ANKARA ÜNİVERSİTESİ AVRUPA TOPLULUKLARI ARAŞTIRMA

ANKARA ÜNİVERSİTESİ
AVRUPA TOPLULUKLARI ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ
32. Dönem AB ve Uluslararası İlişkiler Temel Eğitim Programı
YAYGIN EĞİTİM
VE
GENÇLİK SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ
Fatoş Oktay
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü
Ankara – 2003
2
İÇİNDEKİLER
I- GİRİŞ ........................................................................................................... 3
II- YAYGIN EĞİTİM ............................................................................................ 4
A- Tanımlar ................................................................................................... 4
B- Yaygın Eğitim Kavramı ve Bilimsel Kökenleri .................................................. 6
III-TÜRKİYE, AVRUPA BİRLİĞİ VE AVRUPA KONSEYİ’NDE YAYGIN EĞİTİM ............... 10
A- Türkiye’de Yaygın Eğitim ........................................................................... 10
1- Milli Eğitim Bakanlığı.............................................................................. 10
2- AB Eğitim ve Gençlik Programları Dairesi .................................................. 12
B- Avrupa Birliği’nde Yaygın Eğitim ................................................................. 12
1-Yaşam Boyu Öğrenme ............................................................................ 12
2- Beyaz Kitap ve Gençlik Programı ............................................................. 13
3- Yaşam Boyu Öğrenme İlke Kararı ............................................................ 15
C- Avrupa Konseyi’nde Yaygın Eğitim .............................................................. 16
1- Gençlerin Yaygın Eğitimleri Konusunda Ortak Anlayış ................................. 16
2- Yaygın Eğitim Çalışmaları ve Bakanlar Komitesi’nin 2003(8) Sayılı Tavsiyesi .. 20
3- Tavsiye Metninin Yorumu ....................................................................... 22
IV-DEĞERLENDİRMEDE KARŞLAŞILAN ENGELLER................................................. 25
A- Yöntembilimsel Şartlar .............................................................................. 26
B- Politik ve Kurumsal Şartlar ........................................................................ 27
V- SONUÇ ...................................................................................................... 27
KAYNAKÇA ..................................................................................................... 28
3
I- GİRİŞ
Yaygın eğitime (non-formal education) ilişkin literatür tarandığında, konu
hakkındaki görüşlerin çoğunlukla birbirinden farklılık arz ettiği görülmektedir.
Colley, Hodkinson ve Malcolm; konuya kavramsal açıklık getirmek amacıyla, ilgili
literatürü inceleyerek gerçekleştirdikleri geniş kapsamlı çalışmalarında, örgün (formal)
ve yaygın (non-formal) eğitim ile formal olmayan eğitim (informal) kavramları
arasındaki sınırlar veya ilişkilerin ancak belirli bağlamlar çerçevesinde anlaşılabileceğini
ifade etmektedirler.
Bu
kavramlarda sık sık önemli oranda hem örtüşme hem de
uyuşmazlık gözlenmektedir. Yazarlar sınıflandırmada karşılaştıkları üç probleme dikkat
çekmektedirler. Birincisi, metinlerin birçoğunda formal olmayan (informal) öğrenmenin
doğrudan “formal olmayan öğrenme” şeklinde tanımlanmasıdır. İkincisi, konuya ilişkin
listelerin bir çoğunun, bir formun bazen etik, bazen yarattığı etki açısından diğerinden
daha üstün olduğuna ilişkin varsayımlar içermesidir. Sonuncusu, yaygın eğitime
formal olmayan
ve
eğitime ilişkin örtüşen literatürün varlığıdır. Bütün bunlar üç değişik
öğrenme veya eğitim şekli arasında net bir ayrım yapılmasını zorlaştırmaktadır. 1
Söz konusu çalışmaya göre, ne kadar az oranda olursa olsun formal ve formal
olmayan
boyutlar, herhangi bir öğrenme durumunda hemen hemen her zaman
bulunmaktadır. Öğrenmenin, çoğunlukla formal ve formal olmayan bütün unsurları
birleştiren bir öğrenme ortamındaki karmaşık sosyal uygulamalarca belirlenmesi
nedeniyle, öğrenmenin gerçekleştiği hemen hemen bütün durumlarda, hem formal hem
de formal olmayan öğrenmenin unsurları mevcuttur. Burada önemli olan, bu tip
öğrenmeler arasındaki sınırlar değil, belirli öğrenme durumlarında formal olma ve
olmamanın boyutları arasındaki iç bağlantılardır. Araştırmacılar öğrenmeyi formal olma
ve olmama noktasında karmaşık bir birleşen olarak görürken, “non-formal” kavramının
rolünü ve amacını henüz net olarak keşfedemediklerini belirtmektedirler. 2
Yaygın
eğitimin
sık
sık
örgün
eğitimin
karşıtı
olarak
tanımlandığı
da
görülmektedir. Birçok uygulayıcı; gençlik örgütleri ve diğer kuruluşların, okulların
kapasitelerinin ötesinde alternatif eğitim yolları sağlama konusundaki potansiyellerine
Helen Colley, Phil Hodkinson ve Janice Malcolm, “non-formal learning: mapping the conceptual
terrain. a consultation report”, s. 1-3,
<http://www.infed.org/archives/e-texts/colley_informal_learning.htm>, (8.03.2003).
