Yalova Madencilik Master Planı

Transkript

T.C. YALOVA VALİLİĞİ
İL ÖZEL İDARESİ
T.C. YALOVA VALİLİĞİ
İL ÖZEL İDARESİ
Yalova İli Madencilik Faaliyetlerine İlişkin Master Plan Çalışması
İÇİNDEKİLER
TABLOLAR DİZİNİ .......................................................................................................... iii
GRAFİKLER DİZİNİ .........................................................................................................iv
HARİTALAR DİZİNİ ..........................................................................................................v
AMAÇ KAPSAM ve YÖNTEM ......................................................................................... 1
1. MADENCİLİK SEKTÖR VE FAALİYETLERİNİ ETKİLEYEN POLİTİKALAR ............... 2
1.1. Türkiye’de Maden Arama Faaliyetleri.................................................................... 2
1.2. Türkiye’de Maden Aramacılığında Öncelikler........................................................ 3
1.3. Türkiye’de Madencilik Sektörü .............................................................................. 5
1.4. Kalkınma Planlarında Madencilik .......................................................................... 5
2. İLİN GENEL TANIMI, ÜLKE ve BÖLGESİNDEKİ YERİ............................................... 8
2.1. Yönetimsel Yapı - İdari Bölünüş .......................................................................... 10
2.2. Bölgesel Demografik Yapı................................................................................... 11
2.3. Bölgesel Ekonomik Yapı ..................................................................................... 14
2.3.1. Kentsel Kademelenme ve Etki Alanları......................................................... 15
2.4. Bölgesel Ulaşım .................................................................................................. 16
3. TARİHİ GELİŞİM ve ÇEVRESEL DEĞERLER.......................................................... 18
3.1. Tarihi Gelişim ...................................................................................................... 18
3.2. Tarihsel Çevre..................................................................................................... 19
3.3. Doğal, Çevresel ve Turistik Değerler................................................................... 26
4. DOĞAL YAPI – ÇEVRESEL KAYNAKLAR ............................................................... 29
4.1. Jeomorfolojik ve Topoğrafik Yapı ........................................................................ 29
4.2. İklim..................................................................................................................... 31
4.2.1. Sıcaklık......................................................................................................... 31
4.2.2. Yağış ............................................................................................................ 32
4.2.3. Rüzgâr .......................................................................................................... 33
4.2.4. Basınç .......................................................................................................... 33
4.2.5. Bağıl Nem..................................................................................................... 34
4.2.6. Buharlaşma .................................................................................................. 34
4.3. Bitki Örtüsü ve Orman Durumu ........................................................................... 35
4.4. Ekolojik Yapı, Flora – Fauna ............................................................................... 36
4.5. Toprak Kabiliyeti – Tarımsal Arazi Kullanımı....................................................... 39
4.6. Hidrografik Yapı .................................................................................................. 40
4.6.1. Su Kaynakları - Akarsular ............................................................................. 40
4.6.2. Doğal Göller.................................................................................................. 43
4.6.3. Barajlar – Göletler......................................................................................... 44
4.6.4. Sulama Alanları – Su Toplama Alanları........................................................ 48
4.7. Jeolojik Yapı........................................................................................................ 49
4.7.1. Genel Jeoloji................................................................................................. 49
4.7.2. Yapısal Jeoloji .............................................................................................. 54
4.7.3. Doğal Afet Durumunun Değerlendirilmesi .................................................... 54
4.8. Yer Altı Kaynakları .............................................................................................. 55
5. DEMOGRAFİK YAPI ................................................................................................. 57
5.1. Nüfus Değişimi .................................................................................................... 57
5.2. Nüfusun Dağılımı ................................................................................................ 58
5.3. Nüfusun Yapısı.................................................................................................... 60
i
5.4. Nüfus Projeksiyonları .......................................................................................... 62
6. EKONOMİK YAPI ...................................................................................................... 65
7. ARAZİ KULLANIM ve ALTYAPI................................................................................. 68
7.1. Arazi Kullanım ..................................................................................................... 68
7.2. Altyapı ................................................................................................................. 69
7.2.1. Ulaşım Altyapısı............................................................................................ 69
7.2.2. Teknik Altyapı ............................................................................................... 73
8. ONAYLI PLANLAR, ÖZEL KANUNLARLA TANIMLANMIŞ ALANLAR ..................... 76
8.1. Özel Kanunlarla Tanımlanmış Alanlar................................................................. 76
8.2. Onaylı Planlar ..................................................................................................... 76
8.2.1. Çevre Düzeni Planları................................................................................... 76
8.2.2. İmar Planları ................................................................................................. 77
9. SONUÇ – DEĞERLENDİRME VE KARARLAR ........................................................ 78
9.1. 1. Sınıf Alanlar .................................................................................................... 78
9.2. 2. Sınıf Alanlar .................................................................................................... 80
9.3. 3. Sınıf Alanlar .................................................................................................... 80
9.4. I – II (A) Grubu Madencilik Faaliyetleri Açısından Kısıtlamaya Tabi Olmayan
Alanlar........................................................................................................................ 81
ii
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo.1. Yalova İli İlçeleri, Belediye, Köy ve Mahalle Sayıları........................................ 10
Tablo.2. Bölgelerin Şehir ve Köy Nüfusları ve Nüfus Artış Hızları ................................. 11
Tablo.3. Bölgedeki İllerin Şehir ve Köy Nüfusu ve Yıllık Nüfus Artış Hızı ...................... 12
Tablo.4. NUTS Sistemine Göre Bölgelerin Şehir-Köy Nüfusları ve Nüfus Artış Hızları.. 13
Tablo.5. Çalışanların Ekonomik Faaliyetlere Dağılımı (x 1000) ..................................... 14
Tablo.6. Yalova İlini Etki Alanı İçine Alan Kentsel Kademelenme Merkezleri ................ 15
Tablo.7. Yalova İlinin Önemli İl Merkezlerine Uzaklığı ................................................... 16
Tablo.8. Yalova İli Denizyolu Ulaşım Güzergâhları ve Yolculuk Süreleri ....................... 17
Tablo.9. Yalova İli Tescili Yapılmış Sit Alanları.............................................................. 20
Tablo.10. Yalova İli Eğim Derecelerinin Alansal Dağılımı .............................................. 29
Tablo.11. Yalova İli Bakı-Yön Analizi............................................................................. 30
Tablo.12. Yalova İli Yüksekti Kuşakları Analizi .............................................................. 30
Tablo.13. Aylara Göre Sıcaklıklar .................................................................................. 31
Tablo.14. Yağış Göstergeleri ......................................................................................... 32
Tablo.15. Orman Alanlarının Nitelikleri .......................................................................... 35
Tablo.16. Armutlu Yarımadasında Yetişen Endemik Türler ve Durumları ..................... 37
Tablo.17. Yalova İlinde Bulunan Yaban Hayvanlar........................................................ 38
Tablo.18. Yalova İlinde Bulunan Akarsuların Yıllık Su Potansiyeli................................. 40
Tablo.19. Yalova İli’nde Bulunan Başlıca Akarsular ve Özellikleri ................................. 42
Tablo.20. Yalova İli’nde Bulunan Mevcut ve Planlanan Baraj ve Göletler ..................... 45
Tablo.21. Maden Varlığı, Rezerv ve Tenör Bilgileri ....................................................... 56
Tablo.22. Yalova İli Nüfusunun Tarihsel Süreçteki Değişimi.......................................... 57
Tablo.23. Yalova İli, İlçeleri 2010 Yılı Nüfusu, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu............ 58
Tablo.24. Yalova İlinde Bulunan İlçelerin Nüfus Gelişimleri........................................... 59
Tablo.25. Yalova İli, İlçeleri Nüfus Artış Oranları (Log - %)............................................ 60
Tablo.26. Nüfusun Yaş Gruplarına Dağılımı .................................................................. 61
Tablo.27. Nüfusun Yapısı .............................................................................................. 62
Tablo.28. Nüfus Artış İndeksi......................................................................................... 63
Tablo.29. Nüfus Projeksiyon Hesapları.......................................................................... 63
Tablo.30. Nüfus Projeksiyonları..................................................................................... 63
Tablo.31. Yalova İlindeki İstihdam Göstergeleri............................................................. 65
Tablo.31. Çalışanların Sektörel Dağılımı ....................................................................... 67
Tablo.32. Yıllar İtibariyle Gelen Yerli ve Yabancı Turist Sayısı (Kişi x1000) .................. 67
Tablo.33. Yalova İli Arazisinin İlçelere Göre Genel Dağılımı ......................................... 68
Tablo.34. Yalova İli İlçelere Göre Yerleşim Alan Büyüklükleri ve Brüt Yoğunluklar ....... 68
Tablo.35 İl Merkezi Bağlantılı Karayolunun Çift Yönlü Günlük Trafik Yoğunluğu (Adet) 70
Tablo.36. Yerleşim Birimindeki Yolların Satıh Cinsine Göre Dağılımı............................ 70
Tablo.37. Denizyolu Taşımacılığı Yapılan En Yakın Yerleşim Birimleri ......................... 72
Tablo.37. Yararlanılan Elektrik Enerjisi Kaynakları ve Üreten Kuruluşlar ...................... 73
Tablo.38. Yaralanılan İçme ve Kullanma Suyu Kaynakları ............................................ 74
Tablo.39. Atık Su Arıtma Tesisinin Teknik Özellikleri .................................................... 74
iii
GRAFİKLER DİZİNİ
Grafik.1. Bölgedeki İllerin Yıllık Nüfus Artış Hızları (2000 - 2010).................................. 12
Grafik.2. Marmara Bölgesi Ekonomik Sektörlerin Dağılımı ............................................ 14
Grafik.3. Ortalama Sıcaklık (C)...................................................................................... 31
Grafik.4. Yıllık Ortalama Yağış Miktarı (mm) ................................................................. 32
Grafik.5. Yalova Meteoroloji İstasyonuna Göre Yalova İli Rüzgâr Gülü......................... 33
Grafik.6. Ortalama Buhar Basıncı (hPa) ........................................................................ 33
Grafik.7. Ortalama Bağıl Nem........................................................................................ 34
Grafik.8. Ortalama Buharlaşma (mm)............................................................................ 34
Grafik.9. Yalova İli Nüfus Değişimi ................................................................................ 58
Grafik.10. Yalova İli Yaş Piramidi .................................................................................. 61
Grafik.11. Nüfus Projeksiyonu Sonuçları ....................................................................... 64
Grafik.12. Çalışanların Sektörlere Göre Dağılım ........................................................... 66
iv
HARİTALAR DİZİNİ
Harita - 1
Harita - 2
Harita - 3
Harita - 4
Harita - 5
Harita - 6
Harita - 7
Harita - 8
Harita - 9
Harita - 10
Harita - 11
Harita - 12
Harita - 13
Harita - 14
Harita - 15
Harita - 16
Harita - 17
Harita - 18
Harita - 19
Harita - 20
Harita - 21
Harita - 22
Harita - 23
Harita - 24
Ülke İçindeki Yeri
Bölge İçindeki Yeri
İdari Yapı
İstatistikî Bölge Birimleri
Kentsel Kademelenme ve Etki Alanları
Bölgesel Ulaşım Ağı
Sit Alanları – Kültür Varlıkları
Turizm ve Rekreasyon
Eğim Haritası
Bakı Haritası
Yükselti Kuşakları Haritası
Sıcaklık Haritası
Yağış Haritası
Orman Alanları
Endemik Türler Haritası
Tarım Alanları
Hidrografi Haritası
Jeolojik Yapı Haritası
Deprem Bölgeleri Haritası
Yer Altı Kaynakları Haritası
Ulaşım Altyapısı
Teknik Altyapı
Onaylı İl Çevre Düzeni Planı
Planlı Alanlar ve Turizm Merkezi Sınırları
- Yalova İli Madencilik Faaliyetlerine İlişkin Master Plan - I
- Yalova İli Madencilik Faaliyetlerine İlişkin Master Plan - II
v
AMAÇ KAPSAM ve YÖNTEM
Yalova İli Madencilik Faaliyetlerine İlişkin Master Plan Çalışmasının temel amacı;
sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için ilin mevcut kaynakları ve mekânsal
kapasitesinin analiz edilmesi yoluyla potansiyelinin doğru kullanılmasına yönelik
yönlendirmeler belirlemek, ilgili hukuki mevzuat çerçevesinde koruma - kullanma
dengesinin gözetilmesiyle madencilik faaliyetleri için yol haritası oluşturmaktır.
Çalışma 3212 Sayılı Maden Kanununda değişiklik yapan 5995 Sayılı Kanunun
“Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği” de dikkate alınarak gerçekleştirilmekte
olup, Yalova İl sınırının tamamını kapsamaktadır.
Bu kapsamda hazırlanan “Yalova İli Madencilik Faaliyetlerine İlişkin Master Plan
Çalışması” madencilik faaliyetlerine dair koruma ve kaynakları kullanma konusundaki
düzenleyiciler ve karar alıcılar için yol gösterici olmanın yanı sıra girişimci için ildeki
yatırım alanlarının ve kısıtlamaların belirlenmesinde kaynak olacaktır.
Çalışma kapsamında; yürürlükteki maden kanunu ve ilgili mevzuatı ile diğer mevzuat
hükümleri de dikkate alınarak; madencilik faaliyetlerin hangi alanlarda ve ne şartlarda
yapılabileceği konusunda gerekli bilgi ve yönlendirmeler yapılacak, böylece bürokratik
işlemlerin daha hızlı ve sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi hedef alınacaktır. Böylece
bir yandan sınırlı kaynakların daha etkin ve verimli kullanılması sağlanırken diğer
yandan Yalova ilinin doğal, tarihi, kültürel, çevresel, sosyal ve ekonomik kaynakları
korunmuş olacaktır. Bu çalışma; belli bir gelecek döneme göre hazırlanacak olup,
çalışma sonucunda doğru kararların verilebilmesi için dayandığı tespitlerin ve verilerin
sağlıklı olması gereklidir.
Çalışmada benimsenen yöntem; konuyla ilgili tüm kurum ve kuruluşların görüş birliği
içinde katılımının sağlanması esasına dayanmaktadır. Bu kapsamda öncelikle
çalışmanın paydaşları belirlenmiş ve mevcut kurum - kuruluş görüşleri ile veriler
derlenerek eksik olan bilgi, belge ve dokümanlar idare vasıtası ile temin edilmiştir. Elde
edilen veriler çalışmada kullanılacak şekilde derlenerek tasnif edilmiş ve çalışmaya girdi
sağlayacak şekilde raporlanmıştır. Temin edilen harita vb. mekânsal veriler ile çalışmada
kullanılan tüm grafik tabanlı veriler Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ortamındaki
veritabanlarına aktarılarak çalışma sonuçları ve raporlamaya sağlıklı veri teşkil edilmesi
sağlanmıştır. Çeşitli kurum ve kuruluşlardan temin edilen ve çalışmaya altlık veri teşkil
edecek tüm grafik veriler için 6 derecelik UTM dilime esas, 1/25.000 ölçekli topoğrafik
haritalara uygun analiz haritaları hazırlanmıştır.
Toplanan tüm bilgi ve belgeler, gerekli teknik ayrıntıda uygun yöntemlerle
değerlendirilerek yorumlanmış ve çalışmayla ilgili sonuçlara ulaşılmıştır. Çalışma
sonunda yürürlükteki maden kanunu ve ilgili mevzuatı ile diğer mevzuat hükümleri
dikkate alınarak; Yalova İli Madencilik Faaliyetlerine İlişkin Master Plan Çalışması için
hazırlanan haritalar ve eki bu çalışma raporu elde edilmiştir.
1
1. MADENCİLİK SEKTÖR VE FAALİYETLERİNİ ETKİLEYEN POLİTİKALAR
Ülkemizde madencilik sektörünün en zayıf halkası arama safhasıdır. Ülkelerin
kalkınmasının temel dayanağı ve itici gücü olan maden kaynaklarının aranması ve
bulunan yatakların en rasyonel şekilde kullanımının sağlanması sanayileşme sürecinde
önemli bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Madencilik sektörünün arama ve işletme
aşamasında, yatırımın geri dönüş süresinin uzun ve riskinin fazla olmasına rağmen,
yarattığı istihdam olanakları, ekonomik girdi, sanayinin devamlılığına sağlayacağı
güvence ve özetle yaratacağı katma değer üzerinde önemle durulması gereken
hususlardır. Burada, arama ve işletme safhalarında, devletin destekleyici ve planlayıcı
gücü ile madencilik sektörünün yurt ekonomisinde gereken yeri alacağını, bu sektörün
başlama noktası olan aramacılığın önceliğini ve önemini vurgulamak gerekir.
1.1. Türkiye’de Maden Arama Faaliyetleri
1935 yılında özel bir kanunla kurulan Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA),
ülkemizde maden arama çalışmalarının çok önemli sayılabilecek bir kısmını kurulduğu
tarihten günümüze dek yürütmüştür. MTA, kuruluş kanunu gereği, ülkenin jeolojik
haritalarını yapmak, her türlü maden ve taşocağı yataklarını aramak, halen üretimde
olan maden yataklarında mevcut jeoloji ve rezerv problemlerine çözüm bulmak, maden
yatakları ile ilgili ön fizibilite ve/veya fizibilite etütlerini gerçekleştirmek ve madencilik
sektöründe ihtiyaç duyulan teknik elemanları yetiştirmekle görevlendirilmiştir.
Kurum, madencilik sektörünün gereksinim duyduğu jeolojik alt yapı bilgilerini yaptığı
arazi çalışmaları ile üretmek, bu bilgilere dayanarak çeşitli ölçekli jeolojik harita ve
dokümanları hazırlamak işlevi yanında, cevherleşme içermesi umutlu olan bölgelerde ve
bilinen maden yataklarına sahip havzalarda çoğunlukla endüktif, kısmen de dedüktif
prospeksiyon çalışmaları yapmaktadır. Bu ön arama çalışmalarının sonucunda saptanan
cevher oluşumu yönünden müspet sahalar için ruhsat başvurusunda bulunulmakta ve
maden hakkı elde edilen sahalarda detay etütlere (eksplorasyon) geçilmektedir.
Gerektiğinde jeofizik ve jeokimyasal arama metotlarının eşlik ettiği söz konusu detay
etütlerin ve yapılacak yeterli sayıda ve derinlikte istikşaf sondajlarının madencilik
yönünden olumlu bulunması sonucu bu sahalar, MTA’nın maden işletme hakkı
olmadığından, ön işletme dönemi sonunda ihaleyle şatışa çıkarılmaktadır.
MTA, ayrıca, kamu ve özel sektör madencilik kuruluşları için ücretli maden arama
çalışmaları yerel yönetimler için muhtelif amaçlı (özellikle teshin amaçlı yeraltı sıcak
suyu ve buhar aramaları) ücretli sondaj çalışmaları yapmaktadır. Bunun yanında,
madencilere devlet tarafından teknik ve ekonomik yönden destek sağlanması
yaklaşımından hareketle, Kurum, ruhsat sahipleri ile yaptığı Tip Mukavele çerçevesinde
maden aramalarını gerçekleştirmektedir.
Ayrıca, Eti Holding AŞ, TDÇİ, TKİ, TTK ve KBİ gibi madencilikle ilgili devlet
kuruluşlarında idari yapının değişik kesimlerinde değişik isimler altında yer alan
aramayla görevli birimler bulunmaktadır.
2
Bu birimler, yapıları itibariyle, bölgesel veya yerel ölçekte maden arama çalışmalarına
girememekte ancak işletmede meydana çıkan çeşitli jeolojik sorunların çözümüne
yönelik araştırma ve inceleme çalışmaları yapmakta, gerek prospeksiyon, gerekse detay
etütlere ilişkin problemlere çözüm bulmak için zaman zaman MTA ile ortak çalışmalar
yürütmektedirler.
Özel sektör ise, prospeksiyon etütlerini yürürlükteki maden kanununda belirtilen esaslar
çerçevesinde, çevre sahalarda yer alan saha veya işletmelere zarar vermeyecek şekilde
yapabilme hakkına sahiptir. Özel sektörün sahip olduğu ruhsat sahasında
gerçekleştirebileceği arama faaliyetleri ile ilgili yükümlülükler kanunda ayrıntılı bir şekilde
yer almaktadır. Şöyle ki; toplam süresi 30 ay olan arama ruhsatı 3 arama dönemi ve 6
aylık proje hazırlama dönemine bölünmüştür. Her dönem sonunda Maden İşleri Genel
Müdürlüğüne bir arama faaliyet raporu ve arama dönemi sonunda, ön işletme veya
işletme ruhsatı talebinde bulunulacaksa, bir ön işletme veya işletme projesi verilmesi
zorunludur. Diğer taraftan ülkemizde, 1985 yılında yürürlüğe giren 3213 sayılı Maden
Kanunu’nun getirdiği hükümler çerçevesinde dışa açılımın bir neticesi olarak, Türk
kanunlarına göre kurulmuş madencilik şirketlerince, arama döneminden başlamak üzere
madencilik yatırımları yapılmış ve bunun sonucu olarak da birçok proje üretilerek maden
işletme aşamasına gelinmiştir.
1.2. Türkiye’de Maden Aramacılığında Öncelikler
Son 10-15 yıllık dönemde madenciliğe gereken önemin verilmediği ve sektörün
GSMH’daki payının %2’nin altına düştüğü görülmektedir. Madencilik sektörünün ülke
ekonomisinin gelişmesinde olumlu bir rol üstlenebilmesi ancak ciddi bir maden arama
politikasının tespiti ve uygulanmasıyla başlar. Bu noktada kuşkusuz en önemli husus
maden aramacılığını kimin üstleneceği konusudur. Devletin bu konuda öncelikli ve aktif
bir görev ve yükümlülük almasının, yurdumuzda günümüze dek bilinen ve/veya işletilen
madenlerin çok önemli bir kısmının, 1935 yılında Atatürk’ün direktifi ile kurulan MTA
tarafından bulunduğu hususu göz önüne alınırsa, kurumun madencilik sektörü için ne
kadar hayati bir önem taşıdığı şüphe götürmez bir gerçek olarak ortaya çıkar.
Maden aramada öncelikleri belirlemenin temel amacı eldeki sınırlı kaynakların en verimli
biçimde kullanılabilmesi, ulaşılacak hedeflerin kârlı üretimlere dönüşerek planlanan
dönemler içinde yeni kaynaklar yaratılabilmesidir. Maden arama çalışmalarında üç tür
öncelik verilebilir:
Öncelikli Bölge Seçimi: Amaç, seçilen bölgenin sosyal ve ekonomik koşullarını
iyileştirmek, yeni iş alanlar açmak ve bölgenin doğal kaynak potansiyelini saptamaktır.
Öncelikli Hammadde Seçimi: Hammadde seçimi ülke ekonomisinin arzu edilen şekilde
yürümesi için gerekli stratejik madenler veya gelecekte üretimin kârlı ya da gerekli
olacağı düşünülen ve üretilmesinde yarar görülen hammaddelerden yapılır.
Öncelikli Alan Seçimi: Bu seçimde önceki çalışmaların derlenmesi ile elde edilen jeoloji
bilgileri ve aranan yatakla ilgili oluşturulan model birlikte değerlendirilmelidir.
3
Maden arama önceliklerinin belirlenmesinde jeolojik yapı ve pazar durumu çok büyük
önem arz etmektedir. Jeolojik yapı, aranması hedeflenen madenlerin tespitinde en
önemli faktör durumundadır. Daha önce değinildiği gibi bir bölgenin jeolojik yapısı, o
bölgede hangi madenlerin bulunmasının mümkün olduğunu, hangi madenlerin söz
konusu edilemeyeceğini belirlemekte, böylelikle daha başlangıç aşamasında önemli bir
tasarruf imkânı sağlamaktadır. Jeolojik yapının yanı sıra, pazardaki talebin yapısı da
hedef tespiti açısından kritik öneme sahiptir. Pazarda talebi olmayan ürünlerin
aranmasına yönelik yatırım yapılması kaynak israfından öteye anlam taşımayacaktır.
Jeolojik yapı ve pazar durumu açısından konuya bakıldığında Türkiye’de maden
aramacılığının başlıca iki alanda yoğunlaşması gerektiği ifade edilebilir:
Birinci grupta kömür ve endüstriyel hammaddeler yer almaktadır. Geçen 20 yıldır
uygulanan arama politikalarının sonucu ülkede kömür aramaları tamamen durmuş
dolayısıyla bu geçen süre içinde yurdun bilinen kömür rezervinde herhangi bir artış
olmamıştır. Enerji sektöründe öz kaynak kullanımının mutlaka arttırılması ve böylelikle
uzun dönemde giderek artma eğilimi gösteren dışa bağımlılık oranının azaltılması
gerekir. Bu da enerji sektöründe en güvenilir öz kaynak olan kömüre dayalı termik
santralların sayısının çoğaltılması, dolayısıyla inşa edilecek yeni santrallara yakıt
verebilecek yeni kömür kaynaklarının bulunması amacıyla aramaların hızlandırılması ile
mümkün görülmektedir.
Türkiye’nin jeolojik yapısı itibariyle endüstriyel hammaddelerde önemli bir potansiyele
sahip olduğu ve bu ürünlerde gerek hammadde ve gerekse işlenmiş ürün olarak önemli
bir ihracat potansiyelinin bulunduğu bilinmektedir. Özellikle son yıllarda bu alanda önemli
gelişmeler izlenmektedir. Söz konusu gelişmenin sürdürülebilmesi bakımından,
endüstriyel hammaddelere yönelik arama faaliyetlerine ağırlık verilmesi kritik öneme
sahiptir.
Maden aramaları açısından özel önem taşıyan ikinci grubu ise yurt içi talebin
karşılanmasında, ithalata bağımlılığın yüksek düzeyde olduğu ürünler oluşturmaktadır.
Bu ürünler içinde, demir cevheri ve fosfat en önemli olanlarıdır. Bunların yanı sıra, metal
madenciliği de Türkiye açısından büyük önem taşımaktadır.
Türkiye, baz metallerin büyük çoğunluğunda kendi kendine yeterli olmaktan uzak
durumdadır. Son yıllarda, yabancı şirketlerin özellikle metalik maden aramaları
konusunda elde ettikleri başarılar, bu alanda önemli bir potansiyelin varlığına işaret
etmektedir. Söz konusu birikimin değerlendirilebilmesi için, başta çevre ülkeler olmak
üzere, yurt dışında ortak aramaların öncelikle ele alınmasında büyük yarar
görülmektedir.
Yukarıda genel çerçevede kriterleri sunulan ve değerlendirilen madenler, arama
önceliğine göre şöyle sıralanabilir:
Metalik Madenler: Demir, Bakır, Çinko-Kurşun, Manganez, Krom, Altın-Gümüş, Pirit,
Antimuan, Boksit, Nikel, Molibden vb.
4
Endüstriyel Hammaddeler: Fosfat, Kükürt, Grafit, Potas, Olivin, Titan-Zirkon, AndaluzitDisten, Feldspat, Kuvars, Stronsiyum, Sepiyolit, Nadir Toprak Elementleri, sanayide
kullanılabilecek nitelikte kalker vb.
1.3. Türkiye’de Madencilik Sektörü
Madencilik endüstrisinin toplam cirosu, 2002 ve 2008 yılları arasında % 32,1’lik YBBO ile
Türkiye’nin gayrisafi yurt içi hâsılasının yaklaşık % 1 – 1,5’lik kısmını oluşturmuş, 2008
yılında 10,2 milyar ABD dolarına ulaşmıştır ve sektörün büyüklüğü 2009 yılında 9,2
milyar ABD dolarına düşmüştür. (Kaynak: Maden İşleri Genel Müdürlüğü (MİGEM)
Türkiye çok geniş bir maden ve mineral çeşitliliğine sahiptir ve önemli miktarda da
rezerve sahiptir. En önemlileri, mermer ve doğal taş, bor mineralleri, krom, feldspat,
sünger taşı, bentonit, perlit, kalsit ve trona rezervleridir. Bunlar içerisinde, Türkiye’nin
önde gelen ihracat kalemleri mermer ve doğal taş, bor, krom, feldspat ve sünger taşıdır.
Buna ek olarak, altın, gümüş, bakır, krom ve mangan gibi metal cevherlerinin sondajı ve
madenciliğinde de önemli bir artış olmuştur.
Türkiye, küresel endüstriyel mineral rezervlerinin % 2,5’ini, bor rezervlerinin % 72’sini,
mermer rezervlerinin % 33’ünü, bentonit rezervlerinin % 20’sini ve perlit rezervlerinin
yarısından fazlasını elinde bulundurmaktadır.13 Türkiye, 3.500 çeşit metal ve 2.000 çeşit
mineral rezervine sahiptir. Çıkarılan bu mineraller imalat sanayisinde ham madde olarak
kullanılır ve fazlası ihraç edilir.(Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB)
Sektördeki liberalleşme ve özelleştirmenin yanında devlet tarafından son yıllarda
sağlanan teşviklerle birlikte, sektörde yerli ve yabancı yatırımlar çoğalmış, bu durum
üretimde artış olmasını sağlamıştır. Aynı zamanda, imalat sanayisinde kullanılan ham
maddelere ve metallere yönelik talep, küresel ekonomideki düzelmeye bağlı olarak
artmıştır. Yatırımlar ve ekonomideki değişimlerin yanı sıra, Türkiye’nin coğrafi konumu
madencilik ürünlerinin ihracatını çok düşük bir maliyetle yapmasına izin vermektedir.
Türkiye madencilik ürünleri ihracatı, 2005’ten 2008’e % 28,6 YBBO kaydetmiş ve
2008’de 3,24 milyar ABD doları tutarında gerçekleşmiştir.15 2009 yılında, küresel
ekonomik krize bağlı olarak ihracat düşüşe geçmiştir ve Türkiye 2,45 milyar ABD doları
değerinde madencilik ürünü ihraç etmiştir.
Mermer ve doğal taş, değer olarak en büyük ihraç ürünleridir ve 2009 Türkiye’nin
madencilik ihracatının yarısını oluşturmuşlardır. Bakır ve krom da ihracatta çok önemli
rol oynamaktadır ve bu ürünleri feldspat ve bor izlemektedir.(Kaynak: MİGEM)
1.4. Kalkınma Planlarında Madencilik
Dokuzuncu Beş Yıllık (2007–2013) Kalkınma Planı; kırsal kesimde kalkınmanın
sağlanması ve madencilik sektörüne ilişkin saptamalar yapmaktadır. Plana göre;
Tarımla birlikte ekonominin iki temel hammadde üreticisinden birisi olan madencilik
sektörü, imalat sanayinin önemli bir bölümünün varlık nedeni durumundadır.
5
Bunun yanı sıra enerji ihtiyacının karşılanmasında da madenciliğin çok özel bir yere
sahip olduğu konusunda kuşku yoktur.
Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de enerji talebinin yaklaşık %90’ı madencilik
kökenli fosil yakıtlarla (petrol, doğal gaz ve kömür) karşılanmaktadır. Alternatif enerji
kaynaklarının geliştirilmesi yönündeki yoğun çabalara karşılık, enerji talebinin
karşılanmasında fosil yakıtlara bağımlılığın daha uzun süre devam edeceği konusunda
kuşku yoktur. Öte yandan, alternatif enerji kaynakları içinde önemli bir ağırlığa sahip
olan nükleer ve jeotermal enerji kaynaklarının da esas itibariyle madencilik kökenli
olduğu dikkate alındığında, madenciliğin enerji açısından taşıdığı önem açıkça ortaya
çıkmaktadır.
Demir- çelik, demir dışı metaller, çimento, seramik, cam vb imalat sanayinin büyük
bölümü girdilerini ağırlıklı olarak madencilik sektöründen almaktadır. Bu kapsamda,
sağlıklı bir madencilik altyapısı olmaksızın söz konusu sanayilerin gelişmesinin hiç de
kolay olmayacağı açıktır. Bütün dünyada olduğu gibi, Türkiye’de de söz konusu
sanayiler tümüyle yurtiçi madenciliğe dayalı olarak oluşmuş ve bugünkü gelişmişlik
düzeylerine ulaşmışlardır.
Açıklanan bu durum çerçevesinde, madencilik sektörünü göz ardı eden veya yeterince
önem vermeyen bir Kalkınma Planının eksik olacağına hükmedilmiş. Bu kapsamda, 9.
Kalkınma Planı’nda madencilik sektörünün önem ve önceliğinin açıklıkla
vurgulanmasının zorunlu olduğu değerlendirilmiştir. Ayrıca bunun yapılmasıyla, sektörel
politikalar arasında birinci sırada yer verilen “madenciliğin kamuoyuna tanıtılması ve
toplumda sağlıklı bir madencilik bilincinin oluşturulması” politikasının amacına
ulaşmasına ciddi şekilde katkı sağlanmış olacaktır. Madencilik sektörünün ülke
kalkınmasına gereğince katkı yapabilmesi için aşağıda sıralanan hususlarla ilgili
politikalara ve bunlarla bağlantılı olarak önerilen “Tedbirlere 9. Kalkınma Planı’nda
öncelikle yer verilmesi önerilmektedir.
1. Madencilik üzerinde doğrudan veya dolaylı etkisi olan yasal mevzuatın günün değişen
ihtiyaçlarına en hızlı şekilde çözümler üretecek tarzda güncelleştirilebilmesi sektörün
gelişmesi ve ekonomiye katkısının artırılabilmesi bakımından önemlidir. Yasal
ihtiyaçların zamanında ve istenilen düzeyde karşılanamaması sorunların zaman içinde
daha da büyümesine yol açtığı gibi, yatırımcıların sektöre olan ilgililerinin yok olmasına
ve sektörden uzaklaşmalarına neden olmaktadır. Sektörün sorunlarının çözümü ve
sağlıklı bir gelişme ortamının oluşturulabilmesi için yasal altyapının yanı sıra, etkin bir
bürokratik ve kurumsal yapılanmaya da aynı düzeyde ihtiyaç vardır. Bu çerçevede,
merkezi yönetimden mahalli idarelere kadar tüm bürokratik yapıların, madenciliğin
sorunlarının çözümüne katkı yapabilecek fiziki imkânlara ve personel yapısına
kavuşturulması gerekmektedir.
