PDF ( 172 ) - Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü

PDF ( 172 ) - Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü

(2002)
GIDA ve YEM BİLİNİ-TEKNOLOJİSİ
S a yı: 2
E K O L O J İ K TARIM ve H A Y V A N C IL IK
İbrahim AK *
ÖZET
E n ta n s if ta r ım d a tr a n s g e n ik to h u m la r, k im y a s a l g ü b r e v e ila ç la r , h a y v a n s a l ü r e tim d e is e h o rm o n v e
a n tib iy o tik b e n z e ri y e m k a tk ı m a d d e le ri v e k e s im h a n e y a n ü rü n le rin in y o ğ u n o la ra k k u lla n ım ı v e rim i a rttırm a k ta ,
a n c a k ç e v re y i k irle tm e k te , h a y v a n v e in s a n s a ğ lığ ın ı o lu m s u z y ö n d e e tk ile m e k te d ir. B u tü r s a ğ lık s ız ü rü n le rle
b e s le n e n in s a n la rd a b a ş ta k a n s e r o lm a k ü z e re s a ğ lık s o ru n la rın d a s o n y ılla rd a ö n e m li a rtış g ö z le n m e k te d ir. B u
n e d e n le e k o lo jik d e n g e y i k o ru m a k , ç e v r e y e z a ra r v e rm e k , d a h a s a ğ lık lı v e le z z e tli ü rü n le r ü r e tm e k a m a c ıy la
g e liş m iş ü lk e le rd e s o n y ılla r d a a le r n a tif ta rım y ö n te m le r i g e liş tir ilm e k te d ir . B u n e d e n le e k o lo jik ta rım , g e liş m iş
ü lk e le rd e s o n y ılla r d a e n h ız lı g e liş m e g ö s te r e n b ir ü re tim ş e k lid ir. E k o lo jik ta rım , d o ğ a d a k i d e n g e y i k o ru y a n ,
ü r e tim d e m ik ta rın d a n ç o k k a lite y i e s a s a la n b ir ü re tim ş e k lid ir.E k o lo jik ta r ım ın ö n e m li b ir p a r ç a s ın ı o lu ş tu r a n
e k o lo jik h a y v a n c ılık ta , b ö lg e y e u y u m s a ğ la m ış h a y v a n la r, e k o lo jik k o ş u lla rd a , e k o lo jik y e m le rle b e s le n m e k te d ir.
E k o lo jik ta r ım d a , h a y v a n s a l ü r e tim d e d a h a ç o k b itk is e l y e m le r in k u lla n ılm a s ı, b itk is e l ü r e tim d e is e h a y v a n
g ü b r e le rin in o r g a n ik g ü b r e o la r a k d e ğ e r le n d irilm e s i v e m ü n a v e b e g e tirilm e s i n e d e n iy le b itk is e l v e h a y v a n s a l
ü re tim b ir b ü tü n o la ra k e le a lın m a k ta v e b irb irle rin i ta m a m la m a k ta d ır.
SUMMARY
E c o lo g ic m o d ifie d s e e d s , c h e m ic a l fe rtiliz e rs a n d p e s tic id e s in in te n s iv e fa rm in g a n d h o rm o n e s , a n tib io tic
lik e fe e d a d d itiv e s a n d s la u g h te r b y p ro d u c ts in liv e s to c k s a re g e n e ra lly u s e d in o rd e r to in c re a s e y ie ld , h o vve ve r
a li th e s e m a te ria ls le e d to e n v iro n m e n ta l p o llu tio n a n d c a u s e a d v e rs e e ffe c ts o n h u m a n a n d a n im a l h e a lth . İn
th e p a s t fe w y e a rs , m a n y p e o p le , w h o p r e fe r re d th is k in d s o f fo o d s in d a ily in ta k e , a re s u ffe rr e d fro m h e a lth
d is e a s e s ; e s p e c ia lly fro m c a n c e r , T h u s , e c o lo g ic a l a g r ic u ltu i p r a c tic e s a re th e m o s t in c re a s in g tre n d a m o n g
th e d e v e lo p in g c o u n tr ie s . E c o lo g ic a l fa rm in g is a p r o d u c tio n m e th o d in vvhich th e m a iu n o b je c tiv e is b a la n c in g
n a tu ra l life a n d in c re a s in g fo o d q u a lity m u c h m o re im p o rta n t th a n y ie ld . İn e c o lo g ic a l liv e s to c k , o n e o f th e m a in
b ra n c h e s o f e c o lo g ic a l a g r ic u ltu r e , a ll a n im a ls h a v e c o m p le te d lo c a l a d a p ta tio n , th u s c a n b e fe d b y e c o lo g ic a l
fe e d s , in n a tu ra l c o n d itio n s . İn e c o lo g ic a l a p p lic a tio n s , p re fe rre d p la n t b a s e d fe e d a s liv e s to c k fe e d a n d m a n u re
a s m a in fe r tiliz e r in h o r tic iu ltu r a l p r a c tic e th e s e tw o p r o d u c tio n s y s te m s c o m p le te e a c h o th e r a n d fro m th e
e c o lo g ic a l c h a in .
1. GİRİŞ
D ü n y a 'd a in sa n n ü fu su d iğ e r c a n lıla r a le y h in e sü re kli a rtış g ö s te rirke n , in s a n ın n ed e n o ld u ğu
o lu m s u z fa k tö rle r e k o lo jik d e n g e y i b o z m a k ta , m ily o n la rc a y ıllık d o ğ a l s e le k s iy o n s o n u cu g ü n ü m ü z e
ka d a r u la şan bir ço k bitki ve h a yva n türü h er g e çe n gün a za lırke n , bazı tü rle r ise yo k . A şırı kirle n m e
d ü n y a n ın g e le c e ğ in i te h d it e tm e k te ve c a n lıla r için h e r g e ç e n g ü n y a ş a n m a s ı d a h a z o r b ir h ale
d ö n ü ş m e k te d ir. D ü n y a n ü fu s u n u n h ızla a rtm a sı d iğ e r ih tiy a ç la r y a n ın d a in s a n la rın g ıd a ih tiya cın ı da
a rtırm a k ta d ır. T a rım s a l ü re tim a la n la rın ın sınırlı o lm a sı n e d e n iy le a rta n g ıd a ih tiy a c ın ın ka rş ıla n m a sı
için b irim a la n d a n y a d a b irim h a y v a n la rd a n en y ü k s e k d ü z e y d e v e rim a lın m a y a ç a lış ılm a k ta d ır.
Ö z e llik le 1960'lı y ılla rd a b a ş la tıla n ve a d ın a kısa ca “Yeşil Devrim" d e n ile n ta rım ü retim te k n ik le ri ile
v e rim d e % 1 0 0 ’e v a ra n a rtış la r s a ğ la n m ış tır. Ü re tim d e k i bu p a tla m a y ü z y ılın en ö n e m li te k n o lo jik
b a şa rıla rın d a n biri kabül e d ilm e k te d ir. A n ca h g e le n e kse l üretim te kn ikle ri eko s iste m in hızlı bir şe kilde
b o z u lm a s ın a n e d e n o ld u ğ u için , s ü rd ü rü le m e y e c e k b ir g e liş m e n in d e e ş iğ in e g e lin m iş tir. T o p ra k,
h ava , su k irle n m iş , ç e ş itli k im y a s a l ila ç ve g ü b re le r k u lla n ıla ra k ü re tile n g ıo d a la r in s a n la rd a c id d i
s a ğ lık s o ru n la rın a n e d e n o lm a y a b a ş la m ış tır. U zu n y ılla r in s a n la rın ilg is in i ç e k m e y e n ve b ilim
d ü n y a s ın d a g e n e llik le g e ri p la n d a ka la n e ko lo ji, 20. y ü z yılın s o n la rın a d o ğ ru n ü fu s p a tla m a s ı, besin
kıtlığı ve çe vre kirliliği gibi so ru n la rın etkisi ile g ü n ü m ü zd e en önem li bilim d a lla rın d a biri haline gelm iştir.
