BEDEN EGiTiMi OGRETMENi ADAYLARININ

SBD, (3)1, 1992 10-26
Spor Bilimle.ri Dergisi
BEDEN EGiTiMi OGRETMENi ADAYLARININ
MESLEGE YONELiK TUTUMLARI
A. S. SARACALOGLU
E.O. Edebiyat FakOitesi Egitim Bilimleri 81.
OZET
Bu ara$ttrmanm amact, Beden Egitimi ogretmeni adaylarmm meslege yonelik
tutumlanm belirlemektir. Ara$ttrmada, A$kar ve Erden (1987) tarafmdan geli$tirilen "Ogretmenlik Meslegine Yonelik Tutum Olqegi" kullamlmt$ ve 216
ogrenciye uygulanmtf$ttr. Ara$ttrma bulgulan, ogretmen adaylanmn meslege
yonelik tutumlanmn, cinsiyete, anne meslegine, bo/Om tercih strast ve b6/0m
tercih nedenlerine gore degi$t@ni ortaya koymaktadtr. Buna karf$m,
ogretmenlik meslegine yonelik tutumlar, ogrencilerin smtflarma, mezun olduklan lise tipine, lise bitirme derecesine, baba meslegine, anne-baba
ve
ailede
ogretmen
bulunma
durumuna
gore
egitimlerine
farkltlaf$mamaktadt r.
THE ATTITUDES OF PHYSICAL EDUCATOR
CANDIDATES TOWARD TEACHING PROFESSION
ABSTRACT
The study has been carried out in order to examine the attitudes of stedents
toward teaching profession in the Department of Physical Education and
Sports in Educational Faculty. In the evaluation process, A$kar and Erden's
"The Attitudes Scale Toward Teaching Profession" was used. 10 item scale
was given to 2) 6 student in the department. It has been provided that these
is a significant relationship between the attitudes of the students toward
teaching profession and sex, mother's job, department preferance priority,
and the reasons of department preferance. On the other hand, there is no
statistically meaningful relationship between the attitudes of the students to~
wards teaching profession and the attending class. Level, graduated lycee
types, lycee graduation degrees, father's job, parents education degrees,
and being teachers in the family.
10
Spor Bilimleri Dergisi
PROBLEM
Duygusal olan davram!?lannm onemli bir bOIOmOnO tutumlar olu!?turmaktadlr.
Tutum,· somut bir objeye ya da ondan yana olma bi<;iminde beliren, bireyin
dO!?Once ve duygulanna yon veren ogrenilmi!? oz egilimler olarak
tan1mlanmaktad1r (Turgut, 1977).
GOnOmOzde yap1lan ara!?tlrmalar, tutumlarla eri§i arasmda anlamll ili§kiler oldugunu ve okul programlar igerisinde ele allnmas1 gerektigini ortaya koymaktadlr. Aynca bu ara§tlrmalardaki ortak bulgu, eri§i ile duyu§sal olan davranl§lan arasmda belli bir etkile§imin oldugu ve belli ogretim teknikleri ile duYU!?Sal olan davranl!?lanmn da geli§tirilebilecegi yonOndedir (Bloom, 1971;
1976; Berberoglu, 1990; Tekinal, 1988; Aksarkaya, 1981). Ne var ki tOm
egitim kurulu§lannda oldugu gibi ogretmen yeti§tiren kurumlarda da, duYU§Sal olan davram§lanmn degerlendirilmesi goz ard1 edilmektedir. Oysa
gene; ku§aklan gelecege haz1rlayacak olan ogretmen adaylan, meslege kar§l
tutum, ilgi ve ki§ilik ozellikleri gozonOne allnmaks1z1n se<;ilmekte, bu durum
ise egitimin niteligini dolay1s1yla Olkenin en onemli gereksinimlerinden biri olan yeti§mi§ insangOcO niteligini olumsuz etkilemektedir (Koymen, 1988).
Ostelik ogretmenlerin tutumunun kendi davram§lanm oldugu kadar,
ogrencilerin tutum ve ba§anlanm da etkiledigi (Allen ve Cooper, 1969; Fesbach, 1969; Good, Biddle ·ve Brophy, 1975; KOgOkahmet, 1976; Can, 1987;
1991) dikkate allmrsa, ogretmen yeti§tiren kurumlann, ogrencilerin
ogretmenlik meslegine yonelik tutumlanm olumlu yonde geli§tirmek l<;in gaba
harcamalanmn onemi ve geregi ortaya <;1kmaktad1r.
ARAf;JTIRMANIN AMACI
Bu ara§tlrma Beden Egitimi ogretmeni adaylannm, meslege yonelik tutumlanm belirlemeyi amaglamaktad1r. Bu amacm gergekle§tirilebilmesi igin
a§ag1daki sorulara yamt aranml§tlr.
1. Ogrencilerin devam ettikleri SlnJflar ile tutum puanlan arasmda tark var m1?
2. Ogrencilerin cinsiyetlerine gore tutum puanlan degi§mekte midir?
3. Ogrencilerin mezun olduklan lise tipine gore tutum puanlan degi§mekte
midir?
4. Ortaogretimt bitirme derecesi ile ogrencilerin tutum puanlan arasmda tark
varm1d1r?
S.Anne-babalann meslekleri ve egitim dOzeyleri bak1mmdan ogrencilerin tutum puanlan degi§mekte midir?
