Barotravma ve Tehlikeleri

Barotravma
ve
Tehlikeleri
Doç Dr Fadıl ÖZYENER, Fizyoloji Anabilim Dalı
 İnsan vücudunun maruz kaldığı
basıncın değişmesinden
kaynaklanan çeşitli bozuklukların
ortak adı barotravmadır.
– İnsan deniz düzeyindeki 760 mmHg’ye
eşit olan 1 atmosfer basıncında
yaşamaya uyum sağlamıştır.
Yüksek irtifada basınç
 Bir kişi yükseğe tırmanırsa
ortam hava basıncı da
giderek düşer, oksijen
miktarı azalır, nefes almak
güçleşir.
 Bu etkiler 3000m altında
pek hissedilmez ama bu
yüksekliği geçtikçe
değişiklikler görülmeye
başlanır.
İrtifa
(metre)
Atm.P
(mmHg)
At.PO2
(mmHg)
PACO2
(mmHg)
PAO2
(mmHg)
Art.O2
Sat. %
0
760
159
40 (40)
104(104)
98(98)
3000
523
110
36 (23)
67(77)
90(92)
6000
349
73
24(10)
9000
226
47
24(7)
12000
141
29
40(53)
18(30)
73(85)
24(38)
 Yüksek irtifaya uyum
sağlamak
AKLİMATİZASYON
olarak tanımlanır.
 Yeryüzünün yüksek
kesimlerinde yaşayan
insanlar düşük PO2’lı
hava solumaya
alıştıklarından
yükseklerde daha uzun
süre kalabilirler.
Sualtı dalışlarında Basınç
Vücut sıvılarında çözünmüş gazlar: N2, O2 ve CO2
AZOT
Barotravmanın etki noktaları





Akciğerler
Orta kulak
Sinüsler
Dişler
Gastrointestinal sistem
DEKOMPRESYON HASTALIĞI
Eğer basınç aniden azalırsa:
 Denizcilikte vurgun, havacılıkta
kabin patlaması ve ani/hızlı dağa
tırmanış halinde görülür (5500 –
9000 m irtifalar risklidir).
 Kanda ve dokularda erimiş azot
hızla azot gazı kabarcıklarına
dönüşür.
Patogenez
 Bir dalgıç ve/veya pilot yüksek
basınçlı ortamdan alçak basınçlısına
geçtiğinde, vücudundaki gazlar
genleşmeye başlar.
 Geçiş aşamalı ve yavaş yapılırsa,
genleşen gaz dokulara zarar
vermeden akciğerlerden dışarı
atılabilir.
 Doku içinde genleşerek hava
kabarcıkları oluşturan gaz.
– Akciğerlere
– Eklemlere
– Kaslara
– Sinir sistemine
– Kalbe ulaşır.
Ağrı (% 80-90 vakada)
 Genellikle diz, dirsek, omuz gibi
büyük eklemlerde azot gazının
açığa çıkmasıyla oluşan hafif
başlayıp, giderek dayanılmaz
olabilen ağrı vardır.
 Hava kabarcıklarının akciğer
kılcallarında açığa çıkmasıyla
sternum altında derin ve batıcı
ağrı, kuru - inatçı öksürük,
nefes darlığı ile görülebilir.
AKCİĞERLER
 Ani dış basınç azalmalarında,
genişleyen havanın çıkışını
engelleyen bir solunum yolu hastalığı
varsa; akciğerlerde şişme,
alveollerde yırtılma (pnömotoraks,
pnömomediastinum) olasıdır.
 Ayrıca akciğer kılcal damarlarından
beyne giden hava kabarcıkları,
tıkayıcı hava embolisi de yapabilir.
Travmatik Hava Embolisi
 Arteriyel dolaşıma geçen hava
kabarcıkları ani kollapsa yol açabilir.
 Hastayı sol tarafına ve başı aşağı
gelecek şekilde yatırarak nakletmek
gerekir.
 En kısa zamanda hiperbarik
çemberde 6 ATA (50 m) basınç
altında tedavi uygulanmalıdır.
Nörolojik belirtiler:
 Beyin ve omurilikte ortaya çıkan gaz
kabarcıkları, lokal hipoksi ve
nörolojik belirtilere yol açar:
Kısmi felçler, tek taraflı uyuşmalar,
Konuşma ve işitme kayıpları,
Künt-sürekli baş ağrısı, baş dönmesi,
Gözde kör nokta
Oryantasyon kaybı, deliryum.
Deri belirtileri
 Deri altında açığa çıkan gaz
kabarcıklarının sinir uçlarını
uyarmasıyla bazı rahatsız edici
belirtiler çıkabilir:
– Soğuk – sıcak hissi, karıncalanma,
kaşıntı, ürperti, uyuşma
– Kızarıklık, benek benek deri
döküntüleri, vs.
Dekompresyon hastalığı tipleri
 Tip I – minör tip (Sistemik olmayan
şekil): periferik organlar cilt, kemik
ve eklemler etkilenmiştir.
 Tip II – Major tip (sistemik şekil):
Merkezi sinir sistemi, akciğerler ve
dolaşım sistemi etkilenir.
DİĞER DEKOMPRESYON
BOZUKLUKLARI
Orta Kulak Sıkışması
Barotitis Media
 Östaki kanalında ödem varsa tıkanma olur.
 İrtifa değiştiğinde orta kulakla geniz
arasında hava akımı engellenir:
 Kulak ağrısı, dolgunluk hissi, hafif işitme kaybı,
baş dönmesi, çınlama (tinnitus)
 Hafif durumlarda ağrı olmadan dolgunluk
hissi oluşur.
Orta Kulak Basıncını Eşitleme Yöntemleri:
 VALSALVA MANEVRASI
 Kapalı glottise karşı zorlu ekspirasyon
 Ağız ve burun kapalıyken zorlu nefes
vererek (kısa ve güçlü) östaki borusu ve sinüs
kanalları yoluyla orta kulak ve sinüsler ile dış
ortam arasındaki basıncı eşitlemektir.
 Valsalva kanalların ödemli olduğu
durumlarda, özellikle alçalma sırasında
ortaya çıkan ağrıyı giderir.
 Yutkunma, esneme veya yudum yudum su
içmek yardımcı olabilir. (Çiklet çiğneme
kulakların daha rahat “açılmasını”
sağlayabilir.)
 Eğer kulaklarda basınç eşitlemesi
yapılamıyor ve/veya bu yüzden tedavi
uygulanamıyorsa, (tercihen) KBB uzmanı
tarafından kulak zarına basınç eşitleme
tüpleri yerleştirilebilir.
Barotitis Tedavisi




