Yeni Soğuk Savaş mı? - Merkez Strateji Enstitisü

Transkript

Merkez Strateji Enstitüsü
Rapor-009 | NATO ve ABD’nin Baltık ve Doğu Avrupa’da Askerî Girişimleri: Yeni Soğuk Savaş mı? 22.02.2015
Rapor–008
21.02.2015
NATO ve ABD’nin
Baltık ve Doğu Avrupa’da Askerî
Girişimleri:
Yeni Soğuk Savaş mı?
Hazırlayan: (E) Tuğg. Dr. Oktay BİNGÖL
Amaç:
Bu rapor, Galler Zirvesi sonrası Rusya’ya karşı
yürütülen NATO ve ABD’nin askerî girişimlerinin son
durumlarının gözden geçirilmesi ve muhtemel çok
boyutlu etkileri üzerine değerlendirme yapılması
maksadıyla hazırlanmıştır.
Merkez Strateji Enstitüsü (MSE):
MSE, ulusal, bölgesel, küresel barış ve güvenlik ile kurumsal yapılanma, risk
analizi ve strateji geliştirme konularında eğitim ve danışmanlık hizmeti veren
akademik bir danışmanlık ve düşünce kuruluşudur.
MSE benimsediği ilkeler çerçevesinde kapsadığı konularda özgün ve nitelikli
bilgiyi üretmeyi ve bunu geniş kitlelerle paylaşmayı temel amaç edinmiştir. Bu
maksatla, ilgi alanındaki konular hakkında analizler yapar, stratejiler geliştirir ve
akademik eğitim faaliyetlerinde bulunur.
MSE’nin
ilkelerini, insanlığın barış ve güvenliğini esas alan temel amacı
belirler. Bilimsel etik ve tarafsızlık kuruluşumuzun temel ilkesidir.
Ne kadar saygın olursa olsun MSE, hiçbir politik gücü veya inancı desteklemez.
S
Danışma Kurulu
M E
Doç.Dr. Sinem Akgül AÇIKMEŞE, Prof.Dr. Bülent ARI, (E)Tuğg. Dr. Oktay
BİNGÖL, Prof.Dr. Mitat ÇELİKPALA, Prof.Dr. Çağrı ERHAN, (E) Büyükelçi Dr.
Ercan ÖZER, Prof. Dr. Abdülkadir VAROĞLU, Dr. Ali Bilgin VARLIK
Bu belgede yer alan hususların tüm sorumluluğu yazara ait olup MSE’ve üyelerini bağlamaz.
ii
Bu belgenin her hakkı , 2393 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu esasları çerçevesinde MSE’ye aittir.
İÇİNDEKİLER
Yönetici Özeti
1. Giriş
| 1
| 3
2. Galler Zirvesi Sonrası NATO Faaliyetleri | 5
3. ABD Faaliyetleri | 8
4. Sonuç ve Değerlendirme
| 11
Ekler:
Ek-1: NATO Mukabele Kuvveti
| Ek-1
i
Bu Sayfa Boş Bırakılmıştır
ii
Bilgi Notu-003 | NATO ve ABD’nin Baltık ve Doğu Avrupa’da Askerî Girişimleri: Yeni Soğuk Savaş mı? 22.02.2015
NATO ve ABD’nin Baltık ve Doğu Avrupa’da Askerî Girişimleri: Yeni Soğuk Savaş mı?
Yönetici Özeti
NATO'nun Galler Zirvesinden itibaren altı aylık sürede Rusya’ya karşı alınması öngörülen
askerî önlemlerin bir kısmının hayata geçirildiği, önemli bir kısmı üzerinde ise çalışmaların devam
ettiği görülmektedir. 5 Şubat 2015’de Brüksel’de yapılan NATO Savunma Bakanları Toplantısı’nda
NATO Hazırlık Eylem Planının (NRAP) uygulama süreci gözden geçirilmiş ve müteakip adımlar
için yönlendirmeler yapılmıştır.
Bu raporda Galler Zirvesi sonrası Rusya’ya karşı yürütülen NATO ve ABD’nin askerî
girişimlerinin son durumlarının gözden geçirilmesi ve muhtemel çok boyutlu etkileri üzerine
değerlendirme yapılması amaçlanmıştır.
NATO’nun Galler sonrası çabalarında bir taraftan; Baltık ve Doğu Avrupa ülkelerine Rusya’ya
karşı güvence verilmesi ile Rusya’nın caydırılması, diğer taraftan İttifak’ın yeni küresel/bölgesel
güvenlik ortamına ve ortaya çıkmakta olan çok boyutlu tehditlere uyum çabası dikkat çekmektedir. Bu
kapsamda;
Baltık Ülkeleri Hava Polisliği,
NATO AWACS desteği, tatbikatlar,
NATO deniz unsurlarının güçlendirilmesi,
NATO savunma planlarının gözden geçirilmesi,
NATO Mukabele Kuvveti (NRF) yeteneklerinin ve hazırlık durumunun artırılması,
NATO Komuta Yapısının uyarlanması için yapılan çalışmalar öne çıkmaktadır.
Baltık Hava Polisliği takviye edilmiştir. Dört ülkeden 16 uçak iştirak etmekte, ABD ilave destek
sağlamaktadır. NRF’nin gücünün artırılması yönünde çalışmalar sürerken Çok Yüksek Hazırlık
Düzeyinde Müşterek Görev Kuvveti (VHRJTF) teşkili için uzlaşı sağlanmış ve 2015 yılı içinde
kuvvetin ilk harekât yeteneğini kazanması amaçlanmıştır. Kuvvet 2016’da tam harekât yeteneğine
kavuşacaktır.
NATO Komuta Yapısının yeni stratejik ortama ve Rusya’dan kaynaklanacak olası tehdide karşı
uyarlanması amacıyla Polonya, Bulgaristan, Romanya ve üç Baltık ülkesinde NATO merkezleri
kurulmaya başlanmıştır. Polonya’daki Çok Uluslu Kuzey Doğu Kolordusunun (MNC NE)
kapasitesi artırılmaya ve Rusya’ya karşı caydırıcılık sağlanmaya çalışılmaktadır.