E koloji; c a n lıla r ile onları ç e v re le y e n canlı ve ca nsız o rtam a rasın d aki ilişkileri ince le ye n, tüm insanların
g e le ce ğ in i g ü v e n ce a ltın a a lm a y a ç a lışa n a k tiv ite le r b ilim id ir.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
31
—
'Prof. Dr. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Görükle-BURSA
(2002)
GIDA ve YEM BİLİMİ-TEKMOLOJİ5İ
S a yı: 2
2. E K O L O J İ K TA R IM
Bu g e z e g e n d e h a v a y ı, su yu ve to p ra ğ ı k irle tm e d e n , e ro z y o n u , to p ra ğ ın tu z lu la ş m a s ın ı, d iğ e r
h a s ta lık ve z a ra rlıla rın e tk isin i en a za in d ire c e k ta rım te k n o lo jile rin in g e liş tirilm e s in e h e r g e ç e n gün
d a h a ta z la g e re k s in im d u y u lm a k ta d ır. D o ğ a y la d o s t bu y e n i ü re tim m o d e li E k o lo jik T a rım o la ra k
a d la n d ır ılm a s ıd ır. Ekolojik Tarım; d o ğ a d a k i d e n g e y i k o ru y a n , to p ra k v e rim liliğ in d e d e v a m lılığ ı
sağlayan, hastalık ve zararlıları kontrol altıma alarak doğadaki canlıların s ü re k liliğ in i s a ğ la ya n , doğ a l
k a y n a k la rın ve e n e rjin in o p tim u m k u lla n ım ı ile o p tim u m v e rim a lın a n b ir ü re tim s is te m id ir. E k o lo jik
ta rım , in s a n , ç e v re ve e k o n o m ik o la ra k s ü rd ü rü le b ilir ta rım s a l ü re tim s is te m in i b ü tü n le ş tire n bir
y a k la ş ım d ır. S is te m in a m a cı d o ğ a l k a y n a kla rı k o ru m a k, za ra rlı ve h a s ta lık la rd a n a rın m ış b itkise l ve
h a y v a n s a l ü rü n le r ü re tm e ktir.
Bu ü re tim s is te m in d e g ü b re ve p e s tis it k u lla n ım ın a b ü y ü k s ın ırla m a la r g e tirilm e k te d ir. Ü rün
ç e ş itle m e s i te m e l k u ra lla rd a n biri o lu p , a m a ç ç e v re y i k o ru m a ktır. K im ya sa l ka lın tı iç e rm e y e n ka lite li
ta rım ü rü n ü ü re tm e y i, k im y a s a l g ü b re ve ta rım ila cı k u lla n ım ın d a n k a ç ın a n ç e v re y le d o s t ü re tim
y ö n te m in i g e liş tirm e y i ve to p ra k v e rim liliğ in i k o ru y a c a k ü re tim te k n ik le rin i ku lla n m a yı a m a ç la y a n bu
ü re tim y ö n te m i ü lk e le re g ö re e k o lo jik , o rg a n ik , b iy o lo jik , b io -d in a m ik , a lte rn a tif, d o ğ a l, y e n ile n e b ilir
ya da s ü rd ü rü le b ilir ta rım o la ra k da a d la n d ırılm a k ta d ır.
G e le n e k s e l ü re tim y ö n te m le rin d e ; ü re tim için k im y a s a lla r k u lla n ılm a k ta , k u lla n ıla n k im y a s a l
ç e v re k irliliğ in e yo l a ç m a k ta , a tm o s fe r k irle n m e k te , d o ğ a l d e n g e b o z u lm a k ta , ik lim le r d e ğ iş m e k te ,
d o ğ a l a fe tle r a rtm a k ta d ır. T a rım ila ç la rı; h a va , to p ra k , su ve b e sin k irliliğ in e yol a ç m a k ta d ır. T a rım
ila ç la rı k ü m ü la tif ö z e llik te m a d d e le rd ir. A z m ik ta rla rd a a lın s a la r b ile v ü c u tta s ü t ve a d ip o z d o k u d a
b irik m e k te d ir. B e s in le rle a lın a n ta rım ilacı k a lın tıla rı in s a n d a yağ d o k u d a b irik e b ilm e k te , sü t ile yeni
d o ğ a n y a v ru y a g e ç e b ilm e k te ve b a ş ta k a n s e r o lm a k ü z e re b irç o k h a s ta lık la ra n e d e n o lm a k ta d ır.
E kolo jik o lm a ya n g ıd a ü rü n le rin in insa n la rd a , m ide kalın b a ğ ırs a k ve p a n kre a s ka nse ri, löse m i, sperm
s a y ısın ın d ü ş ü k lü ğ ü ve cin s e l h a sta lıkla r, e rke n d o ğ u m ve d o ğ u ş ta n b o z u k lu k la r, e m z irm e s ü re sin in
k ıs a lm a s ı, s a ç d ö k ü lm e s i ve d e ri s o ru n la rı, m u ta s y o n (g e n le rd e d e ğ iş ik le r), a s tım , a lle rji ve g öz
ra h a ts ız lık la rın a n e d e n o la b ilm e k te d ir.
Neden Ekolojik Tarım?
En ö ne m li am acı insanı ve d iğ e r tüm ca nlıların o rtak ya şa m a alanı doğ a yı k o ru m a k olan ekolojik
ta rım ın n e d e n le ri a ş a ğ ıd a k i ş e k ild e s ıra la n a b ilir.
Ç e v re k irliliğ in i ö n le m e k
B iy o lo jik ç e ş itliliğ i k o ru m a k
T o p ra k ve g e n e tik k a y n a k e ro z y o n u n u ö n le m e k
Su m ik ta r ve ka lite s i k o ru m a k
Y e n ile n e b ilir e n e rji k a y n a k la rın ı k u lla n m a k
E n erji ta s a rru fu s a ğ la m a k
K ö yd e n k e n te g ö çü ö n le m e k
E k o n o m iy e d e s te k s a ğ la m a k
İh raç d e ğ e ri d a h a y ü k s e k o la n ü rü n le r ü re tm e k
H ızla b ü y ü y e n e k o lo jik ü rü n le r p a z a rın d a n g e re k li payı a lm a k
K ü çü k ç iftç ile rin g e lir d ü z e y in i a rtırm a k
E kolo jik T a rım İlkel T a rım D eğildir. E kolo jik tarım için; kim y a s a lla r içerm eye n , b ü n ye sin d e yeterli
m ik ta rd a s o lu c a n ve d iğ e r y a ra rlı m ik ro o rg a n iz m a la rı b a rın d ıra n b ir to p ra k , ü re tim d e e kim n ö b e ti
u y g u la n a b ilm e s i ve to p ra k ta a z o t b irikim i s a ğ la m a ve yeşil g ü b e re le m e için ye te rli bitki çe şid i, ze ng in
bir g e n e tik p o ta n s iy e l, y e te rli te c rü b e ve ç a ğ d a ş bilgi g e re k ir. E ko lo jik ta rım , ü re tim in in h er a şa m a sı
k o n t r o l a lt ın d a b u lu n a n v e k a lite v e s a ğ lı k lı ü r ü n le r ü r e te n b ir ta r ım y ö n t e m id ir .
