docDoğa ve Teknoloji Konferansı - reyhanlı ilçe millî eğitim müdürlüğü
download 
Şikayet Transkript
Doğa ve Teknoloji Konferansı - reyhanlı ilçe millî eğitim müdürlüğü
T.C. REYHANLI KAYMAKAMLIĞI İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü 154566 Sayı : 8 6 5 5 5 3 0 9 .1 0 5 / ^ 3 19/09/2013 Konu : Doğa ve Teknoloji Konferansı ............................................ MÜDÜRLÜĞÜNE REYHANLI İl Milli Eğitim Müdürlüğünün 17/09/2013 tarih ve 80061924/821.99/2520432 yazıları ekinde gelen Milli Eğitim Bakanlığı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğünün 04/09/2013 tarih ve 2313497 sayılı Doğa ve Teknoloji Konferansı ile ilgili yazıları ve ekleri müdürlüğümüz web sayfasında yayınlanmıştır. Bilgilerinizi, iş ve işlemlerin yazı doğrultusunda yapılmasını gereğini rica ederim. M üstafa OZEI M üdür a. İlçe Milli Eğitim Şb.Md. Ek: Yazı (21 Sayfa) T.C. HATAY VALİLİĞİ İl Milli Eğitim Müdürlüğü Sayı : 43589099/821.99/2507699 Konu: Doğa ve Teknoloji Konferansı. 17/09/2013 ……………………. KAYMAKAMLIĞINA (İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü) ………..….…………… MÜDÜRLÜĞÜNE Milli Eğitim Bakanlığı’nın 04/09/2013 tarihli ve 2313497 sayılı yazısı, yazımız ekinde gönderilmiştir. İlgi yazı gereğince İlçeniz/Okulunuz öğrencilerine gerekli duyurunun yapılması hususunda; Bilgi ve gereğini rica ederim. Osman ŞİMŞEK Vali a. İl Milli Eğitim Müdür V. EK: Yazı Örneği (21 Sayfa) DAĞITIM: Tüm İlçe Kaymakamlaklarına(Milli Eğitim Müdürlükleri) Merkez Ortaöğretim Genel Müdürlüğne bağlı Okul Müdürlüklerine —————————————————————————————————————————————————— Bu belge, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanununun 5 inci maddesi gereğince güvenli elektronik imza ile imzalanmıştır —————————————————————————————————————————————————— Ürgen Paşa Mah.ANTAKYA/ HATAY Ayrıntılı bilgi için: A.TANRICI Elektronik Ağ: www.hataymeb.gov.tr Tel: (0 326) 227 68 68 dahili:1157 e-posta: [email protected] Faks: (0 326) 227 69 69 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü Sayı : 88013337/821.99/2313497 Konu:Doğa ve Teknoloji Konferansı 04/09/2013 ……………..VALİLİĞİNE (İl Milli Eğitim Müdürlüğü) İlgi: DoğaBilimleri Derneği’nin 26.08.2013 tarihli yazısı. İstanbul’da kurulu bulunan Doğa Bilimleri Derneği’nin, özellikle gençlerimizin doğa ve çevreye olan ilgi ve duyarlılıklarının artırılmasıamacıyla, Türkiye geneli tüm resmi ve özel ilk ve ortaöğretim öğrencilerine yönelik, ücretsiz “Doğa ve Teknoloji” konulu konferans vermek istediklerine ilişkin ilgi yazı ve ekleri incelenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Milli Eğitim Temel Kanunu ile Türk Milli Eğitiminin genel amaçlarına uygun olarak, ilgili yasal düzenlemelerde belirtilen ilke, esas ve amaçlara aykırılık teşkil etmeyecek şekilde, duyurusu ve denetimi İl Milli Eğitim Müdürlükleri tarafından gerçekleştirilmek üzere söz konusu etkinliğin düzenlenmesi uygun görülmüştür. Bilgilerinizi ve gereğini rica ederim. Mustafa KOÇ Bakan a. Genel Müdür EK : İlgi yazı ve ekleri (20 sayfa) DAĞITIM : Gereği: -B Planı -Doğa Bilimleri Derneği —————————————————————————————————————————————————— Bu belge, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanununun 5 inci maddesi gereğince güvenli elektronik imza ile imzalanmıştır Evrak teyidi http://evraksorgu.meb.gov.tr adresinden cb53-1fec-3374-ae82-4444kodu ile yapılabilir. —————————————————————————————————————————————————— Konya Yolu/T.Okullar/ANKARA Ayrıntılı bilgi için: Yaşar ŞAHİN (Öğretmen) Elektronik Ağ: www.meb.gov.tr Tel: (0 312) 2969440 [email protected] Faks: (0 312) 2238736 Perpa Ticaret Merkezi A Blok Kat.6 No.587 Okmeydanı/İstanbul —————————————————————————————————————————————————— Bu belge, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanununun 5 inci maddesi gereğince güvenli elektronik imza ile imzalanmıştır Evrak teyidi http://evraksorgu.meb.gov.tr adresinden cb53-1fec-3374-ae82-4444kodu ile yapılabilir. —————————————————————————————————————————————————— Konya Yolu/T.Okullar/ANKARA Ayrıntılı bilgi için: Yaşar ŞAHİN (Öğretmen) Elektronik Ağ: www.meb.gov.tr Tel: (0 312) 2969440 [email protected] Faks: (0 312) 2238736 MiLti ECATIM BAKANLICI YENILIK VE E6iTiM TEKNOLOJILERi CENEL MODORLi:16(1 Doga Bilimleri Dernegi, toplumun ve ozellikle genclerimizin doga ye cevreye ilgi ve duyarliliklarmin artmasi amactyla istanbulda 2008 yilmda kurulmus ye 34-153/072 kiithk numarastyla onaylanmistir. Dernek , Oncelikle dogaya ve doga bilimlerine olan ilgiyi artormak amactyla ticretsiz konferanslar vertnek suretiyle halktmizi, doga ve icinde bulunan tilm canhlarla ilgili bilgilendirmekte, degerlerinin anlasilmast ve korunmalart icin caba sarfetmektedir . 2009 yilinda Doga Bilimleri Dernegi konferanslarma Istanbul II Milli Egitim ye Valiligi'nin °nap ile basladt. Milli Egitim Bakanligi Ortaogretim dernegin konferans basvurusuna konu olan "Doga ye Teknoloji" ye "uygundur" yam' vermesiyle yirmiden fazla ilde resmi onaylar aldt ve bircok ilde konferanslart gerceklestirdi. Faliyetler TOrkiye ile sintrh kalmach ve Azerbaycan Bakti Milli egitim resmi izin ve davetiyle dernegin konusmactlart Baku liselerinde konferanslar duzenlediler. Vine Ktbris Milli Egitim Bakanligenin resmi onayi ile Kam is liselerinde konferanslar verme imkant buldular. 2009-2010 egitini ye tigretim yilinda dernegin konfera.ns kontku olan "Doga Ve Teknoloji" Bircok Ozel okulun kencli talepleri dogrultusunda ilkogretim kistmlarinda da dOmMendi ve buyuk begeni topladi. Dernogimiz, "Doga ye Teknoloji" konferanslarini trim Ttirkiyc capindeki illerde talebi olan ilk ve ortabgretim kurundarinda gerceklotii:inek istemektedir. Milli Egitim ye Valiliklercien izinler cikmakta 'ffikat prosecitirler vakit alinaktachr. Dernek olarak makamintzdan talebimiz, zamandan ve makamlari zahmete sokmaktan kazanmak amactyla, dernegimize, uygun gOrtirseniz vereceginiz onay sonucunda him tilke capinda talepte bulunan okullara konferans ulastirabilmektir. Bu amacla istirhamtmiz, dernegimiz konusmacilarma, oncelikle dernek baskam Altug Revnak Eti'ye ortaogretint kurumlarinda ticretsiz ye talebi olan okullara yonelik "Doga ye Teknoloji" konferanferansi verebilme izni ya da taysiyesi vermenizdir. Dosya ekinde, daha once resmi izinler, referanslar, konferans sunumu,metni ve video cekimini hulacaksiniz. SJygilarimizla Dernek Ba*ani Altug Revnak Eti www.dogabilimleridernegi.orq Perpa Ticaret Merkezi. A Blok Kat:6 No:587 Okmeydanl Istanbul Tel: 0212 221 12 83 Fax: 0212 xxx xx xx E-mail: info©dogabilimleridernegi.org KONFERANS METNI Konferans metnindeki bilgilerin tamami kullanilmayacak, sunumun bir ders saatine sigdi•lmasi amaciyla iclerinden belli kasimlan yartfulanacaktir. Sayan arkada0ar, giiniimuzde bilimsel konular sokaktaki insanlann anlamadigi bir dilden konuuldugu icin cok ilgi cekmiyor, gercekte nasil bir diinyada ne derece hayret yerici canhlarla birlikte inanilmaz hassas ekolojik dengeler icerisinde oldugumuz gercegi insanlanmiza ilgi cekici bir sunulmah ye her ya$tan insane diigindfirmell. 4te" Doga ye Teknoloji" konusunu giindeme getirmekteki amacamizda insanlann ilgisini dogaya ye canhlara yoneltmek. Insanlar oncelikle canhlan ,kendi yficutlan dahil, daha aynntth bir tanirlarsa ozaman korumak icin ellerinden geleni yaparlar. Once teknolojinin ne oldugundan ba0ayahm. Teknoloji, gelismis laboratuar ortamlarmda alet bilgisine dayanarak bir iiretirn surecidir 20.yy'da kimya, .fizik ye matematik alamndaki bilgilerin ilerlemesiyle birlikte teknolojik uretim gerceklestirebilecek donamma sahip ortam buhnak mumkiin olmus ye teknoloji bir bihm dah haline gelmistir. . Teknolojik iiretim i4in sadece gelismis laboratuar ortamlanna, alet bilgisine ye donanima sahip olmak yeterli degildir. Bu Uretim cok daha kompleks sureclerden gecer. Oncelikle arastirma yapmak gerekir. Bu sayede, ihtiyeclar belirlenir ye bu ihtiyaclan karsilamak icin gclistirilebilecek &tine karar verilir. Daha sonthki asamayi ise; alet-donanim bilgisi ile plan ah•. Karar verilen Unintin hangi ekipmanlar, donanim, makine ye sistemler araciligiyla gelistirilebilecegi tespit edilerek; bu donarnmlann nasil kullanilacagi ye bir araya getirilecegini bclirleyen bir plan cizilir. Uygun laboratuar ortamlan ve uygulanacak metodlann tespitinden sonra muhendislik bilgisi kullamlarak Orlin gelistirilmeye baslar. Onceden belirlenmis kullanim amaci ye kosullanna gore gelistirilen tinintin basica firtinlerle durumunda digerleriyle olan uyumu saglanir. Estetik bir gort4 ve kullanim kolayligi ile birlikte piyasaya sunulur. Simdi hep birlikte teknolojik bir &tin gelistirmenin asamalanni inceleyelim: Resimde, bir araba tiretmek icin gereken asamalan glirOyoruz. Ilk olarak, arabanin tasarimint yani hangi parcanin nerede kullanilacagini anlatan bir plana ihtiyacimiz var. Daha sonra, donanim ve ekipmanlar geliyor. Burada asabayi olustururken kullanilacak parcalan go riiyoruz. Tam bu donanim ve ekipmanlann calismasim saglamak icin bir giic merkezi ; yani motor gerek... Ku Ilamm kolayligi saglamasi icin; aracin kontrolu icin bir kumanda merkezi ve kontrol paneline de ihtiyacimiz var. Ve son olarak da fizik bilgisi ve matematiksel hesaplama kullanarak turn bu parcalari biraraya getirecek muhendislik bilgisi gerekiyor. TEKNOLOJI DENINCE AKLA INSAN VOCUDLJGELiR Insan vikudunun her kosesi inanilmaz ileri duzeyde reknolojik yapilarla doludur. 