NATO girişimleri ile koordineli olarak ABD tarafından Atlantik Kararlılığı Harekâtı
başlatılmıştır. Bu harekât, Baltık ve Doğu Avrupa ülkelerinin askerî kapasitelerinin geliştirilmesini
amaçlamaktadır. Diğer taraftan ABD, bu ülkelerde Soğuk Savaş dönemine benzer şekilde silah ve
teçhizat konuşlandırmaktadır.
ABD’nin yukarıdaki çabalarını destekleyebilecek diğer girişimleri de olası görülmektedir.
Bunlardan en önemlisi Baltık ülkeleri, Polonya, Romanya ve Bulgaristan arasında Baltık’tan
-1-
Karadeniz’e kadar uzanan jeopolitik alan içinde Rusya’ya karşı bir ittifak tesisidir. Bu ittifakın
Türkiye ve Gürcistan’ı da kapsaması gerektiği zaman zaman dile getirilmektedir.
Galler zirvesi sonrası NATO ve ABD’nin askerî girişimlerini yeni bir çevreleme politikası ve
Rusya’dan verilecek karşılıklarla yeni bir Soğuk Savaş’ın askerî boyutu olarak da görmek
mümkündür. Bu seferki Soğuk Savaş’ın bir öncekinden nicelik olarak çok farklı olacağı, ancak özde
göz ardı edilemeyecek benzerliklerin bulunacağı açıktır.
Doğu Avrupa ve Karadeniz havzasında sıkı rekabet ve sert mücadeleye dayalı bir ortam, NATO
üyesi olan ve Rusya ile kapsamlı ticari-ekonomik ilişkileri bulunan Türkiye açısından önemli riskler
yaratmaktadır.
-2-
1.
Giriş
Rusya ile Ukrayna arasındaki krizin
derinleştiği ve ABD/Batı ile Rusya ilişkilerinin
gerginleşmeye başladığı bir dönemde, 4-5
Eylül 2014 tarihlerinde, Galler’de NATO üye
ülkelerinin devlet ve hükümet başkanlarının
katılımıyla icra edilen zirvede NATO’nun
gündemindeki önemli konular tartışılmış ve
kararlar
alınmıştı.
Alınan
kararların
en
önemlisi olan NATO Hazırlık Eylem Planı (NHEP) (NATO Readiness Action Plan (NRAP)
1
Türkiye’de fazla dikkat çekmedi. Oysa NRAP, Rusya tarafından yaratılan krize ve Orta Doğu-Kuzey
Afrika’da ortaya çıkan tehditlere karşı çok boyutlu tedbirleri kapsamakta ve NATO’nun kolektif
savunmasını güçlendirmekteydi. Merkez Strateji Enstitüsü’nün 0001 nolu Raporu’nda2 ayrıntılı olarak
değerlendirilen NRAP’ın kapsamında;
Doğu Avrupa’da kara, deniz ve hava unsurlarının varlığının artırılması ve askerî faaliyetler
icra edilmesi,
NATO Mukabele Kuvveti (NMK) (NATO Responce Force (NRF)’nin yeteneklerin
geliştirilmesi,
NRF’nin parçası olarak Çok Yüksek Hazırlıklı Müşterek Görev Kuvveti –ÇYHMGK) (Very
High Readiness Joint Task Force-VHRJTF) kuvvet oluşturulması,
Doğu Avrupa’daki NATO ülkelerinde altyapının güçlendirilmesi; silah, teçhizat ve ikmal
maddeleri konuşlandırılıp depolanması,
Kuvvetlerin hazırlık durumlarının artırılması,
NATO Komuta Yapısının tehditleri karşılamak üzere uyarlanması,
Çok
Uluslu
Kuzeydoğu
Kolordusu
(Multinational
Corps
Northeast
(MNC-NE)
yeteneklerinin artırılması,
NATO’nun doğu ve güney çevresinde istihbarat gayretlerinin artırılması ve ön alıcı
planlama faaliyetlerine ağırlık verilmesi,
Sivil-Asker senaryolara uygun tatbikatlar yapılması, NATO Şikago Zirvesinde onaylanan
Birbirine İrtibatlandırılmış Kuvvetler Girişimine (Connected Forces Initiative) önem verilmesi,
NRAP’ın derhal uygulamaya başlanması ve NATO savunma bakanları tarafından kontrol
edilmesi,
NRAP’ın hayata geçirilmesi için NATO ülkelerinin savunma harcamalarındaki sürekli
azalmanın durdurulması ve GSMH’nin yüzde 2’sine yükseltilmesi kritik başlıklar olarak öne
çıkmaktaydı.
-3-
Galler Zirvesinden itibaren altı aylık sürede NRAP ile öngörülen önlemlerin bir kısmının
hayata
geçirildiği,
önemli
bir
kısmı
üzerinde ise çalışmaların devam ettiği
görülmektedir.
5 Şubat 2015’de Brüksel’de yapılan
NATO Savunma Bakanları Toplantısı’nda
NRAP’in
uygulama
geçirilmiş
ve
süreci
müteakip
gözden
adımlar
için
yönlendirmeler yapılmıştır.
Bu raporda Galler Zirvesi sonrası Rusya’ya karşı yürütülen NATO ve ABD’nin askerî
girişimlerinin son durumlarının gözden geçirilmesi ve muhtemel çok boyutlu etkileri üzerine
değerlendirme yapılması amaçlanmıştır.
-4-
2.