11
Spar Bilimleri Dergisi
6. Ogrencilerin boiOm tercih s1ras1 ile tutum puanlan aras1nda fark var m1d1r?
8. Ogrencilerin boiOmlerini tercih etme nedenlerine gore tutum puanlan
degi§mekte midir?
YONTEM
Evren ve Orneklem
Ara§tlrmanm evrenini, <;e§itli Oniversitelere bagll Egitim FakOitelerinin Beden
Egitimi ve Spor BoiOmlerinde okuyan ogrenciler olu§turmaktadJr.
Orneklem olarak, Dokuz EyiOI Oniversitesi Beden Egitimi ve Spor BoiOmO
ogrencileri orans1z eleman ornekleme yolu ile segilmi§tir. Ara§tlrma 216
ogrenci Ozerinde yap1lm1§t1r.
Veri Toplama Araflart
Ara§tJrma A§kar ve Erden (1987) tarafmdan geli§tiri len Likert tipi
uygulanarak
"Ogretmenlik
Meslegine
Yonelik
Tutum
Olgegi"
gergekle§tiri lmi§tir. Olgegin gOvenirligi ilk uygulamalarda .80, daha sonraki
ara§tJrmalarda ise .82 olarak hesaplanmJ§tJr. Bu durum Nunnaly (1987)'nin
ara§tJrmalar igin yeterli gordOgO .70'1ik standardm Ozerinde oldugu igin,
olgegin ara§tJrmalarda kullamlabilecek nitelikte oldugu anla§1lmaktad1r.
Ogrencilere ili§kin ki§isel bilgiler ise, aym form Ozeri nde yer alan toplam 17
tane a<;1k uglu soru ile elde edilmi§tir.
Verilerin Analizi ve Yorumlanmas1
Ara§t1rman1n
verileri
E.O .
Bilgisayar
Muhendisligi
BoiOmOnde
degerlendirilmi§tir. Ara§tlrmanm amaglan dogrultusunda yOzde dokOmleri, x2
ile F ve t testleri uygulanm1§t1r. Bulunan F degeri, P=.05 dOzeyinde tablo
degerinden bOyOk ise, ilgili faktoron manidarllg1 kabul edilmi§, F degeri tablo
degerinden kO<;Ok ise ilgili faktorOn manidarllg1 kabul edilmemi§tir.
BULGULAR VE YORUM
BEF Beden Egitimi ve Spor BoiOmO Ogrencilerine lli§kin Ki§isel Bilgiler
Ogrencilerin% 37.9'u 1.,% 19.4'0 2.,% 20.4'0 3. ve% 22.2'si 4. s1mfta okumaktadJr. Ogrencilerin % 46.3'0 k1z ve % 53.7'si erkektir. bgretmen adaylannm% 7.4'0 17-18,% 37.9'u 19-20,% 33.3'0 21-22 ve% 21.3'0 de 23 ve
daha bOyOk ya§tadJr.
12
Spor Bilimleri Dergisi
Ogrencilerin mezun olduklan kurumlara gore dag1lrmlan ~oyledir: % 76.4'0 akademik lise, % 22.2'si meslek lisesi ve % 1.4'0 de Anadolu ve ozel lise
<;1k1~lld1r. Ogretmen adaylannm% 42.6'sl orta,% 53.7'si iyi ve% 3.7'si de pekiyi derece ile mezun olmu~lard1r. K1z ve erkek ogrencilerin mezuniyet dereceleri farkllla~maktadlr. $oyle ki, liseden orta derece ile mezun olan
ogrencilerin oram, k1zlarda % 28 iken, erkeklerde % 55.17'dir. lyi derece ile
mezun olan k1z ogrencilerin oram % 68 iken, erkek ogrencilerin oram %
41.38'dir. Liseyi pekiyi derece ile bitirenlerin oram ise, k1zlarda % 4, erkeklerde % 3.4'd0r. Buna gore, k1z ogrencilerin % 72'si liseyi iyi ve pekiyi derece ile bitirmi~lerdir. Oysa bu oran erkek ogrencilerde % 44.8'dir. Sonug olarak, k1z ogrencilerin erkek ogrencilere gore daha ba~anll olduklan
soylenebilir.
Ogretmen adaylannm anne ve babalannm egitim durumu ~oyledir. Annelerin% 17.1'i, babalann% 2.8'i formal bir egitim almam1~lard1r. Annelerin%
45'i, babalann% 40.7'si ilkokul mezunudur. Ortaokul mezunu olan annelerin
oram% 13, babalann% 12, lise mezunu olan annelerin oram% 17, babalann % 27.8 ve Oniversite bitirenlerin oran1, annelerde % 7.9, babalarda %
16.7'dir.
Ogrencilerin anne mesleklerine gtJre dagtltmt:
Annelerin % 77.8'i ev han1m1, % 10.2'si memur, % 0.4'0 doktor, % S.6's1
ogretmen, % 2.8'i i~gidir ve% 2.3'0 de giftgi, terzi, esnaf vb. meslek grubunda gall~maktad1r. Ogrencilerin % 0.9'u da annelerinin vefat ettigini ifade ederek, meslegini belirtmemi~lerdir.
Baba mesleklerine gore ogrencilerin dag1llm1 ise ~oyledir: % 42.1 'i serbest
meslek, % 32'si memur, % 11.6'sl i~<;i, % 6.9'u ogretmen, % 4.2'si doktor,
muhendis, subay vb.d1r. Ogrencilerin % 3.2'si babalannm vefat ettigini belirterek, soruyu bo~ b1rakm1~lard1r.