A n ca k , e k o lo jik ta rım d a ü rü n ç e ş id in e b ağ lı o la ra k v e rim d e % 1 0 - 30 a ra s ın a d ü ş ü ş o lm a s ı,
GIDA ve YEM BİLİMİ-TEKMOLOJİ5İ
(2002)
5 a y ı: 2
h a s ta lık lı ve z a ra rlı m e y v e o ra n ın d a k i a rtış , d a h a fa z la iş g ü c ü n e ve d a h a g e n iş ü re tim a la n la rın a
ih tiy a ç d u y u lm a s ı, p iy a s a d a o rg a n ik g ü b re ve o rg a n ik p e s tis it y e te rs iz liliğ i, ü re tile n ü rü n le rin % 2 0 3 0 d a h a p a n a lı o lm a s ı e k o lo jik ta r ım ın g e liş im in i o lu m s u z y ö n d e e t k ile m e k t e d ir .
3. D Ü N Y A ’DA E K O L O J İ K TAR IM
E k o lo jik ta rım g ö rü ş ü ilk k e z 1910 yılında İngiltere’de gündeme gelmiştir. Daha sonra 1924
yılın da Dr. R u d olf S te in e r “ B iyo d in a m ik T a rım Y ö n te m i" ko n u su n d a bir kurs d ü ze n le n m iş, 1928 yılında
da “ B iy o d in a m ik T a rım E n stitü s ü " nü ku rm u ştu r. Bir d iğ e r a lte rn a tif a ra yışı 1930 lu y ılla rd a İs viçre 'd e
g ö rü lm ü ş tü r. M ü lle r ve R u sh İs v iç re ’d e en az d ış g ird i g e re k s in im i o la n “ K a p a lı T a rım ” k o n u s u n d a
başarılı ç a lışm a la r y a p m ışla rd ır. L e m a ire -B o u ch e r F ra n s a ’da bazı a lglerin b itkile rd e doğ a l d aya n ıklılığı
a rtırm ak a m a cıyla ku lla n ıla b ile ce ğ in i belirle m işlerd ir. A vrup a ü lke le rind e ki g elişm e , İkinci D ünya S avaşı
ile b irlik te y a v a ş la m ış , a n c a k b azı ç e v re d o stu ü re tic ile rin b ire y se l ça b a la rı ş e k lin d e d e v a m e tm iştir.
1972 yılın d a A lm a n y a ’da IF O A M (U lu sla rara sı O rg a n ik T arım H a re ketle ri F e d e ra s y o n u )’nun kurulm ası
ile e k o lo jik ta rım fa rklı b ir b o y u t k a z a n m ış tır. IF O A M ; tü m D ü n ya 'd a ki e k o lo jik ta rım h a re k e tle rin i bir
çatı a ltın d a to p la m a y ı, h a re k e tin g e liş im in i s a ğ lık lı b ir ş e k ild e y ö n le n d irm e y i, g e re k li s ta n d a rt ve
yönetm elikleri hazırlam ayı, tüm g elişm e le ri üyelerine ve çiftçilere aktarm ayı a m a çlam a kta dır. G eleneksel
ta rım d a n e k o lo jik ta rım a g e ç iş te A v ru p a ü lk e le rin d e ki d u ru m in c e le n d iğ in d e b u n u n ta b a n d a n gele n
bir ya kla şım la olduğu g örü lm e kte dir. A n ca k A vrup a Birliğinin çevre politika ların a yö ne lik o la rak ekstansif
ta rım ın d e s te k le n m e s i (2 0 7 8 s a y ılı y ö n e tm e lm ik te ) ve d a h a s o n ra 1991 y ılın d a e k o lo jik ta rım ın
çe rçe ve sin in çizildiğ i 2 0 9 2 sayılı yö n e tm e liğ in ya yın la n m a sı e ko lo jik ta rım ın g e lişim in e ö ne m li katkıları
o lm u ştu r. E kolo ji T a rım ; 19 9 0 ’la rd a n itib a re n A v ru p a ’d a ço k hızlı bir g e liş m e g ö s te re re k 1998 yılın d a
A T ve E F T A ü lke le rin d e 8 5 ,3 3 7 ta rım iş le tm e sin d e 2 m ilyon h e kta rlık bir a la n d a e k o lo jik ü retim ya p ılır
hale g e lm iş tir. A v ru p a ü lk e le rin d e to p la m ta rım a la n la rın ın % 2 -3 ’ünd e e ko lo ji ta rım ya p ılm a kta d ır. Bu
o ran h er g e ç e n yıl ö n e m li a rtış la r g ö s te rm e k te d ir. Y ıllık % 2 0 -3 0 b ü y ü m e hızı ile g e le ce k 10 yıl içinde
d ü n y a e k o lo jik ü rü n tic a re t h a c m in in 11 m ily a r d o la rd a n 100 m ily a r d o la ra y ü k s e le c e ğ i ta h m in
e dilm e kte d ir. H alen, A B ü lkeleri, A B D ve Ja p o n ya ana p a za rla r d u ru m u n d a d ır. Ç ize lg e 1’de g örü ld ü ğü
gibi to p la m g ıd a tü k e tim in d e o rg a n ik ü rü n le rin payı ü rü n e ve ü lk e y e g ö re fa rk lılık la r g ö s te rm e k te d ir.
Y aş m e y v e -s e b z e d e İn g ilte re , kuru g ıd a la r ve sü t ü rü n le rin d e A lm a n y a ve e t ü rü n le rin d e İn g ilte re 'n in
tü k e tim i d a h a y ü k s e k tir
Çizelge 1. Bazı A vrupa Ü lkelerinde Toplam Gıda Tüketim inde
O rganik Ü rünlerin Payı
İngiltere
(%)
Fransa
(%)
Almanya
(%)
31
25
16
Unlu Mamüller
.
16
14
Kuru Gıdalar
.
.
26
Süt Ürünler
4
8
15
Et Ürünleri
10
3
3
Ürünler
Yaş meyve - sebze
A v ru p a ü lke le rin d e e ko lo jik g ıd ala rın p a za r payı ü lkelere g öre d e ğ işm e k te ve % 2 .5 ’i a şm a m a kla
b irlik te Ç iz e lg e 2 ’d e g ö rü ld ü ğ ü g ib i y ıllık % 3 0 -4 0 ’la ra va ra n b ü y ü m e hızı ile ta rım se k tö rü iç e rs in d e
en hızlı g e lişe n ü re tim y ö n te m le rin d e n b irisid ir.
