L ´ AGUYUGUN HESUSU WOUN

Transkript

L ´ AGUYUGUN HESUSU WOUN
¨ ¨
1 LIDAN U R UWA -HATI, 2013
34567
´
LE MINI LUBEI
´
L AGUYUGUN
HESUSU WOUN
34567
Vol. 134, No. 5
MARCH 1, 2013
6
Monthly
GARIFUNA
¨
´
RUTU ´ Garudia Atalaya´ ueiriguni lun
´
Heowa Bungiu le Lurueite sun ubou.
¨
Rutu gurasu houn gurigia lau uganu
´
´
buiti luaguti Larueihan Bungiu le
´
sielubei le lunbei lagumuchun lau
¨
´
wuribani ani adugaleime Ubou
´
¨
˜
paraısume. Adugatu lun hafinerun
¨
gurigia luagu Kristu Hesusu, le
´
ounwebei lun gayara lan wibihin
´
ibagari magumuchaditi ani guento
´
˜
´
larueihana keisi Uruei lidan
´
¨
Larueihan Bungiu. Garudia to
¨ ¨
aduguwatu sin tararamagun
´
˜
lumagine lidan irumu 1879,
mayanuhantu luagu lufulesein
´
´
´
polıtika, ani sigı tumuti lurudu le
´
´ ¨
´
tıdanbei Bıbulia keisi lurudu le
´˜
ınutimabei.
¨
Busent
un lanwoun ari˜
nahani le o hibihin
´
˜ aban
aturiahani
t
ıdangi
neti
´ ¨
´ ˜
Bıbulia hubine mafayeihanga?
´ ´
Bisida humei pahina
www.jw.org /cab
´
´
´
o ounaha humei hani datosu
´
˜
lidoun aban lıdangine fulasu
¨
le unabubei.
´
Lun MEHIKU luma LAMIDAN MERIGA:
´
Congregacion Cristiana
´
de los Testigos de Jehova, A.R.
Apartado Postal 895
´
06002 Mexico, D.F.
´
Mexico
´ ¨
¨
Lun hadarirun aban lısuta dayarutu lau fu´
˜
´
¨
lasu burı le neinhin lubei gayara lan habu¨
´
ruhan, ariha humei www.jw.org /contact.
˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙
¨ ¨
Malugurahountu agumeiraguaguduni to, le tafanrein´
´
˜
´
houn lıdangineti aban wadagimanu lanina arufudahani
´
˜
´ ¨
¨ ¨
´
´
tıdangineti Bıbulia aduguti lidan sun ubou amainiruati
¨ ´
¨ ¨
´
lau budagia lau gundau. Anheingubeirugu arufudua amu
´
´
˜
¨ ¨
katei, sun berusu sagawati tıdangine Sandu Burutu
´
´
˜
to tani Sociedad Bıblica de Honduras luma tıdangine Tra´
duccion del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras
(con referencias), [TNM].
(
´
Imprim ıruatu: ´
˜
¨
44,978,000 T˜ IDANGI
NE GARUDIA TO
˜
LIDAN 205 I NE NEIN
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
¨ ´
´ ´
ARUT IKULU BUR I L ANINA ATURIAHANI
´ ¨ ¨
¨
´
29 LIDAN G ADURU-HATI-5 LIDAN SEINGU-HATI PAHINA 7 UREMU: 45, 32
˙
´
´
¨ ¨ ˜
Uati
leiguadag
udunina ´ ha
´ lunti
˜
˜
hınsinehabubana lun Heowa
´
´
´
˜
´
Wagıa kristianugu, lıdannadiwa aban eibaaguni luagu ibagari
´
´
¨
´
magumuchaditi. Gama lumoun, sungubei wagıa chugeguatiwa laduga figou
´
¨ ´
¨
le wibihibei kei alagan. Lıderagubadiwa arutıkulu le lun wasubidirun seingu
´
¨ ¨
¨ ¨
katei le gayarabei leiguadaguduniwa ani lafuranguagudubei woun ka lan
¨ ¨
¨ ¨
´
˜
lunbei waduguni lun madugun lan katei burı le lun weferidiruni aganeiruni.
¨
´
6-12 LIDAN SEINGU-HATI PAHINA 12 UREMU: 62, 60
˙
˜
˜
´
Aransenu tina san hanigi lun hasubudiruni Heowa?
´
Ayanuhatu liliburun Heremıasi woun saragu tuagu anigi.
¨ ¨
¨ ´
´
´
Lafuranguagudubei arutıkulu le woun ka lan mini tubei aban ‘anigi to uati
´
´ ´
´
liseinin daradu tidan’, ani ka lan uagu pelıguru tubei ıbini houn kristianugu.
˜
¨ ¨
˜
Warihibei gine ka lan gayarabei waduguni lun aransenu tan wanigi lun
´
tasubudiruni Heowa (Her. 24:7).
¨
´
13-19 LIDAN SEINGU-HATI PAHINA 17 UREMU: 81, 135
˙
¨
´
Kaba haduga guento lau
“subudi humaali lan Bungiu”?
´
¨ ´
Lıderagubadiwa arutıkulu le arihei ida luba lan wakutihanu wanigi luma
˜
ida luba lan wakipurun aban anigi gaganbaditu. Luma gine ida luba lan
´
wibihin aban ‘anigi to busentu tasubudiruni’ Heowa (Her. 24:7).
¨
´
20-26 LIDAN SEINGU-HATI PAHINA 22 UREMU: 51, 95
˙
´
¨
Heowa le waramudaguagule
´
˜
´
˜
Ibini geyegu wana lan hau laganinu Bungiu, moun lumuti wanufudedun.
¨ ´
´
Lidan arutıkulu le wafurendeiruba ka lan uagu aban lubei
¨
´
´
aramudaguagulei chouruti Heowa Bungiu.
¨
´
27 LIDAN SEINGU-HATI–2 LIDAN SISI-HATI PAHINA 27 UREMU: 27, 101
˙
´
´
´
Inebela lueirigun liri Heowa woun
´
´
˜
¨ ¨
Ka mini lubei hadan wama lumutunina Bungiu ha anugubalin liri? Ka mini
´
´
lubei weibugun lidan liri Bungiu? Ka lasaminarubei Bungiu hawagu ha
´
˜
˜
´
¨
¨ ´
mınsinehabubana lun liri? Wadarirubei ounabagulei lidan arutıkulu le.
˜
LUMA GI NE
´
¨
Laguyugun Hesusu, inaruni san susere lan? 3
¨
´
Baruti laguyugun Hesusu ibagari 6
´ ¨ ¨
´
´ ¨
Al ugudahani bur ı tuagu Bıbulia 32
´
´
´ ¨
T ITULU LE LUAGUBEI TIDA U
´
Laguyugun
Hesusu
¨
INARUNI SAN SUSERE LAN?
´
¨
´
¨ ¨
IAN-MILU-SEINGU-SAN irumu guento, aburu¨
´
´
hati aban guriegu gıriti Herodoto hawagu ehip˜
´
tuna ha awinwandubana lidan lidaani: “Lidan burı
¨ ¨
´
˜
´
˜
meha fedu le hadugubei rısitina Ehiptu, larigine hei´ ¨ ¨ ¨
¨ ¨
´
¨
gin, aba lasugurun aban wuguri lau aban lugubu gu¨ ¨
´
´
rigia hilaali aduguti lau fulansu ani feindiwati kama
¨
´
´
hamuga inaruniti, migifeti keiburi aban o biama me¨
turu; ani dan le larufuduni lun kada gurigia, aba lari˜
´ ´
˜ ´
nagun: ‘Arihabei, larigine abame batun hou buguya,
´
´
lugundun danme le bounwen ıtara buba kei ligıa’ ”.
¨
´
´
Saminau le luagu ibagari luma ounweni mama¨ ¨ ˜
˜
˜
rugunanu ehiptuna lau. Ugune weyu kamaniti gine
˜
¨
waganbun harinagun gurigia, “houba, guraba, be´ ´
feduha”. Anhein lidan lubei ounweni lagumucha
ibagari, ka uagu mefeduhan wabalin kei gayaragi´
´ ´
li lubei? Kaba uagu wasigira lanarime burı luru´
´ ´
du lanina laruman ibagari? Anhein lidan lubei ounweni lagumucha sun katei, lunti wawinwandun
´
¨ ¨
´
˜
lunrugu oura le. Ligiameme larinagubei apostolu
´
Pabulu dan le layanuhan luagu hagaburi ha mafi˜
˜
´
¨
nenbana luagu aguyuguni: “Anhein hamuga inaru´
´
´
˜ ´
ni lubei luagu uabei lan ibagari larigine ounweni, ri˜
˜
˜
´
´
chatina hamuga ha arinagubana: ‘Hou wama, gura
B
´
´
wama, lugundun haruga wounwegun’ ” (1 Korintuna 15:32).
˜
´
´
˜
˜
Mafineti meha Pabulu bulıeiwaana lan hilaana lun
´
sunwandan. Chouru lumuti meha gayara lan hawin´
´
wandunya ani lun mounwenya hama. Aban meha
¨ ¨ ´
´
´
sugu sudiniti lebunabei ichouruni ligıa, aban katei
¨
´
´
inaruniti ani saminati meha Pabulu uati lan gayarati
´
´
lasigenehan luagu: laguyugun1 Hesukrıstu. Le lina¨
´
´ ´
run katei, aguyuguni ligıa ıdehabei lun lederebugu˜
˜
˜
´
dun hafinen furuminetina kristianugu.
´
´ ´
Ka uagu sudini lubei laguyugun Kristu woun?
˜
´
Ida lina wasubudiruni susere lan? Ariha wamei di´
˜
´
¨ ¨
murei burı le larinagubei Pabulu dan le laburuhan´
˜
bei houn kristianugu ha awinwandubana lidan binadu uburugu Korintu.
´
LUN HAMUGATI MAGUYUGUNTI KRISTU?
´
´
˜
¨
Saragu kristianugu lıdangine damuriguau le meha
˜
˜
´
´
Korintubei mafinentina luagu aguyuguni, ani fiu
´
˜
¨ ¨
hadangine machourun hamuti. Dan le laburuhanu
´ ¨
¨
´ ¨ ¨
¨ ¨
´
1 Tidan Bıbulia, dimurei guriegu le asugurawagudubei “agu¨
´
¨
yuguni” mini lan “lararamun gurigia larigoun”. Adugati lun wa´
¨
´
saminarun abaya lan lawinwandun gurigia, lau ligiameme igabu¨
ri, usa luma saminau.
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
3
´
˜
apostolu Pabulu furuminetu ligaradan houn, aba la¨ ¨
furanguaguduni houn sun le asuseredubei anhein
´
¨
´
´
´
mama lubei inaruni luaguti aguyuguni. Anihan la˜
´
´
˜
´
rinagubei: “Anhein masaarun habei hilaana, masaa´
˜
´
˜ ´
´
runti lubei gine Kristu lıdangine ounweni; ani an´
´
´
˜ ´
heinti masaarun lubei Kristu lıdangine ounweni,
´
malati uganu le wapurichihabei luagu asalbaruni,
´
˜
˜
´
´
malati gine afineni le huagubei. Lun hamuga ıtara
˜
˜
´ ˜
´
lina lan, gefentina hamuga yeetina wagıa, [...] mese´
˜
´
¨
riwınti hafinen lun ni kata; lıdangidun hifigoun. [...]
´
˜
˜
˜
´
˜
˜
Feridinu hana gine ha ounwegubana lau hafinen luagu Kristu” (1 Korintuna 15:13-18).
´
¨
´
Gumeseti Pabulu lau aban inaruni sudiniti: an´
˜
´
˜
´
hein maguyugunbana lubei hilaana, maguyugunti
˜
´
´
gine Kristu. Ani anhein maguyugun lubei Kristu,
¨
´
lun ni kata wapurichiha. Le linarun katei, sudiniti
´
´
meha laguyugun Kristu lidan harufudahan kristia´
´ ´
˜
´
nugu, uarati luma fiu lıdangine arufudahani le mei´ ¨
´
nitimabei tidan Bıbulia, keiburi liricha Bungiu lun
´
´
larueihan, liri Bungiu, Larueihan luma wasalbarun.
´
´
´
Lun hamuga meha maguyugunti Hesukrıstu, mala´
ti hamuga sun uganu le meha lapurichihabei Pabu´
lu hama ha hıbiri apostolugu.
´
´
´
˜ ´
Anhein maguyugun lubei Kristu lıdangine oun´
˜
˜
´
´
weni, malati gine hafinen kristianugu, iyeeni le´
¨ ¨ ˜
˜
bunabei. Ani mamarugunein hamuga gine luagu
´
´
´
laguyugun Hesusu leyeeha Pabulu hama ha hıbi˜
˜
ri apostolugu, eyeehatina hamuga gine luagu Heo´
´
¨ ¨
´
wa Bungiu, le aguyuguagudubalin Hesusu, segun
˜
˜
˜
´
harinaguni. Ligibuagun lira, arinagatina luagu “hila
˜
lan Kristu luagu wafigoun”, ani iyeeni hamuga gine
´
lira, lugundun anhein ni lubei Esefuhati mesefu´
´
˜ ´
˜
˜
runwati lıdangine ounweni, sinati gine lesefurun
amu (1 Korintuna 15:3). Mini lan hamuga le sun lan
´
´
˜
´ ´
˜
kristianugu ha ounwegubana, fiu hadangine hilati˜
˜
˜
na luagu hafinen, hilatina hamuga lau aban emeni´
gini iyeeniti luagu haguyuguba lan.
´
¨
´
¨ ¨
´
Anihan saminau le ıdounbei lachulura Pabulu:
´
¨ ¨
´
“Anhein luntirugu lubei ibagari le wemenigin luagu
´
´
˜
´
Kristu, fugiabu ´wagıa hadangine sungubei!” (1 Ko´
´
´
rintuna 15:19). Itara kei amu burı kristianugu, feri´
´
´
´
diti Pabulu saragu katei, sufuriti eibaahouni ani ıta¨
¨
˜
garau yebe ladariruni lounwen laduga lafinen luagu
´
¨ ¨
aguyuguni luma luagu sun katei le lunbei lanuguni.
Ma hamuga lanarime libidiounigan lau lun hamuga
˜
´
iyeeni lan luagu neinbei lan aguyuguni!
4
¨
GARUDIA ATALAYA
´
˜
KA
´ UAGU LUNTI LUBEI WAFINERUN LUAGU
AGUYUGUNI?
˜
´
´
´
Mafinenti meha Pabulu iyeeni lan luaguti agu´
¨
yuguni. Subudi lumuti meha aguyuguagudawa lan
´
˜
˜
´
˜
Hesusu hadangine hilaana, ani ıtara lina lafurangua¨ ¨
´
guduni houn korintuna “luagu hila lan Kristu lua˜
gu wafigoun, keisi tarinaguni Lererun Bungiu lua´
´
˜
gu lunti lan lasuseredun. [...] Aba lasaarun lıdangine
´
¨ ¨
˜
ounweni luagu luruwan weyu keisi tarinaguni Lere´
run Bungiu luagu le lunbei lasuseredun. Ligıa larufu´
´
˜
´
dagun lungua lun Sefasi; larigine, houn hıbiri apos˜
¨ ¨
tolugu.1 Aba gine larufudagun lungua houn sugu
¨
˜
˜
´
˜
˜
hau seingu-san afinetina ha oundaragunubana lidan
˜
´
˜
´
aban, ani anaheingua saragu hadangine, wınwangi˜
¨ ¨
´
´
na chulu lumoun dan le, ha hıbiri, hilagua. Larigi˜
ne, aba larufudagun lungua lun Santiagu; luma houn
´
˜
˜
sun apostolugu. Larigine, aba gine larufudagun lungua nun” (1 Korintuna 15:3-8).
´
˜
Gumeseti Pabulu arinaga lau ichouruni luagu hilati lan Kristu luagu wafigoun, bunawati ani sa¨
´ ´
˜ ´
ragudawa ligıa lıdangine ounweni. Ka uagu chou˜
¨
˜
ru lubalin? Furumine, laduga le harinagubei saragu
¨
´
˜
´
gurigia ha arihibalin. L arigine laguyugun Hesu¨
´
su arufudaguati lungua houn kada gurigia —Pabu´ ¨
lu haganagua—, houn fiu gurigia lidan aban luma
´
´
´
˜
¨
¨
houn setanu weiriti hougine seingu-san gurigia, sa´
˜
˜
˜
ragu hadangine mafinentina yebe dan le haganbun´
´
bei luagu aguyugua lan (Lukasi 24:1-11). Hibe-agei
¨
¨ ¨
´
´
˜
gurigia ha arihibalin sugu ligıa, wınwangina meha
´
lidan lidaani Pabulu ani gayarati meha hachoururu´
ni le asuseredubei (1 Korintuna 15:6). Menrengunti
¨ ¨
¨
mabahuduniwa lan hererun aban o biama gurigia,
˜
´
˜
¨
mama le harinagubei hougine seingu-san.
´
¨ ¨
˜
Sudiniti wafuranguaguduni dan le lan larinagun
´
´
´
Pabulu luagu hila lan Kristu, bunawa ligıa ani aba
´
¨ ¨
laguyuguaguduniwa, yusu lumuti dimurei “keisi
˜
´
´
tarinaguni Lererun Bungiu” bian weiyaasu. Lidan
´
´
´
amu dimurei, gunfulihali meha profesıa luaguti
´
¨ ¨
˜
¨ ¨ ¨
¨ ´
Mesıasi le buruwanubei lidan Aburuduni Ebureu,
´
arufudati ıtara lau ichouruni luagu Hesusu lan Me´
¨
´
sıasi
waalibei.
´ le furamase
¨ ¨
Ibini buruwaali lan tidan Lererun Bungiu ani ari˜
´
´
˜
1 Wayanuhana ya hawagu “duusu apostolugu”, ıbini larigine
´
¨
´
¨
˜
´
lan lounwen Hudasi Isukariote aba unsurugaana lan luagu fiu
´
˜
´
weyu. Lidan aban lasaliragun Hesusu houn larigine laguyugun
¨ ¨ ˜
˜
´
diisirugunanu nein lidan hiri 12, lugundun uati Tomasi hama
´
oura ligıa (Huan 20:24).
˜
´
˜
naga hamei ha arihibalin, anaheingua meha mafi˜
˜
´
˜
nentina luagu laguyugun Hesusu, ani anaheingua
˜
˜
˜
˜ ´
gine lidan wadaani. Anahein arinagutina ıweruha¨ ¨
´
rugu hamani disipulugu lugubu Hesusu lun hari˜
´
˜
nagun aguyugua lan. Gama lumoun, mabafutina
˜
´
´
meha disipulugu lun heyeedunina sudaragu roma´
¨
´
¨
˜
na ha ounigirubalin lebelaagule umuahau. Anahein
˜
˜
amu arinagutina liyawadina lan Hesusu harihibei.
´
¨
´
Gama lumoun, mebunati saminau le, lugundun gı˜
¨
betina gurigia arihiti larufudagun Hesusu lungua
´
houn, ani susereti saragu weiyaasu. Richati hamuga
¨
´
san saminau luagu gayara lan labougun liyawadi¨
´
¨
¨ ¨
na aban gurigia udurau ani seriwilei, kei laduguni
´ ´
˜ ´
Hesusu Galilea larigine laguyugun? (Huan 21:9-14.)
˜
˜
¨
Larinaguna hamuga san houn gurigia lun haguuru´
´
ni luhabu luma lugudi? (Lukasi 24:36-39.)
˜
˜
˜
´
Anaheingua arinagutina luagu aguyuguni aban
lan iyeeni hadaagun disipulugu. Kaba hamuga san
˜
¨
´
haganeira lau lira? Laduga hapurichihan luagu aguyuguni mosu meha hawandun bula, sun luwuyeri
´
asufuriruni luma ounweni. Kaba hamuga uagu ha-
sufurira saragu lun hakipurun aban iyeeni? Gume˜
˜
´
˜ ´
setina gine apurichiha Herusalen, hagibugine aga˜
˜
´
˜
¨ ¨
ninu ha busenbana haluahan furumineguar ugu
˜
katei
na.