100 bin km Ilk damar agi su kanallari veya otoyollar gibi kani dolastuur ye hayat verir, viicudu ayakta tutan begin kontrollti elektrik agi tam 160 bin km Ilk donanimla her koseye ulasir ve dunyadaki Internet aglarindan daha hizli ve komplekstir. Beyin 27 bin diztistii bilgisayarin kapasitesine sahiptir ye cok daha hizli paralel islem yapar. Gozler dilnyanin en hassas kameralarindan daha hassas gorur daha hizli zumlar isik ve karanhk,netlik ayarini cok daha hizlt yapar, kulak en gelismis hi-fi stereo milzik sisteminden daha hassastir ye kalitelidir.Dunyada bobrek kadar sessiz ve hizli calisan bir arama sistemi yoktur. Savunma ordusu 1 trilyon askerden olusur ve hepsi egitimlidir devamlisavasa hazi• modern silahlarla donanmislardir. —MUM canlilar farkh teknik ozelliklere sahiptir ye insanda olmayan bircok teknolojik ozellik farkh canhlarda karsumza vicar. Bunlardan cok belirgin olan iki tanesi engerek ydam ye akreptir. Engerekteki hassas isi tespiti Pit denen cukur organlara sahip olan, aynizamanda "Pit Viper" olarak isimlendirilen yilanlar "engerek yilanlari" olarak bilinir. Texas Oniversitesi 4Iektrik ve Bilgisayar Muhendisligi bOltimiinde profesor olan Dr. John Pearce, pit engerekleri olarak bilinen "Crotalinelan incelemistir. Yapilan arastirmalarda bu yilanlarin gozlerinin onande bulunan ye fazla sayida sinir barindiran cukurlarin, sicakkanli avlarin yerlerinin tespit edilmesinde kullanddiklari ortaya cikmtstir. Pit denilen bu cukur organlar bir isi-algilayici sistem icerir. Bu sistem oylesine hassastir ki, metrelerce uzaktaki bir fareyi, zifiri karanlikta bile algilayabilir. http://www. utexas. edu/admin/opa/oncampus/Oloc_issues/oc010627/oc_yipers . html; On Campus, Vol.28, No.08, 27 June 2001 Arastirmacilar engeregin tespit ve imha mekanizmasimn sirlarmi cozdtiklerinde, yilanin uyguladigi yontemlerin Lilkenin diisman itizelerden korunmasinda cok daha genic olcude uygulanabilecegini ifade etmektedirler. Bununla birlikte tehlikeli gorevlerde ucus yapan pilotlarin da dilsman silahlarindan kacmalarina yardimci olabilecek sistemler gelistirilebilecektir. Dr. John Pearce, "Hava Kuvvetleri biyolojik sistemi taklit ederek, daha iyi bir fuze dedektorii yapabilecek mi?" sorusunu giindeme getiriyor. http://www. utexas. edu/admin/opa/oncampus/Oloc_issues/oc010627/oe_yipers . html; On Campus, Vol.28, No.08, 27 June 2001 Ayrica bu amacla yurtitalgti calismalarda yilanin hvAlisiyetine yetismekte oldukca zorlandigini da soyle anlatiyor: Biz, esasen yzlanm orgarunin hassasiyetini Ornek alryoruz. Sinir uyardarini okehilirsiniz,.fakat ,wrun hu uyardarin ne anlama geldigidir. Bunu bize soylemesi kin sayisal bir model kullantyoruz: Organa carpan krzal otesi ne kadar fazlaysa, o kadar cok sinir uyartst olmaktadm http://www. utexas. edu/admin/opa/oncampus/Oloc_issues/oc010627/oc_vipers . html; On Campus, Vol.28, No.08, 27 June 2001 Yilanin pit organinda, kan damarlari ve sinir dugumleri bakimindan zengin olan cok ince bir zar vardir. Bilim adamlarinin inceleme yapabilmesi icin bu zartn yaydigi sinyallerin duruldugu bir zamani yakalamalari gerekmektedir. Ama bu zar oylesine hassastir ye tepkilerindeki cesitlilik de o kadar kisa stirelidir ki, sinyalleri yakalayip bunlar tizerinde bir calisma yapmak oldukca zordur. Pit organinin isleyisini anlamak icin hassas olctimler ve mikro-grafik resimler iizerinde callsmak gerekmekted ir. Bu ornekte de gortildtigti gibi, dogadaki canlilar cok tisttin bir akil ye teknoloji sergilemektedirler. Dogadaki tasarimlardan ornek alan ara§tirmacilar da, bu sayede uzun yillarini alabilecek projeler icin benzersiz modeller elde etmekte ye kisa zamanda sonuca ula§maktadirlar. COL TANKI AKREP colde ya§ayan kum akrepleri, kticiik hayvanlar icinde en tehlikeli olanlardandir. Bu akrep turunun gozleri hemen hemen hic gormez. Buna ragmen geceleri avlarinin yerini btlytik bir ustalikla belirleyebilirler. Bu durum, akrebin sekiz ayaginda da bulunan yank blimindeki mtikemmel algilayicilarla ilgilidir. Akrebin yakinlarinda bir yere bir kelebegin kondugunu dti§finelim. Yere konan kelebek yerde iki tip titre§im dalgasi olu§turur. Birincisi saniyede 150 metre hizla ilerleyen hacim dalgalandir. lk incisi ise ytizeye paralel olarak saniyede 50 metre hizla yayilan "Rayleigh" denilen dalgalardir. Ava olan mesafe, bu iki dalganin akrebe ula§ma stireleri arasindaki fark tespit edilerek belirlenir. Bilim ye Teknik Dergisi, "Akrebin Mahn Fizik", TUBITAK, Eylilt 200, sf.16 Avin ne kadar uzakta oldugunu bilmek elbette tarn bir tesbit anlamina gelmez. Bu nedenle hedefin hangi yonde oldugunun bilinmesi de §arttir. Akrebin bacaklan yakla§ik 5 cm. capli bir daire tizerinde yere basar. Dolayisiyla avin yaydigi Rayleigh dalgasinin akrebin ava en yakin bacagina ulasmasiyla, en uzaktaki algilayiciya varmasi arasinda 5 milisaniye (saniyenin iki yftzde biri) kadar bir fark olur. Algilayicilardan biri, Rayleigh dalgasini belirlediginde, sinir hucreleri akrebin sinir sistemi merkezine bir sinyal yollar. Bu uyarici sinyal, kar§itaraftaki tic ayaktan gecikmi§ olarak gelen dalgalan algilayan sinire de ula§tirilir. Ancak bu tic bacaktan gelen sinyaller bastirilarak sinir sistemi merkezine aninda ula§tinlmaz. Boylece her defasinda erken gelen sinyale kaynak olu§turan ayak ile diger taraftaki tic ayagin konumu degerlendirmeye alinir. Bu konumsal degerlefdirmeyle dalganin kaynaginin ytinft belirlenir. Eger uyarici sinyal ile baskilanan sinyallerin ayaktaki algilayicilara ula§masi arasindaki fark saniyenin be ytizde biri kadarsa, sinir sistemi merkezi her iki sinyali de gecikmesiz olarak ayni anda algilar. Bu ise akrep icin, harekete gecme ye "saldini icin mtikemmel tasarlanmi§ silahlarini kullan" anlamina gelir. Ayaklardan gelen sinyalleri i§lemden geciren 8 sinir hticresi adeta bir komite gibi toplanip, her defasinda avin yontinti ortak bir kararla belirlemektedir. http://itb.biologie.huberlin.dek-kempter/Publications/2000/PhysReyLett/abstract.html ---Piyasaya yeni cikan bir tasarim, ilk ba§ta dogal olarak gortinti§ft ile ilgi ceker. Mil §terilerinin begenisini kazanir. Genelde bir maim sati§indaki ilk faktor §ekil, renk gibi ogeleri iceren di§ gortinti§tidtir, daha sonraki faktor ise fonksiyonudur. Ilk ba§ta inceledigimiz tizere bir tirtintin tasarimi icin, ilk adimdan tiretim a§amasina kadar oldukca zahmetli bir surer gerekir. Sadece insan becerisiyle yapildigini sandigimiz bircok §eyin tasarimi ise, gercekte dogada mevcuttur. Bftytik bir bilgi birikimi ye insanlann yillar stiren ara§tirmalan sonucu ortaya cikan yapilar veya teknolgjik &tinier, dogada zaten milyonlarca yildir bulunmaktadir. E3unun farkinda olan tasarimcilar, mimarlar ye bilim adamlan canlilarin yaratili§ Ozelliklerini kendilerine ornek alarak, yeni modeller tiretme yoluna gitmi§lerdir. --- Son ydlarda dokayt gazlendeyip canIdarin iistiin teknolojik yapdarint inceleyen ye taklit ettnek amaciyla dok inta biyomimetik alaninda birc'ot kitap yazdth. Bu kavrami ilk ortaya titan arastirmaci Janine Benyus oldu. Biomimicry adli kitabin yazari Janine M. Benyus ise, dogada gordilgO milkemmellikler fizerinde dustinerek, dogadaki modellerin taklit edilmesi gerektigine inanmistir. Onu boyle bir yaklasimi savunmaya yonelten orneklerden bazilari sunlardir: Are kuslarinin 10 gramdan daha az bir yakitla Meksika Korfezi'ni gecebilmeleri, Yusufcuklarin en iyi helikopterlerden bile daha iyi manevra yapabilmeleri, Termit kulelerinde bulunan iklimlendirme ye havalandirma sistemlerinin, donanim ve enerji sarfiyati bakimindan insanlarin yaptiklarindan cok daha ustun olmalari, Yarasanin cok-frekansli ileticisinin, insanlarin yaptigi radarlardan daha verimli ye duyarli calismasi, Arilarin, kaplumbagalarin ve kuslarin haritalari olmadan uzun mesafeli yolculuklar yapabilmeleri, Balinalarin ve penguenlerin oksijen tupu kullanmadan dalmalari, DNA sarmalmin bilgi depolama kapasitesi, Yapraklarin fotosentez islemi ile, yilda 300 milyar to seker iiretimi yaparak dilnyanin en biiyiik kimyasal islemini gerceklestirmesi... Peki biyomimetik adli alanin ortaya cikma nedeni nedir? Bugiin dtinya ekosistemi tehlike altindadir. Diinyayi kirleten gazlar,denizlere ye akarsulara birakilan zehirli atiklar, fosil enerji yak it tannin ytiksek is' aciga cikararak ve yiiksek oksijen tilketerek dunyay i kirletmesi..DUnyamizda kullanilan endOstriyel teknolojilerin cok gurultulu , yuksek enerji,oksijen ve su tiiketen yapida olmalari.. Dogadaki tasarimlar en az malzeme ve enerji ile en fazla verimi alirlar Kendi kendilerini onarma ozellikleri Geri dontistimIti ve doga dostu olmalari Sessiz calismalari , estetik, dayanikli ve uzun orniirlii olmalari —Ara baslik --- DNA molekUltinde tam bir milyon ansiklopedi sa0asini dolduracak miktarda bilgi bulunur. Dikkat edin; tam 1.000.000 ansiklopedi sayfasi...Yani, her bir hticrenin cekirdeginde, insan vucudunun islevlerini kontrol etmeye yarayan bir milyon sayfalik bir