Revize Edilen TS 2410 Kültür Mantarları – Taze

Tebliğ
Dış Ticaret Müsteşarlığından:
Revize Edilen TS 2410 Kültür Mantarları – Taze Standardının Dış
Ticarette Zorunlu Uygulamaya Konulmasına İlişkin Tebliğ
(Tebliğ No: 2005/41)
MADDE 1 — 3/4/1998 tarihli ve 23306 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak zorunlu uygulamaya
konulan TS 2410 Yemeklik Kültür Mantarı Standardı Türk Standartları Enstitüsü tarafından revize edilmiş ve
ekte yer aldığı şekliyle dış ticarette zorunlu uygulamaya konulmuştur.
MADDE 2 — Bu Tebliğ yayımı tarihinden üç ay sonra yürürlüğe girer.
MADDE 3 — Bu Tebliğ hükümlerini Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür.
EKLER :
Kültür mantarları - Taze
0
Konu, tarif, kapsam
0.1 Konu
Bu standard, kültür mantarlarının tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri
ile piyasaya arz şekline dairdir.
0.2
Tarifler
0.2.1 Kültür mantarı
Agaricaceae familyasına mensup kültürü yapılan, yenilebilir bütün mantar türleri.
Not – Kültür mantarlarının üretimi ve önemi Ek A’da verilmiştir.
0.2.2 Mantar şapkası
Yatay kesiti daire, dikey kesiti elips şeklinde olan, içinde lâmeller bulunan ve mantarın besin değeri açısından en
değerli olan kısım (Şekil 1).
0.2.3 Açık şapkalı mantar
Üretim sırasında yeterince havalandırılma yapılmaması, kültür odasının sıcaklığının yüksek olması ve hasadın
geciktirilmesi gibi nedenlerle şapka kısmı açılarak lâmelleri görünür hale gelen mantar (Şekil 2).
0.2.4 Kapalı şapkalı mantar
Uygun üretim şartlarında yetiştirilen, zamanında hasat edilen ve lâmelleri görünmeyen mantar (Şekil 1).
0.2.5 Peçeli mantar
Hericium erinaceus türüne giren olgunlaşma ile şapkanın genişlemesi neticesinde alttaki peçenin
gerginleşmesiyle oluşan mantar (Resim 7).
0.2.6 Yaprak (yassı) şapkalı mantar
Pleurotus spp. türüne giren ve şapkası tamamen açık olan mantar.
0.2.7 Mantar sapı
Mantarın silindir şeklinde, şapkayı ortama bağlayan, destek görevi yapan, besin maddelerini şapkaya taşıyan,
iletim elemanları içeren ve besin değeri şapkaya göre daha düşük olan kısmı (Şekil 1).
0.2.8 Mantar kökü
Mantarın örtü toprağı ve komposta bağlanmasını sağlayan, kompostun içindeki besin maddelerinin mantar
sapına taşınmasını sağlayan toprak altı kısmı (Şekil 1).
0.2.9 Kompost
Kültür mantarının yetiştirilmesi için özel olarak hazırlanmış, çürütülmüş, fermantasyona uğradıktan sonra
misellerin ekiminin yapıldığı ve mantarın gelişimini tamamlamaya yarayan çeşitli besin maddeleri karışımı.
0.2.10 Örtü toprağı
Kompost yüzeyine çıkan misellerin (miselyumların) mantar haline dönüşmesine yardımcı olan, nem tutma
kapasitesi yüksek ve organik madde bakımından zengin materyal.
0.2.11 Misel
Ana kültürden buğday, çavdar, darı vb. materyale aşılama veya sıvı kültür yoluyla elde edilen, mantarın
beslenmesine yardım eden, yüksek bitkilerdeki köklerin görevini yapan ve mantar üretimi için komposta ekilen
çoğaltma materyali.
0.2.12 Ana kültür
Mantar sporlarının ya da doku parçalarının çimlendirilmesiyle hazırlanan, mantarın istenilen gen özelliğini
ihtiva eden ve misel elde etmek amacıyla çoğaltılabilen materyal.