Ailelerin gelir dag1llm1 ise ~oyledir: % 34.63'0 1 milyondan az, % 38.53'0 1-2
milyon, % 22.94'0 2-5 milyon ve % 3.9'u da 5 milyon ve daha fazla gelire sahiptir. Buna gore, ailelerin % 72.16'sl 2 milyon ve daha az geliri bulunmaktadlr.
Ogretmen adaylannm ailelerinin % 3.2'si tek gocuklu, % 21.8'i iki gocuklu, %
31.5'i 0<; gocuklu,% 18'i dort gocuklu ve% 25.5'i 5 ve daha fazla gocukludur.
Beden Egitimi ve Spor BoiOmO ogrencilerinin ailelerinin egitim, meslek durumlan, gelir dag1lrmlan ve gocuk say1lan dikkate allnd1gmda, alt ve orta sosyo-ekonomik kokenli ogretmen adaylannm gogunlukta oldugu gorOimektedir.
13
Spor Bilimleri Dergisi
bgrencilere ailesinde ogretmen olup olmad1g1 da sorulmu~ ve % 35.2'sinde
ogretmen bulundugu saptanm1~t1r. Ogretmen adaylannm % 64.8'inde ise
ogretmen bulunmamaktad1r. Ailelerdeki ogretmenlerin yakmllk derecelerine
gore dag1hmlan ~oyledir: Anne-baba ve karde~lerin oram % 18.98, teyze,
day1 hala ve amcalann oram% 8.33 ve kuzen, yegen, yenge ve eni~telerin oram% 7.87'dir.
OSS smavm1 hemen kazanan ogrencilerin oran1% 48.15 ve ilk hakkmda kazanamayan ·ogrencilerin oran1 % 51.85'dir. Bu ogrencilerin y1l kayb1 incelendiginde, 1 y1l kayb1 olanlann oran1 % 23.61, 2 y1l kayb1 olanlann oram %
18.06, 3 y1l kayb1 olanlann oram % 7.41, dort y1l ve daha fazla y1l kayb1 olan
ogrencilerin oram ise % 2.78'dir.
Beden Egitimi ve Spor BoiOmO yetenek smav1yla ogrenci ahnmaktad1r. Bu
nedenle ogrer'lcilerin boiOmlerini kagmc1 s1rada tercih ettiklerini belirleyebilmek amac1yla, en gok girmek istedikleri meslekleri dikkate alarak boiOm tercih s1ralann1 yazmalan istenmi~tir. Buna gore, ogrencilerin % 75.93'0n0n ilk
be~ s1rada,% 10.19'unun 6 ile 10. s1ralarda ve% 13.89'unun da 11. ve daha
sonraki s1ralarda Beden Egitimi ve Spor BoiOmOnO segtikleri saptanm1~t1r.
Ogretmen adaylarmm b(J/Omlerini tercih etme nedenleri ise §untardlf:
Ogrencilerin% 51 .85'i bran~m1 sevdigi ve ideali oldugu i<;in,% 18.52'si kendisine, yetenegine uygun buldugu i<;in,% 15.74'0 ogretmenligi, <;ocuklan sevdigi ve ogretmen olillak istedigi i<;in, % 3.24'0 ailesi ve <;evresi istedigi igin, %
2.31 'i alanmda yOkselmek i<;in ve % 8.34'0 de a<;1kta kalmamak i<;in
boiOmlerini se<;mi~lerdir.
Ogrencilerin OSYS smavma yeniden ba~vurma durumlan da incelenmi~ ve
~u sonuglar allnm1~t1r. Ogrencilerin bOyOk bir boiOmO, % 91.67'si yeniden
smava girmeyi dO~Onmemektedirler. Oysa smava yeniden girmeyi
dO~Onenlerin oran1 % 8.33'd0r. Bu durum, boiOmlerini a<;1kta kalmamak i<;in
segen % 8.34'10k ogrenci grubunun, boiOmlerinden memnun olmad1klanm
gostermekte, dolay1s1yla Oniversite smavma yeniden ba~vuracaklanm ortaya
koymaktad1r.
Ogretmen Adaylannm Ogretmenlik Meslegine
YOnelik Tutum Puanlan
Birinci Aft Probleme ili§kin Bulgular
Birinci alt problem "Ogrencilerin devam ettikleri s1mflar ile tutum puanlan arasmda fark var m1d1r?" bigiminde ifade edilmi~tir. Tablo 1'de Beden Egitimi
14
Spor Bilimleri Dergisi
ve Spor Bolumu ogrencilerinin smrflan ve tutum puanlan verilmi~tir.
TABLO 1
BEDEN EGITIMI VE SPOR BOLOMO OGRENCILERININ
SINIFLARA GORE TUTUM PUANLARI
F
Srnrflar
N
X.
ss
1. Slnlf ·
82
19.829
7.119
2. Slnlf
42
19.667
6.712
3. srnrf
44
18.227
5.866
4. srnrf
48
17.458
6.546
Degeri
1.61
Tablo 1'de goruldugu gibi, tek yonlu varyans analizi sonucunda F degeri 1.61
bulunmu~tur. Bu deger p=.05 dOzeyinde anlamh degildir ve ogrencilerin
ogretmenlik meslegine yonelik tutumlannrn smrflara gore degi~medigini ortaya koymaktadrr. Tablo 1 incelendiginde, 3 ve 4. srnrf ogrencilerinin tutum
puanlan daha olumlu gorunmekle birlikte, istatistiksel bakrmrndan anlamh
degildir.