2. Günümüzün açık ekonomik ortamlarında var olabilmenin temel koşulu yeterli rekabet
gücüne sahip olmaktır. Firma düzeyinde rekabet gücüne sahip olabilmenin koşulları
arasında ise, ölçek ekonomisinden yararlanmaya imkân verecek firma büyüklüklerine,
yeterli sermaye yapısına, nitelikli işgücüne ve bilgi ve teknoloji üretebilme yeteneğine
sahip olmak en başta gelmektedir.
6
Bu çerçevede, sektörde firma ve işletme ölçeklerinin büyütülmesine, güçlü sermaye
gruplarının sektöre olan ilgililerinin artırılmasına, kredi imkânlarının geliştirilmesine,
kaliteli eğitim yoluyla sektörel işgücünün niteliğinin yükseltilmesine ve her düzeyde ARGE çalışmalarının desteklenmesine özel önem verilmelidir.
3. Hızla büyüyen nüfusu ve sanayileşen ekonomisiyle Türkiye’nin enerji ve hammadde
ihtiyacı hızla artmaktadır. Ülkede önemli yeraltı kaynakları bulunmakla birlikte, başta
enerji hammaddelerinde olmak üzere, bilinen kaynaklar Türkiye’nin artan ihtiyacına
cevap vermekte yeterli değildir. Bu çerçevede, artan enerji ve hammadde ihtiyacının
karşılanması için yurtiçi kaynakların geliştirilmesinin yanı sıra yurtdışına yönelmek,
Türkiye açısından bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Öncelik yakın siyasi ve
kültürel ilişkilere sahip olunan çevre ülkelere verilmek suretiyle, uzun vadeli ortak
projelerle yurtdışı potansiyelin değerlendirilmesine çalışılmalıdır.
7
2. İLİN GENEL TANIMI, ÜLKE ve BÖLGESİNDEKİ YERİ
Yalova İli, Türkiye’nin kuzeybatısında, Marmara Bölgesi’nin güneydoğu kesiminde, 280
45’ ve 290 35’ doğu boylamları, 400 28’ ve 400 45’ kuzey enlemleri arasında yer
almaktadır. İl kuzeyinde ve batısında Marmara Denizi, doğusunda Kocaeli İli, güneyinde
Bursa İli (Orhangazi-Gemlik) ve Gemlik körfezi ile sınırlıdır.
İl merkezinin denizden yüksekliği 2 metre olup, İl sınırları içindeki en yüksek nokta 921
metredir. Yalova 847 km2’lik alanı ile ülke yüzölçümünün % 0.11’lik bölümünü
kaplamaktadır.
İlin TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) genel nüfus sayımı sonuçlarına göre 2000 yılı
nüfusu 168.593 olup, TÜİK-ADNKS (Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus
Kayıt Sistemi) verilerine göre 2010 yılı nüfusu 203.741’dir.
İl, bugünkü idari bölünüşe göre merkez ilçeyle birlikte altı ilçeden oluşmaktadır. İlçeler;
Merkez, Altınova, Armutlu, Çınarcık, Çiftlikköy ve Termal ilçeleridir.
Yalova, yüzölçümü itibariyle (847 km2) Türkiye’nin en küçük ilidir. İl ülke içerisinde
denize uzun kıyısı olan (105 km) turistik illerinden de birisidir. Yalova, verimli ve bereketli
ovalara sahiptir; Çınarcık, Gökçedere, Kirazlı, Kılıçköy ve Taşköprü ile deniz arasında
birbirinden alçak tepeciklerle ayrılan büyüklü küçüklü ovalar oluşmuştur. Bu ovalar,
akarsular boyunca uzanmakta olup çevrelerinde meyvecilik, sebzecilik yapılmaktadır.
Yalova’nın toplam yüzölçümünün (84.700 ha) %82’si, tarım arazisi, orman alanı ve
çayır-mera arazilerinden oluşmaktadır.
Yalova doğu kıyılarındaki düzlükler dışında, dağlık bir araziye sahiptir. Bölgenin güneyi;
batıdan doğuya doğru İzmit-Sapanca arasında Kocaeli Sıradağları ile birleşen Samanlı
Dağlarıyla çevrelenmiş durumdadır. Birçok tepelerin bulunduğu bu dağlık arazide en
yüksek tepe 926 m. yüksekliği ile Beşpınar tepesidir.
Yalova ilinin kıyıları girintili çıkıntılı bir özellik göstermez. Sahil şeridi dar olmakla birlikte,
doğal plaj özelliklerine sahiptir. Yalova ili sahilleri kumsal olmakla birlikte, sadece
Çınarcık ve Esenköy sahilleri çakıl taşlıdır.
İlin bitki örtüsünü makiler ve ormanlar oluşturmaktadır. Samanlı dağlarının kuzey ve
güneyinde vadi içlerinde bulunan makiler, bu kütlenin etekleri boyunca kesintili şeritler ve
parçalar halinde bulunurlar. Yalova’nın güneyindeki dik yamaçlar tümüyle gür bir orman
örtüsü ile kaplıdır. Orman alanları ilin yaklaşık % 55’ini kaplamaktadır. Ormanlık
alanlarda genellikle kayın, meşe, gürgen, kızılcık, kestane ve ıhlamur ağaçları görülür.
Yalova İl’inin iklimi, makro-klima tipi olarak; Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında bir
geçiş niteliği taşır. Yalova iklimi, kimi dönemlerde karasal iklim özelliklerini
yansıtmaktadır. Yalova bölgesinde kuzeyden ve güneyden gelenlerle, sakin nitelikli
olmak üzere başlıca üç tür hava akımı egemendir. İlde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık
ve bol yağışladır. (Harita 1. Ülke İçindeki Yeri)
8
Yalova İli Marmara Bölgesinin güneydoğu kesiminde yer almaktadır. İl toprakları
Marmara Bölgesinde bulunup da aynı zamanda Marmara Denizine kıyısı olan bölgedeki
7 ilden biridir. Marmara Bölgesi coğrafi sınırları; doğuda Düzce İl topraklarının
batısından geçerek güneydoğuda Bilecik ili ve güneyde Bursa İl topraklarını bölmektedir.
Coğrafi bölge sınırının güneyini Balıkesir ve Çanakkale İl topraklarının kuzey ve orta
kesimleri teşkil etmektedir. Marmara Bölgesi coğrafi sınırı batıda Ege Denizi ve
Yunanistan’a, kuzeyde ise Karadeniz’e dayanmaktadır.
Yalova İlinin içinde yer aldığı Marmara Bölgesi her yönüyle Türkiye’nin en gelişmiş
bölgesidir. Batıya yakınlığı, yer şekillerinin elverişli olması, boğazların varlığı ve konumu
nedeniyle, üstün ulaşım olanaklarına sahiptir. Bu durumun sağladığı olanaklarla güçlü
bir ekonomik yapıya kavuşmuştur. Çalışanların ekonomik faaliyet kollarına göre
dağılımına bakıldığında Bölgede; İstanbul’un hizmetler sektöründe, Batı Marmara
Bölgesi’nin tarım sektöründe, Doğu Marmara Bölgesi’nin ise hizmetler sektöründe
gelişmiş olduğu izlenmektedir.
Marmara Bölgesi Türkiye’nin ortalama yükseltisi en az, ancak yeryüzü şekilleri yönünden
çeşitlilik gösteren bir bölgesidir. Sade görünümlü olmakla birlikte; dalgalı düzlükler, tek
tek kırık dağlar, aşıntı tepe ve dağları, aşıntı platosu, ovaları, karstik şekilleri, enine ve
boyuna kıyı şekilleri bölgeye özellik kazandırmıştır.
Bölgedeki dağların genel yükseltisi azdır. Uludağ dışında 2000 m üzerinde yükseltisi
olan kabarıklık yoktur. Marmara Bölgesi kıyıları iki ayrı özellik gösterir. Karadeniz ve
Kuzey Marmara kıyıları fazla girintili-çıkıntılı değildir. Silivri ve Tekirdağ körfezleri ile
Büyükçekmece ve Küçükçekmece lagünleri bu kesimde yer alır. Fakat Güney Marmara
kıyıları girintili-çıkıntılıdır. İzmit, Gemlik, Erdek ve Saros körfezleri vardır. Gelibolu, Biga,
Kapıdağ, Armutlu, Çatalca-Kocaeli bölgenin başlıca yarımadalarıdır. Gökçeada,
Bozcaada, Marmara Adaları, İmralı, İstanbul Adaları ise başlıca adalarıdır. İstanbul ve
Çanakkale Boğazları riva tipi kıyılardır.
Bölgedeki akarsuların çoğu Marmara Denizi’ne dökülür. Bunların başlıcaları; Susurluk,
Gönen ve Biga Çayları ile Meriç’in bir kolu olan Ergene’dir. Bölgedeki en önemli göller
çöküntü alanlarının en derin yerlerinde bulunan İznik, Manyas, Sapanca ve Ulubatlı
Tektonik gölleridir. Bölge, bitki örtüsü çeşitliliği açısından zengindir. Bu durum, bölgedeki
iklim çeşitliliğinin fazla olmasından kaynaklanır. Marmara ve Ege Denizi çevresinde,
Akdeniz ikliminin etkisi ile 300 – 400 m. yüksekliğe kadar maki toplulukları bulunur.
Güney Marmara'nın yüksek kesimlerinde ise, iğne yapraklı ormanlar yer alır. Bölge,
Türkiye ormanlarının % 13'ünü kaplayarak bölgeler arasında dördüncü sırada bulunur.
Marmara Bölgesinin coğrafi sınırları toplam 6 adet havza ile çakışmaktadır. Marmara
Havzası bölgede en geniş havza olup bölgenin büyük bir bölümünü teşkil etmektedir.
Bölgenin bir diğer büyük havzası Trakya kesiminde yer alan Ergene Havzasıdır.
Bölgenin güney kesiminde Susurluk ile doğusundaki Sakarya havzalarının büyük
bölümü diğer coğrafi bölgeler kapsamında yer almaktadır. Doğudaki Batı Karadeniz ile
güneybatıdaki Kuzey Ege Havzaları’nın çok küçük parçaları Marmara Bölgesi
kapsamında yer almaktadır. Yalova İl toprakları Marmara havzası kapsamında yer
almaktadır. (Harita 2. Bölge İçindeki Yeri)
9
2.1. Yönetimsel Yapı - İdari Bölünüş
Tarihsel süreçte bölgedeki yönetimsel yapıda ilk olarak M.Ö. 1200 yıllarında batıdan
gelen bir kavim olan Frigler görülür. M.Ö. 700 yılına doğru meydana gelen
Kimmiryalılar’ın akımından sonra Bithynler bölgeye kendi adlarını vermiş ve tümüyle
egemen olmuşlardır. Bizans devrinde İstanbul’un Konstantinos tarafından başkent
yapılması ve o güne kadar İzmit üzerinden geçen yolun Yalova yakınından geçmesi
yörenin önem kazanmasına neden olmuştur.
Osmanlı döneminde, Osmanlılar tarafından yapılan akınlar İznik ve Pythia arasındaki
yöreyi kaplamakta ve denize kadar yayılmaktaydı. 1325 yılında Yalova tamamen
Türklerin eline geçmiş, Gazi Karamürsel’e korumak üzere tımar olarak verilmiştir. 15. ve
16. yüzyıl tarihçileri bu yöre için YALAKOVA veya YALAKABAD adını kullanmışlardır.
17. yüzyılda da Evliya Çelebi de Yalova kasabasının adını, orayı fetheden Kara
Yalvaçoğlu’ndan aldığını söyler.
Cumhuriyet döneminde, 1921 Ocağında T.B.M.M. Hükümeti Yalova’ya kaymakam
olarak Demir Bey’i göndermiştir. 1921 yılının Mart ve Nisan aylarında Rum çetelerinin
yakıp, yıkmaları başlamıştır. 19 Temmuz 1921’de Yalova ve köyleri düşman işgalinden
kurtarılmıştır.
1930’da da Atatürk’ün isteği ile Yalova İstanbul’a bağlı bir kaza durumuna gelmiştir.
Daha sonra 03.06.1995 gün ve 550 sayılı kanunla İl olmuştur. Bununla birlikte Bursa
İlinin Gemlik İlçesine bağlı Armutlu Beldesi ile Kocaeli’nin Karamürsel İlçesine bağlı
Altınova, Subaşı ve Kaytazdere beldeleri İl sınırları içine alınmıştır.
Tablo.1. Yalova İli İlçeleri, Belediye, Köy ve Mahalle Sayıları
Belediye Sayısı
Köy Sayısı
Mahalle Sayısı
Merkez İlçe
Altınova İlçesi
2
4
11
13
11
5
Armutlu İlçesi
Çınarcık İlçesi
1
5
5
3
3
11
Çiftlikköy İlçesi
3
10
7
Termal İlçesi
1
2
2
Yalova Toplamı
15
44
39
İlçe
Kaynak: Yerel Gündem 21, Yalova Mevcut Durum Raporu, 2004.
Tabloda da belirtildiği gibi, İl bugünkü idari bölünüşe göre merkez ilçeyle birlikte altı
ilçeden oluşmaktadır. Yalova’da merkez ve 5 ilçe belediyesi ile birlikte toplam 15
belediye bulunmaktadır. Merkez ilçede 2 (Kadıköy ve Yalova), Altınova’da 4 (Merkez,
Kaytazdere, Subaşı ve Tavşanlı), Armutlu’da 1 (Merkez), Çınarcık’ta 5 (Merkez,
Koruköy, Esenköy, Teşvikiye ve Kocadere), Çiftlikköy’de 3 (Merkez, Kılıç ve Taşköprü)
ve Termal’de 1 (Merkez) belde belediyesi bulunmaktadır. Merkez İlçeye 11 köy; Altınova
İlçesine 13 köy; Armutlu İlçesine 5 köy, Çınarcık İlçesine 3 köy; Çiftlikköy İlçesine 10 köy
ve Termal İlçesine 2 köy bağlı bulunmaktadır. (Harita 3. İdari Yapı)
10
2.2. Bölgesel Demografik Yapı
2011 yılı başında TÜİK tarafından açıklanan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
(ADNKS) 2010 yılı göstergelerine göre Marmara Bölgesi toplam nüfusu 21.887.360 kişi
olup bunun 19.839.313’ü kentsel, 2.048.047’si kırsal nüfustur. Bu göstergelere göre
bölge genelindeki kentsel nüfus oranı % 90,64’dür. Yine TÜİK-ADNKS verilerine göre
2010 yılı toplam nüfusu 203.741 olan Yalova İli, Marmara Bölgesi toplam nüfusunun %
1,02’sini teşkil etmektedir.
Bölge nüfusu son 10 yıllık süreçte 1,2 kat artmıştır. Bölgenin nüfus yoğunluğu 326
kişi/km2’dir. Bu değer 90 kişi/km2 olan ülke ortalamasının oldukça üstündedir. Marmara
Bölgesi kentsel nüfusu en fazla olan bölgedir ve halkın % 79’u kentlerde yaşamaktadır.
Bölge, nüfusu çok fazla olduğu için diğer bölgelerden tarımsal ürün ithal etmektedir.
Yalova İlinin içinde bulunduğu bölge olan Marmara Bölgesinin son on yıllık nüfus
değişimi incelendiğinde; artış eğiliminin kent nüfuslarında ülke değerlerinin 1,23 puan
üstünde, köy nüfusunda ise ülke değerlerinin 2.03 puan altında olduğu görülmektedir.
Bölgenin 2000-2010 yılları arasındaki toplam nüfus değişimi ülke değerleriyle
karşılaştırıldığında artış değerlerinin 1,47 puan üstünde olduğu görülmektedir. Bölge
genelindeki nüfus değişimleri tarihsel süreçte incelendiğinde; artış trendinin son on yıllık
dönemde daha stabil olduğu görülmektedir. İleriki bölümlerde de görüleceği üzere bölge
geneli ve yerleşimler bazındaki artış eğiliminin son 25 yıllık süreçte daha hızlı olduğu
görülmektedir.
Tablo.2. Bölgelerin Şehir ve Köy Nüfusları ve Nüfus Artış Hızları
2000
Bölgeler
Toplam
Şehir
Nüfus Artış Hızı
(log-%)
2010
Köy
Toplam
Şehir
Köy
Toplam Şehir
Köy
Türkiye
67.803.927 44.006.274 23.797.653 73.722.988 56.222.356 17.500.632
0,84
2,45
-3,07
Marmara
17.365.027 13.730.962
3.634.065 21.887.360 19.839.313
2.048.047
2,31
3,68
-5,73
Akdeniz
8.706.005
5.204.203
3.501.802
9.423.231
6.708.000
2.715.231
0,79
2,54
-2,54
Ege
8.938.781
5.495.575
3.443.206
9.693.594
7.084.851
2.608.743
0,81
2,54
-2,78
İç Anadolu
11.608.868
8.039.036
3.569.832 11.811.112
9.781.468
2.029.644
0,17
1,96
-5,65
Karadeniz
8.439.213
4.137.466
4.301.747
7.539.694
4.401.596
3.138.098
-1,13
0,62
-3,15
Doğu
Anadolu
6.137.414
3.255.896
2.881.518
4.981.901
2.794.666
2.187.235
-2,09
-1,53
-2,76
Güneydoğu
Anadolu
6.608.619
4.143.136
2.465.483
7.844.074
5.336.677
2.507.397
1,71
2,53
0,17
Kaynak: TÜİK (ADNKS)
11
Bölgede nüfus endüstriyel gelişmelere bağlı olarak Çatalca-Kocaeli yarımadasına
yoğunlaşmıştır. Bölgenin en kalabalık ili İstanbul’dur. Bursa, Kocaeli ve Balıkesir diğer
büyük illeridir. Yalova ili bölge içerisinde 203.741 kişi ile en düşük nüfusa sahip ildir.
Bölge, ülke içerisinde nüfus ve nüfus yoğunluğu bakımından 1. sırada yer almaktadır.
Tablo.3. Bölgedeki İllerin Şehir ve Köy Nüfusu ve Yıllık Nüfus Artış Hızı
2000
Toplam
TÜRKİYE
Şehir
Köy
Toplam
Nüfus Artış Hızı (log-%)
Şehir
Köy
Toplam Şehir
67.803.927 44.006.274 23.797.653 73.722.988 56.222.356 17.500.632
MARMARA 17.365.027 13.730.962
Balıkesir
2010
1.076.347
577.595
3.634.065 21.887.360 19.839.313
498.752
1.152.323
694.926
Köy
0,84
2,45
-3,07
2.048.047
2,31
3,68
-5,73
457.397
0,68
1,85
-0,87
Bilecik
194.326
124.380
69.946
225.381
173.389
51.992
1,48
3,32
-2,97
Bursa
2.125.140
1.630.940
494.200
2.605.495
2.308.574
296.921
2,04
3,47
-5,09
464.975
215.571
249.404
490.397
269.035
221.362
0,53
2,22
-1,19
171.698
390.428
Çanakkale
Edirne
İstanbul
Kırklareli
402.606
230.908
10.018.735
9.085.599
261.920
128.508
-0,31
1,26
-2,90
933.136 13.255.685 13.120.596
135.089
2,80
3,67
-19,33
328.461
189.202
139.259
332.791
219.333
113.458
0,13
1,48
-2,05
1.206.085
722.905
483.180
1.560.138
1.459.772
100.366
2,57
7,03
-15,72
Sakarya
756.168
459.824
296.344
872.872
646.899
225.973
1,44
3,41
-2,71
Tekirdağ
623.591
395.377
228.214
798.109
545.481
252.628
2,47
3,22
1,02
Yalova
168.593
98.661
69.932
203.741
139.388
64.353
1,89
3,46
-0,83
Kocaeli
Son 10 yıllık süreçte toplam nüfus artış hızlarına bakıldığında İstanbul başta olmak
üzere Kocaeli, Tekirdağ, Bursa ve Yalova illerinin bölge içinde en yüksek artışı
gerçekleştirdiği görülmektedir. Kentsel nüfus artışında ise sırasıyla Kocaeli, İstanbul,
Bursa ve Yalova illeri en hızlı artış oranına sahiptir. Kırsal nüfus değişiminde; bölgede
Tekirdağ hariç diğer tüm illerin azalma eğiliminde olduğu nüfus artış hızlarının eksi
yönde seyrettiği görülmektedir.
Grafik.1. Bölgedeki İllerin Yıllık Nüfus Artış Hızları (2000 - 2010)
10,00
-10,00
Yalova
Tekirdağ
Sakarya
Kocaeli
Kırklareli
İstanbul
Edirne
Çanakkale
Bursa
-5,00
Bilecik
0,00
Balıkesir
Nüfus Artış Hızı (Log - %)
5,00
Toplam
Şehir
Köy
-15,00
-20,00
-25,00
12
Bölgesel demografik yapıyı istatistikî bölge birimleri sınıflaması (NUTS) sistemine göre
de incelemekte fayda vardır. Bilindiği üzere İBB sınıflandırmasında iller "Düzey - 3"
olarak tanımlanmış; ekonomik, sosyal ve coğrafi yönden benzerlik gösteren komşu iller
ise bölgesel kalkınma planları ve nüfus büyüklükleri dikkate alınarak "Düzey - 1" ve
"Düzey - 2" olarak gruplandırılarak, hiyerarşik İBBS yapılmıştır.
Bu sınıflamaya göre Yalova ili Düzey - 1 sınıflamasında Sakarya, Kocaeli, Düzce, Bolu
illeri ile birlikte TR-4 Doğu Marmara bölgesinde yer almaktadır. Yalova İli Düzey – 2
sınıflamasında yine Sakarya, Kocaeli, Düzce, Bolu illeri ile birlikte TR – 42 Sakarya Alt
Bölgesi içinde yer almaktadır. (Harita 4. İstatistikî Bölge Birimleri)
Tablo.4. NUTS Sistemine Göre Bölgelerin Şehir-Köy Nüfusları ve Nüfus Artış Hızları
2000
NUTS DÜZEY 1
BÖLGELERİ
Toplam
Şehir
2010
Köy
Toplam
Şehir
Nüfus Artış Hızı (log-%)
Köy
Toplam Şehir
Köy
TÜRKİYE
67.803.927 44.006.274 23.797.653 73.722.988 56.222.356 17.500.632
0,84
2,45
-3,07
İstanbul
10.018.735
9.085.599
135.089
2,80
3,67
-19,33
Batı Marmara
2.895.980
1.608.653
1.287.327
3.164.048
1.990.695
1.173.353
0,89
2,13
-0,93
Doğu Marmara
5.741.241
3.867.055
1.874.186
6.841.607
5.773.966
1.067.641
1,75
4,01
-5,63
Ege
8.938.781
5.495.575
3.443.206
9.693.594
7.084.851
2.608.743
0,81
2,54
-2,78
Batı Anadolu
6.443.236
4.975.251
1.467.985
7.018.194
6.287.743
730.451
0,85
2,34
-6,98
Orta Anadolu
4.189.268
2.365.571
1.823.697
3.849.267
2.701.649
1.147.618
-0,85
1,33
-4,63
Akdeniz
8.706.005
5.204.203
3.501.802
9.423.231
6.708.000
2.715.231
0,79
2,54
-2,54
Batı Karadeniz
4.895.744
2.418.065
2.477.679
4.518.786
2.696.126
1.822.660
-0,80
1,09
-3,07
Doğu Karadeniz
3.131.546
1.545.914
1.585.632
2.516.167
1.414.065
1.102.102
-2,19
-0,89
-3,64
Kuzeydoğu Anadolu
2.507.738
1.289.874
1.217.864
2.202.106
1.189.539
1.012.567
-1,30
-0,81
-1,85
Ortadoğu Anadolu
3.727.034
2.007.378
1.719.656
3.647.531
2.054.499
1.593.032
-0,22
0,23
-0,76
Güneydoğu Anadolu
6.608.619
4.143.136
2.465.483
7.592.772
5.200.627
2.392.145
1,39
2,27
-0,30
933.136 13.255.685 13.120.596
Tablodan da görüldüğü gibi Yalova İlinin bulunduğu TR-4 Doğu Marmara Bölgesi’nin
toplam ve şehir nüfus artış hızları İstanbul da dahil olmak üzere tüm Marmara Bölgesi ve
Ülke geneli değerlerinin oldukça üstündedir. Ülkenin en önemli endüstri bölgesi olarak
değerlendirilen bu bölgedeki nüfus kümelenmesi yoğunluk değerleri de ülke değerlerinin
üstünde seyretmektedir. Yalova’nın içinde yer aldığı TR-4 Doğu Marmara Bölgesi toplam
nüfus büyüklüğü açısından aynı düzeydeki bölgeler arasında 6. sırada, kentsel nüfus
büyüklüğü açısından ise 5. sırada yer almaktadır.
Diğer demografik göstergelerden 1,91’lik doğurganlık oranı ve 3,85’lik ortalama hane
halkı büyüklüğü ile Marmara, bölgeler arası sıralamada en iyi değerlere sahiptir. Bu
değerler, Marmara Bölgesi’nde modernleşme öğelerinin büyük ölçüde sosyal yaşama
egemen olduğunu ve modern toplumlara özgü çekirdek aile yapısına geçiş sürecinin
tamamlanmak üzere olduğunu göstermektedir. Bölge, en düşük doğurganlık oranıyla
beraber, en düşük bebek ölüm oranına da (binde 39) sahiptir.
13
2.3. Bölgesel Ekonomik Yapı
Marmara Bölgesi her yönüyle Türkiye’nin en gelişmiş bölgesidir. Batıya yakınlığı, yer
şekillerinin elverişli olması, boğazların varlığı ve konumu nedeniyle, üstün ulaşım
olanaklarına sahiptir. Bu durumun sağladığı olanaklarla güçlü bir ekonomik yapıya
kavuşmuştur. Çalışanların ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımına bakıldığında
Bölgede; İstanbul’un hizmetler sektöründe, Batı Marmara Bölgesi’nin tarım sektöründe,
Doğu Marmara Bölgesi’nin ise sanayi ve hizmetler sektöründe gelişmiş olduğu
izlenmektedir.
Tablo.5. Çalışanların Ekonomik Faaliyetlere Dağılımı (x 1000)
Ekonomik faaliyetler
Tarım
Sanayi
İnşaat
Hizmetler
Toplam
Türkiye
7400
3988
1029
9374
21791
İstanbul
26
1236
176
1880
3318
Batı Marmara
480
194
41
422
1137
Doğu Marmara
445
614
98
794
1952
Kaynak: TÜİK - 2004
Grafik.2. Marmara Bölgesi Ekonomik Sektörlerin Dağılımı
15%
53%
32%
Tarım
Sanayi
Hizmetler
Kaynak: TÜİK – 2004
Bölgede tarım sektörü ulaşımın kolay olması, sulamanın yaygın olması ve tüketici
nüfusun fazla olması nedeniyle gelişmiştir. Yüzölçümüne göre ekili-dikili alanı en fazla
olan bölge Marmara Bölgesidir. Bunun en önemli sebebi; engebenin az, düzlüklerin fazla
olmasıdır. Bölgede makineli tarım yaygındır. İklim çeşitliliği yetiştirilen ürünleri de çeşitli
kılmaktadır. Yetiştirilen ürünler bölgedeki kalabalık nüfusa yetmediği için başka
bölgelerden tarımsal ürün ithal edilmektedir.
Bölgedeki lokomotif sektör sanayi sektörüdür. Bölgedeki sanayi sektörünün etkisi ile
toplam milli gelirin %20’si bu bölgeden karşılanır ve ülke genelindeki sanayi işçilerinin
yarısı burada çalışır.
14
Tüm ülke genelindeki sanayi ürünlerinin 1/3’ü bu bölgeden karşılanır. Bölgesel
ulaşımının kolay olması, hammadde teminin kolay olması, Hinterlandının geniş olması,
işgücünün fazla olması, tüketici nüfusunun fazla olması ve pazarlama kolaylığı gibi
sebeplerle bölge sanayisi gelişmiştir. Enerji üretimi en az olan bölge olmasına rağmen
enerji tüketiminde ilk sıradadır. Türkiye’nin en büyük sanayi kuşağı olan İstanbulKocaeli-Adapazarı bu bölgede yer alır. Bursa başka bir sanayi ilidir. İstanbul en işlek ve
gelişmiş liman olarak Türkiye’nin en büyük ithalat limanıdır. Sektörlere göre ihracat ve
ithalat durumuna bakıldığında bölgede imalat sektörünün bu konuda önde olduğu
görülmektedir. Bu durum bölgenin ekonomisinin imalat sektöründe çok gelişmiş
olmasından kaynaklanmaktadır.
Bölge, yeraltı kaynakları bakımından zengin sayılır. En önemli yeraltı zenginliği bor
mineralleridir (Balıkesir, Bursa, Bigadiç ve Mustafa Kemalpaşa’da). Bu yatakların varlığı
nedeniyle Türkiye dünyada en zengin bor minerallerine sahip ülke durumundadır. Ancak
bor mineralleri az üretilir ve az ihraç edilir. Bölgenin çeşitli yerlerinde linyit yatakları
vardır (özellikle Trakya ve Güney Marmara’da). Başta Marmara Adası olmak üzere
birçok yerde mermer çıkarılır. Bursa’da krom, Çanakkale’de bakır-kurşun, Balıkesir’de
antimon, civa, demir ve çinko bölgenin önemli yeraltı zenginliklerindendir. Türkiye’de
üretilen enerjinin üçte birinden fazlasını bu bölge tüketir. Trakya’da bulunan petrol,
ekonomik olmadığı için işletilmemektedir. Hamitabat’ta çıkarılan doğalgaz, burada kurulu
bulunan çevrim santralinde elektrik enerjisine dönüştürülür. Marmara Denizinde de
doğalgaz arama çalışmaları sürdürülmektedir. Türkiye’nin büyük petrol arıtma
kuruluşlarından olan İzmit rafinerisi İzmit’te yer almaktadır.
2.3.1. Kentsel Kademelenme ve Etki Alanları
Yalova İlinin İstanbul’a olan yakın konumundan dolayı mal ve hizmet ilişkilerinde il
İstanbul’a yüksek düzeyde bağımlı olmaktadır. Devlet Planlama Teşkilatının
Kademelenme ve Etki Alanları çalışmasına göre, Yalova İli tüm iller gibi yedinci kademe
ilişkilerde ulusal büyük kent (metropol) İstanbul’a bağlıdır. İl toprakları alt kademe olan
altıncı ve beşinci kademe işlevlerde yine İstanbul il merkezinin etki alanında yer
almaktadır.
Yalova il topraklarının tamamı dördüncü kademe işlevlerde de İstanbul’un etkisi altında
yer almaktadır. Yalova İli üçüncü kademe bir merkezdir. İlçe topraklarının doğu kesimi
hariç tamamı üçüncü kademe işlevlerde Yalova İl merkezinin etkisi altında yer
almaktadır. İl topraklarının doğu kesimindeki bir bölüm ise yine üçüncü kademe bir
merkez olan Karamürsel İlçesinin etkisi altında yer almaktadır.
(Harita 5. Kentsel Kademelenme ve Etki Alanları)
Tablo.6. Yalova İlini Etki Alanı İçine Alan Kentsel Kademelenme Merkezleri
Kademeler
VII Kademe Merkez
VI Kademe Merkez
V Kademe Merkez
IV Kademe Merkez
III Kademe Merkez
Kaynak: Devlet Planlama Teşkilatı
Merkezler
İstanbul
İstanbul
İstanbul
İstanbul
Yalova, Karamürsel
15
2.4. Bölgesel Ulaşım
Karayolu, denizyolu ve havayolu imkânları ile diğer illere bağlı olan Yalova, ulaşımda
coğrafi konumu ve İstanbul, Kocaeli ve Bursa gibi merkezlere olan yakınlığı ile birçok
avantajlara sahiptir. Kente karayolu ve denizyolu ile yoğun yolcu giriş çıkışı olmaktadır.
Yalova, Avrupa ve İstanbul’un Ege ve Akdeniz’e geçiş yolu üzerinde önemli bir konuma
sahiptir.
Yalova’da gerek ilçelere olan bağlantılar gerekse komşu illere olan bütün bağlantılar
asfalt yollarla sağlanmaktadır. Yalova’nın güneyinde yer alan Bursa İli ile olan karayolu
bağlantısı, Samanlı dağları üzerinden geçmesi sebebiyle hem virajlı hem de inişliçıkışlıdır. Oldukça işlek olan bu yolun standartlarını arttırmaya ve genişletmeye yönelik
çalışmalar devam etmektedir. Yalova-Bursa bağlantısı ile Yalova’dan İç Anadolu
Bölgesine ve Ege ile Akdeniz Bölgelerine de ulaşmak mümkündür. Yalova-Kocaeli
karayolu bağlantısı ise, Yalova’nın aynı zamanda İstanbul’a ve İç Anadolu’ya açılan
diğer önemli bağlantısıdır. Yalova ili içinde mevcut karayolu ağı toplamı 334 km’dir. Bu
ağın 90 km’sini devlet yolları, 179 km’sini köy yolları oluşturmaktadır. Yol ağının 288
km’si asfalt, 43 km’si stabilize ve 3 km’si tesviye nitelikli; köy yollarının 133 km’si asfalt,
43 km’si stabilize ve 3 km’si de tesviye nitelikli yoldur. (Bkz. Harita 5: Ulaşım Altyapısı)
Aşağıdaki tabloda Yalova il merkezinin önemli merkezlere olan karayolu uzaklıkları
kilometre olarak gösterilmektedir. Buna göre Yalova’ya karayolu ile en yakın olan il
merkezleri İzmit ve Bursa’dır (65–69 km.). En uzak il merkezleri ise Ankara ve Edirne’dir.