0.2.13 Parmak izi
Mantar hasadı sırasında dikkatsizlik nedeniyle, mantar şapkası üzerinde parmakla oluşturulan ezikler. Bu
şekildeki mantarlar kısa zamanda renk değiştirerek kahverengi lekeli görünüm almaktadır.
0.2.14 Bozulma
Mantarın, hasat ve muhafaza hataları nedeniyle su kaybederek buruşması, aşırı nemli ortamda bulunmasından
dolayı yumuşaması, ekşimesi ve acılaşması.
0.2.15 Hasarlı mantar
0.2.15.1 Hafif hasarlı mantar
Mantarın sap ve şapka kısmında meydana gelen ufak parçalanma, kopma, yırtılma gibi mekanik yaralanmalardan
ve yanlış toplamadan kaynaklanan parmak izlerinin görülmesi.
0.2.15.2 Ağır hasarlı mantar
Mantarın sap ve şapka kısmında büyük ölçüde kopma, yırtılma, ezilme olması ve ayrıca şapkanın saptan
ayrılması.
0.2.16 Böcek galerileri
Mantarın sap ve şapka kısmında komposttan geçen zararlıların larva veya pulplarını barındırmak ve beslemek
amacıyla açtıkları kanallar.
0.2.17 Lâmel
Şapkanın alt kısmında dış çevreden sapa doğru, radyal bir şekilde dizilmiş pembe çizgili sporların oluştuğu
bölüm (Şekil 3).
0.2.18 İkizlik
Mantarlarda şekil bozukluğu olarak nitelendirilen, iki mantarın yapışık görünümlü olması.
0.2.19 Yabancı madde
Hasat edilmiş mantarın üzerinde veya içinde gözle görülebilen taş, toprak, çöp, sap, canlı veya ölü böcek gibi
kendinden başka her türlü madde.
0.2.20 Yıkanmış mantar
Yabancı maddelerden temizlenmek üzere, usulüne uygun şekilde örselenmeden yıkanmış, kurutulmuş ve soğuk
muhafazaya alınmış yemeklik mantar.
0.3 Kapsam
Bu standard, taze, yenilebilir bütün kültür mantarlarını kapsar. Kurutulmuş ve zehirli mantarları kapsamaz (Ek
2).
Not - Zehirli mantarların listesi Ek B’de verilmiştir.
1
Sınıflandırma ve özellikler
1.1
Sınıflandırma
Kültür mantarları; ticarî tiplerine göre gruplara, gelişme farklılıklarına göre türlere, renklerine göre
tiplere, kalite özelliklerine göre sınıflara, çap ve uzunluklarına göre boylara, tür özelliklerine göre de
çeşitlere ayrılır.
1.1.1 Gruplar
Kültür mantarları ticarî tiplerine göre;
-
Kesilmemiş mantarlar,
Kesilmiş mantarlar
olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
1.1.2
Türler
Ticareti yapılan başlıca kültür mantarı türleri aşağıda belirtilmiştir;
-
1
Agaricus spp . (beyaz şapkalı mantar) (Resim 1),
Agrocybe aegerita (Resim 2),
Auricularia polytricha (Resim 3),
Flammulina velutipes (inci mantarı) (Resim 4),
Ganoderma lucidium (reishi), (Resim 5 ),
Grifola frondosa (mai-take) (Resim 6),
Hericium erinaceus (aslan yelesi) (Resim 7),
Lentinula edodes (shii-take) (Resim 8),
Morchella spp. (kuzu göbeği) (Resim 9),
Pleurotus spp. (yaprak mantarı) (Resim 10),
Volvariella volvacea (Resim 11).
1.1.3 Tipler
Kültür mantarları gelişme farklılıklarına göre;
-
Kapalı şapkalı mantarlar,
Yeleli (peçeli) mantarlar,
Açık şapkalı mantarlar,
Yassı şapkalı mantarlar,
olmak üzere dört tipe ayrılırlar.
1.1.4 Sınıflar
Kültür mantarları kalitelerine göre;
-
Ekstra,
Sınıf I,
Sınıf II
olmak üzere üç sınıfa ayrılırlar.