Galler Zirvesi Sonrası NATO Faaliyetleri
NATO’nun Galler sonrası çabalarında bir taraftan; Baltık ve Doğu Avrupa ülkelerine
Rusya’ya karşı güvence verilmesi ile Rusya’nın caydırılması, diğer taraftan İttifak’ın yeni
küresel/bölgesel güvenlik ortamına ve ortaya çıkmakta olan çok boyutlu tehditlere uyum çabası
dikkat çekmektedir. Raporun bu bölümünde her iki boyut bir arada özetlenmektedir. Bu kapsamda;
Baltık Ülkeleri Hava Polisliği, NATO AWACS desteği, tatbikatlar, NATO deniz unsurlarının
güçlendirilmesi, NATO savunma planlarının gözden geçirilmesi, NRF yeteneklerinin ve hazırlık
durumunun artırılması, NATO Komuta Yapısının uyarlanması için yapılan çalışmalar müteakip
paragraflarda özetlenmektedir.
2.1.
Baltık Ülkeleri Hava Polisliği
NATO’nun görünürlüğü ile dayanışmasını simgeleyen
ve sembolik değeri en yüksek faaliyetlerinden birisi Baltık
Ülkeleri Hava Polisliği’dir. Estonya, Litvanya ve Letonya’nın
NATO’ya katıldığı Mart 2004 tarihinden itibaren bu
ülkelerin hava sahalarında 14 NATO ülkesinin katılımıyla,
7/24 ve dört aylık rotasyon esasıyla hava polisliği görevi
başlatılmıştır.3
Rotasyonda olan ülke Litvanya’nın Sokniai/Siauliai Hava Üssüne kendi uçaklarını intikal
ettirerek görevi yürütmüştür. Litvanya Sokniai/Siauliai üssü NATO Alt Yapı Programından tahsis
edilen yedi milyon Avro ile modernize edilmiştir.4
Hava Polisliği görevinde Mayıs 2014’de kadar dört uçak kullanılmış, Rusya ve Ukrayna
arasındaki kriz üzerine NATO, Estonya’daki Amari Hava Üssü’nü de modernize etmiştir.
5
Bu
tarihten itibaren NATO Hava Polisliği görevi her rotasyonda dört ülke ile önce 12 müteakiben 16
uçakla icra edilmeye başlanmıştır.
NATO Hava Polisliği görevi 1 Ocak 2015’den itibaren İtalya, Polonya, İspanya ve Belçika
tarafından icra edilmektedir. Kırım krizi esnasında ABD, İngiltere’deki üslerden altı F-15C Eagle
uçağını Litvanya’ya intikal ettirmiştir.6 Bu uçaklar Hava Polisliği görevini takviye için
kullanılmaktadır. ABD ayrıca Baltık ülkelerine yönelik koruma görevine iki adet KC-135 tanker
uçağı da tahsis etmiştir.7
2006’da dört aylık bir süre için dört uçakla bu görevi icra eden Türkiye’nin NATO üyeliğinin
gereği olarak önümüzdeki dönemlerde tekrar sorumluluk alabileceği, bunun da Rusya ile ilişkilerde
kısmi bir rahatsızlığa neden olabileceği değerlendirilmektedir.
2.2
NATO AWACS Desteği ve Tatbikatlar
NATO, envanterindeki AWACS uçaklarıyla Doğu Avrupa ve Baltık ülkeleri hava sahasında
gözlem uçuşları başlatmıştır.
-5-
Diğer taraftan Doğu Avrupa ülkelerindeki NATO tatbikatlarının sayısı ve rotasyona bağlı
olarak kara birliklerinin varlığı artırılmıştır.
2.3.
NATO Deniz Unsurlarının Güçlendirilmesi
NATO Sürekli Deniz Görev Gruplarının (NATO
Standing Naval Forces-NSNG) yeteneklerinin artırılması ve
daha fazla gemi tahsisi de amaçlanmaktadır. Ayrıca Baltık,
Akdeniz ve Karadeniz’de deniz unsurlarının devriye
faaliyetleri artırılmıştır.
2.4.
NATO’nun Savunma Planlarının Gözden Geçirilmesi
Rusya-Ukrayna krizinin başlaması ve Galler Zirvesi sonrası NATO, Baltık ve Doğu Avrupa
ülkelerine yönelik savunma ve ihtimalat planlarını güncellemekte, yeni planlar hazırlamakta ve
planları destekleyecek şekilde ilgili ülkelerin başta hava meydanları olmak üzere NATO’ya tahsisli
altyapılarını geliştirmektedir. Hazırlanan ve güncelleştirilen planlar çok sayıda tatbikat ve müşterek
çalışmayla denenmektedir.
2.5.
NATO Mukabele Kuvvetinin (NRF) Yetenekleri ve Hazırlık Durumunun Artırılması
NATO’nun son on yıldaki en önemli girişimi olan NRF’nin kara unsuru NRAP kapsamında;
kara, deniz ve hava birliklerini kapsayan müşterek kuvvet paketleri şeklinde tasarlanmakta ve
müşterek bir tümenin yüksek hazırlık düzeyine getirilmesi amaçlanmaktadır. Bu
birliğin kriz durumunda kısa bir ikaz süresini müteakip Ukrayna ile Baltık
Ülkeleri ve Doğu Avrupa ülkelerinden birine intikali amaçlanmaktadır.
NRF’nin küçük bir unsuru ise Çok Yüksek Hazırlık Seviyesinde Müşterek
Görev Kuvveti (Very High Readiness Joint Task Force(VHRJTF)
şeklinde
yapılandırılmaya çalışılmaktadır. Beş manevra taburundan müteşekkil bir tugay
büyüklüğünde 3-5.000 askerden oluşan bu kuvvetin de deniz, hava ve özel kuvvetlerden gerekli
desteğin sağlanarak 2-3 gün içinde kriz bölgesine intikali amaçlanmaktadır. 5 Şubat 2015’de icra
edilen NATO Savunma Bakanları Toplantısında NRF’nin VHRJTF unsurunun ilk harekât yeteneğini
2015 içinde kazanacağı açıklanmıştır.8 VHRJTF şu anda Almanya, Hollanda ve Norveç’in
liderliğinde teşkil edilmektedir. Sonraki rotasyonlarda Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Polonya
ve İspanya çerçeve ülke olarak belirlenmiştir. Kuvvetin 2016 başlarında tam hareket yeteneğini
kazanarak kullanıma hazır olması planlanmaktadır.
