halinde
yaşamaktadır. Çoğunluğu Hristiyan olan Kambalar arasında Tanrı Mulungu’ya olan inanış devam
etmektedir.
Kikuyu halkı, yaklaşık beş milyon nüfusu ile Kenya’nın en büyük kabilesidir. Kikuyular ülkenin orta
bölgesindeki geniş platolarda yaşamakta ve tarımla uğraşmaktadırlar. Kenya Dağı bölgesinde yaşayan
Embu, Mbeere ve Meru halkı ile akraba oldukları düşünülmektedir. Çoğunluğu Hristiyan olan
Kikuyular geleneksel olarak Kenya Dağındaki Ngai isimli tanrıya inanmışlardır. Poligaminin görüldüğü
Kikuyu toplumunda kadınların da ayrıca sevgilileri olmasına müsamaha gösterilmiştir. Geleneksel
olarak tarımla uğraşan Kikuyular, günümüzde ticaret ve politikadaki başarıları ile tanınmaktadırlar.
Kisii halkı, Kenya’nın batı bölgelerinde ve Victoria Gölü kıyılarında yaşamaktadırlar. Tarımla uğraşan
Kisiiler, çay ve kahve üretimi sayesinde önemli zenginliklere sahip olmuşlardır. Diğer Bantu
halklarından izole yaşayan Kisiiler tarihsel olarak farklı halklarla mücadeleleri ve savaşçı kimlikleri ile
tanınmaktadırlar. Çoğunluğu Hristiyan olan Kisiiler, geleneksel inanışlarını da sürdürmektedirler.
Erkek ve kızlarda sünnet törenleri düzenleyen Kisiilerde, poligami de görülmektedir.
Kuria halkı, Kisiilerle akraba bir topluluktur. Üçte ikisi Tanzanya’da yaşayan Kuria halkı, Kenya’da
ülkenin güneyinde yaşamaktadır. Kurialar tarım, göçebe hayvancılık ve balıkçılıkla uğraşmaktadır.
Kurailarda poligami görülmektedir.
Luhya halkı, Kenya nüfusunun % 14’ü ile ikinci en büyük kabiledir. Luhyalar, Victoria Gölü kıyılarında
ve Uganda sınırındaki bölgelerde yaşamaktadır. 18 adet alt grubu olan Luhyalar, farklılıkları yoğun bir
halk olarak görülmektedir. Tarihsel olarak metal işlemeciliği ile bilinen Luhyalar tarımla
uğraşmaktadırlar. Erkekler için sünnet töreni düzenlenen ve geniş aileler halinde yaşayan Luhyalarda
poligami görülmektedir. Çoğunluğu Hristiyan olan Luhyalar, geleneksel Tanrılarına Were demektedir.
Maragoli halkı, Luhyaların bir alt grubudur. Victoria Gölü kıyısında yaşayan Maragoli halkının sayısı iki
yüz bin civarındadır. Tarımla geçinen Maragoliler için hayvancılığın da önemli bir yeri vardır.
Marama halkı, Luhyaların bir alt grubudur. Uganda sınırında yaşayan Maramalar, Luhyalardan
kültürel olarak ayrışmaktadır. Çoğunluğu Hristiyan olan Maramalar sünnet törenleri
düzenlememektedir.
Meru halkı, Kenya Dağının kuzeydoğu eteklerinde yaşamaktadır. Toplam sayıları bir buçuk milyon
olan yedi alt gruptan oluşan Merular, tarımla uğraşmaktadırlar. Erkekler için sünnet töreni
düzenleyen Merular, oldukça babaerkin bir toplumdur. Ölülerin kirli olduğuna inanan Merular, ölmek
üzere olanları ormanda özel yapılmış kulübelere götürmektedirler. Geleneksel olarak tek tanrılı bir
dine inanan Merular tanrılarına Murungu adını vermişlerdir. Tarımla uğraşan Merular, modern
dünyada ticaret hayatıyla tanınmaktadırlar. Merular, Somali ve Doğu Afrika’da yaygın olarak
kullanılan bir uyuşturucu bitki olan khat (miraa) tarımı yapmaktadırlar.