´ lun hasiadiruni
´
Aguyuguni ıchugubei ganigi houn disipulugu
lun hapurichihan luagu Habureme labadinagua fu˜
¨ ¨
rumineguar ugu asufuriruni, ka lan yebe lueirin.
´
´
Ichouruni luagu susere lan aguyuguni ligıa ka´
˜
´
´
tei sudinitimabei lidan hafinen kristianugu. Mı˜
˜
´
chugun hamuti furuminetina kristianugu habagari
´
´
lidan pelıguru lun hadimurehan luagu aban mais´
¨
turu chuti lau le afarubei. Aduga hamuti lun haya´
¨
´
nuhan luagu laguyugun Hesusu, laduga ligıa arufu´
´
´ ¨
dubalin luagu ligıa lan Krıstubei, le Lirau Bungiu,
¨
´
´
˜
aban gurigia wınwanti´ ani gabafuti le ıderagubalina
˜
´
ani adundeha lana. Aguyuguali ligıa Hesusu, mini
´
˜
˜
˜
´
lan haguyuguba lan gine furuminetina kristianugu.
¨
´
Le linarun katei, lun hamuga maguyugunti Hesu´
˜
´
´
su, uatina hamuga kristianugu, ani hafuga magan´
bunbadiwa hamuga layanuhoun luagu.
˜
¨ ¨
´
Ida linati lanugun laguyugun Kristu buiti woun?
´ ¨ ¨
´
ALUGUDAHANI BURI LE KAMANITI
¨
´
Kaba san hawuyeri gurigia aguyugua?
´
¨ ¨
˜
˜
“Lasaaragudubana [... Bungiu] hilaana, dandu ha
´
˜
˜
˜
buıdubana [richaguabana] kei ha wuribabana [ma˜
¨
¨
richabana].” (Adugau 24:15.) Haganagua ha richa˜ ˜ ´
˜
¨ ¨ ˜
¨ ˜ ´
guabana neinbana wugurina hama wurina uara˜
´
´
¨ ´ ¨
guatina keiburi Noe, Aburaamu tuma Sara.
´
˜
˜ ´
˜
Hadanti marichatina, neinbana ha mawinwandun˜
´
¨
bana segun lilurudun Bungiu laduga machansin
´
hama lun hasubudiruni.
´
´
˜
Halıaba san hawinwanda ha lunbana
´
haguyugun?
´
´
´
Hıbiri haguyuguba lun hawinwandun sielu keisi sıfi´
˜
´
´
rigu mouwedaditina ani arueiha hagıame luma He´
´
´
´
sukrıstu keisi urueigu ani fadirigu ligibuagu Ubou
´
´
(Arufuduni 5:9, 10). Hibe-agei, haguyuguba lun ha´
´
winwandun lun sun dan ubouagu lidan paraısu (Lukasi 23:39-43).
´
´
¨
´
Idaba san haguyugua gurigia hagıa?
´
˜
´
˜
˜
Larigineme uaana lan wuribatina ubouagu. Ari˜
´ ¨
´
´
nagatu Bıbulia haguyuguba lidan Milu Irumu lani´
¨ ¨
´
na Larueihan Hesusu, danme le ladugun Ubou pa´
´
raısume (Arufuduni 20:6).
´
´
´
Yarafaguati
san echuni lanina Dimaasu lanina
´
´
Aguyuguni luma laguyugun Hesusu?
´
˜ ´
´
´
Masaraga, ganein feindiwaaru, sanudelu luma burı
¨
´ ´
´
˜
´
nadu, sun burı sınbolu le lıdangineti relihion mama
´
´
´
kristianu. Maniti ni murusun luma laguyugun Hesu´
´
´
su, ıbini ligıa lan nege efeduhoubei lidan Dimaasu
´
´
´
´
lanina Aguyuguni. Sudiniti san katei le? Anha. We˜
´
ridi tumutina Lererun Bungiu kristianugu lun hadi´
´
¨
˜
sedun luei relihion le mama inaruniti ani arinagatu
˜
´
´
gine houn lun hahuduragun “lun Bungiu lau sıfiri
¨
luma inaruni” (Huan 4:23; 2 Korintuna 6:17).
´
´
Anhein Hesusu lubei Bungiubei, kei
´
´
´
larufudahoun lidan fiu relihion, ka
´
¨ ¨
aguyuguagudubalin?
´
´ ¨
´
Mama Bungiu Hesusu, ligıa Liraubei Bungiu. Heowa
´
´ ´
¨ ¨
´
˜ ´
lıribei Bungiu, ligıa asaaragudubalin “lıdangine oun´
´
˜
weni” (Romana 10:9). Segun larinagun aban aturia´
´ ¨
´
´
´
hati tuaguti Bıbulia, “uati gayarati laguyugun lıdan˜ ´
´
¨ ¨
gine ounweni lau lubafu guanarugu, ni Kristu”.1
˜
´
1 Hadariruba lanwoun arinahani luagu tema le lidan kapıtulu 7
´
´
´ ¨
¨ ¨
luma 8 tidan lıburu Katima san tarufudahabei Bıbulia?, hadugun
˜
´
´
gefentina luagu Heowa, o lidan pahina www.jw.org /cab.
¨ ´
Baruti laguyugun Hesusu ibagari
´
¨ ¨
¨ ¨
´
´
AMA abanrugu binadu sugu le malati lagu¨
yugun Hesusu. Afuranguaguda lumuti apos´
´
´
˜ ´
tolu Pabulu ıtara: “Sarati Kristu lıdangine ounwe´
˜
´
´
˜ ´
ni;
netibei asaaruti lıdangine ounweni.
´ ligıa furumi
´
˜
¨ ¨
´
Itara kei lıdangine lan aban wuguri liabin ounwe´
˜
´
˜
¨
ni ubouagun, ıtara gine, lıdangi
ne lan aban wu¨
´
˜ ´
´
guri liabin hasaarun hilaana. Itara kei hounwegun
´
¨
´
˜
´
´
sungubei laduga lıdangine lan Adan hayabin, ıtara
˜
´ ´
´
˜ ´
luba gine gabagariya hama sungubei larigine oun¨
´
´
weni laduga lanigu hama Kristu” (1 Korintuna 15:
20-22).
´
´
˜ ´
Aguyuguati Hesusu lıdangine ounweni 16 lidan
´
´
´
nisan, irumu 33. Ligıa meha lueyuribei hadaga¨ ¨
´
˜
˜
raguduni hurıu furumineti halubahan ligibugine
´
´
´
Heowa Bungiu tidan tenpulu to Herusalenboun.
˜
˜
´
Lau larinagun luagu Hesusu “furuminetibei”, ıgi´
´
rati Pabulu furangu luagu haguyuguba lan amu
¨
gurigia.
´
Lererun apostolu Pabulu le asigirubei afuran¨
¨ ¨
´
guaguda´ lumuti le lunbei laduguni laguyugun He´
˜
¨ ¨
susu: “Itara kei lıdangine lan aban wuguri liabin
´
´
˜
´
˜
ounweni ubouagun, ıtara gine, lıdangine lan aban
´
¨ ¨
´
˜
¨
wuguri liabin hasaarun hilaana”. Laduga figou le
´ ´
˜
´
´
galagante wabei lumagine Adan, sun wagıa hilati´
˜
´
wa. Gama lumoun, larigine lıchuguni Hesusu li´
¨
bagari sin figou lebegime wasalbarun, adugati lun
M
6
¨
GARUDIA ATALAYA
´
´
´
mamaadiwa lan buga lidamun figou luma ounweni
˜
´
´
˜ ´
ani lun gayara lan gine waguyugun lıdangine oun´
˜
´
weni. Lidan Romana 6:23 arinagati Pabulu lidan
´
murusun dimurei: “Lugundun ounweni lafayeiha´ ´
´
bei figou; anheinti edewehani le lıchugubei Bungiu
woun, ibagari le magumuchaditi lidan Wabureme
´
Hesukrıstu”.
´
¨ ¨
¨ ¨
Hesusu guanarugu afuranguagudubalin lisudi´
nin lounwen luma laguyugun woun. Dan le laya˜
´
nuhan luougua, arinagati mosu lan buga laguyu¨ ¨
´
˜
˜
guaguduniwa hadangine hilaana “lun sun lan le
˜
afineruti [l]uagu, meferidirun hamaamuga, gaba¨ ¨
garirugu hamaamuga aban ibagari le magumucha¨
´
´
˜
¨
diti. [...] Laduga weiriti hınsine gurigia ha uboua˜
´
´
´ ¨
gubana lun Bungiu darı lun lounahani Lirau le
´
¨ ¨
abanruguti, lun lounwen luagu hafigoun, lun sun
˜
˜
lan ha afinerutina luagu, meferidirun hamaamu¨ ¨
ga, gabagarirugu hamaamuga aban ibagari le magumuchaditi” (Huan 3:14-16).
´
Samina huma: ibagari magumuchaditi sin igari´
gu ni asufuriruni! (Arufuduni 21:3, 4.) Ma lu˜
buidun emenigini! Arinagati aban aturiahati: “Ha¨
´
¨
ritaguaguda lumutiwa um uahau luagu lichatin
´
´
¨
ibagari, anheinti aguyuguni haritaguaguda lumuti´
˜
´
wa luagu lichatin ounweni”. Sinati lasigeneruniwa
¨
´
luagu baru lan laguyugun Hesusu ibagari. ˇ
´
UATI
LUNTI ¨
´
¨
˜
LEIGUADAG
UDUNI
´
˜
˜ NA HA
HINSINEHABUBA
NA LUN
´
HEOWA
´
´
“Weiriti darangila hama
´
˜
˜
ha hınsinehabubana
lun barufudahan, ani
´
´
¨
uati lunti leiguadagu¨ ˜
dunina.” (SAL. 119:165)
´
¨
KABA HOUNABAGULE?
´
´
Ka eibaaguni gadanbaliwa
´
´
wagıa kristianugu, ani kaba
´
wafayeiruaha?
¨ ¨
Ka gayarabei lachugeraguaguduniwa?
˜
Ida lina san ua lan lunti lachu¨ ¨ ˜
geraguagudunina ha
´
˜
˜
hınsinehabubana lun lilurudun
´
Heowa?
´
DAN le nibureingiru Mary Decker, tuguya meha aban ha˜ ´
˜
´
˜
´
dangine eibaagutina ha buıdutimabana lidan sun ubou. Li´
dan irumu 1984, lidan ahureruni le subudiwabei kei olim˜
¨
´
˜
˜
piadas saminatina yebe gurigia tugıaba lan aganeirei inari
´
´
golu lidan teibaagun 3,000 meturu. Gama lumoun, weyu li´
´
˜
gıa, manhinuragun tumuti laini. Ka uagu? Aba tabuguchun
´
´
´
´
´
luagu turuna abanya eibaagutu aba teiguadun. Kei aba lubei
˜ ´
˜
tabuleseirun, mosu meha hasagarunu neingine. Ma lanarime
´ ¨ ¨
¨
tayahuahan. Gama lumoun, maburuhanti taruna. Lidan iru´
˜ ´
mu 1985 —magunfulirungiru ni aban irumu lumagine eigua´
´
¨
´
˜ ´
duni ligıa— abaya tachulaagun buıdunu abaya takipuruni tu˜
¨ ˜ ´
˜
´
bara hadan wurina eibaagutina ha buıdutimabana.
´
´
´
˜
´
2 Wagıa kristianugu, lıdannadiwa amu luwuyeri eibaagu´
˜
´
´
´
ni, ani busentiwa wanhinuraguni laini lanina lebeha eibaagu´
´
´
´
ni ıbini laganagua lenrengunga. Lidan ouchawaguni le, uati
´
´
sudini lan ka lan furesetimabei. Gama lumoun, mama lueigi˜
´
¨
ne le lun wasaminarun gayara lan weibaagun lau darangilau
´
´
ani raramagua wagıa emeraagua labadinagua. Gayarati kon´
´
´
´
pararua lan eibaaguni le luma aban maraton, le ıdanbei sudi˜
ni lan awanduni lun gayara lan waganeirun. Ayanuhati apos´
´
˜
tolu Pabulu luagu eibaaguni le tidan furuminetu ligaradan
´
˜
houn kristianugu ha korintubana, aban uburugu subudiwati
´ ¨ ¨
´
¨ ¨
luagu asuguraguni lidan eibaaguni. Aburuhati: “Subudi hu´ ´
˜
´
muti luagu gibe hama eibaagutina lidan
aban eibaaguni, ani
´
´
˜
˜
´
´
¨ ¨ ˜
abanrugunein hadangine aganeira. Eibaagua huma lubeiti lidan ibagari le lidan aban luwuyeri lun gayaraabei lan haga˜
neiruni ledewehan Bungiu hun” (1 Ko. 9:24).
´ ¨
´ ´
3 Amisuraha tumutiwa Bıb
ulia lun lidan wama eibaaguni
˜
´
´
´
1. Ida lina tarufuduni aban eibaagutu luagu mabusenrun tan tıgiruni eibaaguni?
´
´
´
2. Ka luwuyeri eibaaguni gadanbadiwa keisi kristianugu, ani ka wabusenrubei wibihin?
´ ˜
¨ ´
3. Katana gayarabei hibihini afayeiruahau lanina ibagari magumuchaditi?
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
7
´
¨ ´
Anhadun eiguada, resibi
´ ´
˜
´
humei ıdemuei ani inuragua huma
´
le (aliihouala 1 Korintuna 9:25-27). Ibagari ma´
¨
gumuchaditi afayeiruahaubei; ibagari sielu houn
´
´
˜
kristianugu anuadiruana, luma ibagari ubouagu
´
´
˜
´
houn ha hıbiri eibaagutina. Gama lumoun, ei´
´
baaguni le mıtaranti kei le lıbiri, lugundun sun
´
˜
´
˜
ha eibaagubana, ha afaagutina lun hagumuchu¨
´ ¨ ¨
ni hibihibei afayeiruahau (Mat. 24:13). Harugu˜
´
´
´
bana masigirunbalin lurudu lanina eibaaguni le
´
˜
´
´
eferidira
o ha meibaagunbana darı lagumuhoun.
´
´
¨ ¨ ˜
´
Abanya katei: lıdanrugunein eibaaguni le gayara
lan wibihin ibagari magumuchaditi.
´
¨ ¨ ¨
´
´
4 Henrenguti
lachuluruniwa lidoun lebeha ei¨ ¨
´
baaguni, lugundun lun waduguni megeiwati gu´
¨
rasu luma ichouruni. Lidan sun dan, abanr u¨
¨
¨ ¨
gugili gurigia aduguti sin lachugeragun ni aban
´
´
¨ ¨
weiyaasu: Hesukrıstu. Aburuhati disipulu Santiagu luagu sun lan lani Kristu disipulugu “cha´
¨
ratiwa”
(Sant. 3:2). Aban ounwenbu inar uni!
´
˜
Uati lunti larinagun machara lan ani mani lan
¨
hachara amu efekutu luagu. Anihein dan gayarati wachugeragun, wateiteidagun, weferidi´
runi were o weiguadun, gama lumoun, aba wi˜
´
˜
nuragun aba wasigirun eibaagua. A nahein
´
´
´ ´
4. Ka uagu henrengu lubei lidan wama eibaaguni luagu
ibagari magumuchaditi?
8
¨
GARUDIA ATALAYA
´
´
˜
´
˜
¨
kristianugu eiguadutina ani weiriti danu le hadu¨
´
´
´ ´
gubei houniwagua darı lun megei hama ıdemuei
˜
´
lun hinuragun lun hasigirun eibaagua. Gayara´
´
ti lubeiti wachugeragun o ıbini weiguadun lidan
´
somu dan o saragu weiyaasu (1 Uru. 8:46).
´
IBINI
HACHUGERAGUN,
´
´ ´
MIGIRA HUMEI EIBAAGUNI
5 Dan le wayanuhan luagu lumadagua aban
´
´
´
kristianu luma Heowa, hafuga yusu wamuti di¨
´
´
´
murei burı chugeguau luma eiguaduni lun ligiame¨
´
me katei. Ani inaruni gayara lan abanmeme lan
´
˜
´ ¨
lila dimurei tıdangine Bıbulia le, gama lumoun
´
´
´
mama sunwandan. Kei henpulu, teni wama lun
˜
˜
´
¨
´
le larinagubei Arinawaguni 24:16: “Laduga ıbini
´
¨ ´
´
¨ ´
heiguadun sedu weiyaasu, hasaarayaba sedu wei´
˜
˜
´ ¨ ¨
yaasu, anhana ha salufuribana haburuhaba lidan
¨
¨
gunringuau”.
´
´
6 Mıgirunbei
Heowa lun hachugeragun ha afi˜
˜
´
¨
nebana luagu o lun heiguadun —laduga somu tu´
˜ ´
˜
robuli o somu charati— ani lun sina lan hinura˜ ´
˜
˜
gun neingine. Chouru wamuti “linuragubadiwa”
˜
´ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜
´
˜
´
´
b) Ida luba gayara lan winuragun anhawa eiguada? c) Ka
˜
´
´
˜
˜
´
˜
´
uagu anahein lubei fiu minuraguntina larigine heiguadun?
5, 6. a) Ida lina ua lan ab ur ug ud utina kristianugu?
lan lun wasigirun eseriwida lun tau sun wanigi.
´
´
Chouruti aban lan ounwenbu gurasu le houn ´ ha
´
˜
˜
´
hınsinehabubana lun Heowa tau sun hanigi. An˜
˜
˜
˜
hanati ha wuribabana, mabusenruntina hinura´
˜
´
gun, maluahan hamuti gine meresibirun hamei
´
´
´
ıdemuei le lıchugubei houn lau lani sıfiri sandu
´
´
˜
´
˜
tuma loundarun. Ma amutina
´ ha hınsinehabuba˜
´
¨
na lun lilurudun Bungiu? “Uati lunti leiguadagu¨ ˜
´
dunina”, lidan amu dimurei, uati ni kata lunti
˜
´
˜ ´
lasagarunina sunsuinagubei lıdangine eibaaguni
´ ´
luagu ibagari (aliihouala Salumu 119:165).
¨
´
´
˜
´ ´
¨
7 Laduga
debili hama, anahein fiu ıbirigu adu˜
´
gaana figou le manarimeti lueirin, ani anihein
¨
´
dan aduga hamuti saragu weiyaasu. Gama lu´
´
moun, gayaragili lagundaarun Heowa hau anha˜
˜
´
˜
¨
´
˜
na inuragua o anhana asakuriha tıdangine sun
´
´
hanigi ani afaagua hagıa lunya heseriwidun lun
´
´
˜
lau uaraguni. Ariha wamuti ıtara lina lan dan le
´
´
´ ¨
wakutihani louserun Heowa hama binadu ısu˜
´
raelina (Isa. 41:9, 10). Lidan Arinawaguni 24:16,
´
´
le buga uagubei wayanuha, mayanuhounti lua´
˜
gu weiguadun, ayanuhati luagu gayara lan winu´
ragun lau lıdehan Wabungiute le gudemehabu´
´
´
bei (aliihouala Isaıasi 55:7). Dandu Heowa kei
´
˜
˜
Hesukrıstu arinagatina woun lun wararamun,
´
˜
´
arufudei ıtara afine hama wawagu (Sal. 86:5;
Huan 5:19).
´
´
8 Ibini anhein achugeragua aban eibaaguti
ani
´
´
˜
´
heigua ligıa, hafuga gayarabei linuragun ani sigı
´
˜
´
ligıa awansera anhein inuragua lau loufudagun.
´
´
Wagıa le eibaagubei luagu ibagari magumucha˜
diti, ibidineti woun kaba ´ lan “weyu luma oura”
´
´
lagumucha (Mat. 24:36). Ibini ıtara, eibu muru¨ ¨
´
sunrugu lan wachugeragun, chourutimabei wasi´
´
´
girun awansera, sigı wama lubeiti eibaagua ani
¨ ¨
´
´
´
¨
chulu wama luagu lebeha. Kabati waduga lun
´
machugeragun wama?
´
´
LEBUNA BURI ACHUGERAGUNI
9 Akutiha wama´ seingu¨ katei le gayarabei la¨ ¨
dugun lun wachugeragun: wadebilin, layumahan
˜
´
¨
7, 8. Ida lina san gayara lan leiguadun aban gurigia ani
´
´
sigı ligıa eresibirei lugundan Bungiu?