Tablo.7. Yalova İlinin Önemli İl Merkezlerine Uzaklığı
Güzergâh
YALOVA
Uzaklık (km.)
Bursa
69
İstanbul
176
İzmit
65
Ankara
407
İzmir
392
Sakarya
102
Edirne
404
Tekirdağ
308
Çanakkale
337
Bilecik
126
Yalova, bir kıyı ili olması sebebiyle denizyolu ulaşımına açık olup genellikle Yalovaİstanbul arasında yolcu ve yük taşımacılığı yapılmaktadır. Yalova-İstanbul arasında şehir
hatları yolcu vapurları ve deniz otobüsleri ile sadece yolcu taşımacılığı
gerçekleştirilirken, arabalı vapurlarla araç ve yolcu taşımacılığı, feribot seferleriyle ise
yük, yolcu ve araç taşımacılığı yapılmaktadır.
16
Yalova’dan İstanbul ve Kartal’a düzenli ekspres ve deniz otobüsleri, Armutlu’dan
Yenikapı ve Bostancıya deniz otobüsü seferleri yapılmaktadır. Ayrıca Yalova’dan
Yenikapı’ya ve Pendik’e feribot ve Topçular’dan Eskihisar’a arabalı vapur seferleri
yapılmaktadır. Aşağıdaki tabloda da belirtildiği gibi deniz yolu güzergâhları arasında 140
dk. ile en uzun yolculuk süresi Yalova-Sirkeci hattına, en kısa yolculuk süresi 30 dk. ile
Yalova-Kartal hattına aittir.
Tablo.8. Yalova İli Denizyolu Ulaşım Güzergâhları ve Yolculuk Süreleri
Ulaşım Hattı
Ulaşım Türü
Yolculuk Süresi (dk)
Hızlı Feribot
60
Deniz Otobüsü
30
Feribot
40
Yalova-Sirkeci
Yolcu Vapuru
140
Yalova-Kartal
Yolcu Vapuru
70
Yalova-Pendik
Feribot
40
Deniz Otobüsü
60
Yalova-Yenikapı
Yalova-Kartal
Topçular-Eskihisar
Armutlu-Yenikapı-Bostancı
Yalova, bugün için havayolu ulaşımı imkânına sahip değildir. Fakat Hava Harp Okulu'na
ait olan Yalova-Kocaeli karayolu üzerinde bir adet askeri havaalanı bulunmaktadır.
(Harita 6. Bölgesel Ulaşım Ağı)
17
3. TARİHİ GELİŞİM ve ÇEVRESEL DEĞERLER
3.1. Tarihi Gelişim
Yalova yöresi, Türkler’den önce Roma - Doğu Roma (Bizans)’ya, daha önce de
Bitinya’ya bağlıydı. Bitinya’yla ilgili Bizans arşivlerinin hemen hemen tamamının
kaybolmuş olması, bu bölgenin Osmanlı fethi öncesindeki durumunun bilinmesini
zorlaştırmaktadır. Ancak, Bizans kaynaklarının yetersizliği, arkeolojik araştırmalar ve
bazı 15. yüzyıl Osmanlı kaynaklarıyla bir noktaya kadar giderilebilmektedir.
Bitinya ve önceki dönemde, Yalova yöresiyle ilgili olarak; Prainetos–Prenektos
(Karamürsel), Drepane–Drepanum (Hersek civarında köy), Pylai (Çiftlikköy civarında,
olasılıkla Sahil Mahallesi civarında yerleşim yeri), Pythia Therma (Termal Kaplıcaları),
Soteropolis (Koru Köy civarında bir yerleşim yeri) vb. isimler göze çarpar.
Bitinya Krallığı’nın İÖ.1’nci yüzyılda veraset yoluyla Romalılara geçişinden sonra, Batı
Anadolu’nun kimi bölümleriyle birlikte, günümüzdeki Yalova’nın topraklarının da
bulunduğu Bitinya yöresinde, Roma egemenliği başladı. Ancak, Roma egemenliğinin ilk
dönemlerinde Bursa ve kaplıcaları daha çok tanınıyor, Yalova-Termal kaplıcaları, çevre
yerleşim yerleri halkı tarafından biliniyordu.
11’nci yüzyılın sonlarına doğru yöre I.Haçlı seferi’ne katılanların istilasına uğradı. Bunu
takiben, Türkler bölgede görünmeye başladılar. Bu da, yöredeki sosyal ve kültürel yapıyı
kökten etkileyen olay oldu.
Daha sonraki dönemde; Malazgirt Meydan Muharebesi’nden sonra, fetih hareketleri
süratle gelişmiş ve Selçuklu orduları, kısa sürede Marmara Denizi kıyılarına
ulaşmışlardı. 1096 yılından Selçuklular Dragon Vadisi (Yalakdere Vadisi)’nde başlayan
bir akınla haçlıları pusuya düşürürler. Selçuklu kuvvetleri asıl haçlı orduları bölgeye
gelinceye kadar burada kalırlar ve ardından bölgeden çekilirler.
Bu dönemden sonra Bizans İmparatorları, Türk tehdidinden dolayı tedirgin olur. Ama
buna rağmen Yalova yöresi Osmanlı yönetimine geçinceye kadar Bizans hâkimiyetinde
kalır.
14.yüzyılın başlarında kurulan Osmanlı Beyliği, Batı’ya, yani Britinya topraklarına doğru
genişleme siyaseti izlemişti. Türk atlıları, her fırsatta Marmara Denizi güney kıyılarına
kadar iniyordu.
Bölgenin kesin Türk hâkimiyetine geçmesi Osman Gazi ile Bizanslar arasında 27
Temmuz 1301 tarihinde yapılan Bafeus Muhaberesi sonucu gerçekleşir. Bizans
bilimcilerinin çoğunluğu; 27 Temmuz 1301 tarihinde gerçekleşen Bafeus muharebesinde
elde edilen zaferle Osmanlıların sonraki birkaç on yıl içinde Bizans ya da Balkan
devletlerine karşı alacağı kesintisiz başarıların işaretini verdiği konusunda hemfikirdir.
18
Osman Gazi’den sonra Osmanlı Beyliği’nin başına geçen Orhan Bey, İznik’in fethinin
ardından (1329–1331), Yalak Ova kıyısına yayılma planlarını uygulamaya başladı.
Bölgedeki Yalakova Kalesi ile Çoban Kale (Koyun Hisarı), İzmit teslim olana kadar
(1337) direnmeyi sürdürdüler.
Osmanlı atlıları, Yalova yöresine 1301, 1307, 1326 ve 1327 gibi yıllarda akınlar
yapmalarına rağmen, yöre, kesin olarak Osmanlı hâkimiyetine 1337’de bu iki kalenin
düşmesinden sonra girdi. Emir Ali, Yalakova Kalesi ve Çobankale’nin düşmesinden
sonra, Yalova yöresini ele geçirdi.
Yalova’nın Osmanlı topraklarına katıldığı dönemde, İzmit Körfezi’nin güney kıyıları
boyunca, Yalakdere batısında kalan kısım ile Armutlu Yarımadası’nda Rum ve Ermeni
nüfus hâkimdi. Yörenin Türk hâkimiyetine girmesiyle birlikte, Müslüman Türk nüfus
giderek arttı. Kırım Savaşı (1853–56), Osmanlı–Rus Savaşı (1877–78), Osmanlı-Yunan
Savaşı (1897), Balkan Savaşı (1911–13), Birinci Dünya Savaşı (1914–1918), Kurtuluş
Savaşı (1919–1923) sırasında, bunların arasındaki devrelerde ve Cumhuriyet’in
ilanından sonra, Yalova çevresinde büyük nüfus değişiklikleri meydana geldi.
Yalova nüfusu, 1893 yılında Balkanlar’dan ve Kırım’dan göç eden Bulgaristan Türkleri,
Yugoslavya Türkleri, Romanya Türkleri, Yunanistan Türkleri ile Çerkezler, Lazlar ve
Gürcüler’den oluşmaktadır. Ayrıca Türkiye’nin hemen her yerinden göçler almıştır. Bu
yüzden Yalova’nın sosyal yapısı heterojen nitelik göstermektedir.
Birbirini takip eden muhtelif devrelerde, göçmen olarak gelenler boş sahaları süratle
doldururken, bazı unsurlar da göç ederek veya mübadele ile bu topraklardan ayrıldılar.
Zaman içinde Yalakova, Yalakabad gibi isimlerle tanımlanan Yalova, kısa sürelerle
Bursa’ ya bağlanmasına rağmen uzun süre Karamürsel’e bağlı kaldı. 30.05.1926 tarih ve
877 sayılı kanunla Nahiye haline getirildi ve Kocaeli Vilayeti Karamürsel Kazasına
bağlandı.
Yalova Nahiyesi, Atatürk’ün gelişinden sonra 9.12.1929 tarih ve 1533 sayılı kanunla
kaza haline getirilerek İstanbul vilayetine bağlandı. Yalova Kazası da 6 Haziran 1995
tarihinde 550 sayılı Kanun hükmündeki Kararname ile Türkiye’nin 77 kodlu ili oldu.
3.2. Tarihsel Çevre
Yalova kent merkezinde ve özellikle ilçelerinde tarih içindeki konumundan ve sahip
olduğu doğal güzelliklerden dolayı çok sayıda korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı
ve sit alanı bulunmaktadır. İl’de 1. ve 3. derece doğal arkeolojik sit alanları, doğal sit
alanları ve tarihi sit alanları mevcuttur. Çobankale kale kalıntıları 3. derece arkeolojik sit
alanı ve kaya anıtı hem 3. derece arkeolojik sit alanı hem de doğal sit alanıdır.
Termal su şehri 1. derece arkeolojik sit alanı, doğal sit alanı ve tarihi sit alanı özellikleri
ile karma sit alanı özelliği göstermektedir. Soğucak köyündeki mağara ve Hersek
köyündeki Lagün gölü de doğal sit alanıdır. Bunların dışında ilçelerde pek çok tarihi sit
alanları da bulunmaktadır.
19
Tablo.9. Yalova İli Tescili Yapılmış Sit Alanları
YERLEŞME
ADI
TÜRÜ
Çobankale
Kale Kalıntıları
3. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Çobankale
Kaya Anıtı
Termal Suşehri
Termal Suşehri
Soğucak Köyü
Mağara
Doğal Sit Alanı
Çobankale
Kaya Anıtı
Doğal Sit Alanı
Hersek Köyü
Lagün Gölü
Doğal Sit Alanı
Termal Suşehri
Termal Suşehri
Doğal Sit Alanı
Yalova Merkez
Değirmen
Tarihi Sit
Safran Köyü
Değirmen
Tarihi Sit
Yalova Merkez
Halk Eğitim Merkezi
Tarihi Sit
Hersek Köyü
Ahmet Paşa Hamamı
Tarihi Sit
Hersek Köyü
Hersekzade Ahmet Paşa Camii
Tarihi Sit
Hersek Köyü
Çeşme
Tarihi Sit
Armutlu
Armutlu İskele Camii
Tarihi Sit
Armutlu
Eski Kitabeli Çeşme
Tarihi Sit
Armutlu
Eski Camii
Tarihi Sit
Armutlu
Köprü
Tarihi Sit
Armutlu
Yeni Hamam
Tarihi Sit
Armutlu
Çeşme
Tarihi Sit
Armutlu
Eski Hamam
Tarihi Sit
Esenköy
Koza İşletme Binası
Tarihi Sit
Şenköy
Kilise Kalıntısı
Tarihi Sit
Koruköy
Yapı
Tarihi Sit
Koruköy
Fırın
Tarihi Sit
Taşköprü
Taşköprü
Tarihi Sit
Gacık Köyü
Hamam
Tarihi Sit
Çiftlikköy
Kara kilise
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Büyük Gazino Binası
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Sinema
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Kaynak ve Çevresi
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Valide Hamamı
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Çınar Otel
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Köprü
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Kurşunlu Hamam
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Büyük Lokanta Binası
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Büyük Otel
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Exedra
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Yaver Köşkü
Tarihi Sit
Termal Suşehri
Atatürk Köşkü
Tarihi Sit
Yalova Merkez
Yürüyen Köşk
Tarihi Sit
Kaynak: Yalova İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
20
Daha önce de bahsedildiği üzere il genelinde korunması gerekli sit alanlarının yanı sıra
yapı ölçeğinde çok sayıda taşınmaz kültür varlığı bulunmaktadır. Çalışma alanında
bulunan tüm eserler ilçe bazında incelenmiştir.
Merkez İlçe
Atatürk Köşkü Müzesi (Baltacı Çiftliği Köşkü)
Atatürk’ün Yalova’yı ziyaretleri sırasında bir süre kaldığı Baltacı Çiftliği’ndeki bu köşk,
1929 yılında çok kısa bir süre içinde tamamlanmıştır. Cumhuriyet dönemi mimarisinin ilk
örneklerinden biri olan yapı, döneminde kullanılan eşyaları ile günümüze kadar gelmiştir.
Köşkün bahçesi Atatürk’ün yurttaşlarla sohbet ettiği bir yer olarak önem kazanmıştır.
Halk Eğitim Merkezi
Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunca tescilli olan bu bina Cumhuriyetin ilk
yıllarında yapılmıştır. 17 Ağustos Marmara depreminde hasar görmesi nedeni ile
yıkılarak aslına uygun bir şekilde Milli Eğitim Bakanlığınca 360 kişilik Konferans salonu
haline dönüştürülmüştür.
Rüstempaşa Camisi
Yalova’nın merkezinde son Osmanlı Dönemi camilerinden olan yapı, Rüstem Paşa
tarafından yaptırılmıştır. Depremde minaresi yıkılan yapı onarım görmüş, halen işlevini
sürdürmektedir.
Yalova ve çevresinde bulunan farklı dönemlere ait arkeolojik kalıntılar, Roma, Bizans ve
Osmanlı dönemlerine ait eserler Yalova’nın merkezindeki Açık Hava Müzesi’nde
sergilenmektedir.
TİGEM Atatürk Köşkü
TİGEM (Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğüne) bağlı arazi üzerinde bulunan iki katlı bir
binadan oluşmaktadır. İçerisinde Ata'nın kullandığı bazı malzemeler ve Ata'nın
Yalova'da çekilmiş resimlerinin panoları mevcuttur.
Yürüyen Köşk
Bugün, Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü olan Millet Çiftliği’nde bulunan köşk,
deniz kenarında, Atatürk’ün 21 Ağustos 1929 yılında Yalova’yı ziyaretinde verdiği
talimatla, ahşaptan, iki katlı, dörtgen planlı olarak inşa edilmiştir. Atatürk, bir gün çiftliğe
geldiğinde bahçıvanın köşkün hemen yanındaki ağacın dallarını kesmeye çalıştığını
görür. Bahçıvanı yanına çağırıp nedenini sorduğunda ise, ağacın köşkün duvarlarını
korumak için budandığını öğrenir. Bunun üzerine ağaca dokunulmamasını, köşkün
kaydırılmasını söyler. İstanbul’dan getirtilen tren rayları üzerinde bina 4.80 m.
kaydırılarak ağacın dalları kesilmekten kurtarılır. Bu tarihten sonra eşsiz manzaralı yapı
“yürüyen köşk” adını alır.
Elmalık Kalesi
Ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı belirlenememiş olan Elmalık Kalesi, Elmalık
köyünden 500 metre güneyde, 270 rakımlı Bahçe tepe üzerinde bulunmaktadır.
Kale içinde su sarnıcı, tünel, ambar gibi yapılanmalar bulunmadığından buranın
savunma amaçlı yapılmadığı düşünülmektedir. Kale etrafından geçen iki yola da hâkim
olduğu için kontrol ve güvenlik amaçlı yapıldığı söylenmektedir.
21
Yalova Kagıthanesi-Kâğıthane-İ Yalakabad
Kâğıthane-i Yalakabad adıyla Yalova Kağıthanesi "el ile kâğıdın yapıldığı" dönemde
Elmalık Köyünde İbrahim MÜTEFERRİKA tarafından 1745 yılında kurulmuştur.
Yalova Kağıthanesi kurulduğu dönem itibari ile Osmanlı Dönemi'nin ve tarihi önemi ile
Türkiye Cumhuriyeti'nin en önemli Kağıthanesi olma kimliğini de beraberinde
taşımaktadır.
Karaca Arboretum
1980 yılında TEMA Vakfı kurucusu Hayrettin KARACA tarafından kurulmuştur. YalovaTermal karayolu üzerinde, İl merkezine 5 Km mesafede Samanlı köyü içerisinde
bulunmaktadır. Peyzaj ağırlıklı, koleksiyon bir arboretum karakterinde olup,135.000 m2
lik bir alanda tesis edilmiştir. İçerisinde kaya bahçeleri, bitki bahçeleri, iris bahçeleri, gül
bahçeleri, minyatür bitkiler, Türkiye doğumlu bonsai bitki koleksiyonları vb. örnekler
vardır. Başta Türkiye olmak üzere, Asya, Avrupa, Afrika, Amerika, Avustralya kıtaları ve
Yeni Zelanda'dan bitki örnekleri yanında, Türkiye'nin endemik bitki örnekleri mevcuttur.
Arboretum içerisinde tahminen 5 bin odunsu, bir o kadarda otsu rizomlu ve soğanlı bitki
mevcuttur.
Açıkhava Müzesi
Birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış olan ilde, kalıntı ve buluntu eserler Merkez İlçedeki
açık hava müzesinde sergilenmektedir.
Altınova İlçesi
Yalova’ya 27 km. uzaklıkta, sahil kenarında yer alan Altınova İlçesi’nde farklı dönemlere
ait hamam, su kemerleri, çeşme, kale gibi tarihi eserler bulunur. Bizans İmparatoru
Constantinius tarafından kurulan ve annesi Helena’nın adını verdiği “Helenopolis”,
bugünkü Hersek civarında önemli bir yerleşme merkeziydi. Doğu Roma
İmparatorluğu’nun merkezi İstanbul olduktan sonra, Justiniaus devrinde Helenepolis
İstanbul-İznik yolu üzerinde bulunduğu için çok önem kazanmıştır.
Hersekzade Ahmet Paşa Külliyesi
Altınova İlçesi’nin Hersek Köyü’nde cami, hamam, su kemeri ve su deposundan oluşan
külliye, 16. yüzyılda Hersekzade Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. İki kubbeli
caminin kubbelerinden biri depremde yıkılmıştır. Camii iki kubbeli olup, son cemaat yeri
ve caminin ana binası halen hizmet vermektedir.
Camii yanında Hersekzade Ahmet Paşa'nın mezarı, bir çeşme ve hamam kalıntısı
mevcuttur. Hersekzade Ahmet Paşa Camiinin yakınında bulunan hamam günümüze
kadar ayakta kalabilmiştir. Ayrıca hamamın yakınında tek gözlü su deposu olup diğer
yanında da çeşme bulunmaktadır.
Çobankale
Tarihi İpek Yolu’nun Hersek Köyü ile İznik arasındaki güzergâhında bulunan
Çobankale’nin Bizans Dönemi’ne ait olduğu sanılmaktadır. Yüzyılların tahribatı ile bugün
kalenin sadece kalıntıları görülebilmektedir.
22
Armutlu İlçesi
Yalova’ya 51 km. uzaklıkta, 38 km.lik sahil şeridine ve koylarına sahip ufak bir sahil
kasabasıdır. Armutlu sahilleri Marmara Denizi’nin en temiz kıyılarını oluşturmaktadır.
Ayrıca güzel kaplıcalara sahiptir. Armutlunun tarihine ilişkin Bizans dönemine ait
kalıntılar bulunmuştur. 1320 yılında Osmanlıların eline geçen yörede uzun yıllar Rumlar
ve Türkler birlikte yaşamıştır.
Armutlunun merkezinde bulunan tarihi köprü ve Osmanlı hamamı restore edilerek
işlevlerini sürdürmeleri sağlanmıştır. Bunun dışında 24 adet sivil mimari örneği konut,
Hacı Ali Paşa Camii ve bir çeşme, yörenin diğer tarihi ve kültürel eserleridir. Kaplıca
yöresinde bulunan tarihi hamamda halen kullanılmaktadır.
Armutlu Merkezde bulunan tescilli köprü ve Osmanlı Hamamı restore edilmiş ve şu an
işlevlerini sürdürmektedirler. Bunun dışında tescilli 24 adet sivil mimari özelliği koruyan
konut, eski camii ve bir çeşme, yörenin diğer tarihi ve kültürel eserlerindendir. Bu eserler
halen kullanılmakta olup, kullanılmayacak durumda olan bazı konutların gerekli
restorasyon çalışmaları yapılarak kullanılabilir hale getirilmeleri ve geleceğe aktarılmaları
sağlanmalıdır.
Hacı Ali Paşa Camii
Yapım tarihi'nin Orhangazi dönemine kadar uzandığı söylenir. İlçe merkezinde bulunan
camii, ibadete açık durumdadır. Camii’nin iç ahşap tasarımı ve dış ahşap saçakları, ince
bir işçilik örneği olarak gösterilmektedir.
Çınarcık İlçesi
Yalova’ya 17 km. uzaklıktaki Çınarcık İlçesi, ormanları ve sahil şeridi boyunca plajları,
yazlıkları, otel, motel ve pansiyonlarıyla önemli bir turizm merkezidir. Çınarcık’ta
Karpuzdere, Kanlıçınar ve Üçpınarlar mevkilerinde Bizans ve Osmanlılardan kalma
eserlere rastlanmıştır. Osmanlı döneminden kalma su kemerleri, hamam ve su deposu
kalıntıları vardır. Osmanlı döneminde donanmaya ait gemilerin ve sarayın tüm
gereksinimi, Paşa Limanı aracılığıyla buradan karşılanmıştır. Çınarcık’ın Rumlar
dönemindeki adı “temiz havası olan şehir” anlamında “Kio”dur. Çınarcık İlçesinde
Osmanlı döneminden kalma su kemerleri, hamam ve su deposu kalıntıları vardır.
Koru Belde Merkezi'nde dağınık durumda bulunan antik mermer eserler Koru
Belediyesince korunmaktadır. Kocadere'de tescilli, Şenköy'de tescilsiz birer yapı kalıntısı
bulunmaktadır. Ancak her ikisinden de hiçbir iz kalmamıştır. Esenköy de ise az sayıda
sivil mimari örnekleri, kitabe, koza işleme binası ve çeşme bulunmaktadır. Bunlardan
sadece koza işleme binası tescillidir. Ancak bölgedeki inşaat sırasında yıkılmıştır.
Çiftlikköy İlçesi
Yalova’ya 4 km. uzaklıkta, sahil, plaj ve kamp alanları ile hoş tatil beldesi olan
Çiftlikköy’ün tarihi geçmişi de oldukça eskiye dayanır. Helenistik Dönem’den Bizans
Dönemi’ne kadar çok sayıda ve değişik zamanlara ait yazıtlar ile Filotimes onuruna
dikilen ve 1-2 yy.’a ait olduğu sanılan kabartma resimli stel bulunmuştur.
Yörenin bilinen ilk adı “Pylai”ye ilk olarak 4. yy’da rastlanır. Justinianus devrinden sonra,
Pylai sayfiye şehri ve civarı önem kazanmaya başlamıştır.
23
Yalova-Karamürsel arasındaki sahilde imparatorun sarayı, imparator ailesinin köşkleri
devletin ileri gelenlerinin sayfiye evleri bulunmaktaydı. Justinianus, Constantinius
devrinde yapılan kilise ve hastaneyi onartmış ve yeni bir saray ile genel bir hamam
yaptırmıştır. Çiftlikköy’de Justinianus devrine ait olduğu sanılan bir başka yapı da,
kubbesi ve kemerleriyle kısmen sağlam kalmış olan Kara Kilise’dir. 1097 yılında, I. Haçlı
Seferinde Latin ordularının bir kısmı buradan geçmiştir. 1146’da Manuel Kommenos
bazı Hristiyan göçmenlerini Pylai’ye yerleştirmiştir. 93 Harbi’nden sonra Bulgaristan’ın
Şumnu Kasabası’ndan gelenler tarafından iskân edilen yöreye, 1923’ten sonra
Kafkasya’dan gelenlerde yerleşmiştir.
Kara Kilise
Çiftlikköy Başkent 1 sahil sitesi içinde bulunan ve halk arasında Kara kilise olarak bilinen
Roma Dönemine ait su mimarisi yapısı bulunmaktadır. Bu yapı Bizans Dönemi'nde kilise
haline getirilmiştir.
Termal İlçesi
Yalova’ya 12 km. uzaklıkta, dünyaca ünlü kaplıcaları, doğal ve arkeolojik değerleri ile
turizmin geliştiği en önemli yerleşim bölgelerinden biri haline gelen Termal, her yıl
binlerce turist ağırlamaktadır.
Termal kaplıcaları tarihin her döneminde önemini korumuş, yıllar boyu yararlanılan şifalı
sıcak su kaynaklarında tesislerin kurulması, yörenin büyüyüp gelişmesinde rol
oynamıştır. Constantinius döneminde, kaplıcaların olduğu bölgeye, toprak yarıklarından
çıkan buhar ve sıcak su nedeniyle yeraltı tanrısına ait olduğu düşünülerek “Pythia
Therma” deniliyordu. Bizans İmparatoru Justinianus devrinde en büyük yapım işleri
kaplıcalarda görülür. Osmanlılar döneminde de 1892’de Camiyet-i Tıbbiye tarafından
suları incelenen yörede hamamlar yaptırılmıştır.
Termal’de 1932 yılında yapılan kazılarda bulunan beş adak steli bugün Kurşunlu
Hamam duvarlarında yer alıyor. Stellerin hepsinin üst kısmında Herkül’ün çıplak, sakallı,
bir elinde sopası, diğer elinde aslan postu taşıyan, atletik vücutlu betimlemeleri vardır.
Kazılarda, biri Kurşunlu Hamam’da, biri İstanbul müze bahçesinde, diğer ikisi de
Dehliz’in önünde yer alan dört mezar taşı bulunmuştur.
Termal İlçesi olan Gökçedere'deki termal su kaynaklarının bulunduğu alan doğal, tarihi
ve arkeolojik niteliklerinden dolayı "Karma Sit Alanı" olarak koruma altına alınmıştır.
Arkeolojik Eserler: Termal’de 1932 yılında Arif Mufit Mansel tarafından yapılan kazılarda
(Şu anda kurşunlu banyo duvarlarında ), 4 adet mezar taşı (İtfaiye yanında ), 1 başlık
sütunu, 2adet Sofia ve jüsten'in monogramı ortaya çıkartılmıştır. Bir de Niyet Kemeri
vardır. Exedra: Tarihsel bulgulara göre Kral Konstantinos tarafından yapılan en büyük
kilisenin bulunduğu alandır. Kiliseden günümüze kalan sadece Diabakan dehlizidir.
Dehliz itfaiye binasının arkasındaki dağa yaslanmış durumdadır.
24
Sivil Mimari Örnekleri
Termal su kaynakları yakınındaki iki binanın yenileme çalışmaları gerçekleştirilerek otel
olarak kullanımları sağlanmıştır. Bunlar dışında bulunan iki ahşap yapı ise tamamen
harap haldedir. Bunlar Büyük Otel ve Büyük Lokanta binalarıdır. Bu binaların Fransızlar
tarafından yapıldığı sanılmaktadır. Bunların da restorasyon çalışmaları yapılarak kamu
kullanımına kazandırılmaları ve geleceğe aktarılmaları sağlanmalıdır.
Termal Atatürk Köşkü
Tedavi edici doğal kaynakları ve yeşil çevresiyle Atatürk’ün büyük ilgisini kazanmış olan
Termal İlçesi’ndeki köşk, 1929 yılında Atatürk’ün Yalova’yı ziyaretinde yapılmıştır.
Orijinalinde tümüyle ahşaptan, iki katlı olan yapı, daha sonra yenileme çalışmaları
sırasında bugünkü haline getirilmiştir. Üç şeref salonu ve 11 odası Cumhuriyet tarihinin
çok önemli kararlarının alındığı mekânlardır.
Dolmabahçe Sarayı’ndan getirilen mobilyalarla döşenen köşk, dönemin kullanılan
eşyalarıyla müze haline getirilerek halka açılmıştır. İçerisinde Rus ressam Ayvazovski
tarafından yapılmış bir resim, İran ve Hereke halıları, Fransız, Japon ve Çin porselenleri,
pirinç yatak odası, Fransız lake sandalye, Ceylan derisiyle kaplı radyo ve Alman piyano
bulunmaktadır.
Köşkün hemen yakınında bulunan yapı restore edilerek, Atatürk’ün en yakın
arkadaşlarına ve yaverine tahsis edilmiştir. Atatürk bu yapılarda yurttaşlarıyla iç içe
yaşama imkânı bulmuş, Yalova’yı dünyaca ünlü bir sağlık merkezi ve su şehri haline
getirmek için çabalamış ve “Burası geleceğin su şehri olacaktır” demiştir.
Kurşunlu Hamam
Bizans İmparatoru Jüstinyen tarafından yaptırılmıştır. Afet ve savaşlar nedeniyle
zamanla toprağa gömülmüş olan Kurşunlu Hamamı, 1900 yılında Osmanlı Padişahı
Abdülhamit'in emriyle onarılmıştır. Hamamın üstü kurşunla kaplı olduğu için Kurşunlu
Hamam adını almıştır. Banyonun dış cephesinde mermer üzerine Osmanlıca yazılmış
bir kitabe bulunmaktadır.
Valide Hamamı
Bizans Kralı Konstantin döneminde 6 kubbeli olarak yapılmıştır. Halen 3 kubbesi yoktur.
Osmanlı döneminde Sultan Mecit tarafından onarılmış ve annesi burada tedavi
gördüğünden Valide Hamamı adını almıştır. Banyonun buharlı oda bölümünde mermer
üzerinde Osmanlıca bir kitabe bulunmaktadır. Bunlar dışında Gökçedere'de tescilli bir
köprü bulunmaktadır. Ayrıca kaplıca içindeki ve yol güzergâhındaki çınar ağaçlarının
Koruma Kurulunca anıt ağaç olarak tescilleri yapılmıştır.
İl topraklarının zengin tarihi, kültürel ve doğal yapısı ve ilin muhtelif bölgelerinde bulunan
sit alanları ile taşınmaz kültürel varlıkların korunması ve sürdürülebilirliği büyük önem
taşımaktadır. Bu nedenle 2863 sayılı yasa kapsamında bulunan kültür ve tabiat
varlıklarının korunması için bu bölgelerde madencilik faaliyetlerinin kısıtlanması büyük
önem arz etmektedir.
(Harita 7. Sit Alanları – Kültür Varlıkları)
25
3.3. Doğal, Çevresel ve Turistik Değerler
Çevresinde biriktirdiği tarihi değerleri ve özellikle doğal güzellikleri ile Türkiye’nin güzide
bölgelerinden biri olan Yalova, Termal şifalı suları ile sağlık açısından yarar sağlarken,
kentlerin aşırı gürültüsünden ve iş hayatından belirli sürelerle uzaklaşmaya çalışan,
doğa ile iç içe yaşamayı seven yerli ve yabancı turistler için tercih edilen bir yerdir.
Yalova ve çevresi denizin ve yeşilin birbiriyle kaynaştığı, doğanın eşsiz güzelliklerinin
birleştiği bir bölgedir. Özellikle gençlik aşısı yerine geçen Hayat İksiri kaplıca suları ile
dört bin yıldan beri bilinen Termal ve yakın çevresi Roma ve Bizans dönemlerinden bu
yana sağlık turizmine hizmet eden bir bölgedir.
Günümüzde turizm olgusu her geçen gün farklı boyutlarda öne kazanmaktadır. Bunların
başında da Termal turizmi gelmektedir. Yalova bu alanda iki kaplıcayı bünyesinde
bulundurduğu için şanslı bir ildir. Termal suyu 1911 yılında İtalya'nın Roma şehrinde
yapılan Uluslararası Endüstriyel Fuarda birinci olarak Altın Madalya ile ödüllendirilmiştir.
Aynı zamanda Termal İlçesinde Türkiye'nin tek şifalı Gözsuyu bulunmaktadır.
Armutlu kaplıcaları çok sayıda ana kaynaktan oluşmuş ve banyo olarak kullanılmaktadır.
Türkiye’nin ilk özel canlı ağaç müzesi, "Arboretum" Yalova'da bulunmaktadır. Bu
özelliklerin yanında geniş orman alanları, yayla turizmi, spor amaçlı turizm ve dağcılık
sporları için elverişli bir yapıya sahiptir.
Yalova günübirlik turizm olanakları zengin olan bir ildir. İlde çok sayıda mesire yeri
bulunmaktadır. Günübirlik turlar rekreasyon alanlarında ve doğal özelliklere sahip
alanlarda yapılmaktadır.
Çınarcık-Hasan Baba-Esenköy:
Hasanbaba piknik alanı mesire alanı ve hayvan koruma parkıdır. Termal ve Çınarcık
ilçeleri arasında ve Çınarcık sırtlarında bulunan Hasan Baba Piknik ve mesire yeri geniş
bir alana yayılmış olup, meşe, kestane ve ıhlamur ağaçlarıyla kaplı, denize nazır, foto
safari yapılabilecek doğal güzellikler içermektedir. Ayrıca bu alanda doğal ortamda
Geyik koruma alanı mevcuttur.
Çınarcık-Esenköy sahilleri, denize girmek için en çok tercih edilen sahil bandıdır.
Çınarcık-Esenköy arasında bulunan "Kumluk Plajı" kumsalı ve altyapısıyla en düzenli
plaj durumunda olup, en yoğun olarak denize girilen plajdır. İlçede çok sayıda
konaklama, yeme-içme ve eğlence tesisi mevcuttur.
Yalova İli, kıyı, orman, yayla olanakları ve uygunluğu ile gençlik turizmine uygun bir
yöredir. Yurtiçi ve yurtdışından gelen gençler gruplar halinde kamp yapmaktadırlar.