NRF’nin güçlendirilmesi ve VHRJTF kurulması yönünde ifade edilen hedefler ve beklentiler
yüksek, planlama takvimi iddialı olmasına karşın pratikte önemli sorunlar bulunmaktadır. 2004’de
kurulan ve günümüze kadar 6/12 aylık rotasyonlarla devam eden NRF’ye, hiçbir dönem yüzde 100
oranında birlik ve yetenek tahsis edilememiştir. Avrupalı üyelerden yeterince destek sağlanmamış ve
genellikle ABD’nin yetenek tahsisine bağımlı kalmıştır. NRF’nin kriz bölgelerinde kullanımı
konusunda da NATO ülkeleri arasında uzlaşı sağlanması zor olmaktadır. Geçmiş dönemdeki
kullanımları da muharip görevlerden ziyade insani yardım ağırlıklı olmuştur. AB’nin mali ve
-6-
ekonomik sorunları ile AB-ABD arasında Rusya’ya yönelik yaklaşım farklılıkları dikkate alındığında
söz konusu zorlukların kısa sürede aşılmasının, kuvvetin Rusya’yı caydırmak için Baltık ve Doğu
Avrupa’daki kriz bölgelerinde görevlendirmesinin kolay olmadığı ortaya çıkmaktadır.
2.6.
NATO Komuta ve Yapısının Uyarlanması
Galler Zirvesinde alınan kararlardan biri olan NATO
Komuta Yapısının Rusya-Ukrayna krizinin yarattığı ortama
uyarlanması
kapsamında
önemli
adımlar
atıldığı
görülmektedir. NATO Kuvvet Entegrasyon Birimi (NATO
Force Integration Unit (NFIU) ismiyle altı adet yeni
merkezin
Bulgaristan,
Estonya,
Letonya,
Litvanya,
Polonya ve Romanya’da teşkil edilmektedir. Merkezlerin,
NATO’nun bu ülkelerdeki görünürlüğü, dayanışması ve
caydırıcılığına katkı sağlaması; müşterek harekât ve tatbikat planlamasını yürütmesi; kriz anında NRF
unsurlarının k
onuşlanmasını kolaylaştırması amaçlanmaktadır. Bu merkezler, NATO daimi
karargâhlarından ve üye ülkelerden dönüşümlü olarak tahsis edilecek personelle çalıştırılacak (Toplam
200-250 personel), ev sahibi ülkelerce bina vb kolaylıklar tahsis edilecektir.
Romanya’daki NATO merkezinin 2015 içinde kurulmaya başlanacağı; ABD, Kanada, İngiltere,
Polonya, Bulgaristan ve Türkiye’den personel bulunacağı belirtilmektedir.9 Romanya’da ABD’nin
Mihail Kogalniceanu ve Deveselu isimli iki askerî üssü bulunmaktadır. ABD Bu üslerdeki kuvvetini
2014 içinde Rusya-Ukrayna krizi üzerine 500 ilave askerle takviye etmiştir.
Polonya’da teşkil edilecek merkezin daha büyük olması ve diğer ülkelerdeki merkezlere
komuta etmesi de düşünülmektedir.
Bu amaçla Polonya’da mevcut ve NATO kuvvet yapısı içinde yer alan Kuzey Doğu Çok Uluslu
Kolordusunun (Multinational Corps Northeast (MNC-NE)
10
mevcut olanak ve yeteneklerinden
yararlanılması da bir seçenek olarak öne çıkmaktadır.
Polonya’daki MNC NE Karargâhının, 30.000 asker gücünde bir kuvvetin ve NRF’nin harekâtını
planlayıp icra edebilecek kapasiteye kavuşturulmasına çalışılmaktadır. MNC NE’ye Romanya’nın bir
tümen tahsis edeceği belirtilmektedir.11
-7-
3.
ABD Faaliyetleri
ABD, Rusya’yı Ukrayna’ya yönelik müteakip adımlarından caydırmak, diğer Doğu Avrupa ve
Baltık ülkelerine Rusya’ya karşı güvence vermek ve Avrupalı müttefiklerini cesaretlendirmek için
Haziran 2014’ten itibaren Atlantik Kararlılığı (Operation Atlantic Resolve) isimli bir harekât
başlatmıştır.
NATO girişimleriyle koordineli olarak yürütülen bu harekâtı mali olarak desteklemek için 2015
Savunma Bütçesi içinde 1 milyar dolar tahsis edilmiştir. Bu kaynağın 440 milyon doları ABD’nin
Karadeniz ve Baltık Denizinde mevcut gücünü takviye etmek, Baltık Hava Polisliğini
güçlendirmek, ilgili ülkelerdeki kara unsurlarının rotasyonunu sürdürmek için kullanılacaktır.
Bölge ülkelerindeki tatbikatlar için 75 milyon dolar; hava alanları ve eğitim tesisleri inşası ve
geliştirilmesi için 250 milyon dolar; Gürcistan, Moldova ve Ukrayna’nın güvenlik kurumlarını
güçlendirmek için 35 milyon dolar; Avrupa’da ABD kuvvetleri için silah ve teçhizat depolanması
için 125 milyon dolar ayrılmıştır.12
Atlantik Kararlılığı Harekâtı kapsamında ABD ordusunun kara, deniz, hava ve özel kuvvetleri
teşkil ettikleri rotasyonel görev kuvvetleri ile çeşitli müşterek eğitim faaliyetleri yürütmektedir. Bu
kapsamda dikkat çeken faaliyetler şunlardır.