´
´
˜
9. Ka burı katei lunbei wakutihani lıdangine le gayarabei
¨ ¨
ladugun lun wachugeragun?
¨ ¨ ¨ ¨
¨
¨ ¨
´
ugurugu, marichau le hadugun wıbirigu woun,
´
´
ouchawaguni o eibaahouni luma hachara amu.
´
´
Anhein chugeguadiwa lubei, haritagua wama ga´
guraasun lan Heowa. Mafuresehanti asaminara
´
´
luagu muaragun wama.
10 Gayarati konpararua lan wadebilin luma
¨ ¨
´
dubu le gayarabei
ladeiruni aban eibaaguti lidan
´
´
´
lemeri. Anhawa etenira lun libagari uruei Dawidi
´
´
luma apostolu Feduru, arihatiwa biama lıdangi˜
¨ ¨
´
´ ¨ ¨
¨
ne “dubu” ligıa: luan arugudaguni unguau luma
´ ¨
anufudei hawei gurigia.
´
´ ¨ ¨
11 Henrenguti
meha lun Dawidi larugudagun
´
˜
´
¨ ¨
lungua, ıtara lina larufuduni figou le ladugubei
¨
´
´
´
tuma Betusawe o ligaburi lounabun dan le lou´
serunbalin Nawali wuriba. Ani ıbini anihein lan
´
´
¨ ¨
meha debili le luagu, sigiti afaagua lun ladugu´
´
¨
ni lugundan Heowa. Lau hıdehan amu gurigia,
´
aranse lumuti lumadagua luma Heowa (1 Sam.
25:5-13, 32, 33; 2 Sam. 12:1-13).
´
´
12 Hanufudeti meha Feduru
luei le gayarabei
¨ ¨
¨
´
´
haduguni amu gurigia lun, ani ıbini kipu lan ua´
´
raguni lun Hesusu luma lun Heowa, lidan fiu
´
¨
´
´
okaasion adugati charati weinamuti. Keiburi dan
˜
˜
le larinagunbei ibidine lan Lumaisturun lun, ani
´
¨ ¨ ˜
´
¨ ¨
˜
´
mamarugunein aban weiyaasu, uruwanein wei¨ ¨
´
˜
yaasu laduguni (Luk. 22:54-62). Dan larigine,
´
´
´
mouserunti Feduru kei aban buiti kristianu lu´
˜ ´
´
´
gundun ousera lumutina ıbirigu hurıu kama ha´
˜
´
´
˜
´
muga
buıtimatina hawei ha mamabana hurıu.
´
´
Anheinti Pabulu, subudi lumuti meha moun lu¨
¨
˜
´
muti lan nein lan fanreinguau lidan damuriguau.
´
´
´
˜
´
Chouruti chara lan meha Feduru nein. Ligıati, lu˜
¨
baragine lagadeiruni damuriguau lau lusan, aba
´
´
lıchugun Pabulu eweridihani lun furangu (Gal. 2:
´
´
´
´
11-14). Gariti san katei le lun Feduru darı lun lı´
´
giruni leibaagun luagu ibagari? Ua; aba lasamina´
run luagun leweridihan Pabulu, aba lasansirun
´
ani aba lasigirun lidan eibaaguni.
´
¨
13 Abanya katei le gayarabei lachugeraguagu¨
¨ ¨
˜ ´
duniwa, sandi. Gayarati ladugun sandi lun sina
´
10, 11. Ka lidebilin Dawidi umabei lageindagua?
˜
´
´
´
12. Ida lina meha lasigirun Feduru lidan eibaaguni larigi˜
ne lachugeragun?
˜
¨ ¨
13. Ida lina gayara lan lachugeraguag ud uniwa aban
sandi?
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
9
˜
lan weseriwidun kei furumine, lun labuchadun
´ ˜
¨ ¨
wawagu o lun lasinarun wadugun ni kata. Kei
´
´
henpulu, anuhein aban ıbiri haponna aba tasan¨
´
˜
´
dirun disedu irumu larigine tabadiseirun. Weiri´
ti tadiheridun luagu tisandi darı lun aba lan lede´
´
´
bilidun tumadagua luma Heowa darı lun tıgiruni
´
´
tapurichihan. Aba bisida hamanu bian weiyaa˜
˜
na lidan afineni, ani seremei gurasu le tibihi´
´
bei, abaya tagumeserun adamuridagua. Guento
˜
´
aba tarinagun: “Weiriti ugundani le nasandiru´
bei luagu ligaburi heresibirunina ıbirigu”. Guen´
´
´
to anuheinyaaru ıbiri to lidan eibaaguni.
¨ ¨ ¨ ¨
¨
´
14 Adugaali
layumahan ugurugu lun heiguadun
´
´
saragu kristianugu. Dan le louchaguniwa luriban
¨ ¨
wayumahan, mosu wadugun somu katei lun wa˜
´
kipuruni wasaminan harumanu, haruma ligıame
´
˜
wabagari luma wamadagua luma Heowa. Arina˜
¨ ¨
gati Hesusu furumineguarugu lan katei le gaya¨ ¨
rati ladugun lun wachugeragun, lun lan wagida´
¨
runi wawariua, ıbini aban wagu o aban waruna.
˜
˜
¨ ¨
Ma lunti gine wagidarun furumineguarugu iga´
´
buri wıyeti wawariua le gayarati lasagaruniwa lı˜ ´
´
´
dangine eibaaguni? (Aliihouala Mateu 5:29, 30.)
´
˜
´
´
15 Lumagi
ne nibureintimagili aban ıbiri lafaa˜
´ ¨
´
˜
¨ ¨ ˜ ´
guna kontura hınsinedun wugurina lıledigu lun.
¨
´
Abahudaguati ıbini lan lidan lan aban familia
´
¨
´
´
kristianu laguriahoua, sunwandan wuriba lan la¨
sandiragun lungua laduga masandiragun lan
lungua buidu lidan ni aban fulasu. Dan le la´
gunfulirunbei 20 irumu, prekursoru meha ligıa
´
˜
¨ ¨
˜
hadangine ha adugubana 70 oura luagu hati ani
´
˜ ´
¨
abanhali meha gine ıdehati lidan damuriguau.
´
´
Gama lumoun, aba leiguadun lidoun aban figou
´
´
˜ ´
weiriti, resibiti ererehouni ani resibiti gine ıde´
˜
´
˜
˜
˜
muei hamagine weiyaana lidan afineni. Ida lina
´
˜
´ ¨ ¨ ¨
san linuragun lunya laruguduni lemeri lidan lese´
´
riwidun lun Heowa? Lau furıei, laturiahanu Lererun Bungiu luma letenirun lun leseriwidun houn
´
´
˜
˜
amu. Fiu irumu larigine, arinagati: “Anihein dan
´
lagiribudun ayumahani le, gama lumoun, mıgi´
runtina lun lagumadirunina. Furendeihadina mı´
´
´
˜
girun lan Heowa lun wouchawagun lougine le
´
¨ ¨
14, 15. Ka burı katei lunbei waduguni dan le liabin lu´
riban ayumahani lidoun wasaminan? Ru hum a aban
´
henpulu.
10
¨
GARUDIA ATALAYA
´
´
˜
gayara wabei awanda. Ligıati, afinetina samina
˜
˜
lan luagu gayara lan nawandun”. Arinagati gine:
´
¨
´
“Sun afaaguni le aduga naalibei nibihibei nafa´
´
´
yeiruaha luagu lidan iseri ubou. Ligıa nabusenru¨ ¨ ¨
´
bei! Ani darime lachulurun weyu ligıa, nasigiru´
´
´
ba afaagua”. Chouruti mabusenrun lan lıgiruni
´
eibaaguni.
¨
¨ ¨
´
16 Marichau le hadugubei wıbirigu woun gayarati
˜
¨ ¨
gine ladugun lun wachugeragun. Anihein aban
´
´
ıbiri faransu le seriwihalibei keisi weiyaali lidan
˜
´
¨
afineni, aba lırudun tidan lanigi laduga lasamina¨ ¨
¨
run aduguwaali lan aban marichau lun. Kei re´
´
sultou, aba mıdinhali lan adamuridagua ni apu´
´
˜
richiha. Aba habisidahani bian weiyaana lidan
˜
afineni, aba haganbuni ani gunfuranda hamu¨
ti. Meredehan hamuti dan le labahudaguni houn
˜
´
´
ida lina lan lasuseredun katei segun ligıa. Aba ha˜
´
´
rinagun lun lun lıgiruni katei luhaburugu Heo´
¨ ¨
¨ ¨
wa ani aba hafuranguaguduni ladugun lan lugun´ ´
´
dan Heowa sudinitimabei. Resibi lumuti ıbiri le
´
´
˜
adundehani ani fiu dan larigine aba lagiribudun
´
lidoun eibaaguni. Beresegu yaali lidan damuri¨
guau.
´
´
17 Sun kristianugu
mosu wıchuguni warihin
´
´
luagun Hesukrıstu, le lanuadirubei Bungiu Li¨ ¨
¨
¨
chugudiname damuriguau, mama hawagun gu˜
´
rigia gafigountina. Hesusu, le ıtarabei agu kei
¨
“watu gemeti”, akutiha lumuti katei lau irichau
´ ˜
´
˜
ani arihati darı nein lubei sinabei lan warihin
´
(Aruf. 1:13-16). Subudi lumuti anhein le lubei wa¨
¨
´
rihibei kei aban marichau, anhein marichau lubei
´ ¨ ¨ ˜
´
o anhein uarugu lina lubei gunfuranda wamani
´
´
´
katei buidu, ani teniti lun turobuli le lıdanbei da¨
´
muriguau lidan dan ani lau igaburi le buıdutima´
´ ´
¨ ¨
bei. Ligıati, maweiyasun wama ıgira lun ladugun
´
´ ¨
´
´
louserun o le desidıru lubei somu ıbiri lun wefe˜
ridiruni wafinen.
¨
18 Aniheingua biama katei le gayarabei ladu´
´
¨
gun lun wachugeragun: ouchawaguni o eibaa´
´
houni luma hachara amu. Lidan henpulu luaguti
´
´
˜
˜
¨
¨
´
runa lan laduga somu marichau? b) Kaba uagun wıchigei
´
warihin anhein mabusenrun wabei wachugeragun?
´
´
18. Ida luba gayara lan wawanduni lenrengunga le umabei wagagibudagua?
16, 17. a) Ka ıderagubalin aban ıbiri le afinebei lasufuri-
´
˜
´
abunaguti, arinagati Hesusu dan le lan “houcha´
´
˜
´
wagun luma heibaahoun lueigine uganu ligıa,
´
˜
aba hachugeragun”. Meberesenga halıagine lan
´
´
˜
˜
liabin eibaahouni —hamagine iduhenu, besinagu
´
¨ ¨
˜
´
o lurudugu— gayarati ladugun danu houn ha ‘ma¨
˜
´
˜
lagulebana’, lidan amu dimurei, ha debilibana
˜
afinen (Mat. 13:21). Gama lumoun, anhein desi´ ¨
´
dıruhadiwa lubei lun werederun yarafa lun Heo´
¨ ¨
´
´
wa, laduguba uganu luaguti Larueihan lun here
˜
´
´
lan wafinen ani derebugu wagıame kei aban tı´
¨
dibu wewe to huliliti tılagule. Danme le lidan
´
´
´
´
´
wama turobuli, furıei wama ani samina wagıame
¨
´
luagun “sun le gadunabei ueiriguni” (aliihoua´
´
la Filipuna 4:6-9). Lau erei le lıchugubei Heo´
´
wa woun, gayarabei wawanduni ouchawaguni
´
¨ ¨
´
ani mıgirunbadiwa lun ladugun lenrengunga lun
wachugeragun.
´
˜
´ ´
´
19 Hıruti
anahein lan fiu ıgiruti eibaaguni kris´
¨
´ ´
˜
tianu laduga hachara amu. Luagu burı amune¨ ¨
¨
gueinarugu lan saminau, o luagu katei le lun´ ¨
¨
ti desidıru hamani kada gurigia (1 Ko. 8:12, 13).
˜
¨
¨
Anhein arinaga o aduga somu gurigia katei le
¨ ¨
aduguti lun wasandiragun woungua wuriba, wa¨ ¨
´
weiridaguagudubei san katei? Weridi tumuti˜
´ ¨
´
¨ ¨
´
na Bıbulia kristianugu lun maguseragudun hama
´
amu ani mafuudun hagıa luagu le habusenrubei,
˜
˜
´
´
lubaragine lira, lun aransenu hama lun hıchugun
´
˜
´
ferudun (Luk. 6:37). Danme le mınsine lan louse¨
´ ¨ ¨
´
run somu gurigia woun, alugudagua wama woun´
´
¨ ¨
gua: “Busenrugutina san lun houserun kei nugıa?
´
´ ´
Kei subudi nubalin luagu chara hama nıbirigu,
´
¨ ¨
´
˜
nıgiruba san lun ladugun lichara aban hadangi
ne
´
´
lun masigirun nan eibaagua luagu ibagari?”. Insi˜
´
¨ ¨
neni le wasandirubei luagu Heowa laduguba lun
´ ¨
´
¨ ¨ ¨
´
desidıru wama wachulurun lidoun lagumuha ei¨ ¨
baaguni meberesenga ka lan hadugubei amu.
´
´ ´
MIGIRA HUMEI EIBAAGUNI
´ ¨
¨
´
´
20 Desidır
uhadun san heibaaguni eibaaguni
¨ ¨
´
“chulu lumoun lebeha”? (2 Tim. 4:7, 8.) Anhein
´
˜
´
´
´ ¨
ıtara lina lubei, aturiaha humoun Bıbulia tuma
¨
´
¨
¨
¨
´
˜
gun amu somu katei le mınsineti woun?
´ ¨
´
¨ ¨
´
20, 21. Ka desidıru hubei hadugun lidan eibaaguni luagu
ibagari?
19. Kaba waduga lun machugeragun wama laduga hadu-
´
´
˜
¨ ¨
M´ ıgira
˜ huma lun nein lan´ somu katei aduguti lun
lasinarun hagumuchuni eibaaguni
´
¨ ¨
´
burı amu agumeiraguaguduni to tıchuguboun
´
´
loundarun Heowa lun hakutihan, hasaminarun
´ ´
luma lun hasubudirun amu burı lebuna achuge´ ´
raguni. Amuriaha huma sıfiri sandu luma Bun´
´
giu, lugundun ligıaba ıchigei erei le hemegeirubei
´ ´
lun hasigirun. Haritagua humei uati lan ni aban
´
´
´
¨
eibaaguti asiadiruti lun sunwandan laduga lachu´
´
geragun o leiguadun somu weiyaasu. Gayarati li˜
´
´
nuragun ani giribu ligıa lidoun eibaaguni. Gaya´
¨ ¨
´
rati ıbini ladugun lun leseriwidun lenrengunga
lun keisi arufudahani.
´ ¨
˜
21 Arufuda tumuti Bıb
ulia sinati lan werede¨
´
´
run chagu war una anhein busen wabei lidan
´ ´
´
wam a eibaaguni luagu ibagari. Mosu wafaa´
gun. M ıtaranti kei wawarirun tidoun aban
¨
¨ ¨
˜
kar u lun tanuguniwa lidoun aganeiruni. Kada
´
˜
´
´
aban wadangi ne mosu weibaaguni eibaagu´
´
´
ni darı lagumuhoun. Ani eibume wawanserun,
´
ıtara luba ‘lidarangilan’ Bungiu kei garabali le
´
ıderagubaliwa awansera (Sal. 119:165). Gayara´ ´
ti wachoururuni labinirubadiwa lan Heowa sun´
´
¨ ¨
wandan anhawa eibaagua chulu lumoun lagumu´
houn (Sant. 1:12).
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
11
˜
˜
ARANSENU TINA
SAN HANIGI LUN
HASUBUDIRUNI
´
HEOWA?
´
“Nıchuguba aban anigi
houn lun hasubudiruni
´
luagu au lan Heowa´
´
bei; abame hagıa lan
˜
numutunina.”
( JER. 24:7, TNM)
´
¨
KABA HOUNABAGULE?
˜
´
Ida lina meha ‘maseinirunwa tan
´
hanigi’ saragu hurıu lidan lidaani
´
Heremıasi?
´
Ka uagu lunti lubei wakutihanu
wanigi?
¨ ¨
Ka lunbei waduguni lun wibihin
aban anigi to busentu tasubudi´
runi Heowa?
´
˜
´
˜
¨
HINSINETU san igu hun? Hınsinetu houn saragu gurigia,
¨
˜
¨ ¨ ¨
dandu dan le sauharu kei dan le sun lina tatuguruniwa,
´
´ ´
¨
´
ani ligıa gibe tubei tıdibu igu lidan saragu ageirau. Hurıu
˜
´ ¨
´
˜
ha meha awinwandubana lidan tidaani Bıbulia, hınsine´
tu meha igu houn (Naun 3:12; Luk. 13:6-9). Gaganatu igu
´
´
´
´
katei burı le ıdehati lun atuadi keiburi fibra, antioxidantes
´
˜
luma minerales. Ligıa harinagunbei saragu luagu buidu tan
tun anigi.
´
´
2 Lidan aban okaasion
ayanuhati Heowa tuagu igu,
gama lumoun, mama lun layanuhan luagu buidu tan lun
´
¨
¨
˜
atuadi. Konpararu lumutu hama gurigia. Le larinagubei
˜
´
´
liyumulugugine profeta Heremıasi weiriti yarafagua lan
˜
tuma wanigi luma tuma hanigi waduhenu. Danme awan´
´
ha lan akutihei lererun, samina wama ka lan mini lubei
´
houn kristianugu.
´
˜
3 Lun wagumeserun, ariha wamei
le larinagubei Bun´
˜
giu lun Heremıasi. Lawanseruna meha irumu 617 luba˜
´
´
´
ragine lidaani Hesusu; feridi hamaali meha lılana Huda
´
˜
hamadagua luma Heowa. Aba larinaguni Bungiu lun pro´
feta lidan aban arufuduni kaba lan buga asusereda haba´
´
´
´
ruaguounmeme ani yusuti bian tuwuyeri igu kei henpulu:
´
´
to buitu tuma to wuribatu (aliihouala Heremıasi 24:1-3).
´
´
´
To wuribaboun, aban sınbolu lani uruei Sedekıasi hama
¨
´
´
˜
´
amu gurigia kei ligıa ha lunbana hasufurirun luhaburu´
gu uruei Nabukodonosoru hama lisudaranigu. Ka gaya˜
´
¨ ¨
´
rabei warinaguni luagu Esekieli, Danieli hama uruwa la´
˜
˜
˜
´
nigu paana, ha meha anaheinhanabana Babilonia? Agia
´
´
˜
¨ ¨
˜
˜
hurıu´ ha meha lunbana hanugun hageiragine lun nein˜
´
´ ¨ ¨ ¨
hin? Itara hana meha kei igu to buıduboun. Lau lasugurun
´
´
¨
´
¨
´ ´
rigia, ani ka uagu lunti lubei sudini lan woun?
´
´
´
´
3. Ka mini tubei igu to uaguboun layanuhoua lidan Heremıasi
´
kapıtulu 24?
1, 2. Ka uagu sudini lubei konpararu lanu Heowa igu hama gu-
12
´
´
dan, hagiribuduba meha fiu lun labunawa´
´
gunya Herusalen tuma litenpulun. Ani ligıa
asuseredubei (Her. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10).