Bu ara~trrmanrn bulgulan, A~kar ve Erden (1986), A~kar ve Qelenk (1988),
Temel (1988) ile Saracaloglu (1991) tarafrndan ger9ekle~tirilen ara~trrma bulgulanyla da desteklenmektedir. Bu sonuglara gore, ogretmenlik formasyonu
programlannrn, ogrencilerin ogretmenlik meslegine yonelik tutumlannr olumlu
yonde geli~tirmedigi soylenebilir.
ikinci Alt Probleme ili$kin Bulgular
lkinci alt problem "Ogrencilerin cinsiyetlerine gore tutum puanlan degi~mekte
midir?" bigiminde ifade edilmi~tir. F degeri 10.88'dir ve bu deger p<.01
duzeyinde anlamlrdrr. Ba~ka bir anlatrmla, ktz ogrencilerin tutum puanlan erkek ogrencilerden daha olumi!Jdur. Tablo 2'de bu bulgular verilmektedir.
15
Spor Bilimleri Dergisi
TABLO 2
KIZ VE ERKEK OGRENCILERIN TUTUM PUANLARI
ss
X
N
Cinsiyet
F
Degeri
K1z
100
17.360
5.482
Erkek
116
20.310
7.354
10.88*
* p<.01 duzeyinde anlamlld1r.
A§kar ve Erden (1986), A§kar ve t;elenk (1988) ile Saracaloglu (1991) tarafmdan yap1lan benzer ara§tlrmalar benzer sonU<;Ianyla birbirini desteklemektedir. Bu sonuglar toplumun erkeklerden beklentisinin, kadmlardan beklentisinden farkll olmas1 ile ag1klanabilir~ Kuzgun (1982)'un da belirttigi gibi,
toplum bir erkegin guvenilir gelir saglayan bir meslek sahibi olmasm1 beklemektedir. Aynca bir ara§tlrmada, toplumsal saygmhk degeri ile tercihler arasmdaki korelasyon, erkeklerde k1zlardan daha yOksek bulunmu§tur (Barnet, 1976). Bu bulgular, erkeklerin tutum puanlanmn k1zlardan daha dO§Ok
olmasmm nedenini ag1klar niteliktedir.
Ufiincii Aft Probleme ili$kin Bulgular
Ara§tlrmanm Ogunco alt problemi "Ogrencilerin mezun olduklan lise tipine
gore tutum puanlan degi§mekte midir?" bigiminde ifade edilmi§tir. Tablo 3'de
de gorOidOgO gibi, F degeri 0.71 bulunmu~tur ve bu deger p=.05 duzeyinde
anlamh degildir. Ba§ka bir anlat1mla, ogrencilerin mezun olduklan lise tipine
gore tutum puanlan degi§memektedir.
TABLO 3
OGRENCILERIN MEZUN OLDUKLARI LISE TIPINE
GORE TUTUM PUANLARI
Lise tipi
N
X
ss
Akademik
165
19.242
7.010
Mesleki-Teknik
48
17.937
5.571
Anadolu Ozel
3
18.667
6.351
16
F
Degeri
0.71
Spor BilimJeri Dergisi
Saracaloglu (1991 )'nun yapt1g1 ara~t1 rma bulgulanyla desteklenen bu bulgular, A~kar ve <;elenk (1988)in yapt1g1 ara~t1rmanm bulgulanyla <;eli~mektedir.
$oyle ki, mezun olunan lise tipi ile tutum puanlan arasmda anlamh bir ili~ki
saptanm1~ ve ogretmen liseleri mezunlannm daha olumlu tutum puanma sahip oldugu bulunmu~tur. Bu ara~t1rmada ise, ogretmen lisesi mezunu olarak
yaln1zca 5 ogrencinin bulunmas1 boyle bir korelasyonun aranmasm1 engellemi~tir. Sonu<; olarak, ogretmen adaylannm meslege yonelik tutumlannm bitirilen lise tipine gore tarkhla~mad1g1 soylenebilir.
D6rdunca AIt Probleme ili§kin Bulgular
Dorduncu alt problem "Ortaogretimi bitirme derecesi ile ogrencilerin tutum
puanlan arasmda tark var m1d1r?" bi<;iminde ifade edilmi~tir. Tablo 4'te
ogretmen adaylanmn ortaogretimi bitirme dereceleri ve tutum puanlan verilmektedir.
Tablo 4'te de goruldugu gibi, F=0.77 bulunmu~tur ve bu deger p=.05
duzeyinde anlamh degildir. Bu sonuca gore, ortaogretimi bitirme derecesinin
tutum puanlan uzerinde herhangi bir etkisinin olmad1g1 soylenebilir. Bu bulgular, A~kar ve <;elenk (1988) tarafmdan yap1lan ara~t1rma bulgulanyla tutarhdlr. Ancak Sarala<;oglu (1991) tarafmdan yap1lan ara~t1rmada; liseyi pekiyi derece ile bitiren ogrencilerin tutum puanlan, orta derece ile bitirenlerden
daha olumlu bulunmu~tur. Sonu9 olarak, bu ara~t1rmada tutum puanlanmn
lise bitirme derecesine gore farkhla~madiQI SOylenebilir.