Mijikenda halkı, Chonyi, Digo, Duruma, Giriama, Jiban, Kamabe, Kauma, Ribe, Rabai isimli dokuz
kabilenin ortak adıdır. Mijikenda dokuz şehir anlamına gelmekte olup, Kenya ve Tanzanya’da Hint
Okyanusu boyunca uzanan yüksek bölgelerdeki ormanlarda yaşamaktadırlar. Ormanlarının kutsal
olduğuna inanan Mijikendaların yaşadığı bölgelere “Kaya Ormanları” adı verilmekte ve günümüz
Kenyasında doğal bir zenginlik olarak korunmaktadırlar. Mijikendalar sünnet törenleri
düzenlemektedirler.
Pokomo halkı, Tana nehri boyunca uzanan baskın arazilerinde tarımla uğraşmaktadırlar. Pokomolar
geleneksel olarak balıkçılık, timsah ve su aygırı avıyla uğraşmışlardır. İmece yapan Pokomolar
komünal bir toplum olarak tanınmaktadır.
Suba halkı, aslen Ugandalı olup, sayıları 30 binden daha az kalmıştır. Subalar, Victoria Gölünde yer
alan Musinga ve Mfangaro adalarında yaşamaktadırlar. Geleneksel olarak su aygırı avcıları olan
Subalar, büyük oranda Luo halkı ile karışmıştır.
Swahili halkı, Kenya, Tanzanya ve Mozambik’te Hint Okyanusu kıyısında (Swahili, Arapça Sahil
kelimesinden türemiştir) yaşamaktadır. Kıyıda yaşadıkları cihetle ticaretle uğraşan Swahili toplumu,
bölgeye ticaret için gelen Arap ve İranlı tüccarların Afrikalı yerli topluluklarla karışması ile ortaya
çıkmıştır. Kıyı bölgesinde dış etkilere her zaman açık olan Swahili dili bugün tüm Doğu Afrika’da
konuşulan başlıca dil olma özelliğini taşımaktadır. Temeli Bantu olan Swahilice, Arapça ve Portekizce
etkileri taşımaktadır. Büyük çoğunluğu Müslüman olan Swahili halkı içerisinde az sayıda Hristiyan da
bulunmaktadır.
Tachoni halkı, batı Kenya’da Luhyaların bir alt grubudur. Geniş aileler halinde yaşayan Tachonilerde
poligami görülmektedir. Kadınlar için sünnet törenleri düzenlenmektedir.
Taita halkı, güney-doğu Kenya’da kendi adları ile anılan ilçede yaşamaktadırlar. Taitalar altı alt
gruptan oluşmaktadır ve dilleri Swahilice ile akrabadır. Tarımla uğraşan ancak zenginlik göstergesi
olarak hayvan sahibi olmaya devam eden Taita halkı tamamen modernleşmiştir. Günümüzde Taitalar,
tarım ve ticaretle uğraşmaktadırlar.
Taveta halkı, Tsavo Ulusal Parkı ve Kilimanjaro Dağı arasında bölgede yaşamaktadır. Tavetalar
Müslümanlık ile Hıristiyanlık arasında bir dini inanışa sahiptirler. Sayıları 15 bin olan Tavetalar, tarımla
uğraşmaktadırlar.
Nilotik (Nil Kaynaklı) diller konuşan gruplar
Nil kaynaklı diller konuşan gruplar, Kenya’da büyük çöküntü vadisi ve Victoria Gölü etrafında
yaşamaktadırlar. Geleneksel olarak göçebe hayvancılık ve balıkçılıkla uğraşmaktadırlar.