1.1.5 Boylar
Kültür mantarları şapkanın çapına ve sapın uzunluğuna göre;
-
Küçük,
Orta,
Büyük
olmak üzere üç boya ayrılırlar.
1)
Agaricus xanthodermus hariç.
1.2
Özellikler
1.2.1 Genel özellikler
Bütün sınıflara giren kültür mantarları izin verilen toleransları dahil olmak üzere aşağıdaki özelliklerde
olmalıdır:
− Bütün, tam olmalı (kesilmiş mantarlar tarifine uygun kesilmiş olmalı) ,
− Sağlam olmalı (çürüyerek, kötüleşerek tüketime uygunsuz hale gelenler ürünü etkilememeli),
− Temiz olmalı, gözle görülebilir yabancı maddelerden (muhafaza malzemesi hariç) arî olmalı,
− Taze görünümlü olmalı (ticarî tipinin ve türünün renk özelliklerine göre),
− Böceklerden arî olmalı,
− Böcek zararlarından arî olmalı,
− Anormal dış rutubet ihtiva etmemeli,
− Yabancı tat ve koku bulunmamalı
dır.
Kültür mantarlarının gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır;
− Elle dokunmaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı,
− Gideceği yere ulaştığında tatmin edici görünüm göstermeli
dir.
1.2.2 Grup özellikleri
Kültür mantarları
- Kesilmemiş mantarlar (sapının alt kısmı kesilmemiş),
- Kesilmiş mantarlar (sapının alt kısmı kesilmiş)
özelliğe sahiptirler.
Not – Mantarın kesilme yeri, kesim yeri temiz ve aşağı yukarı boylamasına eksene dik doğrultuda olmalıdır.
1.2.3 Tip özellikleri
Kültür mantarları gelişme farklılıklarına göre;
-
Kapalı şapkalı mantarlar (şapkası tamamen kapalı),
Peçeli (yeleli) mantarlar (şapkası yele şeklinde sapı ile bağlantılı),
Açık şapkalı mantarlar (şapkası tamamen açık ve şapkanın kenarları hafif yukarı dönük),
Yassı şapkalı mantarlar (şapkası tamamen açık ancak şapkanın kenarları yukarı dönük veya bombeli
olmayan)
özelliklere sahiptirler.
1.2.4
Sınıf özellikleri
1.2.4.1 Ekstra
Bu sınıfa üstün kalitedeki kültür mantarları girer. Bunlar, tipin kendine has renginde olmalı ve grubun,
türün özelliklerini taşımalı, iyi gelişmiş olmalıdır. Görünüm, şekil, gelişim ve renk bakımından ticarî
tipinin özelliklerini göstermelidir.
Ürünün dış görünüşünde ambalâj içinde sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar
dışında kusur bulunmamalıdır.
Bu sınıftaki mantarlar muhafaza malzemesi bulundurmamalıdır. Kesik, mantarın düşey eksenine dik olmalı,
kesilmemiş mantarlar taban kısmında muhafaza malzemesi izi taşıyabilir.
1.2.4.2 Sınıf I
Bu sınıfa iyi kalitedeki kültür mantarları girer. Görünüm, şekil, gelişim ve renk bakımından ticarî tipinin
özelliklerini göstermelidir.
Bu sınıftaki mantarlarda genel görünümü , kaliteyi, paketin muhafaza kalitesini ve sunumu etkilemeyecek
aşağıdaki kusurlar bulunabilir:
-
Ufak şekil kusurları,
Ufak renk kusurları,
Yüzeysel ufak lekeler,
Yüzeysel ufak bereler,
Muhafaza malzemesinden kaynaklanan ufak izler (kesilmemiş mantarlar taban kısmında muhafaza
malzemesi izi taşıyabilir).
1.2.4.3 Sınıf II
Bu sınıfa kalitesinden dolayı daha üst sınıfa giremeyen kültür mantarları girer. Bunlar, genel özellikleri
karşılamalıdır.
Bu sınıftaki mantarlarda gerekli kalite ve sunum özelliklerini sağlamak şartıyla aşağıdaki kusurlar bulunabilir:
- Şekil kusurları,
- Renk kusurları,
- Ufak lekeler,
- Ufak bereler,
- Oyuk saplar,
- Muhafaza malzemesinden kaynaklanan izler (kesilmemiş mantarlar taban kısmında muhafaza malzemesi izi
taşıyabilir).