GIDA ve YEM BİLİMİ-TEKIİOLOJİ5İ
(2002)
Sayı : 2
Çizelge 2. Bazı Avrupa Ülkelerinde Ekolojik Gıdaların Pazar Payı ve Tahmini Büyüme Hızı
P azar Payı
(%)
1.2
0.5
0.4
1.0
2.0
2.5
0.6
0.6
2.0
Ü lke
A lm a n ya
F ransa
İngiltere
H o lla n d a
İsviçre
D a n im a rka
İsveç
İtalya
A vu s tu rya
T a h m in i B üyü m e Hızı
(%)
5-10
20
25-35
10-15
20 -3 0
30 -4 0
30-40
20
10-15
4. T Ü R K İ Y E ’DE E K O L O J İK TARIM
D ü n ya tic a re ti 1970 y ılla rın d a b a ş la y a n e ko lo jik ta rım d a ki g e liş m e le re uygun o la ra k A vru p a
ülkeleri T ü rk iy e ’d en e ko lo jik ürün ta leb in d e b ulu nm a ya başlam ıştır. Bu ta le p le r d o ğ ru ltu su n d a 19841985 y ılla rın d a ü lk e m iz d e e k o lo jik ta rım u y g u la m a la rı b a ş la m ış tır. İlk d ış s a tım g e le n e k s e l ihra ç
ü rünlerinden kuru incir ve kuru üzüm ile Ege b ölg esind e n başlam ış, d ah a so n ra kuru kayısı ve fındık
gibi ü rü n le rle d iğ e r b ö lg e le re d e ya y ılm ıştır. İlk yılla r A vru p a lI firm a la r T ü rk iy e ’de s ö zle şm e li üretim
y a pm ışla rd ır. D a h a so nra ise ya ba n cı ortaklı yerli firm a la r ve ya yerli firm a la rın T ü rk iy e ’de sözle şm e li
e kolojik tarım y a p tıkla rı g ö zle n m e kte d ir. T ü rk iy e ’de E kolojik tarım h are ketin i d a h a sağlıklı bir şekilde
g eliştirm ek am acı ile 1991 yılın da Ekolojik Tarım O rg anizasyonu D erneği (E TO ) İzm ir’de kurulm uştur.
D aha so nra “ B itkise l ve h a y va n sa l ta rım ü rü n le rin in e ko lo jik yö n te m le rle ü re tilm e s in e ilişkin 221 4 5
sayılı y ö n e tm e lik " T a rım ve K öy İşleri B a ka n lığ ı ta ra fın d a n 18 A ra lık 1 994 ta rih in d e ya y ın la n a ra k
yü rü rlü ğ e g irm iş tir. E k o lo jik T a rım Y ö n e tm e liğ i 2001 y ılın d a A B n o rm la rın a uygu n o la ra k ye n id e n
d üze n le ne re k ya s a tasarısı haline g etirilm iştir. Türkiye, o rga nik tarım k o n u su n d a 10 yıl içerisinde çok
hızlı b ir g e lişm e g ö s te rm iş tir. G e n el ko nu m u, co ğ ra fik ko şulla r, k irle n m e m iş ya pısı, ta rım d a ça lışan
n ü fu su n fa z la o lm a s ı, ü rün ç e ş itliliğ i g ib i fa k tö rle r n e d e n iy le o rg a n ik ta rım p o ta n s iy e li yü k se k tir.
T ü rkiye ’de 1984 y ılın d a 2 ü rünle b aşlayan e kolojik tarım ço k hızlı bir b üyü m e ile 2000 yılında 98 adet
ürüne ulaşm ıştır.
Çizelge 3. T ü rkiye ’de Yılara Göre E kolojik Ürün Üretimi
Ç iftç i S a y ıs ı
Ü re tim A la n ı
(1 0 0 0 h a )
Ü re tim M ik ta rı
(to n )
26
1947
6789
10304
53
67
7414
15906
47612
8199
24042
99300
Y ılla r
Ü rü n S a y ıs ı
1996
1997
1998
1999
2000*
92
12275
46523
168306
98
2 1 .0 0 0
6 3 .0 0 0
2 2 8 .0 0 0
* Yayınlanm am ış veriler
T ü rk iy e , ü re ttiğ i e k o lo jik ü rü n le rin ta m a m ın a ya kın k ısm ın ı ih ra ç e tm e k te d ir. E k o lo jik ürün
ih ra ca tın d a en b ü y ü k p a za r payı (% 61) A lm a n y a ’ya aittir. A B D % 15 ile ikin ci sırayı a lırke n , İsviçre,
İngiltere, H o lla n d a , F ra nsa ve D a n im a rka gibi d iğ e r A v ru p a ü lke le ri % 2 -3 a ra s ın d a y e r a lm a kta d ır.
E kolojik ta rım ın y a y g ın la ş a b ilm e s i ve d ah a sağlıklı bir şe kild e b üyü m esi için iç p aza rın da g elişm esi
ö nem ta ş ım a kta d ır.
34
(2002)
GIDA ve YEM BİLİMİ-TEKMOLOJİ5İ
S ay.: 2
Uludağ Ü niversitesi Ziraat Fakültesi’nde 1997 yılında ekolojik tarım konusunda üretim çalışm alarına
b a şla n m ış ve 2 00 0 y ılın d a fa k ü lte n in tüm b ö lü m le rin in te m sil e dildiği “O rg a n ik T a rım B irim i" ku ru lm u ş
ve Ç e vre E ğitim S a ğ lık ve S o sya l Y a rd ım la ş m a V akfı (Ç E S A V ) ile e k o lo jik ta rım ko n u s u n d a işbirliğ in e
g id ilm iş tir. Bu iş b irliğ i ç e rç e v e s in d e e k o lo jik ta rım ın ta n ın m a s ı, y a y g ın la ş tırılm a s ı a m a c ıy la ç e ş itli
p a n e lle r, k o n fe ra n s la r ve s e m in e rle r d ü z e n le n m e k te , u lu s a l ve u lu s la ra ra s ı toplantılara katılım
sağlanmakta, ekolojik tarım ko n u s u n d a b ild irile r su n u lm a k ta , p ro je le r ve a ra ş tırm a la r yü rü tü lm e k te d ir.
O rg a n ik T a rım B irim i ta ra fın d a n h em e n hem e n tüm ya zlık ve kışlık se b ze le rin e ko lo jik o la ra k ü retim ini
g e rç e k le ş tirilm e k te d ir. H alen ü lke m iz d e sınırlı d ü ze yd e e k o lo jik bal ü retim i d ış ın d a e k o lo jik h ayva nsa l
üretim ç a lışm a sı b u lu n m a d ığ ı için O rg a n ik T a rım B irim i, e ko lo jik h a yv a n sa l ü rü n le r ko n u s u n d a da ön
h a z ırlık la rın ı ta m a m la n m ış o lu p , 2 0 0 2 yılı iç e rs in d e e k o lo jik et ve s ü t ü re tim i k o n u s u n d a a ra ş tırm a
ve üretim ç a lış m a la rın a b a ş la n m a s ı p la n la n m a k ta d ır.