ansiklopedinin icerebilecegi miktarda bilgi kodlanmistir. Bir kiyaslama yapmak istersek, dtinyanin en buyilk ansiklopedilerinden birisi olan 23 ciltlik "Encyclopedia Britannica"nin bile toplam 25 bin sayfasi vardir. Dev bir ansiklopedi olan DNA'da yaklasik 3.1 milyar hatasiz kod bulunur. Los Angeles, ABD'deki Gurley California Universitesi'nden Led Adleman' in yaptigi hesaplamalara gore, sadece 1 gram DNA molektilli, 1 trilyon CD'ye (compact disc) es degerde bilgiyi saklayabilmektedir.1 trilyon cd=200 trilyon kitap demektir. John Whitfield, "Physicists plunder life's tool chest", 24 Nisan 2003, http://www.nature.com/nsu/030421/030421-6.html Muhtesem bir nanoteknolojik ambalaj sistemiyle sikistirilmis olan 1 metrelik serit mm nin milyonda 1 i kadar bir alam kaplar. Bilyiiterek orantiladigimizda 1650 km lik bir halatin toplu igne kadar bir yere sigdirilmasi gibidir. Son yillarda IBM firmasi, DNA'yi model alarak cok daha kticilk alanda daha cok veri depolayabilecek yeni bir bilgisayar teknolojisi gelistirmeye basladi. Bu teknoloji saniyede 330 trilyon islem gerceklestirebilen ve en hizli PC'den 100 bin kat daha hizli olan bir bilgisayar : DNA Bilgisayan Bir yil once Rehovot'da, Weizmann Bilim Arastirma Enstittistinde Israilli bilim adamlari, mikroskobik silikonlar yerine enzimlerden olusan programlanabilir molektiler bir bilgisayar tiretmislerdi. Bu sistemi gelistiren ekip, gecen zaman icinde bir adim daha ileri gitti. Tek bir DNA molektilti ile bir bilgisayari calistirmayi basardil itr. Yeni gelistirilen mikroskobik bilgisayarda DNA mo!ekulu, hem islem yaplyor hem de gerekli enerjiyi iiretiyor. Bilgisayarm veri giris cikis terminalleri ile yazilim ye donanimi tamamen, canli organizmalardaki kodlanm's bilgiyi depolayan DNA molektillerinden yapiliyor. Ayni zamanda DNA bilgisayarmm enerji kullaniminin da cok dtistik oldugu belirtiliyor. Guinness Rekorlar Kitabi bu bilgisayari "DUnyanin en IWO( biyolojik islem cihazi" olarak tammliyor. ciplak gozle, DNA bilgisayari bir test ttibtindeki su seklinde goruluyor, ortada mekanik bir aygit goriThmtlyor. Bir trilyon biyomolekuler aygit tek bir su damlasina sigabiliyor. Bilim adamlari sonuclari bir bilgisayar ekraninda gormek yerine, DNA molektiltintin uzunlugunu gormeye izin verecek bir teknigin kullantlmaslyla analiz ediyorlar. http://www.cnn.com/ 20 03/TECH/ptech/08/18/biological.computing.ap/index.html Birazda canhlardan esinlenilerek gelistirilmis W11 malzemelere Wiz atahm: Bughn dogadaki malzemelerin yapisim incelecterek bunlari calismalarinda ornek olarak kullanan pek cok bilim adami vardir. Ctinkti dogadaki materyaller ihtiyac duyulan saglamlik, hafiflik, esneklik gibi ozelliklere sahiptir. Ornegin "Abalone" adi verilen bir deniz canlisinin is kabugu, ytiksek teknolojiyle iiretilen seramiklerden iki kat daha dayanikhdir; ortimcegin ipegi celikten bes kat daha saglamdir; midyedeki yapiskan ise suyun altinda dahi etkisini koruyabilmektedir.18 http://www. biomimicry. org/reviews_text . html; David Perlman, San Francisco Chronicle, November 30, 1997 Bilim ye Teknik Dergisi arastirma ve yazi grubunun bir tlyesi olan Gtilgiin Akbaba, dogadaki malzemelerin tisttin ozelliklerinden ve insanlarin bunlardan nasil yararlanacagindan soyle bahseder: Geleneksel seramik ye cam malzemeler, hemen her gun kendini yenileyen teknolojiye ayak uyduramaz hale geldi. Bilim adamlari bu boclugu doldurabilmek kin caltsmalar yapiyorlar. Dog adaki yaptlarm mimari sirlari yavac yavas cOzfilmeye baslanch... Tipki dogadaki bir midye kabugunun kendi kendini yenilemesi ya da yara almic bir kopek baliginin derisinde gercekleyen onarim gibi, teknolojilerde kullandan malzemeler de kendi kendini yenileyebilecek. Daha sert, saglam, dayanikh, iistiin fiziksel, mekanik, kimyasal ye elektromanyetik ozelliklere whip olan bu malzemeler, ornegin uzay arastirmalarinda roket, Kek mekigi, uydu tayiyicilari gibi araclarin almosfer giriy ve cilaslarinda gereksinim duyulan yuksek sicakliklara dayanikhlik ve hafiflik ozelliklerini tastyor. Kitalararasi ulasim kin gelistirihnesi planlanan siipersonik dev yolcu ucaklari calismalarinda da agirldka hafif ve yiiksek sicakliklara dayanikli malzemeler gerekiyor. Tipta omegan yapay keinik iiretiminde gereksinim duyulansa, siingerimsi goriiniigt„certyapistyla dokusu dogala olabildig ince yakm malzemeler.19 Malzeme Biliminin Onderlerinden ilhan Aksay", BUM? ye Teknik, ,.yubat 2002 s. 92 Seramik, inpattan elektrik malzemelerine kadar genic kullanim alam olan bir malzemedir. Ne var ki bu malzeme tiretilirken cogu zaman 1000-1500 oC'den daha fazla sicakliklara ulaan bir isinin kullanilmasi gerekir. Dogada bircok seramik malzeme vardir. Ancak bunlann olu§umu sirasinda hicbir zaman boyle yilksek sicakliklar kullanilmaz. Ornegin midye kabugu 4oC'de ye en miikemmel bicimde olumaktadir. Dogadaki bu teknoloji, bir Turk bilim adami olan Ilhan Aksay'm dikkatini cekmis ve kendisi daha iyi, saglikli, kullanO, i$levsel seramiklerin nasil uretilecegi konusuna Bazi deniz hayvanlanrun kabuklannm is yapilanni inceleyen Aksay, Abalone adli deniz canlismm kabugundaki yapmm olaganustulugunu hemen fark Aksay konuyla ilgili $unlan soyler: Midye kabugu elektron mikroskobu altmda 300.000 kez buyiitiildiigunde, tukladan bir duvar gorilniimn ortaya cikar. Bu duvar, hart nitelik indeki bir proteinden ve kalsiyum karbonattan yamlmis tuklalardan oluyur. Kalsiyum karbonat larilgan bir nitelike sahip ohnasina karpn, kabuk katmanh yapismdan dolayi olakaniistfi saklam ye insan yapum seramikten daha az knilganchr. Bir halahn sadece bir ipi koptukunda but i halal kopmuy' olmaz. 4te huna benzer .yekilde midye kabugunun bu katmanh yapisi catlaklarm yayilmasina engel olur.20 www.princeton.edu/.../publicity/ PAW 19980128/0128feat.htm Diger bir malzememiz camurlu giillerde yetisen bir gigek olan lotustan esinlendi: (beyaz niltifer), camurlu ye kirli ortamlarda yetiir.Buna ragmen bitkinin yapraklan surekli temizdir. cunku bitki, tizerine en ufak bir toz zerresi geldiginde hemen yapraklanm sallar ye toz taneciklerini belli noktalara dogru iter. Yapragm tizerine dti$en yagmur damlalari da bu noktalara dogru ylinlendirilir ye buradaki tozlan stiptirmesi saglamr. Bu bitkiyi inceleyen ara$tirmacilar Lotusun yapragi gibi, yagmur sulanni kullanarak tizerindeki kiri temizleyen bina yiizeyleri tizerinde calimaya baslatmOardir. Bu cahmalar sonunda ISPO isimli bir Alman sirketi, Lotusan ad] verilen cephe kaplama malzemesini Asya ye Avrupa'da bulunan sati$ noktalarinda piyasaya sunulan bu Orlin icin 'deterjana gerek kalmadan 5 yil boyunca kendini temiz tutacagi garantisi' bile verilm4tir. New York Times, Miihendisler tasarim igin dogadan tirnek aliyor, 11 Arahk 2001 --- Kopekbahgi derisi- Mayolar ye Suyun Yiizeyrenci 1/100 saniyenin altm madalyayi belirledigi olimpi9at yammalannda, yarimacilar acisindan suyun vilcutlannin Ozerinde oluturdugu stirtiinme direnci oldukca onemlidir. Bu nedenle bit -0k stirttinme direncini en aza indirecek yeni mayolan tercih etmektedir. Kopek bahklan Ozerinde taramali elektron mikroskobuyla yapilan incelemelerde, bahgm derisinin eritler icerdigi $eritler, dikey su girdaplan veya su spiralleri olu$turarak suyu ball& viicuduna daha cok yamtinr ve suyun yOzmeye kam direncini azaltir. Seritlerin bu etkisi "Ribblet etkisi" olarak bilinir ve bu konu ile ilgili NASAInin Langley Ara§tirma Merkezi'nde Ribblet deri ara*tirmalan yapilmaktadir. Son on yddir da bu etki mayolar Ozerinde uygulanmaktadir. Yeni lifter ve yeni dokuma teknikleri ile yapilan mayolar, ytiziletintin vOcudunu sararak suya en az direnc gosterecek ekilde tiretilmektedir. Nitekim yapilan ar4tirmalar bu mayolann diger mayo tiplerine oranla siirtiMme direncini %8 azalttigmigostermistir. Bilim ye Teknik, TUBITAK Yayinlari, No.395, Ekim 2000, s.77 Orumcek agi-kevlar Orumceklerin urettigi ye capi bir milimetrenin binde birinden daha kuruk olan ipek ipligi, ayni kahnliktaki celik telden bed kat daha saglamdir. Kendi uzunlugunun dOrt kati kadar esneyebilir. ipek ayni zamanda son derece hafiftir. Bu hafifligi Boyle bir ornekle de tarifedebiliriz: DOnyanin cevresi boyunca uzatilacak bir ipek ipliginin aglrllgl sadece 320 gram gelir. Bu ozellikler tek tek bazi malzemelerde bulunabilir.,Mcak hepsinin birarada bulunmasi son derece ozel bir durumdur. ctink0 hem saglam hem esnek bir malzeme bulabilmek oldukca zordur. Ornegin celik halat en saglam malzemelerden biridir. Fakat kauguk halatlar gibi esnek olmadiklarindan zamanla deforme olurlar. Kauguk halatlar da kolay kolay deforme olmamalarina ragmen yeterince dayanikh olmadiklari kin agir yaleri kaldiramazlar. Soyle bir di4Onelim. Orumcek ipligini bu kadar Ustiin yapan §ey, ipegin kimyasal yapisinda ve Oretim merkezinde gizlidir. Orumcek ipliklerinin hammaddesi, org010 helezonik amino alit zincirlerinden olupn "keratin" adh proteindir. Keratin; sac, tirnak, thy, deri gibi birbirinden cok farkh maddelerin yapi ta5idir ye oluturdugu turn maddelerde koruyucu ozelligi ile on plana cikar. Ayrica keratinin esnek hidrojen baglarla baglanmi amino asitlerden olumasi, bu maddelere cok esnek olma ozelligini