Özel Maksat Deniz Piyade Hava-Yer Görev Kuvveti (Special Purpose
Marine Air Ground Task Force (SPMAGTF)13: Karadeniz Rotasyonel Görev
Kuvveti
(Blacksea Rotational Task Force(BSTF) ismiyle ABD’nin Avrupa
Komutanlığı (EUCOM) bünyesindeki Stutgart/Almanya’da konuşlu Deniz
Piyade Komutanlığı sorumluluğunda 2010’da teşkil edilmiştir. Daha sonra ismi
SPMAGT olan kuvvet içinde; tank taburu, özel kuvvet, terörizmle mücadele, keşif-gözetleme,
helikopterler, yakıt ikmal uçağı, kargo uçağı, Sivil Asker İşbirliği (CIMIC) unsurları ile karargâh
personeli yer almaktadır.14 SPMAGTF rotasyon esasıyla, Romanya ve Bulgaristan’daki ABD’ye
tahsisli üsleri kullanarak bu iki ülkeye ilaveten Moldova, Ukrayna ve Gürcistan silahlı
kuvvetlerine destek sağlamaktadır. Amaç, bölgedeki ABD büyükelçiliklerinin takviyesi, kurtarma
ve tahliye görevlerinin icrası, afetlerde kurtarma ve insani yardım olarak belirlenmiştir. Bu
görevlerin yanında Rusya’ya karşı Doğu Avrupa ve Karadeniz ülkelerinin askerî kapasitelerinin
geliştirilmesi ve bunların ABD kuvvetleri ile birlikte çalışabilirliklerinin artırılması faaliyetleri
dikkat çekmektedir.
ABD Avrupa Kara Kuvvetlerinin iki ana muharip unsuru 2. Keşif Alayı ve 173. Hava İndirme
Piyade tugayıdır. Bu iki birlik ABD’de de konuşlu bir tugay ile takviye edilmektedir. Bu üç kuvvet
arasında yapılan rotasyonla Baltık ülkeleri ile Polonya’daki üslerde daimi ABD varlığı
bulundurulmakta, çeşitli eğitim-tatbikat faaliyetleri icra edilmektedir.
ABD Deniz Kuvvetleri Karadeniz ve Baltık’ta tatbikatlarını artırmıştır. Karadeniz’de 6.
Filo’nun Komuta Kontrol Gemisi USS Mount Whitney ile muhripler USS Donald Cook, USS Ross,
-8-
USS Cole, USS Truxtun, USS Taylor ve USS Oscar Austin çok sayıda tatbikat icra etmiştir.15 Bu
tatbikatlarda Romanya’nın dikkate değer bir oranda katılımı olmuştur.
ABD’nin Almanya’da konuşlu hava Kuvvetlerinden bir unsur Polonya’da Lask Hava
Üssünde konuşlandırılmıştır. 10 personeli daimi olan, rotasyon esasına göre takviye edilenlerle
250 kişiye kadar çıkan unsur Polonya hava kuvvetlerinin yeteneklerinin artırılmasına katkı
sağlamaktadır. Doğu Avrupa ve Baltık ülkeleri iştirakiyle müşterek tatbikatlar icra edilmektedir.16
ABD Özel Kuvvet Unsurları Baltık ülkeleri ile Doğu Avrupa ülkelerinin silahlı kuvvetlerine
eğitim desteği sağlamaktadır.
ABD’nin Ukrayna’ya doğrudan önemli desteği bulunmaktadır. 2014’de Ukrayna’ya 291 milyon
dolarlık malzeme yardımı ile 1 milyar dolar borç verilmiş, 2015’de 150 milyon dolarlık askerî
malzeme yardımı, 2015-2017 yılları için ise 350 milyon dolarlık askerî malzeme yardımı
kararlaştırılmıştır.17 ABD Ukrayna’da;
-Ukrayna Ulusal Muhafızlarının eğitilmesi ve teçhizi,
-Ukrayna Savunma Bakanlığının ve diğer güvenlik kurumlarının istihbarat, planlama,
lojistik ve sınır güvenliği konularında eğitilmesini yürütmektedir.18
ABD, Avrupa’daki kuvvetlerini azaltmayı müteakip askeri teçhizatının önemli bir kısmını
ABD’ye çekmeyi 2013’de tamamlamıştır. ABD’nin Avrupa’da kuvvet azaltması ve 2015 itibariyle
kalan askeri kapasitesi Tablo-1’de sunulmaktadır.19
Tablo 1. ABD'nin Avrupa'da Kuvvet İndirimi
1989
2001
2015
Toplam Askeri Personel
326,400
98,000
66,200
Zırhlı Tugay
4
1
0
Piyade Tugayı
1
0
0
Hava İndirme Tugayı
0
1
1
Zırhlı Keşif Alayı
0
0
1
Taktik Hava Filosu
28
8
6
Uçak
639
174
136
Ana Muharebe Tankı
5,000
657
29
Zırhlı Piyade Aracı
940
887
33
Top
1600
508
97
Kısa Menzilli Balistik
Füze
120
0
0
Taarruz Helikopteri
279
134
48
-9-
Bu kapsamda ABD, Avrupa’da Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Portekiz’de 15 civarında
kullanım dışı kalan üs bölgelerinin büyük bir bölümünü 2020’ye kadar bir plan dâhilinde ev sahibi
ülkelere devredecektir.20
ABD, 2014’de Rusya ile Ukrayna arasındaki krizin derinleşmesi üzerine bir kısım kritik teçhizatın
Baltık ülkeleri, Polonya, Romanya ve Bulgaristan ile Batı Balkanlarda önceden depolanmasına karar
verilmiştir. Bu kapsamda 220’ün üzerinde zırhlı araç ile diğer malzeme depolanmaktadır.21
- 10 -
4.
Sonuç ve Değerlendirme
Ukrayna’daki kriz ve sonrasında yaşanan gelişmeler üzerine sertleşen ABD/Batı-Rusya
mücadelesinde NATO’nun Hazırlık Eylem Planı (NRAP), ABD’nin ise Atlantik Kararlığı Harekâtı ile
yürüttüğü girişmeler temel olarak; tehdit algılayan bölge ülkelerini NATO/ABD güvenlik sisteminde
tutmak, Rusya’yı caydırmak ve kriz durumunda baskına uğramadan tedbir alabilmek amaçlarına
yöneliktir.