TABLO 4
OGRENCILERIN LISE BITIRME DERECELt:RINE GORE
TUTUM PUANLARI
Liseyi Bitirme Dereceleri
X
N
ss
F
Deger
Orta
lyi
Pekiyi
92
19.576
6.889
116
18.422
6.512
8
19.250
7.536
17
0.77
Spor Bilimleri Dergisi
Be$inci Aft Probleme ili$kin Bulgular
Be§inci alt problem "Anne-babalann meslekleri ve egitim dOzeyleri
baklmmdan ogrencilerin tutum puanlan degi§mekte midir?" bi<;iminde ifade edilmi§tir. Tablo 5'te gorOidOgO gibi, ogrencilerin tutum puanlan anne meslegine gore degi§mektedir.
TABLO 5
ANNE VE SABA MESLEKLERINE GORE TUTUM PUANLARI
Babalar
Anneler
F
F
ss
Meslekler
N
X
Evhan1m1
168
19.387
6.784
Memur
22
15.955
5.661
Degeri
32.00
Dr. Muhendis
2.50*
ss
N
X
69
18.275
6.299
9
20.000
3.873
Ogretmen
12
20.750
7.263
15
18.733
8.058
Serbest1
5
18.000
2.915
91
19.670
7.070
l§<;i
6
15.000
2.683
25
17.360
5.70
Vefat2
2
11.500
2.121
7
20.857
8.934
Degeri
0.79
• p<.05 duzeyinde anlamild1r.
1 <;ift<;i, esnaf, terzi, bakkal vb.
2 Vefat nedeniyle meslekleri belirtilmeyen anne ve babalar
Bu degi§ikligin nereden kaynaklandiQinl bulabilmek i<;in anne meslekleri
iki§er iki§er t testi ile kar§lla§tmlml§tlr. t testi sonucuna gore farkllllklar ev
han1m1 ile memur ve memur ile ogretmen annelerden kaynaklanmaktadlr.
Diger meslek gruplan arasmda anlamll bir farkllllk bulunmamaktad1r. Tablo 6
t testi sonu<;lann1 vermektedir.
18
Spor Bilimleri Dergisi
TASLO 6
ANNE MESLEKLERINE GORE T TESTI SONU<(LARI
Anne Meslekleri
N
ss
X
t
Degeri
Evhan1m1
168
19.39
6.78
Memur
22
15.95
5.66
Memur
22
15.95
5.66
Ogretmen
12
20.75
7.26
2.27*
2.14*
* p<.05 duzeyinde anlamlld1r.
Tablo 6 incelendiginde, anne meslegi memur olan ogrencilerin tutum puanlan, anneleri ev hamm1 ve ogretmen olanlardan daha olumlu gorulmektedir.
Su durum, ogretmenlik mesleginin saygmllgmm toplumda degerini yitirmesi
ve ogretmen gocuklannm ya~ad1g1 ekonomik problemlerle ag1klanabilir.
Saba meslegi ile ogretmenlige ili~kin tutum puanlan arasmda anlamh bir ili~ki
bulunmamaktad1r. Tablo 5'te baba meslegine gore tutum puanlanna ili~kin
varyans analizi sonuglan anne meslegi ile birlikte gorOimektedir.
Saba meslegi ile meslek segimi arasmda bir ili~ki olmadiQinl saptayan bir
bulgusuna (Uysal, 1970) dayanarak, ogretmenlik meslegine
yonelik tutum puanlanmn da baba meslegine gore degi~meyecegi
soylenebilir. Nitekim A~kar ve <(elenk (1988) ile Saracaloglu (1991) tarafmdan gergekle~tirilen benzer ara~t1rmalarda da, baba meslegi ile tutum
puanlan arasmda anlamh bir ili~ki bulunmamas1, bulgulann birbirleriyle tutarh
oldugunu ortaya koymaktad1r.
ara~t1rma-
Anne ve babalann egitim dOzeyleri, ogrencilerin tutum puanlann1 etkilemektedir. Tablo ?'de anne ve babalann egitim dOzeyleri ile tutum puanlanna
ili~kin varyans analizi verilmektedir.
19
Spor Bilimleri Dergisi
TABLO 7
ANNE VE SABA EGITIMINE GORE TUTUM PUANLARI
Anneler
F
Babalar
Egitim
Duzeyi
N
X
ss
Okumaz-yazmaz
17
17.882
8.313
Okur-yazar
20
16.700
4.736
5
16.200
4.712
llkokul
97
19.010
6.368 1.04
88
17.920
6.101
Ortaokul
28
19.000
7.237
26
20.292
8.215
Lise
37
19.270
7.003
60
19.633
6.972
0 niversite/
Yuksekokul
1721.471
7.177
Deger
X
N
ss
F
Degeri
14.000
36
19.361
1.32
6.512
Uysal (1970)'a
gore, baba egitimi, ogrencilerin meslek segiminde anlaml1
bir farkhllk olu~turmamaktadlr.
Bu durum, ogretmenlik meslegine yonelik tutum puanlanmn baba egitimine
gore degi~meyecegi sonucuna gotormektedir. Tablo 7 incelendiginde, baba
egitiminin anne egitimine e~ deger ya da daha yOksek oldugu gorOmektedir.