2
a.g.e., s. 39-40.
1
4
dikkat
çekmektedirler.
Bununla
beraber
bu
anlayış
eğitim
sektörleri
arasında
bütünleyici yaklaşımı savunanlarca eleştirilmektedir. Avrupa kuruluşları ve Avrupa
Gençlik
Formu,
standartlarını
Avrupa’da
oluşturma
yaygın
çabası
eğitim
içindedir.
için
sertifikasyon
Yaygın
eğitimin
yollarını
değerinin
ve
kalite
tanınması
tartışmaların bir boyutunu oluştururken, diğer yandan da gençlik çalışması içinde yer
alanlar yaygın eğitimi tanıma ve sertifikalandırma sürecinde gençlik çalışmasının ve
yetiştirmenin
(training)
yaşamaktadırlar.
kendine
özgü
kimi
özelliklerini
kaybedeceği
Alana ilişkin kavram kargaşası devam ederken yaygın eğitimin
toplum
kaygısını
3
örgütlerinin
çalışmalarında
önem
kazanmış
olması
ve
gençlik sivil
sertifikalandırma
doğrultusunda ciddi adımların atılıyor olması gerçeğinden hareketle; konuya ilişkin
kavramların irdelenmesi, ülkemiz, Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi’nin ilgili birimlerinin
yaklaşımlarının ele alınması ve ulaşılan bilgilerin gençlik sivil toplum kuruluşları ile
paylaşılarak daha geniş bilgilere ulaşılması önem arz etmektedir. Bu düşünceyle
gerçekleştirilen çalışmada, gerekli verileri elde etmek için ağırlıklı olarak elektronik
ortam, resmi kaynaklar ve ilgili diğer literatür taraması yapılmıştır.
II- YAYGIN EĞİTİM
A- Tanımlar
Yaygın (non-formal) eğitim ve formal olmayan (informal) eğitim (kavramların
İngilizce karşılıklarına bakıldığında), temelde gençlerin devam ettikleri formal eğitim
dışında bir eğitim olarak kendi kendini tanımlayan kavramlardır. 4
Demirel’in Eğitim Sözlüğü’nde örgün eğitimin İngilizce karşılığı
“formal /
organized education” olarak verilmektedir. Yaygın eğitimin İngilizce karşılıkları ise
“non-formal / informal / extended education” olarak verilmekte ve “örgün eğitim
olanaklarından hiç yararlanmamış durumda olanlara, gittikleri okullardan erken
Goran Buldioski ve d., “Training, training aims and non-formal education”, T-Kit on Training
Essentials, No. 6, (October 2002), s. 12-13. (“T-Kit”, Avrupa Konseyi (Council of Europe) ve Avrupa
Komisyonu (European Commission) tarafından yürütülen “Partnership Agreement on European
Youth Worker Training ” çerçevesinde yapılan ortak çalışmanın bir ürünüdür.)
4
a.g.e., s. 12-13.
3
5
ayrılanlara ya da örgün eğitim kurumlarında okumakta olanlara ve meslek dallarında
daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eğitim” şeklinde tanımlanmaktadır. 5
Fidan ve Erden eğitimi, formal ve formal olmayan eğitim olmak üzere ikiye
ayırmaktadır. “Yaşam içinde kendiliğinden oluşan bir süreç” olarak tanımlanan formal
olmayan (informal) eğitim amaçlı ve planlı değildir. Amaçlı ve programlı olarak yapılan
formal eğitim ise örgün ve yaygın eğitimi içermektedir. Örgün eğitim belirli yaş
gruplarına okulda düzenli ve amaçlı olarak yapılan eğitim olarak tanımlanırken; yaygın
eğitim “örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir kademesinde
bulunan veya bu kademelerden birinden ayrılmış olan kişilere ilgi ve gereksinim
duydukları alanlarda yapılan eğitim” olarak tanımlanmaktadır. 6
Formal eğitim sistemi dışında günlük yaşamda gerçekleşen, toplumda çalışmak
ve karşılıklı etkileşim halinde olmak için öğrenilen değerler olarak sosyalleşmeyi
sağlayan formal olmayan eğitimi, Avrupa Gençlik Formu, günlük yaşamda gerçekleşen
örgütlü olmayan rastlantısal öğrenme olarak tanımlamaktadır. Okullar, üniversiteler ve
değerlendirme sistemleri dışında gerçekleşen eğitimin ve öğrenmenin daha iyi
tanınmasını sağlamak amacıyla, 1970’lerden itibaren ortaya çıkmış bir terim olan
yaygın eğitimi ise, formal eğitim sistemi yapısı ve işleyişi dışında gerçekleşen örgütlü
veya yarı örgütlü eğitim etkinlikleridir. 7 “Yaygın eğitim, geleneksel ve klasik eğitim
sistemlerine karşı yaratıcı ve yenilikçi alternatifler olarak görülen öğretme araçları ve
öğrenme yöntemlerinin bir toplamıdır”. 8
UNESCO’ya göre yaygın eğitim, “kurulu eğitim sistemi dışında düzenlenen,
saptanabilir öğrenme hedefleriyle saptanabilir öğrenenler kitlesine hizmet vermesi
planlanmış eğitim etkinliğidir”. 9
Daha sonra ayrıntılı olarak verilmek üzere, Avrupa Konseyi ve Avrupa
Komisyonu’nca yapılan kısa yaygın eğitim tanımları aşağıda belirtilmektedir: 10
Avrupa Konseyi Kültür ve Eğitim Komitesi
5
Özcan Demirel, Eğitim Sözlüğü, 1. B, Ankara, Pegem A Yayınevi, 2001, s. 96, 135.