Galler
zirvesi
sonrası
altı
aylık
sürede
gelinen
aşamada
bu
amaçların
gerçekleştirilebildiğini söylemek zordur.
ABD’nin tırmanmadan kaçınarak temkinli, tedrici ancak planlı bir strateji uygulamaya çalıştığı,
NATO NRAP’in de itici gücü olduğu görülmektedir. Avrupa ülkelerinin yaklaşımları Rusya ile
bağımlılık ilişkilerinin düzeyine göre farklılık göstermektedir. Başta Almanya olmak Avrupa
ülkelerinin askerî önlemlere sıcak bakmamaları, çözümü zor temel bir sorun olarak varlığını devam
ettirmektedir. Bu kapsamda AB’nin kendi üyeleri olan Baltık ve Doğu Avrupa ülkelerinin savunma ve
güvenliklerine Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası çerçevesinde ciddi bir savunma desteği
sağlayamaması dikkat çekmektedir. Bu süreçte AB’nin Askerî Karargâhı, Savunma Ajansı, Avrupa
Kolordusu ve Muharebe Grupları gibi savunma vasıtaları kâğıt üzerinde kalmaktadır.
Soğuk Savaş döneminde Avrupa’da depolanmış askerî teçhizat ABD stratejisinin önemli bir
bileşenini oluşturmaktaydı. Bu bileşen Avrupa’da çok fazla kuvvet bulundurmak yerine bu
kuvvetlerin malzemelerini depolayıp bir kriz anında askerleri havadan intikal ettirmeye dayalıydı.
Bu şekilde onlarca tugayın malzemesi depolanmıştı.
ABD’nin Ukrayna krizi sonrası Soğuk Savaş esnasındaki stratejisini tekrar kullanmaya
başladığı görülmektedir. Bu kez uygulanan stratejinin nicelik olarak farklılığı büyüktür. Onlarca tugay
yerine birkaç bölük ve tabur için malzeme depolanmaktadır. Ancak her koşulda bu strateji ABD’ye
avantaj sağlamaktadır. Uygulama, Rusya’nın büyük kuvvetlerle taarruzuna karşı savunma ve taarruz
yeteneği kazandırmamasına rağmen sembolik değeri ve vermek istediği mesajlar nedeniyle büyüktür.
Öncelikle bu girişimle ABD Rusya’nın taarruzlarına karşı ilgili ülkeleri savunma kararlılığını
göstermektedir. Gerçek bir saldırı durumunda bir kaç günlük zaman kazanmaktadır. ABD, bölgeye
Avrupa’dan veya Amerika’dan kısa sürede intikal ettireceği personelle birkaç günde hazır hale
getireceği küçük kuvvetlerle daha büyük birliklerin kabulünü de kolaylaştıracaktır. Bu girişimle
Rusya’nın, başlatacağı bir saldırıda Baltık veya Doğu Avrupa ülkelerinin kuvvetlerinden ziyade
ABD’nin birlikleriyle muharebeye gireceğini ve sonrasında kaçınılmaz bedel ödeyeceğini muhakeme
edeceği, dolayısıyla risk almaktan kaçınacağı de varsayılmaktadır.
Son olarak bu girişim, ABD ile müttefiklerini daha sıkı ilişkilere zorlayan, söz konusu
müttefikleri ABD’ye daha muhtaç ve bağlı duruma getiren, Rusya’dan tamamen kopmanın önünü
açan ilişki şeklidir. Bu nedenle sembolik ancak stratejiktir.
ABD’nin yukarıdaki çabalarını destekleyebilecek diğer girişimleri de olası görülmektedir.
Bunlardan en önemlisi Baltık ülkeleri, Polonya, Romanya ve Bulgaristan arasında Baltık’tan
Karadeniz’e kadar uzanan jeopolitik alan içinde Rusya’ya karşı bir ittifak tesisidir. Bu ittifakın
- 11 -
Türkiye ve Gürcistan’ı da kapsaması gerektiği dile getirilmektedir. Buna benzer bir ittifak sistemi, I.
Dünya Savaşı sonrası Almanya ve Sovyet Rusya ‘ya karşı Polonya tarafından Intermarium ismiyle dile
getirilmiş, ancak tesisi mümkün olmamıştır.
Galler zirvesi sonrası NATO ve ABD’nin askerî girişimlerini yeni bir çevreleme politikası ve
Rusya’dan verilecek karşılıklarla yeni bir Soğuk Savaş’ın askerî boyutu olarak da görmek
mümkündür. Bu seferki Soğuk Savaş’ın bir öncekinden nicelik olarak çok farklı olacağı, ancak özde
göz ardı edilemeyecek benzerliklerin bulunacağı açıktır.
Türkiye’nin Rusya ile mevcut bağımlılık ilişkileri nedeniyle NATO ve ABD faaliyetlerinde
temkinli ve düşük profilli bir yaklaşım benimsediği görülmektedir. Ancak Türkiye’nin NATO’nun
üyesi olarak girişimlerin tamamen dışında kalması mümkün değildir. Geçmişte görev aldığı Baltık
Hava Polisliği ve NRF rotasyonlarında lider ülke olarak tekrar görev almasının Rusya açısından
yaratacağı rahatsızlık bir risk alanıdır. Diğer taraftan üyesi olarak NATO’nun kolektif savunma
girişimlerine yeterli desteği vermemek ihtiyaç duyduğunda destekten yoksun kalmak anlamına da
gelmektedir. Bu bağlamda Türkiye mali ve askerî açıdan nicelik olarak küçük ancak stratejik etkisi
büyük bir ikilemle karşı karşıyadır.