Bilhassa Delmece yaylası ve Sudüşen Şelalesi tercih edilen merkezlerdendir.
Sudüşen Şelalesi:
Üvezpınar köyünden 8 km mesafede bulunan Şelale ve çevresi eşsiz doğal güzelliklere
sahiptir. Şelaleye giden yol, mükemmel bir doğa yürüyüş (trekking) parkuru olup, yaz
aylarında yerli ve yabancı turistlerce yoğun olarak tercih edilmektedir.
26
Şelale’ye çıkan yol güzergâhında eşsiz bir baraj gölü, deniz ve doğa manzarası
mevcuttur ki, bu güzergâh foto safari, doğa yürüyüşü ve piknik alanı olarak
kullanılmaktadır.
Delmece Yaylası:
İlin önemli yaylaları; Kocadere ve Teşvikiye beldelerinin güneyinde yer alan Erikli ve
Delmece yaylalarıdır. Delmece Yaylası içerisinde Yalova'nın tek doğal Göl'ü "Dipsiz Göl"
adı ile bilinen krater göl'ü bulunmaktadır. Bu yaylalar büyük oranda; çam, meşe, kestane
ve ıhlamur ağaçlarından oluşan ormanlarla kaplıdır. Yaylalara ulaşım ise Teşvikiye
beldesinden ayrılan toprak yolla yapılmaktadır. Delmece Yaylası alanı 400 dönüm olup
üzerinde 60 hane ahşap ve 20 hane kargir bina bulunmaktadır.
Karlık Yaylası:
Belde merkezinden 8 km mesafede olup doğal yürüyüş parkurlarıyla ve motorlu araçlarla
ulaşılabilir konumdadır. Yayla etrafında her türlü orman ağaçları, içme suları ve endemik
bitkiler bulunmaktadır. Doğa kampçılarının tercih ettiği bir yerdir.
Erikli Yaylası:
Teşvikiye Köyünün 8 km yukarısında yer alan Erikli Yaylası da gerek fotoğraf tutkunları,
gerek doğayla baş başa kalmak isteyen kamp ve doğa yürüyüşçüleri için ideal yerlerden
biridir. Kestane, karaağaç, ıhlamur, erik ve elma ağaçlarıyla bezenmiş olan yayla eşsiz
bir dinlenme yeridir. Doğa yürüyüşü için ideal bir parkur olan Teşvikiye Deresi üzerinde
bulunan “ikiz şelaleler” buraya ayrı bir güzellik katmaktadır. Bunların dışında; Teşvikiye
Beldesi ile Erikli Yaylası arasında irili ufaklı birçok şelale bulunmaktadır. Biraz eforlu
yürüyüş gerektiren 10 km’lik parkur üzerinde kamp yapılabilecek alanlar mevcuttur. Erikli
yaylası alanı 100 dönüm olup, üzerinde 5 hane ahşap bina bulunmaktadır. Mülkiyet
durumu: 50 dönüm 2/B ve 50 dönüm orman arazisidir.
Çaldere Şelalesi:
Esenköy-Armutlu karayolu üzerinden yoldan 700 m içeride yer almaktadır. Akış
yüksekliği 8 m olup, her mevsim yerli ve yabancı turistler tarafından tercih edilmektedir.
Termal Kaplıcaları:
Roma ve Bizans dönemi eserlerinden olan Yalova Termal Kaplıcaları, il merkezine 12
km mesafede olup, kaplıca tesisleri içerisinde Sultan banyo, Valide banyo, Kurşunlu
banyo ve Köylü hamamı gibi tarihi banyolar mevcuttur. Tarihi kurşunlu hamamı içinde
sauna ve açık yüzme havuzu bulunmaktadır. Tesis bünyesinde şifalı mide suyu-göz
suyu ve ayak suyu olarak adlandırılan şifalı sular mevcuttur. Çınar ve Çamlık Otelleri
mevcut olup, bu otellerin bodrum katlarındaki hamamlarda, banyo suyu olarak kaplıca
suları kullanılmaktadır. Fiziksel ve kimyasal analizler sonucu bu suyun sülfatlı, sodyum
ve kalsiyumlu hipotermal ve hipotonik bir maden suyu olduğu saptanmıştır. Mide ve
bağırsak hastalıklarında, kronik gastrit, nezlevi bağırsak hastalıkları, spastik kolit ve
bağırsak salgısı ve safra yetersizliğine bağlı ishallerde, asabi kaynaklı kabızlık, bağırsak
parazitleri ve hemoroidlerde, dejeneratif romatizmaları (artroz) ve yumuşak doku
romatizmaları da kürden şifa bulan hastalıklar arasındadır. Kaplıcalar çevresindeki
Gökçedere ve Üvezpınar mahallelerinde çok sayıda konaklama ve yeme içme tesisi
mevcuttur.
27
Armutlu Kaplıcaları:
Kaplıca, ilçe merkezinin 2,5 km kuzeyinde olup, Armutlu Kaplıcaları Yalova'ya 50 km.
mesafededir. Kaplıca bölgesinde; otel, restorant, Türk Hamamı, masaj salonları, jakuzi
ve kapalı yüzme havuzu bulunmaktadır. Kaplıca suları kimyasal sınıflandırma
bakımından sülfatlı, bikarbonatlı, klorürlü, kalsiyumlu, sodyumlu ve karbondioksitli bir
bileşime sahiptir. Kaynaklarda mineral miktarı 2100–2421 mg. arasındadır. Banyo ve
içme kürlerine uygun olan kaplıca suları banyo, içme ve çamur olarak uygulandığı gibi,
sudan çıkan gazlar teneffüs yoluyla da uygulanır. Armutlu kaplıcaları, radyoaktivitesi
yüksek kaplıcalar sınıfına girmektedir. Kaplıcalar kalbin işlemesinde, asidin vücuttan
atılmasında, sinirler üzerinde, iltihabi hastalıklarda ve kadın hastalıklarında, mide ve
bağırsak hastalıklarında, yaraların iyileşmesinde, karaciğerin düzenli çalışmasında,
hormonların düzenlenmesinde ve idrar söktürücü olarak yararlar sağlar. Armutlu
ilçesinde çok sayıda konaklama yeme-içme ve eğlence tesisi mevcuttur.
(Harita 8. Turizm ve Rekreasyon)
28
4. DOĞAL YAPI – ÇEVRESEL KAYNAKLAR
4.1. Jeomorfolojik ve Topoğrafik Yapı
İl geneli topoğrafik yapısının karakteristik özelliği; doğu kıyılarındaki düzlükler dışında,
dağlık bir araziye sahip olmasıdır. İlin güney tarafı Samanlı Dağları tarafından
kaplanmıştır. Samanlı Dağları’nın en yüksek noktası Yalova ile Gemlik sınır noktasında
bulunan Beşpınar Tepesi (926 m) dir.
İl çok dalgalı bir yapıya sahip olmamasına karşın farklı arazi yapılarını içinde
barındırmaktadır. İl’in önemli yaylaları; Kocadere ve Teşvikiye beldelerinin güneyinde yer
alan Erikli ve Delmece yaylalarıdır. Delmece Yaylası içerisinde Yalova'nın tek doğal
Gölü "Dipsiz Göl" adı ile bilinen krater gölü bulunmaktadır. İl’deki yaylalar büyük oranda;
çam, meşe, kestane ve ıhlamur ağaçlarından oluşan ormanlarla kaplıdır. Yaylalara
ulaşım ise Teşvikiye beldesinden ayrılan toprak yolla yapılmaktadır.
Yalova il topraklarında tarımsal faaliyetlerin sürdürüldüğü ovalar bulunmaktadır.
Kocadere Köyü yakınındaki Kocadere Ovası, Koru Köy ile Akköy arasında yer alan Koru
Ovası, Devlet Üretme Çiftliği (Baltacı Çiftliği) sahilindeki Liman Ova ile başlayan ve
Sellimandıra’ya kadar uzanan Samanlı ve Kadıköy Ovaları, Elmalık Köyü’nden başlayıp
Araştırma Enstitüsü (Millet Çiftliği)’ne kadar uzanan Kazımiye Ovası ve Taşköprü Ovası
İl’in başlıca ovalarıdır.
Gemlik Körfezi ve Yalova arasında batı-doğu doğrultusunda uzanan dağlık alan içinde
dere yatakları doğrultusunda uzanan küçük vadiler bulunmaktadır. Bunların içinde en
önemli yere sahip olan ise Sellimandıra vadisidir. Genellikle tüm bu vadiler birbirine
paralel olarak uzanmaktadırlar. Sellimandıra vadisi Gökçedere yöresinde tabanını
genişletir ve Marmara Denizi’ne açılır. Bu çeşitli vadiler arasında küçük tepelerle
birbirinden ayrılan ovalar bulunmaktadır. Yalova İli eğim durumu incelendiğinde toplam
alanın yaklaşık %40’ını %30 ve üstü eğimli alanların oluşturduğu görülmektedir. İlin
güney kısımları ormanlarla kaplı ve %30 ve üstü eğime sahip alanlardan oluşmaktadır.
Yaklaşık %19’luk bir kısmı %0-5 eğimli alanlar, %18’lik bir kısmı %20-30 eğimli alanlar
ve %11’lik bir kısmı da %15-20 eğimli alanlar oluşturmaktadır.
(Harita 9. Eğim Haritası)
Tablo.10. Yalova İli Eğim Derecelerinin Alansal Dağılımı
Eğim Derecesi
Alan (ha)
Oran (%)
% 0-5 Eğim
% 5-10 Eğim
% 10-15 Eğim
% 15-20 Eğim
% 20-30 Eğim
% 30 Üstü Eğim
Toplam
15.152
4.155
7.499
8.568
13.958
30.611
79.943
18.95
5.20
9.38
10.72
17.46
38.29
100
Kaynak: Büro Analiz Çalışmaları
29
Yalova İli bakı analizi incelendiğinde yaklaşık %19’luk bir kısmı düz alanların
oluşturduğu görülmektedir. Yaklaşık %15’lik bir kısmı kuzeydoğu yönlü alanlar, %13’lük
alanı doğu yönündeki alanlar, %24’lük bir kısmı da batı ve kuzeybatı yönündeki alanlar
oluşturmaktadır. (Harita 10. Bakı Haritası)
Tablo.11. Yalova İli Bakı-Yön Analizi
Bakı Yönü
Alan (ha)
Oran (%)
Düz
15.421
19,25
Kuzey
5.027
6,28
Kuzey-Batı
9.021
11,26
Batı
8.965
11,19
Güney-Batı
7.126
8,90
Güney
5.697
7,11
Güney-Doğu
7.274
9,08
Doğu
9.998
12,48
Kuzey-Doğu
11.560
14,43
Toplam
80.089
100
Yalova İli yükseklik kuşakları incelendiğinde en yüksek tepenin 920 m olduğu
görülmektedir. 100-200 metre yükseklik kuşağı yaklaşık %18 ile ilde en yüksek orana
sahiptir. Yüksekliklerin ilin güneyinde yer aldığı görülmektedir.
(Harita 11. Yükselti Kuşakları Haritası)
Tablo.12. Yalova İli Yüksekti Kuşakları Analizi
Yükseklik (Metre)
Alan (ha)
Oran (%)
0
1486,27
1,86
0 - 10
4608,13
5,75
10 - 20
2420,39
3,02
20 - 50
5477,36
6,84
50 - 100
8803,96
10,99
100 - 200
14645,04
18,29
200 - 300
11159,99
13,93
300 - 400
8236,41
10,28
400 - 500
7900,67
9,86
500 - 600
6593,08
8,23
600 - 700
4340,43
5,42
700 - 800
3200,66
4,00
800 - 920
1220,44
1,52
80092,83
100
Toplam
30
4.2. İklim
Marmara Bölgesinin doğu kısmında yer alan bu bölge makro-klima tipi olarak Akdeniz
iklim kuşağı içinde yer almaktadır. Bu iklim tipinin etkisi bilhassa yaz mevsimi süresini
uzatmakta ve Türkiye’nin büyük bir kısmını içine almakla birlikte bölgesel farklarla
kendini hissettirmektedir. Bu şekilde Yalova ve çevresi, Marmara geçiş tipi veya
Marmara iklimi olarak vasıflandırılan bölgesel iklim tipine girmektedir. Buna ek olarak bu
tip içinde coğrafi etkenlerle lokal farkların olması doğaldır. İl yazları sıcak ve kurak,
kışları ılık ve bol yağışlıdır.
4.2.1. Sıcaklık
Yalova İlinde sıcaklık ortalaması 14,6oC olup, sıcaklık ortalamasının yüksek olduğu aylar
Temmuz ve Ağustos, sıcaklık ortalamasının en düşük olduğu aylar Ocak, Şubat ve Mart
aylarıdır. Ortalama yüksek sıcaklık yıllık ortalaması 19,4oC, ortalama düşük sıcaklık yıllık
ortalaması 10oC ‘dir. Bölgede en yüksek sıcaklık 13.07.2000 tarihinde 45,4oC en düşük
sıcaklık 04.02.1991 tarihinde –6oC olmuştur.
(Harita 12. Sıcaklık Haritası)
Tablo.13. Aylara Göre Sıcaklıklar
(yıl) Ocak Şubat
Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos
Ortalama Sıcaklık ( C )
30
6,6
8,3 12,5 16,9
21,5
23,7
23,4
20 15,8
11,4
8,5
Maksimum Sıcaklık( C)
30
25 27,2 31,4 36,5 34,2
39,5
45,4
40,0 37,5 36,6
29,0
24
Minimum Sıcaklık ( C)
30 -5,9
8
10,8
10,6
-3,2
-5,6
6,5
-11 -7,4
-1,6
1,2
Eylül
6,2
Ekim Kasım Aralık
1,3
Kaynak: İl Meteoroloji Müdürlüğü
Grafik.3. Ortalama Sıcaklık (C)
25.0
21.5
20.0
20.0
16.9
15.0
10.0
23.7 23.4
15.8
12.5
6.6
6.5
11.4
8.5
8.3
5.0
Ar
al
ık
Ek
im
Ka
sı
m
Ey
lü
l
M
ay
ıs
H
az
ira
n
Te
m
m
uz
Ağ
us
to
s
M
ar
t
N
is
an
O
ca
k
Şu
ba
t
0.0
31
4.2.2. Yağış
İl Meteoroloji Müdürlüğü’nün 30 yıllık meteorolojik verilerine göre Yalova İlinde ortalama
toplam yağış miktarı 727,5 mm’dir. En az yağışlı ay 25,1 mm ile Temmuz ayı, en fazla
yağış alan ay ise 106,8 mm ile Aralık ayıdır. Yıllık ortalama yağışlı gün sayısı ise
144’dür. Yağış durumu 3 aylık periyotta toprak nemine hemen etki etmekte, 6 aylık
periyotta akarsulara, 12 aylıkta akarsu ve göllere ve 24 aylık periyotta da yeraltı su
kaynaklarına etki etmektedir. İl meteoroloji Müdürlüğü’nün Yalova İli’ne ait grafik
haritalarından çıkardıkları bilgiye göre; 3 aylıkta 1993 yılının 5. ayından 1994 yılının 5.
ayına kadar kurak bir periyot yaşanmıştır. Bunun anlamı bahsi geçen tarım yılında tarım
açısından kurak bir yıl yaşanmıştır denilebilir. Buna karşılık 2001 yılının 8. ayından 2002
yılının 2. ayına kadar da nemli bir periyot yaşanmıştır. (Harita 13. Yağış Haritası)
Tablo.14. Yağış Göstergeleri
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos
Eylül
Ekim Kasım Aralık YILLIK
Yıllık Ortalama Yağış
Miktarı (mm)
83,1
66,3 64,4
57,2
35,6
36,8
25,1
36,7
45,4
81,1
Günlük Max, Yağış
Miktarı
62,8
54,7 72,5
57,1
44,3
60,7
45,1
90,8 181,9
83,3
57,5
78,6
181,9
Yağış >=0,1 mm
Olduğu Günler Sayısı
15,8
12,7 11,8
11,6
8
6,2
4,5
4,7
5,7
10,7
12,4
14,5
118,6
Yağış >=10 mm
2,3
2
2
2
1,1
1
0,8
1,1
1,4
2,6
2,9
3,5
22,7
Yağış >=50 mm
0,1
0
0
0
0
0,1
0
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,7
Ortalama Kar Yağışlı
Günler Sayısı
3,1
4
1,8
0
0
0
0
0
0
0
0,2
1,4
10,5
En yüksek kar örtüsü
kalınlığı (cm)
12
39
13
0
0
0
0
0
0
0
0
13
39
Ortalama Sisli Günler
Sayısı
2
1,9
2,1
1,3
1
0,3
0,3
0,1
0,2
0,7
2,4
1,5
13,8
0,1
0
0
0,1
0
0
0
0
0
0
0
0,1
0,3
Ortalama Dolulu
Günler Sayısı
89 106,8
727,5
Grafik.4. Yıllık Ortalama Yağış Miktarı (mm)
Yıllık Ortalama Yağış Miktarı (mm)
120.0
100.0
106.8
83.1
80.0
81.1
66.3 64.4
89.0
57.2
60.0
35.6 36.8
40.0
36.7
45.4
25.1
20.0
al
ık
Ar
im
sı
m
Ka
Ek
lü
l
Ey
ra
n
Te
m
m
u
Ağ z
us
to
s
ıs
az
i
ay
H
M
n
t
isa
N
M
ar
ba
t
Şu
O
ca
k
0.0
Yıllık Ortalama Yağış Miktarı (mm)
32
4.2.3. Rüzgâr
Yalova İlinde ortalama rüzgâr hızı 1,8 m/sn, baskın rüzgâr yönü güneybatıdır (SSW).
Uzun yıllar ortalamalarına göre en hızlı esen rüzgârın hızı yıllık olarak 16.5m/s’dir.
Grafik.5. Yalova Meteoroloji İstasyonuna Göre Yalova İli Rüzgâr Gülü
YALOVA UZUN YILLARA AİT RÜZGAR DİYAGRAMI
RASAT SÜRESİ: 1980-2004
N
NNW
2000
NNE
1500
NW
NE
1000
WNW
ENE
500
W
E
0
WSW
ESE
SE
SW
SSW
SSE
S
4.2.4. Basınç
30 yıllık meteorolojik verilere göre Yalova İlinde ortalama buhar basıncı en yüksek
olduğu aylar 21,7 hPa ile Temmuz ve Ağustos, en düşük olduğu ay ise 7,2 hPa ile Şubat
ayıdır.
Grafik.6. Ortalama Buhar Basıncı (hPa)
Ortalama Buhar Basıncı (hPa)
25.0
21.7 21.7
18.8
20.0
15.0
10.0
17.6
14.6
10.8
7.3
8.2
7.2
14.2
10.4
8.2
5.0
an
ay
ıs
Ha
zir
an
Te
m
m
u
Ağ z
us
to
s
Ey
lü
l
Ek
im
Ka
sı
m
Ar
al
ık
M
Ni
s
ar
t
M
Şu
ba
t
O
ca
k
0.0
Ortalama Buhar Basıncı (hPa)
33
4.2.5. Bağıl Nem
30 yıllık meteorolojik verilere göre Yalova İlinde en yüksek ortalama bağıl nem oranı %
77 ile Ekim ayında en düşük ise % 72 ile Haziran ayında görülmüştür.
Grafik.7. Ortalama Bağıl Nem
Ortalama Bağıl Nem
77
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
75
74
73
74
74
74
73
74
73
73
Ar
al
ık
Ey
lü
l
Ek
im
Ka
sı
m
Ha
zir
an
Te
m
m
u
Ağ z
us
to
s
M
ay
ıs
an
Ni
s
ar
t
M
O
ca
k
Şu
ba
t
72
Ortalama Bağıl Nem
4.2.6. Buharlaşma
28 yıllık meteorolojik verilere göre ortalama buharlaşmanın en fazla olduğu ay 158,7 mm
ile Temmuz ayıdır. Yine uzun yıllar ortalamalarına göre günlük en çok buharlaşmanın
olduğu ay 15,6 mm ile Nisan ayı en az olduğu ay ise 3,2 mm ile Aralık ayıdır.
Grafik.8. Ortalama Buharlaşma (mm)
Ortalama Buharlaşma (mm)
140.3
105.7
158.7
145.7
98.2
56.6
55.1
29.9
Ha
zir
an
Te
m
m
u
Ağ z
us
to
s
Ey
lü
l
Ek
im
Ka
sı
m
ay
ıs
M
an
Ni
s
Ar
al
ık
11.8
0.0
ar
t
0.0
M
0.0
O
ca
k
Şu
ba
t
180.0
160.0
140.0
120.0
100.0
80.0
60.0
40.0
20.0
0.0
Ortalama Buharlaşma (mm)
34
4.3. Bitki Örtüsü ve Orman Durumu
Yalova İli coğrafi konum olarak yarımada üzerinde dar bir alana sıkışmış olmakla birlikte;
kısıtlı su kaynaklarına rağmen orman varlığı açısından önemli bir zenginliğe sahiptir.
Orman ve makilik alanlar ilin karakteristik bitki örtüsüdür. Samanlı dağlarının kuzey ve
güneyinde vadi içlerinde bulunan makiler, bu kütlenin etekleri boyunca kesintili şeritler ve
parçalar halinde bulunurlar. Yalova’nın güneyindeki dik yamaçlar tümüyle gür bir orman
örtüsü ile kaplıdır. Orman alanları ilin yaklaşık % 55’ini kaplamaktadır.
Orman İşletme Müdürlüğü verilerine göre ormanlık alanlar 0 ila 921 m kotları arasında
bulunmaktadır. İldeki orman alanlarının niteliği incelendiğinde; büyük bölümün bozuk
baltalık orman olduğu, il genelinde 25.003 hektar normal koruluk alan yer aldığı
bilinmektedir.
Tablo.15. Orman Alanlarının Nitelikleri
Orman Türü
Kapladığı Alan (Hektar)
Normal Koru
25.003
Bozuk Koru
1.181,5
Normal Bataklık
10.382,5
Bozuk Bataklık
12.533
Toplam
49.100
Kaynak: İl Çevre ve Orman Müdürlüğü
Yalova Orman İşletme Müdürlüğü’ne ait ormanlık alan 49.100 hektar olup, başlıca ağaç
türleri kayın, meşe, ıhlamur, kestane, karaçam, fıstıkçamı ve sahil çamıdır. İl genelindeki
orman alanları oldukça gençtir ve yenilemeyi gerektirecek orman alanı
bulunmamaktadır. Bölgenin arazi yapısı itibariyle kıymetli olması sebebiyle orman
alanları da sık sık tecavüze muhatap olmaktadır. Bu nedenle koruma faaliyetinin iyi
yapılması gerekmektedir. Çınarcık civarında Hasanbaba Mevkii’ndeki ormanlar
rekreasyon amaçlı halka açılmıştır. Teşvikiye civarındaki Erikli Yaylası’ndaki ormanların
bir kısmı rekreasyon amaçlı halka açılacaktır. İşletme Müdürlüğü bünyesindeki ormanlık
alanlardan, Termal Kaplıcaları’nın olduğu yerdeki ormanlık alan kaplıca turizmi
açısından değer taşımakta olup, üretime uygun alanlar değildir. Yine Gökçedere Barajı
havzasındaki orman alanları öncelikli olarak korunması gereken orman alanlarındandır.
Orman alanlarının korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanarak geleceğe intikali konusu
ülkemizde ve uluslar arası ölçekte önemli bir politika durumundadır. Bu kapsamda;
orman alanlarındaki artan madencilik faaliyetleri bu alanların tahrip edilmesine ve yok
olmasına yok olmasına sebep olmaktadır. İlde yer alan orman alanlarında mevcutlar
hariç madencilik faaliyetlerinin kısıtlanması büyük önem arz etmektedir.
Bu kapsamda; Orman İşletme Müdürlüğünden temin edilen verilerle il genelindeki orman
vasfındaki alanlar ve muhafaza ormanları tespit edilmiş ve ilgili haritalara aktarılarak
master plan çalışması için önemli bir girdi elde edilmiştir. (Harita 14. Orman Alanları)
35
4.4. Ekolojik Yapı, Flora – Fauna
Yalova, yer aldığı coğrafi konumu, ılıman iklim şartları ve orman varlığı ile önemli bir
ekolojik zenginlik bölgesi içinde bulunmaktadır. Yalova İli’nin Akdeniz Floristik
Bölge’sinin etkisi altında kaldığı kabul edilmektedir.
Yalova İlinde chenopodium, lactura serriola, cichorium inthybus ve centaurea solstitialis
türleri tahrip edilmiş alanlarda yaşamaktadır. Ekolojik toleransı fazla olan bu türler
kozmopolittir. Yalova ilinde kozmopolit türlerin oluşturduğu bitkilere ilave olarak park,
bahçe ve tarla yabani otların oluşturduğu genellikle tek tel veya çok yıllık otsu türler ile
karakterize edilen bir vejetasyon hâkimdir.
Doğa derneği yayınlarına göre; Armutlu Yarımadası uluslar arası kriterler kapsamında
önemli doğa alanıdır (ÖDA). Doğa derneği yayınında da bahsedildiği üzere; Armutlu
Yarımadası Yalova ilinin Çınarcık ve Termal ilçeleriyle Bursa ilinin Orhangazi ilçesiyle
çevrili bir yarımadadır. Doğu – batı doğrultusunda uzanan alan, makiliklerle çevrili bakir
ormanlardan ve yerleşime fazla açılmamış bir kıyı şeridinden oluşur.
Akdeniz ikliminin ılıman etkisinin gözlendiği alanda; ÖDA kriterlerini sağlayan bölge
endemik bitki türleri açısından zengindir. Armutlu Yarımadası ÖDA; maki toplulukları,
yaprak döken ormanlar ve nispeten iyi korunmuş bir kıyı şeridinden oluşur. Yarımadanın
batı ucunda ve kıyılarda geniş alan kaplayan makilikler içeri girdikçe ve yükseldikçe
yerini yaprak döken ağaçların oluşturduğu ormanlara bırakır.
ÖDA’ da yedi bitki taksonu ÖDA kriterini sağlamaktadır. Nesli küresel ölçekte tehlike
altında bulunan ve endemik Çatalca peygamberçiçeği (Centaurea hermanii) ve
Ümraniye çiğdemi (Crocus pestalozzae) gibi türler bulunur.
Aynı bölgede Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölüm Başkanlığı
çalışmalarına göre 35 endemik türün yayılış gösterdiği saptanmıştır. Bu kapsamda
yapılan çalışmada endemik ve nadir türlerin tehlike kategorileri belirlenmiş ve bu türler
Bern Sözleşmesine göre verilmiştir.
Bern sözleşmesine göre bölgede; Galanthus Plicatus Bieb. Subsp Byzantinus,
Centaurea Hermanni F, Cylamen Mirabile Hilderbr türleri küresel ölçekte tehlike altında
bulunmaktadır. Yine Carduus Nutans L. Subsp, Centaurea Olympica, Crocus
Pestalozzae, Hypericum Avicularifolium Jaub. Et Spach Subsp Byzantinum, Taraxacum
Pseudobrachyglossum, Verbascum Bomboyciferum Boiss türleri Avrupa ölçeğinde nesli
tehlike altında bulunan türlerdir.
Bern sözleşmesine göre ulusal ölçekte nadir diğer türler ise; Colchicum Burtii Meikle ve
Anemone Blanda’dır. Aynı sınıflamada Pinus Pinea (Fıstık Çamı) ormanları tehlike
altındaki habitatlar kategorisinde bulunmaktadır. İl topraklarının zengin ekolojik yapısı ve
ilin muhtelif bölgelerinde bulunan nadide floristik türlerin korunması ve sürdürülebilirliği
büyük önem taşımaktadır.
(Harita 15. Endemik Türler Haritası)
36
Tablo.16. Armutlu Yarımadasında Yetişen Endemik Türler ve Durumları
TÜR
DURUMU
Alkanna Tinctoria (L.) Tausch Subsp Glandulosa Hub.-Mor.
Anthemis Aciphylla Boiss Var Discoidea Boiss
Asperula Lilaciflora Boiss Subsp. Phrygia (Bornm.) Schönb-Tem.
Ballota Nigra L. Subsp. Anatolia P.H. Davis
C. Betonicifolia Sm.
C. Persicifolia L.
Campanula Lyrata Lam. Subsp. Lyrata
Carduus Nutans L. Subsp trojans P.H Davis
Centaurea Hermanni F.
Centaurea Olympica C. Koch
Colchicum Burtii Meikle
Crocus Flavus Weston Subsp Dissectuc T. Baytop et Mathew
Crocus Pestalozzae Boiss
Cyclamen Cilicicum Boiss. Et Heldr. Subsp. Intaminatum Meikle
Cylamen Mirabile Hilderbr
Eryngium Bithynicum Boiss
Euphorbia Anacampseros
Ferulago Humilis Boiss
Galanthus Plicatus Bieb. Subsp Byzantinus (Baker) D.A. Webb
Galium Fissurence Ehrend. & Schonb-Tem.
Heracleum Platytaenium Boiss
Hypericum Avicularifolium Jaub. Et Spach Subsp Byzantinum (Azn.)
Robson
Knauria Byzantina Fritsch
Lathyrus Undulatus Boiss
Lavandula Stocheas L.
Phlomis Russelina (Sims) Bentham
Pilosella Hoppeana (Schultes) C.H et F.W. Schultes Subsp. Iydia
(Bornm.) Sell et West
Scrophularia Cryptophyla Boiss
Taraxacum Pseudobrachyglossum Van Soest
Taraxacum Turcicum Van Suest
V. Bithynicum Boiss.
V. Lydium Boiss. Var. Heterandum Murb.
V. Tossiense Freyn. & Sint.
Verbascum Bomboyciferum Boiss
Wiedemannia Orientalis Fisch. & Mey.
Tehlike Altına Girebilir ve Zarar Görebilir (NT)
Tehlikede (EN)
Zarar Görebilir (VU)
Tehlikede (EN)
Kaynak: Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölüm Başkanlığı
Bern Sözleşmesine göre küresel ölçekte nesli tehlike altındaki türler
Bern Sözleşmesine Avrupa ölçeğinde nesli tehlike altındaki türler
Bern Sözleşmesine ulusal ölçekte nesli tehlike altındaki türler
Günümüzde Yalova ili ve çevresinde yaban hayatı habitatları insan etkileri nedeniyle
gitgide daralmakta ve yaban hayatının yaşama alanları gün geçtikçe sınırlanmaktadır.
Yabani hayvanların kentsel ve endüstriyel faaliyetlerin yanı sıra yer altı ve yer üstü
madencilik faaliyetlerinden de etkilendikleri çeşitli araştırmalarla ortaya koyulmuştur. Bu
kapsamda bölgedeki hayvan varlığının korunması, tahribatının önlenmesi ve
sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için türlerin habitatlarında madencilik faaliyetlerinin
kısıtlanması büyük önem arz etmektedir.
Yalova ilinde arazi çalışması ve literatür taraması sonucu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü
tarafından belirlenen yaban hayvanları aşağıda verilmiştir.
37
MEMELİLER
Tablo.17. Yalova İlinde Bulunan Yaban Hayvanlar
Latince ismi
SORICIDAE
Sorex minutus
ERINACEIDAE
Erinaceus
concolor
SPALACIDAE
Spalax leucodon
MURIDAE
Rattus rattus
Mus musculus
SÜRÜNGENLER (REPTİLİA)
Latince ismi
Canis lupus
Canis aureus
Vulpes vulpes
Mustela nivalis
Meles meles
Martes martes
Urcus arctos
Familya
GEKKONIDAE
AGAMIDAE
LACERTIDAE
Familya
Colubridae
Typhlopidae
Viperidae
Familya
Emydidae
ÇİFT YAŞAMLILAR (AMPHIBIA)
Testudinidae
Familya
Ronidae
Ronidae
Bufonidae
Bufonidae
Pelobatidae
Familya
Salamandridae
Salamandridae
Familya
COLUMBIDAE
ALAUDIDAE
HIRUNDINIDAE
TURDIDAE
CORVIDAE
STURNIDAE
LARIDAE
PASSERIDAE
Kemirgenler (Rodentıa)
Türkçe ismi
Bern sözleşmesi
Cüce fare
-
Kirpi **
X
Körfare
-
Sıçan
Ev faresi
Yırtıcı Hayvanlar
Türkçe ismi
Bern Söz.
Kurt
Çakal
Tilki*
Gelincik*
X
Porsuk
Ağaç sansarı
Boz ayı*
X
Kertenkeleler (Lacertilia)
Latince ismi
Türkçe ismi
Crytodactylus kotschyi
İnce parmaklı kele
Agama stellio
Dikenli keler
Lacerta saxicola
Kaya kertenkelesi
Yılanlar (Serpentes)
Latince ismi
Türkçe ismi
Coluber caspius
Ok yılanı
Typhlops vermicularis
Kör yılan
vipera ammodytes
Boynuzlu engerek
Kaplumbağalar (Testudines)
Latince ismi
Türkçe ismi
Benekli
Emys orbicularis
kaplumbağa
Testudo graeca
Adi tospağa
Kurbağalar (Anura)
Latince ismi
Türkçe ismi
Rana ridibunda
Ova kurbağası
Rana macrocnemis
Uludağ kurbağası
Bufo bufo
Siğilli kurbağa
Bufo viridis
Gece kurbağası
Pelobates syriacus
Toprak kurbağası
Semenderler (Urodela)
Latince ismi
Türkçe ismi
Triturus vulgaris
Küçük semender
Triturus cristatus
Pürtüklü semender
Kuşlar (Aves)
Latince ismi
Türkçe ismi
Steptopelia turtur
Üveyik
Melanocorypha calandra
Boğmaklı toygar**
Hirundo rustica
Kır kırlangıcı
Turdus pilaris
Tarla ardıcı**
Pica pica
Saksağan***
Corvus monedula
Küçük karga***
Sturnus vulgaris
Sığırcık**
Larus argentatus
Gümişi martı**
Passer domesticus
Serçe**
Bern sözleşmesi
X
X
X
Bern Söz.