Nurettin Fidan ve Münire Erden, Eğitime Giriş, Ankara, Alkım Yayınevi, s. 13-14.
7
Buldioski ve d., s. 12-13.
8
Lynne Chishome, Symposium on Non Formal Education - Report, Strasbourg, Avrupa Gençlik
Merkezi’nde 13-15 Ekim 2000 tarihlerinde yapılan sempozyum, s. 60.
9
a.g.e., s. 60.
10
a.g.e., s. 60.
6
6
“Yaygın eğitim, ... genellikle devlet tarafından sağlanan ve desteklenen, kronolojik
olarak derecelendirilen, ilköğretimden yükseköğretime uzanan ... örgün eğitim sistemi dışında
gerçekleşen ... eğitim etkinliğidir. ... Yaygın eğitim oldukça değişik iki realiteyi kapsamaktadır:
bir yandan formal eğitim sistemi dışında gerçekleşen eğitim etkinlikleri (örneğin bir işçi
sendikası tarafından düzenlenen sosyal haklar konulu konferans) ve diğer yandan gönüllü bir
örgütte sorumlulukları yerine getirirken kazanılan deneyim (örneğin bir çevre koruma sivil
toplum örgütünün yönetim kurulu üyesi olmak).”
Avrupa Komisyonu yaşam Boyu Öğrenme Memorandumu
“Yaygın öğrenme (eğitim), eğitim ve yetiştirme (training) temel sistemleri yanı sıra
gerçekleşmekte ve ... sonuçta resmi sertifikaların verilmesi söz konusu olmamaktadır. Yaygın
öğrenme işyerlerinde, sivil toplum örgütleri ve grupları (örneğin gençlik örgütlerinde, işçi
sendikalarında ve politik partilerde) etkinlikleri aracılığı ile sağlanabilir. Formal sistemleri
bütünlemek üzere kurulan örgütler veya hizmetler (sanat, müzik ve spor sınıfları veya sınavlara
hazırlamak için özel ders verme) aracılığı ile de sağlanabilir.”
Rinpoche ise bu kavramlara farklı bir açıdan yaklaşmaktadır. Örgün eğitim
beynin mantıksal, bilişsel ve entelektüel bölümünün nasıl kullanılabileceğini öğretirken,
yaygın eğitim aklın sezgisel, duygusal, içgüdüsel, sanatsal ve bilinç altı yönlerine doğru
yaklaşım konusunda yardımcı olmaktadır. Yaygın eğitimin örgün eğitim sistemine
entegrasyonu ile, beynin hem sol hem de sağ yarımküreleri uyumlu bir şekilde
geliştirilir. Yaygın eğitim; kontrol edilemeyen duyguları ve psikolojik rahatsızlıkları
kontrol altına almada ve zorluklara çözüm bulmada yardımcı olması ve farklı bir
perspektif kazandırması nedeniyle, yaşamın her aşamasında toplumdaki bütün gruplar
için büyük önem arz etmektedir. 11
B- Yaygın Eğitim Kavramı ve Bilimsel Kökenleri
Yaygın eğitim kavramı, örgün eğitim ve formal olmayan eğitim kavramlarıyla
benzerlik ve farklılıkları bağlamında ele alınarak incelenmelidir.
Sık sık örgün (formal) ve formal olmayan (informal) eğitim arasında bir yere
yerleştirilen yaygın(non-formal) eğitim kavramında görülen karışıklık, yaygın eğitimin
bu
kavramlar
ile
ilişkisinden
veya
farklılığından
kaynaklanmaktadır. 12
Ayrıca
kavramların İngilizce karşılıklarının (“non-formal” ve “informal”) örtüşmesi nedeniyle,
kaçınılmaz olarak yaygın eğitim sık sık formal olmayan eğitimle karıştırılmaktadır.
Formal olmayan eğitimde akran, aile, medya ve diğer faktörler aracılığı ile şahsi gelişim
üzerinde olası etkiyle birlikte şahsi bir deneyim söz konusudur. Kabul edilmiş bir eğitim
programı, yapı, değerlendirme ve ayrıca değerler, içerik, doğru uygulama, sosyal
Lama Gangchen Tulku Rinpoche, “The Art of Better Living Through Non-Formal Education”, s. 2,
<http://www.iouedu.com/press/01lama/01_01.html>, (8.03.2003).