kazandirir. Bu esneklik Amerika'nin unIti bilim dergilerinden Science News'de soyle bir benzetme ile tarifedilm4tir: Insan olcillerine gore, bahk agi boyutlarindaki bir ortmcek ag1 bir yolcu ucagini yakalayabilir.http://www. watchtower. org/library/g/2000/1/22/article02 . htm , Orumceklerin kuyruklarinda alts bolumden olupn ye ipek kesesi denilen bir bolge vardir. Keselerin her birinde farkh salgilar uretilir. Bu keselerin salgilari degisik kombinasyonlarda birleserek faith tOrdeki ipek ipliklerini meydana getirirler. Keseler arasinda ise buyuk bir uyum vardir. ipek Oretimi sirasinda orumcegin vticudundabtunan ve son derece ozelliklere sahip olan pompalar, vanalar ve basinc sistemleri kullanihr. Oretilen ham ipek, musluk gibi tali an bollimlerden eklinde dipn akitihr. Fritz Vollrath & David P.Knight, Nature, 29 March 2001, 541-548 Orumcek bu musluklarin pOskartme basincim da diledigi Bu, son derece onemli bir ozelliktir cunku bu i0em sayesinde sly] keratini olusturan molekullerin yams' da . degivmis olur. Vather Ozerindeki kontrol mekanizmasi sayesinde iplik tiretilirken ipligin cam, direnci ve elastikiyeti de degitirilebilir. Boylece ipegin kimyasal yapisi degitirilmeden iplige istenilen fiziksel ozellikler kazandirihr. Eger iplik Ozerinde daha kaki bir isteniyorsa bir baOca bezin kullanimina gecilmesi gerekmektedir. Salgilanan farkh ozelliklere sahip iplikcikler arka ayaklarin mtikemmel kullanlmj sayesinde istenilen dogrultuya yOnlendirifir. Orumcekteki bu kimyasal ozelligi tam olarak taklit etmek mumktin oldugunda, gerektigi kadar esneyebilen emniyet kemerleri, son derece saglam diki0er, iz birakmayan ameliyat iplikleri, cok hafif kablolar, kurun gecirmez kumaOar gibi cok sayida faydah malzemenin Liretimi yapilabilecektir. Ustelik bu malzemelerin iiretiminde zararh ve zehirli madde de kullanilmami* olacaktir. Orumceklerin urettikleri ipekier olaganustu ozelliklere sahip yapi malzemeleridir. Gerilme esneklikleri cok fazla oldugundan ortimcek ipegini korrmak icin gereken enerji benzer diger biyolojik materyalleri koparmak icin gereken enerjiden on kat daha fazladir. http://iago. stfx . ca/people/edemontlabstracts/spider. html Orumcegin urettigi ipi parcalamak, ayni kahnliktaki naylon bir ipi parcalamaktan cok daha fazla gtic sarfetmeyi gerektirir. Orumcegin boylesine saglam bir iplik uretebilmesinin baOica sebeplerinden biri, temel protein bilewnlerinin kristallemesini ve katlanmasini kontrol ederek dtizenli bir yapida yardimci bilesikler eklemeyi ba§armasidir. Oro maddesi srvl kristal oldugundan, ortimcekler bu esnada minimum kuvvet harcarlar. Orumceklerin yaptiklan ipek, bilinen dogal ya da sentetik liflerden cok daha gOcliidiir. Ayrica ortimeegin urettigi ipegi, ipek boceklerindeki gibi direkt olarak alip kullanmak milmktin degildir. Bu nedenle kullanim icin mevcut alternatif "yapay ilretim"dir. Arastirmacilar da, oncelikle orilmcegin ipegini sonra da bu ipegin nasil uretildigini cok kapsamli olarak arastirmaktadirlar. Araneus diadematus adi verilen bahce orumcegi ilzerinde calisan Dr. Fritz Vollrath, bu yontemin onemli bir boliimiinii kesfetmeyi basarmistir. Vollrath arastirmalannin sonuclanni soyle anlatir: Orumcekler ipeklerini, asitleyerek sertlestiriyorlardi. Ipek, olustugu kanala girmeden once, sly' proteinlerden olusuyordu. Kanalin icinde ozel hilereler, ipek proteinlerindeki suyu kendilerine cekiyorlardi. H idrojen atomlari ise diger bir kanalda pompalanan suyu aliyor ve bir asit havuzu olusturuyordu. Ipek proteinleri asit ile biraraya geldiginde de, birinden digerine bir koprO olusturuyordu. Boylece son derece kuvvetli bir ipek olusuyordu. Orilmcegin ipegi, kursun gecirmez yeleklerde, bisiklet kasklannda kullanilan ye bir tfir plastik olan "kevlar" ile karsdastirddiginda on kat daha saglamdir. http://faculty. washington. edu/yagerp/silkprojecthome . html;Gosline, J. M. , M.I:.Demont, et al.( I 986)."The structure and properties of silk. " Endeavour 10( I ): 37-43 Bilim adamlannm ileri teknolojinin imkanlanni kullaitarak elde ettikleri Kevlar, insan yapimi en gOclii sentetiktir. Fakat ortimeegin ipegi Kevlardan cok daha iistun ozelliklere sahiptir. Ornegin saglamliginin yarn sera ortimeek ipeginin yeniden islenip tekrar tekrar kullanilmasi da milmkiindtir. Eger bilim adamlan orilmeegin is islemlerini bir sekilde kopyalamayi basarabilir, protein katlanmasmin kusursuz olmasmi saglayabilir ve orgii maddesinin gen dizilim bilgisini ekleyebilirlerse cok Ozel ozellikleri olan ipek temelli ipleri endustriyel olarak iiretmeleri mumkun olabilecektir. Bu nedenle ortimeek ipligindeki Orme isleminin ne sekilde oldugu anlasilabilirse, insan yapimi materyallerdeki ba§annin da artacagi dustintilmektedir. Bilim adamlannin seferber olup arastirdiklan oriimcek ipligi, 380 milyon yildan beri Orilmcek tarafindan kusursuzca orfilmektedir. http://faculty. washington. edu/yagerp/silkprojecthome . html; [(I ) Shear, W.A. , ,1. M. Palmer, et al.(1989)."A Devonian Spinneret: Early Evidence of Spiders and Silk Use. " Science 246:479-481. Kelebekteki 30 milyon ydlik isik teknolojisi LED olarak isimlendirilen istk yayan diyotlar (tek yone elektrik akimmi ileten bir devre elemanLi), genellikle elektronik aygitlann gostergeleripde ve arabalann stop lambalannda aydinlatma amaclyla kullanilmaktadir. Ancak normafLED'Ierden cikan isik ile dilzgun bir sekilde aydinlatma yapilamaz. Bilim adamlan buriun nedenini dust& verimle yayilmasi olarak ac ik lamaktadirlar. catalkuyruklular, dogu ve orta Afrika'da yasayan bir kelebek tunudur. Bu kelebekler i sSigi yeni LED teknolojisindeki gibi kullanmaktadirlar. Afrika catalkuyruklu kelebeklerin bu teknolojiyi 30 milyon yildir kullandiklanni ilk duyuranlar ingiltere'deki Exeter Oniversitesi'nden Peter Vukusic ye Ian Hoopeedir. Bu kelebeklerin kanatlan koyu renklidir ye Ozerlerinde parlak mavi veya mavi-yesil noktalar bulunur. Bilim adamlarini sasirtan nokta, kelebeklerin kanatlanindaki pullann pigmentlerle asilanmi§ iki boyutlu fotonik kristaller gibi davranmasi ve yogun fliloresan uretecek sekilde dizilmis olmalaridir. Kelebeklerin kanatlarina renk veren pigmentler, ultraviyole emerek renkli flOoresan lambalar gibi parlak mavi-yesil olarak geri yayarlar. Pigmentler kanat yiizeyi boyunca exit dagilmis mikro deliklerden olusan bir bolgede bulunur. Kanadin Lizerindeki pullarin icinde bulunan silindirik sekilli delikler, tam olarak yeni LED'lerde bulunan fotonik kristallere karsilik gelir. Eger boyle olmasaydi kelebek kanatlarindan yayilan cogu kaybolacakti. Kuvvetli LED'lerdeki teknoloji ile kelebegin kanadindaki isik yayma sistemi arasmdaki benzerlik bu kadarla sinirli degildir. Yansiticilar, fizerlerine dfisen geri yansitmak amaciyla kullanilan yonlendirme araclandir. Bir yansitici fizerine diisen ne kadar cok geri yansitiyorsa o kadar kalitelidir. Kaliteli yansiticilar, ozel malzeme ye optik bilgisi gerektirir. catalkuyruk kelebeginin kanadi da bu tip yansiticilar He kaphdir. Kuskusuz catalkuyruklu kelebek, yansiticilar Ile fotonik bir arada kullanmasi gerektigini dfisfinebilecek bir bilgi birikimi ye zekadan yoksilndur. Kelebegin kanadindaki pullarin altinda, fluoresan yukari dogru yansitmaya yarayan bir resit ayna da bulunur. Bunlar kuvvetli LED'Ierdeki "Bragg reflektoru" Ile ayni isi gormektedir. Ustelik kelebegin isik sisteminde LED'Ierdeki gibi kendi radyasyon enerjisini Oreten bir yari-iletken bulunmaz. Dr. Vukusic, BBC'nin Internet sitesinde yer clan roportajinda kelebekteki bu ozelligin, alinan verimi iki kat daha artirdigini soyltiyor. Kaynak: http://news.bbc.co.uk/l/hi/sci/tech/4443854.stm Kelebek kanatlari, yansitan oldukca ozel bir tasarima sahiptir. Bu sayede, her zaman renkli, canli ye parlak Of -trait- ler. QUALCOMM'S isimli bir firma, bu tasarimdan yola cikarak; surekli parlak ve canli goriintO sunabilen cep telefonlari ye navigasyon aletleri gelistirdiler. IMOD ismi verilen bu teknoloji sayesinde, glinesin en parlak oldugu saatlerde bile cep telefonu ekranlannigorebilmek, navigasyon aletlerinden "golgeye ihtiyac olmadan" yer tespit edebilmek mumkiin oldu. wei Kus Tfiyleri ye Kendi Kendine Degisen Tabelalar Kus tuylerindeki keratin proteininin ye dogal boya maddesi melaninin birlikteligi bizim gorebilecegimiz sekilde ktrilmasmi saglar; tilylerde gdrdligiimilz 4101 koyulu renkler de bu keratin proteininin tek bir yonde konumlanmis olmsindan kaynaklanmaktadir. Kus tuylerindeki son derece canli renkler tOylerin bu yapisal ozelliginden kaynaklamr. Bu tasarimdan esinlenen bir Japon firmasi, yeniden kullanilabilir isaret tabelalari Oretmistir; bu tabelalarin yilzeyleri, UV isinlan altinda yapisal degisim gostermektedir. Tabela tizerine dilsen UV isinlari malzemenin kristalize degistirir ye istenen mesaji gostermesi icin belirli renklerin devre disi kalmasini saglar. Bu tabelalar, tekrar tekrar kullanilabilmekte veya iizerine yeni imajlar basilabilmesine imkan tammaktadir. Boylece hem yeni tabela ilretme maliyeti ortadan kalkmakta hem de bu uretim kin gerekli olan zehirli boyalar kullanilmamaktadir. http://www.bfi.org/trimtab/spring01/TrimtabSpring01.pdf Giinihntizde aydinlatma