Rusya’ya karşı yeni bir ittifak ve çevreleme politikasının Türkiye’yi çok daha zor karar noktaları
ile baş başa bırakacağı düşünülmektedir. Bu kapsamda Karadeniz’de artan askerî faaliyet, Kafkaslar
ve Balkanlarda kırılgan istikrar, Ortadoğu’da olası ittifak mücadeleleri ile Türkiye-Rusya
arasındaki enerji asimetrisi dikkate alınmak durumundadır.
Eki
Ek-1: NATO Mukabele Kuvveti
- 12 -
Notlar:
“NATO Readiness Action Plan”, NATO Web Page,
http://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2014_12/20141202_141202-facstsheet-rap-en.pdf
2 “NATO Galler Zirvesi Rapor-0001”, Merkez Strateji Enstitüsü, http://merkezstrateji.com/wpcontent/uploads/2014/09/140909_RP_NATOnun-Galler-Zievesi_s.3.pdf
3 Wojciech Lorenz, “Baltic Air Policing: A Mission in the Interest of the Whole Alliance”, PISM BULLETIN, No. 88 (421)
September 21, 2012.
4 Wojciech Lorenz, “Baltic Air Policing: A Mission in the Interest of the Whole Alliance”, PISM BULLETIN, No. 88 (421)
September 21, 2012.
5 “NATO opens an air base in Estonia”, Estonian World, 2 May 2015, http://estonianworld.com/security/nato-opens-air-baseestonia-video/
6 “6 F-15s, KC-135 to augment NATO mission in Baltics”, US Airforce, 5 Mart 2014,
http://www.af.mil/News/ArticleDisplay/tabid/223/Article/473483/6-f-15s-kc-135-to-augment-nato-mission-in-baltics.aspx
7 “The United States augment its participation in NATO's air policing mission in the Baltics”, Litvanya MOD Web Site,
http://www.kam.lt/en/news_1098/current_issues/the_united_states_augment_its_participation_in_natos_air_policing_mission_i
n_the_baltics.html
8 “Statement by the NATO Defence Ministers on the Readiness Action Plan”, NATO Web Page, 5 February 2015,
http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_117222.htm
9 “Romania and NATO’s Rapid Reaction Force”, Radio Romania, 06 February 2015,
http://www.rri.ro/en_gb/romania_and_natos_rapid_reaction_force-2526800
10 Kuzeydoğu Çok Uluslu Kolordusu (MNC NE), NATO Kuvvet Yapısında yer alan yüksek hazırlık düzeyinde sekiz
kolordudan biridir. NATO Kuvvet Yapısında yer alan diğer yüksek hazırlık düzeyindeki kolorduları şunlardır. NATO
Hızlı Reaksiyon Kolordusu (Allied Rapid Reaction Corps-ARRC,İngiltere’nin liderliğinde teşkil edilmiş ve Almanya’da
konuşludur), Fransa Hızlı Reaksiyon Kolordusu, Avrupa Kolordusu, Almanya-Hollanda Hızlı Reaksiyon Kolordusu, İtalya
Hızlı Reaksiyon Kolordusu, İspanya Hızlı Reaksiyon Kolordusu, Türkiye Hızlı Reaksiyon Kolordusu (İstanbul Ayazağa’da
konuşludur. HRF veya NATO kolordusu olarak bilinir), Yunanistan Hızlı Reaksiyon Kolordusu.
MNC NE’nin karargâhı Polonya’da bulunmaktadır. Başlangıçta üç ülke tarafından (Almanya, Danimarka ve Polonya)
kurulmuştur. 2004’de NATO kolordusu olmuştur. 2004’ten itibaren kolordu karargâhında Çek Cumhuriyeti, Slovakya,
Estonya, Letonya, Litvanya, Slovenya, Hırvatistan, Romanya, Finlandiya ve ABD’den personel görev yapmaktadır.
Kolorduya iki tümen ile çeşitli hava unsurları tahsislidir.
11 “Statement by the NATO Defence Ministers on the Readiness Action Plan”, NATO Web Page, 5 February 2015,
http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_117222.htm
12 Office of the Under Secretary of Defense, United States Department of Defense Fiscal Year 2015 Budget Amendment: Overview,
Overseas Contingency Operations (U.S. Department of Defense, June 2014).
13 “SPMAGTF CR”, US marine Corps Web Page, http://www.marforeur.marines.mil/
14 “Special Purpose Marine Air Ground Task Force (SPMAGTF) - Black Sea Rotational Force (BSRF)”, Global Security,
http://www.globalsecurity.org/military/agency/usmc/spmagtf-bsrf.htm
15 “OPERATION ATLANTIC RESOLVE (2014)”, “OPERATION ATLANTIC RESOLVE (2015)”, US European Command Web
Page, http://www.eucom.mil/operation-atlantic-resolve
16 “USAF activates AvDet in Poland”, US Air Force Wep Page, http://www.usafe.af.mil/news/story.asp?id=123326026
17 “The United States and Europe: Current Issues”, CRS Report, 3 February 2014, https://www.fas.org/sgp/crs/row/RL33460.pdf,
s.6.