5. E K O L O J İ K H A Y V A N C IL IK
Y o ğ u n y e tiş tiric ilik y ö n te m le rin in u y g u la n m a s ı h a y v a n la rd a ö n e m li s a ğ lık s o ru n la rın a n ed e n
o lm a kta d ır. H a yv a n la rd a m astitis, tırn a k h astalıkları, yağlı k a ra c iğ e r s e n d ro m u , a sid o sis, ke to sis, idrar
yolu taşları o lu şum u gibi sa ğlık so ru n la rın a neden o lm a kta dır. H ayva nla rın sıkışık o la rak b arındırılm ası,
y e te rli h a re k e t a la n ın ın o lm a m a s ı, a ğ ır m e ta l a rtık la rın ın ve ta rım s a l ila ç k a lın tıla rın ın b u lu n d u ğ u
y e rle rd e s tre s h o rm o n la rın ın üretim i a rtm a k ta , bu da h a yv a n la rd a b a ğ ışıklık s iste m in in z a yıfla m a s ın a
neden o lm a kta dır. H a yva n b e sle m e d e horm on, a ntib iyo tik vb. yem katkı m ad d ele ri kullanım ı hayvansal
ü rü n le rd e k a lın tı b ıra k m a k ta v e bu ü rü n le ri tü k e te n in s a n la rd a ö n e m li s a ğ lık s o ru n la rın a n e d e n
o lm a k ta d ır. U y g u la n m a k ta o la n h a y v a n y e tiş tirm e s is te m le ri ile h a y v a n la rın ye n i s a ğ lık s o ru n la rı
a ra s ın d a k i iliş k iye deli d a n a h a sta lığ ı (B o vin e S p o n g ifo rm E n ce p h a lo p a th y : B S E ) ö n e m li b ir örne ktir.
Bu h astalık ilk o la ra k 1986 y ılın d a İn g ilte re'd e te şh is e dilm iş olup, bulaşıcı a m ille r ile ko n ta m in e olm uş
y e m le rd e n k a y n a k la n a n k o y u n ve k e ç ile rin s in ir s is te m i h a s ta lığ ıd ır. Bu h a s ta lığ ı ta ş ıy a n k o yu n
b e y in le ri, k e s ile n h a y v a n la rın d iğ e r o rg a n la rı ile b irlik te u c u z p ro te in k a y n a ğ ı o la ra k s ığ ırla rın
b e s le n m e s in d e k u lla n ıld ığ ın d a k o la y lık la s ığ ırla ra b u la ş a b ilm e k te d ir.
A raştırm a so n u çla rın a göre; Ç u ku ro v a ’da sütlerde tolerans sınırının 6-13 katı kalıntı saptanm ıştır.
İz m ir'd e 30 a d e t a n n e sü tü ö rn e ğ in d e in e k s ü tü n e o ra n la d a h a y ü k se k d ü z e y d e ta rım ilacı ka lın tısı
sa p ta n m ış tır. A n n e s ü tü n d e ki ald rin , d ie ld rin ve total D D T ka lıntısı to le ra n s ın ü z e rin d e , ine k sü tü n d e
ise to le ra n s ın a ltın d a b u lu n m u ş tu r. A n k a ra ’da 15 a nn e s ü tü n d e ta rım ilacı k a lın tıla rın a ra stla n m ıştır.
H a yva n ye tiştiric iliğ in in to p ra k ile ilişkisinin ke silm esi, sa d e c e h a yva n la rın kendi d o ğ a s ın a karşı
g e lm e k le d e ğ il, a ynı z a m a n d a h a yv a n y e m le rin in d iğ e r g ü v e n ile b ile c e k k a y n a k la rd a n k a rş ıla n m a s ı
ve h ayva n g ü b re s in in ç e v re kirliliğ in e n ed e n o lm a m a s ı a ç ıs ın d a n o rta ya b ü yü k so ru n la r ç ık m a k ta d ır.
Y o ğu n h a yva n cılık işle tm e le rin d e b ron şit gibi so lu nu m yolu hastalıkları d a h a fazla g örü lm e kte dir.
A n tib iy o tik içe re n süt s a ğ lık a ç ıs ın d a n sa kın ca lı olu p , b ö yle sü tle rin iş le n m e s in d e d e ö n e m li s o ru n la r
o rta ya ç ık a rm a k ta d ır. Y u m u rta ta v u kla rın ın d oğ a l o lm a ya n y e m le rle (ta vu k yan ü rün le ri) b e sle n m e le ri
yu m u rta d a g ö rü le n Salm onella ya n eden o lm a kta d ır. G e le n e kse l ü retim şekli h ayva n refahı a çısın da n
da bir ço k o lu m su zlu kla r içerm ekted ir. H a yva n cılığ a ye r ve rilm e d e n e kolojik ta rım ın ya pılm a sı m üm kün
g ö rü lm e m e k te d ir. Ç ü n kü iş le tm e ye o rg a n ik g ü b re s a ğ la m a k, b itkisel ü re tim e yem bitkileri m ü n a veb e si
g e tirm e k to p ra ğ ı z e n g in le ş tirm e k te d ir. Bu n e d e n le e k o lo jik ta rım b itkis e l ve h a yv a n s a l ü re tim i birlikte
içeren k a rm a b ir s iste m d ir.
E kolojik üretim ta rım d a d ah a ço k bitkisel üretim d alların d a o rtaya çıkm ış, g id e re k ya yg ın la şm a ya
b a ş la m ış tır. A n c a k , g e liş m iş ü lk e le rd e tü k e tic ile rin b itk is e l ü rü n le rd e o ld u ğ u g ib i b e sin g ü v e n irliliğ i
y ü k s e k h a y v a n s a l ü rü n le ri te rc ih e tm e y e y ö n e lm e le ri, ç e vre b ilin ci ve h a y va n h a k la rın a d u y a rlılığ ın
a rtm a s ı n e d e n iy le h a y v a n c ılık ta d a e k o lo jik ta rım s ü re c i b a ş la m ış tır. G e liş m iş ü lk e le rd e e k o lo jik
h a y v a n c ılığ a y ö n e lm e n e d e n le ri a ş a ğ ıd a şe k ild e s ıra la n a b ilir:
1.
T ü k e tic ile rin d a h a ka lite li ve sa ğ lıklı ü rü n le r ta le p e tm e si
2.
Ç evre dostu üretim tekniklerinin kullanılm ası
3.
Sürdürülebilir hayvancılığı geliştirm ek
4.
H ayvan hastalıkları ile m ücadele, sürü sağlığını korum a
(2002)
5.
6.
GIDA ve YEM BİLİMİ-TEKIİOLOJİ5İ
5 a y ı: 2
H ayvan refahını artırm a
Üreticilerin gelir düzeyini artırm a
E kolojik ürünlerin tü ke ticilere talep edilm e lerind e kişisel sağlığa ve ö zellikle ço cukların sağlığına
vordiklori önom İlk ç ır a d a y o r a lm a k ta d ır. AB'ne üye ülkelerde ekolojik ürünlerin tercih nedenlerini belirlemek
am acıyla yapılan bir anket çalışm asında sağlığın ilk sırada yer aldığı görülm üş, on çevre, lezzet ve hayvan
hakları izlemiştir. Avrupa'da hayvansal ekolojik ürünler pazarında son 5 yılda büyük gelişm eler sağlanm asına
karşın, A vrupa ülklerinde ekolojik gıdaların pazar payı oldukça düşü ktü r (% 0-4). P azar payı ülkelere göre
ço k d e ğ işiklik g ö s te rm e kte d ir. En yü k se k p a za r payı, % 3, - 4 ile A vu stu rya , İsviçre ve D a n im a rk a ’da
görülm ektedir. P azar payı bir çok A vrupa ülkesinde % 1 ’in altındadır. A ncak ekolojik ürünler yoğun olarak
gündem dedir ve tüketicilerin büyük bir bölüm ü ekolojik ürünlere ilgi duym aktadır. Pazar payı üründen ürüne
çok değişiklik gösterm ektedir. Bazı ülkelerde ekolojik sütün pazar payı % 3 0 ’un üzerine çıkarken, rum inant
etleri ve süt ürünleri (örneğin peynir) tüketim i sütten daha düşüktür. En düşük tüketim ise dom u z ve tavuk
etinde görülm ektedir. Yetersiz ürün çeşidi, ürün kalitesindeki düşüklükler, ekolojik standartlar ve etiketlem e
sistemindeki karm aşa ve güvensizlik, yüksek ürün fiyatları ekolojik ürünlerin tüketimini etkileyen ana fastörlerdir.