12
Lasse Sıurala, Symposium on Non Formal Education - Report, Strasbourg, Avrupa Gençlik
Merkezi’nde 13-15 Ekim 2000 tarihlerinde yapılan sempozyum, s. 7.
11
7
yeterlikler gibi “öğrenilen şey” için sorumlu bir “oyuncu” yoktur. Yaygın eğitimde kişinin
özgürce katılım seçeneği vardır. Seçim yapıldığında, planlı, standart öğrenme teorilerini
izleyen, değerlendirilebilen, tanınan kalite standartları bulunan öneri sunulmaktadır. 13
Simkins’den esinlenerek Fordham tarafından 1993’de geliştirilen ideal örgün ve
yaygın eğitim modelleri tablosu iki kavram arasındaki farklılıkları göstermektedir: 14
Örgün Eğitim
Yaygın Eğitim
Uzun süreli, genel
Kısa süreli, özel
Belgeye dayalı
Belgeye dayalı olmayan
Uzun dönem / hazırlayıcı /
Kısa dönem / yenilenen /
tam zamanlı
yarı zamanlı
Standart halde /
Bireye özgü /
girdi merkezli
çıktı-üretim merkezli
Akademik
Uygulamalı
Giriş koşulları talep edeni
Talep eden giriş koşullarını
belirler.
belirler.
Kuruma dayalı,
Çevreye dayalı,
İletme
çevreden soyutlanmış
toplumla bağlantılı
sistemi
Sıkı yapılanma, öğretmen
Esnek,
merkezli ve kaynak yoğun
kaynak tasarruflu/artırıcı
Dışarıdan / hiyerarşik
Kendi kendini yöneten /
Amaçlar
Zamanlama
İçerik
Kontrol
öğrenen
merkezli
ve
demokratik
13
“Non-formal education - Council of Europe youth programme”,
<http://www.coe.int/T/E/cultural_cooperation/Youth/3._Priorities_&_Programmes/1b._Priorities_2000-2.../_Summary.as>, (08.03.2003).
14
“Non-formal education”, s. 6, <http://www.infed.org/biblio/b-nonfor.htm>, (08.03.2003).
8
Yaygın eğitimin bilimsel kökenlerine bakmak, diğer modeller ile bağlantı ve
farklılıklarının daha net görülebilmesini sağlayacaktır. Yaygın eğitimin bilimsel kökenleri
aşağıdaki “aile resmi”nden izlenebilir: 15
1980
1970
1990
ÖRGÜN EĞİTİM
(Formal Education)
YAPISALCI GÖRÜŞ
POSTFORMAL EĞİTİM
(Constructivism
Postformal Education)
“YENİ EĞİTİM” (New Education)
YAŞAMBOYU ÖĞRENME
(Lifelong Learning
Lifewide Learing)
YAYGIN EĞİTİM
(Non-Formal
Education)
FORMAL OLMAYAN EĞİTİM
(Informal Education)
Yirminci yüzyılın başında belirlenmiş ve ölçülebilir hedefler, hiyerarşik müfredat,
klasik konular, becerilerin ezberlenmesi, deneysel-analitik metotlar, yarışma ve benzeri
özellikleri ile Frederick Taylor’un bilimsel yönetimi (scientific management) ve B.F.
Skinner’in davranışçılık (behaviorism) teorisi, örgün eğitimin başlangıç noktasını
oluşturmaktadır.
Bu anlayışla hareket edilerek eğitim organizasyonunda büyük bir
başarıya ulaşılmıştır.
16
Kökleri on-dokuzuncu yüzyılda Danimarkalı eğitimci Grundvig’in çalışmasına
uzanan “Yeni Eğitim” (“New Education”); yirminci yüzyılın ilk yarısında yaygınlaşarak
alternatif bir eğitim alanı gücüne erişmiştir. Bu alanın en dikkat çeken isimlerinden biri
15
16
Sıurala, s. 12.
a.g.e., s. 11-12.
9
de John Dewey’dir. Çocuğun kendi değerlendirme çerçevesi, süreç olarak öğrenme,
pratik yapma, sosyal beceriler ve sosyal serbestliğe önem veren Yeni Eğitim, yaygın
eğitimin/ öğrenmenin pedagojik yaklaşımı ile benzerlik göstermektedir. 17
Mevcut eğitim reformlarının birçoğunun dayandırıldığı yapıcı/yapısalcı görüş
(constructivism) ile nesnelci görüş (objectivism) arasında birbiriyle çelişen felsefi
yaklaşımlar vardır. Bilginin bireyden bağımsız olarak dış dünyada var olduğunu savunan
nesnelci görüş, öğrenciler açısından hedefi bilgi edinme, öğretmenler açısından ise
bilgileri etkili bir şekilde aktarma olarak belirlemektedir. Öğretim, öğretmenin olayları
öğrenciler için yorumlaması ve önceden belirlenmiş bilgilerin öğrencilere aktarılması;
öğrenme, aktarılan bilgilerin olduğu gibi öğrencilerin zihinlerinde oluşmasıdır. Yapısalcı
görüş ise bilgi ve gerçeğin dış dünyada bireyden bağımsız bir şekilde var olmadığını,
bireyin deneyimlerine ve çevresiyle etkileşimine dayanarak gerçeği yorumladığını ve
zihninde
yapılandırdığını
yapılandırmada
savunmaktadır.
