atomun yapısı, bileşikler ve formülleri

28.05.2011
ATOMUN YAPISI, BİLEŞİKLER VE
FORMÜLLERİ
Her madde gözle görülemeyecek kadar küçük
ve bölünmesi zor yapı taşları olan atomlardan
oluşmuştur.
Atomlar gözle görülemeyecek kadar küçük
tanecikler olmasına karşılık, ancak günlük
yaşantımızda pek çok gözlem sonucu
atomların varlığı kanıtlanmıştır.
1
28.05.2011
Çevremizde gördüğümüz
dokunduğumuz her şey
atomdan meydana gelmiştir.
Atomlar öyle küçük
parçalardır ki, en güçlü
mikroskopla dahi bir tanesini
görmek mümkün değildir
Her atom, bir çekirdek ve
çekirdeğin çok uzağındaki
yörüngelerde dönüp-dolaşan
elektronlardan oluşmuştur.
Atom
Çekirdek
Nötron
Proton
Nükleon
Elektron
2
28.05.2011
Farklı cins atomlardan oluşan
saf maddelere “bileşik” denir.
Doğada; tuz, su, sabun, şeker,
alkol gibi farklı cins atomlar
içeren pek çok madde vardır.
3
28.05.2011
Bileşiğin en küçük parçasına molekül denir.
Bileşikler saf maddelerdir ve homojendirler.
Bileşiklerin özellikleri kendilerini oluşturan maddelerin
özelliklerine benzemez.
4
28.05.2011
BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ KENDİLERİNİ OLUŞTURAN
MADDELERİN ÖZELLİKLERİNDEN TAMAMEN FARKLIDIR
Örnek: Al+3 ve O-2 iyonlarından oluşan bileşiğin formülü yazılırken
üstteki sayılar çapraz bir şekilde diğerinin altına getirilir. Al+3 O-2
Al2O3 şeklinde yazılır.
Katyonun adı + Anyonun adı = Bileşiğin adı Al2O3 (Alüminyum
oksit)
Bileşikler içlerindeki elementlerin türlerine göre; Metal-Metal
bileşikleri ve Ametal -ametal bileşikleri olarak ikiye ayrılır.
Adlandırmaları da birbirinden farklı olur. Örneğin; yukarıdaki Al2O3
bileşiği metal-ametal bileşiklerine bir örnektir.
5
28.05.2011
Madde molekül formülü kaba formülü
asetilenin C2H2 CH
glikoz C6H12O6 CH2O
Bir bileşiğin tam formülü bilinirse moleküllerinde hangi
atomdan kaçar tane olduğu anlaşılacağı gibi bağ yapısı
hakkında da fikir yürütülebilirNH3 kovalent bağlı NaCl
iyonik bağlıdır.
İsimlendirmeyi iyonik bağlı ve kovalent bağlı için ayrı ele alacağız.
a)İyonik bağlı bileşiklerin isimlendirilmesi: Yapısında katyon ve anyon bulunduran
bileşikler iyonik yapılıdır. Dört durumda incelenir.
1. Metal-Ametal = Metalin adı+Ametalin adı+ür.
NaCl (sodyum klorür)
2. Metal-kök = Metal adı+kök adı
NaOH(sodyum hidroksit)
3. Kök -Ametal = Kök adı+Ametalin adı +ür
NH4 Amonyum iyodür.
4. Kök-kök = Katyon kök adı+Anyon kök adı
NH4NO2 Amonyumnitrit
6
28.05.2011
Kova lent bağlı bileşiklerin isimlendirilmesi: Ametal atomlarının kendi
aralarında oluşturdukları bağ çeşidine kovalent bağ denir. Kovalent bağlı
bileşiklerin isimlendirilmesinde atomların sayısı mono,di, tri, tetra, penta gibi
Latince kelimelerle ifade edilir. İlk yazılan atom bir tane ise mono yazılmaz.
Sonraki atomun sayısı her halukarda söylenir.
CO: Karbon mono oksit
NCl3: Azot tri klorür
NO: Azot mono oksit
Bileşik formülü doğru verilipte, değerliği az bilinen elementlerden herhangi biri
sorulduğunda bileşiğin yüklerinin sıfır olma şartından hareket edilerek çözüm
yapılır. Mesela KMnO4 bileşiğindeki K +1 O -2 değerlikli olduğu bilindiğinden,
yüklerin toplamının sıfır olması için Mn +7 değerlikli olmalıdır. Ayrıca bazı köklerin
değerliğinin bilinmesi gerekir. Değerlik konusunda unutulmaması gereken önemli
bir nokta; tek başına bulunan elementler nötür haldedir. Aynı şekilde bileşikte
nötürdür, fakat bileşiği oluşturan elementler nötür değildir.
7