6. E K O L O JİK HAYVAN YETİŞTİR İC İLİĞ İN İN T E M E L KURALLARI
Ekolojik tarım çevreyi kirletmeden ve ekolojik sistem e zarar verm eden daha sağlıklı gıdaların üretilmesini
ve insanların daha sağlıklı beslenm esini am açlayan çevreci bir üretim yöntem idir. Ekolojik tarım ın kendine
özgü kuralları vardır, ü re tim bağım ız olarak çalışan bir kontrol/sertifika kuruluşu tarafından denetlenm ekte
ve sertifikalandırılm aktadır. Bitkisel üretim de olduğu gibi ekolojik hayvan yetiştiriciliğinin de kendine özgü
bazı tem el kuralları vardır. A B ’da ekolojik hayvan yetiştiriciliğinin kuralları 1804/99 sayılı yasayla belirlenmiştir.
Ekolojik hayvan yetiştiriciliğinin tem el kuralları
- H e m h a y v a n s a l ü re tim h e m d e b itk is e l ü re tim iç in b ir g e ç iş d ö n e m i u y g u la n m a s ı
- H ayvan yoğunluğunun azaltılm ası
- H ayvan yem lerinin çiflikte üretilm esi
- G e n e tik ya p ısı d e ğ iş tirilm iş (G M O ) b itkile r ve yan ü rü n le rin in ye m o la ra k ku lla n ılm a m a s ı
- V e rim i a r tır m a k a m a c ıy la h o rm o n ve a n tib iy o tik v b . k a tk ıla r ın k u lla n ılm a m a s ı
- Yetiştiricilikte hayvan refahının sağlanm ası
- H a y v a n s a ğ lığ ın k o ru m a k a m a c ıy la g e re k li ö n le m le rin a lın m a s ı ö n g ö rü lm e k te d ir.
E kolojik h a yva ncılık yapan bir işletm enin hayvan sayısı işletm enin arazi varlığı ile orantılı olm alı,
hayvan türüne bağlı olarak Ç izelge 4 ’de belirtilen oranları aşm am alıdır.
Çizelge 4. İşletmede bulunabilecek Hayvan Sayılan
H ayvan Türü
Altı aydan büyük atlar
T aylar
Bir yaşından küçük besi sığırları
İki yaşında n küçük besi sığırları
İki yaşından büyük besi sığırları
D am ızlık sığırlar
Süt sığırları
Tavşanlar
Koyun ve keçiler
D om uz yavruları
G ebe do m u zlar
B esiye alınm ış dom uzlar
Et tavukları
Yum urta Tavukları
H ektara hayvan sayısı (adet)
2
5
5
3.3
2
2.5
2.0
100
13.3
74
6.5
14
580
230
Her bir kümeste en fazla 4 800 adet piliç, 3000 adet yumurta tavuğu, 5200 beç tavuğu,
4000 dişi ördek veya 3200 erkek ördek, 2500 kaz veya hindi bulunabilir
Ekolojik hayvancılık yapan bir işletm ede hayvan gübresinin işletm ede bitkisel üretim çalışm alarında
o rg a n ik g ü b re o la ra k k u lla n ılm a s ı e sa s tır. A n ca k , e k o lo jik h a y v a n c ılık y a p a n b ir iş le tm e n in o rg a n ik
g ü b re s to k la m a k a p a s ite s i ya d a y a y ıla n n itro je n m ikta rı k u lla n ıla n ta rım s a l a la n ın 170 kg N /h a /y ıl’ı
GIDA ve YEM BİLİMİ-TEKNOLOJİ5İ
(2002)
S a yı: 2
a şm a m a lıd ır. H a yva n g ü b re le rin in o rg a n ik g üb re o la ra k ku llan ılm ası to p ra ğ ın fiziki, kim yevi ve biyo lo jik
ö z e llik le rin i g e liş tirm e k te d ir.
6.1. Damızlık Seçimi:
E ko lo jik h a yva n cılık ta , tü r ve ırk se çim in e ye re l ko şu lla r d ik ka te a lın m a lı, d oğ a l o la ra k hastalığ a
dayanıklı tür ve ırklar se çilm elid ir. D a m ızlıklar e kolojik h a yva ncılık ya pılan işle tm e le rd e n sa ğlan m a lıdır.
A n ca k, ye te rli m ikta rd a e k o lo jik o la ra k ye tiştirilm iş d a m ız lık b u lu n a m a z ise g e çiş s ü re c in d e g le n e kse l
h a y v a n c ılık ya p a n iş le tm e le rd e n h ayva n sa ğ la n m a s ın a izin ve rilm e kte d ir. A n ca k, bu d u ru m d a besiye
a lın a c a k d a n a la r 4 a y lık ta n , b e s iy e a lın a c a k k u zu ve o ğ la k la r 4 h a fta d a n , d a m ız lık ta k u lla n ıla c a k
h a y v a n la rın ise 14 a y d a n b ü y ü k o lm a m a s ı g e re k m e k te d ir. Y u m u rta ü re tim i için p iliç le r 18 h a fta d a n
b üyü k o lm a m a lı, e tlik p iliçle r 3 g ü n lü k ya ştan d ah a kü çük o lm alıdır. D a m ızlık se çim in d e h ayvan sağlığı
k u ra lla rın a d ik k a t e d ilm e lid ir.
E ko lo jik h a y v a n c ılık ta g en te kn o lo ji yö n te m le ri ile hayva n ısla h ın a izin ve rilm e z, g e n e tik yapısı
d e ğ iş tirilm iş h a y v a n la r d a e k o lo jik ta rım d a k u lla n ıla m a z la r. H e r yıl ü re tile n b ü y ü k b a ş h a yv a n la rın en
az % 1 0 ’u, k ü ç ü k b a ş h a y v a n la rın % 2 0 's i sürü y e n ile m e d e ku lla n ılm a lıd ır.
6.2. Yetiştirme İşleri
E kolo jik h a yv a n c ılık ya p a n işle tm e le rd e k a yıtla r d üze n li o la ra k tu tu lm a lıd ır. K ontrol ku ru luşu n un
izniyle y a p a y to h u m la m a y a p ıla b ilm e k te , e n je kte e d ilm e m e k k o ş u lu y la s te ro id m a d d e le r ku lla n ıla ra k
k ız g ın lık y a ra tıla b ilir. K o n tro l k u ru lu ş u n u n izni ile h a y v a n a z a ra r v e rm e d e n k a s tra s y o n ve b o y n u z
k ö re ltm e y a p ıla b ilir. A n c a k , h a y v a n la ra k u y ru k ke s m e , g a g a k e s m e , k a n a tla rı y o lm a g ib i iş le m le r
u yg u la n a m a z. N a k ille r stre ssiz ve kısa zm a n d a g e rçe kle ştirile ce k ş e kild e ya p ılm a lı, n a k ille r sıra sın d a
s a k in le ş tiric i ila ç la r k u lla n ılm a m a lıd ır.