Kültür mantarlarının sınıf özellikleri Çizelge 1’de verilmiştir.
Çizelge 1 - Kültür mantarlarının sınıf özellikleri
-
Ekstra
-
Kapalı şapkalı
mantarlar
Şapka çapı 15 mm -35
mm,
Sap uzunluğu, en çok
20 mm,
Kökleri kesilmiş,
Düzgün şekilli,
Hasarsız,
Taze, bozulmamış,
Usulüne uygun
şekilde yıkanmış,
Renk değişiminden
arî,
Yabancı maddelerden
arî
olmalıdır.
Açık şapkalı
mantarlar
-
-
-
Yassı şapkalı
mantarlar
Şapka çapı 20 mm –
50 mm,
Sap uzunluğu, en
çok şapka
çapının 2/3’ü,
Düzgün şekilli,
Hasarsız,
Taze,bozulmamış,
Usulüne uygun
şekilde yıkanmış,
Renk değişiminden
arî,
Yabancı maddelerden
arî
olmalıdır.
Yeleli mantarlar
- Şapka çapı 15 mm -30
mm,
- Sap uzunluğu en çok
kesilmiş mantarlarda
şapka çapının ½’si,
kesilmemişlerde 2/3’ü,
- Kökleri kesilmiş,
- Hasarsız,
- Taze, bozulmamış,
- Usulüne uygun şekilde
yıkanmış,
- Renk değişiminden arî,
- Yabancı maddelerden
arî
olmalıdır.
Sınıf I
-
Sınıf II
-
Şapka çapı 36 mm-55
mm,
Sap uzunluğu en çok
25 mm,
Bozulmamış,
Yabancı maddelerden
arî olmalı,
Kısa sürede renk
değişikliğine meydan
vermeyecek
zararlardan
kaynaklanan hafif
hasarlar olabilir.
-
Şapka çapı 55
mm’den,
Sap uzunluğu 30
mm’den büyük,
Bozulmamış,
İleri derecede renk
bozukluğundan arî
olmalıdır.
-
-
-
-
Şapka en çok 65
mm çapında,
Sap uzunluğu en
çok 25 mm,
Kökleri
temizlenmiş,
Bozulmamış,
Pörsümemiş olmalı,
Hafif hasarlı
olabilir.
- Şapka en çok 55 mm
çapında,
- Bozulmamış,
- Pörsümemiş olmalı,
- Hafif hasarlı olabilir.
Şapka çapı 65
mm’den büyük,
Sap uzunluğu en
çok 30 mm,
Bozulmamış,
Pörsümemiş,
Renk değişikliğine
uğramamış
olmalıdır.
Şapkadan kopmalar
olabilir.
- Şapka çapı 55
mm’den büyük,
- Bozulmamış,
- Pörsümemiş,
- Renk değişikliğine
uğramamış
olmalıdır.
- Şapkadan kopmalar
olabilir.
-
Şapka çapı 31 mm - 45
mm,
- Sap uzunluğu en çok
kesilmiş mantarlarda
şapka çapının ½’si,
kesilmemişlerde 2/3’ü,
- Kökleri kesilmiş,
- Bozulmamış,
- Yabancı maddelerden
arî olmalı,
- Kısa sürede renk
değişikliğine meydan
vermeyecek zararlardan
kaynaklanan hafif hasarlar
olabilir.
-
Şapka çapı 46 mm’den
büyük,
- Bozulmamış,
- İleri derecede renk
bozukluğundan arî
olmalıdır.
1.2.5 Boy özellikleri
Açık şapkalı ve yassı şapkalı mantarlarda şapkanın alt kısmında lamellerden başlayarak, kapalı şapkalı ve yeleli
mantarlarda tepeden başlayarak ölçülür. Kültür mantarlarının türlere göre boy özellikleri Çizelge 2’de
verilmiştir.