Buna gore, anne egitiminin de, tutum puanlann1 etkilememesi dogal
kar~JianmahdJr.
Saracaloglu(1991) tarafmdan yap1lan
egitiminin tutum puanlann1 etkilemedigi
steklemektedir.
ara~t1rmada
bulunmu~tur
da, anne ile baba
ve bulgular birbirini de-
Altlnci Alt Prob/eme ili$kin Bulgular
Ara~t1rmanm altmc1 aft problemi "Ailede ogretmen bulunan ve bulunmayan
ogrencilerin tutum puanlan arasmda fark var m1d1r?" bigiminde ifade edilmi~tir. Tablo 8'de ailesinde ogretmen bulunan ve bulunmayan ogrencilerin
tutum puanlan gorOimektedir.
20
Spor Bilimleri Dergisi
TABL08
AILEDE OGRETMEN BULUNMA DURUMUNA GORE
TUTUM PUANLARI .
Ailede Ogretmen
Bulunma Durumu
N
X
ss
41
18.268
6.446
Teyze, hala, amca, day1
18
19.389
5.304
Kuzen, yegen vb.
17
16.059
6.437
140
19.436
6.922
Anne, baba,
Bulunmuyor
karde~
F
Degeri
1.48
Buna gore, F=1.48'dir ve bu deger p=.05 dOzeyinde anlamll degildir. Ba~ka
bir anlat1mla, ailede ogretmen bulunma durumu, tutum puanlanm etkilememektedir. Bu bulgular, A~kar ve Qelenk (1988) tarafmdan gergekle~tirilen
ara~t1rma bulgulanyla tutarh olmasma kar~1n Saracaloglu (1991) tarafmdan
. yap1lan ara~t1rma bulgulanyla geli~kilidir.
Bu durum, ogretmenligin sosyal ve ekonomik sorunlannm yogunlugu
yOzOnden, ogretmen gocuklannm da meslege kar~1 duyu~sal bir yakmllk
gostermemeleri ile ag1klanabilir. Ba~ka bir ,anlat1mla, ogretmenlik mesleginin
meslek mensuplannm ailelerinde de degerini yitirdigi igin sevilen ve savunulan bir meslek olmaktan ({JktJQI anla~1lmaktad1r. Nitekim Arseven (1989) tarafmdan yap1lan sosyal saygmhga ili~kin bir ara~t1rmada; Lise
ogretmenlerinin, vali, doktor, hakim (1. kategori), di~ hekimi, eczac1, Devlet
tiyatro sanatg1s1, gazeteci yazar (2. kategori), mOhendis ve tercOman (3. kategori) dan sonra banka ~ube mOdurO, i~letmeci ve mOzisyen ile birlikte 4. kategoride yer almas1 da, bu durumu vurgulamaktad1r. Ostelik ortaokul
ogretmenlerinin makina operatorO, pazarlamac1, laborant ve astsubay gibi
mesleklerle birlikte 5. kategoride yer almas1, ogretmenlik meslegine
baglanan degerlerin dO~OkiOgOnO gostermektedir.
Yedinci Alt Probleme ili~kin Bulgular
Ara~t1rmamn yedinci alt problemi "Ogrencilerin boiOm tercih s1ras1 ile tutum
puanlan arasmda fark var m1d1r?" bigiminde ifade edilmi~tir. Beden Egitimi ve
Spor BoiOmO yetenek smav1yla adaylan segtigi igin, ogrencilerin en gok girmek istedikleri meslekleri dikkate alarak tercih s1ralanm yazmalan istenmi~tir.
21
Spor Bilimleri Dergisi
Bu yanltlara gore, tercih s1ralan: 1-5., 6-10, ve 11 ile daha sonras1 olmak
Ozere 0<; grupta toplanml§tlr.
TABLO 9
TERCIH SIRASINA GORE TUTUM PUANLARI
ss
N
X
1 ( 1-5)
164
18.152
6.207
2 (6-10)
22
17.227
4.790
3 (11 Ve+)
30
24.533
7.868
Tercih S1ras1
F Degeri
13.75*
* p<.01 duzeyinde anlamhd1r.
Tablo 9'da da gorOidOgO gibi, tek yoniO varyans analizi sonucunda F=13.75
bulunmu§tur ve bu deger p<.01 dOzeyinde anlamhd1r. Bu sonuc;, ogrencilerin,
ogretmenlik meslegine yonelik tutum puanlannm boiOm tercih s1ralanna gore
farkhla§tlglnlgostermektedir.
Farkhhgm hangi gruplardan kaynaklandiQinl belirleyebilmek ic;in 1., 2. ve 3.
grupta yer alan ogrenciler t testi uygulanarak iki§er iki§er kar§lla§tmlml§tlr.
Tablo 10'da t testi sonuc;lan verilmektedir.
TABLO 10
TERCIH SIRALARI ILE TUTUM PUANLARINA
ILI$KIN T TESTI SONUQLARI
Gruplar
Tercih
S1ras1
t
N
X
ss
Degeri
0.67
1.
1-5
164
18.15
6.21
2.
6-10
22
17.23
4.79
1.
1-5
164
18.15
6.21
3.
11 Ve+
30
24.53
7.87
2.
6-10
22
17.23
4.79
3.
11 Ve+
30
24.53
7.87
* p<.01 duzeyinde anlaml1d1r.