6.3. Barındırma
E kolo jik h a y va n cılık ta b a rın a kla rın te sis ve b a kım ın d a tüm h ijyen ik te d b irle r a lınm a lıdır. B a rına k
yeterli tem iz hava ve gün ışığı alm alı, her tür ve ırka h are ket serbestliği ve rm e lid ir. Y u m u rta ta vuklarında
doğal gün ışığından ya ra rlan m a esastır. Y u m u rta tavuklarına 16 saatten fazla a ydınlatm a yapılm am alıdır.
T a v u k la r ızgara ve ka fe s ü z e rin d e y e tiştirilm e m e li, d iğ e r h a y va n la rd a o ld u ğu gibi hava ko şulları uygun
o ld u ğ u n d a d ışa rı a ç ık a la n a çık a b ilm e lid ir. Su ka n a tlıla rın ın a ka rsu , h a vu z ya d a g ö le g irm e le rin e izin
v e rilm e lid ir. E tlik p iliç ü re tim in d e k ü m e s ala n ı 1600 m 2’yi g e ç m e m e lid ir.
Çizelge 5. B üyük ve K üçükbaş H ayvanlar İçin Barınak Alanı
Hayvan Türü
D am ızlık sığır,
Besi sığırı veya
Tek tırnaklılar
Süt sığırları
D am ızlık boğa
Koyun ve keçiler
Kapalı barınak alanı
En az CA
Alan
(m '/baş)
(kg)
100'e kadar
200 e kadar
350'ye kadar
350'den (azla
Mera dışında gezinti alanı
(m7baş)
1.5
2.5
4.0
5.0
En az 1m7100 kg
1.1
1.9
3.0
3.7
En az 0.75m ’/100 kg
6.0
10.0
1.5 koyun/keçi
0.35 kuzu/oğlak
4.5
30.0
2.5 koyun/keçi
0.5 kuzu/oğlak
GIDA ve YEM BİLİMİ-TEKNOLOJİ5İ
(2002)
S a y ı: 2
Çizelge 6. K anatlılar İçin Barınak en Az Barınak Alanı G ereksinim i
A d e t/m ^
Y um urta T avuğu
D o la ş m a ala n ı
(D ış a la n )
K a p a lı a la n ı
(iç a la n )
T ür
6 .0
cm tünek/havvan
F o llu k
8 tavuk için bir fo llu k
(m ?/b a ş )
18.0
veya tavuk başına
4.0
120 c m ? fo llu k
E tlik p iliç
(s a b it k ü m e s )
10
(E n fa z la 21
k g /C A /n V )
E tlik p iliç
(S e y y a r k ü m e s )
16.0
(E n fa z la 30
kg C A /m *)
20
y a ln ız c a h in t
ta v u ğ u için
-
-
4.0 T a vuk
4.5 Ö rdek
10.0 Hindi
15.0 Kaz
-
2.5
6.4. Yemler ve Beslenme
H ayvan b eslem e d e e kolojik o larak üretilm iş ye m le r kullanılm alı, bitkisel ye m le r tercihen işletm ede
ü re tilm e lid ir. M e ra ve o tla k la ra k im y a s a l ila ç ve g ü b re a tılm a m a lıd ır. Y e te rli m ik ta rd a e k o lo jik yem
s a ğ la n m a sın d a so ru n va r ise h ayva nla rın kuru m ad d e tü ke tim le rin in ; g eviş getiren h ayva nla rda % 20'si,
te k m id e li h a y v a n la rd a ise % 3 0 ’u g e le n e k s e l y e m le rle k a rş ıla n a b ilir. E k o lo jik h a y v a n c ılık ta g e n e tik
yapısı değ iştirilm iş (G M O ) ye m le r ve kim yasal işlem g örm ü ş ye m le r kullanılam az. R a syonlara hayvansal
yağ ve h a yv a n sa l yan ü rü n le r k a tıla m a z. H a y va n la rd a b ü yü m e yi h ız la n d ırm a k, ye m d e n y a ra rla n m a yı
a rtırm a k a m a c ıy la n o rd m o n ve a n tib iy o tik b e n ze ri m a d d e le r ku lla n ıla m a z . K a n a tlıla rd a yu m u rta yı ve
y u m u rta s a rıs ın ı a rtırıc ı ya d a k a lite y i d ü z e n le y ic i s e n te tik m a d d e le r ile d o ğ a l o lm a y a n y ö n te m le r
k u lla n ıla m a z . V ita m in v e m in e r a lle r in k u lla n ım ın d a y ö n e tm e lik k u r a lla r ın a u y u lm a lıd ır .
6.5. Sağlık
D oğal o la ra k h a s ta lığ a d a ya n ık lı tü r ve ırklar s e çilm e lid ir. P a to je n le rin h a y v a n la ra g e çiş riskini
en aza ind irm e k v e ya ö n le m e k için en uygun aşı ve ya ilaçlar ku llan ılm alıd ır. H asta h a yva nla ra ve te rin er
d e n e tim in d e ilaçlı te d a v i u y g u la n a b ilir. A cil d u ru m la rd a s e n te tik ilaç k u lla n ılm a sı g e re k irs e to ksiko lo ji
liste si d ik k a te a lın m a lıd ır. A n c a k ; s e n te tik ila ç k u lla n ılm ış s a ; k a s a p lık h a y v a n la rd a k e s im d e n ö nce ki
2 ay, süt ü rün le ri 7 g ün , y u m u rta 5 gün ve ta vu k eti ise 15 gün süre ile e ko lo jik ürün o la ra k sa tılam a z.
6.6. Kesim
K e sim s ıra s ın d a s tre s y a ra tm a y a c a k ş e k ild e u yg u n ke sim y ö n te m i u y g u la n m a lıd ır. K e sim le r
g e le n e k s e l b e s le n e n h a y v a n la rın ke sild iğ i ye rd e n ayrı y a p ılm a lı ve ayrı k e s im h a n e le r k u lla n ılm a lıd ır.
K esim so nra sı ü rü n le rin k o ru n m a sı a m a c ıy la s e n te tik k a tk ıla r ku lla n ıla m a z .
7. S O N U Ç
T ü rkiye ekolojik h a yva ncılık açısın da n b üyü k potan siye le sahiptir. H a yva ncılık d ah a çok ekstansif
o la ra k y a p ılm a k ta d ır. B ir ç o k h a y v a n c ılık d a lın d a g ird i ku lla n ım ı d ü şü ktü r. K o yu n ve keçi y e tiştiric iliğ i
m e ra y a d a y a lı o la ra k y ü rü tü lm e k te ve ç o ğ u b ö lg e m iz d e h a y v a n la rın ye m g e re k s in im le rin in % 9 0 ’ını
m e ra ve y a y la g ib i d o ğ a l o tla m a a la n la rın d a n k a rş ıla n m a k ta d ır. Y e tiş tiric ilik g e n e llik le h a s ta lık la ra
karşı d a y a n ık lı ye rli ırk la rla y ü rü tü lm e k te d ir. B irim h a y va n b a ş ın a v e rim ve y e tiş tiric in in g e lir d ü ze yi
düşüktür. K ırsal kesim d e g elir d üze yin in d üşü klü ğ ü köyden kente göçü a rtırm aktadır. E kolojik hayvansal
ü rü n le r d a h a p a h a lı ve ih ra ç şa n sı d a h a y ü k s e k tir. M e v cu t p o ta n s iy e lin iyi d e ğ e rle n d irilm e s i h alind e
h a y v a n s a l ü re tim d e k i d e z a v a n ta jla rım ız ın e k o lo jik h a y v a n c ılık ile a v a n ta ja d ö n ü ş m e şa n sı va rd ır.