Alçalma/inme hızı uygun seçilmeli
Valsalva manevrası yapılmalı
Mümkünse burun damlası kullanılmalı
Bilinci kapalı veya koopere olmayan
hastalarda kulak zarının cerrahi
delinmesi (miringotomi) gerekebilir.
Sinüs sıkışması
 Küçük hava paketleri olan
sinüsler burun boşluğuna
dar yollarla bağlanırlar.
 Basınç esnasında,
sinüslerdeki tıkanıklık,
mukusla dolu olma ve
yeni doku oluşumları
sinüs alanlarında ağrıya
sebep olurlar.
 Nadiren cerrahi müdahale
gerekebilir
BAROSİNÜZİTİS
 Soğuk algınlığı sonucu sinüs
kanallarının tıkandığı durumlarda,
irtifa değişimiyle basınç
eşitlenemezse ağrı oluşur.
 Ağrı ani başlar ve 1500 -3000m
arası irtifalarda daha şiddetlidir.
 Nezle, soğuk algınlığı varsa
uçulmamalıdır.
Barosinüzitisi önleme
 Valsalva manevrası yapılmalı,
 Oksijen regülatörü basınçlı
konuma alınmalı,
 Burun damlası kullanılabilir,
 Düşük varyo ile alçalış yapılmalıdır.
BARODENTALJİ
Diş dokularında hapsolmuş havanın
irtifa ile genişlemesi sonucu şiddetli
ağrı olabilir.
 Dolgulu dişler: Devamlı ağrı
 Dişeti apsesi: Künt ağrı
 Diş kökü apsesi: Künt ağrı
 Pulpa iltihabı: Keskin ağrı
 Maksiller sinüzit: Künt ağrı
Şiddetli ve uçuş sonrası geçmeyen ağrılarda
hiperbarik tedavi gerekir.
Dişlerde Hava Sıkışması ve Genleşmesi
GASTRO-İNTESTİNAL SİSTEM
 Mide ve bağırsaklardaki hapsolmuş gazlar
yüksek irtifada genişleyerek karın ağrısı
yapabilir.
 Uçuş öncesi sodalı içeceklerden, gaz
yapan gıdalardan ve fazla sıvı almaktan
kaçınmalı, tırmanışta sakız
çiğnememelidir.
 Düzenli tuvalet alışkanlığı edinmeli, karın
ağrısı olduğunda karına masaj yaparak gazı
dışarı atmaya çalışmalıdır.
Dekompresyon Hastalığından Korunma
 Kabin basınçlaması olan uçaklarda
korunma tamdır.
 Uçuştan önce denitrojenizasyon
amacıyla % 100 oksijen solunması
koruyucu olmaktadır.
 Derin dalışlarda inilen hızla çıkış
yapılmalıdır.
 Şişmanlıktan ve gaz yapıcı
gıdalardan kaçınmak gerekir.
 Skuba dalgıçlığı veya hiperbarik
çember dalışından 48 saat sonrasına
kadar, uçuş veya hipobarik çember
eğitimi yapılmamalıdır.
Barotravmada Tedavi
 Hastalık belirtileri fark edildiğinde hemen
alçalmalı, mümkünse inilmelidir veya
bulunulan derinlikte kalınmalıdır.
 % 100 oksijen kullanmak belirtileri
hafifletir.
 Uygun tıbbi imkanlar ve/veya
hiperbarik çember bulunan bir
merkeze yakın iniş planlanmalı/sevk
yapılmalıdır.
BASINÇ ODASI
 Basınç değişikliklerine bağlı
hastalıkların tedavisi için
tasarlanmış ve içinde yüksek
basınç ortamı yaratılmış,
sızdırmasız, kapalı odalara basınç
odası denmektedir.
 Barotravmatik kişi basınç
odasına alınarak bir süre
yüksek basınçta tutulur ve
kabarcıkların yeniden gaz
haline geçerek dokular
tarafından yavaşça
emilmesi sağlanır.
 Daha sonra basınç yavaş
yavaş normal düzeye
düşürüldüğünde, vücuttaki
gazlar solunum yoluyla
atılır.
Hiperbarik Oksijen Tedavisi
• Normal atmosfer basıncı üzerinde;
– 2, 2.5, 3 atmosfer basıncına kadar
yükselebilen basınç altında,
– kapalı silindirik bir oda içinde,
– konforlu bir ortamda hastaların %100
oksijen solumaları yoluyla
gerçekleştirilen sistemik bir tedavi
yöntemidir.
Yükselen basıncın doğrudan etkisi:
 Basıncın artışı sonucu (BoyleMariotte yasasına göre) dolaşım ve
dokulardaki gazların hacimleri ile gaz
kabarcıklarının çapları küçülür.
 Bu etkisinden dekompresyon hastalığı
(vurgun) ile atardamar gaz embolisi
durumlarında yararlanılır.
 Tedavi esnasında hastalar uçak
yolculuğundaki iniş sırasında hissedildiği
gibi kulaklarda bir dolgunluk hisseder. Bu
esnada kulak açma hareketi; yani
yutkunarak, ya da burnu kapatıp hava
üfleyerek ortakulaktaki basıncı dış
basınçla eşitlemeye çalışmalıdırlar.
 Tedavinin başarısı, dekompresyon
hastalığının oluşması ile tedavinin
başlangıcı arasında geçen zamana bağlıdır.
Ülkemizdeki Hiperbarik Tıp Merkezleri
 İÜ İTF Sualtı Hekimliği AD
 GATA - Deniz ve Sualtı Hekimliği AD
 Eskişehir’de Hava ve Uzay Hekimliği AD
 Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim Araştırma Hastanesi
 Ankara Numune Eğitim Ve Araştırma Hastanesi
 Trabzon Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Hiperbarik Oksijen Tedavisi Endikasyonları
 Dekompresyon
hastalığı
 Hava veya gaz
embolisi
 Gazlı gangren
 CO zehirlenmesi
 Beyin ödemi
 Termal yanıklar
 Ani işitme kaybı
 Ani görme kaybı
 Akut ekstremite arter
yetmezliği
 Orak hücre anemisi krizi
 Siyanür zehirlenmesi
 Karbon tetraklörür
zehirlenmesi
 Aşırı kan kaybına bağlı
anemiler
 Progressif dermal
gangren
Akut ve kronik osteomyelit
Malign otitis externa
“Crush” tarzı yaralanmalar
Travmatik iskemiler
Osteoradyonekroz ve yumuşak doku
radyasyon nekrozları
 Anaerobik ve mikst beyin abseleri
 Kemik grefti uygulamaları