teknolojilerinde biyokimyasal i ik fireten bircok canlidan ornek alinmaktadir. Mantarlardan, bakterilere kadar bircok canli biz daha 1§Igi kullanmaya baslamadan milyonlarca yil Once bizim elimizdekinden cok daha Ostiln bir aydinlatma teknolojisine sahiptiler. Rossella Racovitzae adli su sungeri bitkisi, insanodlunun en yeni teknolojilerde kullandidi fiber optikten (igik ve yOksek kapasitede bilgi iletme ozellidine sahip fiber optik kablolardan olugan sistem) yapilmig uzantilara sahiptir. Fiber optik, iletmede gok etkili bir malzemedir. Lazer !pilaf-run fiber optik kablosyrdan gegirilmesiyle elde edilen iletigim imkaniari, normal malzemeden yapilmig kablod'Akilere gore oladanustii bir artig g6sterir. Oyle ki, sag teli kalinlidinda 100 tane fiber optik kablonun yanyana getiriimesiyle olugan kablo kesitinden 40.000 ayn ses kanall gegirilebilmektedir. Yuksek teknolojiye sahip endOstrilerde imal edilen fiber optik maddesinin boyle bir ortamda bu canli tarafindan 600 milyon yildan bed kullanilmasi bilim adamlarini da hayrete dugurmektedir. Washington Universitesi'nde mekanik nraihendisi olan uzman Ann M. Mescher bu gergedi Boyle ifade eder: Bu fiberleri di.150k isilarda boylesine e5siz mekanik ve miikemmel optik ozelliklerle Oreten bir canlinin var olmasr olajanustii etkileyicidir. , (Science News, 4 A6ustos 2001) Washington Universitesi'nde profesor ye ayni zamanda metalurji muhendisi olan Brian D. Flinn ise bu sOngerdeki ustun yapiyi §oyle tarif eder: Bu, oniimiizdeki 2 ya da 3 sene iginde (insanlann) telekomdnikasyona gegirecekleri tiirden bir 5ey degll bu ondmOzdeki 20 yilda ortalarda gdriilemeyecek bir yap. , (Science News, 4 Ajustos 2001) %100 Verimle Ureten Atq Meekled bocekleri kann kistmlannda yesil-sari isik Uretir. Ates boceklerinde isik Ureten hticreler, oksijen ve "lusiferaz" adli bir kimyasalla reaksiyona giren "lusiferin" adli bir kimyasal icerir. Meek, hilcrelerine nefes alma tupleriyle sagladigi hava miktanni ayarlayarak istginin yanip sOnmesini kontrol eder. Normal elektrik ampulleri %10 verimle calistrlar, %90'i ise ist olarak aciga cikar. Buna karsin ates bocekleri %100 1 10k bir verimle isik Uretirler. Ates boceklerinin bu basarth elektrik uretimi bilim adamlanna ornek teska.tmektedir. Stuart Blackman, BBC Wildlife, "Fatal Flasher", April 1998, vol.16, no.4, s.60 Ate§ - -- Is& gosterisinin rengarenk olant okyanus derinliklerindede karsamiza cikar. Dip canlilari arasinda yuzlerce cesit Ureten batik, denizanasi ye alglere rastlanz - Ejderha baligindaki organ gozlerinin hemen altmda bulunur ve iki bolmeden olusur. Birtanesi beyaz isik verir ve onunla hem haberlesir hem ontinti aychnlattr fakat avlanmaya cikacagt zaman disardan goninen beyaz sOnduriir ve goziintin altindaki diger bolmede bulunan kizil otesi aydinlatmayt acar.Bu sayede disardan belli olmayan lambasiyla kendi ontinti aydmlatir ye giiriinmeden rahatca avlantr. Biyo-aydinlatma denilen bu kimyasal isik elde etmenin formlikinti gorilyoruz. ARA BASLIK cekirgelerden Trafik Sorununa cozum! Her yil milyonlarca insanin hayatina mal olan trafik kazalanna cozum arayan bilim dunyasi, simdi cekirgelerin bu soruna bir cozum sunabilecegin4inanmakta. Yap!lan arastirmalarda cekirgelerin milyonlan asan suruler halinde dolastiklan halde birbirleriyle carptsmadtklart tespit edilmistir. cekirgelerin bunu nasal basardtklan sorusunun cevabt ise bilim adamlan kin yeni ufuklann acilmasina neden olmustur. Yapilan deneylerde, cekirgelerin tizerlerine gelen cisme once elektronik sinyal gonderdikleri ye yerini tespit edip hemen kendi yonlerini degistirdikleri anlasilmisnr. http://www. milliyet. com . tr/2001/07/31/yasam/yas07. html insanlann yillardir cozilmstiz kaldtklan bir konuda cekirgelerin yontemleri trafik sorununa cozum olarak uygulanmaya caltsilmaktadir. Yarasadaki Usti n Tasarim, Yol Nasal Daha Gfivenli Yapacagimizi Ogretiyor Edinburgh Universitesi'ndeki arastirmacilar bir yarasa gibi ekolokasyon ile yolunu bulabilecek akin! kulaklara sahip bir robot Uzerinde calistilar. Universitenin enformatik bolurntinden Jose Carmena ve calisma arkadaslan yaptiklan bu robota "RoBat" adini verdiler. RoBat'e tipkt agiz giireyi goren bir ses kaynagi ve iki sabit ses algilaylcist konuldu. Daha sonra robotun agzi tipki yarasadaki gibi yankilanma yapacak ses dalgalarint (ekolar) yaymak lizere duzenlendi. RoBat'in tasanminda, ekolan en iyi sekilde kullanmalkicin yarasanin baska ozellikleri de goz ontine aim& Yarasalar yansittlan ses dalgalannin frekans araligint belirlemek icin kulaklannt oynatir ye bu sekilde onlerindeki engelleri rahatlikla asap, avlarint bulup yakalarlar. RoBat de, yarasadaki gibi kusursuz bir mekanizmaya sahip olmasi icin ses tistti algilayicilarla donatildi. Dogadan ilham alinarak hazirlanan bu tip ses algilayicilari sayesinde bir gun yollarin daha gtivenilir hale gelecegi dtistintiltiyonNew Scientist, liEkim 2000, s.20 Nitekim, Mercedes, BMW gibi otomobil fireticileri,teri viteste faaliyete gecen ses tistti algilayicilar kullanmaktadirlar. bu algilayicilar sayesinde arkasinda duran araba ya da cisme ne kadar yaklastigini ogrenebilmektedir. Yarasa Sonars Teknolojimizin Sum'arm Apyor Sonar sistemi, denizin icindeki denizaltilari tespit etmek icin vazgecilmez bir yontemdir. Bu yOzden Amerikan Savunma Bakanligi, yarasa sonarindaki calisma prensiplerini kendi sonarlarina uygulamak icin harekete gegmistir. Amerikatnin unlu bilim dergilerinden biri olan Science'in verdigi bir habere gore, ABD Savunma Bakanligi bu proje icin ozel bir odenek dahi tahsis etmistir. Yarasalarin, zifiri karanlikta kolayca yon bulmalarinin sahip olduklari sonar sistemi sayesinde gerceklestigi uzun zamandir biliniyordu. Son olarak arastirmacilar, bu sonar sisteminin yeni bazi sirlarini kesfetmislerdir. Buna gore, kahverengi bocekcil yarasa (Epesicus fuscus) saniyede 2 milyon tist tiste binmis ses yankilanmasini isleme sokma yetenegine sahiptir. Hem de bu yankilari sadece 0.3 milimetrelik bir hassasiyet farkiyla algilayabilir. Bu rakamlar ise, yarasa sonarinin insan yapimi sonarlardan yak lasik tic kat daha hassas oldugunu gostermektedir. http://www.godandscience . org/evolution/design. html; The Designing Times t,1101.1, No.8. , March 2000 Yarasalarin sonar sistemli ucus yetenekleri, bize karanlikta ucus hakkinda cok sey ogretmektedir. Kizilotesi termal gortinttileme sistemli kameralar ve ses-tistii dalgalari algilayan dedektorlerle yapilan arastirmalar, yarasalarin gece av ucuslari hakkinda cok daha kapsamli bilgi edinme firsati vermistir. Yansiyan ses dalgalarini kullanarak gece gokytiztinde vizildayan bir sinegin tizerine atilmak oldukca zordur. Bir de bocegin paltliklarm arasinda uctugunu, etraftaki biittin yapraklardan ses dalgalarinin yansidigini dtistintirseniz, yarasanin ne kadar btlytik bir is basardigini daha iyi anlayabilirsiniz. Boyle bir durumda yarasalar sonar seslerini azaltirlar. Bunun sebebi, muhtemelen, cevredeki bitkilerden gelen ses yansimalarinin kafa karistirmasini onlemektir. Fakat yarasalarin, cisimleri ayri ayri algilayabilmesi icin bu yOntem tek basina yeterli degildir. Ost iiste gelen ekolarin gelis zamanlari ve yonleri de ayirt edilmelidir. http://www. nature. com/nsu/010208/010208-1 . html; Philip Ball, Nature, "Astounding Bat Mobility", 2 February 2001 Yarasalar su tistiinde ucarken su icmek icin veya avlarini yerden yakalamak icin de sonar sistemini kullanirlar. En usta manevralari ise bir yarasanin digerini kovaladigi durumlarda gOsterirler. Yarasalarin bu basanyi nasil elde ettiklerinin anlasilmasi sonar, ucuslar ve tespit cihazIari basta olmak tizere pek cok teknolojik tirtintitkiretiminde kolaylik saglayabilir. Ayrica yarasalarin cok yLiksek frekansli sonar sistemleri, bugun mayor arama teknolojisinde de taklit ed ilmekted ir. http://wvvvv.nature. com/nsu/010208/010208-1 . html; Philip Ball, Nature, "Astounding Bat Mobility", 2 February 2001 Yarasalarin sonar sistemi taklit edilerek bugtinkti savunma sistemleri daha hassas hale getirilmeye calisiliyor..yarasanin alicilarindan kacmak Lica avlar icin mtimkun degil fakat bir earth bu radara takilmryor.Bu canlinin adi GUVE: Bir hayvanin hayatta kalabilmesi icin dtismanini ya da avini fark edebilmesi en acil ihtiyacidir. Bazi gilve turleri bu konuda buyuk bir avantaja sahiptirler. cunkti en btiyilk diismanlarinin yani yarasalann avlanirken kullandiklan ytiksek frekansli sesleri duyabilirler. Tufts Universitesi'nden birkac ogrenci ve bilim adami, gece guvelerinin merkezi sinir sistemini incelemislerdir. Amac gftvenin merkezi sinir sistemini kulaga baglayan algilarin dtizeninin sifresini cozmek ye gilvenin yarasadan nasil kurtuldugunu bulmaktir. "Moth ultrasound", Animal Engineering, Readings from Scientific American with Introductions by Donald Griffin, The Rockefeller University W. H. Freeman Com., San Francisco, s.78 Arastirmalar sonucunda kulaklanndaki ozel sistem sayesinde gilvelerin, yarasanin avlanma sistemini deldikleri anlasilmistir. Yarasa ile ilgili haberler, gilvenin kulagindan merkezi sinir sistemine sadece iki lif araciligiyla gonderilirBocekcil yarasalar gece karanliginda ucarken, bir seri