˜
´
´ ¨
4 Arinagati
Heowa hawagu ısuraelina ha
´
˜
´
´
ıtarabana kei igu to buıduboun: “Nıchuguba aban anigi houn lun hasubudiruni luagu
´
´
´
au lan Heowabei; abame hagıa lan numutuni˜
´
´
na” (Jer. 24:7, TNM). Anihan lubuidun beru´
˜
´
¨ ´
su le ıdanginebei lasagarua arutıkulu le watu´
riahabei. Busenti Bungiu lıchugun aban anigi
woun lun wasubudiruni! Dimurei anigi lidan
´
˜
´
berusu le, layanuhana luagu katei le ıncha¨ ¨
´
habaliwa lun wadugun somu katei. Chouruti
´
´ ´
˜
´ ¨
busen wama hadangine wama gurigia ha bu˜
senbana hasubudiruni Bungiu ani lun lumu˜
´
´
tunina wama. Lun wibihini, megeitiwa watu´
riahanu Lererun ani gaganbadi wagıame tun,
˜
¨
mosu gine wasakurihan, wasansirun, wederegeragun woungua
lun luma wabadiseirun
´
¨
´
lidan liri Uguchili, Irahu luma sıfiri sandu
¨
˜
¨
(Mat. 28:19, 20; Adu. 3:19). Anahein gurigia
´
˜
ru hamaali pasu burı le, ani anahein amu ha˜
¨
˜
gumeseruna adugei ani habasihana adamuridagua wama.
´
´
˜
5 Meberesenga atirihali
lan lıdangine ka´
¨ ¨
´
´
tei burı le wadugun, sun wagıa megeitiwa
´
wetenirun lun wagaburi luma wouserun. Ka
´
´
¨
uagu? Darı wamuti ounabagulei lidan dimu´
¨ ¨
´
rei bur
ıasi tuagu ani´ ı le laburuhabei Herem
´
´
gi. Ibini ayanuha lan fiu kapıtulu le hawagu
´ ´
˜ ˜
´
burı nechani ha besinagubana nein, weiri´
´
timati layanuhan luagu Huda dan le labugi˜
´
¨
´
˜
ne lubei hagumadihan seingu hadangine
´
´
¨ ¨
harueitegu (Her. 1:15, 16). Hountima wugu˜
¨ ˜
¨ ˜ ¨
˜
rina, wurina hama irahunu ha deregegua´ na
´
houngua lun Heowa layanuha profeta. An˜
¨ ¨
haana meha binadu haguburigu lun lumutu˜
´
nina hama Bungiu lau sun hagundan (Afu.
´ ˜ ´ ¨
19:3-8). Rutina ısuraelina ha awinwandu˜
´
bana lidan lidaani Heremıasi ichouruni lua˜
gu deregeguana lan houngua lun Bungiu lau
˜ ´
´
¨ ¨
¨
tu dugudaguau woun?
´
´
5. Dan le layanuhanbei Heremıasi tuagu anigi, katima san uagu layanuha?
4. Ida lina lıchugun lererun Bungiu tuaguti igu bui-
˜
´
˜
¨
harinagun: “Awanhan, wayabina bun, laduga
buguya Aburemeibei le Wabungiute” (Her. 3:
´
22). Gama lumoun, ka meha funa san tıdan´ ¨
´
´
bei hanigi ısuraelina hagıa segun huguya?
´
˜
MEGEITINA MEHA SAN OPERARUA
TAN HANIGI?
˜
6 Ugune weyu, awanseeli agaranihani sara´
gu, gıbeti manera hama surusiagu lun harihi´
ni anhein buidu lubei tuadigimaridun hanigi
¨
´
gurigia. Gama lumoun, awansetimati Heowa,
¨ ¨
´
kei laduguni lidan lidaani Heremıasi. Aranse´
´
timati
Heowa, kei larufuduni dimurei burı le:
´
“Uati ni kata geyeedaguaditi ani salufuri kei
¨
hanigi gurigia. Kaba gayara gunfurandalanu?
´
Au, le Aburemei, le subudihabubei tun ani´
´
gi, subudinei lilulin-agei aritaguni; ani fayei´
nei kada aban keisi ligaburi louserun” (Her.
´
´
17:9, 10). Lun lasubudiruniwa ka lan tıdan´ ˜
bei wanigi, memegeiruntiwa woudin lubine
´ ¨
aban surusia lun wasubudiruni anhein aduha
´
¨ ¨
´˜
´
tubei wanigi uruwa-milu-mınunu weiyaasu li˜
´
dan 70 o 80 irumu. Layanuhana Heowa ya
´ ˜
´
˜
´
luagu katanadiwa lan munadagine wabiti keiburi le wayumahabei, wasaminan, le wabu¨ ¨
senrubei wadugun, luma wagaburi. “Anigi” to
´
anuhein wawagu sungubei. Gayarati lakutiha´
˜
¨ ¨
nu Bungiu, ani wagıa, gayarati gine waduguni
´
ıbini mama lan sunsuinagubei.
7 Lun gayara lan waranserun lun luwuye¨ ´
´ ¨ ¨
ri egusamini le, gayarati walugudagun woun´
gua: “Ka meha san gadanbalun hanigi hibe´
´
˜
´
agei hurıu ha lıdanbana lidaani Heremıasi?”.
˜
´
¨ ¨
Arinagati profeta le ıbini lan aduguwa lan sei´
ni tuagu houstarun, ‘magunfulirun hamuti
li´
˜
daradun Bungiu’ (Her. 9:25, 26). Itara lina,
´
´
muaraguntu hanigi lun Heowa.
8 Ayumuraguati meha Bungiu houn hu´
´
¨
rıu lun ‘hıgiruni luriban uma’ ani ‘aranse
´ ´
˜
6. Ka uagu lunti lubei sudini lan woun le larinagubei Bungiu tuagu anigi?
˜
´
7. Ka larinagubei Heremıasi tuagu hanigi hibe-agei
´
˜
hurıu ha awinwandubana lidan lidaani?
¨ ¨
´
8, 9. Ka meha lunbei haduguni hibe-agei hurıu tau
hanigi?
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
13
´
hameime houserun’ (Her. 18:11). Wuribati
´
¨
meha houserun laduga wuriba tan hanigi
´
´ ¨
(aliihouala Marukosu 7:20-23). Liyumulugu˜
´
¨
gine Heremıasi, afuranguaguda lumuti Heo´
´
´
wa buidu ka lan lebunabei hariban hurıu. Ma´
buseruntu meha hanigi hıgiruni ebedaaguni,
´
˜
ani mınsineti meha hamene luma hasaminan
´
´
´
lun Heowa (aliihouala Heremıasi 5:23, 24; 7:
´
˜
24-26). Ligıa larinagunbei houn: “Richagua
´
¨ ¨
huma lidan daradu le hadugubei numa subu´
di humana keisi Aburemei, ru humei liseinin
daradu tidoun hanigi” (Her. 4:4).
¨
9 Le linarun
katei, maganbaditu meha ha´
˜
nigi hurıu ha awinwandubana lidan lidaani
´
´
´
´ ¨
Heremıasi. Ligiameme haturobulinbei ısurae˜
lina ha awinwandubana lidan lidaani Moisesi
(2 Lur. 10:16; 30:6). Mosu meha hagidaruni
´
˜
¨ ¨
¨
hurıu furumineguarugu saminau, ayumaha¨ ¨
ni o luriban umene le aduguti lun maganbadi
´
´
¨
hama lun lilurudun Heowa (Adu. 7:51).
ABAN ANIGI BUSENTU TASUBUDIRUNI
´
˜
HEOWA UGUNE WEYU
´
10 Mosu weteingiruni Bungiu luagu lıgirun
lun gunfuranda wamani le gayarabei lasuse´
´
redun tun anigi. Ka uagu lunti lubei sudini
´
˜
lan katei le woun, wag ıa gefenti na lua´
˜
gu Heowa? Mama warufuduna lau le luagu
´
´
¨
10. Segun lani Dawidi henpulu, ka lunbei wadu-
¨
guni?
14
¨
GARUDIA ATALAYA
˜
´
´
hasaliruna lan saragu kristianugu ‘ıgume to
mabuiduntu’, kei lasuseredun houn saragu
´
˜
hurıu lidan binadu dan. Lubaragine lira, ha˜
˜
˜
rumatina lumutunina Bungiu ugune weyu ani
˜
seriwitina lun tau aban anigi harumatu luma
´
´
lau uaraguni. Lau sun luwuyeri, samina huma
¨ ¨
luagun ayumuraguni le ladugubei Dawidi,
¨ ¨
aban wuguri richaguati, lun Bungiu: “Bungiu,
´
´
´
arihabana, arihaboun nanigi; houchaguaba´
´
na, subudibei nisaminan; arihaba anhein
´ ˜
´ ´
luagunadina lubei lemeri wuribani” (Sal. 17:3;
139:23, 24).
´
11 Busenti Heowa´ lun sun lan wagıa
ibiha
´
¨
ani kipu wagıame aban ubarau buiti ligibugi˜
´
˜
ne. Arinagati Heremıasi: “Aburemei Suntiga´
¨
bafu, buguya le ouchagubei lau irichau, buguya le arihubalin sun le haritagunrugubei
¨
gurigia” (Her. 20:12). Anhein akutiha luba´
ni Suntigabafu ka lan tıdanbei hanigi ha ri˜
˜
chabana, ma lunti gine wakutihani lau dua´
´ ´
ri ka lan tıdanbei wanigi? (Aliihouala Salumu
´
11:5.) Hafuga wadariruba somu katei le lunti
´
wasansiruni keiburi somu igaburi, o somu ka¨
tei le wasandirubei o le wabusenrubei wadu¨
¨ ¨
gun. O somu katei le adugubei lun tedererun
wanigi,
lunti wagidaruni wawa´ somu˜ katei le
´
¨
˜
riua. Itara lina kama operaru wananu wanigi.
´
Kaba waluaha lidan akutihani le lunbei wa¨ ¨
¨ ¨
duguni? Ani ida luba waduguni asansiruni le
wemegeirubei? (Her. 4:4.)
¨
12 Anihein aban katei inar uniti:
mafosu´
run lubadiwa Heowa lun wasansirun. Tua´
´
˜
gu “igu to buıduboun”, arinagati: “Nıchuguba
aban anigi houn lun hasubudiruni lua´
˜
gu au lan Heowabei”. Marinagunti lafosu˜
´
rubana lan lun hasansirunu hanigi. Hagıaba
meha abusenra aban anigi to busentu ta´
˜
subudiruni Bungiu. Ani ma ligıa gine lunbei
wabusenruni?
˜
¨
´
˜
13 Arinagati
Hesusu: “Laduga tıdangine
´
´
˜
¨ ¨
aban wadangine lanigi? b) Kaba madugun lan
Bungiu?
˜
¨ ¨
13, 14. Ida lina gayara lan tadugun lanigi aban
´
˜
kristianu danu lun?
11, 12. a) Ka uagu lunti lubei lakutihanu kada
Wakutihani ka lan
´
tıdanbei wanigi
´
´
ani gida wamei
luriban ayumahani
´
˜
¨ ¨
tıdangine lanuguba
´
abiniruni woun
´
¨
´
anigi lafurida saminau wuribati, afarahani,
agabarahani, agamariduni mamarieidunga,
´
´
ıweru, iyeeni luma lanab uniwa Bungiu”
´
´
(Mat. 15:19). Aban ıbiri le deretu lanigi, ha´
fuga leiguadun lidoun agabarahani o agama¨
riduni mamarieidunga, ani anhein masakuri´
˜
han, aba leferidiruni lınsinehabu Bungiu lun
´
´
´
´
sunwandan. Ani ıbini aban kristianu le mei´
´
guadungili lidoun figou burı le gayarati lebe¨ ¨ ˜
laagudunein lan luriban ayumahani
˜ tidoun la´
´
nigi (aliihouala Mateu 5:27, 28). Nein lahuuda
saragu wakutihanu wanigi. Anhoun wakuti˜
ha, wadariruna hamuga san somu ayumahani
´
mabuidunti le wasandirubei tuagu somu ıbi¨ ¨ ˜
´
¨
ri anhein wugurina wabei o luagu somu wu¨
¨ ˜
´
˜
guri anhein wurina wabei? Wadariruna hamuga san somu ayumahani aramudaguati le
´
˜
mınsineti lun Bungiu ani le lunti wagidaruni
wawariua?
´
14 Agia le mafarahangilibei,
gama lumoun
´
´ ¨
¨
ıgirati lun lahuchun igarihabu tidan lanigi
´
´
darı lun liyereegudun somu ıbiri lun? (Fad. 19:
´
´
17.) Lafaaguba san lun lagidaruni luriban burı
´
¨
ayumahani le luariua le gayarabei ledereragu¨
dunu lanigi? (Mat. 5:21, 22.)
´
´
15 Gundaatiwa
ua lan turobuli le tidan “ha´
nigi” hibe-agei kristianugu. Gama lumoun,
˜
´
´
aban kristianu ‘seini tuagu lanigi’? b) Segun hisa´
˜
´
minan, ka uagu mınsine tubei aban anigi to ‘mere´
sibirunbalin liseinin daradu’ lun Heowa?
15, 16. a) Ida lina gayara lan meresibirun lani
˜
¨
ayanuhati gine Hesusu luagu “saminau wuri¨
bati”, lidan amu dimurei, saminau o igaburi
´
¨
wuribati le ganibei efekutu lidan saragu ka¨ ¨
´
tei le wadugubei lidan wabagari. Kei henpu¨
lu, gayarati charati lan lisaminan aban guri´
˜
gia luagu uaraguni houn iduhenu. Furanguti
´
˜
´
˜
´
mosu lan hınsine hama haduhenu kristianu´
´
¨
gu houn, lun mıtaran hama kei saragu gurigia
´
˜
˜
´
ha “mınsinehabubana” lidan “lagumuhoun
˜
dan” le (2 Tim. 3:1, 3). Gama lumoun, ana˜
´
¨
´
hein asaminarutina “heretimati lan hitau luei
˜
duna” ani mosu lan hageindagun haweigine
˜
´
´
haduhenu sunwandan. Anhein gaturobulin
´
˜
¨
habei haduhenu luma somu gurigia, aba hari´
´
´
hini kama haturobulin. Samina huma luagu
¨ ¨
´
¨
le hadugubei tatinu Dina laduga hasamina´
´
run ıtara (Agu. 34:13, 25-30). O samina huma
luagun lanarime funa iyereehabuni le lasan¨
´
´
´
¨
dirubei Abusalon darı lun lidin afarei
Amu´
´
non le lamulen (2 Sam. 13:1-30). Uati funa¨
˜
gia “saminau wuribati” lanagangine lanarime
´ ¨ ¨
burı sugu le?
´
´
´
´
16 Ibini mafarahan
hama kristianugu ha
¨
˜
´
inarunitina, gayarati lareidun aban ıbiri igari´
´
¨
habu luba amu ıbiri laduga samina lan lua´
gu wuriba lan louserun luma somu liduhe,
¨
´
inaruni lan yebe o iyeeni lan. Hafuga lama´
hadun leresibirun somu amisurahani lumagi˜ ´
´
ne ıbiri ligıa o mabusenrun lan lamisurahani
´ ˜
´
¨
lubinoun o lıderaguni lidan ni kata (Ebu. 13:
´
1, 2). Sun katei burı wuribati le wasandirubei,
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
15
¨
lunti wagidaruni wawariua, laduga arufudati
´
˜
˜
mınsinehabuni. Ani gayarati larinagun Heo´
wa, le akutihabalun anigi luagu ‘magunfulirun wamani lidaradun’ (Her. 9:25, 26). Ani
´
˜
´
haritagua humei le larinagubei Heowa houn
´
´
hurıu: “Ru humei liseinin daradu tidoun
hanigi” (Her. 4:4).
´
IBIHA HUMA ABAN ANIGI TO BUSENTU
´
´
TASUBUDIRUNI HEOWA ANI KIPU HUMOUN
´
17 Hafuga
danme le hakutihanu hanigi, harihibei lan mama tan aban anigi to eresibi´
rubalin ladundehan Heowa keisi lubudubu,
´
aban anigi to ‘maseinir unwatu’. Gayara´
¨
bei hadarirun anufudei hawei gurigia tidan,
´
´
´
layumahoun ueiriguni luma umegeguni wen´
´
´
¨ ¨
deburiti o ıbini busen huma haduguni le ha˜
´
busenrubei sin larinawagun ni kata hun. An´
´
¨ ¨ ˜
¨
´
hein asusereda ıtara, mamarugunadun hugıa
´
¨ ¨
lau turobuli le (Her. 7:24; 11:8). Aburuhati He´
´
´
˜
remıasi hawagu hurıu muaraguntina ha awin˜
wandubana lidan lidaani luagu ‘deretu lan
˜
˜
hanigi ani mabuchahatu’, arinagati gine: “Ma¨
˜
´
saminaruntun, marinagun huguya: ‘Inebela
´
Wabureme le Wabungiute woun, le ıchuguba´
lin huya woun lidan lidaani ru ligıa dan lun
gayaraabei lan walubahan’ ” (Her. 5:23, 24).
˜ ´
17. Ida lina lıderaguniwa inebesei le wasandirubei
˜
luagu Bungiu lun aransenu tan wanigi lun weresibiruni ladundehan?
16
¨
GARUDIA ATALAYA
Ma arufudati le lun lan waseinirunu wani¨ ¨
gi mosu lan waganwoundaguduni inebesei le
´
wasandirubei luagu Heowa luma weteingira´
´
di? Lıderagubadiwa inebesei ligıa lun weresibiruni ladundehan tau sun wanigi.
´
´
18 Ani anhein ıchiga
Heowa aban anigi
woun to busentu teresibiruni ladundehan, ga´ ¨
yarabei wawadigimaridun luma. Ani ligıa fu´
´
´
˜
ramase lubei houn kristianugu anuadiruaana,
´
˜
¨
´
ha umabana laduga aban iseri daradu: “Nı´
chugubei nilurudun tidoun lanigi, abame na¨ ¨ ¨
buruduni lidan lisaminan. Auba Habungiute,
´
˜
˜
˜
hagıame numutunina”. Arinagati gine: “Me´
¨
megeir unwaalime lun larufudahan gurigia
lun lumada o lun lan liduhe lun hasubudiru´
nina, lugundun hasubudirubadina sungubei,
´
˜
´
´
lumagine le weiyatimahalibei daga lumoun
˜ ¨ ¨
´
le nurautimagilibei. Feruduna nubei hariban,
maritagundigiaadiname luagun hafigoun”
(Her. 31:31-34).1
´
´
19 Dandu anhein busen
hubei hasagarun
´
˜
buiti lıdangine iseri daradu sielu o uboua´
´
gu, mosu busen huma hasubudiruni Heo´
´
wa ani seriwi hugıame lun. Lun heresibiruni
sun katei le, mosu feruduna lani Bungiu hi´ ¨
figoun lau lebegi lani Kristu sakurifisiu.
Lau hasubudiruni gayara lan feruduna la¨
´
¨
nun Bungiu, lunti lınchahanun lun ferudu˜
´
´
¨
˜
na humanina ha hıbiri, ıbini ha adugaanaba˜
´
´
na somu katei wuribati hun. Sefugua huma
´
˜
¨ ¨ ´
˜
hungua luei furumineguarugu lıdangine ka¨ ¨
tei le, laduguba buiti tun hanigi. Lau le, ha´
´
rufudubei busen hum a heseriwidun lun
´
˜
Heowa ´ ani luagu asubudireina hinalin lan
¨
´
˜
buidu. Itara huba kei gurigia ha uagubana
´
˜
´
layanuha Heowa liyumulugugine Heremıasi:
´
¨
“Haluahabadina ani hadarirubadina laduga
´
´
haluahabadina tau sun hanigi. Nıgiruba lun
hadarirunina” (Her. 29:13, 14).
´
´
´
1 Akutihouati iseri daradu lidan kapıtulu 14 tidan lıbu´
ru Dios nos habla mediante Jeremıas.
¨
´
´
´
˜
¨
laduga aban iseri daradu?
´
19. Ka lubuidun emenigini hibihibei kristianugu
¨
˜
inarunitina?
18. Ka furamase lubei Heowa houn ha umabana
¨
K ABA HAD
UGA
´
GUENTO LAU
“SUBUDI HUMAALI
LAN BUNGIU”?
“Subudi humaali [...]
Bungiu.” (GAL. 4:9)
´
GAYARATI SAN HOUNABUN?
´ ´
Ka uagu hu lubei sunwandan lan
´ ¨
wakutihanu wani lısuta lun wari˜
˜
hini ida lina lan wafinen?
´
Ka uagu mosu lubei hasigirun
´
´
ıbini kristianugu ha derebuguha˜
na awansera lidan hamadagua
´
luma Heowa?
´
Ka uagu lunti lubei wararama˜
gun asaminara luagu wafinen
luma wederegeragun woungua
´
lun Heowa?