El-Molo halkı, Rendille halkı ile akraba küçük bir gruptur. Turkana Gölü civarında yaşayan El-Molo,
balıkçılık, timsah, kaplumbağa ve diğer vahşi hayvanları avlayarak geçimini sağlamaktadır. Diğer
topluluklarla karışan El-Molo halkının sayısının günümüzde 4 bin civarında olduğu sanılmaktadır.
Kalenjin halkı, yaklaşık üç milyon nüfusu ile Kenya’nın en büyük topluluklarından birisidir. Homojen
bir kabileden çok, bir dil grubu olarak nitelendirilen Kalenjinler, Kipsigis, Nandi, Marakwet, Pokot,
Elgeyo, Tugen isimli alt-grupların bir araya gelmesi ile ortaya çıkmıştır. Sünnet törenleri düzenleyen
Kalenjinlerde, geçmişte poligami görülmekteydi. Büyük çoğunluğu Hıristiyan olan Kalenjinler arasında
Müslüman ve yerel dinleri takip edenler de görülmektedir. Kenya’yı küresel çapta tanıtan başarılı
atletler genellikler Kalenjinler arasından çıkmaktadır. Bu nedenle, Kenya’nın koşan kabilesi olarak
adlandırılmıştır.
Luo halkı, Kenya nüfusunun % 12’sini oluşturan en büyük üçüncü kabiledir. Kenya, Tanzanya, Uganda
ve Sudan’da yaşayan Luolar, on iki alt gruptan oluşmaktadır. Farklı diyalektleri temsil eden on iki alt
gurubun tamamına Dholuo dili adı verilmektedir. Geleneksel olarak balıkçılıkla uğraşan Luolar,
günümüzde tarım ve hayvancılıkla da geçimini sağlamaktadır. Diğer topluluklardan farklı olarak Luolar
gerek erkek gerek kadınlar için sünnet törenleri düzenlememektedir. Poligaminin görüldüğü Luolarda
erkekler beş kadınla evlenebilmektedir. Günümüzde Luolar başarılı bilim adamları, doktorlar ve
avukatlarla tanınmaktadır. ABD Başkanı Barack Obama’nın babası Luo halkına mensuptu.
Ogiek halkı, Elgon Dağı eteklerinde yaşamaktadır. Sayıları yaklaşık 30 bin olan Ogiekler ana dilleri olan
Akiek dilini artık konuşmamakta, Maa ya da Kikuyu kullanmaktadırlar. Geleneksel olarak avcı-toplayıcı
olan Ogiek toplumu günümüzde çevrelerindeki gruplara uyum sağlayarak tarım ya da hayvancılıkla
uğraşmaktadırlar.
Masai halkı, Kenya’da Tanzanya sınırındaki bölgelerde yaşamaktadır. Maa dili konuşan Masailer
Kenya’nın dünyada en iyi tanınan kabilesidir. Yarı göçebe Maasailer, geleneksel hayat tarzlarını
sürdürmektedirler. Odundan topuzları, kırmızı battaniyeleri ve boncuktan el işleri ile bilinen Masailer,
kan ve süt içmekte, Enaki adıyla anılan tanrıya inanmaktadırlar.
Oromo halkı, büyük oranda Etiyopya’da yaşamakta olup, Kenya’da ülkenin kuzeyindedirler. Oromolar
yarı yarıya Hıristiyan ve Müslümandırlar.
Pokot halkı, Kalenjinlerin bir alt grubudur. Baringo Gölü ve Charangani tepelerinde yaşamaktadırlar.
Hayvancılıkla uğraşırlar. Erkek ve kadınlarda sünnet törenleri görülür. Diğer taraftan, Kitale
tepelerinde bulunan Pokotlar, tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadırlar.
Samburu halkı, Kenya’nın kuzeyinde yaşayan Masailerle akraba bir gruptur. Yarı-göçebe olan ve
geleneksel inanışlarını sürdüren Samburular, geleneksel hayat tarzlarını devam ettirmektedirler.