22
4.96
3.86*
Spor Bilimleri Dergisi
Ara§tlrma bulgulan, A§kar ve Erden (1986), A§kar ve Qelenk (1988) ile Saracaloglu (1991) tarafmdan yap1lan benzer ara§tlrmalann bulgulanyla da desteklenmektedir.
Sekizinci Aft Probleme ili§kin Bulgular
Sekizinci alt problem "Ogrencilerin bolumlerini tercih etme nedenlerine gore
tutum puanlan degi§mekte midir?" bigiminde ifade edilmi§tir. Tablo 11,
ogrencilerin bolumlerini tercih nedenleri ile tutum puanlanna ili§kin varyans
analizi sonuglanm vermektedir.
TABLO 11
OGRENCILERIN BOLOMLERINI TERCIH NEDENLERINE
GORE TUTUM PUANLARI
N
Tercih Nedenleri
X
ss
F
Degeri
Bran§lml sevdigim, ilgi duydugum igin
112 18.223 6.046
Yetenegime, kendime uygun buldugum igin
40 19.625 5.873
Ogretmenligi sevdigim igin
34 14.765 4.856
Ailem-gevrem istedigi igin
7 21.143 6.939
Alan1mda yukselmek igin
5 26.200 7.259
11.81 *
Ag1kta kalmamak, universite mezunu
18 26.944 7.116
olmak igin
* p<.01 duzeyinde anlaml1d1r.
Tablo 11 'de de goruldugu gibi, F degeri 11.81 'dir ve bu deger p<.01
duzeyinde anlamhd1r. Bu sonuca gore, ogretmen adaylann bolum tercih nedenleri farkhla§maktadlr. Farkhhgm nereden kaynaklandiQinl bulabilmek igin
tercih nedenleri t testi uygulanarak iki§er iki§er kar§lla§tmlml§tlr. Tercih nedenleri 1,2,3,4,5 ve 6 olarak s1ralanm1§tlr.
Tablo 12'de goruldugu gibi, ogrencilerin segme nedeni olarak belirttikleri
"ogretmenligi sevdigim igin" ifadesi, diger nedenlere gore daha anlamh bir tutum farkma sahip bulunmaktad1r. Aynca "bran§lml sevdigim igin" ve "ken-
23
Spor Bilimleri Dergisi
dime, yetenegime uygun buldugum igin" itadeleri de digerlerine oranla daha
anlamh gorulmektedir. Ba~ka bir anlat1mla, ogrencilerin yukanda belirttikleri
0<; ifade, tarkhla~manm nedenleridir. Bu sonug, ogretmenligi sevdigi igin
bolumlerini tercih eden ogretmen adaylannm, meslege yonelik tutumlannm
daha olumlu oldugunu ortaya koymaktad1r.
SONUC VE ONERiLER
TOm ara~t1rma bulgulan birlikte degerlendirildiginde, ogretmen yeti~tiren kurumlann, ogretmen adaylanmn meslege yonelik tutumlanm geli~tirmede yeterli duzeyde olmad1g1 soylenebilir.
Ara~t1rma
bulgulanna dayall olarak ogretmen adaylannda meslege yonelik olumlu tutumlar kazand1nlabilmesi igin ~u oneriler geli~tirilmi~tir :
TABLO 12
TERClH NEDENLERIILE TUTUM PUANLAR INA
ILI$KIN t TESTI SONUQLARI
1
3
112
34
18.22
14.76
6.05
4.86
3.05*
1
5
112
5
18.22
26.20
6.05
7.26
2.86*
1
6
112
18
18.22
26.94
6.05
7.12
5.54*
2
3
40
34
19.62
14.76
5.87
4.86
3.84*
2
5
40
5
19.62
26.20
5.87
7.26
2.30**
2
6
40
18
19.62
26.94
5.87
7.12
4.11 *
3
4
34
7
14.76
21.14
4.86
6.96
2.94*
3
5
34
5
14.76
26.20
4.86
7.26
4.62*
3
6
34
18
14.76
26.94
4.86
7.12
7.30*
1 Tabloya anlamli bulunan degerler ahnml§tlr.
* p<.01 di.izeyinde anlaml1d1r.
** p<.05 di.izeyinde anlaml 1d1r.
24
Spor Bilimleri Dergisi
1. bgretmen yeti~tiren kurumlann programlan, ogretmen adaylannda,
ogretmenlige ozgO tutumlar geli~tirebilecek nitelikte duyu~sal hedeflere yer
verilmelidir.
2. K1z ogrencilerin tutumlannm daha olumlu olmas1 nedeniyle ogretmenlik
meslegine yoneltilmesi yararh gorOimektedir.
3. Beden Egitimi ve Spor BoiOmlerine ogretmen lisesi mezunlannm
c;ekilebilmesi ic;in gerekli onlemler ahnmahd1r.
4. Liseyi "pekiyi" derece ile bitiren ba~anh ve yetenekli ogrencilerin ogretmen
programlara c;ekilebilmesi ic;in burs, kredi vb. ozendirici ko~ullar
yaygmla~tmlmahdlr. Aynca ogretim giderlerinin k1smen kar~1lanmas1
onerilebilir.
yeti~tiren
5. Ogretrrienligin c;ekici duruma getirilebilmesi, sosyal sayg1nhk ve ekonomik
sorunlann c;ozOmlenmesiyle mOmkOn olabilir. Bu nedenle soz konusu
ko~ullann iyile~tirilmesi gerekli gorOimektedir.