X
X
X
Bern Söz.
X
X
Bern Söz.
X
X
X
X
X
Bern Söz.
X
X
Bern sözleşmesi
X
X
X
X
-
Kaynak: İl Çevre ve Orman Müdürlüğü
38
4.5. Toprak Kabiliyeti – Tarımsal Arazi Kullanımı
6 İlçe, 15 Belde, 44 köyden ibaret olan çalışma alanı toplam yüzölçümü 84.700
hektardır. İl’deki toplam tarım alanı 221,738 dekar, orman alanı 468.090 dekar, çayırmeralar 7944 dekar’dır. İlin toprak yapısı incelendiğinde; çalışma alanının %7’si alüvyal
topraklar, %6’sı kahverengi orman toprakları, %70’u kireçsiz kahverengi orman
toprakları, %3’sı kolüvyal topraklar, %11’sı rendzinalar, %3’i diğer toprak sınıflarından
olduğu bilinmektedir.
Yalova ili ilçelere göre toprak grupları dağılımında kireçsiz kahverengi orman toprakları
Altınova İlçesinde %53 ile, Armutlu ilçesinde %91 ile, merkez ilçede %63 ile, Çınarcık
ilçesinde %87 ile ve Termal ilçesinde% 90 ile en çok alanı kaplamaktadır. Sadece
Çiftlikköy ilçesinde %38 ile Rendzinalı topraklar en fazla alanı kaplamaktadır.
İldeki toprak varlığı arazi kullanım kabiliyet sınıfına göre incelendiğinde; çalışma
alanında 1. sınıf topraklar % 7,53, 2. sınıf topraklar % 5.91, 3. sınıf topraklar % 67,49, 4.
sınıf topraklar % 3.36, 5. sınıf topraklar % 12.46’lık ve diğer toprak sınıfları da %
3.25’lük bir alanı kaplamaktadır.
Yalova İl Tarım Müdürlüğü verilerine göre İl sınırları içinde 221.738 dekar tarım alanında
5778 çiftçi ailesi tarımla uğraşmaktadır. Tarım yapılan arazilerin %29’u tarla alanı,
%20’si meyve alanı, %17’si zeytin alanı, %3’ü sebze (açıkta) alanı, %1’i sebze (örtü altı)
alanı, % 0,1’i kesme çiçek (açıkta) alanı, % 1’i kesme çiçek (örtü altı) alanı, %1’i iç
mekân ve dış mekân süs bitkileri alanı, % 1’i de kavaklık ve söğütlüktür. 13.069 ton tarla
bitkileri, 38.200,5 ton sebze, 32137 ton meyve, 8770,3 ton zeytin, 470.500.000 adet süs
bitkisi üretilmiştir.
Tarım İl Müdürlüğünün ilgili görüşü doğrultusunda hazırlanan tarımsal alanlar
haritasında da açıkça görüldüğü üzere il geniş tarım topraklarına sahip değildir. İldeki
tarım alanlarının % 5,38’ini mutlak tarım alanları, % 7,84’ünü organik tarım alanları,
%10,74’ünü zeytinlik (dikili tarım alanları), % 5,38’ini mera alanları (tescilli), % 1,76’sını
sera alanları ve % 68,87’sini diğer tarım alanları oluşturmaktadır.
İldeki batı kesimindeki Armutlu Yarımadası, güneydeki Sugören Köyü civarı, Kılıç Köyü
civarı ve kuzey sahillerinde yer alan muhtelif zeytinlik alanlar tarımsal üretim açısından
korunması büyük önem arz eden karakteristik bir bitki örtüdür. Zeytinlik alanlarla ilgili
3573 sayılı yasada belirtildiği üzere; zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3
kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif
gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve
işletilemez. Bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli tarımsal sanayi
işletmeleri yapımı ve işletilmesi Tarım ve Köyişleri Bakanlığının iznine bağlıdır.
Yine ilde bulunan mutlak, organik ve diğer tarım alanları ile sera alanları ve mera
alanlarının korunması ve ilde zaten çok sınırlı olan tarımsal üretimin kapasitesinin
azaltılmadan devamı hayati önem taşımaktadır. Bu alanların madencilik faaliyetleri
açısından değerlendirilmesi ve bu alanların sürdürebilirliğinin sağlanması büyük önem
arz etmektedir. (Harita 16. Tarım Alanları)
39
4.6. Hidrografik Yapı
4.6.1. Su Kaynakları - Akarsular
Yalova ilinde bulunan önemli su kaynakları doğudan batıya doğru sırası ile Laledere
(Kılıç), Safrandere (Kurtköy), Sellimandıra Deresi (Gökçedere), Karpuzdere (Teşvikiye),
Hamamdere (Armutlu), Yamandere (Kapaklı) ile doğrudan denize ulaşan birçok küçük
(Balabandere, Korudere, Kocadere vb.) Yanderelerdir. Ayrıca İlin doğusunda yer alan
Yalakdere, Karamürsel İlçesi ile sınır olduktan sonra Hersek ovasında denize mansap
olmaktadır. Yalova İli akarsularının su potansiyeli aşağıda verilmiştir.
Tablo.18. Yalova İlinde Bulunan Akarsuların Yıllık Su Potansiyeli
Akarsu
Su Potansiyeli (hm3/yıl)
Safrandere (Kurtköy)
32,3
Sellimandıra (Gökçedere)
63,6
Karpuzdere (Teşvikiye)
30,2
Hamamdere (Armutlu)
7,2
Yamandere (Kapaklı)
10,2
Diğer havzalar
TOPLAM
198,5
342
Kaynak: DSİ Genel Müdürlüğü, I.Bölge Müdürlüğü
Safrandere (Kurtköy): Yalova İl merkezinin güneyinde ve Sellimandıra deresinin
hemen doğusunda yer alır. Samanlı Dağları ve Erikli dağlarından kaynağını alan
Kurtköy deresi kuzey yönünde akarak Yalova İl merkezinin içinden geçer ve Marmara
Denizine dökülür. Safran Derenin üzerinde Kurtköy içerisinde yer alan SafrandereKurtköy AGİ’daki yağış alanı 51,5 km2, 1981–1988 yılları arasındaki 8 yıllık gözlem
periyodundaki yıllık ortalama akımı ise 32,3 hm3’tür.
Safrandere’nin hemen batısındaki komşu havzayı oluşturan Sellimandıra deresi aynı
coğrafik alandan kaynağını almakta olup, genelde kuzey yönünde akarak Yalova İl
merkezinin içinden geçip denize ulaşır. Sellimandıra deresi üzerinde Yalova-Gölcük
sahil şeridinin içme kullanma suyu ihtiyacı karşılama amacıyla Gökçe Barajı tesis
edilmiştir. Gökçe Baraj yerindeki Gökçe AGİ’daki yağış alanı 86,5 km2 olup,1969–1980
yılları arasındaki 12 yıllık ortalama akımı 63,64 hm3’tür.
Daha batıda yer alan Karpuz Deresi de Armutlu Yarımadası boyunca uzanan Samanlı
Dağlarından kaynağını almakta olup, kuzey yönünde akışına devam ederek Çınarcık
İlçe merkezinin batı ucundan geçip denize dökülür.
Karpuz Deresinin üzerinde ve Teşvikiye AGİ’daki yağış alanı 46,2 km2, 1984–1994 yılları
arasındaki 9 yıllık gözlem periyodundaki yıllık ortalama suyu ise 30,2 hm3’tür.
40
Armutlu yarımadasının en uç kesiminde yer alan Hamam Deresi yarımadayı oluşturan
yükseltilerden kaynağını aldıktan sonra önceleri batı yönünde, daha sonra ise dönüş
yaparak güney yönünde akışına devam ederek Armutlu İlçe merkezinin içinden geçer ve
Gemlik Körfezine dökülür.
Hamam Deresinin üzerinde Ilıca mevkiinde yer alan Hamamlı dere - Armutlu AGİ’ daki
yağış alanı 25,3 km2 ve 1987–1994 yılları arasındaki 8 yıllık gözlemlerine göre yıllık
ortalama 10,2 hm3’tür.
Yalova İli içerisinde üzerlerinde AGİ açılıp gözlemleri bulunan ve potansiyelleri ortaya
konulan akarsulardan başka birçok yan dere de mevcuttur.
Balaban Dere: Sugören Köyü civarından doğan ve Harita Tepe civarından gelen
dereciklerle birleşen Balaban Dere; Esadiye Köyü içerisinden geçer. Soğucak Köyü
altında ise Reşadiye Deresi ile birleşir ve Araştırma Enstitüsü sınırları içinde denize
dökülür. Erozyonun fazla olduğu bu dere ile her yıl tarıma elverişli toprakların bir kısmı
denize dökülmektedir.
Elmalık Deresi: Ayıcı Tepe yöresinde doğan birçok derenin beslediği bu dere Elmalık
Köyü ve Kazımiye Köyü arazisini suladıktan sonra Araştırma Enstitüsü sınırları içinde
denize dökülür.
Sultaniye Deresi: Gacık Köyü’nün güneyindeki Erikli Tepe’den doğan dereciklerle
beslenir ve etraftan yine birçok derecikler alarak Gacık Deresi adı ile Sultaniye Köyü’ne
kadar gelir. Buradan itibaren Sultaniye Deresi adını alır ve Çiftlikköy’den geçerek denize
dökülür. Dere yazın kurumaktadır.
Kılıç Deresi: Dumanlı Tepe’den akan dereciklerin Burhaniye Deresi ve Laledere ile
birleşmesinden meydana gelmektedir. Taşköprü civarında Çatal Burun mevkiinde denize
dökülür. Dere temmuz ve ağustos aylarında kurumaktadır.
Kocadere: Kocadere ve Şenköy güneyindeki sırtlardan doğan dereciklerin birleşmesiyle
oluşur. Kocadere Köyü’nden geçtikten sonra denize dökülür. Bu akarsu adını taşıdığı
ovayı sulamaktadır. Yaz aylarında suyu çok azalmakta ve sulama işlerinde pek
kullanılamamaktadır.
Koru Deresi: Hafız Yolu Tepesi ve Çakıllı Tepe sırtlarından çıkan dereciklerin
birleşmesiyle oluşan bu dere Ortaburun Köyü içinden geçerek Çalıca Köyü topraklarının
bir bölümünü de suladıktan sonra Koru Ovası’nda denize dökülmektedir. Bu ova
üzerinde Yalova ekonomisinin yeni bir gelir kaynağı olan çiçekçiliğe ait olan seralar yer
almaktadır. Yalova’nın en eski değirmeni olan ve İbo’nun Değirmeni adı ile bilinen su
değirmeni de bu derenin üzerinde Çınarcık yolunun dereyi kestiği yerde kurulmuştur.
Yalova İli’nin akarsuları ile ilgili debi miktarları (m3/sn), il sınırları içerisinde başlangıç ve
bitiş noktaları, kolu olduğu akarsu ve özellikleri ile ilgili ayrıntılı bilgi aşağıdaki tabloda
görülmektedir.
41
Tablo.19. Yalova İli’nde Bulunan Başlıca Akarsular ve Özellikleri
İlçe Adı / Akarsu
Adı
Debisi
3
(m /sn)
(Q500)
İl sınırları İçinde
Başlangıç ve Bitiş
Noktaları
Kolu Olduğu
Akarsu
Özellikleri
YALOVA MERKEZ
1) Kazımiye Dere
72
2) Balaban Dere
181
3) Safran Dere
214
Orta ve pilav tepe,
Büyükdüz mevk.
/deniz
Salihağa suyu tepesi
/ deniz
Elmalık dere
Kör Dere
Domuz dere
Paşacık Dere
Reşadiye Dere
Kapıdağ mvk./deniz
Kurtköy Dere
Karapınar Dere
Beşkardeşler
mvk./deniz
4) Selimandıra Dere
168
ÇINARCIK İLÇESİ
1) Teşvikiye Beldesi
Karpuz Dere
118
2) Kocadere Beldesi
Kocadere
48
3) Esenköy Beldesi
Kurudere
41
Çakaldere
Nacaklı dere
Çağlayan dere
Şaban dere
(taşkın)
Kızılcık dere
(taşkın)
Sazlı dere
Paşahamamı ve sazlık
Armutlar dere
mvk.
Güngörmez dere
./deniz
Göldere
Manastır tepe
Hamam dere
Kapakolan mvk./deniz
Ayazma mvk.
Kanaryasırtı
mvk./deniz
Ayazma dere
Kanaryasırtı dere
Memba: Ormanlık
Mansap: Ziraat alanı rusubi
karakterde taşkın özelliği var.
Memba: Ağaçlık
Mansap:Tarım arazisi
Taşkın yok
Memba: Ormanlık
Mansap: Ziraat arazisi
Kısmi taşkın mevcut
Memba: Ormanlık
Mansap: Ziraat alanı
ve meskun mahal
ana kolda taşkın yok
Memba:Ormanlık
dik eğimli,
rusubi karakterde,
taşkın özelliği var.
Ormanlık, rusubi değil,
eğimi normal,
Kısmi taşkın mevcut
Ormanla kaplı,
dik eğimli,
rusubi taşkın özelliği var.
ARMUTLU İLÇESİ
1) Armutlu deresi
65
Kantarağaç
tepe/deniz
mercan dere
Hamam dere
Ayazma dere
%85'i ormanlık
rusubat çok az,
taşkın mevcut
Ağıl dere
Kör Dere
Gacık dere
Memba: ağaçlık
Mansap: Meskun mahal
ve tarım arazisi
rusubat az, taşkın yok.
Kara dere
Yağcı Dere
Semetler Dere
Avcı Dere
Derbent Dere
Memba ve mansap
tarım arazileri ve
meskun mahal
taşkın özelliği var.
eğim normal
Lale dere
Kızılağaç dere
Burhaniye dere
Memba: ağaçlık
Mansap: Ziraat Alanı
taşkın mevcut
ÇİFLİKKÖY İLÇESİ
1) Sultaniye (Gacık)
Dere
53
Muhtelif köy
arazileri/deniz
ALTINOVA İLÇESİ
Köy arazileri/deniz
1) Yalak Dere
624
2)Kılıç (Lale) Dere
169
Dumanlı tepe/deniz
Kaynak: DSİ Genel Müdürlüğü, I.Bölge Müdürlüğü
42
Devlet Su İşleri (DSİ) 1. Bölge Müdürlüğü’nün konuyla ilgili görüşünün 5. maddesinde;
akarsu ve derelerle ilgili bazı kısıtlamalar getirilmiştir. Akarsu ve derelerle ilgili
kısıtlamalar kurum görüşünden aynen alındığı şekli ile aşağıda aktarılmıştır.
Bugüne kadar; mevzuatlar çerçevesinde izinlendirilerek faaliyetlerini sürdüren
madencilik tesislerinde genel olarak; faaliyet esnasında dere yataklarının pasa
malzemeler ise doldurulması, derelerin kesitlerinin daraltılması, akış şartlarının
bozulması veya dere yatağının tamamen ortadan kaldırılması gibi pek çok olumsuzlukla
karşılaşılmış, geriye dönüşü olmayacak şekilde dere yataklarının tahrip edildiği
gözlenmiştir. Bu nedenle; ruhsat sahası içinden geçen mevcut dere yatakları ve dereler
için aşağıda belirtilen koruma mesafelerinin ruhsat dışında tutulması;
A. 1/25.000 Ölçekli topoğrafik haritalarda mavi renkli sürekli çizgi ile gösterilen
sürekli akışa sahip derelerin her iki sahilinden 50’şer metre,
B. 1/25.000 Ölçekli topoğrafik haritalarda mavi renkli kesikli çizgi ile gösterilen
mevsimsel akışlı veya kuru dere niteliğindeki derelerin her iki sahilinden 25’er
metre koruma bandı bırakılması, bu saha içerisinde hiçbir suretle pasa malzeme
depolanmaması ve bu alana stok veya pasa sahalarından malzemenin kaymasını
önleyici tedbirlerin işletmeci tarafından alınması gerekmektedir.
4.6.2. Doğal Göller
Çalışma alanı olan Yalova İli sınırları dâhilinde 3 adet doğal göl bulunmaktadır. Bunlar;
Hersek Gölü, Dipsiz Göl ve İsimsiz Göl’dür. Dipsiz Göl ve İsimsiz Göl Çınarcık İlçesinde
Dipsizgöl Tepe mevkiinde bulunmaktadır. Hersek Gölü ise ildeki en geniş yüzölçümlü su
yüzeyi olup aynı zamanda sulak alan statüsündedir. Hersek Lagün Gölü olarak da
adlandırılan bu su yüzeyiyle ilgili olarak; DSİ 1. Bölge Müdürlüğü görüşünde bakanlık
tarafından çalışmaların başlatıldığı ifade edilmektedir.
Hersek Gölü, Marmara Denizinin güney yönünde doğu batı doğrultusunda uzanan
çöküntü bir alanda oluşmuştur. Gölün denizle olan üç bağlantısı eskiden açık bir
durumda iken şu anda kumla kaplı bir durumdadır. Sahil şeridi boyunca uzanan beton
bir set, lagünü denizden ayırmaktadır.
Deniz seviyesinde olan gölün batı yönünde yükseltisi fazla olmayan, üzeri ağaçlık ve
çalılıklarla kaplı olan ve Deniz Üssü Komutanlığı sınırları içinde kalan tepelik bir alan
bulunmaktadır. Gölün doğu ve güney kısımları çayırlık ve tarım arazileriyle
çevrelenmiştir. Ortalama göl alanı 150 hektar civarında olup, yıllara ve mevsimlere göre
değişiklik göstermektedir.
Büyük bir bölümü sığ olan gölün ortalama derinliği 1,5–2 metre civarındadır. Gölü
besleyen yüzeysel tatlı su kaynağı bulunmamaktadır. Gölün yeraltı suyu beslenimi
olduğu tahmin edilmektedir. Göl ekolojik yönden ötrofik (bol gıdalı) bir göl olup, su içi
bitkileri bakımından oldukça zengindir. Gölün özellikle batı kesimlerinde sazlık alanlar
dikkat çekmektedir.
43
Su ürünleri açısından önem taşıyan gölde kefal, levrek, pisi, gümüş, dil ve ispari gibi
balık türlerin yaşadığı öğrenilmiştir. Başta bu özellikler olmak üzere alanın biyolojik
çeşitlilik açısından son derece zengin olduğu ve önem arz ettiği gözlenmiştir.
Hersek Gölü Anadolu’ya kuzeybatıdan giren kuş göç yolu üzerinde bulunması, uygun
iklim koşulları ve besin maddeleri yönünden oldukça zengin oluşu nedeniyle değişik
türden kalabalık kuş gruplarına beslenme, kışlama ve barınma olanağı sağlamaktadır.
Yapılan gözlemler neticesinde alanda değişik ördek türleri, sakarmeke, batağan, gri
balıkçıl, büyük ve küçük beyaz balıkçıl, alacabalıkçıl, büyük karabatak ve çok sayıda
değişik martı türlerin varlığı tespit edilmiştir. Özellikle alandaki ördek ve balıkçıl
popülasyonların çokluğu dikkat çekmektedir.
Alanın geneli değerlendirildiğinde, başta su kuşları olmak üzere çok çeşitli yaban hayatı
barındırması, floristik açıdan zengin oluşu ve yukarıda belirtilen diğer özellikleri
nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, Türkiye’nin 1994 yılında taraf olduğu
Ramsar Sözleşmesinde (Sulak Alanların Korunması Hakkındaki Sözleşme) yer alan
sulak alan tanımına uygun bir alan olduğu tespit edilmiştir.
Bu kapsamda; Hersek Gölü ve diğer doğal göller ile sulak alanlarda madencilik
faaliyetlerinin sınırlandırılması ve bu alanların sürdürebilirliğinin sağlanması doğal
çevrenin korunması açısından büyük önem arz etmektedir.
4.6.3. Barajlar – Göletler
Çalışma alanı olan Yalova İl sınırları dâhilinde 3’ü işletmede 20’si planlanan olmak üzere
toplam 23 adet baraj-gölet kapsamında su yüzeyi bulunmaktadır. İşletme halinde olan
Gökçe Barajı ve Armutlu Göleti içme suyu temini, Ortaburun Göleti ise sulama amaçlı
kullanılmaktadır. Planlama aşamasında olan 20 tesisin 9’u DSİ’ ye ait olup bu tesislerin
6’sı sulama, 3’ü ise içme suyu temini amaçlıdır. Yine planlama aşamasında olan 20
tesisin 11’i Özel İdare’ye aittir ve bu tesislerin 7’si sulama 4’ü ise içme suyu temini
amaçlı planlanmaktadır.
Konuyla ilgili olarak DSİ 1. Bölge Müdürlüğü tarafından hazırlanan kurum görüşünün 1.
maddesinde; mevcut baraj ve göletlerin baraj gövdesine en az 1000 m mesafede
patlayıcı madde kullanımı ile işletmecilik yapacak tesislere izin verilmemesinden (baraj
enjeksiyonları ve duraylılığına zarar verilmemesi) bahsedilmektedir.
Yine aynı görüşün 2. maddesinde; planlanan baraj ve gölet rezervuar alanı ve baraj
gövde alanına en az 250 metre yakınında madencilik faaliyetlerine izin verilmemesi
(baraj yeri ve rezervuarının doğal yapısının bozulmaması çerçevesinde), baraj / gölet
gövdesine 1000 metre mesafede bulunan ve patlayıcı madde kullanarak çalışan
işletmelere ise inşaata (baraj/gölet) başlandığında faaliyetlerinin sonlandırılması kaydıyla
izin verilmesinden bahsedilmektedir.
44
DSİ 1. Bölge Müdürlüğü ve İl Özel İdare’ye ait tüm baraj ve göletler temin edilerek görüş
doğrultusunda öngörülen koruma ve tampon alanları belirlenmiş ve ilgili haritalara
aktarılmıştır.
Tablo.20. Yalova İli’nde Bulunan Mevcut ve Planlanan Baraj ve Göletler
Adı
Durumu
Kullanım Amacı
Gökçe Barajı
İşletme halinde
İçme suyu
Armutlu Göleti
İşletme halinde
İçme suyu
Ortaburun Göleti
İşletme halinde
Sulama
Armutlu - 2 Göleti
Planlama aşamasında İçme suyu
Karadere Barajı
Planlama aşamasında İçme suyu + Sulama
Kınalı Barajı
Planlama aşamasında İçme suyu + Sulama
Orhangazi Barajı
Planlama aşamasında Sulama
Kaytazdere Göleti
Sarpdere Göleti
Yumrudere Göleti
Çukurköy Göleti
Karacakaya Göleti
Çukurca Göleti
Derebaşı Göleti
Elmalık Göleti
Akdere Göleti
Sarıca Göleti
Domuzdere Göleti
Karasa Göleti
Yagcı Göleti
Örencik Göleti
Dereköy Göleti
Mecidiye Köyü Göleti
Kurum
DSİ
İL ÖZEL
İDARE
Kaynak: DSİ I.Bölge Müdürlüğü, Yalova İl Özel İdaresi
Çalışma alanındaki işletme halindeki barajlardan biri olan Gökçe Barajı; ÇınarcıkYalova-Karamürsel sahil şeridinin varan içme-kullanma ve endüstri suyu ihtiyacını
karşılamak amacıyla yapılmıştır. Baraj yapımından önce Yalova-Karamürsel arasındaki
sahil siteleri, fabrikalar ve Karamürsel ilçesinin su ihtiyaçları yeraltı sularından
karşılanmaktaydı. Yeraltı suyu rezervinin ihtiyaçları karşılayamaması nedeniyle yeraltı
suyu seviyesi gittikçe düşmekte ve bu nedenle deniz suyunun karaya doğru nüfuz
etmesi sonucu yeraltı suyunda aşırı derecede tuzlanma görülmekteydi. Yeraltı suyunun
seviyesinin düşmesi ve tuzlanması sonucunda yeterli verim alınamamaktaydı.
45
Çınarcık-Yalova-Karamürsel sahil şeridinin içme-kullanma ve endüstri suyu ihtiyacını
karşılayabilecek iki kaynak bulunmaktadır. Bu kaynaklardan birisi Yalova-Termal
kesiminde Sellimandıra Deresi üzerinde 1981’de yapımına başlanılan ve şu anda
faaliyette olan Gökçe Barajıdır. İkinci kaynak ise Altınova-Karamürsel kesiminde
Yalakdere üzerinde inşa edilebilecek Ayazma Barajıdır. Gökçe Barajı daha ekonomik
bulunduğundan öncelikle yapılması uygun görülmüştür. Ayazma Barajı ise Gökçe
Barajı’nın ihtiyaçları karşılayamaz duruma geldiğinde (25–30) yıl sonra devreye girmek
üzere geleceğe bırakılmıştır.
Gökçe Barajı Karakteristikleri
Bitiş Yılı
:1989
Özel Hali
:İçme suyu tesisleri işletmede
İli
:Yalova
İlçesi
:Termal
Akarsuyu
:Gökçedere (Sellimandıra Dere)
Dolgu Tipi
:Kaya
Temelden Yüksekliği
:62.00 m.
Kret uzunluğu
:747.06 m.
Gövde hacmi
:1330 x 103 m3
Rezervuar Hacmi
:25500 x 103 m3
Rezervuar Alanı
:13280 x 102 m3
Rezervuar Uzunluğu
:2000 m
Amacı
:İçmesuyu+sulama
Drenaj Alanı
:86.50 km2
Dolusavak Kapasitesi
:496 m3/ s.
Sulama Alanı
:600 ha
İçmesuyu Kapasitesi
:37 hm3/yıl
İdare
:DSİ
Armutlu Göleti Karakteristikleri
Bitiş Yılı
:1999
Özel Hali
:İçme suyu tesisleri işletmede
İli
:Yalova
İlçesi
:Armutlu
Akarsuyu
:Kaledere
Dolgu Tipi
:Kaya
Temelden Yüksekliği
:27.00 m.
Kret uzunluğu
:99.00 m.
Gövde hacmi
:73 x 103 m3
Rezervuar Hacmi
:480 x 103 m3
Rezervuar Alanı
:550 x 102 m3
Amacı
:İçmesuyu
Drenaj Alanı
:17.80 km2
İsale Kapasitesi
: 70 lt/sn
Arıtma Kapasitesi
: 70 lt/ s / 6048 m3 / gün
Dolusavak Kapasitesi
: 85 m3 / s
İdare
: İller Bankası
46
Armutlu’nun içme suyu ihtiyacı için İller Bankası tarafından Hamam Deresi’nin üzerinde
de gölet inşası bitirilmiştir. Ayrıca Kocaeli İli ile sınır oluşturan Yalakdere üzerinde
Yalova-Karamürsel sahil şeridinin mutasavver içme suyu ihtiyacının karşılanması
Altınova ve Karamürsel İlçeleri güneyinde yer alan köylerin sulama suyu üst kotlarda
sağlamak üzere Yalakdere havzasında İhsaniye, Avcıdere, Karadere ve Kınalı Barajları
etüdü devam etmektedir. Gökçe barajının yıllık ortalama suyu 60,68 hm3’tür. Bu değer
22,24lt / sn/ km2’lik verime, 1.92 m3 / s debiye ve 701,5 mm’lik akışa eşdeğerdir.
Mevcut durumda Gökçe barajından yılda 38 hm3 su çekilmekte olup yıllık ortalama suyu
60,68 hm3 olan Sellimandıra deresinin % 65 oranında regüle etmektedir. Görüleceği gibi
kullanılmayan su miktarı yaklaşık 29 hm3’ tür. Bunun yanında Sellimandıra deresinin 1
km doğusunda yer alan Safran Derenin yıllık ortalama akımı ise 32 hm3’tür. Bu iki su
potansiyelden istifade amacıyla Gökçe Barajı mansabında ve Sellimandıra deresi
üzerinde Harmankaya mevkiinde ikinci bir barajın projelendirilmesi planlanmıştır.
Böylece Sellimandıra deresinin kullanılmayan suları ile Safran derenin mevcut su
potansiyeli bir derivasyon tesisi yardımı ile mevcut Gökçe Barajı gölüne çevrilerek
değerlendirilecektir.
Harmankaya barajı yeri ise Gökçe barajının 5 km menbasındadır. Baraj yerinde talveg
kotu 192 m, kret kot 272 m’de baraj yüksekliği 80 m’dir. Baraj yağış alanı 48,2 km2,
depolama hacmi 22,80 hm3’tür. Baraj yerindeki tahmin ortalama akım ise 33,8 hm3’tür.
Bu amaçla Gökçe barajının mansabına 1996 yılında 2–125 no.lu Sellimandıra-Gökçe
giriş AGİ, açılmış ve gözlemlerine devam etmektedir.
Safrandere’nin Kurtköyün hem üstünde yer alan derivasyon noktasındaki yağış alanı 50
km2 ve yıllık ortalama su miktarı 32,3 hm3 olup, bu suyun %70’i olan 23 hm3’ü Gökçe
barajına derive edilebilecektir. Böylece önerilen tesisler yardımı ile Sellimandıra ve
Safranderenin hidrolojik potansiyelleri optimum bir şekilde değerlendirilmiş olunacaktır.
Madencilik faaliyetleri için kısıtlayıcı nitelikte diğer bir faktör ise içme suyu temini yapılan
barajların koruma alanlarıdır. Çalışma alanı kapsamında işletme halinde bulunan Gökçe
Barajı ile planlama aşamasında olan Karadere Barajı, Kınalı Barajı, İznik Gölü, Gökçe
Barajı Kurtdere I (Sarısu) Derivasyonu, Gökçe Barajı Kurtdere II (Odaiçi) Derivasyonu
koruma alanlarıyla ilgili olarak Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğince (SKKY) kısıtlamalar
bulunmaktadır.
DSİ 1. Bölge Müdürlüğü’nün konuyla ilgili görüşünün 3. maddesinde de belirtildiği üzere;
SKKY (Madde 16, 17, 18, 19, 20) göre mutlak, kısa ve orta mesafeli koruma alanlarında
madencilik faaliyetlerine izin verilmemektedir. Yine içme suyu rezervuarları koruma
havzası içerisindeki derelerde kum-çakıl ocaklarına izin verilmemektedir.
Bu alanlara ek olarak DSİ görüşünün 4. maddesinde; Çalı Dere Memba (Esenköy),
Delmece Dere (Delmece Yaylası), Karpuz Dere (Erikli Yaylası) alanlarıyla ilgili
kısıtlamalar getirilmiştir. İlgili madde kurum görüşünden aynen alındığı şekli aşağıda
aktarılmıştır.
47
Henüz içme suyu temini amacıyla herhangi bir proje geliştirilmeyen, ancak içmesuyu
kaynağı olarak gelecekte kullanılabilecek potansiyele sahip su kaynaklarının
korunmasına yönelik Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Madde.11 (g) bendinde bazı
koruma tedbirlerine yer verilmektedir.
Bu çerçevede Bölge Müdürlüğümüz tarafından etüt veya planlama programına
alınmamış ancak gelecekte ihtiyaçlar çerçevesinde değerlendirilebilecek yüzeysel su
kaynakları ve hidrolojik havzaları ekli haritada işaretlenmiştir. Bu havzalarda madencilik
faaliyetlerinin sınırlandırılması su kaynaklarının korunması açısından önem taşımaktadır.
4.6.4. Sulama Alanları – Su Toplama Alanları
Çalışma alanı olan Yalova İl sınırları dahilinde 1’i işletmede 7 ‘si planlama aşamasında
olmak üzere toplam 8 adet sulama projesi kapsamında saha bulunmaktadır. İşletme
aşamasında olan Ortaburun Göleti sulama alanı yaklaşık 140 hektarlık bir alanı
kaplamaktadır. Planlama aşamasında olan sulama alanları ise; Karadere Barajı Sulama
Alanı, Kınalı Barajı sulama alanı, Altınova-Kaytazdere Göleti sulama alanı, ArmutluSarpdere Göleti sulama alanı, Armutlu-Yumrudere Göleti sulama alanı, ÇiftlikköyÇukurköy Göleti sulama alanı, Çınarcık-Karacayaka Göleti sulama alanıdır. Konuyla ilgili
olarak DSİ 1. Bölge Müdürlüğü görüşündeki 6. maddesinde sulama alanları içerisinde
madencilik faaliyetlerine izin verilmediği belirtilmektedir.
İl sınırları kapsamında bulunan göletlerinin su toplama havzaları da madencilik
faaliyetlerinin kısıtlanması açısından büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda 1’i
mevcut olmak üzere toplam 8 adet su toplama havzası bulunmaktadır. Bunlar; Derebaşı
Göleti su toplama havzası, Domuzdere Göleti su toplama havzası, Çukurca Göleti su
toplama havzası, Akdere Göleti su toplama havzası, Laledere su toplama havzası,
Karpuzdere su toplama havzası, Delmece Deresi su toplama havzası ve Çalı Deresi su
toplama havzasıdır.
DSİ Genel Müdürlüğü, 1. Bölge Müdürlüğü görüşünün 7. maddesinde Ayrıca İl Özel
İdaresi (mülga Köy Hizmetleri Bölge Müdürlüğü) tarafından geliştirilen gölet ve sulama
alanları için de yukarıda belirtilen sınırlanmaların getirilmesi konusu, Yalova İl Özel
İdaresi tarafından değerlendirilmesi gerektiği belirtilmektedir. DSİ ve Özel İdare
tarafından gerçekleştirilmiş ve yapımı planlanan tüm baraj, gölet, sulama vb. proje ve
tesisler temin edilmiş ve ilgili haritalara aktarılmıştır.
(Harita 17. Hidrografi Haritası)
48
4.7. Jeolojik Yapı
Çalışma alanının jeolojik yapısıyla ilgili bilgiler; Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın
19.08.2008 tarihli ve 10337 sayılı genelgesinde belirtilen format 1’e göre hazırlanan
“Yalova İl Sınırları Kapsamında 1/25000 Ölçekli Çevre Düzeni Planına Dayalı Arazi
Kullanımına Esas Jeolojik Etüt Raporundan” alınmıştır. Söz konusu rapor Yalova İl Afet
ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı tarafından 01.07.2011 tarihinde onaylanmıştır.