yilksek frekansh ciglik atarlar. BOylece yankilann kaynaginin yontinti ye uzakligini belirleyerek avlarini bulmayi basanrlar. Yarasa cok basarili bir avcidir, ancak bazi gece Kan giive turleri -Noctuidae, Geometridae ye Arctiidae ailtinin tiyeleri- yarasalann ses ustu ogliklarim duyabilen kulaklara sahiptir. Bu kulaklaegtivelerin kanatlannin altinda bulunur ve "erken uyari sistemi" gibi ca1i irlar. Bu sayede yarasaya av olmaktan kurtulurlar. Bir yarasanin yaklastigini duyduklarinda, gtiveler, her zamanki ucuslarindan farkli olarak keskin dalislar ya da karisik halkalar yaparlar. Kimi zaman da azami hizla yarasanin gonderdigi ytiksek frekansli sesin tam ters yontinde ucarlar. New York City Universitesi'nden Asher E. Treat, yarasalarin gelisine gore farkh yonde hareket eden gtivelerin yasama sanslarinin digerlerine gore oldukca yilksek oldugunu gOzlemlemistir."Moth ultrasound", Animal Engineering, Readings from Scientific American with Introductions by Donald Griffin, The Rockefeller University W. H. Freeman Com., San Francisco, s.78 Giivenin kulagi, bizim hic duyamadigimiz, 3.200 metreden daha uzaktaki ses tistft yarasa ogliklanni yakalayabilir. Bunun yaninda, yarasa ogliklanni da icine alan saniyede 10 kilocycle'dan 100 kilocycle'in tizerine kadar frekanslan fark edebilir. En btiyiik yetenekleri ise atish sesleri -yani sessizliklerle boltinen kisa ses patlamalanni- fark etmeleri ve ses carpmalarinin yilkseklikleri arasindaki farki ayirt etmeleridir. Bunlar give ile yarasanin savasmda gtive kin bilytik avantajlardir.E 6B Prowler savas ucaklari guvelerdeki bu sistem taklit edilerek gelistirilmistir bu sayede ucak radarlara yakalanmadan ucabilmektedir. Biyoteknoloji ye Mimari ---Kemikler ye kafes yapilar: Bir mtihendislik harikasi olarak kabul edilen Eiffel Kulesi'nin mimari tasanminin ardinda isvicrenin Zilrih sehrinde "uyluk kemiginin anatomik yapisi"ni ortaya cikarmayi amaclayan calisma yatmaktadir. 18501 1i yillann basmda, anatomist Hermann Von Meyer, uyluk kemigini kalca eklemine baglayan parcayi incelerken, uyluk kemiginin legen kemigine oturdugu yerin kendi ekseni disindaki bir kivrim tizerinde bulunmakta oldugunu farketti. Von Meyer, dikey konumdayken 1 ton agirligi kaldirabilecek bir kapasiteye sahip uyluk kemiginin icinin tek parca halinde degil, birbiri icine gecmis kafes seklindeki minik cubuklardan (trabeculae) olustugunu gOrdti. 1866 yilinda Isvicreli mtihendis Karl Cullman, Von Meyer'in laboratuvanni ziyaret etti. Anatomist Meyer, Cullman'a inceledigi kemigin bir boltimtinti gosterdi. Cullman kemigin, tizerinde olusacak yuk ve basinc etkisini azaltacak bir tasarima sahip oldugunu fark etti. Bu tasanm kemigin icindeki uzantilann, insan ayakta dur ugunda kemiklere etki eden kuvvet hatlari boyunca dilzenlenmis olmasiydi. Bir muhendis °Ian llman ayni ozelligin bir dizi civi ye destek sistemi ile saglanabilecegini dilstindii. Daha sonra Eiffel Kulesi'nin insast strasinda bu dtistincelerini uygulama firsatt buldu. Eiffel Kulesi de uyluk kemigindeki gibi, demir kivrtmlart, metal civi ve desteklerden olusan kansik bir kafes argil ile insa edilmistir. Bu orgti sayesinde kule, rtizgann egme ve makaslama kuvvetleri ile o lusan basmca rahat Ilk la dayanabilmektedir. http://www. fonz. org/zoogoer/zg1999/28(4)biomimetics . Htm Dogal mimariye baska bir ornek olarak kaslan kemiklere baglayan dokulan yani "tendon"lari verebiliriz. Tendonlar, kendilerini olusturan kolajen bazli lifter sayesinde son derece sert bir yap! kazantrlar. Bu liflerin bir baska ozelligi ise birbirlerine ortilme sekilleridir. ABD Rutgers Universitesi ogretim Uyelerinden Janine M. Benyus, Biomimicry adli kitabinda, kaslarimizdaki tendonlann cok ozel bir yontemle insa edildigini soyleyerek bu konudaki tespitlerini soyle ifade etmistir: Dirsekle bilek iniz arasindaki tendon, asma bir kOpriiyii taman halatlarda olduku gibi, birbirine dolanmis kablo demetlerinden olusur. Her bir kablo demeti ise, kendi icinde daha ince kablolarin birhirine dolanmasmdan olusmustur. Bu daha ince kablolar da, birbirine dolanmis molekul demetlerinden meydana gelir. Hatta molekullerdeki atomlar bile sarmal bir yaps halinde dururlar.27 Janine M.Benyus, Biomimicry, Innovation Inspired By Nature, William Morrow and Company Inc. , New York, 1998, s.99-100 Termitler bircok ozelliklerinin yanisira mimari n'Zmanlandtr. Termitler 7 metre ytikseklikte gadelenler yapar. 1-2 cm. ebatlannda olan termitler, bu Lica clisselerine ragmen 7 metre ytiksekliginde devasa yuvalar yapar. Yuva yammindaki detaylar incelendikce termit yuvdlarmdaki mijkemmellik daha net ortaya cikmaktadir. Termit kolonilerinde genellikle 1-2 milyon termit birarada yapar, nefes ahr ve birlikte hareket ederler. Bu strada ortaya cikan oksijen ihtiyact oldukca fazladtr. Bu canhlann hie havalandirma olmadan, yuvadaki nem sabitlenmeden yasamalan milmktin degildir. Dolaytstyla insaat devam ederken termitlerin bu ihtiyaclarinin da gozOntinde bulundurulmast ye buna gore bir dtizen olusturulmast gerekmektedir. Termit yuvalannin boyu 3 ile 4 metreye ulastiginda niifusu 2 milyona yakmdir. Yuvadaki termitlerin tijmil beslenir, caltstr ve solunum yapar. 2 milyonluk bir ntifusun oksijen tuketimi elbette ki cok fazIadir. Oyleki yuva icinde bir havalandirma sistemi olmadigi takdirde, turn koloni 12 saat icinde havasizliktan olecektir. Peki kati dis cephesinde hicbir pencere olmayan termit yuvalarinda hayat nasil devam etmektedir? Termit yuvalanndaki havalandirma sistemi tam anlamtyla otomatiktir. Havalandtrma sistemini yilrtitmek icin gerekli olan enerjinin kaynagi, yuvada yasayan termitlerin ve onlarin yetistirdigi mantarlann metabolizmalarmin olusturdugu isidir. Mantar odalannin icindeki hava, buradaki stirekli fermantasyon sonucunda isinir. Bu steak hava. ana kulenin icinde yuva boyunca ytikselir ve stirekli artan bu steak hava akiminin yaptigi basing ile tepecigin dis ytizeye yakm ince kilcal kanallanndan asagiya dogru itilir. Yuvaya ayni zamanda destek veren bu kanallarin is ve dis duvarlan oylesine stingerimsidir ki rahatlikla hava alisverisi gerceklesir. Iste taze oksijenin iceri dagildigt ve karbondioksidin disan verildigi yer burasidtr. Kanallan ile birlikte dtistintildtiglinde bu destek sistemine koloninin "cigerleri" denebilir. Hava, bu kanallardan gegerken sogur, bu serin ve taze hava asagidaki daha genic kanallar araciliglyla mahzeni andtran 'lava bosluguna iletilir. Bu yapay kanallardaki havanm isist boylece dijsfirtilmtis ye istst dijsen bu hava, kocaman derin bir mahzene sevk edilerek ytikselen steak havantn yerine gecirilmis olur. Zengin oksijenle ytiklij yeni hava, dakikada yaklastk 12 cm. htzla yuvaya yaythr ye icerinin sicakhgt boylece 30 derecede sabit kalir. Giirsel Bilim ye Teknik Ansiklopedisi, s.964 Bu gadelenlerde besin depolan,mantar tam' yapilan boltimler,kralice odasi,kulucka boltimleri bulunur.Giintimtizde termit mimarisi taklit edilerek gokdelenlere dogal havalandirma sistemleri kurulmakta. Termitlerin Icor olmasi bu cahsmanin en ilginc kismidir. Bitkilerdeki Tasarimlar ye Biyomimetik Bitki hticrelerinin Ones isigmi, insanlarin ye hayvanlann besin yoluyla alabilecekleri bir enerjiye doniisttirmelerine "fotosentez" denir. Bu tanim belki ilk okuyusta pek cok kimse icin cok dikkat cekici olmayabilir. Ne var ki biyomimetik uzmanlan fotosentezin yapay olarak gerceklestirilmesinin turn dunyayi degistirecek bir ola olduguna inanmaktadirlar. Bu islem sonucu bitkiler yilda 300 milyar ton seker-dretirler ve oksijen aciga cikarirlar Bitkiler giines isigini "kloroplast" adi verilen dogal solar hticrelerle yakalarlar. Biz de yapay solar hticrelerle (gtines panelleri) elde edilen enerjiyi alarak pillerde depolariz. Solar hilcre (Ones paneli), i igi elektrik enerjisine cevirir. Hticrenin ditsiik gticlii ciktisi (low power output), cok sayida panel kullanilmasini gerektirir. Solar hticrelerin, insanla ► n ihtiyac duydugu enerjiyi karsilayabilmeleri icin yapraklarda oldugu gibi sadece Ones isiklanna bakmalari yeterlidir. Kloroplastlarin yaptigi is tam olarak taklit edilebildiginde ytiksek enerji sarfiyati yapan cihazIarin bile ktictictik gams pilleri ile cahstinlabilmesi mtimktin olacaktir. Uzay mekikleri ve yapay uydular baska bir enerji kaynagina ihtiyac duymadan sadece gtines enerjisi ile Kahl lecektir. Resimdeki cevreci araba ozel olarak dontisturtilebilir malzemeden imal edilmis ye tizerindeki fotoforik yosunlar yardimiyla gtinesten oksijen elde ediyor ye arabaya gereken enerjinin bir kismmi tiretiyor.. littp://www.greencarcongress.com/2006/11/2ms design conc.html ---Taklitci orkideler: bir orkide turn (mirror orchid) arilari etkileyebilmek ,, j4in disi bir annin sekline ve rengine sahiptir. Hatta bu orkide turn erkek arilari daha koldy cezbedebilmek icin uygun bir kimyasal uya ► yayip, etkileyici bir feromon (ozel bir salgi) da Kibris An Orkidesi (Cyprus bee orchid) de dollenme isleminin gerceklesmesi icin an taklidi yapan ciceklerden baska bir tanesidir. Bu yontemi kullanan orkidelerin sayisi oldukca fazIadir ye izledikleri yontemler de birbirlerinden farklidir. Kimisi basi yukari kalkik disi bir