Sünnet törenleri düzenleyen Samburularda poligami görülmektedir.
Turkana halkı, Kenya’nın kuzeyinde kendi adlarıyla anılan gölün etrafındaki bölgelerde
yaşamaktadırlar. Turkanaların kuzey ve güney diyalektleri farklı özellikler taşımaktadır. Geleneksel
yaşam tarzlarını sürdüren Turkanalarda sünnet törenleri yapılmamakta ancak poligami
görülmektedir. Evlilik ilk çocuğun yürümeye başlamasına kadar geçerli sayılmaz. Geleneksel
inanışlarını sürdüren Turkanalar Tanrılarını Akuj olarak adlandırmaktadırlar.
Kuşitik diller konuşan gruplar
Kuşitik gruplar, Kenya’nın kuzey, kuzey doğu ve doğu bölgelerinde yaşamaktadırlar. Geleneksel olarak
göçebe olan kuşitik gruplar, büyükbaş - küçükbaş ve deve hayvancılığı yapmaktadırlar.
Gabbra halkı, Kenya’nın kuzeyinde yaşamaktadır. Cesurlukları ile bilinen Gabbra halkı Müslümandır
ve poligami geniş bir şekilde görülmektedir.
Rendille halkı, Kenya’nın kuzeydoğusunda Kaisut Çölü olarak bilinen bölgede yaşayan yarı göçebe bir
toplumdur. Rendillelerin temel geçim kaynağı deve hayvancılığıdır. Samburularla akraba olan
Rendilleler büyük oranda Hıristiyan olup, aynı zamanda geleneksel inanışlarını sürdürmektedirler.
Rendille halkı, büyük köyler oluşturarak yaşamaktadır.
Orma halkı, Tana nehri boyunca ve Kenya’nın kuzeydoğusunda kurak bölgelerde göçebe hayvancılıkla
uğraşmaktadır. Kenya’da sayıları yaklaşık 65 bin olan Ormalar daha çok Etiyopya’da yaşamaktadır.
Somali halkı, Kenya’da Somali sınırındaki kuzeydoğu bölgesinde yaşamaktadır. Kenya’da yaklaşık
yarım milyon Somali bulunmaktadır. Kenya’daki Somaliler genellikle Ogaden ve Ajuran alt
gruplarından gelmektedirler. Müslüman olan Somalilerde kadınlar için sünnet törenleri
düzenlenmektedir.
Kenyalı Asyalılar
Kenya’da Asyalılar, Hint alt kıtasından (Pakistan, Hindistan, Sri Lanka) gelmektedirler. Kenya-Uganda
demiryolunun inşası amacıyla 20’nci yüzyılın sonunda İngilizler tarafından getirilen Asyalılar,
demiryolu inşasının sona ermesi ile birlikte ülkelerine geri dönmemişler ve Kenya’da işyerleri
açmalarına izin verilmiştir. Günümüzde kent yaşamının ayrılmaz bir parçası haline gelen Asya
toplumunun sayıları yaklaşık 50 bin civarındadır. Kenya’nın en başarılı işadamları Asyalılardan
çıkmaktadır.
Kenyalı Araplar
Kenya’da Hint Okyanusu kıyısı boyunca yaşayan Araplar, tarihsel olarak ticaretle uğraşmaktadırlar.
İngiliz sömürge döneminden önce bölgeye Umman, Yemen ve İran’dan gelen tüccarların torunlarının
oluşturduğu Arap toplumu, Swahili kültürünün de en önemli kaynağı sayılmaktadır.
Kenyalı Avrupalılar
Kenya’da Avrupalıların büyük çoğunluğu İngiliz’dir. Ülkenin bağımsızlığının ardından sayıları oldukça
azalan İngiliz yerleşimciler, tarım ve ticaretle uğraşmaktadırlar.
i
Kenya Turizm Bakanlığının katkıları ile hazırlanan Kenya 2012 Rehberindeki bilgiler esas alınmıştır.