gereksinim
duyacağı
Öğretim,
bilgi
öğretmenin
kaynaklarını
öğrencinin
aktarması
ve
bilgiyi
bunları
sınayabilecekleri toplumsal bir alan sunması; öğrenme, öğrencilerin sürece aktif bir
şekilde katılarak bilgiyi algılaması, yorumlaması ve yapılandırmasıdır. 18 ‫י‬
19
“Postformal” eğitim, dış hedeflerden çok iç deneyimlere önem veren bir
yapısalcı eğitim yaklaşımıdır. Bu anlayışa göre, “öğrenme gerçekte bir kendi kendini
öğrenme metodudur” ve sosyal güç yapıları (“cinsiyet, etnik olgu, kapitalist üretim,
global ekonomi, sürdürülebilir gelişme vb...”) içinde bireyin
kimliğinin oluşumu ile
ilgilenmektedir. Öğrenme yoluyla “bu yapıların nasıl değiştirilebileceğine ilişkin görüş”e
ulaşılmaktadır. Örgün eğitime karşı ilk çıkışını 1980’lerin başında yapan, fakat eğitim
programı ve öğretim uygulamaları üzerinde pek etkili olamayan yapısalcı düşüncenin,
90’ların sonlarında vatandaşlık ve yaşam boyu öğrenme ile ittifak arayışı içinde tekrar
gündeme geldiği görülmektedir. 20
Formal olmayan eğitim, eğitim programı dışında günlük hayatta, ailede, akran
gruplar arasında, medyada, değişik kültür ortamlarında gerçekleşen öğrenmedir.
Gençlerin hayatında giderek daha çok önem kazanan formal olmayan öğrenme/eğitim
oldukça geniş bir alandır. Bu türden öğrenmedeki kimi konular resmileştirilerek /
formalleştirilerek (formalized) temel eğitim sistemi içine alınmıştır. Yaygın eğitimin,
a.g.e., s. 12.
a.g.e., s. 12.
19
Deniz Deryakulu, “Yapıcı Öğrenme”, Sınıfta Demokrasi, Eğitim Sen Yayınları, (2001),
<http://www.eğitim.aku.edu.tr/yapici.doc>, (20.05.2003).
20
Sıurala, s:13.
17
18
s.1-12,
10
kapılarını dinamik ve yenilikçi bir alan olan formal olmayan eğitime açmasının olumlu
bir adım olacağı belirtilmektedir. 21
1980’lerin sonunda resmileştirmeyi (formalisation) en uç noktaya getiren örgün
eğitim, bu tarihten itibaren geri dönüş yaparak eğitim programında ve eğitim
kurumlarında esnekliğe ve bireysel tercihlere yer vermeye başlamıştır. Örgün eğitimi
yaşam boyu öğrenme, yaygın eğitim ve formal olmayan eğitim ile yapısalcı kurama
yakınlaştırma,
son
yılların
gündeminde
önemli
yer
tutmuştur. 22
Modernleşme
gereksinimi sonucunda, örgün eğitim;
“yeni yeterliklere (vatandaşlık becerileri, insan hakları), sivil topluma (STK’lar), katılımcı
öğretim metotlarına (yaygın eğitim), kamu yönetimine (katılım), sosyal konulara (insan hakları,
sosyal dışlanma ile mücadele), topluma (gençlik STK’ların köklerinin bulunduğu yerler, diğer
gençlik çalışması yapıları), ortaklıklara (gençlik çalışması ve gençlik politikası yapıları) vb.
açılmaktadır.” 23
Sıurala, aile içindeki önemli bağlantıları ortaya koyan “yaygın eğitim aile
resmi”ni birliktelik ve ailenin birleşmesi olarak görmekte ve aile üyelerinin birlikte bir
şeyler yapmaya çalıştığını belirtmektedir. 24
III-TÜRKİYE, AVRUPA BİRLİĞİ VE AVRUPA KONSEYİ’NDE
YAYGIN EĞİTİM
A- Türkiye’de Yaygın Eğitim
1- Milli Eğitim Bakanlığı
1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda Türk milli eğitim sisteminin, örgün ve
yaygın eğitim olmak
üzere iki ana bölümden oluştuğu belirtilmektedir. Örgün eğitim,
okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarını; yaygın
eğitim ise örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin tümünü
kapsamaktadır.
a.g.e., s. 13.
a.g.e., s. 14-15.
23
a.g.e., s. 14.
24
a.g.e., s. 14-15.