annin taklidini yaparken, kimisinin de base asagi dogru egiktir. Ornegin Sari An Orkidesi ikinci yontemi kullamr. Bunun nedeni dollenme sekillerindeki farkliliklardir. Disi an taklidi yapan bir diger orkide Vitt de Korsan An Orkidesi'dir. Disi arilarin dis gortintislerini o kadar mukemmel taklit ederler ki sadece erkek arilar bu orkidelerle ilgilenirler, disi anlar hic ilgilenmezler. Orkide familyasinin bazi uyeleri ise verecek nektarlari olmasa da arilari kendilerine cekmeyi basarirlar. Vine disi an taklidi yapip cekici bir koku salgilayarak erkek yaban ansinin cicegin alt boltimtinde yer alan kismina konmasini saglarlar. cicege konan yaban arisi ciftlesmeye calisir ve sonucta da cicegin4ifterindeki polenleri viicuduna bulastinr. Bu kandirmaca sonucunda vticuduna yapisan polenleri ayni amacla kondugu bir baska orkide iceg ine tas tr. Malcolm Wilkins, Plantwatching, New York, Fact4on File Publications, 1988, s.143 Feromonlar: Karincalar yuyalarini, balarilari da koyanlarint cok uzaklara gitseler de sasirmadan bulurlar. Bazi bocek larvalari tehlike anmda hemen bir araya toplanarak korunurlar. Pek cok canli that haberlesmek icin bir tar isaret kullanir. Boceklerin kullandiklari isaretin adi 'feromon'dur. Feromon "hormon tastyicilart" anlammdadir ve ayni ttirtin ilyeleri arasinda ku Ilani Ian kimyasal maddelerdir. Feromonlar, hormonlardan farklidir. Feromonlar genellikle tare ozgtidtir. cok farkli isleyleri yerine getirenleri ye degisik bilesimlerde olanlari da vardir. Yayilma yetenekleri oldukca yilksek olan feromonlar 7-8 km gibi muazzam bir uzakliktan bile etkili olabilmektedirler. Feromonlari izleyerek haberlesme sekline daha cok art, karinca, termit gibi birlikte yasayan boceklerde rastlanir. Bir bocegin kimyasal maddeler arasinda ayrim yapabilmesi, bu maddenin sifresini cozebilmesi elbette tizerinde gereken bir konudur. Bocekler bu mtikemmel isi nasil basarirlar? Bunun icin oncelikle salginin ne icerdigini bilmeleri yani analizini yapmalari gerekmektedir. Vftcutlarinda analiz islemi yapabilecek laboratuvarlara ya da konuyla ilgili kimya bilgisine sahip olmamalarma ragmen cok basarth analizler yaparlar ye feromonlarla anlatilmak istenen mesajlari tam olarak anlayarak gerekeni yerine getirirler. ABD Utah'ta yetisen bir tfittin bitkisi ise Manduca gilyesinin tirtili tarafmdan saldiriya ugramaktadir. Bu zararlmin yumurtalari Geocoris bocegi tarafindan sevilen bir yiyecek titrildftr. Ttittin bitkisinin salgtladigi ucucu kimyasal madde sayesinde Geocoris avcisi kimyasal salgilar araciliglyla cagirilmakta ye yumurtalar bu Meek tarafindan yendigi icin firth sayisitun artist engellenmektedir. http://www. nature. com/cgi-taf/DynaPage . taf?file=Mature/journal/v410/n6830/full/410736a0fs. html&_UserReference=C0A804EC46516639F0E0A2AC62BC3BB39855; John Whitfield, Nature, "Making Crops Cry For Help", 12 April 2001, s.736-737 Feromon uzmani avci Bolas iiriimcegi Bolas orumceginin avlanmasi iki asamali olarak gerceklesir. Ilk asamada oritmcek, ucunda yapiskan bulunan bir ip hazirlayip pusuya yatar. Bu yapiskan ip daha sonra bir kement gibi kullanilacaktir. Bu arada ortirncek avini kendisine cekmek icin cok ozel bir kimyasal madde de yayar. Bu, disi gftyelerin erkeklerini ciftlesmeye cagirmak icin salgiladiklari "feromon" adli maddedir. Sahte cagriya aldanan erkek gave kokunun geldigi kaynaga dogru yonelir. Ortimceklerin gorme duyusu son derece zayiftir at4ak guyenin ucarken cikardigi titresimleri algilayabilirler. Bu sayede ortimcek avinin kendisine dogru yaklastigini hisseder. Burada dikkat cekici olan Bolas Ortimceginin hemen hemen kor oldugu halde havada asili durarak kendi yaptigi bir kement yardimiyla, ucan bir canliyt yakalayabilmesidir. Strange Things Animals Do adli kitapta Bolas ortimeeginin avlanma sekli, bir kovboyun kement kullanmasina benzetilmektedir. Kitapta yer alan satirlardan bir boltimit soyledir: Orumcek ipek gibi bir kemer orer ye bunun sonuna bir agirlik koyar, agir bir zamk harci. BOylece silahi bir kovboyun kementini andirmaktadir. Daha sonra bu kementi ondeki iki rift ayagma alir ye bu ondeki iki ayak kol goreyini yapar. Bir gtiye uctugunda kementini firlatlr. Yaptskanli agir kismi havada ucurarak tam bocegin vticudunun ftzerine carptinr ye yapiskan madde bocegin ftsttine yapistr, gtiye iced cekilir ye Bolas ortimcegi onu yukari dogru sarar... Kimya2er mantar Corticeps ----Corticeps mantan, yagmur ormanlarinda bulunan oldukca kuvvetli zehiri olan, bir parazit mantardir. Ancak; bilinen mantarlann aksine Corticeps zehirini sindirim yoluyla degil, dokunma yoluyla aktarir. Corticeps'in sporlan, oldukca etkili bir zehir ile doludur. Yanindan gecen bir kartncaya, bu olumcul sporlardan biri bulastigi anda turn karinca kolonisi alarma gecer ye enfeksiyon kapan karincayi koloniden uzaga tasirlar. 4 Birbirleri arasinda muazzam bir dayanismalarr olan kannca toplulugunun, kolonilerindeki herhangi bir kanncayi dtslamasi ise sasirtici ye alisilmadik bir durumdur. Ancak; koloninin boyle davranmakta oldukca hakli bir nedeni vardir. Corticeps, spora bulanan karincanin Vim vilcuduna ye beynine tesir edecek bir zehire sahiptir ye bu bulasan 0910 zehirin etkisiyle kisa stirede ti.im bilincini yitirir. Adeta hipnoz olmus gibi, zehirin etkisi altina girer ye bir data ya da koke dogru tirmanmaya baslar ye aniden durup turn bacaklanyla siki siki tutunarak kafasini dala saplar ye zehirin tesiriyle intihar ederek olar. Ve asil mucize burada baslar... 010 karincanin vucudunu kendi sporlan icin bir gubre olarak kullanan Corticeps, karincanin basin' sapladigi dalin ozsuyu ile de beslenerek, bilytimeye baslar ye kisa surede olii karincanin govdesini yararak buyur ye uzar.***Tiim Meek tfirlerinin yilzde sekseninin yasadigi yagmur ormanlarinda, bitki ortilstintin korunmasi ye bu boceklerin sayilannin denge tutulmasinda Corticeps mantannin salgiladigi bu zehir cok onemli bir yere sahiptir. Ve bu hassas dengeyi koruyabilmek icin, herbir Corticeps tint belirli bir Meek turn ilzerinde etkin zehire sahiptir. http://www.youtube.com/watch?v=XuKjBIBBAL8&feature=related -O Geko ye Gelecekin ortimcek Adamlari Gecko kertenkelesi ise gelecegin yapiskan sistemlerinin kaynagi olmaya aday. Gecko kertenkelesinin ayaginin altinda setae adi verilen milyonlarca tilyciik bulunuyor. Bu tuycukler o kadar kucukler ki, bir metrenin ancak 200 milyarda biri uzunlugundalar. Her bir tiiyetigtin ucunda da yaklastk bin tane spatul adi verilen mikroskobik tilycilkler bulunuyor. Boylece spattillerin sayisi milyarlan buluyor. Dr. Kellar Autumn liderliginde ytirtithlen arastirmaya gore, geckonun ayagindaki tuycukler, zayif elektrostatik cekim etkisi (Van der Waals kuvveti) olusturuyor. Autumn, bu durumu soyle aktanyor: Kertenkelenin ayaginda molektillerin arasinda olan gibi bir cekim kuvveti ortaya cikiyor, ctinkti ayagmin altmdaki tuyler milyarlarca spatiile aynlarak yilzey yogunlugunu artinyor. Boylece yfizeyle cok kuvvetli bir yakm temas saglaniyor. Nihayet ortaya bfiyilk bir yapisma kuvveti cikiyor. (Scientists prove how geckos stick, 26 Agustos 2002) 120 Kilo Tasiyacak Gi1c Bir gecko kertenkelesi oylesine etkili sekilde tavana yaptsir ki, tek bir parmagi tavana yapisik halde asili durabilir. Dr.Autumn ' a gore, kertenkele 120 kiloluk bir agirligi kaldiracak kadar biiyilk bir kuvvet olusturabilecek tasanma sahip. Setae'11 alan belirgin bir sekilde ayagin altindaki dokudan farkli bir ozellige sahip. Bu iki dokunun da ozellikleri kertenkelenin DNA ' sinda kodlanmi§ bulunuyor. Havi dokunun nerede baslayip nerede bitecegi DNAdaki bu plana gore belirleniyor. Bu sayede iki aoku asla kansmadan basindan kuyruguna; goziinden tirnaklarina kadar mukemmel ye cok etkili bir organizasyonla ortaya cikiyor. Yapisma sisteminin en verimli ozelliklerinden birisini de mekanik olarak acilip kapanabilmesi olusturuyor. ---) Bu sayede guclu bir yaptsma meydana geliyor. Geckolar adim attikca ayaklartndaki tuycilkleri yilzeye yayarak ilerliyor, devam edebilmek icin onlan tekrar yapistiklan yerden yaptskan bir bands soker gibi sokuyorlar. Ancak bu olayda gozderskacmamast gereken bir detay da geckonun kosarken ayaklannt saniyede 15 defa yapistinp kaidtrabilmesi... Ytizeye Yaptsan Ayak Gecko ayaklarint yapistiklart yerden kurtarabilmek icin parmaklannt yiizeyle, tam olarak 30 derecelik bir act yapacak bicimde ayarhyor. Bu actyla adtm atmadigi takdirde ayaklar ylizeye kilitli kallyor. Berkeley Universitesi ' nde gorevli milhendislerden Ron Fearing Geckonun yaptskant, mekanik olarak acilip kapandigindan yaptskanligt asla tukenmez diyor ye dtistinmemiz icin bize soruyor: Bir gecko kum dolu bir kabin icinde ytiriltfilse bile duvara ayni sekilde tirmanabilir. Siz en saglam yapiskan bantlarla bile deneseniz bunu basarabilir misiniz? (Nature.com /nsu, Gecko glue round the corner, 28 Agustos 2002) Kumda Nasil Kosar? Kumun bolca bulundugu tropikal bolgelerde geckolann ayaklan kirlenmiyor ye bu nedenle yaptskanligint kaybetmiyor. Bilim adamlan geckolann aydklannda bir tiir temizleme mekanizmastnin da bulundugunu tahmin ediyorlar. Geckolann ayaklanndaki tasarim gercek manada taklit edildigi zaman