¨
˜
´
´
˜
´
SAGU lubaragine tahamachun aban tıdangine awion to
´
chourutimaboun ubouagu, aba layusurun abugahati aban
´ ¨
´
˜
¨ ¨
lısuta lau lougine darandi katei le lunbei lachekuruni tua´
¨ ¨
gu awion tuguya. Lun hamuga madugun hamani, hanari´
metimabei hamuga pelıguru lun lasuseredun somu dana¨
guau le hanarimeti. Subudi humuti san ka lan hawuyeri
˜
´ ´
˜
¨
¨
abugahatina awion ounahoubana adugei echekuhani li´
´
¨
gıa? Ha subuditimabei luaguti houn! Ka uagu? Laduga ha
˜
´
¨
abugahabana awion luagu saragu oura gayarati macheku¨
run hamani sun katei lau duari.
´
´
˜
2 Itara kei aban abugahati awion,
gayarati gine hayusu´ ¨
¨ ¨
˜
run aban lısuta lun hachekuruni hafinen lun hachoururuni macharabei lan danme le hemegeiruni. Dandu anhein
´ ¨
´
¨
malugili lubei wabadiseirun o baruhadiwa lan saragu iru´
´
˜
mu, sudiniti wakutihani anhein derebugu lubei wafinen
´
luma wederegeragun woungua lun Heowa tau sun wanigi.
¨ ¨
´
Anhein madugun´ wama, gayarati weferidiruni wamada´
˜
´ ¨
gua luma Heowa. Itara lina kei teweridihan Bıbulia: “Le lu¨
´
beiti haritaguabei luagu deregudagua lan leibugun luma
´
´ ¨ ¨
¨ ¨ ˜
Bungiu, gounigila, aburuhadugulinein” (1 Ko. 10:12).
´
˜
´
3 Megeitina meha kristianugu galasiana hachoururuni
´
˜
anhein derebugu lubei hafinen arufuda hameime gebegi
´ ¨
´
˜
¨
lan houn halıburerun luei afineni le mama inaruniti. Lau
´ ¨
´
¨
lani Hesusu sakurifisiu, dara lumuti uma lun sun lan ha
˜
˜
´
afinerutina luagu abame hasubudiruni Bungiu lidan aban
´
igaburi espechaliti: gayarati meha lisaanigu hama Bungiu!
(Gal. 4:9.) Lun meferidirun hamani lubuidun chansi li´
gıa, mosu meha hamahadun galasiana lun harufudahan
´
˜
´
hurıu, ha meha busenbana lun lagunfuliruniwa liluru´
¨
dun Moisesi. Gama lumoun, sun meha lılana damuriguau
´
˜
´
¨ ¨
´
˜
´
ta lun hachekurunu awion lubaragine tahamachun?
¨ ¨
´
´
2. Ka lunbei haduguni sun kristianugu sunwandan?
¨ ¨
´
3. Ka meha lunbei haduguni kristianugu galasiana?
´ ¨
1. Ka uagu mosu lubei hayusurun abugahatina awion aban lısu-
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
17
´
˜
´
˜
ha mamabana hurıu magunfulirunnaha ha´
´
´
magili Lurudu ligıa. Dandu hurıu kei mama
´
´
˜
hurıu megeitina meha hawanserun lidan he´
´
seriwidun lun Bungiu, ligıa mosu lubei meha
´
gunfuranda hamani mama lan lagunfuliru¨ ¨
´
niwa lilurudun Moisesi adugubei lun richa
´
˜
hama ligibugine Bungiu.
˜
´
FURUMINETI BUR
I PASU
´
LUN LASUBUDIRUNIWA BUNGIU
´
´
4 Eweridihani le lıchugubei
apostolu Pabu´
´ ¨
lu houn galasiana redeiti tidan Bıbulia lun
´
¨
aban katei: lun sun lan kristianugu inaruniti˜
˜
˜
¨
na ha awinwandutina lidan furumineguaru¨
´
gu dan lun mıchugun hamani hanagan luagu
¨
´
´ ¨
´ ¨ ¨
inar uni le tıdanbei Bıbulia lunrugu hagiri´
´
˜
budun lidoun katei le hıgirubei hariginegua.
´ ´
´
Ruti Heowa sıfiri sandu lun apostolu lun lı¨ ¨
¨
´
chugun dugudaguau houn sun lubueingu
´
´
¨ ¨
Bungiu lun hakipurun uaraguni, mamarugu
´
˜
¨
ha meha lıdanbana damuriguau le Galasiabei.
´
5 Sun wagıa,
huuti woun waritaguni ida
˜
´ ´
˜
˜
lina lan wesefurun lıdangine libidinen Bungiu
˜
woun ani aba wabadiseirun kei gefentina lua´
¨ ¨
´
gu Heowa. Lun haduguni, samina huma lua´ ´ ¨ ¨
gun bian alugudahani le: Haritagua humagili
¨ ¨
ka lan meha hadugubei lun gayara lan haba˜
diseirun? Haritagua humagili ida lina lan ha˜
subudiruni Bungiu luma ida lina lan lasubu¨
dirunun kei lumada, lun gayarabei lan meha
´ ¨
´
hasandiragun hungua lıbure huma lidan heseriwidun lun?
´
¨
6 Sun wagıa
adugatiwa nefu katei, dariwa´
´
´
ti katei burı ligıa lidan rekuaduru “Pasu burı
¨ ¨
le anugubei lidoun badisei luma awanseruni
¨ ¨
˜
le magumuchaditi” lun wachekuruni ida lina
lan wawanserun lidan wamadagua luma Bungiu. Waritaguni nefu pasu le ruti erei woun
´
lun wawanduni ouchawaguni
lun wagiribu´
´
dun lidoun ubou le. Itara kei lau lan ichouru´
´
´
ni lahamaha aban abugahati awion le weiri´
˜
¨ ¨
ti lisubudin ani duariti larigine lachekurunu
´
˜
awion, gayarabei gine hakipuragun hungua
´
´
4, 5. Ka adundehani lıchugubei Pabulu houn gala-
´
´
siana, ani ka uagu sudini lubei woun?
´ ¨
6. Katoun san lısuta to lunboun wakutihanu?
18
¨
GARUDIA ATALAYA
´
´
lidan heseriwidun lun Heowa lau uaraguni
¨
˜
anhein hachekuha ida lina lan lawanserun
humadagua luma Bungiu.
˜
˜
HA LASUBUDIRUBANA BUNGIU SIGITINA
¨
AWANSERAGUDEI HAMADAGUA LUMA
´ ¨
´
¨
7 Seriwitu lıs
uta lanina echekuhani lun
´
abugahati awion lun laritaguni mosu lan la¨ ¨
˜
dugun somu katei lau duari lubaragine kada
´
´
˜
weiyaasu. Wagıa, gayarati gine wachouru˜
runi, o wakutihani ida lina lan wamadagua
¨ ¨
´
luma Bungiu luma katei le wadugubei luma˜
¨ ¨
´
gine wabadiseirun. Aburuhati Pabulu lun Ti´
´
moteu: “Mıgirabei luwuyeri arufudahani ha´
´
rumati le nıchugubei bun, abagaridaba lau
˜
´
˜
bafinen luagu Kristu, arufudeina ınsineni le
´
˜
´
wibihibei lumagine Hesukrıstu” (2 Tim. 1:13).
´
“Arufudahani harumati” ligıa ´ dariwati tidan
Lererun Bungiu (1 Tim. 6:3). Itara kei seriwi
¨ ¨
lan aban dibuhu le ladugubei aban adibuha´
ti lau loufudagun lun larufuduni ida luba lan
´
˜
lerederun kuaduru, ıderagua lumutiwa gine
¨
´
´ ¨
inaruni le tıdanbei Bıbulia asubudirei ka lan
´
´
˜
lagurabahabei Bungiu wamagine. Ligıati, aku´
´
¨ ¨
tihaya wamei katei burı le wadugubei lun ga´
yara lan wabadiseirun ani ariha wamei anhein
˜
´
¨
wasigirunein lubei inaruni.
˜
´
´ ¨
8 Furumineti
puntu le tıdanbei wani lısu˜
´
´
˜
ta, libihın subudi. Larigine, aba liabin afineni.
Gama lumoun lunti wasigirun awansera lidan
´
bian katei le (2 Tesa. 1:3). Dan le lawanse¨
¨
˜
run aban gurigia, adugeina lina asansiruni li˜
´
dan libagari. Abuidureinatima lina louserun.
´
´
˜
Ligıati, larigine wabadiseirun lunti abuidureinatima lan wamadagua luma Bungiu sin lararamagun.
9 Gayarati konpararu¨ wamani wamadagua
´
´
luma Heowa luma aban tıdibu wewe. Gaya´
´
rati laweiridun tıdibu wewe saragu, dantima
´
¨
´
le hulili lan lılagule o miginagu lan. Keiburi
´
´
´
aban luwuyeri tıdibu wewe le gıribei hibuari
´
7. Ka henpulu lunbei wasigiruni, ani ka uagu?
´
˜
´
´
lidan afineni luma subudi? b) Ka uagu sudini lubei
˜
˜
wawanserun lidan wafinen ani ida lina genegegua
´
lan luma taweiridun aban tıdibu wewe?
8, 9. a) Ka uagu mosu lubei wasigirun awansera
´
˜
˜
lıwanuna gayarati inu lan kei tinun aban
´
´
´
¨
muna to duusutu fulo, hereti lılagule ani hu´
˜
´
liliti ani garanati lugudina lougine 12 metu´
ru (40 ugudi) (Ure. 5:15). Dan le lasurun fu˜
rumineti lachawaragun, sigiti aweirida, gama
´
¨
lumoun manarimeli larihın. Sagu irumu, aba
´
agaranadeina lan lugudina ani abatima ami´
¨
´
gifedeina lan lılag´ ule, abati derebugutima
´
˜
˜
lan tıdibu wewe. Itara lina gine lasuseredun
´
lun aban kristianu. Gayarati wawanserun fu´ ¨
rese dan le wagumeserun aturiahoun Bıbu´
´
lia ani badisei wagıa; hafuga gayarati wawan´
´
serun darı lun prekursoru wama o wibihin
¨
amu wadagimanu lidan damuriguau. Ariha
´
¨
hamuti lılana damuriguau wawanserun ani
´
˜
´
gundaatina. Gama lumoun, lidan burı irumu
´
˜
´
´
le lariginebei hafuga manarimebei larihın wawanserun. Gama lumoun, mosu wasigirun
˜
´
awansera lidan wafinen luma subudi darı lun
¨ ¨ ¨
Kristu” (Efe.
“wachul
´ urun ˜ lumoun lubunwari
´
˜
4:13). Itara lina wawanserun lumagine wagu´
´
meserun lan afurendeira darı lun kristianugu
´
˜
wama ha awanseena.
10 Gama lumoun, moun lumuti werederun
˜
´
¨ ¨
nein. Megeitiwa waganwoundaguduni wasu˜
´
´
budin luma wafinen lun heretima wama o ba¨ ˜
´
˜
dulenu wama luagu le tarinagubei Lererun
´
¨ ¨
´
Bungiu (Ari. 12:3). Ligıa hadugubei saragu lı¨
´
´
¨
lana damuriguau. Keiburi aban ıbiri le baru´
˜
halibei lougine darandi irumu eseriwida kei
´
˜
weiyaali lidan afineni, aba larihin luagu ani´
˜
hamemegua lan awansera lidan lafinen. Aba
˜
´
´
˜
larinagun: “Ganwountimahali ınsineni le na´ ¨
´
sandirubei tuagu Bıbulia. Sunwandan nadari´
´
run iseri chansi lun nawinwandun segun lu´
rudu luma adundehani le tıdanbei. Ani eibu
´
˜
˜
dan hınsinetimati gine nani ministeriu nun”.
´
¨
´
HEREGUDA HUMEI HUMADAGUA
LUMA BUNGIU
˜
11 Wawanserun lidan wafinen
mini lan
˜
´
gine wayarafadun lun Heowa keisi Wamada
´
´
´
˜
˜
na lidan hafinen mosu hasigirun awansera?
˜
´
11. Ida lina gayara lan wasubudiruni Heowa buidu
´ ¨ ¨ ¨
lau lasugurun dan?
10. Ka uagu ıbini lubei kristianugu ha derebuguha-
Mararamagunti
´
taweiridun tıdibu wewe. Moun lumuti
˜
´
gine lararamagun hawanserun kristianugu
´
ani Waguchi. Busenti lun wasandiruni resibi
´
´
˜
´
´
´
laniwa, hınsine wama lun ani gounigi laniwa,
¨
¨
kei lasandiragun aban irahu lungua larunaru´
gu luguchi o kei wasandiragun woungua dan
´
˜
¨
´
le lumanadiwa lan aban umadau le uaraguati.
Furanguti mama lan lidan murusun oura la¨ ¨
¨
´
´ ¨
duguwa umadaguau luma Heowa. Mosu lasu¨ ¨
´
gurun dan lun wasubudiruni buidu ani hın˜
´
´
´ ¨
´
sine ligıame woun. Ligıati, desidıru huma
´
¨
hıgirun murusun dan sagu weyu lun halii´
˜
hanu Lererun. Ani aliiha humoun gine sun
¨
´
Garudia Atalaya tuma ¡Despertad! to afuridutu,
´
¨ ¨
tuma amu burı agumeiraguaguduni.
˜
12 Ha lumadagu Bungiu awansetina
lidan
˜
´
´
˜
hafinen lau lıdehan hafurieidun tıdangine
¨
¨
12. Ka lunbei waduguni lun aheredeinatima lan
´
wamadagua luma Heowa?
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
19
´
´ ˜
sun hanigi luma haluahan umadagu buıtina
´
´
(aliihouala Malakıasi 3:16). ‘Aganba lumuti Bungiu hafurieidun’ (1 Fe. 3:12). Kei aban
´
´
˜
˜
˜
´
uguchili hınsinehabuti, aransenu lina Heowa
´
´
lun laganbuni wayumuragun. Ligıa lunti lubei
´
‘wafurieidun eteingirei Bungiu sunwandan’
˜
´
´
´
(Rom. 12:12). Sinati kristianugu wama ha he˜
´
´
´
retina sin lıdehan Bungiu. Weinamuyati ou´
´
chawaguni le lıdanbei ub´ ou le lun wawanduni
´
¨ ¨
lau wabafu guanarugu. Anhawa mafurieidun,
´
wadiseduba luei erei le labusenrubei Bungiu
´
´
´
lıchugun woun sunwandan ani gayarati lıchu´
¨
guni woun. Gundaatun san lau hafurieidun,
¨
´
¨ ¨
o arihatun megei huma hadugun somu asan´
siruni lun buıdutima lan? (Her. 16:19.)
´
´
˜
˜
13 Gundaati
Heowa hau ha “afinebana lua´
´
´
˜
gu”. Ligıati, ıbini larigine wasubudiruni Bungiu, lunti wasigirun adamuridagua lidan
¨
˜
´
˜
damuriguau le nein habei ha gine subudiha´
˜
´
´
bubana lun (Naun 1:7). Lidan aban ubou le
˜
´
´
nein lubei saragu maguraasuni, buıdubei
¨
´
´
waduga anhawa eredera hadan ıbirigu ha
´
˜
gıchigaditina gurasu. Kaba wibiha? Lidan da¨
¨
´
˜
´
muriguau wadariruba gurigia ha luntina hın´
˜
chahaniwa lun warufudun ınsineni luma lun
¨ ¨
¨
wadugun katei buiti (Ebu. 10:24, 25). Lun
˜
´
˜
´
¨ ¨
´
nein lan ınsineni le uagubei laburuha Pabulu
¨ ´
˜
´
houn ebureu, mosu neinbei lan uarani hadan
´
´
˜
ıbirigu. Lun warufuduni ınsineni le, mosu
´
´
´
uara wama hama amu kristianugu. Tidan
´ ¨
¨
´ ´
˜
´
hani lısuta, maku humei atirinein lan wei´
¨
´
yaasu hidin adamuridagua, ounabagulei le hı´
chugubei lidan luma anhein gani hubei somu
´
fanreinti lidan adamuridaguni.
´
´
14 Lun kristianugu
wama, mosu meha wa¨
´
sakurihan luagu wafigoun ani sansi wagıa.
´
¨
¨
Gama lumoun, masuti hasakurihan gurigia.
´ ´
˜
´
Kei le gafigoun wabei, ıtara lina figou kei aban
˜
˜
hewe to gougu tina aransenu lun tachuba˜
¨ ¨
run luagu furumineguarugu (Rom. 3:9, 10; 6:
´
´
¨ ¨
¨
´
hama amu kristianugu lun wawanserun lidan wafi˜
nen?
˜
¨
14. Ida lina mararamagun lan wasakurihan luma
wasansirun?
13. Ka uagu sudini lubei wadugun umadaguau
20
¨
GARUDIA ATALAYA
´
´
12-14). Fege wamei wagu buidu ani marufuda
´
´
wama mebereseni dan le wachararun. Gun´
´
daatiwa luagu gaguraasun lan Heowa waba
´
´ ¨
¨
dan le wafaagun kontura wadebilin ani aduga
´
wamei asansiruni le wemegeirubei (Fili. 2:12;
2 Fe. 3:9). Buiti lun wayusuruni wadaani luma
´
wemegen o waseinsun buidu, ıgira wamei˜
¨ ¨
me furumineguarugu katei le wasaminarubei
¨ ¨
¨
¨ ¨
wadugun laduga wawouguounrugu lan wasa˜
´
¨
minara. Arinagatu aban ıbiri: “Lidan inaru´
ni naweirida, gama lumoun amuti meha nisa´
´
´
¨
minan luagun Heowa hawei ha hıbiri gurigia.
Ruti meha anufudei nun nasaminarun lua˜
gun, ani saminatina sinabei lan nagundaara¨ ¨
´ ¨ ¨ ¨
guduni”. Lau lasugurun dan, aba ledebilidun
´
´
¨
tumadagua ıbiri to luma Heowa laduga sara´
gu turobuli lidan tibagari. Aba tasigirun ari˜
¨
´
˜
naga: “Mama meha laduga mınsine lan Heo´
˜ ¨ ¨ ˜
wa nun, ibidinerugu lina nun buidu. Gama
´
˜
´
lumoun, larigine nafurieidun lun saragu wei´
˜
yaasu tıdangine sun nanigi, aba lagumeserun
¨ ¨ ˜
katei asansira. Aba nasandirun lanugunadi´ ´ ˜
¨
¨
na lan Heowa lueigine naruna kei aban irahu,
´
´ ¨ ¨
´
˜
´
ıderaguana asugura lıdangine kada turobuli,
´
¨ ¨
´
˜
sunwandan laduguni lau saragu ınsineni lun
¨ ¨
larufuduni nun ka lan lunbei naduguni”.
¨
¨
15 Sigı´ huma´ ‘abahudagua
houn gurigia’ lua´
gu uganu buiti. Aban lani Bungiu anheli ari˜
´
nagubalin dimurei le lun Feduru luma houn
´
´
˜
´
ha hıbiri apostolugu lariginebei hasagarun
˜
¨
furisunrugugine lau aban milaguru (Adu. 5:
´
´
´
19-21). Wafuridun apurichiha ıbini aban wei´ ´
´
yaasu lidan dimaasu ligıa abanya puntu tı˜
´ ¨
˜
dangine wani lısuta lun warihini ida lina
´
lan wamadagua luma Heowa. Dandu Hesusu
´
´
˜
˜
kei Luguchi tenitina lun wafinen luma lun
˜
´
wani ministeriu (Aruf. 2:19). Arinagati wei˜
´
yaali lidan afineni le buga uagubei wayanuha:
“Apurichihani wabagaribei”.
16 Samina huma´ luagu hederegeragun hun´
´
gua lun Heowa. Wamadagua luma Heowa li´
´
gıa katei gebegitimati le wamabei. Subudi
´
´
16. Ka uagu lunti lubei wasaminarun luagun we´
deregeragun woungua lun Heowa?