21
22
11
Söz konusu kanunun 40. maddesinde yaygın eğitimin kapsam, amaç ve
görevleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
“Yaygın eğitimin özel amacı, milli eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun
olarak, örgün eğitim sistemine hiç girmemiş yahut, herhangi bir kademesinde bulunan veya bu
kademeden çıkmış vatandaşlara, örgün eğitimin yanında veya dışında,
1. Okuma - yazma öğretmek, eksik eğitimlerini tamamlamaları için sürekli eğitim
imkânları hazırlamak,
2. Çağımızın bilimsel, teknolojik, iktisadi, sosyal ve kültürel gelişmelerine uymalarını
sağlayıcı eğitim imkânları hazırlamak,
3. Milli kültür değerlerimizi koruyucu, geliştirici, tanıtıcı, benimsetici
nitelikte eğitim
yapmak,
4. Toplu yaşama, dayanışma, yardımlaşma, birlikte çalışma ve örgütlenme anlayış ve
alışkanlıkları kazandırmak,
5. İktisadi gücün arttırılması için gerekli beslenme ve sağlıklı yaşama şekil ve usullerini
benimsetmek,
6. Boş zamanları iyi bir şekilde değerlendirme ve kullanma alışkanlıkları kazandırmak,
7. Kısa süreli ve kademeli eğitim uygulayarak ekonomimizin gelişmesi doğrultusunda
ve istihdam politikasına uygun meslekleri edinmelerini sağlayıcı imkanlar hazırlamak,
8. Çeşitli mesleklerde çalışmakta olanların hizmet içinde ve mesleklerinde gelişmeleri
için gerekli bilgi ve becerileri kazandırmaktır.” 25
Kanuna göre genel ve mesleki - teknik olmak üzere iki temel bölümden oluşan
yaygın eğitim, “örgün eğitim ile birbirini tamamlayacak, gereğinde aynı vasıfları
kazandırabilecek ve birbirinin her türlü imkanlarından yararlanacak biçimde bir
bütünlük içinde düzenlenir”. Yaygın eğitim alanında görev alan resmi, özel ve gönüllü
kuruluşların
çalışmaları
arasındaki
koordinasyon
Milli
Eğitim
Bakanlığınca
sağlanmaktadır.
Türk Eğitim Sistemindeki yaygın eğitim kurumları aşağıda belirtilmektedir: 26
•
Pratik Kız Sanat Okulu
•
Olgunlaşma Enstitüsü
•
Yetişkinler Teknik Eğitim Merkezi,
•
Halk Eğitim Merkezi (okuma yazma kursları, meslek kursları, sosyal kültürel
kursalar)
•
Mesleki Eğitim Merkezi
•
İş Eğitim Merkezi
•
Bilim ve Sanat Merkezi
Milli Eğitim Temel Kanunu, (1739 S. K.), Haziran 1973.
”2002 yılı başında milli eğitim”, <http://www.meb.gov.tr/stats/Apk2002/3_2.htm>,
Temmuz 2003).
25
26
(4
12
•
Rehberlik Araştırma Merkezi
•
Özel Öğretim (özel kurslar, özel dershaneler, özel motorlu taşıt sürücü kursları,
özel öğrenci etüt eğitim merkezleri meslek kursları)
•
Uzaktan Öğretim (açık ilköğretim okulu, açık öğretim lisesi, mesleki teknik açık
öğretim okulu)
Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan
Öğrenme Merkezleri ile her düzeydeki ve yaştaki öğrencilere, öğrenci olmayan gençlere
ve yetişkinlere bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma, boş zamanlarını yararlı
etkinliklerle
değerlendirme,
tüm
yıl,
tam
gün,
yaşam
boyu
eğitim
hizmeti
sunulmaktadır. Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından koordine edilen bu
merkezler, çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra eğitim ve bilişim konusunda
etkinlik gösteren sektörel kuruluşlar ve Sivil Toplum Kuruluşları ile de işbirliği içinde
kurulmakta ve sürekli kullanıma yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. 27
2- AB Eğitim ve Gençlik Programları Dairesi
Eğitim ve Gençlik Programları, Türkiye’nin AB ile bütünleşmesinde en önemli
araçlar olarak görülmektedir. Ocak 2002 tarihinde Devlet Planlama Teşkilatı bünyesinde
kurulmuş olan AB Eğitim ve Gençlik Programları Dairesi (ABEGPDB – Ulusal Ajans), bu
programlarının
yürütülmesinden
sorumludur.
Üye
ülkelerde
eğitimin
kalitesini
yükseltmeyi ve işbirliğini artırmayı hedefleyen programlar; mesleki eğitim hariç olmak
üzere bütün örgün ve yaygın eğitim programlarını içine alan Genel Eğitim Programı
(Socrates), mesleki eğitim alanındaki proje ve faaliyetleri içeren Mesleki Eğitim
Programı (Leonardo da Vinci) ve gençliğe yönelik proje ve faaliyetleri içeren Gençlik
(Youth) programından oluşmaktadır. 28 Gençlik programı ile yaygın eğitim etkinlikleri
desteklenmekte ve “yaygın eğitim temelli bir Avrupa düzleminin oluşturulması”
hedeflenmektedir. 29
B- Avrupa Birliği’nde Yaygın Eğitim
1-Yaşam Boyu Öğrenme
“Öğrenme Merkezleri”,
<http://eğitek.meb.gov.tr/KapakLink/ÖğrenmeMerkezi/ÖğrenmeMerkezi.html>,
(4 Temmuz 2003).
28
Basın duyurusu, <http://ekutup.dpt.gov.tr/haber/2003/01/dptabegp.pdf>, (09.07.2003).