Ü lk e m iz d e h ızlı n ü fu s a rtış ı, iç tü k e tim için d a h a fa z la ü re tim y a p ılm a s ın ı z o rla m a k ta , g e lir
(2002)
GIDA ve YEM BİLİMİ-TEKIİOLOJİ5İ
S a yı: 2
d ü z e y in in d ü ş ü k lü ğ ü n e d e n iy le d a h a u cu z g ıd a la rın ü re tilm e s i g e re k tiğ i için h a y v a n s a l ü re tim d e
m odern te kn olijile rin kullanım ı zo runlu hale g elm e kte d ir. Bu nedenle, iç tü ke tim için e kolojik h ayva ncılık
üretim sistem lerin in bu gün için yeterli d ü ze yd e çe kici o lm adığı sö yle ne b ilir. A n ca k, e kolojik h ayva ncılık
b u g ü n için ih ra c a t a ç ıs ın d a n b ir p o ta n s iy e l a rz e tm e k te d ir. E k o lo jik h a y v a n c ılık , e k o lo jik ta rım ın
a y rılm a z bir p a rça sı o la ra k d ü ş ü n ü lm e lid ir.
Ü lke m izd e e ko lo jik ta rım ın ya yg ın la ştırılm a sı; d o ğ a n ın ve e ko lo jik siste m in ko ru n m a sın a , küçük
çiftçilerin gelir d ü ze yle rin in artırılm asına , kö yde n kente g öçün ö nle n m e sin e , b aşta b e b e kle r ve ço cuklar
o lm a k ü z e re in s a n la r için d a h a s a ğ lık lı ü rü n le r ü re tilm e s in i ve d a h a sa ğ lıklı b e s le n m e le rin e o la n a k
s a ğ la y a c a k tır. A n c a k b u n u n için y e te rli b ir e ğ itim , iyi bir d e n e tim ve ü re tim d e n p a z a rla m a y a ç o k iyi
b ir o rg a n iz a s y o n u n o lu ş tu ru lm a s ı g e re k lid ir.
E kolojik ta rım T ü rk iy e ’nin şa nsıd ır. E kolo jik tarım d o ğ a yla sa va şa n d eğil onu ko ru ya n ve onu n la
b irlik te y a ş a m a y ı ilke e d in e n b ir ü re tim ş e k lid ir. D o ğ ayı te m iz tu tm a k, İn sa n a ve g e le c e k k u ş a k la ra
saygı d u y m a k tır. B iz d ü n y a y ı b a b a la rım ız d a n m ira s d e ğ il, ç o c u k la rım ız d a n ö d ü n ç a ld ığ ım ız ı h içb ir
za m a n u n u tm a m a lıy ız .
8. K A Y N A K L A R
AK. İ., KOYUNCU, M. 2001. Organic Meat and Milk Production Potential From Small Ruminants in Turkey. Internation
Conference on Organic Meat and Milk from Ruminants. Athens, Greece, 4-6 October 2001. Book of Abstracts p:42.
AKSOY, U., ALTINDİŞLİ, A. 1998. Ekolojik (Organik Biyolojik) Tarım. Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği (ETO)
Yayınları, Bornova, İzmir, 215s.
AKSOY, U. 1999. Dünya’da ve Türkiye’de Ekolojik Tarım. Türkiye 1.Ekolojik Tarım Sempozyumu. 21-23 Haziran
1999, İzmir, Sayfa :3-10.
ANONİM , 1999. Council Regulation, Official Journal of the European C om m unities.(EC ) NO: 1804/1999
ANONİM, 2001. O rganik Tarım El Kitabı. T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Yayın Dairesi Bakanlığı, 68 s.
EKİZ, H., KILIÇ, A. 2001. Ekolojik Tarım Açısından Genetik Kaynakların ve Genetik Erozyonun Önemi. Türkiye 2.
Ekolojik Tarım Sempozyumu, 14-16 Kasım. 2001, Antalya.
ESER, V. 2000. Modern Biyoteknolojideki Gelişmelerin Işığı Altında Dünya ve Türkiye’de Tarım. Küreselleşme
S ürecinde B iyoteknoloji ve Biyogüvenlik Sem pozyum u, 23-24 Ekim 2000 A nkara, Sayfa 7-16.
EVRENSEL, T. 2001. Çevresel Kirlenme ve Kanser İlişkileri. ÇESAV “Organik Tarım ve İnsan Sağlığı" Paneli, 25
Mayıs 2001, Ankara.
KAVAS, G. 2001. Organik, Ekolojik ya da Biyolojik Tarım. GIDA. Dünya Yayınları. Kasım 2001, Yıl: 6, Sayı: 2001 11, Sayfa: 57-59.
KOCATAŞ, A. Ekoloji: Çevre Biyolojisi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları No: 51, Ders Kitabı No: 20,
Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova - İzmir.
KRİSTENSEN, E.S., THAMSBORG, S.M. 2001. Future European Market for Organik Produce from Ruminants.
İnternation Conference on Organic Meat and Milk from Ruminants. Athens, Greece, 4-6. October 2001. Book
of Abstracts p:6.
PEKEL, E., ÜNALAN, A. 1999. Hayvansal Üretimde Ekolojik Tarımın Yeri ve Türkiye İçin Önemi. Türkiye 1. Ekolojik
Tarım Sempozyumu. 21-23 Haziran 1999, İzmir, Sayfa: 17-24.
RAHMANN, G. 2001. The Standarts, Regulations and Legistlations Required for Organic Ruminants Production.
International Conference on Organic Meat and Milk From Ruminants. Athens, Greece, 4-6 October 2001.
Book of Abstracts p: 7.
SANER, G., ENGİNDENİZ, S. 2001. Hayvancılıkta Organik Üretime Geçiş Olanakları ve Türkiye Üzerine Bir
Değerlendirme. 2. Ekolojik Tarım Kongresi, 14-16 Kasım 2001, Antalya.
ŞAYAN, Y., POLAT, M. 2001. Ekolojik Tarımda Hayvancılık. Türkiye 2. Ekolojik Tarım Kongresi, 14-16 Kasım 2001,
Antalya.
TÜRK, R. 2001. Dünya' da ve Türkiye'de Organik Tarım, ÇEŞAV “Organik Tarım ve İnsan Sağlığı” Paneli, 25 Mayıs
2001, Ankara.
TÜRK, R „ AK. İ., ÜNAL, H. TURHAN, Ş „ MOL. F., ŞENSOY, M., CELBİŞ, Ö., SARI, E. 2001. Marmara Bölgesinde
Organik Tarım Uygulamaları ve Geleceği. Gap II. Tarım Kongresi.
YURTTAGÜL, M. 2001. Besinlerdeki Tarım İlacı Kalıntıları. ÇESAV “ Organik Tarım ve İnsan Sağlığı” Paneli, 25
Mayıs 2001, Ankara.