15. Ka un letenira Hesusu luma Luguchi?
˜
´
´
´
lumutina Bungiu lanigu (aliihouala Isaıasi
´ ´
˜
´
˜
44:5). Akutiha humei labugine furıei ida lina
´
´
lan humadagua luma Heowa. Ani uara luma
´
´
´
katei le, haritagua humei weyu sudiniti le la´
nina habadiseirun; ıtara luba mabulieidun hu´
´
mani aban lan sınbolu lani katei sudinitimati
´ ¨
le desidıru humaalibei lidan hibagari.
´
IDEHATI AWANDUNI LUN WEREDERUN
´
YARAFA LUN HEOWA
´
17 Tidan ligaradan Pabulu
houn galasiana,
´
ayanuhati luagu megeiwa lan awanduni (Gal.
˜
´
˜
6:9). Ugune weyu, sudiniti gine igaburi le
´
´
lun kristianu. Hadunraguba luma lenrengun´
¨
´
´
ga, gama lumoun lıderagubadun Heowa. Sigı
´
´
huma amuriaha sıfiri sandu luma. Hasandiruba awalidaguni danme le lagidaruni higari´
´
gu abame lıchugun ugundani hun, gidaleime
´
¨
idiheri lun lıchugun darangilau (Mat. 7:7-11).
´
´
Samina huma luagun le: anhein gounigi lu˜
´
´
¨
balina Heowa dunuru, ma sudinitimatun lun,
´
˜
huguya le hınsinehabubei lun ani derege humaali hibagari lun? (Mat. 10:29-31.) Mebere´
´
senga ka lan burı turobuli lunbei hawanduni,
´ ´
magiribuda huma harigoun mabuchadun li´
´
gıame huagu. Ma libe irisini buıduburiti we¨
´
´
resibirun laduga lumadagu wama Heowa!
´
¨
´
18 Anhein m al ugili lub ei hasubudiruni
¨
¨ ¨
Bungiu ani badiseihadun, ka lunbei hadugu´
´
ni guento? Hasigirun asubudirei Heowa, hasi´
girun awansera lun derebugu huma lidan ha˜
´
¨
´
finen. Ani anheinti luha lubei habadiseirun?
˜
¨
Mosu gine hasigirun aganwoundagudei hisu´
´
budin luagu. Masaminara huma mamaali lan
´
¨
mosu hasigirun abuıduragudei humadagua
´
˜
´
¨
luma Heowa. Lubaragine lira, aguyuguaguda
´
´ ¨
humoun hani lısuta lun hachoururuni anhein
˜
´
hawanseruna lubei lidan humadagua luma
´
´
´
˜
Heowa, Waguchi le hınsinehabubei, Wamada
´
ani Wabungiute (aliihouala 2 Korintuna 13:
5, 6).
´
¨ ¨
PASU BURI LE ANUGUBEI
LIDOUN BADISEI LUMA
AWANSERUNI LE
MAGUMUCHADITI
1
´
Gumesetiwa lau ‘wasubudiruni’ Heowa
´
´ ¨
luma Hesukrıstu, le Lirau (Huan 17:3).
2
˜
˜
Aheredeina lina wafinen dan le aganwoundeina lan wasubudin (Huan 3:16).
3
´
Aba wagumeserun afurieida lun Heowa
´
¨
sunwandan (Adu. 2:21).
4
´
Gunfuranda wamuti megei wama wa´
¨
damuridagun sunwandan hama gurigia
´
˜
ha abanbei hafinen wama
¨
(Ebu. 10:24, 25).
5
¨
Aba wasakurihan luagu wafigoun
¨
(Adu. 17:30).
6
´
Aba wasansirun, mini lan le, aba lan wı´
˜
giruni katei wuribati le mınsinebei lun
¨
Bungiu (Adu. 3:19).
7
´
˜
Inchaha lumutiwa wafinen lun wadimu¨
rehan houn amu gurigia (2 Ko. 4:13).
8
Aba wederegeragun woungua lun
´
Heowa lun wasigiruni lupasun Hesusu
keisi lubudubu (1 Fe. 4:2).
9
Aba wabadiseirun lidan duna lun warufuduni deregeguadiwa lan woungua lun
Bungiu (1 Fe. 3:21).
´
´
yarafa lun Heowa?
´
˜
18. L arigine “subudi humaali lan Bungiu”, ka lun¨ ¨
´
bei haduguni guento?
17. Ka uagu megei wabei awanduni lun werederun
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
21
´
HEOWA LE
¨
WARAMUDAGUAGULE
“Aburemei, buguya
¨
waramudaguagulebei
´
sunwandan.” (SAL. 90:1)
´
¨
KABA HOUNABAGULE?
˜
Ida lina aban lan meha ‘ara¨
´
´
mudaguagulei’ chouruti Heowa
´
´
˜
houn lubueingu ha uaraguatina
lidan binadu dan?
´
˜
Ka wafurendeirubei lumagine
¨ ¨ ´
aban wuguri uaraguati kei
¨ ´ ¨
Aburaamu?
Ida luba warufuduni aban
¨
´
lan ‘aramudaguagulei’ chouruti
´
Heowa woun?
¨
´
´ ˜ ˜
¨
SANDIGUATUN san hungua kama le hubinenadun lidan
´
´
´
´
˜
¨
ubou le? Anhein mıtaran lubei, mama habuguanadun. Li¨ ¨
´
˜
˜
dan sun dan le suguhalibei, sun ha hınsinehabubana lun
´
˜
´
Heowa tau sun hanigi, sandiguatina houngua kama teren´
´
˜
´
cha lidan ubou le. Kei henpulu, anahein meha lubueingu
´
˜
´
˜ ´
˜
Bungiu uaraguatina ha aguyahabana tıdangine aban kian´
¨ ¨
˜
pu tidoun amu Kanan, ani dan le haduguni aba harinagun
´
¨ ¨ ˜
“mama lan hageira ubou le, hayabinruguna lan ebeluha
¨
keisi´ terencha ya ubouagu” (Ebu. 11:13).
´
´
´
2 Itara kei hagıa, sun lanigu Hesusu disipulu ha anua˜
´
˜
diruaana, ha “sieluna”, sandiguatina houngua “keisi te´
rencha lidan ubou le” (Fili. 3:20; 1 Fe. 2:11). Ani “amu
´
´
˜
´
´
mudun” ha lanigu Kristu “mama gine lani ubou” hagıa,
´
ıtara kei Kristu (Huan 10:16; 17:16). Gama lumoun, me˜
´
´
˜
redebana lubueingu Bungiu “mabanga”. Lubaragine lira,
´
˜
¨
´
lıdannanu aramudaguagulei chourutimati le gayarabei
¨
wasaminarun luagun, aban aramudaguagulei le gayara´
˜
¨ ¨
bei warihini lau agu lanina afineni. Aburuhati Moisesi:
¨
´
“Aburemei, buguya waramudaguagulebei sunwandan”
˜
¨
(Sal. 90:1). Ida lina san aban lan ‘aramudaguagulei’ bui´
´
´
˜
ti Heowa houn lubueingu ha uaraguatina lidan bina˜
¨
˜
du dan? Ida lina aban lan aramudaguagulei ugune
´
¨ ¨
weyu houn lub ueingu ha an ugubalin liri? Ani ida
´ ¨ ¨
¨
´
´
luba ligıarugubei lan aramudaguagulei chouruti amu˜ ¨
negu?
´
¨
´
HEOWA, ABAN ‘ARAMUDAGUAGULEI’ CHOURUTI
´
HOUN LUBUEINGU LIDAN BINADU DAN
´
´
´
3 Itara kei lasuseredun lidan amu burı´ henpulu
le tı´ ¨
´
¨
danbei Bıbulia, lidan Salumu 90:1 anihein aban gurigia
´
´
´
le uagubei layanuhoua, aban katei le umabei konpara´
rua lan luma saragu puntu le uagubei konpararua lan
´
´ ¨
´
´
ıtara. Heowa gurigia le uagubei layanuhoua. Konpara¨
´
˜
´
ruati luma aban aramudaguagulei. Ani ıtara lina Heowa
˜
´
´
¨
ubou le, ani ka haramudaguagulebei?
´
´
3. Ka uagu layanuhoua lidan Salumu 90:1, ka uma konpararua
lan, ani ka uagu?
1, 2. Ida lina hasandiragun lubueingu Bungiu houngua lidan
22
´
“Mıgirun nubadibu”
¨
´
kei aban aramudaguagulei. Kei henpulu, da˜
´
˜
ruguati hau lumutunina lugundun ınsine´
˜
ni ligıa (1 Huan 4:8). Aban gine Bungiu
´
¨
´
lanina darangilau le ıchugubei “achouru´
˜
runi” houn ha uaraguabana lun (Sal. 4:8).
´
´
Anhein samina hubei mıtaran lan, samina
´
´
˜
huma luagun ligaburi louserunina binadu li¨ ¨
´
˜
´
chugudina familia ha uaraguabana, keiburi
¨ ´ ¨
Aburaamu.
˜
4 Gayarati wasaminarun ida lina
lan meha
¨ ´ ¨
¨ ´ ¨
lasandiragun Aburaamu o Aburamu ´ lun˜
´
gua dan le larinagunbei Heowa lun: “Igira˜
´
bei bufulasun, biduhenu tuma luban bugu˜ ¨ ¨
´
chi, nudun baamuga lidoun fulasu le lunbei
´
´
narufuduni bun”. Anhein sandı lubei meha
¨ ´ ¨
´
Aburaamu murusun anufudei, hafuga aba
lagalumarun dan le laganbuni le lasigirubei
´
˜
¨ ¨
´
Heowa arinaga: “Naduguba aban ounwenbu
˜
¨
´
4, 5. Ida lina aban lan ‘aramudaguagulei’ chouruti
¨ ´ ¨
Bungiu lun Aburaamu?
´
¨
nechani hau badugawagun; nabinirubadibu,
¨ ¨
˜
naganbahaguduba buagu [...]. Nabinirubana
´˜
˜
´˜
ha abinirutibu, ınaraguananame ha ınaragutibu” (Agu. 12:1-3).
¨
´ ´
5 Lau dimurei le, furamaseti
Heowa aban¨
´
¨
bei lan aramudaguagulei le chouruti lun Abu´ ¨
¨
raamu luma houn ladugawagun (Agu. 26:
´
¨
1-6). Ani gunfuli lumuti lani furamasei. Kei
´
´
´
´
henpulu, mıgirunti lun laguragunu lurueite
´
¨
´
¨
Ehiptu luma Abimeleku le lurueite Geraru
´
´
¨ ´ ¨
´
Sara ani afara hamei Aburaamu. Ani gouni˜
¨
´
gi lumuti gine Isaaku tuma Rebeka luei lasu´
seredun ligiameme houn (Agu. 12:14-20; 20:
´
1-14; 26:6-11). Ani “mıgirunti Bungiu lun
´
˜
´
houserawagun; arinagagubeiti houn uruei´
gu: ‘Maguura humatia hawagu nanuadirun,
´
˜
mouseragun humaname nani profetagu’ ”
(Sal. 105:14, 15).
´
6 Haganagua profetagu hag ıa
anihein
¨ ´ ¨
meha Hakobu, le libari Aburaamu. Dan le
¨ ¨ ¨
lachulurunbei oura lun lamarieidun, aba la˜
¨
´
rinagun Isaaku le luguchi lun: “Mamarieida´
¨
´
ba tuma ni aban wuri to yaana Kanan. Beiba
´
¨ ´ ˜
´
´
Padan-aramu, lubine baruguti Betueli, abame
˜
´
˜
bamarieidun nein tuma aban hadangine lira¨ ˜ ¨
´
hunu biyaurite Law
´ an” (Agu. 28:1, 2). Gagan-´
baditi Hakobu. Igira lumuti ichouruni le hı˜
´
chugubei liduhenu lun Kanan, aweiyasuhati
´
´
´
saragu san kilometuru, hafuga labugua, darı
¨ ¨ ¨
´
´
´ ¨ ¨
lachulurun Aran (Agu. 28:10).
Hafuga alugu´
daguati meha lungua: “Atiribei funa san dan
´
nau bougudi? Leresibirubadina funa san ni´
¨
yaurite buidu ani ru ligıame aban wuri to ine´
beti Bungiu tun nun lun numarime?”. Sun
¨ ¨ ¨
lidiheri gumuguati dan le lachulurunbei uburugun Lusu, san kilometuru (60 maili) lidi´
´ ¨
se luei Berusewa. Ka asuseredubei uburugu
Lusu?
7 Uburugu Lusu, aba lasaliragun Heowa´
´
¨
˜
lun Hakobu lidan aban uenedu, aba larina´
gun lun: “Anahein buma; nounigirubadibu
˜
¨
¨ ¨
˜
ani ida lina funa lasandiragun Hakobu lungua?
´
´
7. Ka ichouruni lıchugubei Heowa lun Hakobu li´
¨
dan aban uenedu?
6. Ka larinagubei Isaaku lun Hakobu lun laduguni,
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
23
˜
¨ ¨
nein lumuti bidin, ani nagiribudagudubadi´
´
bu lidoun mua le. Mıgirun nubadibu magun¨
´
fulirunganei le furamase naalibei bun” (Agu.
28:15). Ma funa lanarime awalidaguni luma
¨ ¨
¨
dugudaguau le lasandirubei Hakobu dan le
´
´
laganbuni dimurei burı ligıa! Gayarati san
´
hasaminarun luagun Hakobu eibugeina lau
´
˜
¨ ¨
´
ichouruni larigine sugu ligıa, ani memeniha
lanigi larihini ida luba lan lagunfuliruni Bun¨
´
´
giu furamasei ligıa? Anhein ıgira humaaru lu´
´
bei huban lun hidin ıdeha lidan apurichihani
¨
´
lidan amu ageirau, chourutimati gunfuranda
´
´
hubei lan le lasandirubei Hakobu. Ani chou˜
´
´
ruti gine ariha humaali lan luhabu Heowa lidan hibagari.
¨ ¨ ¨
´
8 Dan le lachul
urunbei Hakobu Aran, bui´
´
ti leresibiruni Lawan le liyaurite, ani dan la˜
´
´
rigine aba lıchugunu Lıa tuma Rakeli lun
´
´
lun lanigume weiriou. Gama lumoun, lau la¨ ¨ ¨
´
´
sugurun dan, aba lalugun Lawan lamudira´
guni Hakobu, ani sansi lumuti lafayeiruaha
´
diisi weiyaasu (Agu. 31:41, 42). Awanda lu¨
´
muti meha Hakobu sun marichau ligıa, lau
´ ´
lemenigin luagu lasigiruba lan Heowa ou´
˜
nigirei. Ani ıtara lina, dan le lagiribudunbei
´
¨
˜
¨ ¨ ˜
Kanaun baruina lina saragu “lilugunina mu´
¨ ¨ ˜
dun, lidamun, lilugunina kameyu hama bu¨
rigu” (Agu. 30:43). Lau lanarime eteingiruni,
˜
´
¨
aba larinagun lun Heowa: “Maduna numuti
´
˜
areini le aubei bouserana. Hinugua numuti
´
¨ ¨
´
duna Hordan le, manugunga ni kata lueidigia
´
´
nubadun, guento bianguaru nikianpun-agei”
(Agu. 32:10).
´
´
9 Arufuda lumuti henpulu
burı le woun
˜
ka lan uagu larinaga Moisesi lau ichouru¨
ni: “Aburemei, buguya waramudaguagulebei
´
´
sunwandan” (Sal. 90:1). Gebegimemegili di˜
´ ´
murei le ugune weyu, lugundun Heowa, “uati
´
¨
˜
´
sansiguau lidan, mamunoungadun ligıa”, se´
¨
riwim emegili kei aban aramudaguagulei
´
˜
houn ha uaraguabana lun (Sant. 1:17). Ariha
´
˜
¨ ¨
wamei ida lina lan laduguni.
˜
¨
8, 9. Ida lina meha aban lan ‘aramudaguagulei’
´
´
chouruti Heowa lun Hakobu, ani ka wafurendeiru´
˜
bei lıdangine?
24
¨
GARUDIA ATALAYA
´
¨
HEOW
A, ABAN ‘ARAMUDAGUAG
´
´
˜ ULEI’
CHOURUTI HOUN LUBUEINGU UGUNE WEYU
˜ ˜
¨
10 Samina hum a´ ligibugi ne
nad un lan
˜
´
´ ¨
´
linun-agei lurudu ayanuha kontura aban oun¨
˜
daruni hani gurigia wuribatina ha gabafu˜
´
¨
bana lidan sun ubou, ani aban lan gurigia
´
yeeti, gafarahati, chuti lau, gabafuti ani ma´
´
gudemehabuti abutibei. Chourubei hamuga
´
san hasandiragun hungua dan le hafuridun
´
˜
˜
´
´
tıdangine linun-agei lurudu? Henrengubei!
¨
´
¨
´
¨
Le linarun katei, buıdubei haduga anhadun
´
¨
amuriaha kaba lan ounigiraun. Arufuda lu˜
´
muti le ida lina lan hasandiragun lubueingu
´
´
Heowa houngua, wagıa le ayanuhabei luagu
´
¨
´
lufulesein Heowa ani afuranguaguda wamei
¨ ¨
´
´
sun wuribani le ladugubei Satanasi, le laga´
´
ni Bungiu (aliihouala Arufuduni 12:17). Ibi´
´
¨ ¨
´
haali san Satanasi lamanichaguduniwa? Ua!
¨
Le linarun katei, awanheingua awansera, ani
´
¨ ¨ ˜
´
´ ´
abanrugunein lebuna: aniheingua Heowa ou´ ´
¨
nigirawa, ligıa abanbei ‘aramudaguagulei’
´
´
´
chouruti woun, lıdantima lagumuhoun dan
´
´
´
´
le (aliihouala Isaıasi 54:14, 17). Ani ıbini ıta˜
¨
´
ra, sinabei aban lan aramudaguagulei chou´
´
´
ruti Heowa woun anhawa ıgira lun lasagaru´
´
˜
¨
niwa Satanasi lıdangine aramudaguagulei.
´
´
´
11 Anihan abanya leksioun le wafurendei´
˜
¨ ¨
rubei
hamagine binadu lichugudina familia.
´
´
´ ˜
Ibini Kanan lan meha hawinwanda, dısenaha
˜
´ ´
¨
¨
hana hawei lılana ageirau, laduga iyereeguti
´
meha liwiye habagari´ luma luriban houserun
˜
¨ ¨
houn (Agu. 27:46). Uaraguatina meha wugu˜
´
˜
´ ¨
rina hagıa ani mayusutina meha aban lısuta
´
˜
lau katei burı le gayarabei luma le sinabei ha¨ ¨
´
¨ ¨
duguni. Buıduruguti meha houn le hasubudi´
rubei luagu Heowa luma luagu lusan. Kei le
´
¨
ligıa lan meha haramudaguagulebei, mabu˜
´
´
senruntina meha hayarafadun lun ubou darı
˜
¨ ¨
¨
nein lumuti gayara lan haduguni. Aduga ha´
muti sun hayaraati lun hadisedun
luei. Ma
´
´
¨
lubuidun henpulu woun! Afaaguatun san
´
´
¨
´
´
megili lan aramudaguagulei chouruti Heowa houn
´
lubueingu?
´
´
˜
11. Ka amu leksioun wafurendeirubei hamagine
¨ ¨
binadu lichugudina familia?
10. Ka uagu gayara lubei wachoururuni abanme-
´
˜ ´
´
Ideragua hamutina anheligu lubueingu
´
˜
Bungiu ani gounigi hamana
´
˜
¨ ¨
´
˜
hayeihanina lichugudina familia uaraguatina
´
´
˜
hagıa dan le hanuadahanina humadagu luma
´
´
˜
´
˜ ´
hisebahari? Hıruti anahein lan hadangine lı¨
´
˜
lana damuriguau kristianu arufudutina luagu
´
buidu lan hasandiragun houngua lidan ubou
´
´
´
lani Satanasi, ıbini murusun. Anhein ıtara
˜
´
´
´
lina lubei hasandiragun hungua, furıei huma
´
´
lun Heowa. Mabulieida humei lani lan Sata´
´
´
nasi ubou le, ani arihuati luriban lusan lidan
(2 Ko. 4:4; Efe. 2:1, 2).