29
“Temel Bilgiler-Gençlik programının amaç ve öncelikleri nelerdir?”, s. 1,
<http://www.dpt.gov.tr/abegp/main.asp?PG=812>, (09.07.2003).
27
13
Dünyanın en rekabetçi ve bilgiye dayalı ekonomisine sahip olmayı hedefleyen
Avrupa Birliği (AB), eğitim sistemini modernleştirmeye ve Avrupa sosyal modelinin
temel unsuru olarak gördüğü yaşam boyu öğrenmeye büyük önem vermektedir. AB
yaygın eğitimi (“non-formal” öğrenmeyi) yaşam boyu öğrenme ile bağlantılı olarak ele
almaktadır.
Komisyonun, Avrupa çapında ilgili tüm çevrelerle görüş alışverişi sonucunda
hazırladığı yaşam boyu öğrenmeye ilişkin bildiri (the Communication “Making a
European area of lifelong learning a reality”), Kasım 2001’de kabul edilmiştir. Okul
öncesinden emeklilik sonrasına tüm yaşamı kapsayan öğrenmenin önemini vurgulayan
bu bildiri; yaşam boyu öğrenmenin örgün, yaygın ve formal olmayan eğitim (“formal”,
“non-formal” ve “informal” öğrenme) yelpazesini tümüyle kapsaması gerektiğini
belirtmektedir. Bildiride yaşam boyu öğrenme “kişisel, sosyal, vatandaşlıkla ve/veya
istihdamla ilgili bir perspektifle, bilgi, beceri ve yeterlikleri geliştirme amacıyla, yaşam
boyu üstlenilen öğrenme etkinliği” olarak tanımlanmaktadır. Yaygın eğitim / öğrenme
ise “bir eğitim veya yetiştirme (training) kurumunca sağlanmayan ve bu nedenle de
sonucunda sertifika söz konusu olmayan”, bununla birlikte öğrenme hedefleri, zamanı
ve desteği bakımından planlı (structured) ve öğrenenin perspektifinden amaçlı öğrenme
olarak tanımlanmaktadır. 30 ‫י‬
31
2- Beyaz Kitap ve Gençlik Programı
Gençlik alanında Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı en önemli dokümanlardan
bir olarak görülen ve geniş bir bilgi alışverişi sürecinden sonra hazırlanarak Kasım
2001’de Avrupa Komisyonu tarafından kabul edilen “Avrupa gençliği için yeni bir
devinim gücü Beyaz Kitap” (A new impetus for European youth White Paper); geleceğe
dönük gündemi ortaya koymakta ve gençlik politikası oluşturmada yaygın eğitimin
rolüne dikkat çekmektedir.
Hans-Joachim Schild, “The White Paper on Youth and the lifelong learning strategy”, Coyote,
No:6, (November 2002), s. 23. (“Coyote”, Avrupa Konseyi (Council of Europe) ve Avrupa
Komisyonu (European Commission) tarafından yürütülen “Partnership Agreement on European
Youth Worker Training ” çerçevesinde yapılan ortak çalışmanın bir ürünüdür.)
31
”Making a European Area of Lifelong Lerarning a Reality”, s. 3, 4, 33,
<http//www.kath.de/kbe/international/europabuero/mitteilung-LLL-eng.pdf>, (25.06.2003).
30
14
Beyaz Kitap, Temmuz 2001’de kabul edilen ve Avrupa Komisyonu’nun karar
alma süreçlerini bu karardan etkilenecek olan insanlara açmayı amaçlayan Komisyon'un
yönetişim üzerine Beyaz Kitabı ile uyumlu olarak hazırlanmıştır. 32
Beyaz Kitap için konsültasyon sürecinde dört anahtar mesaj ortaya çıkmıştır: 33
•
Kendilerini sorumlu birer yurttaş olarak gören gençlerin aktif vatandaşlık için
karar verme sürecine dahil edilmeleri;
•
Gençler arasında özerkliğin geliştirilmesi;
•
Gençlerin çoğunluğunun, Avrupa bütünleşmesini destekleyen değerlerle aynı
değerleri savunmaları;
•
Geleneksel yöntemlerle sınırlı kalınmaksızın, eğitim ve yetiştirme (training) bir
bütün
olarak
ele
alınarak
deneyerek
öğrenme
alanlarının
tanınması
ve
genişletilmesi.