Çizelge 2 - Kültür mantarlarının türlere göre boy özellikleri
Kapalı şapkalı, açık şapkalı ve yeleli mantarlar
Şapkanın çapı (mm)
Boylar
Küçük
Orta
Büyük
Çap değerleri
15 –30
31 – 45
46 ve üzeri
Sapın uzunluğu (mm), en fazla
Kesilmiş mantarlar
Kesilmemiş mantarlar
Şapka çapının ½’si
Şapka çapının 2/3’ü
Yassı şapkalı mantarlar
Şapkanın çapı (mm)
Boylar
Küçük
Çap değerleri
20 – 55
Büyük
56 ve üzeri
Sapın uzunluğu (mm), en fazla
Kesilmiş mantarlar
Kesilmemiş mantarlar
Şapka çapının 2/3’ü
Şapka çapının 2/3’ü
1.3 Toleranslar
Belirlenen sınıfların şartlarını karşılamayan ürünlerin her bir ambalâjı için kalite ve boylama ile ilgili toleranslar
gösterilmiştir.
1.3.1
Sınıf toleransları
1.3.1.1 Ekstra
Bu sınıfa, Sınıf I’den kütlece veya sayıca % 5’e kadar karışma kabul edilebilir.
1.3.1.2 Sınıf I
Bu sınıfa, Sınıf II’den kütlece veya sayıca % 10’a kadar karışma kabul edilebilir.
1.3.1.3 Sınıf II
Bu sınıfa, genel özelliklere ve sınıfın özelliklerine uymayan kültür mantarlardan kütlece veya sayıca % 10’a
kadar karışma kabul edilebilir (çürüme ve kötüleşme ile yara izi ile tüketime uygunsuz ürünler hariç).
1.3.2 Tip toleransları
Kültür mantarlarının tiplere göre toleransı Çizelge 3’te verilmiştir.
Çizelge 3 - Kültür mantarlarının tiplere göre toleransları
Kapalı şapkalı
mantarlar
Sayıca ve kütlece %5
yelelimantar karışımı
kabul edilir.
Ekstra
Sınıf I
Sayıca ve kütlece
%10 yeleli mantar
karışımı kabul edilir.
Sınıf II
Sayıca ve kütlece
%25 yeleli mantar
karışımı kabul edilir.
Yeleli
mantarlar
Sayıca ve kütlece %5
açık şapkalı mantar
karışımı kabul edilir.
Açık şapkalı
mantarlar
Sayıca ve kütlece %5
yassı şapkalı mantar
karışımı kabul edilir.
Yassı şapkalı
mantarlar
Sayıca ve kütlece %5
açık şapkalı mantar
karışımı kabul edilir.
Sayıca ve kütlece
%10 açık şapkalı
mantar karışımı kabul
edilir.
Sayıca ve kütlece
%25 açık şapkalı
mantar karışımı kabul
edilir.
Sayıca ve kütlece
%10 yassı şapkalı
mantar karışımı kabul
edilir.
Sayıca ve kütlece
%25 yassı şapkalı
mantar karışımı kabul
edilir.
Sayıca ve kütlece
%10 açık şapkalı
mantar karışımı kabul
edilir.
Sayıca ve kütlece
%25 açık şapkalı
mantar karışımı kabul
edilir.
1.3.3 Boy toleransları
Ambalâjda belirtilen boylama sınırlarına uymayan kültür mantarlarına, kütlece veya sayıca en çok % 10 tolerans
tanınır.
1.4 Özellik, muayene ve madde numaraları
Bu standardda verilen özellikler ile bunların özellik, muayene ve madde numaraları Çizelge 4'de verilmiştir.
Çizelge 4 – Özellik, muayene ve madde numaraları
Genel özellikler
1.2.1
Muayene Madde
No
2.2.2
Grup özellikleri
Tip özellikleri
Sınıf özellikleri
Boy özellikleri
Toleranslar
Piyasaya arz
1.2.2
1.2.3
1.2.4
1.2.5
1.3
3
2.2.2
2.2.2
2.2.2
2.2.2
2.2.2
2.2.1
Özellik
2
Madde No
Numune alma ve muayeneler
2.1 Numune alma
Numune partiden alınır. Grubu, türü, tipi, sınıfı, boyu, çeşidi ve ambalâjları aynı olan ve bir seferde
muayeneye sunulan kültür mantarları bir parti sayılır.