6. Can'1n (1991) da onerdigi gibi, ogretmen yeti~tiren kurumlar, programlarda
yer alan bili~sel ogrenmeler kadar, duyu~sal ogrenmelerin de gerc;ekle~me
dOzeyini belirlemeli ve programlanm bu bak1mdan da geli~tirilmelidir.
KAYNAKLAR
Aksarkaya, Ersin (1981 ). Bulundugu kaynak: Tekindal, Satliml§. "Okula
lli§kin Tutum ile Akademik Ba§an Arasmdaki lli§ki". c;agda§ Egitim
13,139:29-33, Aral1k 1988.
Allen, D.W and J.M. Cooper. "Massachusetts Model Elementary Teacher Education Program". Journal of Research and Development in Education.
21 :31-35,1969.
Arseven, Ali D. "Ogretmenlik Mesleginin Sosyal Prestiji". c;agda§ Egitim.
14,145:25-32, Haziran 1989.
A§kar, Petek ve Munire Erden. "Ogretmen Adaylann1n bgretmen lik Meslegine Yonelik Tutumlan". Marmara Un. 1. Ulusal Egitim Sempozyumu.
Istanbul; 24-30 Kas1m 1986.
"Ogretmenlik Meslegine Yonelik Tutum Ol~egi". c;agda§ Egitim. 12,121 :8-11,
1987.
A§kar, Petek .. ve Suleyman .. c;elenk. "likokula bgretmen Yeti§tiren (Egitim
YOksekokulu Ogrencilerinin Ogretmenlik Meslegine lli§kin Tutumlan) Konusunda Yap1lan Ara§t lrma". c;agda§ Egitim. 136, 137, 138, 139, 140, 141,
1988-1989
Barnett, C.R. (1976). Bulundugu kaynak: Kuzgun, Y1ld1z. Mesleki Rehber-
25
Spor Bilimleri Dergisi
ligin Bireylerin Yetenek ve llgilerine Uygun Meslekleri Tammalanna Etkisi. Ankara: A.O. Egt. Bil. Fak. Yaym1, No: 118, 1982
Berberoglu, Giray. "Kimyaya lii~kin Tutumlann Olgulmesi". Egitim ve Bilim.
14,76:16-27, Nisan 1990.
Bloom, Benjamin S. "Affective Consequences of School Ahievement". Mastery Learning. Theory and Practice. Ed. James H. Block. New York: Holt,
Rinehart and Winston, Inc., 1971 :13-28.
Human Characteristics and School Learning. New York: Me Graw-H ill
Book Company, 1976.
Can, GOrhan. "Egitim Fakultesi Lisans ve Ogretmenlik Sertifikas1 Programlannm Ogretmen Adaylannda Tutum Geli~tirme Ag1smdan Etkililigi". lzmir Birinci Ulusal Egitim Kongresi. 25-27 Kas1m 1991.
"Ogretmenlik Meslek Anlay1~1 Ozerinde Bir Ara~t1rma (Ankara Okullannda)".
Anadolu Oniversitesi Egitim FakOitesi Dergisi. 2,1:159-170, 1987.
Fesbach, N. "Student Teacher Preferences for Elementary School Pupils Varying in Personality Characteristics". Journal of Education Psychology.
60:126-132, 1969.
Good, T.L., B.J. Biddle and J. E. Brophy. Take Make Difference. New
York: Holt, Rinehart and Winston, 1975.
Koymen, UlkO. "Egitim Fakultelerine Ogretmen Adaylanm Segme Yollan". Uludag Oniversitesi Egitim FakOiteleri Dergisi. 3, 1:195-204, 1988.
Kuzgun, Y1ld1z. Mesleki Rehberligin Bireylerin Yetenek ve llgilerine Uygun Meslekleri Tammalanna Etkisi. Ankara: A.O. E. Bil. Fak. Yaym1, No:
118; 1982.
KugOkahmet, Leyla. Ogretmen Yeti~tiren Kurum Ogretmenlerinin Tutumlan. Ankara: A.O. Egitim Fakultesi Yaym1, 1976.
Nunnally, J.C. {1978). Bulundugu kaynak: A~kar ve Erden. <;agda~ Egitim.
12,121 :8-11' 1987
Saracaloglu, Asuman Seda. "Fen ve Edebiyat Fakulteleri Ogrencilerinin
Ogretmenlik Meslegine Yi:inelik Tutumlan". lzmir Birinci Ulusal Egitim Kongresi. 25-27 Kas1 m 1991.
Tekindal, Sat1lm1~. "Okula lli~kin Tutum ile Akademik Ba~an Arasmdaki
lii~kii". <;agda§ Egitim.13, 139:29-33, Arahk 1988.
Temel, Ali. "Fen-Edebiyat Fakultesi Ogrencilerinin 'Ogretmenlige lli~kin Tutumlan'na Ogretmenlik Formasyon Programlannm Etkisi".
<;.0. Egitim
FakOitesi Dergisi. 1,3:180-192, Ocak 1990.
Turgut, Fuat. Tutumlann OlgOimesi. Ankara: H.O. Yaym1 (Teksir) No: 7,
1977.
Uysal, ~efik. Bireysel ve Toplumsal Faktorlere Gore Lise Ogrencilerinin
Meslek Segimleri. Ankara: A.U. Egt. Fak. Yaym1, No: 12, 1970.
26