´
´
12 Lun meiguadun
wama tidoun lisada´
ran Mafia, mosu wayusuruni sun le lıchugu´
´
´
bei Heowa houn lubueingu ha aluahabalin
¨
haramudaguaguleme. Laganagua idewesei
´
´
´
burı ligıa anihein adamuridaguni kristianu
˜
´
˜
´
˜
˜
b) Ida lina hasandiragun
hungua
dan
le
hasami´
´
´
narun luagun sun ıdemuei le lıchugubei Heowa
woun?
12. a) Ida lina lounigirunina Heowa lumutunina?
´
˜
˜
luma ahuduraguni lidan familia, anahein gine
¨ ¨ ˜
´
´
“wugurina keisi idewesei” o houniri mudun
´
˜
´
ha lıridubana Bungiu lun hıchugun gurasu
´
´
woun ani ıderagua hamawa lidan wafaagun
´ ¨
´
kontura lenrengunga lidan ibagari (Efes. 4:
˜
´
8-12, TNM). Arinagati ıbiri George Gangas,
´
˜ ´
˜
aban meha hadangine ıbirigu ha arihibana lau
˜
´
hawadigimari gefentina luagu Heowa lidan
´
´
sun ubou: “Dan le hadan nan [lubueingu Bun´ ˜ ˜
giu] sanditina
nubinenadina lan hama nidu´
˜
˜
˜
henu”. Itara lina gine san hasandiragun hungua?
´
´
13 Abanya katei le wafurendeirubei hama˜
¨ ¨
´ ¨
gine binadu lichugudina familia ha, desidıru˜
´
´
¨
tina lun mıtaran hama kei gurigia ha meha
˜
´
geyegubana hau. Kei warihini lidan parafu 1,
˜
˜
´
arinagatina “luagu mama lan hageira ubou le,
¨ ¨ ˜
hayabinruguna lan ebeluha keisi terencha ya
¨
´ ¨
¨
ubouagu” (Ebu. 11:13). Desidıruhadun san lun
´
´
´
¨
amu huma hawei hıbiri gurigia? Mama sun
´
dan lun menrengunbei lan. Gama lumoun lau
´
´
´
´
lıdehan Bungiu luma hıdehan hıbiri kristianu¨ ¨
´
˜
gu, gayarati haduguni. Haritagua humei ana´
´
hein lan saragu amu kristianugu lidan afaa¨
˜
guni le. Le linarun katei, sun ha busenbana
˜
´ ´
˜
heseriwidun lun Heowa, hafaaguna gine (Efe.
˜
´
˜
6:12). Ani gayarati waganeirun anhawa afine´
´
ra luagu Heowa ani aluaha wameime waramu¨
daguaguleme.
´
˜
´
¨ ´ ¨
14 Sudiniti gine
lun wayeihani Aburaamu
¨
lau wakipuruni warihin luagun afayeiruahau
¨ ¨
´
(2 Ko. 4:18). Aburuhati apostolu Pabulu luagu
¨ ´ ¨
“agurabaha lan [Aburaamu] lebelurun lidoun
lubuidun uburugu le derebugubei ebu, uburu¨ ¨
¨
gu le ladugubei Bungiu” (Ebu. 11:10). “Uburu´
´
´
´
gu” ligıa, ligıa Larueihanbei Mesıasi, ani mosu
¨ ´ ¨
¨ ¨ ¨
meha
lagurabahan Aburaamu lun lachulurun.
´
´
Anheinti wagıa, lidan somu manera, mama
mosu wagurabahan, lugundun aniheinhali
´
´
´
Mesıasi arueiha sielu. Ani gıbeti katei aru´ ¨
fuduti luagu maluhali lan agumadiha uboua¨
´
´
gu. Inaruniti san Arueihani hun? Ganiti san
´
´
¨ ´
wakutihani Ebureu 11:13?
14. Katei san “uburugu” le meha hagurabahabei
´
lubueingu Bungiu?
13. Ka leksioun sudiniti wafurendeirubei dan le
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
25
¨
efekutu lidan ligaburi harihini ibagari, lidan
´
le hasaminarubei luagun ubou le luma lidan
´
˜
´
katei le hıchugubei lidan furumineti lugaaru?
´
´
(Aliihouala 2 Feduru 3:11, 12.)
¨
´
‘WARAMUDAGUAGULE’ LE CHOURUTI LIDAN
¨
´
LAYARAFADUN LAGUMUCHAGULE UBOU
¨
´
15 Eibu layarafadun lagumuchagule
ubou
´
´
¨ ¨
le lani Satanasi, ganwountimarugubei “le lun´
´
bei lasufuriruniwa” (Mat. 24:7, 8). Ani henrengutimabei katei lidan lanarime asufuriru´
´
¨
ni. Sun ıdemuei le lıchugubei ageirau houn
¨
´
´
gurigia luma burı amu aransehani le lıdan´
´
¨
´
bei ubou le abame liabin unabun, ani abame
¨
hanufudedun gurigia lau habagari (Abak. 3:
´
16-18). Lıdanme lanarime hadiheri, gayarati
˜
´
warinagun haluahaba lan haramudagun “li´
¨ ¨
´
dan huyu luma burı labadinagua dubu le lua¨ ¨
gubei wubu” (Aruf. 6:15-17). Gama lumoun,
¨ ¨
´ ´
¨ ¨
´
ni dubu le burı luagubei wubu ni oundaruni
´
´
´
´
´
lanina polıtika ni lanina bısinisi to hereburi´
´
´
¨ ¨
boun tarihın guento kama wubu, meseriwi¨
dunboun kei aramudaguagulei houn.
´
˜
´
´
16 Anhanati lubueingu Heowa,
hasigiruba
¨
´
agundaara lidan ‘aramudaguagulei’ chouru´
ti, Heowa Bungiu. Hasandiraguba
houngua
´
´
˜
kei Abakuku, le arinagubei: “Abameti nabuin¨
chun lau ugundani laduga Nabureme le nese¨
furagule” (Abak. 3:17, 18). Ida luba aban lan
¨
´
´ ´
‘aramudaguagulei’ chouruti Heowa lıdanme
´
´
dan henrenguti ligıa? Mosu wagurabahan lun
warihini. Gama lumoun, anihein aban katei
¨
´
´ ¨
´
inaruniti: ıtara kei ısuraelina lidan lidaani afu´
¨
riduni, oundaragu haba “saragu gurigia”, aga´ ˜
´
guduanu lun heresibirun adundehani
luma˜
´ ´
gine Bungiu (Aruf. 7:9; aliihouala Afuriduni
´
˜
´
´
13:18). Tıdangineba loundarun Heowa liabin
´
´
´
˜
adundehani ligıa, hafuga lıdangine damuri¨
¨
guau. Le linarun katei, genegeti sun lan sa´
´
¨
ragu milu damuriguau le lıdanbei sun ubou
´
´
´ ˜
ligıa lan mini lubei dimurei “hubinoun” o
˜
˜
´
15. Ida luba lidin houn ha afinebana luagu ubou le
´
˜ ¨
amunegu?
´
¨
16. Ka uagu lunti lubei gebegi lan damuriguau
woun?
26
¨
GARUDIA ATALAYA
´
´
hirumunrugun le uagubei layanuhoua lidan
´
´
Isaıasi 26:20 (aliihouala). Ariha humuti san
adamuridaguni kei aban katei gebegiti? Ga¨
´
ganbaditun san lun adundehani le lıchugubei
´
¨
Heowa woun lidan damuriguau sin hasamina´
´
¨
runi bian weiyaasu? (Ebu. 13:17.)
´
´
˜
˜
17 Ibini ha ounwegutina lubaragine
lagume´
˜
serun lanarime asufuriruni chourubana luma
´
¨
´
Heowa, ‘haramudaguagule’ le chourubei. Sa´
˜
´
¨ ¨
ragu dan larigine hounwegun binadu lichugu´
˜
˜
´
dina familia uaraguatina ha, arinagati Heowa
¨ ´
lun Moisesi: “Au Habungiutebei [...] Aburaa¨
¨
´
˜
mu, Isaaku luma Hakobu” (Afu. 3:6). Larigine
˜
layanuhan luagu dimurei le, arinagati Hesusu:
˜
“Mama Habungiute hilaana Bungiu, Habun´
˜
˜
´
˜
¨
giute ha wınwanginabana. Wınwangina lan´ u¨ ˜
¨
gunina Bungiu sun gurigia!” (Luk. 20:38). Ita˜
´
´
˜
´
ra lina kama hamuga wınwangina lubueingu
˜
˜
´
´
Bungiu ha hilaanabana, lugundun chouruti la¨ ¨
˜
guyuguagudubana lan (Apur. 7:1).
´
´
18 Lidan iseri ubou
le yarafaalibei, aban¨
´
´
bei ‘aramudaguagulei’ chouruti Heowa houn
˜
´
˜
lumutunina lidan abanya igaburi. Arinaga´
´
ti Arufuduni 21:3 woun: “Arihaba, aganawa¨
´
´
ti Bungiu hadan gurigia guento. Laganouba
´
¨
hama”. Laganouba Bungiu hadan gurigia la¨
´
´
duga layusurubei lan Heowa Hesukrıstu lun
´
´
´
larueihani Ubou luagu milu irumu. Danmeti
˜
´
le lagumuchun furumineti milu irumu, aba´
´
me lederegeruni Hesusu Arueihani lun Lu´
˜
guchi larigineme lagunfuliruni lisuuni Bungiu
´
´
˜
lun Ubou (1 Ko. 15:28). Lumagineme dan li´
¨
˜
˜
gıa, sun gurigia ha mafigounhanabana, me¨ ¨
megeirun hamaalime Hesusu lun hachulu¨
´ ˜
´
run lumoun Heowa, neinbei Heowa hama.
´ ´
˜ ¨
Ma lubuidun emenigini luba amunegu! Lidan
¨ ¨ ¨
´
awanha lan agurabaha lachulurun dan ligıa,
´
´ ´
´
˜
sigı wama afaagua lun wayeihanina binadu lu´
´
´
˜
´
bueingu Heowa ha uaraguabana lau waluaha´
¨
ni Heowa ‘waramudaguaguleme’.
˜
¨
´
´ ´
´
˜
˜
Heowa ıbini houn lubueingu ha hilaanabana?
´
18. Lidan iseri ubou, ida luba aban lan ‘aramuda¨
´
´
˜
guagulei’ chouruti Heowa houn lumutunina lidan
aban igaburi espechaliti?
17. Ida lina aban lan ‘aramudaguagulei’ chouruti
´
´
INEBEL A LU´ EIRIGUN
LIRI HEOWA WOUN
´
´
“Nıchuguba ueiriguni
´
lun biri lun sunwandan.” (SAL. 86:12)
GAYARATI SAN
¨ ¨
HAFURANGUAGUDUNI?
´
Ka mini lubei wasubudiruni liri
Bungiu?
˜
¨
Ida lina asubudiragudeina lani
´
Heowa liri?
´
´
Ka mini lubei weibugun “lidan liri
´
Heowa”?
´
´
TIBE-AGEI ligilisi to asubudiruaboun kei kristianu, mayu˜
´ ¨
surun hamaali liri Bungiu. Arinagatu aban Bıbulia lidan
¨
´
˜
¨ ¨
inglesi lidan tebelaagule: “Layusurun furumineguarugu
´
¨ ¨
iri lun Bungiu le abanrugubei [...] mabuidunti lun tafi˜
´
´
nen Ligilisi Kristianu lidan sun ubou” (Revised Standard
Version).
´
˜
´ ´
2 Wagıa
gefentina luagu Heowa, gundaatiwa luagu wa¨ ¨
´
´
nuguni liri Bungiu ani ru wagıa ueiriguni lun (aliihoua´ ´
´
˜
la Salumu 86:12 luma Isaıasi 43:10). Sanditiwa gine
´
luagu ibihaadiwa lan aban ounwenbu chansi lun gunfu´
´
´
randa wamani le mini lubei iri ligıa luma luaguti liricha
´
Bungiu lun larueihan (Mat. 6:9). Gama lumoun, moun lu˜
¨ ¨
´
muti warihini chansi le kei furumineguarugu katei. Ligıa
´ ¨ ¨
´ ¨ ¨
´
wakutihaba lubei uruwa alugudahani sudiniti: 1) Ka mini
´
˜ ´
lubei wasubudiruni liri Bungiu? 2) Ida lina uaragua lan
´
´
´
´
Heowa lun ounwenbu liri, lau lıchugun ueiriguni lun li´
dan manera le? 3) Ida luba gayara lan weibugun “lidan liri
´
Heowa”?
´
KA MINI LUBEI WASUBUDIRUNI LIRI BUNGIU?
´
´
¨ ¨
´
3 Uati buıdur
ugu lan waganbuni o wıriduni dimurei
´
˜
Heowa lun warinagun subudi wamani liri Bungiu. Mosu
´
wasubudiruni ka lan luwuyeri Bungiu Heowa, ka lan li¨ ¨
´
gaburibei, lisuuni luma ka lan ladugubei segun larufu´
´ ¨
´
dahoun tidan Bıbulia, keiburi dan le tayanuhan luagu
´
˜
´
´
ligaburi louserunina lubueingu. Ru lumuti Heowa gun¨
´
furandau le murusun murusun, segun agunfulireina lan
¨
lisuuni (Ari. 4:18). Subudiguda lumuti liri houn furumi˜
˜
¨ ¨
´
netina waguburigu; ani yusu tumuti Ewa dan le tagura´
´
¨ ¨
hanbalin Kaın (Gen. 4:1, TNM). Ani lichugudina familia
´
˜
´
´
¨ ´ ¨
¨
uaraguatina keiburi Noe, Aburaamu, Isaaku luma Hako˜
´
bu subudi hamuti meha gine liri Bungiu, ani abatima gun´
furanda hamani le mini lubei iri le dan le labinirunbali˜
´ ´
˜
¨
´
na Heowa, gounigi lana ani subudiguda ligıa saragu katei
˜
˜
´ ´
´
liri Bungiu hawei tılana amu burı ligilisi?
´
´
3. Ka mini lubei lasubudir uniwa liri Bungiu?
´
1, 2. Ida lina amu lan hasaminan gefentina luagu Heowa luagu
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
27
´
´
˜
´
luaguti lisuuni houn. Ani dan larigine, ıde˜
ragua lumuti gine Moisesi lun gunfuran´
da lani le mini lubei liri lidan aban manera
espechaliti.
´
4 Aliihoual a´ Afuriduni 3:10-15. Dan le
´
meha 80 irumu lau Moisesi, aba lıchuguni
Bungiu gumadi le lun:´ “Beiba [...] lun basaga˜
˜
¨
˜
runina numutunina Isuraelina Ehiptugine”.
¨ ¨
Lau saragu inebesei, aba ladugun Moisesi
´ ¨ ¨
´
´
aban alugudahani sudiniti lun Heowa. Aba
´ ¨ ¨ ¨
´
laluguduni ka lan lıribei. Kei le subudi waali
´
˜
lubei meha liri Bungiu saragu dan lubaragine
´
dan ligıa, ka labusenrubei Moisesi lasubudi´ ¨ ¨
¨ ¨
run lau alugudahani le ladugubei? Furanguti busenti lan meha lasubudirun amu katei
¨
´
´
luagu gurigia le gıribalin iri ligıa, busenti meha
´
¨ ¨
lasubudirun katei burı le gayarabei ladugun
˜
˜
lun hafinerun lumutunina luagu lesefuruba˜
´
na lan. Gebunati meha lidiheri, lugundun kei
¨
˜
´
´ ¨
le baruhana lubei meha ısuraelina saragu dan
´
kei musu, hafuga machouru hamuti meha
˜
¨ ¨
luagu lesefurubana lan Habungiute haguburi˜
´ ´
˜
gu. Anahein meha fiu hadangine huduguati˜
´
na houn bungiugu ehiptuna (Ese. 20:7, 8).
˜
´
´
´ ¨ ¨
5 Ida lina
lounabun Heowa lun laluguda˜
´
han Moisesi? Aba larinagun lun: “Au Bun˜
´
giubei le magumuchaditi. Arinagaba lubei´
ti houn: ‘AU LE’ ounahabalina humoun. [...]
´
¨ ¨
[Heowa] le Habungiute binadu haguburi´
¨
gu, [...] ounahabalina humoun”.1 Furamaseti
¨ ¨
Bungiu ladugubei lan le labusenrun lun la´
gunfuliruni lisuuni, lidan amu dimurei, ua´
´
raguabei lan lun lererun sunwandan. Ligıati,
´
˜
lidan berusu 15 aliihatiwa arinaga lan Heo´
´
´
´
wa: “Ligıaba niri lun sunwandan ani ligıa lun´
¨
´
˜
´
bei houseruni gurigia lumagine guento lun
´
´
´
lubaruaguoun”. Hafuga ruti dimurei burı le
´
˜
´ ´ ¨
¨ ´
1 Lıdangineti fiu letura ebureu liri Bungiu ani mini lan
´
¨
´
´
¨
“aduga lun ligıaba lan”. Ligıati, iri Heowa mini lan “Ladu¨
´
¨ ¨ ¨
guba Lun Lasuseredun”. (Gen. 2:4, aburuduni, TNM).
´ ¨ ¨
´
´
liri, ani ka uagu gebuna lubei meha ladiheridun?
˜
¨ ¨
´
5. Ida lina lafuranguagudunitima Heowa le mini
´
´
´ ¨ ¨
lubei liri dan le lounabunbalin lalugudahan Moisesi?
4. Ka meha uagu lalugudei Moisesi Bungiu ka lan
28
¨
GARUDIA ATALAYA
´
˜
´
˜
Aba leredun lafinen Moisesi larigine lasubudiruni le
´
mini lubei liri Bungiu
¨ ¨
¨
´ ¨
dugudaguau lun Moisesi ani buıngudalei lau
inebesei lun Bungiu.
´
´
UARAGUATI MEHA HEOWA LUN LIRI
´
˜
´
´
6 Murusun dan larigi
ne lıchugun Heowa
´
aban wadagimanu lun Moisesi, uaragua´
´
´
ti Heowa lun liri le weirigubei
dan le lalı¨
¨
˜ ´ ¨
¨
burerunbalina ısuraelina. Unabuguda lumu˜
´
tina ehiptuna lau diisi igei, le aubei lıgirei
´ ´
furangu luagu mabafu hama bungiugu ehip´
tuna ´ lun ni kata, faraon haganagua (Afu. 12:
12). Abati lafanreinraguni barana Funati, aba
¨ ¨
´ ¨ ¨ ¨ ´ ¨
ladugun lun hasugurun ısuraelina labadina˜
˜
¨ ¨
´
guagine ani aba lanaradaguaguduni faraon
hau sun lisudaranigu baranaha (Sal. 136:1315). Lidan “fulasu mageirawati”, aban meha
´
Bungiu le akipurubalin ibagari Heowa: ruti
˜
´
´
6, 7. Ida lina uaragua lan Heowa lun liri sunsuina-
gubei?
´
˜
´
eigini luma duna houn lumutunina, hafuga
´
˜
¨ ¨
´˜
¨
´
biamananu o uruwa mınunu gurigia o hougi˜
ne. Ani lanwoun lira, lidan sun dan le hau˜
˜
¨
bei nein, manaladuntu hadauragun ani magadeirun tuguya hageidin (2 Lur.1:19; 29:5).
´
¨ ¨
´
Kei aubei warihei, uati lunti ladugun lun la˜
´
´
´
sinarun uaragua lan Heowa lun liri. Dan la˜
˜
´
rigine, aba larinagun lun Isaıasi: “Au... au
´
´
´ ´
Heowabei, ani bougudin nuei uati esefuhati”
(Is. 43:11, TNM).
´
˜
7 Hosue,
le leweneguabei Moisesi, ariha
˜
´
lumuti gine lanarime larufuduni Heowa lubafu Ehiptu luma lidan fulasu mageirawati.
´
˜
Ligıati, lagumuhounbei dan lubaragine loun˜
´ ¨
wen, arinagati houn ısuraelina lau ichouruni:
“Busentina lun hasubudiruni tau sun hanigi
´
luma tau sun huani luagu gunfulihali lan sun
¨
´
katei buiti le buga furamase lubei Wabureme
´
¨ ¨ ´
˜
¨
hun. Meredeti ni abanrugu lıdangine le fu´
ramase lubei magunfulirunga” (Hos. 23:14).