Kültür mantarları numunesi almak için, Çizelge 5’te belirtilen partiyi oluşturan ambalâj birimlerinin
miktarına göre karşılarında gösterilen (n) sayıda ambalâj ayrılır. Muayene ve deney için gereken
numuneler bu ambalâjlardan alınır. Bu ambalâjlar parti içerisinden tesadüfî olarak seçilmeli ve bunu
yapmak
için
TS 2756-12)’e göre aşağıdaki sistematik metot uygulanmalıdır:
Partiyi oluşturan birim ambalâjlar, birden başlanarak 1, 2, 3,…………..N şeklinde numaralanır.
Herhangi bir ambalâjdan başlanarak ambalâjlar 1, 2, 3,……. şeklinde (N/n=r) kadar sayılır. (N/n) bir
tam sayı değilse (r) tam sayıya tamamlanır ve (r) inci ambalâj numune alınmak üzere ayrılır. Sayma ve
ayırma işlemine, Çizelge 5’e göre ayrılması gereken ambalâj sayısına erişilinceye kadar devam edilir.
Burada;
N = Parti içerisindeki ambalâj sayısı,
n = Numune alınmak üzere ayrılacak ambalâj sayısı
dır.
Çizelge 5 – Numune alınmak üzere ayrılacak ambalâj sayısı
Partideki ambalâj sayısı
(N)
26’ya kadar
26 – 50
51 – 90
91 – 150
151 – 280
281 – 500
501 – 1200
1201 – 3200
3201 – 10000
10001 - 35000
Numune alınmak üzere ayrılacak
ambalâj sayısı (n)
2
3
5
8
13
20
32
50
80
120
2)
Bu standard metninde atıf yapılan standardların numaraları, yayım tarihleri, Türkçe ve İngilizce
isimleri metnin başında verilmiştir.
2.2 Muayeneler
2.2.1 Ambalâj muayenesi
Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle ve elle incelenerek ve tartılarak yapılır. Sonucun Madde 3'e
uygun olup olmadığına bakılır.
2.2.2 Ürünün muayenesi
Kültür mantarlarının muayenesi gözle, elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek
yapılır. Sonucun Madde 1.2.1, Madde 1.2.2’ Madde 1.2.3, Madde 1.2.4 ve Madde 1.2.5’e uygun olup
olmadığına bakılır.
2.3 Değerlendirme
Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır.
2.4 Muayene raporu
Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır;
− Firmanın adı ve adresi,
− Muayenenin yapıldığı yerin lâboratuvarın adı,
− Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
− Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi,
− Numunenin tanıtılması,
− Muayenelerde uygulanan standardların numaraları,
− Sonuçların değerlendirilmesi,
− Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
−
−
−
Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış olan
işlemler,
Standarda uygun olup olmadığı,
Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı.
3
Piyasaya arz
Kültür mantarları piyasaya ambalâjlı olarak arz edilir.
3.1 Bir örneklik
Her ambalâjdaki kültür mantarları grup, tür, sınıf, boy, çeşit, kalite ve orijin bakımından bir örnek olmalıdır.
Ambalâjın gözle görülebilir kısmındaki her kültür mantarı ambalâjdaki ürünü tam olarak temsil etmelidir.
En fazla 1 kg’lık küçük ambalâjlar için değişik renk grupları ve farklı yetiştirilmiş mantar türleri (Agaricus =
Beyaz şapkalı mantar hariç) karışımı kabul edilebilir. Orijin bakımından bir örneklilik aranmaz.
Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstündeki kültür mantarları alt
kısmında da aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalıdır.
3.2 Ambalâjlama
Ambalâjlar taşıma sırasında kültür mantarların korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek
şekilde ahşap, kağıt plâstik malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni,
temiz, ürünün harici ve dahilî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. İçinde kültür mantarları bulunan
ambalâjların üst kısmı, ürünü iyi muhafaza edecek şekilde düzenlenmelidir.
Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme insan sağlığına zararsız, yeni, temiz ve kuru olmalıdır.