4.7.1. Genel Jeoloji
İnceleme alanında Paleozoyik’ten günümüze kadar değişik zamanları temsil eden çeşitli
kaya türleri yüzeylenmektedir. Prekambriyem-Alt Paleozoyik yaşlı olduğu düşünülen
Pamukova Metamorfitleri bölgenin temelini oluşturur. Alt Triyas yaşkı Taşköprü
formasyonu, Üst Kretase yaşlı Bakacak Formasyonu, Üst Paleosen-Orta Eosen yaşlı
İncebel formasyonu, Eosen yaşlı Sarısu formasyonu temeli örten Sedimanter ve
volkano-sedimanter birimlerdir. Eosen döneminde Fıstıklı Granitoyidi bölgeye
yerleşmiştir. Daha üstte ise Sarmasiyen yaşlı Kılıç formasyonu, Üst Miyosen-Alt
Pliyosen yaşlı Yalakdere formasyonu ve Pleyistosen yaşlı denizel seki çökelleri ile
güncel alüvyonlar yer alır.
Bölgede bir çok araştırmacı çalışmıştır. Bu çalışmada, Akartuna (1968), Erendil vd.,
(1991), Skınç ve Bargu ve Sakınç (1990), Göncüoğlu vd., (1992) ve Seymen (1995)’in
görüş ve değerlendirmeleri esas alınmıştır. Kuvaterner çökelleri arazi kullanım
planlarındaki zemin nitelikleri bakımından ortaya çıkan önemi nedeniyle, ilk kez bu
çalışma kapsamında, çökel ortamlarına göre ayırtlanmıştır.
Pamukova Metamorfikleri
Armutlu yarımadasını oluşturan kayalardan, diğer istiflere göre yüksek dereceli
metamorfizma gösterenler Pamukova Metamorfikleri adı altında toplanmıştır. Bu birim
Pamukova kuzeyindeki yamaçlarda, Geyve boğazının doğu ve batı yamaçlarında,
Gölcük güneyinde de Başkiraz Dere vadisi boyunca görülür. Yüksek dereceli
metamorfizma göstermesi ve granitik Plüton ve dayklarla kesilmesi yüzünden
yarımadanın en yaşlı kaya birimi olarak ele alınmıştır. Bu istifin en altı yaklaşık 200 m
kalınlıkta beyaz ve açık sarı renkli, orta tabakalı kuvarsitlerden oluşur.
Metakuvarsitlerden oluşan bu birim oldukça tekdüzedir ve bölgenin başka yerlerinde
görülmez. Kalın tabakalı ve aşırı yeniden kristallenmeye uğramış olan mermerlerde fosil
izine doğal olarak rastlanmamıştır. Yanal sürekliliği olan bu mermer düzeyinin üzerinde
yaklaşık 500 m kalınlıkta amfibolit fasiyesinde metamorfizma gösteren, volkanik ve
piroklastik kayalardan oluşan bir birim yer alır. Yer yer belirsiz de olsa tabakalanmalı
olan bu birim, kimi yerde belirgin şistozite gösterir. Birimin temel litolojisi olan amfibolitler
yeşil, gri-yeşil yada çok koyu yeşil renkli homojen kütleler halinde bulunur. Amfibolit
düzeyinin üzerinde bazen pembemsi granit çakılları içeren bir konglomera ile uyumsuz
olarak metakırıntılı bir birim yer alır.
49
Genellikle metagrovak, kuvarsit ve sleytten oluşan birim aşırı ölçüde deformasyona
uğramış ve genel olarak milonitik bir yapı kazanmıştır. Konglomera düzeyleri milonitik
dokulu, kuvars ve plajioklastan oluşan hamur içinde deforme granitik çakıllar taşır.
İznik Metamorfikleri
Yarımadanın orta kesiminde, yaklaşık GB-KD doğrultuda, Sapanca’dan İznik’e kadar
uzanan bir kuşak boyunca yer alan düşük dereceli metamorfik kayalar “İznik
Metamorfikleri” adı altında tanımlanmıştır. Birimin alt yarısı “Şist Mermer birimi” üst yarısı
ise “Ofiyolitli Şistler” olarak adlandırılmıştır.
Şist – Mermer Birimi
İznik Metamorfikleri kuşağının kuzeyinde yaygın olarak yüzeyleyen şist – mermer birimi
kaba kırıntılı, dolomit, felsik tüf ve piroklastit, kuvars porfir ve metabazik kayalar
içermektedir. Çalışma alanında şist-mermer biriminin yaşına ilişkin bir bulguya
rastlanamamıştır. Gerek metakırıntılılar içinde bant ve mercek konumunda yer alan
gerekse birimin en üst bölümünü oluşturan karbonatlarda fosil izine rastlanmış olmasına
karşın bu kayalardaki yoğun rekristalizasyon nedeniyle yaş alınamamıştır.
Ofiyolitli Şistler
Bu birim çökel ve volkanik kayalar içinde çeşitli boyutlarda mercek ya da blok konumlu
ofiyolit ve karbonat yüzeylemeleri içeren metamorfik olistostromal bir birimden
oluşmaktadır. Ofiyolitli Şist biriminin en yaygın kaya türleri kumtaşları, kiltaşları,
konglomeralar ve volkanikvolkanosedimanter kayalardır.
Kırıntılı kayalar genellikle türbiditik özellik sunmakta ve çakıl boyutundan dağ boyutuna
değişen çörtlü kireçtaşı, serpantin, peridotit, amfibolit, felsik volkanit ve mermer blokları
içermektedir. Ofiyolitli şist biriminin en üst bölümünde yer yer alacalı şistlerle geçişli yer
yer uyumsuz olarak gözlenen metavolkanik birim yer alır.
Fıstıklı Graniti
Başlıca granit, granodiyorit ve monzogranitle temsil edilen plüton, Erendil ve diğ. (1991),
Köprübaşı ve diğ. (2000) tarafından Fıstıklı granodiyoriti olarak adlandırılmıştır. Fıstıklı
köyü civarında görülen, genellikle parlak gri renkli ve Armutlu yarımadasını etkileyen
deformasyon süreçlerinden etkilenmiş kayaçlardır. Fıstıklı Graniti, yarımadanın batı
ucunda Fıstıklı köyü çavresinde ve kuzeyde Katırlı civarında yüzeylenen iki ana kütleden
oluşur. Kumla-Armutlu ve Armutlu-Çınarcık yolları bu iki kütleyi keser. Fıstıklı köyü
yakınında, deniz kıyısını oluşturan dik yarlar granitik kayaların iyi yüzeylendiği yerlerdir.
Fıstıklı Graniti genel olarak gri renkli, kimi yerlerde açık sarı renkli arenalaşmış, orta
taneli, sert ve masif yapılı sokulum kayalardır. İnce kesitlerde orta taneli, holokristalen,
genellikle granüler, hipidiyomorf, nadiren porfiritik dokulu, bol piritli granodiyorit bileşimli
kayalar olarak izlenirler. Fıstıklı çevresinden alınan birkaç örnek kuvars-diyorit bileşimli
olarak tanımlanmışlardır. Fıstıklı graniti, Armutlu yarımadasında önemli bir yer tutan
Eosen volkanitleriyle (Sarısu) yakın ilişkilidir. Fıstıklı kuzeyinde, Sarısu volkanitlerine ait
birimler, granitik kayaları epiklastik nitelikli konglomeralarla örter durumdadır. Buna
karşılık Eski Büyük Kumla köyünün kuzeyindeki yüzeylenmede ise Fıstıklı Graniti bol
piritli, açık gri renkli, granodiyorit bileşimli bir kütle olarak Sarısu volkanitlerini
kesmektedir. Bu yapısal konumu itibariyle Fıstıklı Graniti, Sarısu volkanitleriyle birlikte
gelişmiş bir magmatik olayalar zinciri içerisinde düşünülmektedir.
50
Sarısu volkanitlerinin, litolojik çeşitliliği ve petrografik özellikleri nedeniyle bir volkanik
kaya ilintisi olduğu düşünüldüğünde, bu yay volkanizmasıyla eş zamanlı sokulum
kayaları da Fıstıklı granitleriyle temsil edilmektedir. Yılmaz ve diğ. (1995) tarafından
granitoyidin sokulum yaşı saha gözlemlerine dayandırılarak Orta Eosen olarak
verilmiştir.
İncebel Formasyonu
Bu formasyon Karamürsel’in güneyinde bir yayılım gösterir. Metamorfik birimlerin
üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Karamürsel güneyinde İncebel köyü civarında,
kuzeybatıya eğimli kalın bir istif (3000 m) oluşturur. İncebel formasyonu üzerlediği
formasyonların çakıllarından oluşan ve aşındırdığı litolojilerin rengine göre mor, gri ya da
sarı renkli taban konglomerasıyla başlar. Genellikle tekdüze bir şekilde kumtaşı,
çamurtaşı, marn ve konglomera ardalanmasından oluşan filiş niteliğindeki istif üst
bölümlerde yer yer volkanik düzeyleri içerir. Volkanik düzeyler açık renkli tüf ve daha az
oranda da andezitik aglomera niteliğindedir. Bu düzeylerin varlığından dolayı da üstteki
Sarısu formasyonuyla geçişli olarak yorumlanmıştır.
Bakacak Formasyonu
Kampanien-Maastrihtien yaşlı Bakacak Formasyonu yaşlı kayaçlar üzerinde denizel
aşma ile çökelmiştir. Tabanda çakıltaşı-türbiditik kumtaşı, ancak tavan bölümünde ise
marn-çamurtaşı ile resmedilen bu birim bir olistostromal karakteristik verir.
Sarısu Volkanitleri
Armutlu Yarımadası’nın orta kesiminde yaygınca görülen andezitik lav ve
aglomeralardan oluşan volkanik istifler Sarısu volkanitleri olarak adlanmıştır. Sarısu
volkanitleri en yaygın olarak Sarısu köyü çevresinde, yarımadayı kuzeydoğu güneybatı
yönünde yaklaşık ikiye bölen bir şerit halinde yüzeyler. Yarımadanın batısında dağınık
yüzeylenmeler halinde de görülürler. Fazla altere olmamış masif volkanik kayaların
yüzeylediği Sarısu köyü çevresi, istifin niteliği hakkında genel bir fikir verebilecek
kesimdir. Formasyonun tüm özelliklerini yansıtan tip yer önermek oldukça zordur. İstif
volkanizmanın gelişme sürecine bağlı olarak değişik yerlerde değişik litolojilerin
sıralanmasından oluşur.
Sarısu formasyonu metamorfik kayalar üzerinde genellikle 5-10 m kalınlıkta bir çökel
düzeyi ile başlar. Bu düzey konglomera, çamurtaşı, kumtaşı ve kireçtaşı gibi litolojilerden
oluşur. Konglomeralar köşeli kuvars klastlarından oluşur ve tane desteklidir.
Çamurtaşları kuvars taneli, kalkerli çamurtaşı niteliğindedir. Kireçtaşları ise litoklastik ve
biyoklastik, nümmilitli, kuvars taneli istiftaşı türündedir. Bu çökel, taban istifinin
üzerindeki yaklaşık 1000 m lik kesim, genellikle piroklastik ve epiklastik kayalardan
oluşur. Piroklastik düzeyler normal, ters ya da simetrik derecelenmeli, ince ya da kaba
taneli tüf ve lapilli içinde çeşitli boyutta andezitik tüf ve kaya parçalarından oluşur.
Piroklastik akıntı çökelleri genellikle simetrik derecelenmeli ya da derecelenmesiz kötü
boylanmış lahar çökelleriyle ardalanır. İstifin kimi düzeyleri ise iri andezit bloklu ve çakıllı,
olasılıkla plaj konglomerası niteliğindeki epiklastik çökeller içerir. Bu istif içinde lav
akıntıları, üst bölümlerde ve ortalama 5m kalınlıkta düzeyler halinde piroklastik kayalarla
ardalanır. Lav akıntıları, plajiyoklaz (An 15-55) piroksen (ojit) ve hornblend fenokristalli
andezitik volkanik kayalardan oluşur. Tüfler ise camsı bir hamur içinde plajiyoklaz, cam
fluidal dokulu volkanik kaya parçaları içerir.
51
Tüflerin yanında sulu piroklastik akıntılarla oluşmuş normal ya da simetrik derecelenmeli
lahar çökelleri piroklastik akıntı yüzeylerini kazıyarak çok düzensiz uyumsuzluk
düzlemleri oluştururlar. Bütün bu istif, özellikle üst düzeylerinde gözlenen, bazalt
dayklarıyla kesilir. Bazaltlar ojit ve plajiyoklaz bileşenli ve andezitlerden çok daha
tazedir. Sarısu köyü çevresinde gözlenen masif lav akıntılar bu volkanosedimanter kısım
üzerinde oldukça kalın bir lav örtüsü oluşturur. Bu kesim yeşil renkli ve sert, andezitik tüf,
zeolitli andezit ve tüflerden oluşur (Erendil ve diğ, 1991). Birimin yaşı Eosen’dir.
Kılınç Formasyonu
Yalova İli ile güney kesimlerinde, Çiflikköy, Kazımiye, Kılıç Köyleri arasında yüzeyler.
Birim sarı, kahverengimsi-gri, yer yer koyu mavi renkli, laminalı, ince tabakalı, orta sıkı
tutturulmuş kiltaşı, silttaşı, marn ile mercek ve bant şeklinde kumtaşı ve çamurtaşından
oluşur. Üst seviyelere doğru marnlar arasında killi kireçtaşlarına rastlanır. Yeşil, beyaz
veya kahverenkli kiltaşı ve marnlar beyaz kum ve ince-orta kalınlıkta, açık renkli
kireçtaşları ile çökelmiştir. Kılıç formasyonu üzerinde yaygın olarak 1-6 m kalınlığında bir
ayrışama seviyesi izlenir. Kil niteliğinde olan bu seviyede çamur akması, krip şeklinde
kütle hareketleri gözlenir.
Kılıç formasyonu kendinden daha yaşlı birimler üzerine uyumsuz olarak gelir. Miyosen
istifi Triyas birimleri üzerinde bariz bir açısal diskordansla oturur. İstifin altında birkaç
metrelik bir taban çakıltaşı vardır. Yuvarlak taneli, tane destekli, yer yer çapraz
tabakalanma gösteren zayıf tutturulmuş bu birim alttaki birimlerden çakıllar içermektedir.
Üste doğru tane boyu hızla incelir ve istif önce kumtaşlarına daha sonra da çamurtaşı,
marn ve kiltaşlarına geçer. Bu birimin killi seviyeleri yoğun yüzeysel ayrışmaya uğramış,
killeri şişerek akmış ya da kötü arazi topografyası gelişimine neden olmuştur. Birim,
Sarmasiyen yaşındadır (Akartuna, 1968).
Aslanbey Formasyonu
Pliyosen çökelleri özellikle yarımadanın kuzey sınırları boyunca, daha yaşlı
formasyonların faylı sınırlarına dayalı olarak gözlenir. Pliyosen çökelleri genellikle
kumtaşı, kötü tabakalanmalı konglomera, çamurtaşı ve marn ardalanmasından oluşur.
İstif içinde çeşitli düzeylerde beyaz renkli tüf düzeylerine rastlanır. Sarı yada beyaz renkli
olan bu çökeller yumuşak morfolojili yüzeylemeler sunar.
Aslanbey formasyonu yarımadanın şekillenmesinde önemli rol oynayan Kuzey Anadolu
Fayı’na bağlı hareketlerden etkilenmiştir. Formasyon Alt Tersiyer öncesi formasyonlarla
genellikle tektonik dokanaklıdır. Kuzey yamaçlarda yaklaşık doğu-batı uzanımlı faylarla
kesilen Ponsiyen-Pliyosen çökelleri içinde eğim-doğrultu değişimleri açıkça gözlenebilir.
Kuvaterner Çökelleri
Altınova-Yalova- Çınarcık kıyı şeridi ve vadi tabanlarında yaygın olan kuvaterner
çökelleri, on üç alt birime ayrılmıştır. Bunlardan Holosen yaşlı olanların ayrımında
çökelme ortamı özellikleri esas alınmış, haritalama ise birimlerin jeomorfolojik
konumlarına göre gerçekleştirilmiştir. Kuvaterner birimlerin denizel seki çökelleri ile kıyı
ve akarsu ortamlarında çökelmiş çökel topluluklarından oluşmaktadır.
52
Denizel seki çökelleri Altınova-Yalova arasında kıyı gerisindeki düzlükler arkasında,
temel kayalardan oluşan yamaç eteklerinde, dağınık halde küçük yüzlekler şeklinde
izlenir. Denizel çökellerden oluşan seki dolguları morfolojik olarak 3-5 m ve 8-70 m
kotlarında basamaklar meydana getirilmiştir (Erinç, 1956). Üst kotlarda yer alan seki
çökelleri Altınova formasyonu olarak tanımlanmıştır (Sakınç ve Bargu, 1989).
Araştırmada, bölgede birbirinden farklı yaşlarda iki seki çökel topluluğu belirlenmiş
olması nedeniyle karışıklılığa yol açmamak amacıyla bu adlama kullanılmamış, bunlar
üst seki çökelleri (QDs1) olarak tanımlanmıştır. Üst seki çökelleri, Karamürsel-Yalova
karayolunun Kaytezdere-Altınova bölümünde, Hersek Deltası ve Taşköprü Köyü
kuzeyindeki Laledere Deltası’nda izlenir. Bunlar sarı, boz renklerde tabakalı, çoğu
düzeyleri bol fosilli, gevşek çimentolu kum, killi kum ve siltten oluşmaktadır. Temele
yakın en alt seviyeler sıkı çimentolanmış volkanik kaya ve kireçtaşı çakılları kapsayan
taban Çakıltaşı ile başlar. Üste doğru gevşek tutturulmuş kumtaşlarına, daha üst
seviyelerde ise siltli kum ve marnlara geçer (Sakınç ve Bargu, 1989). Üst seki çökelleri
kendinden daha yaşlı birimler üzerine transgresif ve açısal uyumsuzlukla gelmektedir.
Üzerinde ise alüvyon çökelleri yer almaktadır. Tireniyen fosilleri içeren bu çökeller Üst
Pleyistosen yaşındadır (Sakınç ve Bargu, 1989). 3-5 m kotlarında yer alan alt seki
çökelleri Taşköprü-Yalova arasında Hersek ve Laledere deltaları derisindeki basamaklar
ile kıyıdan ortalama 1 km içerideki yamaç önlerinde yüzeylenmektedir. Akarsu
ağızlarında ise vadi tabanlarında izlenir.
Tabanda kumtaşı-çakıltaşı (yalıtaşı) ile başlayan bu çökeller üste doğru kumtaşı ve
silttaşına geçer. Transgresif istifler niteliğindedir. Sekiler dışında kalan Holosen birimleri
kıyıda deniz, deniz/akarsu, karada ise akarsu ortamında depolanmış, tutturulmamış
çökellerden oluşur. Daha yaşlı kaya toplulukları üzerinde uyumsuz olarak bulunan bu
çökeller yanal ve düşey yönde birbirine geçişlidir. Denizel kökenli birimler kıyı boyunca
plaj (kumsal) (QDp), kıyı kordonu (QDo), kıyı düzlüğü (QDk) ve bataklık (QDb)
çökellerden oluşmaktadır. Yalova-Altınova arasında sahil boyunca kumsal bandının
genişliği birkaç metre ile 100 m arasında değişmektedir. En yaygın olduğu alanlar ise
delte kıyılarıdır. Bataklık çökelleri güncel ve eski olmak üzere ikiye ayrılır. Güncel
bataklıklar Hersek ve Laledere deltalarındaki lagün gölleri çevresi ile diğer akarsu
ağızlarında izlenir. Eski bataklıklar ise özellikle Yalova şehri yakınındaki vadi içlerinde
denizden birkaç kilometre içerilerde yer alırlar.
Eski bataklık çökelleri Holosen başlarında Marmara Denizi su seviyesinin daha yüksek
olduğu dönemde, vadi içlerindeki haliçlerde çökelmiştir. Öte yandan Marmara Denizi’nin
kıyı akıntılarına (longshore currents) bağlı olarak gelişmiş kıyı kordonlarının önünü
kapattığı Hersek Gölü ise bugün lagün lagün çökellerinin depolandığı tek alandır. Akarsu
çökelleri kanal (QAk) ve taşkın ovası alanı (QAt) olmak üzere iki grup altında
toplanmıştır. Kanal depoları vadi içlerine örgü akarsu, deltalarda ise menderes
çökellerinden oluşur. Taşkın çökelleri delta ve kıyı düzlükleri yüzeyinde yaygındır.
Akarsu çökelleri kapsamındaki leve (doğal set) çökelleri (QA1) sadece Yalova İl merkezi
batısında, Selimandıra Deresinin denize döküldüğü yerde bugünkü bataklık alan içinde
çok küçük bir alanda yüzeylenir.
(Harita 18. Jeolojik Yapı Haritası)
53
4.7.2. Yapısal Jeoloji
Araştırma alanının da içerisinde bulunduğu Armutlu Yarımadası, Anadolu’nun
paleotektonik ve neotektonik dönemdeki yapısal evrimi açısından önemli bir bölgede yer
almaktadır. Bölge paleotektonik açıdan Rodop-Pontid kuşağı (İstanbul Zonu) ile Sakarya
kıtası arasındaki Kenet kuşağında bulunur. Bu iki zon Eosen- Erken Oligosen’de İntraPontid Okyanusu’nun kapanması sonucu oluşan kenet boyunca bir araya gelmiştir
(Şengör ve Yılmaz, 1981; Okay ve Görür, 1995; Yılmaz vd., 1995).
Yalova çevresinde yüzeylenen paleotektonik dönem kaya toplulukları İstanbul Zonu
içerisinde yer alan birimlerdir. Bölgesel neotektonik evrim Anadolu’nun neotektoniği ile
uyumlu olup Orta-Alt Miyosen’de başlar (Şengör, 1980; Şengör ve Yılmaz , 1981;
Şengör vd., 1985; Görür vd., 1995; Emre vd., 1998). Bölgenin günümüz jeolojisi
neotektonik dönemde şekillenmiştir. Miyosen ve Kuvaterner yaşlı birimler neotektonik
dönem çökellerini oluştururlar. Yalova çevresindeki neotektonik dönem yapıları değişik
doğrultudaki fay ve kıvrımlardan oluşur. Bölgenin en önemli yapısal unsuru olan Kuzey
Anadolu Fayı (KAF) günümüz tektoniğini denetlemektedir.
Bu fay Armutlu Yarımadası’nda kuzey ve güney olmak üzere iki kola ayrılır. Kuzey kol
İzmit-Adapazarı koridorunu izleyerek Marmara Denizi’ne doğru uzanır. Yalova
çevresinde, kabaca D-B doğrultusunda Marmara Denizi çukurlarını izleyerek batıya
doğru devam eder. Diğer kolu ise Geyve-Gemlik hattı boyunca Armutlu Yarımadası
yükselimini güneyden sınırlandırır. Yalova yöresinde neotektonik döneme ilişkin diğer
faylar KB-GD VE KD-GB doğrultusundadır. Bunlar genelde inaktiftir. Hersek ve Laledere
Deltalarında izlenen aktif faylar KAF Zonu içerisinde yer almaktadır. Bölgenin aktif
fayları, izleyen bölümlerde ayrıntılı tartışılmıştır. Neotektonik dönem yapılarında olan
kıvrım ve bindirmeler Miyo-Pliyosen yaşlı birimler içerisinde izlenir. Kıvrımların
doğrultusu genelde D-B’dır.
4.7.3. Doğal Afet Durumunun Değerlendirilmesi
Türkiye’nin en önemli aktif fayı olan Kuzey Anadolu Fay Zonu, çalışma alanı içerisinde
yer almaktadır. Bu fay zonu Dokurcun yöresinde iki ana kola ayrılmaktadır. Güney kol
Dokurcun- Geyve-İznik hattını izleyerek Gemlik Körfezi’nde Marmara denizine
ulaşmaktadır. Buradan batıya doğru Marmara Denizi güneyini morfolojik olarak
sınırlandıran güney kol Bandırma’ya kadar izlenmektedir. Kuzey kol ise DokurcunKarapürçek-Sapanca Gölü üzerinden batıya doğru devam ederek İzmit Körfezi’nde
Marmara Denizi’ne ulaşmaktadır. Hersek Deltası doğusunda kalan kesiminde bu koldaki
faylar morfolojik olarak İzmit Körfezi’nin güney kıyılarını sınırlandırmaktadır.
İnceleme alanı Bakanlar Kurulunun 18 Nisan 1996 tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile
yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri haritasına göre 1. derece deprem bölgesinde
yer almaktadır. İnceleme alanında yapılan gözlemlerde çökme-tasman, karstlaşma,
tsunami, tıbbi jeoloji vb. doğal afet tehlikeleri gözlenmemiştir. Ancak yapılacak olan üst
ölçekli jeolojik-jeoteknik etüt raporlarında bu durum detaylı çalışılarak tekrar
değerlendirilmelidir.
(Harita 19. Deprem Bölgeleri Haritası )
54
4.8. Yer Altı Kaynakları
MTA kaynaklarına göre ülkemizin alan olarak bu en küçük ilinde önemli herhangi bir
maden yatağı bulunmamaktadır. Ancak, Kuzey Anadolu Fay Zonunun Marmara
Denizine ulaştığı noktada yer alan Yalova ilinde 2 adet sıcak su kaynağı tespit edilmiştir.
Bunlar Termal Kaplıcası ile Armutlu Kaplıcasıdır.
Armutlu ilçesi Fıstıklı köyü kuzeyinde Tazdağı civarı ile Çalıdere içerisinde metamorfik
kayaçlar içerisinde pirotin, pirit, kalkopirit cevherleşmeleri ile yörede dağınık durumda
cüruf parçaları yer almaktadır. Ayrıca Çınarçık-Katırlıçiftliği mevkiinde de bakır
oluşumları tespit edilmiştir.
Kurşun, çinko, bakır, barit cevherleşmelerinin belirlendiği alanlarda araştırmalar
sürdürülmektedir. Ayrıca il sınırları içerisindeki bilinen önemli endüstriyel hammadde
kaynağı ise il güneyinde Elmalık Köyü civarında Torluk ve Dikimce mevkilerindeki kuvars
kumu oluşumlarıdır. Bu kumtaşları Eosen yaşlı kireçtaşları altında yer almaktadır.
İlde metalik madenler grubu dahilinde herhangi bir işletme bulunmamaktadır. Armutlu
İlçesi Fıstıklı Köyü kuzeyinde Tazdağı civarı ile Çalıdere içerisinde metamorfik kayalar
içerisinde pirotin, pirit, kalkopirit cevherleşmeleri ile yörede dağınık durumda cüruf
parçaları yer almaktadır.
Endüstriyel hammaddeler grubu kapsamında Elmalık Kum Zuhuru olarak; Yalovanın
güneyinde yer alan Elmalık Köyü civarında Torluk mevkinde 1.900.000 ton ve Dikimce
mevkinde 800.000.000 ton olmak üzere 2.700.000 ton kuvars kumu rezervi
bulunmaktadır. Bu kumtaşları Eosen yaşlı kireçtaşları altında yer almaktadır.
Jeotermal Alan Adı
Armutlu
Sıcak Su Doğal Çıkış Adı
Yalova
Armutlu
Sıcaklık ©
49 - 66
49 - 66
Debi (lt/sn)
20
5
-
-
Sıcaklık ©
40
68 - 77
Debi (lt/sn)
2,5
17,5
Potansiyel (MWt)
0,05
2,83
Kaplıcada, kaplıca tesisi,
sera ve konut ısıtılmasında
Kaplıcada, kaplıca tesisi, sera
ve Armutlu’nun ısıtılmasında
Sondaj
Yalova - Termal
Doğal Çıkış
Tablo.21. Yalova İli Kapsamındaki Jeotermal Kaynakları
Potansiyel (MWt)
Kullanım Alanı
Kaynak: MTA Genel Müdürlüğü
55
Yine MTA verilerine göre ilin çalışma konusu dahilindeki maden varlığı 11.843.298 ton
kireçtaşı ve 2.778.000 ton silis kumu olmak üzere toplam 14.621.298 tondur.
Tablo.21. Maden Varlığı, Rezerv ve Tenör Bilgileri
Madenin Adı
Rezerv (ton)
Tenör (%)
Bulunduğu Yer ve Mevkii
Kireçtaşı
8.272.359
İyi
Merkez
Kireçtaşı
155.439
İyi
Altınova
Kireçtaşı
3.415.500
İyi
Çınarcık(Ortaburun/Şenköy)
Silis Kumu
1.900.00
İyi
Torluk
Silis Kumu
118.00
İyi
Çavuş Çiftliği
Silis Kumu
800.000
İyi
Dikimce
TOPLAM
14.621.298
Kaynak: MTA Genel Müdürlüğü Yayınları ve Raporları, 2004.
Çevre Orman İl Müdürlüğü kaynaklarına göre ise; ilde en yaygın madencilik faaliyeti taşkireç-kum ocağı işletmeciliğidir. İl sınırları içerisinde kamu ve özel sektöre ait taş ocakları
bulunmaktadır. İl genelinde taş ocağı faaliyetleri açık işletmecilik yöntemi ile çalışmakta
olup herhangi bir yer altı faaliyeti yapılmadığından ocak sahalarında zemin problemi ve
göçük gibi durumlar söz konusu değildir. Herhangi bir yer altı suyu açığa çıkması
durumu yoktur.
Çalışma alanında; I - II (A) grubunda yer alan ve gayri sıhhi müessese ruhsatı bulunan
toplam 30 adet işletme bulunmaktadır. Bu işletmelerin toplam işletme ruhsat sahalarının
yüzölçümü 722 hektardır. (Harita 20. Yer Altı Kaynakları Haritası)
56
5. DEMOGRAFİK YAPI
5.1. Nüfus Değişimi
Yalova ili DİE genel nüfus sayımı verilerine göre 2000 yılı toplam nüfusu 168.593 kişidir.
Yalova ilinin 2010 yılı nüfusu TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS)
verilerine göre ise 203.741 kişidir. Bu nüfusun 139.388 kişi ile % 68’ini kent nüfusu,
64.353 kişi ile % 32’sini kır nüfusu oluşturmaktadır.
İlin nüfus gelişimi tarihsel süreç içinde değerlendirildiğinde; 1970 yılında 100 olan nüfus
toplam indeksinin 1985 yılında 171, 1990 yılında 256, 2000 yılında 320 ve 2010 yılında
386 olduğu görülmektedir. Tablodan da anlaşılacağı üzere 1990 yılına kadar aritmetik bir
nüfus artış trendi gösteren ilin nüfus gelimi 1990’lı yıllardan itibaren yavaşlayarak düşük
bir artış göstermiştir. Bu durum Yalova’ya göçün yavaşladığını ve nüfus gelişiminin stabil
bir durumda olduğunu göstermektedir.
Tablo.22. Yalova İli Nüfusunun Tarihsel Süreçteki Değişimi
Kent
NÜFUS Kır
Toplam
Kent
İNDEKS Kır
Toplam
1970
1975
1980
1985
1990
2000
2010
24.932
36.717
56.190
74.185
87.032
98.661 139.388
27.797
28.883
33.757
36.388
48.089
69.932
52.729
65.600
89.947 110.573 135.121 168.593 203.741
100
147
225
298
349
396
559
100
104
121
131
173
252
232
100
124
171
210
256
320
386
64.353
Kaynak: TÜİK
İl geneli kentsel nüfusunun tarihsel süreç içindeki gelişimi; kırsal ve toplam nüfusa göre
daha hızlı olduğu görülmektedir. 1970 yılında 100 olan toplam kentsel nüfus indeksinin
1990 yılında 349, 2010 yılında ise 559 olduğu görülmektedir. Tablodan da açıkça
görüldüğü gibi; i,l geneli toplam nüfusu 1970 – 1990 yılları arasında 3,5 kat, 1990 – 2010
yıllar arasında ise 1,6 kat artmıştır. Bu durum ilin toplam nüfusuna ilişkin olarak;
yukarıda da bahsedilen duruma örnektir. İl toplam nüfusunda olduğu gibi kentsel nüfus
gelişim hızı da son 20 yıllık süreçte yavaşlamıştır.
Madencilik faaliyetlerinde talebin ve kapasitenin analizinde ili genelinde nüfusun değişim
hızı önem arz etmektedir. Bu göstergeler il geneli nüfus projeksiyonlarının
şekillenmesinde önemli bir değişken olarak ortaya çıkmaktadır. Kısa, orta ve uzun
vadedeki nüfus tahminleri için belirleyici olan nüfus projeksiyonları; kapasite ve talebin
şekillenmesinde önemli rol oynamaktadır.
57
Grafik.9. Yalova İli Nüfus Değişimi
250.000
Nüfus
200.000
150.000
100.000
50.000
0
1970
1975
1980
1985
1990
2000
2010
Yıllar
Kent
Kır
Toplam
Kaynak: TÜİK
5.2. Nüfusun Dağılımı
TÜİK verilerine göre, 2010 yılı itibariyle Yalova İli nüfus yoğunluğu 241 kişi/km²’dir.
Yalova Merkez İlçesi, bağlı ilçeler içerisinde yüzölçümü bakımından 3. sırada yer
almasına karşın nüfus büyüklüğü ve yoğunluğu açısından diğer ilçelerin büyük farkla
önüne geçmektedir. Bu durum, ilde kentin dinamiklerini oluşturan ekonomik ve sosyal
işlevlerin çoğunun bu alanda gerçekleşmesinden kaynaklanmaktadır.
Aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi nüfus yoğunluğu 710 kişi/km² olan Merkez İlçeyi;
244 kişi/km² ile Altınova, 229 kişi/km² ile Çiftlikköy, 130 kişi/km² ile Çınarcık, 111 kişi/km²
ile Termal ve 33 kişi/km² ile Armutlu İlçesi izlemektedir.
Tablo.23. Yalova İli, İlçeleri 2010 Yılı Nüfusu, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu
İlçe
2010 Yılı Nüfusu
Kent
Merkez
Kır
Toplam
98.347 18.124 116.471
Yüzölçümü
(km2)
Nüfus Yoğunluğu
(kişi/km2)
164
710
23.171
95
244
2.692
7.826
238
33
Çınarcık
11.211 13.277
24.488
188
130
Çiftlikköy
17.520
9.249
26.769
117
229
2.188
2.828
5.016
45
111
139.388 64.353 203.741
847
241
Altınova
4.988 18.183
Armutlu
5.134
Termal
TOPLAM
Kaynak: TÜİK
58
1970’li yılların başında 17.000-18.000 kişilik nüfusuyla kendi halinde bir kasaba
görünümü veren Yalova İl merkezinin 40 yıllık sürecin sonunda 100.000 bandına
yaklaşan bir nüfus yapısıyla orta ölçekli bir kent görünümüne kavuştuğu açıkça
ortadadır.
Bu değişimde rol oynayan en önemli faktör; bölgedeki sanayi yatırımlarının son 50 yıllık
süreçte yüksek artış göstermesi, bölgenin ülke ekonomisi içinde en çok katma değeri
yaratan ekonomik yapıya kavuşmasına bağlı olarak göç olgusunun artmasıdır.
Tablo.24. Yalova İlinde Bulunan İlçelerin Nüfus Gelişimleri
İLÇELER / YILLAR
1970
1975
1980
1985
1990
2000
2010
17.698
27.289
41.823
58.857
65.823
70.118
98.347
7.276
7.509
8.166
8.801
11.314
15.973
18.124
24.974
34.798
49.989
67.658
77.137
86.091 116.471
835
1.026
1.540
2.057
2.176
3.231
4.988
Kır
6.111
6.041
9.455
10.118
13.512
19.570
18.183
Toplam
6.946
7.067
10.995
12.175
15.688
22.801
23.171
Kent
1.845
2.161
2.063
2.176
3.201
4.221
5.134
Kır
2.100
2.209
2.269
2.295
2.815
3.637
2.692
Toplam
3.945
4.370
4.332
4.471
6.016
7.858
7.826
Kent
2.067
2.914
6.364
6.126
7.629
8.953
11.211
Kır
4.674
4.971
5.209
6.355
9.661
12.697
13.277
Toplam
6.741
7.885
11.573
12.481
17.290
21.650
24.488
Kent
1.408
2.008
3.289
3.866
5.750
9.622
17.520
6.103
6.637
6.911
7.103
8.922
15.167
9.249
Toplam
7.511
8.645
10.200
10.969
14.672
24.789
26.769
Kent
1.079
1.319
1.111
1.103
2.453
2.516
2.188
Kır
1.533
1.516
1.747
1.716
1.865
2.888
2.828
Toplam
2.612
2.835
2.858
2.819
4.318
5.404
5.016
24.932
36.717
56.190
74.185
87.032
98.661 139.388
27.797
28.883
33.757
36.388
48.089
69.932
52.729
65.600
89.947 110.573 135.121 168.593 203.741
Kent
Merkez
Kır
Toplam
Kent
Altınova
Armutlu
Çınarcık
Çiftlikköy Kır
Termal
Kent
TOPLAM Kır
Toplam
64.353
Kaynak: TÜİK
İl genelinde kentsel nüfus büyüklüğü açısından merkez ilçeyi 17.520 kişi ile Çiftlikköy
İlçesi, toplam nüfusta ise 26.769 kişi ile yine Çiftlikköy İlçesi takip etmektedir. Yalova
genelinde toplam ve kentsel nüfus büyüklüğü en küçük olan ilçe Termal’dir.
İl geneli yıllık nüfus artış oranlarının son 40 yıllık seyri aşağıdaki tabloda 20 yıllık
süreçlerde incelenmiştir.
59
Tablodan da açıkça görüldüğü gibi, son 20 yıllık süreçteki nüfus artış hızı 1970 – 1990
dönemine göre çok daha yavaş gerçekleşmiş, nüfus gelişimi bu dönemde sabit bir hızla
seyretmiştir. Bu göstergelerin şekillenmesinde daha önce belirtildiği gibi göç olgusunun
yavaşlamış olmasının yanı sıra 1999 yılında meydana gelen Marmara depreminin de
etkisi bulunmaktadır.
Tablo.25. Yalova İli, İlçeleri Nüfus Artış Oranları (Log - %)
Nüfus - 1970 Nüfus - 1990 Nüfus - 2010
Kent
Merkez Kır
Toplam
Kent
Altınova Kır
Toplam
Kent
Armutlu Kır
Toplam
Kent
Çınarcık Kır
Toplam
Kent
Çiftlikköy Kır
Toplam
Kent
Termal
Kır
Toplam
Kent
TOPLAM Kır
Toplam
17.698
7.276
24.974
835
6.111
6.946
1.845
2.100
3.945
2.067
4.674
6.741
1.408
6.103
7.511
1.079
1.533
2.612
24.932
27.797
52.729
65.823
11.314
77.137
2.176
13.512
15.688
3.201
2.815
6.016
7.629
9.661
17.290
5.750
8.922
14.672
2.453
1.865
4.318
87.032
48.089
135.121
98.347
18.124
116.471
4.988
18.183
23.171
5.134
2.692
7.826
11.211
13.277
24.488
17.520
9.249
26.769
2.188
2.828
5.016
139.388
64.353
203.741
1970 - 1990
1990 - 2010
6,57
2,21
5,64
4,79
3,97
4,07
2,75
1,47
2,11
6,53
3,63
4,71
7,04
1,90
3,35
4,11
0,98
2,51
6,25
2,74
4,71
2,01
2,36
2,06
4,15
1,48
1,95
2,36
-0,22
1,32
1,92
1,59
1,74
5,57
0,18
3,01
-0,57
2,08
0,75
2,35
1,46
2,05
Kaynak: TÜİK
5.3. Nüfusun Yapısı
İldeki nüfusun yaş gruplarına dağılımı incelendiğinde; ülke ve bölge ortalamalarında
olduğu gibi genç nüfus dağılımının yüksek, 60 üstü yaş dağılımının düşük olduğu
görülmektedir. Yalova’da nüfusun önemli bir kısmı 0–20 yaş grubu arasındadır. 0–20
yaş grubu arasındaki erkek nüfusu kadın nüfusa göre, 60 ve üzeri yaşlarda ise kadın
nüfus erkek nüfusa göre daha fazladır.
Yalova’da cinsiyete göre toplam nüfusun % 49,9’u (101.662 kişi) erkek, % 50,1’1
(102.079 kişi) ise kadındır. Genç nüfusun fazla oluşu kentte çalışan nüfusun fazla
olduğunun bir göstergesidir.
60
Tablo.26. Nüfusun Yaş Gruplarına Dağılımı
Yaş Grubu
0–4
5–9
10 – 14
15 – 19
20 –24
25 –29
30 – 34
35 – 39
40 – 44
45 – 49
50 – 54
55 – 59
60 – 64
65 - 69
70 – 74
75 – 79
80 – 84
85 - 89
90+
Toplam
Toplam
Erkek
Kadın
13.387
6.885
6.502
13.564
6.954
6.610
15.573
8.085
7.488
15.747
7.987
7.760
15.256
7.803
7.453
16.162
8.193
7.969
16.469
8.142
8.327
16.174
7.970
8.204
14.174
7.075
7.099
14.574
7.181
7.393
12.851
6.539
6.312
11.071
5.475
5.596
8.915
4.301
4.614
6.766
3.223
3.543
5.429
2.599
2.830
4.123
1.902
2.221
2.340
936
1.404
916
349
567
250
63
187
203.741 101.662 102.079
Kaynak: TÜİK
Grafik.10. Yalova İli Yaş Piramidi
90+
80-84
70-74
60-64
50-54
40-44
30-34
20-24
10-14
0-4
-10.000
-5.000
0
Erkek
5.000
10.000
Kadın
Kaynak: TÜİK
İldeki diğer nüfus göstergeleri incelendiğinde; faal nüfusun yüksek bir oran arz ettiği
görülmektedir. Bu durum genç nüfusun yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. İldeki
kadın-erkek nüfus oranı da normal seviyelerde bulunmaktadır.
61
İldeki diğer nüfus göstergelerine bakıldığında; 20-44 yaş grubu nüfusunun diğer yaş
gruplarına oranla yüksek olmasından dolayı bağımlılık oranının 44,09 gibi yüksek
olmayan bir değer olarak çıktığı görülmektedir.
TÜİK verilerine göre Yalova ilinde bulunan yaklaşık 43 bin hane halkının %62’si
kentlerde yaşamaktadır. İl genelinde ortalama hane halkı büyüklüğü 3,8’dir. Armutlu ve
Çınarcık ilçe merkezleri 3,3’lük ortalama hane halkı büyüklüğü ile en düşük, Altınova ilçe
merkezi 4,3’lük ortalama hane halkı büyüklüğü ile en yüksek değere sahiptir.
Tablo.27. Nüfusun Yapısı
Demografik Göstergeler
Oran (%)
Toplam Nüfus
203.741
Erkek Nüfusu
101.662
49,90
Kadın Nüfusu
102.079
50,10
Çocuk Nüfusu
42.524
Açıklama
20,87 0 -14 yaş grubu
Faal Nüfus
141.393
69,40 15 - 64 yaş grubu
Yaşlı Nüfus
19.824
9,73 65 + yaş grubu
Doğurganlık Oranı
7,15 (0 -1) / (15–44) kadın nüfusu x 100
Ana Çocuk Oranı
90,84 (0-14) / (15-44) kadın nüfusu x 100
Cinsiyet Oranı
99,59 Erkek nüfus / kadın nüfus x 100
Bağımlılık Oranı
44,09 (0-14) + (65+) / (15-64) x 100
Kaynak: TÜİK
5.4. Nüfus Projeksiyonları
Yalova il genelinin önümüzdeki dönemde nüfus gelişiminin sağlıklı öngörülebilmesi için 7
farklı yöntemle projeksiyon hesaplamaları yapılmıştır. Nüfus projeksiyon hesaplarında
5’er yıllık trendler dikkate alındığı için, ‘Logaritmik’ yönteme göre Yalova’nın 1995 ve
2005 yılları nüfusları hipotetik olarak hesaplanmış ve projeksiyon hesaplarında 1995 ve
2005 yılı nüfusları da veri olarak kullanılmıştır.
P1995 = P1990 * (a)5
a = ant. [(log (P2000/P1990)) / 10)]
P1995 = 150.932 kişi
P2005 = P2010 / er
r= (LN (P2010/P2000)/10)
P2005 = 185.336 kişi
Yukarıdaki hesaplamadan sonra ilin 1980-2010 yılları arasındaki nüfus gelişimini
incelediğimizde aşağıdaki tabloda belirtilen sonuçlar ortaya çıkmıştır.
62
Tablo.28. Nüfus Artış İndeksi
Toplam
Yıllar
İndeks
Nüfus
1980
89.947
100
5 Yıllık Mutlak
Artış (Kişi)
Yıllık Ortalama
Artış (kişi)
Yıllık Ort. Artış
Hızı (log) ***
1985
110.573
221
20.626
4.125
0,0422
1990
135.121
270
24.548
4.910
0,0409
1995 (*)
150.932
302
15.811
3.162
0,0224
2000
168.593
337
17.661
3.532
0,0224
2005 (**)
185.336
371
16.743
3.349
0,0191
2010
203.741
408
18.405
3.681
0,0191
ORTALAMA
0,0277
Kaynak: TÜİK
(*) 1995 nüfusları 1990 ve 2000 yılları kullanılarak hesaplanmıştır.
(**) 2005 nüfusları 2000 ve 2010 yılları kullanılarak hesaplanmıştır.
(***) r = [ant. ((log Pn/Po) / 5)] -1
1980 yılında indeks 100 olarak kabul edildiğinde, 2010 yılında indeks 233 çıkmaktadır.
1980-2010 yılları arasında logaritmik olarak hesaplanan nüfus artış hızı r= 0,0287’dir.
Tablo.29. Nüfus Projeksiyon Hesapları
YILLAR
X
Nüfus(P)
x2
P*x
Log P
Log P*x
r (Log)
1980
-3
89.947
9
-269.841
4,9540
-14,8620
1985
-2
110.573
4
-221.146
5,0436
-10,0873
0,0422
1990
-1
135.121
1
-135.121
5,1307
-5,1307
0,0409
1995
0
150.932
0
0
5,1788
0,0000
0,0224
2000
1
168.593
1
168.593
5,2268
5,2268
0,0224
2005
2
185.336
4
370.671
5,2680
10,5359
0,0191
2010
3
203.741
9
611.223
5,3091
15,9272
0,0191
Toplam
0
1.044.243
28
524.379
36,1110
1,6100
0,0277
Tablo.30. Nüfus Projeksiyonları
En Küçük Kareler
x
Yıllar
Doğrusal Logaritmik
Bileşik
Faiz
Üssel Artış
Ortalama
Üssel (1)
Üssel (2)
Üssel (3)
Üssel (4)
2015
4
224.089
244.748
233.540
233.979
242.839
210.304
223.435
230.419
2020
5
242.817
279.395
267.697
268.705
289.439
217.079
245.032
258.595
2025
6
261.545
318.947
306.849
308.585
344.982
224.072
268.717
290.528
2030
7
280.272
364.099
351.728
354.384
411.184
231.290
294.691
326.807
2035
8
299.000
415.643
403.171
406.980
490.089
238.740
323.176
368.114
2040
9
317.728
474.483
462.138
467.381
584.137
246.431
354.414
415.245
63
Grafik.11. Nüfus Projeksiyonu Sonuçları
600.000
550.000
500.000
450.000
Nüfus
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040
Yıllar
Doğrusal
Üssel (2)
Logaritmik
Üssel (3)
Bileşik Faiz
Üssel (4)
Üssel (1)
2025 yılı için nüfus projeksiyonu sonuçlarına baktığımızda; elde edilen değerlerin
224.000 ile 345.000 kişi arasında değiştiği, ortalama değerinin ise 291.000 kişi olduğu
görülmektedir. Aynı göstergeler 2040 yılı için incelendiğinde; elde edilen değerlerin
246.000 ile 584.000 kişi arasında değiştiği, ortalama değerinin ise 415.000 kişi olduğu
görülmektedir.
64
6. EKONOMİK YAPI
Devlet Planlama Teşkilatı’nın 2003 yılında yaptığı “Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik
Sıralaması” çalışmasına göre Yalova İli gelişmişlik düzeyi olarak 81 il içinde 9. sırada,
yer almaktadır. Bu düzey ile Yalova 2. derece gelişmiş iller grubu içinde yer almaktadır.
Türkiye İstatistik Kurumunca 2000 yılında yapılan sosyal ve ekonomik sayım sonrasında
Yalova İl genelinde 72.712 kişinin bir işte çalıştığı tespit edilmiştir.
Tablo.31. Yalova İlindeki İstihdam Göstergeleri
Türkiye
(%)
Tarım İşkolunda Çalışanların Toplam
İstihdama Oranı
Sanayi İşkolunda Çalışanların Toplam
İstihdama Oranı
Ticaret İşkolunda Çalışanların Toplam
İstihdama Oranı
Mali Kurumlar İşkolunda Çalışanların
Toplam İstihdama Oranı
Marmara
(%)
Yalova
(%)
Sıra
(81 il içinde)
48,38
25,33
38,50
76
13,35
25,67
13,71
16
9,67
14,28
10,81
9
3,11
5,39
3,31
4
43,52
62,23
51,27
9
Ücretli Çalışan Kadınların Toplam
İstihdama Oranı
8,81
14,68
10,28
9
İşverenlerin Toplam İstihdama Oranı
2,61
4,29
2,73
9
Ücretli Çalışanların Toplam İstihdama
Oranı
Kaynak: DPT - 2003 Yılı Çalışması, TÜİK 2000 Yılı Göstergeleri
Marmara’yı Ege ve Akdeniz Bölgelerine bağlayan köprü konumundaki Yalova, yaşadığı
17 Ağustos 1999 tarihli büyük bölgesel deprem ile önemli ekonomik ve ticari kayıplara
uğramıştır. Yalova İli, iç turizme hizmet eden bir tatil bölgesidir. Termal turizmi için çok
önemli bir potansiyele sahiptir. Çiçek üretimi ve kendi adını taşıyan tarımsal ürünleri
vardır. Yalova İli’nin ekonomisi temel olarak tarım sektöründe çiçekçilik ve seracılık,
sanayi sektöründe tekstil, kimya ve kâğıt gibi alanlar ile turizm sektörüne dayanmaktadır.
Ekonomik gelirlerin önemli bir kısmını tarım ve turizm sektöründen elde edilen gelirler
oluşturmaktadır. Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere tarım işkolunda çalışanların
toplam istihdama oranındaki % 38,50’lik oran Marmara Bölgesi itibariyle hayli yüksek bir
değer olarak değerlendirilmektedir.
Tarımsal faaliyetlerde; seracılık ve süs bitkileri üretimi; kapsadığı alan bakımından en
küçük paya sahip olmakla birlikte; tarımsal üretimde sağladığı ekonomik girdi
bakımından en yüksek paya sahiptir. Ülke kesme çiçek üretiminin yaklaşık % 20’lik
bölümü Yalova tarafından gerçekleştirilmektedir. Yapılan üretim sadece yurt içi
pazarlarda tüketilmemekte, ihracat da yapılmaktadır.
65
Yazlık turizmin önem taşıdığı Yalova’da özellikle Çiftlikköy ve Çınarcık kıyı şeridinde
yazlık siteler bulunmaktadır. Ayrıca Termal Kaplıcaları ve Armutlu Kaplıcaları turizm gelir
kaynakları arasındadır.
İlde plastik, tekstil, elyaf, kimya, dondurulmuş gıda, kâğıt ürünleri, ambalaj ve otomotiv
yedek parçası konusunda üretim yapan sanayi kuruluşları faaliyetlerini sürdürmektedir.
Sanayi Sicil Belgesi alan kuruluşların iş kollarına göre dağılımı şu şekildedir: tekstil
sektöründe 15, kimya sektöründe 3, enerji sektöründe 2, kâğıt sektöründe 2, tarım
sektöründe 4, inşaat sektöründe (hazır beton tesisi olarak) 4, gıda sektöründe 6,
mermer, maden ve seramikte 6 adet büyük sanayi işletmesi mevcuttur.
İlde sanayi işkolunda çalışanların toplam istihdama oranı % 13,71 olup, bu değer 25,67
bölge ortalamalarının oldukça altında, ülke değerlerine ise yakın olduğu görülmektedir.
Yalova İli iç turizme hizmet eden bir kent olması sebebiyle hizmetler sektörü % 48’lik bir
oranla ekonomik sektör paylarında ana sektörü oluşturmaktadır. İl ekonomisi içerisindeki
ikinci temel sektör % 39’luk payı ile tarım ve hayvancılık sektörüdür. Hem iç pazara hem
de dış pazara yönelik çiçekçilik ve seracılık faaliyetlerinin ilde çok gelişmiş olması tarım
sektörünün yüksek bir paya sahip olmasında etken olmaktadır.
Grafik.12. Çalışanların Sektörlere Göre Dağılım
39%
48%
13%
Tarım ve Hayvancılık
Sanayi
Hizmetler
Kaynak: TÜİK
Yalova’da madencilik ve taş ocakçılığı sektörü il ekonomisinde çok önemli bir yere sahip
değildir. Toplam istihdamda sadece % 0,15’lik bir paya sahip olan madencilik ve taş
ocakçılığı sektöründe 109 kişi istihdam edilmektedir.
İl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü’nün 2000 yılı cari fiyat verilerine göre sektör
gelişme hızları incelendiğinde; sanayi sektörü % 82 ile birinci sırada, ticaret % 67 ile
ikinci sırada yer almaktadır. Ulaştırma ve haberleşme sektörü de % 62,2’lik gelişme hızı
ile ticaret sektörüne paralellik göstermektedir. En düşük gelişme hızına sahip sektör ise
% 31,8 ile tarımdır.
66
Sanayi sektörünün hızla gelişmesinin nedenleri ilin İstanbul, İzmit, Bursa gibi önemli
sanayi ve hizmet merkezlerine yakınlığından kaynaklı olduğu söylenebilir.
Tablo.31. Çalışanların Sektörel Dağılımı
Sektör
Çalışan (kişi)
Ziraat, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık
Madencilik ve Taş Ocakçılığı
İmalat Sanayi
Elektrik, Gaz ve Su
İnşaat
Toptan ve Perakende Ticaret Lokanta ve Oteller
Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama
Mali Kurumlar, Sigorta, Taşınmaz Mallara Ait İşler ve
Kurumları, Yardımcı İş Hizmetleri
Toplum Hizmetleri, Sosyal ve Kişisel Hizmetler
İyi Tanımlanmamış Faaliyetler
TOPLAM
Oran (%)
28.027
109
9.568
303
9.355
7.869
2.655
38,55
0,15
13,16
0,42
12,87
10,82
3,65
2.411
3,32
12.350
65
72.712
16,98
0,09
100
Kaynak: TÜİK
Yalova’nın sahip olduğu tarihi, kültürel potansiyel ile doğal ve rekreatif kaynaklar ilin yerli
ve yabancı turistler tarafından ilgi odağı olmasına sebep olmaktadır. Yalova Ticaret ve
Sanayi Odası verilerine göre Yalova ili ve ilçelerinde turizm sektörü ile iştigal eden
firmalar ve diğer odalara kayıtlı firmalarda yaklaşık 750 ile 1000 kişi istihdam etmektedir.
Ancak bu sayı mevsime göre artış veya azalış gösterebilmektedir. Yıllar itibariyle
Yalova’ya gelen yerli ve yabancı turist sayısı incelendiğinde 1999 yılında bir düşüş
olduğu görülmektedir. Bunun sebebi 1999 Marmara depremidir.
Tablo.32. Yıllar İtibariyle Gelen Yerli ve Yabancı Turist Sayısı (Kişi x1000)
Yerli Turist Sayısı
Yabancı Turist Sayısı
Yerli-Yabancı Turist Toplamı
Sağlanan Gelir (Milyon)
1998
1999
2000
2001
2002
43.673
23.086
27.899
43.830
58.341
5.138
2.716
2.429
7.065
4.279
25.802 30.328/
50.895
62.620
48.811
244.055 193.515 454.920 1.017.900
Kaynak: İl Turizm Müdürlüğü, 2005.
Kaplıca turizmi en önemli turistik faaliyetlerin başında gelmektedir. Termal ve Armutlu
kaplıcaları ilçe ve kent ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Yalova’da; konaklama
belgesine sahip 11 adet turizm işletmesi mevcut olup; bu tesislerin toplam yatak
kapasitesi 727’dir.
67
7. ARAZİ KULLANIM ve ALTYAPI
7.1. Arazi Kullanım
İl topraklarının 84.700 hektar olduğuna önceki bölümlerde değinilmişti. Tabloda
görüldüğü üzere 847 km2’lik il topraklarının, % 26’sı tarım alanı, % 55’i orman ve
fundalık, %1’i mera ve %18’i de tarım dışı araziler ile yerleşim alanlarından
oluşmaktadır. Toplamları % 82 olan tarım alanları, orman ve fundalıklar ile çayır-meralar;
kırsal arazi sayılırlar.
Tablo.33. Yalova İli Arazisinin İlçelere Göre Genel Dağılımı
İlçe adı
Alan (ha)
Tarım Alanı (%)
Orman (%)
Yalova Merkez
16.400
30,38
51,41
Altınova
9.500
37,59
62,75
Armutlu
23.800
2,61
66,63
Çiftlikköy
18.800
32,75
30,56
Çınarcık
11.700
10,92
128,54
Termal
4.500
20,63
70,67
İL TOPLAMI
84.700
26
55
Mera (%)
2,08
0,42
0
2,1
0
0,53
1
Aşağıdaki tabloda yerleşmelerin global olarak büyüklükleri ve yaklaşık olarak brüt
yoğunlukları verilmiştir. Yerleşimlere ait brüt yoğunluklar incelendiğinde sırasıyla
Kadıköy, Yalova ve Termal’in yüksek yoğunluklu yerleşimler olduğu görülmektedir.
Kaytazdere, Esenköy ve Koru’nun ise düşük yoğunluklu yarı kırsal nitelikli yerleşmeler
olduğu görülmektedir.
Tablo.34. Yalova İli İlçelere Göre Yerleşim Alan Büyüklükleri ve Brüt Yoğunluklar
Belediyeler
Yerleşim alanı
Nüfus
Brüt Yoğunluk (k/ha)
1.261
98.347
78
Yalova
54
5.414
100
Kadıköy
124
4.988
40
Altınova
432
5.278
12
Kaytazdere
103
5.459
53
Subaşı
60
2.616
44
Tavşanlı
210
5.134
24
Armutlu
175
2.569
15
Esenköy
72
1.530
21
Kocadere
75
5.257
70
Koru
89
2.321
26
Teşvikiye
604
3.290
5
Kılıç
250
11.211
45
Taşköprü
422
17.520
42
Çınarcık
125
2.188
18
Çiftlikköy
1.261
98.347
78
Termal
Kaynak: TÜİK, Büro Analiz Çalışmaları
68
Yalova’da eğim çoğunlukla % 12’nin üzerinde ve doğal örtü de nispeten tahrip edilmiş
olduğundan toprakların % 75,7’si erozyondan şiddetli şekilde etkilenmiştir. Dolayısıyla
toprakların büyük çoğunluğu sığ veya çok sığdır. Ayrıca sarp eğimli 3.384 hektarlık
kısımda kayalık vardır.
Toprakların 2.804 hektarında drenaj yetersiz, 772 hektarında bozuktur. Buralar
çoğunlukla tarım alanıdır. Yukarıdaki arazi kullanım tablosunda da görüleceği üzere
Yalova İl topraklarının % 55’i ormandır ve bu özelliği ile il toprakları ülkedeki ilk sırada
yer almaktadır.
İl topraklarının genel arazi kullanım dağılımı incelendiğinde; eğimin nispeten daha az
olduğu ve ormanlık alanların haricindeki bölgelerin yerleşme ve çalışma alanları ile tarım
alanları olarak kullanıldığı dikkati çekmektedir. İl topraklarının kuzeydoğu kesiminden
batıya uzanan bölüm yerleşme alanları geniş yer kaplamaktadır. Yine il topraklarının
kuzey kesiminde sanayi tesisleri de yer seçmiştir. Sanayi tesislerin bu bölgede yer
seçmelerinin en önemli sebebi; Kocaeli, Sakarya gibi büyük endüstri bölgelerine yakın
olmaktır. İl topraklarının batı kesiminin büyük bölümü kırsal görünümlü veya ormanlıktır.
Yerleşik alanlardan sonra sahil boyunca günübirlik faaliyetler ve ikinci konut yerleşimleri
görülmektedir. Bu alanların geri bölgesi yine ormanlık araziler ile çevrilidir.
İldeki ekili olan mutlak tarım arazilerinin dağılımı ise muhtelif şekillidir. İlin batısında
Armutlu Yarımadasında ve kuzey bölümdeki Yalova İl Merkezinin doğusundan mutlak
tarım alanları ve sera alanları bulunmaktadır. Zeytinlikler ise ilin kuzey kesimindeki sahil
bölümlerine yakın kesimde ve yine Armutlu Yarımadası batı bölümü sahil kesiminde
münferit olarak yer almaktadırlar. İlde dağılımı en homojen yapı gösteren tarım alanları
diğer (marjinal) tarım alanlarıdır. Bu alanlar çoğunlukla ilin doğu kesiminde yerleşik
alanlar ile orman alanları arasında yer almakta ve il topraklarının doğusundan
başlayarak batıda Gökçe Baraj Gölüne kadar uzanmaktadır.
Yalova ilinde askeri alanlar da geniş alan kaplamaktadır. İlde; Yalova-Karamürsel Tali
Garnizon Komutanlığı sorumluluk sahası içinde yer alan Karamürsel Bey Eğitim Merkezi
Komutanlığı ve bağlısı Yalova-Karamürsel Merkez Komutanlığıdır. Gölcük Deniz Ana Üs
Komutanlığına ise; Dil Burnu D/G İstasyon komutanlığı, Yalova Özel Eğitim Merkezi
Komutanlığı bulunmaktadır. İlde Hava Kuvvetlerine; Yalova Hava Meydan
Komutanlıklarına ait askeri alanlar, uçuş konileri ve Deniz Askeri Yasak Bölge alanları
bulunmaktadır.
7.2. Altyapı
7.2.1. Ulaşım Altyapısı
İl toprakları havayolu ve demiryolu ulaşımı hariç karayolu ve denizyolu ulaşımı
bakımından oldukça avantajlı bir konumda yer almaktadır.
Karayolu
Yalova İli Türkiye’nin en büyük üretim, ihracat ve finans merkezi İstanbul İli’ni Ege ve
Akdeniz’e bağlayan köprü konumundadır.
69
İstanbul İli’nden Kocaeli-Yalova bağlantılı karayolu ile araç trafiği Yalova kullanılarak
Bursa istikametine geçiş yaparken, Eskihisar-Topçular arası çalışan Denizcilik İşletmesi
arabalı vapurları aracılığı ile de her tür ve tonajda kara taşıtı Yalova bağlantı yolunu
kullanmaktadırlar.
Ayrıca İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait İDO-İstanbul Deniz Otobüsleri İşletmesine
ait hızlı feribotlar ile de araç taşınmakta, Yalova Merkezde karaya çıkan bu taşıtlar
Yalova-Bursa ve Yalova-Kocaeli bağlantı yollarını kullanmaktadırlar. Trafik yoğunluğu bu
güzergâhların tersine de yoğunluk göstermektedir. Yalova ile diğer il bağlantı
karayolunda yaşanan trafik yoğunluğu mevsimlik olarak da farklılık arz etmektedir.
Temmuz ve Ağustos ayları en yoğun trafiğin görüldüğü aylardandır. Yalova İli yarımada
konumunda bir coğrafyaya sahip olup karadan Kocaeli ve Bursa ile karayolu bağlantısı,
denizden ise arabalı vapur ve feribotlar ile İstanbul İli’ne bağlantısı bulunmaktadır.
Tablo.35 İl Merkezi Bağlantılı Karayolunun Çift Yönlü Günlük Trafik Yoğunluğu (Adet)
Bağlantılı Karayolu
Otomobil
Minibüs
Kamyonet
Kamyon
Tır
Diğer
Yalova-Kocaeli
7.000
1.500
250
2.500
50
25
Yalova-Bursa
7.250
1.250
250
3.000
75
25
14.250
2.750
500
5.500
125
50
Toplam
Kaynak: TCK-Karayolları
İlde; Merkez İlçeyi Çiftlikköy ve Altınova ilçelerine bağlayan karayolu ağı mevcut olup,
toplam karayolu uzunluğu 131 km’dir. Bu karayolu uzunluğunun 38 km’si Devlet yolu, 93
km’si yerleşim merkezinin yoludur.
Tablo.36. Yerleşim Birimindeki Yolların Satıh Cinsine Göre Dağılımı
Satıh Cinsi
Uzunluk (km)
Genişlik (m)
Asfalt (Devlet Yolu)
38
12-24
Asfalt (İl Yolu)
93
7-10
Parke
4
7-10
Stabilize
-
-
Toprak
-
-
Kaynak: T.C. Karayolları Genel Müdürlüğü
İl dahilinde halen otoyol bulunmamaktadır fakat inşa halindeki İstanbul – İzmir
Otoyolunun 23 km’lik kesimi il topraklarından geçecektir. Ülke ekonomisinde sanayi
üretimi açısından ilk sırada yer alan Marmara Bölgesi ile ikinci sıradaki İzmir’i birbirine
bağlayan İstanbul-İzmir aksı, ülkemizin can damarlarından birini oluşturmaktadır. Bu
doğrultuda, özellikle İzmit körfezinin yaklaşık 90 km’yi bulan ve 75 dakika gibi bir
zamanda geçilebilen devlet karayolu; trafik yoğunluğu ve konfor açısından bu arterin en
büyük olumsuzluğunu teşkil etmektedir. Bu nedenle, bölgede gerçekleştirilmesi
planlanan İstanbul-İzmir Otoyolu Projesi özel önem arz etmektedir.
70
İki bölgeyi yüksek standartlı bir ulaşım sistemiyle birbirine bağlayacak olan GebzeOrhangazi-İzmir (İzmit Körfez Geçişi dâhil) Otoyolu, Gebze’den başlamakta ve İzmir
Çevreyolu üzerindeki Anadolu Lisesi Kavşağına bağlanarak son bulmaktadır. Projenin
başlangıç noktası Gebze olup; Dilovası ile Hersek Burnu arasında yer alan İzmit
körfezini Asma Köprü ile geçen Otoyol, Orhangazi ve Gemlik yakınlarından geçerek,
Ovaakça kavşağı ile Bursa Çevre yoluna bağlanmaktadır.
Otoyol, yapımı tamamlanmış olan Bursa çevre yolundan sonra Karacabey kavşağından
başlayarak Uluabat gölünün doğusundan, Mustafakemalpaşa’nın güneyinden ve
Susurluk’un kuzeyinden geçerek Balıkesir’e ulaşmaktadır. Balıkesir’in batısından güneye
yönelerek Savaştepe, Soma, Kırkağaç ilçelerinin yakınlarından geçen otoyol, Turgutlu
yakınlarında batıya yönelmekte, İzmir-Uşak devlet yoluna paralel olarak ilerlemekte ve
İzmir Çevreyolu üzerindeki Anadolu Lisesi Kavşağına bağlanmaktadır.