bugiin hayal olarak goziiken su projeler hayata gecebilecek: Uzay gibi, hava olmadigi icin, maddelerin etkili yaptsamadtklan ortamlarda kusursuz yaptskanliklar saglanabilecek. Geckolann kilitleme sistemlerine sahip robotlardan afet sonrasi arama kurtarma calismalarinda yararlanabilinecek. Gecko taklit edilerek ozel yapiskanh eldivenler yettirmants icin ozel giysiler yapilabilecek. "Inamyorum ki bir gun gelecek, "Ortimcek Adam"dan daha iyi olacagiz." diyor Dr. Autumn. cikanlirken act vermeyen yara bantlari veya su altinda yaptsan ye tekrar tekrar kullantlabilen ozel bantlar da yapilabilecek. Bir gun marketlerde selobantlann yantnda geckobantlar da gorebileceks in iz! ---Bakteri vapistincisi . Bircok kabuklu deniz canhst yapmlan ihtiyac duyduklan dogal yamtincayt iiretecek bicimde yaratilmWir. Bu yaps tincilar bazen resimdeki midyenin sadece alb noktadan kendisi asmasmi saglayacak kadar 0416 olabiliyor. Ancak midyenin yamtincisi bile tath su bakterisininkinin yanmda oldukca zayif kahyor. Bakteri kendisini kayalara ye cam pipetlerin is ylizeylerine ince uzun sap mdan yapisttnyor. Sapin Lizeri zincir seklindeki seker molekiilleri ile kaph bir tutunma aleti var. Iste bakterinin kuvvetli bir sekilde yaptsmasint saglayan da bu seker molektilleri. Yani Caulobacter her tune zemine yapismak kin ozel bir vantuzlu tutunma aleti ile yaratilm ► s. Bilim adamlari simdi bu yapistinclyi iketebilmek iiin caltslyorlar. Tabi etrafa bulastirmadan. yaptstinci tazyikli sudan bile etkilenmedigi kin yikamak hicbir ise yaramiyor. Endiistriyel turn yamtmcilar bilim adamlannin araOrmalannin iiriiniidiir. Sol iistte boyle bir yapiOncimn basitleOirilm4 kimyasal formiiliinii giiiiiyorsunuz. Magtda ise bakterinin yamstinci ile ayni gruptaki kimyasal maddenin karmavk formiilii goriiliiyor. Tath su bakterisinin yapiOcana da en az bunun kadar karmapk bir yapiya sahip.. http://www.ntymsnbc.com/news/370048.asp ii http://www.physorg.com/news63981444.html ---Sivrisinek gi.inilmtiz teknolojisiyle incelendiginde cok detayh teknik cihazlarla donattlmis savas ticagma benzer. Karanlikta gormeye yarayan termal kamera, ameliyat yapmaya yarayan ozel nester sistemi ye kimyasal silahlara sahiptir. Bukadar kiiciik bir alanda bukadar teknik cihazin birlikte caltsabilmesi buguntin imkanlartyla miimktin degildir. Bilim diinyast sivrisiniegi taklit ederek nanoteknolojiyi ktictik robotlarda uygulamaya caltsmaktadir. Sivrisinegin bazi ozelliklerine birlikte bakalim. Iledefilzerine konan sivrisinek, hortumundaki dudakciklar aractliglyla once bir nokta sever. Sivrisinegin bir stringaya benzeyen ignesi ozel bir kilifla korunmustur. Kan emme islemi strasinda iste bu kilif igneden siyriltr. Deri, sanildigi gibi ignenin basmcla deriye ball - limas' yontemiyle delinmez. Buradaki asil gorev, bicak keskinligindeki fist gene ve uzerinde geriye dogru egimli dislerin bulundugu alt ceneye dOsmektedir. Alt gene testere gibi ileri-geri hareket eder ve deri List cenenin yardtmlyla adeta kesilir. Act lan yariktan iceri sokulan igne kan damartna ulasinca delme islemine son verilir. Sivrisinek artik kan emmeye baslayacaktir. Ancak bilindigi gibi insan vOcudu, damarlardaki ert ,etk bir zedelenme karsisinda kani aninda pihtilastwarak, o bolgedeki kan akisint durduran bir enzime sahiptir. Aslinda bu enzimin sivrisinek icin buyuk bir problem olusturmast gerekmektedir. Ctinkti sinegin actigi delige de vilcut aninda tepki gosterecek, o noktadaki kan hemen pthfilasmaya baslayacak ye yara onarilacaktir. Tabii ki bu da sivrisinegin hie kan emememesi demektir. Ama sivrisinek icin bu sorun tamamen ortadan kaldtrilmisfir. Sivrisinek kan emmeye baslamadan Once, vOcudunda salgiladigt ozel bir slyly] soktugu canlinm damarmda actigt deligin icine birakmaktadir. Bu srvt, kandaki pihttlasmayt saglayan enzimi etkisiz hale getirir. Boylece, pthttlasma sorunu olmadan, sivrisinek besinine ulasabilir. Sivrisinegin soktugu yerde olusan kasinti ye sismeye neden olan da iste bu pthttlasmayi engelleyici Pek cok bocekte muazzam teknolojiler mevcuttur. Ornegin, resimde gordOgiinilz hayvanin ismi "Bombardiman bocegi"dir. Bu bocegin savunma yontemi diger hayvanlara pek benzemez. Ilayvan, dtisman saldirisina ugradigt anda, vilcudunun alt tarafinda birbirinden ayri iki bolmede depolanan iki kimyasal maddeyi (hidrojen peroksit ye hidrokinon) 'yakma odasi' olarak adlandirilan ozel bir bolmede Ayni anda byyakma odaskin duvarlartndan salgilanan ozel bir katalizor (peroksidaz) maddenin htzlandirwletkisiyle, karistm 1000C'lik korkung bir kimyasal silaha donOsturtir. Basmcla fiskirttlan b -u cok steak kimyasal maddeyle haslanan dOsman ise, panige kaptlarak hazirlandigt avdan vazgecer. Bilim dOnyast boyle kucuk bir alanda hazirlanan bu kat- 1w ve patlayict silah hazirlanmastnin Bir Meek tarafindan hazirlanmis olmastnin zorlugu Ozerinde duruyor ve bu mikrokimyager bilim dOnyasinda arastirma konusu haline geliyor. Ingiliz biyolog Robin Wootton, "Sinek Kanatlarinin Mekanik Tasarimt" baslikh bir makalede soyle yazar: "Sinek kanatlarintn isleyisini ogrendikce, sahip olduklart tasartmin ne denli hassas ye kusursuz oldugunu daha iyi anhyoruz... Son derece elastik ozelliklere sahip parcalar, havanin en iyi bicimde kullantlabilmesi icin, gerekli kuvvetler karsisinda gerekli esnekligi gosterecek bicimde hassasiyetle bir araya getirilmislerdir. Sinek kanatlartyla boy olcusebilecek teknolojik bir yap' yok gibidir." J. Robin Wooton, "The Mechanical Design of Insect Wings", Scientific American, cilt 263, Kamm 1990, s.120. yusufoklarin ucus sistemi bir tasartm harikastdir. Diinyanin onde gelen helikopter Oreticisi Skorsky, son modelinin tasarimmt yusukugu Ornek 4rak gerceklestirmistir. "Exploring The Evolution of Vertical Flight - at The Speed of Light", Discover, Ekim 1984, s.44-45. Bu projede Skorsky'e yardtm eden IBM firmast, yusukugun resmini bir bilgisayara (IBM 3081) ytikleyerek calismaya baslamistir. Bilgisayarda, yusufcugun havadaki manevralari da goz online alinarak 2000 adet ozel cizim gerceklestirilmistir. calisma sonunda yusufcuktan alinan orneklerle Skorsky"in asker ve miihimmat tasimak icin iirettigini modeli ortaya cikmistir. Doga fotografcisi Gilles Martin ise yusukuklari incelemek amaciyla 2 ytIstiren bir calisma yOrtitmilsttir.9 Bu calisma sonunda elde edilen bilgiler, bu canhlarin son derece kompleks bir ucus sistemine sahip olduklarint gostermektedir. Yustificugun viicudu, metalle kaplanmis izlenimi veren halkali bir yapiya sahiptir. Ucusu hangi hizda ye hangi yonde olursa olsun, aniden durup tern yonde ucmaya baslayabilir. Veya havada sabit durup avina saldirmak icin uygun bir pozisyon bekleyebilir. Bu durumda iken oldugu yerde kivrak bir diintis yaparak avina yonelebilir. cok kisa bir zamanda, bocekler icin sasirtici sayilabilecek bir hiza; saatte 40 km'ye ulasir (Olimpiyatlarda 100 m. kosan atletlerin hizi saatte 39 km kadardir). cok ktictik govdeli Meek tiirlerinin ucus sirasinda karsilastiklari en bilyuk sorun, havanin akiskanliginin dolayislyla da yarattigi direncin bu bocekler Uzerinde hicte azimsanmayacak boyutlara ulasmasidir. Bu kiictik boceklerde hava kanatlara adeta yapismakta ve kanat veriminin dtismesine neden olmaktadir. Bu nedenle Forcipomya gibi kanat genisligi Imm.'yi gecmeyen sineklerin, hava direcini yenebilmek icin kanatlarini saniyede 1000 kez cirpmalari gerekmektedir. Yusufcuk,ari,sinek gibi canlilarda ucuslarda dengey+korumak amach ucaklarda bulunan jiroskop tipi bir organ vardir. Resimde gorillen yusufcuk fosili 250 milyon yilhktir. ---Dogadaki bazi canlilar cok enteresan kamuflaj ozellikleri sergilerler bunlarin orneklerini gortiyorsunuz fakat bir tanesi cok hull bir sekilde renk degistirir. Bukalemun, derisinin altindaki kirmizi ve sari renk to ryicilarmi, mavi ve beyaz yansitici tabakayi ye en onemlisi de rengini koyulastiran "kramotofor" hticrelerini buyuk bir ustalikla kullanarak bulundugu ortama gore renk degistirebilen hayranlik uyandirici bir canlidir. ABD'de MIT (Massachusetts Institute of Technology) laboratuvarlartnda bukalemunlardaki gibi renk degistirme ozelligine sahip elbise, ayakkabi ye cantalar yapmayi amaclayan bir calisma yOrtittilmektedir. Uzerinde caliilan bu teknoloji, ozel bir silikon malzemenin ktictik bir elektron yilklemesi ile istenen renge dontismesini sagliyor. Boylece, kumas ve benzeri materyalden Oretilen her ttirlti giyim esyasi ve aksesuarin birkac saniyede renk ve desen degistirmesi mumkun oluyor. Pille calisan bu cihaza, Uzerinde bulunan bir klavyeden kullanilmak istenen rengin kodunun girilmesi yeterlidir. Ne var ki bu teknoloji bugun kin oldukca pahalidir. Ornegin bir erkek ceketinin maliyeti 10 bin dolari bulmaktadir. 4 Simdiye kadar inceledigimiz turn canlilar..bitkiler,hayvanlar,bakteriler,bocekler,kuslar insanlarin daha sahip olmadiklari teknolojilere sahiptirler fakat bu ozellikleri hem temiz enerjiyle calisirlar hem cok enerjiyle yuksek randiman sergilerler hem sessizdirler ye dontistimIti malzeme ve atiklara sahiptirler dogayi kirletmezler. Bu inceledigimiz cok ktictik bir can!' grubu sonucunda anliyoruz ki dogadan ogrenecegimiz cok sey var.