İhracatta kullanılan kağıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi toksik olmayan mürekkeple yazılmalı ve
sağlığa zararsız yapıştırıcı ile yapıştırılmalıdır.
Ürün üzerine yapıştırılan etiketler çıkarıldığı zaman tutkal izi veya yüzeysel leke bırakmamalıdır.
Ambalâjlar, her türlü yabancı maddeden (muhafaza malzemesi dahil) arî olmalı, rutubet ve koku çeken
malzemeden yapılmamalıdır.
3.3 İşaretleme
Kültür mantarları üzerine aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve
basılmalıdır:
− Firmanın ticarî unvanı ve adresi veya kısa adı ve adresi veya tescilli markası,
− Bu standardın işaret ve numarası (TS 2410 şeklinde),
− Malın adı ( Kültür mantarları-Taze),
− Grubu,
− Türü,
− Tipi,
− Sınıfı,
− Boyu,
− Üretim tarihi,
− Gelişim aşaması (isteğe bağlı),
− Yetiştirildiği bölge (isteğe bağlı),
− Parti numarası,
− Kütlesi en az (g veya kg),
− Firmaca tavsiye edilen son kullanma tarihi veya raf ömrü,
− Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı).
Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe’nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak
ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız
maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır.
Küçük tüketici ambalâjlarında bu bilgiler bir etikete yazılarak ambalâj içine bırakılabilir.
3.4 Taşıma ve muhafaza
Taşıma ve muhafaza TS 6316’ya göre yapılır.
4
Çeşitli hükümler
Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği kültür mantarları için istenildiğinde standarda uygunluk
belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan kültür mantarlarının;
−
−
Madde 1'deki özelliklere uygun olduğunun,
Madde 2'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun
belirtilmesi gerekir.
Malın standarda uygun çıkması halinde ihracatcıya verilecek kontrol belgesinin geçerlilik süresi 7 gündür.
Şekil 1 - Kapalı şapkalı mantar
Şekil 2 - Açık şapkalı mantar
Şekil 3 - Lâmellerin görünüşü
Resim 1 - Agaricus spp. (beyaz şapkalı mantar)
Resim 2 - Agrocybe aegerita
Resim 3 - Auricularia polytricha
Resim 4 - Flammulina velutipes (inci mantarı)
Resim 5 - Ganoderma lucidium (reishi)
Resim 7 - Hericium erinaceus (aslan yelesi)
Resim 6 - Grifola frondosa (mai-take)
Resim 8 - Lentinula edodes (shii-take)
Resim 9 - Morchella spp. (kuzu göbeği)
Resim 10 - Pleurotus spp. (yaprak mantarı)
Resim 11 - Volvariella volvacea
Yararlanılan kaynaklar
- Kültür mantarları Yetiştiriciliği,Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998.
- ABAK, K., Enginar ve Kültür mantarları Yetiştiriciliği, TAV Yayınları, Yalova, 1987.
- UN/ECE Standard FFV – 24, 1999.
- VEDDER, P.J.C, Modern Mushroom Growing, Hauser Champignon Kulturen, AG Gossau, Zurich,
Switzerland, 1987.
Ek A
(Bilgi için)
Kültür mantarı üretimi ve önemi
Agaricus bisporus (beyaz şapkalı mantar) dünyada ve ülkemizde en fazla yetiştirilen türdür. Agaricus
türlerinin ardından en fazla yetiştirilen kültür mantarı Pleurotus (yaprak mantarı) türleridir. Pleurotus
mantarlarında diğer sebzelerden yaklaşık 10 kat daha fazla B3 vitamini bulunmaktadır.
Ülkemizde yenebilen mantarlardan tabii olarak yetişen ve kültüre alınmış bir çok tür vardır. Bunlardan
birinci sırayı Lactarius delicious (çam mantarı = kanlıca) alır. İkinci olarak Morchella türleri (kuzu
göbeği) almaktadır.