´
Mabusenrunti meha faraon
´ lasubudiruni
´
Heowa lan Bungiubei
´
˜
´
´
Itara lina, gunfuli lumuti Heowa lererun fu¨
rangu, kei aubei furamase lani.
˜
´
´
8 Ugune
weyu, uaraguamemegili Heowa
˜
´ ¨
lun liri. Liyumulugugine Lirau ruti aban pro´
˜
´
˜
fesıa le nein lubei larinaga luagu lapurichi´
´
´
houba lan uganu buiti luaguti Larueihan Bun´
giu “lidan sun ub ou” (Mat. 24:14). Lun
¨ ¨
hamuga mama lan Bungiu adugubalin, kaba
¨
hamuga aduga lun lagunfulirun dimurei li´
´
¨
gıa ani yusu ligıa saragu ‘gurigia
´ ha maturia˜
¨
hantina saragu’? (Adu. 4:13.) Itarati, dan le
´
˜
wagunfulirun lau wadagimanu le, wıdehana
´
´
´ ¨
lidan lagunfulirun profesıa le tıdanbei Bıbu´
´
lia. Rutiwa inebesei lun Waguchi ani arufuda
˜
´ ´
˜
wamuti lun afine wama tıdangine sun wanigi
˜
luagu le warinagubei
˜ ¨ lun dan le´ wamuriahan:
´
¨ ¨
“Inebewala biri. Nubuinla barueihan; adugu´
¨ ¨
wala bugundan ya ubouagu kei laduguniwa
sielu” (Mat. 6:9, 10).
´
WEIRIGUTI LIRI
´
˜
´
´ ¨
9 Murusun dan larigi
ne hafuridun ısuraeli˜
´
na Ehiptugine, aba iseri lan Heowa houn lu˜
¨
´
mutunina. Aduga lumuti meha Heowa dara´
´
¨
du lanina Lurudu hama ani furamaseti houn
´
˜
´
´
lounigirubana lan, ıtara kei lounigirunu
aban
´
¨ ¨
´
¨ ¨
wuguri marıeiti lani weiriou. Abati laduguni˜ ´ ¨
´
¨
na ısuraelina lun “lumarime”, gurigia ha la´
˜
¨ ¨
nuadirubana lun hanuguni liri (Isa. 54:5, 6).
Dan le hederegeragunbei houngua lun Bun´
giu lau sun hagundan ani gaganbadi hagıa
´
lun lugumadin, aba meha aban lan “umari”
´
´
˜
´
uaraguati. Binı lumutina meha, gounigi lumu˜
´
¨
tina ani ru ligıa darangilau houn (1 Lur. 6:
´
´
´
22-27). Ani kei resultou, abaha lichugun
´
´
´
ueiriguni lun liri hadan nechanigu (aliihouala
´
´
2 Lurudu 4:5-8 luma Salumu´ 86:7-10). Le lina¨
¨
˜ ´ ˜
run katei, lidan sun lidaani Isuraeli neinnanu
´
´
˜
´
meha saragu nechani anharutina lun ahu¨
´
´ ¨
duraguni inaruniti. Ligiameme desidıru ha´
´ ¨
˜
bei kei meha Rudu, moabuna to arinaguboun
˜
´
´
˜
8. Ida lina uaragua lan Heowa lun liri ugune weyu?
´
´ ¨
˜
9, 10. Lidan louserun hama ısuraelina, ida lina
¨
´
´
aganwoundagudeina lani Heowa le mini lubei liri,
´
ani ka resultoubei?
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
29
´
´
tun Noemı: “Le bageira, ligıaba nageira; le Bu´
bungiute, ligıaba Nubungiute” (Rudu 1:16).
¨
10 Luagu milu-seingu-san
irumu, arufuda
´
´
´ ¨
lumuti louserun´ Heowa hama ısuraelina ka
´ ´
lan ligaburibei. Ibini maganbadi hama necha´
´
nigu hagıa, sunwandan aban lan meha Bun´
giu ‘gudemehabuti’ ani weiriti ‘luguraasun’
´
(Afu. 34:5-7). Gama lumoun, gebehati meha
¨ ¨
luguraasun, suguguati lau dan le hamaha´
´
´
dunbei hurıu lun Hesusu ani afara hamei hi´
˜
lagubei (Mat. 23:37, 38). Aba mamaana lan
´ ¨
˜
¨ ¨
ısuraelina lumutunina Bungiu ha anugubalin
´
liri. Hibe-agei feridi hamuti hamadagua luma
´
´
Heowa, aba herederun kei aban tıdibu wewe
´
´
to hilamemeru (Luk. 23:31). Ka lanibei le efe¨
´
kutu lidan houserun luma liri Bungiu?
¨
¨
11 Arufudati abahudaguni
luagu dan le su¨
´
´
˜
guhalibei, aba lan hayeihan hurıu afineni le
´
´ ¨ ¨ ¨
mebunati luagu liri Bungiu lau lasugurun
´
˜
˜
´
dan, darı lun hafinerun sinati lan hıriduni liri
´
(Afu. 20:7). Aba ıgireina hamani hayusuru´
ni murusun murusun. Chouruti gari lan lun
´
´
Heowa larihini minebenehabuni ligıa (Sal.
´
78:40, 41). Furanguti mıgirunbei lan meha
¨
Bungiu le ‘Emeidibei’ lun hasigirun gurigia
´
˜
ha mahabana hagunfuliruni lilurudun ani ha
´
˜
aubana magundan lan ayusurei liri (Afu. 34:
¨ ¨
14). Lunti ladugun katei le lun lerederun fu´
rangu lidan wasaminan sudini lan wayusuruni liri Bungiu lau saragu inebesei.
˜
ISERI LUMUTUNINA BUNGIU HA
¨ ¨
ANUGUBALIN LIRI
˜
´
12 Liyumulugugine
Heremıasi, afurangua¨
´
¨ ¨
guda lumuti Heowa lisuuni lun ladugun
´
“aban
iseri daradu” luma aban iseri nechani,
´ ¨
˜
˜
Isuraeli le lani Bungiu. Arinagati gine lidan
´
´
aban profesıa hasubudirubei lan sun lılana
´
´
´
˜
´
nechani ligıa, “lumagine le weiyatimahalibei
´
˜ ¨ ¨
daga lumoun le nurautimagilibei” (Her. 31:31,
´
33, 34). Gumeseti profesıa le agunfulira lidan
´
´
´
11. Ka uagu aba lubei masigirun hama hurıu ayu-
surei liri Bungiu?
˜
´
´
˜
¨
12. Ida lina lagumeserun Heowa anuadahana guri´
˜
¨ ¨
gia ha lunbana ‘hanuguni liri’?
30
¨
GARUDIA ATALAYA
Pentekosutesi lidan irumu 33 lidan wadaani,
´
´
dan le lıchugunbalin
Heowa iseri daradu. Ise´ ¨
´
´
ri nechani le, “Isuraeli le lani Bungiu”, le ıdan˜
´
bei anahein lan dandu hurıu kei mama hu´
¨ ¨ ˜
´
´
rıu, chulutina lun lanigu hama, o kei le aubei
¨
¨
´
˜
lafuranguagudei Bungiu, “gurigia ha unbana
´
´
laguarua luagu niri”, TNM (Gal. 6:16, TNM;
´
¨ ¨
aliihouala Adugau 15:14-17; Mat. 21:43).
¨
¨ ¨
13 Keisi gurigia
ha anugubalin liri Heo´
´
´
´
wa, sun lılana nechani ligıa yusu hamuti
liri Bungiu, ani furanguti yusu hamani dan
´
´
le hayanuhan luagu somu berusu lıdangi˜
¨ ¨ ¨
¨ ´
´
ne Aburuduni Ebureu.1 Keiburi dan le laya´
nuhanbei apostolu Feduru houn saragu hu´
´
rıu hama mama hurıu lidan Pentekosutesi
´
irumu 33, yusu lumuti iri le saragu weiyaa´
su (Hech. 2:14, 20, 21, 25, 34, TNM). Ru˜
˜
˜
´
tina meha furuminetina kristianugu inebe´
´
sei lun Heowa, ani binı lumuti wadagimanu
´
¨ ¨
˜
lanina apurichihani le hadugubei. Ugune
´
˜
´
weyu, binı lumuti gine Heowa wani ministeriu dan le wapurichihani liri lau ugunda´
ni ani arufuda wamei houn ha aganbutiwa,
¨
´
¨ ¨
tidan
habibulian guanarugu anhein gayara.
´
˜
¨ ¨
Itara lina wasubudiraguduni Bungiu le ina¨
runiti houn. Ma lubuidun chansi... dandu
´
houn kei woun! Arufudahani ligıa, gayarati
´
ligıa lan lagumeseha aban lubuidun umada¨
´
guau le lunbei lasigirun lun sunwandan.
´
˜
14 Larigi
ne, aba lagumeserun arufudahani
´
¨
mama kristianu ebelura lidoun damuriguau
´
´
˜
´
kristianu, lariginetima hounwegun apostolu˜
´
gu (2 Tesa. 2:3-7). Anahein meha maisturugu
¨ ¨
¨ ´
˜
1 Aburuhani ebureu le meha hayusurubei furumineti´
˜
´
´
na kristianugu anihein meha Tetragramaton lidan. Chou˜
ruwati gine luagu anihein lan meha iri le lidan furu˜
´
´ ¨ ¨
¨ ¨
mineti burı kopia tidan Septuaginta, lasuguraguduniwa
¨ ¨ ¨
¨ ´
¨
Aburuduni Ebureu lidoun guriegu.
´
˜
˜
´
hamuti lan meha furuminetina kristianugu liri
Bungiu? b) Ariha humuti san chansi le hibihibei
´
lun hayusuruni liri Heowa lidan hani ministeriu kei
aban katei gebegiti?
´
14, 15. Ibini buruguaali lan arufudahani le mama
´
¨
´
´
kristianu, ka aduga laalibei Heowa luagu iri le au´
bei labusenra lun laritawagun luagun?
13. a) Ka uagu gayara lubei wachoururuni yusu
´
˜
´
´
´
yeetina ha ayeihabalin echuni hurıu lun mayu´
surun hamani liri Bungiu. Gama lumoun, lı´
giruba meha san Heowa lun lagumuchagun
´
iri le aubei labusenra lun laritawagun luagun?
´
¨
˜
Ua! Inaruni ibidine lan woun lau ichouruni
˜
´
ida lina lan meha liridun, gama lumoun, ani´
´
heingua iri ligıa ayusurua. Lidan sun dan le
¨ ¨
´ ¨
suguhalibei, fuati iri le tidan saragu Bıbulia,
´
¨ ¨
´
˜
¨ ¨
ıtara kei lidan haburuhan amunegueinarugu
¨ ¨
˜
´
¨ ¨
aburuhatina. Keiburi lidan irumu 1757, aburuhati Charles Peters luagu “genege lan luagu
´
´
[Heowa] lan iri le buıdutimabei lun harufu´
¨ ¨
duni le mini lubei liri Bungiu sugu lau fu˜
¨ ¨ ´
rumineguarugu tıtulu”. Ani lidan irumu 1797
´
gumese lumuti Hopton Haynes kapıtulu 7 ti´
´
´
dan aban lıburu luagutu ahuduraguni lun
´
Bungiu lau dimurei le: “HEOWA, le liri BUNGIU
´
´ ¨ ¨
´
haganagua hurıu, le unrugubei hahuduragua,
´
¨ ¨
ıtara kei laduguni Kristu hama lani Apostolu´
gu”. Ani Henry Grew (1781-1862) mama yu¨ ¨
surugu lumuti liri Bungiu, gunfuranda lumuti
˜
´
gine luagu yusua lan lau minebenehabuni ani
¨ ¨
´
´
˜
mosu lan ladugun sandume. Ligiameme gine
¨ ¨
ladugubei George Storrs (1796-1879), le lani
´
˜
Charles T. Russell paana, yusu lumuti gine liri
´
¨ ¨
Bungiu, ıtara kei laduguni Russell.
´ ´
´
15 Ligıa
sudini lubei irumu 1931, lugundun
˜
˜
´ ¨
sun lumutunina Bungiu, Aturiahatina Bıbu´
´
lia meha hıribei lidan dan ligıa, ani lidan iru˜
mu 1931 aba hibihini iri gefentina luagu Heo´
´
˜
´ ¨
wa le hasagarubei
tıdangine Bıbulia (Isa. 43:
´
˜
10-12). Itara lina meha harufuduni lun sun
´
´
´
´
ubou luagu gunda hama lau lubueingu hama
´
¨ ¨
¨
´
abanrugu Bungiu le inarunibei, luagu hagıa
¨ ¨
¨
lan ‘anugubalin liri’, lun halawahani (Adu. 15:
¨ ¨
´
¨
14). Sugu burı le haritaguaguda lumutiwa lua˜
´
gu dimurei le larinagubei Heowa lidan Ma´
´
lakıasi 1:11: “Ruati inebesei nun hadan sun
´
˜
˜
nechanigu ha ubouagubana, gudaguatina kupali [...] lidan niri”.
´
´
´
EIBUGA HUMA LIDAN LIRI HEOWA
¨ ¨
´
16 Abur
uhati profeta Mikeasi: “Ha hıbiri
´
´
´
16. Ka uagu aban lubei ounwenbu chansi weibu-
´
gun “lidan liri Heowa”?
¨
´
˜
´
´
g urigia, lu eigi ne h oubadina, h eibugu´
ba lidan liri habungiute; anhein wagıa,
´
´
luagu woubadina, weibuguba lidan liri
´
´
Heowa le Wabungiute lun sunwandan”
´
¨ ¨ ˜
(Miq. 4:5, TNM). Mamarugunein kei aban
˜
´ ¨
lubuidun chansi harihei Aturiahatina Bıbu´
˜
´
lia lıgirunina Heowa lun hayusuruni liri,
˜
´
ariha hamuti gine kei aban ıchouruni luagu
´
´
gunda lan hau (aliihouala Malakıasi 3:16´
¨
18). Weiriti san lebegi chansi le hun? Adu´
ga humuti san sun hiyaraati lun heibugun
´
lidan liri Heowa? Gunfuranda humuti san
´
ka lan mini lubei?
¨ ¨
17 Anihein ur
uwa katei lidan le mini lu´
´
˜
bei weibugun lidan liri Bungiu. Furumine´
ti, mosu wapurichihani iri lig ıa, lugun´ ¨ ¨
˜
dun gunfuranda wamuti harugubana lan
´
´
“aguaruti liri Wabureme [Heowa]” asalbara (Rom. 10:13). Libiaman, mosu warufu´ ´
˜
duni ligaburi Heowa, ınsinenitima (1 Huan
¨ ¨
´
4:8). Ani luruwan, mosu gaganbadi wama
´
´
lun lilurudun Waguchi le sielubei lun ma´
wiyedun wamani liri le sandubei (1 Huan
´ ¨
¨
´
5:3). Desidır uhadun san heibugun ‘lidan
´
´
liri Heowa le Wabungiute lun sunwandan’?
18 Yarafa madise, sun ha meberesegun˜
˜
ba na o ha ebedaaguba na lun liri Bun´
´
giu mosume hasubudiruni ka lan Heowabei
˜
˜
¨
(Ese. 38:23). Haganagua anaheinbana gu´
˜
´
˜
rigia ha ıtarabana kei faraon le arinagu´
˜
bei: “K ateineigia ‘Bungiu’, lun naganbubei lan”? Furendei lumuti
lau luriban (Afu.
´
´
5:1, 2; 9:16; 12:29). Anheinti wagıa, subu´
¨
´
˜
di wamaali Heowa laduga ıtara lina lan
´
¨ ¨
wabusenruni. Gundaatiwa lau wanuguni
˜
´
´
liri luma luagu lumutunina wama. Ligıa´
´
ti, ariha wama wabaruaguoun lau emenigi¨
´
´
ni luagu furamasei le lıdanbei Salumu 9:10:
´ ˜
“Ha subudihabubana bun [o lun biri], hemeni˜
¨
´
˜
gitina buagu, laduga magurun bumutina ha
´
aluahabalibu”.
´
´
17. Ka san mini lubei weibugun lidan liri Bungiu?
´
´
˜
´
´
na inebesei lun liri Heowa habaruaguoun lau emenigini?
18. Ka uagu gayara lubei harihin sun ha ıchuguba-
¨ ¨
1 LIDAN URUWA-HATI, 2013
31
´ ¨ ¨
´
´ ¨
AL UG UDAHANI BUR I TUAGU B IB ULIA
´
Ka uagu laguahoua lun
´ ¨
Hesusu Lirau Bungiu?
´
´ ¨
Maniti Bungiu aban weiriou lun garau lan tau. Li´
¨ ¨
gıa adugubalin sun katei le gabagaribei. Gama lu´
´
´
¨ ¨
moun, kei sungubei lubei wagıa aduguwatiwa lau
´
´
˜
ubafu lun wayeihani ligaburi, wawati
lun furumine´
¨ ¨
´
´ ¨
´
ti wuguri, Adan, “[lirau] Bungiu”. Itarameme, wawa˜
´ ¨
¨ ¨
ti gine lun Hesusu ‘Lirau Bungiu’ lugundun adugu´
´
wati lau igaburi libe ligaburi Luguchi. (Aliiha humei
´
Lukasi 3:38 luma Huan 1:14, 49.)
´
¨ ¨
Idabuga laduguwa Hesusu?
¨
˜
¨ ¨
Aduga lumuti Bungiu Hesusu lubaragine laduguni
´
¨
´
˜
¨
Adan. Le linarun katei, ligıa furumineti gurigia le la¨ ¨
´
´
¨ ¨
´
dugubei, ani lau lıdehan ligıa laduguni sun le lıbiri
´
´
´
˜
´ ¨
´
katei, ıbini anheligu. Ligıa tarinagunbei Bıbulia “ligıa
´
¨
´
˜
¨ ¨
ıgiramaubei, le louginebei sun katei le adugubei”.
´
(Aliiha humei Kolosana 1:15, 16.)
˜
´
Lubaragine nasirua lan Hesusu Bel en, aban
´
´
¨ ¨ ¨
meha sıfiri ligıa sielu. Dan le lachulurunbei dan, aba
´ ¨ ¨
¨ ¨
lasuguraguduni Bungiu libagari Hesusu turageiru´
¨ ¨
´
gun Marıa lun nasirua lan kei wuguri. (Aliiha humei
´
Lukasi 1:30-32; Huan 6:38 luma 8:23.)
¨
Ka uagu laduga Bungiu lun nasirua lan Hesu¨ ¨
su ubouagu kei aban wuguri? Ka wadagimanu es¨ ¨
´
´
¨
pechaliti ladugubei? Anhein haluaha ounabagu´ ¨
lei tidan Bıbulia, harihibei laganwoundun hisubudin
¨ ¨
luma heteingiradi luagu le ladugubei Bungiu luma
Hesusu luagu wafulesein.
´
Aban meha
˜ sıfiri Hesusu sielu
´
lubaragine nasirua lan Belen
´
´
˜
Anhein busen´ hubei
´ lanwoun ari´ nahani,
akutiha hum¨ ei ¨ kapıtulu 4˜ tidan lıburu to,´
hadugun gefentina luagu Heowa
´
¨
HADARIRUBA
OUNABAG
ULEI
´ ¨ ¨
´
´ ¨ LUN SARAGU AMU
ALUGUDAHANI TUAGUTI BIBULIA LIDAN INTERNET
s
n
o
¨
´
Rarig
¨ uda humoun ´
gar
´ udia to tuma burı to˜
afuriduboun tubaragine
mafayeihanga
m
q
´
Katima san
TARUFUDAHABEI
´ ¨
BIBULIA?
´
´
¨ ´
Aluaha huma ar
´ utıkulu
luma katei burı¨ le¨
gayarabei
haduguni ˜
¨ ¨
aguburigu, ¨ nibureinti
na
˜ ¨
hama irahunu
p
´
´ ¨
Aliiha humoun Bıbulia lidan
´
Internet; hadariruboun
keiburi
˜ ˜
lidan 50 inenein
wp13 03/01-GRF

Benzer belgeler