377 km otoyol ve 44 km. Bağlantı yolu olmak üzere toplam 421 km uzunluğundaki Proje
kapsamında; yaklaşık 3 km uzunluğunda bir asma köprü, toplam 18.212 m uzunluğunda
30 adet viyadük, toplam 7.395 m uzunluğunda 4 adet tünel, 209 adet köprü, 18 adet
gişe alanı, 5 adet Otoyol Bakım İşletme Merkezi, 7 adet Servis alanı ve 7 adet park alanı
yer almaktadır. Tamamlandığında dünyanın en uzun açıklıklı ikinci asma köprüsü olacak
olan çelik asma köprünün uzunluğu 3 bin m, orta açıklığı 1.700 m, platform genişliği
35,5 m, şerit sayısı 2x3’tür.
Fizibilite çalışmalarına göre, bu yeni projenin, mevcut devlet yoluna göre yaklaşık 140
km kısalacak olmasının hem süre, hem de parasal açıdan büyük kazançlar sağlayacağı
belirlenmiştir. Proje tamamlandığında İstanbul-İzmir arasındaki 8-10 saatlik mevcut
ulaşım süresi 3,5 - 4 saate inecek ve karşılığında da yılda 870 Milyon TL tasarruf
sağlanacaktır.
Yol, Türkiye ekonomisinin en gelişmiş bölgesi olan ve nüfusun önemli bir bölümünün
yaşadığı Marmara ve Ege bölgelerindeki limanlar, demiryolu ve hava ulaşım
sistemlerinin karayolu ulaşım projeleriyle entegrasyonunu sağlayarak; bu bölgelerde
ekonomik gelişime ve sanayinin ihtiyaç duyduğu dengeli bir planlama ve yapılanmanın
oluşturulmasına imkân sağlayacaktır.
Demiryolu
Yalova İli dâhilinde Demiryolu ağı bulunmamaktadır. Demiryolu taşımacılığı yapılan en
yakın yerleşim birimleri 63 km ile Kocaeli, 174 km ile İstanbul’dur.
Havayolu
Yalova ili dâhilinde 1 adet Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlı eğitim amaçlı kullanılan
askeri havaalanı mevcut olup, sivil uçuşlara kapalıdır. Bunun dışında il merkezi ve bağlı
ilçelerinde havaalanı bulunmamaktadır. Havayolu taşımacılığı yapılan en yakın yerleşim
birimi 65 km ile Bursa ve 174 km ile İstanbul’dur.
71
Denizyolu
Yalova ile İstanbul arasında iç hat yolcu ve araç taşımacılığa yönelik gemi seferleri
yapılmaktadır. Buna göre; Denizcilik işletmesinin Yalova Merkez, Çınarcık ve Armutlu
ilçelerinde bulunan iskelelerinden yaz ve kış mevsim koşullarında farklı tarifeler
uygulanmak üzere şehir hatları vapurları ile karşılıklı olmak üzere İstanbul’a yolcu
taşımacılığına yönelik olarak gemi seferleri bulunmaktadır.
Yine İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait İDO-İstanbul Deniz Otobüsleri İşletmesine ait
deniz otobüsleri yaz ve kış tarifeleri ile yıl içinde farklı uygulamalar ile Yalova Merkez,
Çınarcık ve Armutlu ilçelerinden İstanbul’a karşılıklı yolcu taşımacılığa yönelik gemi
seferleri yapılmaktadır.
Ayrıca Denizcilik İşletmesi Şehir hatları feribotları ile Yalova Topçular-Kocaeli Eskihisar
arasında motorlu kara taşıtlarının denize geçişinde feribot seferleri yapılmakta, yine
Yalova Merkez İstanbul-Yenikapı bağlantılı İDO’ya ait hızlı feribotlar ile yolcu ve motorlu
kara taşıtı taşıması amacı ile düzenli gemi seferleri yapılmaktadır.
Yalova İli’nde liman bulunmamakla birlikte özel sektöre ait Çiftlikköy İlçesi Denizçalı köyü
mevkiinde bulunan fabrikaların hammadde ve mamul madde taşımacılığında
kullandıkları kendi amaçlarına uygun liman bulunmaktadır. Bu limanın 200 metre
uzunluğa sahip iskele uzunluğu ve 100 gemi/yıl gemi kabul kapasitesi vardır.
Tablo.37. Denizyolu Taşımacılığı Yapılan En Yakın Yerleşim Birimleri
Yerleşim Biriminin Adı
Uzaklığı (km)
Bursa-Gemlik
45
Kocaeli-Derince
80
İstanbul-Haydarpaşa
180
Geçen yıllar içerisinde inşa edilerek işletmeyi yapacak yerel yönetim veya Kooperatiflere
devredilmiştir. Devredilen işler içerisinde yer alan Armutlu B.A. iskelesi için onarım
çalışmalarına esas olacak proje çalışmaları 2004 yılı içerisinde tamamlanmış olup, en
kısa zamanda onarım çalışmalarına başlanabilecektir.
Deniz Limanı olarak Yalova’da yapımı sürdürülen Yat Limanı inşası 2006 yılı içerisinde
tamamlanmış olup, turistik amaçlı hizmet verecek tesisten yaklaşık 180 yat istifade
etmektedir. (Harita 21. Ulaşım Altyapısı)
72
7.2.2. Teknik Altyapı
Enerji
Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü’nün mevcut, inşaat halinde veya planlanan
baraj ve hidroelektrik santral plan ve projeleri bulunmamaktadır. Ancak Yalova il sınırları
içerisinde hâlihazırda kullanılan bir adet Rüzgâr Gözlem İstasyonu, bir adet Güneş
Gözlem İstasyonu, bir adet Akım gözlem İstasyonu, bir adet de kapalı Akım Gözlem
İstasyonu bulunmaktadır.
Yalova İlinde kamu tarafından işletilen elektrik enerjisi üreten enerji santrali
bulunmamaktadır. Ancak özel sektöre ait bir adet halen çalışan, bir adet ise yatırım izni
alınmış elektrik üretim merkezi bulunmaktadır. Bunlardan Ak-Enerji Elektrik Üretim
Otoprodüktör A.Ş. halen kojenarasyon santrali ile üretimine devam etmekte olup, yıllık
elektrik enerjisi üretim kapasitesi 2,1 Milyar kW/h olup, Yalova’da kurulu işletmesinin
kapasitesi 595 Milyon kW/h’dır.
Bu kurulu güç ile 2000 yılında toplam elektrik üretiminin %1.6’sını, otoprodüktör grupları
içinde üretilen elektriğin %12’sini üretmektedir. AKEL Elektrik Üretim A.Ş. yatırımına
devam etmektedir.
Tablo.37. Yararlanılan Elektrik Enerjisi Kaynakları ve Üreten Kuruluşlar
Kurulu
Yararlanılan
İşletmeye
Türü
Safhası
Güç
Kuruluş Uzaklığı
Elektrik Santrali
Açılış
(Hidroelektrik (İşletme/İnşaat/
(Kwh/Yıl)
Yeri
(km)
Proje)
Tarihi
Kaynağının Adı
/Termik)
x1000
AK-ENERJİ A.Ş.
Termik
İşletme
AKEL ELKT. ÜRT. A.Ş.
Termik
Proje
Toplam
595.000
1992
Denizçalı
15
Proje
Denizçalı
15
595.000
Kaynak: Yalova Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü, 2005.
İçme ve Kullanma Suyu
Yalova İli merkezi ile bağlı 4 ilçe ile beldelerinin içme suyu ihtiyacı Termal İlçesi sınırları
içinde kalan DSİ Genel Müdürlüğü’nce inşa edilmiş, İşletmeciliği kullanıcı Belediyelerce
oluşturulan Yeşil Körfez Su Birliği tarafından yapılan Gökçe Barajından kimyasal arıtma
yapılarak karşılanmaktadır.
Bu barajdan birlik tarafından sağlanan su ile Yalova İli dâhilindeki yerleşim yerlerinin
yanı sıra Kocaeli İline bağlı Karamürsel, Değirmendere ve İhsaniye İlçeleri ile bu
güzergâh aralarında bulunan Beldelerin içme ve kullanma suyu ihtiyacı
karşılanmaktadır.
73
Tablo.38. Yaralanılan İçme ve Kullanma Suyu Kaynakları
Kullanım
Kuruluş
Yararlanılan
Safhası Kurulu
Yeri
Amacı
İçme ve
İşletmeye Üzerine
(İşletme/ Güç
Yerleşim
(İçme-Kullanma/
Açılış
Kurulduğu
Uzaklığı
Kullanma
İnşaat/ (Milyon,
Biriminin
Sulama/
Akarsu
Suyu
Tarihi
(km)
Adı
Proje) m3/Yıl)
Adı
Kaynağının Adı Enerji Üretimi)
Gökçe Barajı
İçme-Kullanma
İşletme
43
10.06.88
Selli
Mandıra
Termal
10 km
Kaynak: Yeşil Körfez Su Birliği, 2005.
Yalova İlinde merkez ve bağlı 4 ilçesi ile beldelerin büyük kısmına içme suyu Gökçe
Barajından sağlanıp Yeşil Körfez Su Birliği arıtma tesislerinden verilmektedir. Ayrıca Köy
Hizmetleri İl Müdürlüğünce de köyler ve bağlı mahallelerin içme ve kullanma suyu
ihtiyacı doğal su kaynaklarından sağlanmakta ve şebeke tesis etmek suretiyle köylere
ulaştırılmaktadır. Yalova dâhilinde içme ve kullanma suyu hizmetlerinin verilemediği
yerleşim yeri bulunmamaktadır.
Arıtma, Kanalizasyon ve Çöp
Yalova ilinde düzenli depolama tesisi ve kompost tesisi bulunmamaktadır. Atık su arıtma
tesisleri genellikle sanayi alanlarında mevcut olup bu tesislerin teknik özellikleri Tablo
6.18’de verilmiştir. Arıtılan atık suyun geri kullanım imkânı (sulama vb.) mevcut değildir.
Tablo.39. Atık Su Arıtma Tesisinin Teknik Özellikleri
Kuruluş Yeri
Tesis
Sayısı
(Adet)
Safhası
(Mevcut/
İnşaat/Proje)
Yalova Elyaf A.Ş.
1
Mevcut
1500
Altıntaş Mermer
1
Mevcut
150
Aksa A.Ş.
1
Mevcut
Mantar ür. A.Ş.
1
Mevcut
13
SCA Ambalaj A.Ş.
1
Mevcut
300
Deniz Kuv.
Komt.Eğ.Merkezi
Akal-Aktops A.Ş.
1
Mevcut
2000
1
Mevcut
1530
Merko Gıda A.Ş.
1
Mevcut
50
Büyüklük Kullanılan
2
(m )
Proses
Fiziksel
Kimyasal
Biyolojik
Fiziksel
Kimyasal
Fiziksel
kimy.biy
ileri
arıtma
Fiziksel
Biyolojik
Fiziksel
Kimyasal
Biyolojik
Fiziksel
Biyolojik
Fiziksel
Kimyasal
Biyolojik
Fiziksel
Kapasite
3
(m /yıl)
Kapasite Tesise Gelen
Kullanım Atık su Miktarı
3
Oranı (%)
(m /yıl)
İşletmeye
Geçiş
Tarihi
4000
37.5
1500
1997
300
50
17
1995
5500
84.2
4630
1989
18
10
55.6
1997
40
67.5
27
1996
2000
35
700
1965
4800
2600
54.2
1989
320
15.6
50
1997
74
Tablonun devamı
Tesis
Sayısı
(Adet)
Safhası
(Mevcut/
İnşaat/Proje)
Akkim A.Ş.
3
Mevcut
Kademler Tekstil
İpek Kağıt A.Ş.
1
4
Mevcut
Mevcut
Yalova-Dereağzı
1
Mevcut
Kuruluş Yeri
Büyüklük Kullanılan
(m2)
Proses
190
75
450
15
5000
Kapasite
(m3/yıl)
Kapasite Tesise Gelen
Kullanım Atık su Miktarı
Oranı (%)
(m3/yıl)
Kimyasal
Kimyasal
Evsel
Biyolojik
Biyolojik
Fiziksel
Kimyasal
Biyolojik
200
80
200
4
3500
300
31.8
43.8
Kum
15.700.000
45
75
100
83.3
63.5
Proses
35 Evsel
3
3500
Proses
250 Evsel
7.000.000
İşletmeye
Geçiş
Tarihi
1988
1998
1990
1997
1979
1984
1991
2000
1984
Tutucu
Kaynak: Yalova Çevre Müdürlüğü, Yalova Belediyesi, 2005.
Yalova İli doğusunda Denizçalı Köyünün olduğu kısımda daha önce ilgili kurum ve
kuruluş görüşleri alınarak yer seçimi ve projelendirmesi yapılmış olan ve bölgedeki
belediyelerin ve yerleşmelerin bu yöndeki ihtiyaçlarını karşılamaya dönük çöp toplama
tasfiye alanı-katı atık depolama alanı niteliğindeki teknik altyapı alanı yer almaktadır.
(Harita 22. Teknik Altyapı)
75
8. ONAYLI PLANLAR, ÖZEL KANUNLARLA TANIMLANMIŞ ALANLAR
8.1. Özel Kanunlarla Tanımlanmış Alanlar
“Yalova Termal Turizm Merkezi” ve “Yalova Armutlu Termal Turizm Merkezi” 4957/2634
sayılı Turizm Teşvik Kanunu uyarınca, 16.12.2006 tarih ve 26378 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanarak ilan edilmiştir. “Yalova Termal Turizm Merkezi” ve “Yalova
Armutlu Termal Turizm Merkezi” içerisinde öncelikli olarak turizm yatırımcılarına tahsise
konu olabilecek kamu arazilerine yönelik ve kısmi olarak Kültür ve Turizm Bakanlığınca
hazırlanan 1/25000 ölçekli Çevre Düzeni Planları 4957/2634 sayılı kanunun 7. maddesi
uyarınca onaylanmıştır.
Yalova İli Bahçelievler Mahallesi’nde yer alan TİGEM mülkiyetinde iken hazineye tescil
edilen 14 adet parselin 1/5000 ölçekli Yalova Termal Turizm Kenti Nazım İmar Planı
çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca yürütülmektedir. 2005 yılı itibariyle planlar
onanmış ve Kültür ve Turizm Bakanlığına verilmiştir.
Yalova İli’nde Yalova-Karamürsel Tali Garnizon Komutanlığı sorumluluk sahası içinde
yer alan Karamürsel Bey Eğitim Merkezi Komutanlığı ve bağlısı Yalova-Karamürsel
Merkez Komutanlığı, Gölcük Deniz Ana Üs Komutanlığı bağlısı, Dil Burnu D/G İstasyon
komutanlığı, Yalova Özel Eğitim Merkezi Komutanlığı ve Hava Kuvvetleri bağlısı Yalova
Hava Meydan Komutanlıklarına ait askeri alanları, uçuş konileri ve Deniz Askeri Yasak
Bölge alanları bulunmaktadır. Bu alanlarda “2565 Sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve
Güvenlik Bölgeleri Kanunu” hükümleri uyarınca herhangi bir madencilik faaliyetleri
yapılmamaktadır.
8.2. Onaylı Planlar
8.2.1. Çevre Düzeni Planları
Tarihsel süreç içinde Yalova İli’nde onaylanmış 3 adet Çevre Düzeni Planı vardır.
Birincisi; Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’nca yapılan 1/25.000 ölçekli Bursa Kıyı Kesimi
Çevre Düzeni Planı olup 2.11.1990 tarihinde onanmıştır. Bu plan içerisinde Armutlu’da
bulunmaktadır. İkincisi; 04.08.1982 tarihinde Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’nca onaylı 15
paftalık Çınarcık-Yalova Karamürsel Çevre Düzeni Planı olup İmar Kanunu’nun 9.
maddesi uyarınca 18.06.2002 tarihinde iptal edilmiştir. 1985 tarihinde Çınarcık-YalovaKaramürsel Çevre Düzeni Planı Kısmi Revizyonu yapılmıştır.
İldeki son çevre düzeni planı olan “Yalova İl Çevre Düzeni Planı”; Yalova Valiliği İl Genel
Meclisi tarafından 08.06.2007 tarihinde onaylanmıştır. Bu plan il topraklarının tamamını
kapsamakta olup halen yürürlüktedir.
(Harita 23. Onaylı İl Çevre Düzeni Planı)
76
8.2.2. İmar Planları
Yalova ilindeki tüm belediyelerin büyük çoğunluğu son 10 yılda yenilenmiş veya yapılmış
onanlı imar planları mevcuttur. Farklı hedef yıllarına göre yapılan imar planlarında
yapılan ilave, revizyon ve değişikliklerle mevcut planların nüfus kapasitelerinin plan
nüfus hedeflerini aştığı görülmektedir.
Belediyelerin imar planları haricinde ilde farklı amaçlı onaylanmış imar planları
bulunmaktadır. Bu kapsamda; ilin kuzey sahillerinde Topçular İskelesi - Tavşanlı Beldesi
ile Hersek Burnu arasında kalan bölümde Tersane (Tekne Çekek, İnşa, Bakım ve
Onarım) amaçlı yapılmış ve dolgu kısımları Bayındırlık İskân Bakanlığı’nca onaylanmış
çeşitli alt ölçekli imar planları bulunmaktadır.
Buna ek olarak; Yalova (Merkez) Kıyı Dolgu Alanı 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı
yaklaşık 11 hektarlık bir alanı kapsamakta olup 2005 yılı içerisinde onanmıştır. Plan
balıkçı barınakları, yat limanı, feribot iskelesi ve açık, yeşil alanları içermektedir. Ayrıca
Çınarcık, Koru, Çiftlikköy belediyelerinin dolgu alanı imar planları bulunmaktadır.
(Harita 24. Planlı Alanlar ve Turizm Merkezi Sınırları)
77
9. SONUÇ – DEĞERLENDİRME VE KARARLAR
Daha öncede bahsedildiği üzere “Yalova İli Madencilik Faaliyetlerine İlişkin Master Plan
Çalışması”nın temel amacı; ilgili hukuki mevzuat çerçevesinde koruma - kullanma
dengesinin gözetilmesiyle madencilik faaliyetleri için yol haritası oluşturmaktır. Bu
çalışma 3212 Sayılı Maden Kanununda değişiklik yapan 5995 Sayılı Kanunun
“Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği” de dikkate alınarak gerçekleştirilmekte
olup, Yalova İl sınırının tamamını kapsamaktadır.
Bu kapsamda hazırlanan “Yalova İli Madencilik Faaliyetlerine İlişkin Master Plan” ile
madencilik faaliyetlerine dair kalkınma çabalarında karar alıcılar için yol gösterici
olmanın yanı sıra özel sektör için ildeki yatırım alanlarının fırsatlarının ve risklerinin
belirlenmesinde kaynak olacaktır. Böylece bir yandan sınırlı kaynakların daha etkin ve
verimli kullanılması sağlanırken diğer yandan Yalova ilinin sorunlarına yönelik gerçekçi
çözümler daha kısa sürede üretilebilecektir. Planlama belli bir gelecek döneme göre
hazırlanacağından, planlamada doğru kararların verilebilmesi için dayandığı tespitlerin
ve verilerin sağlıklı olması gerekliliktir.
Yalova İlinin yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası konumu, sahip olduğu potansiyeller,
kapasitesi olanakları, sorunları, kısa süre önce büyük bir deprem felaketi yaşamış
olması vb. hususlar ile mevcutta kurumlar arası yetki ve mevzuat karmaşası, arazi, alan,
mekan kulanım kararlarına etki eden sektörel çeşitlilik ve çakışma bu sektöre dair veri ve
bilgilerin toplanmasındaki güçlük, veri ve bilginin doğru değerlendirilememesi ve sektörü
yönlendirememesi böyle bir plan gereksinimini ortaya çıkartmıştır.
Yapılan bu çalışma neticesinde toplanan tüm veriler dikkate alındığında; madencilik
faaliyetleri açısından değerlendirmeye tabi tutulan alanları 3 sınıfta belirlemek uygun
görülmüştür. Madencilik faaliyetlerine göre uygunluk düzeyini ifade eden bu sınıflama
tüm il topraklarını kapsamakta olup 1. 2. ve 3. sınıf olarak gruplandırılan alanlardan
oluşmaktadır.
9.1. 1. Sınıf Alanlar
1. Sınıf Alanlar olarak gruplandırılan alanlar İl topraklarının büyük bölümü olan yaklaşık
% 81’ini kapsamaktadır. Bu alanların başında doğal karakteri nedeniyle korumaya haiz
orman alanları gelmektedir. İli toprakları orman varlığı açısından önemli bir zenginliğe
sahiptir. Yalova’nın güneyindeki dik yamaçlar tümüyle gür bir orman örtüsü ile kaplıdır ve
orman alanları ilin yaklaşık % 55’ini kaplamaktadır.
İlde doğal karakteri nedeniyle dikkate alınması gerekli diğer alanlar ise mutlak tarım
alanlarıdır. Çalışma alanlarındaki tarım alanlarıyla ilgili olarak temin edilen Tarım İl
Müdürlüğünün görüşünde açıkça görüldüğü üzere il, geniş tarım topraklarına sahip
değildir. İldeki tarım alanlarının % 5,38’ini mutlak tarım alanları, % 7,84’ünü organik
tarım alanları, %10,74’ünü zeytinlik (dikili tarım alanları), % 1,76’sını sera alanları
oluşturmaktadır. İlin batı kesimindeki Armutlu Yarımadası, güneydeki Sugören Köyü
civarı, Kılıç Köyü civarı ve kuzey sahillerinde yer alan muhtelif zeytinlik alanlar; tarımsal
üretim açısından korunması büyük önem arz eden karakteristik bir bitki örtüdür.
78
Zeytinlik alanlarla ilgili “3573 Sayılı Yasa” hükümleri uyarınca zeytinlik sahaları içinde ve
bu sahalara en az 3 kilometre mesafedeki koruma tampon alanları bulunmaktadır.
Doğal karakteri nedeniyle korunması gerekli diğer alanlar ise ekolojik yönden önemli bir
zenginlik arz eden yayla alanları, mesire alanları ve orman içi dinlenme alanlarıdır.
İlde madencilik faaliyetleri açısından 1. sınıf alanlar grubunda bulunan hidrografik
yönden korumaya tabii alanlar büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda bulunan doğal
göller, mevcut ve planlanan barajlar ve göletler, su toplama alanları, mutlak ve kısa
mesafeli içme suyu havzası koruma alanları, su kaynakları ve akarsular bu sınıflama
içinde yer almaktadır.
Yalova’nın tarih içindeki konumundan ve sahip olduğu doğal güzelliklerden dolayı çok
sayıda taşınmaz kültür varlığı ve sit alanı bulunmaktadır. İl kapsamında bulunan 1.
derece sit alanları da 1. sınıf alanlar kapsamında yer almaktadır. İl’de 1. derece doğal ve
arkeolojik sit alanları, doğal sit alanları ve tarihi sit alanları mevcuttur. Termal su şehri 1.
derece arkeolojik sit alanı, doğal sit alanı ve tarihi sit alanı özellikleri ile karma sit alanı
özelliği göstermektedir. Soğucak köyündeki mağara ve Hersek’deki lagün gölü de doğal
sit alanıdır. Bunların dışında ilçelerde pek çok tarihi sit alanları da bulunmaktadır. İl
topraklarının zengin tarihi, kültürel ve doğal yapısı ve ilin muhtelif bölgelerinde bulunan
sit alanları ile taşınmaz kültürel varlıkların korunması ve sürdürülebilirliği büyük önem
taşımaktadır.
Madencilik faaliyetlerinin açısından 1. sınıf alanlar grubunda yer alan diğer özel statülü
alan sulak alanlardır. Hersek Lagün Gölü olarak da adlandırılan Hersek Gölü ve Hersek
Gölü Sulak Alanı bu kapsamda yer almaktadır.
İlde 1. sınıf alanlar kapsamına giren bir diğer faktör ise ulaşım ve teknik altyapı
bileşenleridir. Yalova ili dahilinde bulunan karayollarıyla ilgili olarak Karayolları Genel
Müdürlüğü’nün madencilik faaliyetleriyle ilgili çeşitli görüşler temin edilmiş ve bu görüşler
kapsamında otoyol, karayolları ve il yolları 1. sınıf alanlar kapsamında
değerlendirilmiştir.
Çalışma alanının doğu bölümünde kuzey-güney yönünde Hersek – Orhangazi arası ile
doğu-batı yönünde OSB alanına kadar uzanan BOTAŞ doğalgaz iletim hattı güzergâhı
ile enerji iletim hattı güzergahları da 1. sınıf alanlar kapsamında yer almaktadır. Yalova
ili batı bölümünde Armutlu’da ve ilin doğusunda Denizçalı Köyünün olduğu kısımda katı
atık depolama ve tasfiye yerleri bulunmaktadır. Bu alanlar; daha önce ilgili kurum ve
kuruluş görüşleri alınarak yer seçimi ve projelendirmesi yapılmış olan ve bölgedeki
belediyelerin ve yerleşmelerin bu yöndeki ihtiyaçlarını karşılamaya dönük çöp toplama
tasfiye alanı-katı atık depolama alanı niteliğindeki teknik altyapı alanlarıdır.
“1. Sınıf Alanlar” olarak gruplandırılan alanlar; ildeki doğal, çevresel, kültürel,
tarihi açıdan yüksek nitelikli ve korunması gerekli değerli alanları içine almaktadır.
Bu değerler ile Yalova ülke ve bölgede müstesna bir yer olma özelliğini
kazanmaktadır. İlgili yasal mevzuatlar da dikkate alınarak “1. Sınıf Alanlar”
madencilik faaliyetleri açısından en az uygun alanlar olarak değerlendirilmiştir.
79
2. Sınıf Alanlar olarak gruplandırılan alanlar İl topraklarının yaklaşık % 13’ünü
kapsamaktadır. Bu alanların başında yerleşme sanayi ve çalışma alanları gelmektedir.
Bu alanlar tespit edilip ilgili haritalara aktarılırken; mevcut kırsal ve kentsel kullanım
alanları ile bu alanların ileriki dönemde gelişme alanları dikkate alınmıştır. Bu alanlardan
kentsel yerleşik alanlar, sanayi alanları, çalışma alanları ve tersane alanları onaylı imar
planları kapsamında yer almaktadır.
Yalova ilinde askeri alanlar da geniş alan kaplamaktadır. İlde; Yalova-Karamürsel Tali
Garnizon Komutanlığı sorumluluk sahası içinde yer alan Karamürsel Bey Eğitim Merkezi
Komutanlığı ve bağlısı Yalova-Karamürsel Merkez Komutanlığıdır. Gölcük Deniz Ana Üs
Komutanlığına ise; Dil Burnu D/G İstasyon komutanlığı, Yalova Özel Eğitim Merkezi
Komutanlığı bulunmaktadır. İlde Hava Kuvvetlerine; Yalova Hava Meydan
Komutanlıklarına ait askeri alanlar, uçuş konileri ve Deniz Askeri Yasak Bölge alanları
bulunmaktadır.
İlin muhtelif bölgelerinde bulunan ve doğal karakteri nedeniyle önem arz eden mera
alanları da 2. sınıf alanlarda yer almaktadır.
İlde madencilik faaliyetleri açısından 2. sınıf alanlar grubunda bulunan hidrografik
yönden korumaya tabii alanlar bulunmaktadır. Baraj ve gölet gövdeleri koruma tampon
alanı kapsamında; işletme ve planlama aşamasında olan baraj ve gölet gövdelerinden
1000 metre mesafe içinde patlayıcı madde kullanımı ile yapılan faaliyetler ve içme suyu
koruma havzalarından orta ve uzun mesafeli koruma alanları 2. sınıf alanlar
kapsamındadır.
Sit ve koruma alanı statüsü kapsamındaki 3. derece sit alanları ile Turizm Teşvik
Kanunu uyarınca, Turizm Merkezi statüsündeki “Yalova Termal Turizm Merkezi” ve
“Yalova Armutlu Termal Turizm Merkezi” 2. sınıf alanlar grubunda yer almaktadır
İl genelinde 14 ayrı noktada bulunan sismik ölçüm cihazları ve 1000 metre mesafeli
koruma tampon alanları ile otoyolların her iki yönden 300 metre mesafe içinde olan
otoyol koruma tampon alanları 2. sınıf alanlar kapsamında değerlendirilmektedir.
“2. Sınıf Alanlar” olarak gruplandırılan alanlar; doğal, kültürel, çevresel ve tarihi
açıdan 1. sınıf alanlara göre nispeten daha düşük nitelik düzeyindedir. İlgili yasal
mevzuatlar da dikkate alınarak “2. Sınıf Alanlar” madencilik faaliyetleri açısından
orta düzeyde uygun alanlar olarak değerlendirilmiştir.
3. Sınıf Alanlar olarak gruplandırılan alanlar İl topraklarının yaklaşık % 13’ünü
kapsamaktadır. Bu alanların başında diğer tarım alanları olarak adlandırılan marjinal
tarım alanları gelmektedir. Yine bu alanlar kapsamında orman mülkiyeti dışında bulunan
makilik, fundalık ve çalılık araziler ile içmesuyu havzaları koruma alanlarından uzun
mesafeli koruma alanı (ilk 3 km. dışı) bulunmaktadır.
80
“3. Sınıf Alanlar” olarak değerlendirilen alanlar: madencilik faaliyetleri açısından
diğer alanlara göre korunması gerekli doğal alanların nispeten daha düşük
düzeyde olduğu alanlardır. İlgili yasal mevzuatlar da dikkate alınarak “3. Sınıf
Alanlar” madencilik faaliyetlerinin belli düzenlemeler kapsamında yürütülebileceği
en uygun alanlar olarak değerlendirilmektedir.
Çalışma kapsamında sosyal, kültürel, doğal, çevresel ve mekânsal analizler il genelini
kapsayacak şekilde yapılmış, konuyla ilgili muhtelif kurumlardan görüşler toplanmıştır.
İlin Marmara Bölgesinin güneyinde coğrafi konum olarak yarımada üzerine dar bir alana
sıkışmış olduğu, kısıtlı su kaynaklarına sahip olmasına rağmen doğal ve ekolojik olarak
nadide zenginliklere sahip olduğu görülmüştür. Yalova ili; ülkedeki en önemli sanayi
koridoru içinde yer almakta olmasına rağmen doğal ve çevresel kaynakları açısından
nadir olarak korunmuş bölgelerden biridir.
Bu çalışmanın en önemli sonucu; Yalova’nın sahip olduğu doğal, çevresel, sosyal ve
kültürel değerlerinin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması ve geleceğe
aktarılmasıyla ilgili olacaktır. Yapılan mekânsal analizler sonucunda ilde diğer bölgelerle
kıyaslanmayacak derece doğal ve çevresel kısıtlama faktörlerinin bulunduğu, bu
değerlerin çok kırılgan ve tahrip edilebilir özellikte olduğudur. Bu nedenle ilde mevcut
olan doğal, kültürel, tarihi ve turistik potansiyellerin ekonomik kalkınmada öncelikli
değerler olarak algılanarak bu değerler üzerinde yıkıcı etkisi olan madencilik
faaliyetlerinin
olabildiğince
başka
bölgelerde
düşünülmesi
bu
değerlerin
sürdürülebilirliğini sağlayacaktır.
9.4. I – II (A) Grubu Madencilik Faaliyetleri Açısından Kısıtlamaya Tabi Olmayan
Alanlar
İlde bulunan I - II (A) grubu madencilik faaliyetlerine ilişkin “I - II (a) Grubu Madencilik
Faaliyetleri
Açısından
Kısıtlama
Getirilecek
Alanların
Tespiti
Çalışması”
gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmaların sonucunda GSM ruhsatı bulunan I - II (A) grubu
madencilik faaliyetleri yapan işletmelerin; Yalova’nın kısa, orta ve uzun vadedeki talebi
rahatlıkla karşılayacağı belirlenmiştir.
Bu çalışma kapsamında sosyal, kültürel, doğal, çevresel ve mekânsal analizler il genelini
kapsayacak şekilde yapılmış, konuyla ilgili muhtelif kurumlardan görüşler toplanmıştır.
Yapılan analizler sonucunda ilde büyük önem arz eden doğal ve çevresel değerlerin
bulunduğu ve ilde yer alan mevcut tesislerin Yalova’nın gelecekte ortaya çıkacak talebi
rahatlıkla karşılayabilecek düzeyde olduğu tespit edilmiştir.
I - II (a) Grubu Madencilik Faaliyetleri Açısından Kısıtlama Getirilecek Alanların Tespiti
Çalışmasında; Yalova’da hâlihazırda GSM ruhsatı bulunan 26 adet I (B) - II (A) grubu ve
4 adet I (A) grubu olmak üzere toplam 30 adet işletme haricinde yeni ruhsat sahasına ve
işletmeye ihtiyaç olmadığı tespit edilmiştir. Master Plan I ve II haritalarında “I - II (A)
Grubu Madencilik Faaliyetleri Açısından Uygun Alanlar (722 ha)” lejantıyla
gösterilen alanlar bu faaliyetler için uygun görülmüş alanlar olup, bu alanlar haricinde
kalan sahalar I - II (A) grubu madencilik faaliyetleri için ruhsat müracaatına kapalı
bölgelerdir.
81

Yalova Madencilik Master Planı

Transkript

Benzer belgeler

gündem - Sakarya SMMM Odası

1. Yangın var! Mart 2011

© Bu Bülten Sugoren.NET Tarafından Hazırlanmıştır. ©

YALOVA UNIVERSITY – DEPARTMENT OF MANAGEMENT

Yalova`da Termal Keyif

T.C Sağlık Bakanlığı Yalova Kaplıcaları Đşletme Đdaresi Tesis

Eda Kocakaya İletişim Bilgileri E-Posta : edalimseker_132@hotmail

Check Up - Özel YALOVA HASTANESİ

Indexing-Abstracting EBSCO INDEX ISLAMICUS