18 “OPERATION ATLANTIC RESOLVE (2014)”, “OPERATION ATLANTIC RESOLVE (2015)”, US European Command Web
Page, http://www.eucom.mil/operation-atlantic-resolve
19 Munich Security Report 2015, s. 17, (IISS The Military Balance 2015’den alınmıştır)
20 “DoD Announces European Infrastructure Consolidation Actions and F-35 Basing in Europe”, DOD Web Page, 08 January
2015, http://www.defense.gov/Releases/Release.aspx?ReleaseID=17097
21 “Army Looking to Store Tanks, Equipment in Eastern Europe”, Military.com, 26 January 2015,
http://www.military.com/daily-news/2015/01/26/army-looking-to-store-tanks-equipment-in-eastern-europe.html
1
- 13 -
EKİ
Ek-1: Ek-1: NATO Mukabele Kuvveti
Ek-1: NATO Mukabele Kuvveti-NMK (NATO Response Force -NRF)22
Tanım
NRF, yüksek hazırlık seviyesinde, NATO ülkelerinden tahsis edilen ileri teknoloji ürünü
sistemlere sahip kara, deniz, hava ve özel kuvvet unsurlarından oluşan, süratle ihtiyaç duyulan bölgeye
intikali öngörülen çok uluslu bir kuvvet olarak tasarlanmıştır. NRF, NATO için operasyonel rolüne
ilaveten dönüşümün önemli bir aracı ve yöntemi olarak da görülmektedir. NRF’nin mükemmellik
kazanması NATO’nun ve üye ülkelerin savunma dönüşümlerinin de itici gücü ve test aracı olarak
görülmektedir. NRF, NATO’nun Bağlantılı Kuvvetler Girişimi’nin de hayata geçirilmesinde, bu
kapsamda NATO üyeleri arasında işbirliği, eğitim ve tatbikatların etkinleştirilmesinde, teknolojinin
kullanılmasında önemli bir konsept ve uygulama olarak kabul edilmektedir.
NRF hali hazırda üç temel elemandan oluşmaktadır.
Komuta Kontrol Unsuru: NATO Komuta yapısı içinde ve NATO Harekât Komutanlığına bağlı
iki müşterek kuvvet karargâhı olan İtalya/Napoli ve Hollanda/Brunssum’daki karargâhlar birer yıl
dönüşümlü olarak NRF’ye komuta etmektedirler.
Ani Mukabele Kuvveti (Immediate Response Force): Yaklaşık 13.000 kişilik müşterek bir
kuvvettir. Bu kuvvet içinde Tugay seviyesinde kara birliği ile deniz, hava ve özel kuvvet ve
kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer (KBRN) savunma görev kuvveti yer almaktadır.
Gerektiğinde kullanılmak üzere havuzdaki mukabele kuvvetleri
NRF’nin, kolektif savunma ve krizlere mukabele görevlerinde kullanılması planlanmıştır.
Rotasyonel bir kuvvettir. 2012’ye kadar altı aylık sürelerle dönüşümlü olarak görev yapmaktaydı.
2012’den itibaren bir yıllık rotasyonlar başlamıştır. NRF ortak ülkelerin katkılarına da açıktır. Ancak
katkılar Kuzey Atlantik Konseyi (NAC) tarafından onaylanmaktadır.
NRF’ye tahsis edilen kuvvetler önce kendi ülkeleri tarafından eğitilerek gerekli hazırlık durumuna
getirilir. Aslında gerekli hazırlık durumunu karşılayan kuvvetler NRF’ye tahsis edilir. NRF’nin her türlü
arazi ve hava koşullarında görev yapacağı, düşman mukavemetinin olduğu bölgelere de zorla giriş
yapabileceği öngörülmektedir.
NRF’nin Teşkil Süreci
NRF, 2002 Prag Zirvesinde ABD tarafından gündeme taşınmış, 2003 yılında NRF konsepti
onaylanmıştır.
13 Ekim 2004’de NRF’nin ilk harekât yeteneği kazanması sağlanmış, bir seri eğitim ve tatbikat ile
yetenek tahsislerinden sonra Kasım 2006’de tam harekât yeteneğine kavuşturulmuştur.
21 Şubat 2013’de NRF’nin NATO’nun Bağlantılı Kuvvetler Girişimi’nin çekirdeğini oluşturması
kabul edilmiştir. Bu tarihten itibaren NATO muharebe etkinliği ve hazırlık düzeyi NRF etrafında
şekillenmeye başlamıştır.
EK-1
Eylül 2014 Galler Zirvesinde ise NRF’nin güçlendirilmesi ve Çok Yüksek Hazırlık Düzeyinde
Müşterek Görev Kuvveti (Very High Readiness Joint Task Force (VHRJTF) teşkili onaylanmıştır.
NRF’nin görevlendirmesi her durumda ayrı ayrı NAC’ın oy birliği ile alacağı karara bağlıdır.
NRF’nin görev alanları;
Kolektif savunmaya katkı,
Kuvvet gösterme,
Barışı destekleme harekâtı,
Doğal afetlerde yardım, Kritik altyapının korunması, Güvenlik sağlama,
Büyük bir kuvvetin öncüsü olarak görev alma şeklinde belirlenmiştir.
NRF günümüze kadar dört defa görevlendirilmiştir;
2004 Atina Olimpiyat Oyunlarının güvenliğine destek sağlama,
2004 Afganistan başkanlık seçimlerinde güvenliğe destek sağlama,
2005’de Katrina kasırgasında insani yardım,
2006’da Pakistan’daki deprem sonrası kurtarma ve insani yardım.23
Ek-1'e Ait Notlar:
NATO Response Force: At the Center of NATO’s Transformation”,
NATO Web Page, http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49755.htm
23“NATO Response Force Overview”, Allied Joint Forces Command Brunssum,
http://www.jfcbs.nato.int/jfcbrunssum/operations/nato-response-force/nato-response-force-nrf-fact-sheet.aspx
22
EK-2
EK-3
NATO Response Force: At the Center of NATO’s Transformation”,
NATO Web Page, http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49755.htm
23 “NATO Response Force Overview”, Allied Joint Forces Command Brunssum,
http://www.jfcbs.nato.int/jfcbrunssum/operations/nato-response-force/nato-response-force-nrf-fact-sheet.aspx
22
EK-4

Yeni Soğuk Savaş mı? - Merkez Strateji Enstitisü

Transkript

Benzer belgeler

Layout 2 - Türkiye Gazetesi

Otto Liman Von Sanders`in Kaleminden Türkiye`nin

12-9-234 SWATS data sheet REV_Turkish.indd

ABD – TÜRKİYE İLİŞKİLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ John McCain* Türkiye

Yabancıların NATO/SOFA Anlaşması Uyarınca Eşya Getirmeleri

29 ağustos- 02 eylül 2016

Günlük Bülten