Bunları Shii-take ve Aslan yelesi mantar türleri izlemektedir. Pleurotus türü yüksek kolesterol
tedavisinde kullanılan lovastatin maddesini ihtiva etmektedir. İlâç sanayinde kullanımı
yaygınlaşmaktadır. Antibiyotik yapımında kullanılmaktadır. Aslan yelesi mantar türünün ise ülser,
tümör üzerine tedavi edici etkisi bulunmaktadır. Sinir hücrelerinin büyüme faktörü sentezini kuvvetli bir
şekilde uyaran eninacines maddesini ihtiva etmektedir. Dolayısıyla Alzheimer, felç tedavisinde
kullanımı yaygınlaşmaktadır. Lentinula edodes türü mantarlardan ise elde edilen ve suda çözünebilen
bir polisakkarit olan lentinan ve KS-2 isimli maddelerin kanser önleyici etkisi tespit edilmiş
bulunmaktadır.
Ek B
(Bilgi için)
Zehirli mantarlar
Bazı zehirli mantar türleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Amanita muscaria muscaria
Amanita muscaria
Amanita phalloides
Amanita verna
Amanita virosa
Amanita pantherina
Lepiota cristata
Tricholoma pardinum
Tricholoma virgatum
Clitocybe phyllophila
Omphalotus olearius
Lactarius porninsis
Lactarius cilioides
Lactairus scrobiculatus
Lactairus torminasus
Entoloma simuatum
Entolomanidorosum
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Inocybe geophylla
Inocybe patouillardi
Inocybe fastigiata
Cortinarius orellamus
Cortinarius speciossimus
Agaricus xanthodermus
Stropharia semiglobata
Panaeolina foenisecii
Panaeolus ater
Boletus satanas
Gyromitra esculanta
Ramaria formosa
Ramaria mariei
Claviceps purpurea
Ustilago maydis
Bu tür zehirli mantarların yanında mantarların topraktan ağır metalleri bünyesine aldıkları ve bu nedenle cıva
,vanadyum, krom, demir, kobalt, nikel, bakır, arsenik, selenyum, molibden, çinko, kadmiyum gibi metalleri
yüksek konsantrasyonlarda içerebildikleri görülmüştür. Bu elementlerden bir kısmı insanlar için çok az
miktarda gerekli olmakla birlikte bazıları az miktarlarda bile toksiktir.
Zehirli mantarlar da bulunan başlıca toksinler ''muscarin ve muscarinic bileşikler, coprin, ibotenic acid, peylocin,
peylocibin, gyromitrin, monomethylhdracin, siclopeptid, amanitin, isovelleral, haemolycin, atropin, phalloidin ve
aflatoksin'' dir .
Bu toksinleri ihtiva eden mantarların yenmesi durumunda yenen mantarın türüne, miktarına ve yiyen kişinin
vücut direncine bağlı olarak 1-2 saat içerisinde zehirlenme belirtileri ortaya çıkmaktadır. Hatta bazı mantarlarla
alınan toksinlerin karaciğerde birikerek toksik doz düzeyine ulaştıktan sonra zehirlenme belirtisi
görülebilmektedir.
Etki süresi
Mantar türleri
Toksinler
Kuluçka süresi
Belirtileri
Agaricus xanthdermus
Boletus satanas
Entoloma simatum
Hebeloma crustulini
Lactarius torminosus
Hypolomafascilulara
Omphalotus olearius
Pholiotasquarrosa
Ramaria formosa
Sleroderma citrinum
Tricholoma pardinum
Mide ve bağırsaklara
etki etmektedir.
gastrointestinal 10 - 30 dakika
Kusma, ishal, karın
(isovelleral)
2 - 6 saat
ağrısı ve kramplar
görülür.
Değişken yapıda
mantarlar
botulunic
Amanita pholloides
Amanita verna
Amanita virosa
Galerina autumnalis
amaıitın
(ıbotenic asit
ve diğer
ındoller)
amanıta
1 - 4 saat
mide-bağırsak ve
sinir sistemini
etkilemektedir.
0,5 - 2 saat
en fazla
48 saat
kusma ishal
kramplar görülür.
6 saat - 2gün
E.sinuatum
D.olearis
T.pardium
ile daha fazla
süre gerekebilir.
3 - 5 gün
bazen öldürücü
olabilir.