 Diabetik ayak yaraları
Kısmi oksijen basıncının çoğalmasının etkisi:
 Hiperbarik koşullarda solunan oksijenin
parsiyel basıncı artacağı için, plazmada
çözünmüş durumda bulunan oksijen miktarı
da artar.
 Sonuçta 1 atmosfer basınçta hava
solunurken kanın 100 ml.sinde 0.3 ml. olan
çözünmüş oksijen miktarı, 3 atmosfer
basınçta %100 oksijen solunduğunda 6.8 ml
olabilir (PaO2 ≅ 2100-2200 mm Hg ob).
Plazmada artan çözünmüş oksijenin etkisi ile
Hipoksik dokuların oksijenasyonu sağlanır.
Anaerobik bakterilerin üremesi durdurulur.
Vazokonstriksiyon sayesinde ödem azalır.
Karbonmonoksit zehirlenmesinde sitotoksik
etkiyi önler.
 Yara bölgesindeki lökosit aktivasyonu
güçlenir.
 Yara bölgesinde yeni damar oluşumunu
(angiogenesis) sağlar.
 Yara bölgesinde bağ doku oluşumunu uyarır.




Yüksek basınçlarda O2 toksisitesi
Çok yüksek alveoler oksijen
basıncında O2 solunduğunda
oluşan aşırı yüksek doku PO2’ı
vücudun pek çok dokusuna
zarar verebilir.
Sonuç olarak akut O2 zehirlenmesi
gelişebilir.
Akut O2 zehirlenmesi bulguları
 Mide bulantısı, kas krampları
 Baş dönmesi
 Görme bozukluğu
 İrritabilite, oryantasyon
bozukluğu
 Konvülzüyonlar, koma ve
 Ölüm olabilir