Ekonomik değişimden, demografik dengesizlikten, küreselleşmeden ve kültürel
çeşitlilikten ilk önce etkilenen gençler seslerini duyurmak, Avrupa'nın geleceğinin
tartışıldığı süreçte Avrupa'nın inşasında kendi rollerini oynamak istemektedirler. 34
Birliğin gençlik sektörü
yıllar içinde yaygın eğitim / öğrenme sağlamada
deneyim kazanmıştır. Avrupa seviyesinde Gençlik Programı bunun güzel bir örneğidir. 35
15-25 yaş arası gençlere yönelik hareketlilik ve yaygın eğitim programı olan Avrupa
Gençlik Programının 36 amacını Beyaz Kitap, “ırkçılıkla ve yabancı düşmanlığı ile
mücadele, insan hakları gibi temel değerleri güçlendirerek; dayanışma duygusunu
geliştirerek;
girişimci
ruh,
...
ve
yaratıcılığı
cesaretlendirerek,
yaygın
eğimin
tanınmasını teşvik ederek ve gençlik alanında ... işbirliğini güçlendirerek” kültürlerarası
anlayışı
geliştirme
ve
Avrupa
bütünleşmesine aktif olarak katkıda bulunmaları
konusunda gençleri teşvik etmek olarak belirlemiştir. 37 “Bilgi Avrupası”na katkıda
bulunmaya ve gençlik politikası geliştirmede işbirliği yapmaya yönelik, “yaygın eğitim
temelli bir Avrupa düzleminin oluşturulması” hedeflenmektedir. 38
European Commission, A new impetus for European youth – White Paper, Belgium, Office for
Official Publications of the European Communities, 2002, s. 6.
33
a.g.e., s. 18-19.
34
a.g.e., s. 6-7.
35
a.g.e., s. 45.
36
“Youth”, <http://europa.eu.int/comm/education/youth/youthprogram.html>, (08.03.2003).
32
37
38
European Commission, s. 29.
“Temel Bilgiler-Gençlik programının amaç ve öncelikleri nelerdir?”, s.1.
15
Bu doğrultuda gençlerin katılımının sağlanması noktasında örgün ve yaygın
eğitimin / öğrenmenin bütünleyici özelliği büyük önem arz etmektedir. Hayat boyu
öğrenme gereksinimi, gerekli becerilerin geleneksel yöntemlerle sınırlı kalmaksızın
örgün, yaygın ve formal olmayan bağlamlarda öğrenme yoluyla kazanılabileceğini
göstermiştir. 39 Beyaz Kitap’da bu kavramlar aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır:
“Formal” öğrenme, bir eğitim veya yetiştirme kurumu tarafından sağlanmakta ve
sonunda sertifika/diploma verilmektedir. Öğrenme hedefleri, öğrenme zamanı ve öğrenme
desteği bakımından programlıdır (structured), öğrenenin perspektifinden maksatlıdır. “Nonformal” öğrenme bir eğitim veya yetiştirme kurumu tarafından sağlanmamakta, sonunda da bir
sertifikalandırma söz konusu olmamaktadır. Bununla birlikte hem programlıdır hem de
maksatlıdır.
“Informal” öğrenme bir
eğitim
veya yetiştirme kurumu
tarafından
sağlanmamaktadır, sonunda bir sertifikalandırma söz konusu olmamaktadır ve programlı
değildir. İş, aile, serbest zamanla ilintili günlük etkinliklerin bir sonucudur. Maksatlı olabilir,
fakat çoğunlukla değildir (diğer bir ifadeyle tesadüfi/rastlantısal / rastgeledir).” 40
Okul, kolej, eğitim merkezleri gibi formal ortamlarda öğrenilenler, beceri
kazanmanın bir bölümüdür. Gençlik kulüpleri, spor dernekleri, aile, politik yaşam gibi
formal
olmayan
(“non-formal”
ve
“informal”)
ortamlarda
da
öğrenme
gerçekleşmektedir. Yaygın eğitimi eğitimin ayrılmaz bir parçası olarak geliştirmek için,
toplumdaki önemli kişilerin ve kurumların, eğitimcilerin, sivil toplum örgütlerinin ve
gençlerin dikkatleri bu konuya çekilmelidir. Gençlik çalışması gençlerin sosyal, politik ve
kültürel beceriler edinmelerini sağladığından, gençleri yaygın eğitim
etkinlikleri içine
çekmek için çaba gösterilmelidir. 41 Bu anlayıştan hareketle yaygın eğitim, Avrupa
Komisyonu’nun gençlik alanındaki 2003 yılı öncelikleri arasına yerini almıştır. 42
3- Yaşam Boyu Öğrenme İlke Kararı
27 Haziran 2002 tarihli “Yaşam Boyu Öğrenme İlke Kararı”nda Avrupa Birliği
Konseyi;
“yaşam boyu öğrenmenin, bütün örgün, yaygın ve formal olmayan öğrenme (eğitim) yelpazesini
kapsayarak, okul öncesi yaştan emeklilik sonrasına
(uzanan süreçteki) öğrenmeyi içermesi
gerektiğini vurgulamaktadır.
......................................................................................................................................
“gençlik alanında yaygın ve formal olmayan öğrenmenin (eğitimin) değerinin altını çizerek ve bu
bağlamda yaşam boyu öğrenme önceliklerini tanımlayarak, gençlik sektörünün yaşam boyu
öğrenmeye ilişkin ... stratejilerin tanımlanmasına katkıda bulunmasının önemini vurgulamaktadır.
......................................................................................................................................
European Commission, s. 44.
a.g.e., s. 44.
41
a.g.e., s. 44-45.
39
40
“Youth- priorities 2003”, <http://europa.eu.int/comm/education/youth/priorities/index_en.html>,
(08.03.2003).
42
16
“daha iyi kalite ve ... açıklık taahhüdü ile ..., hem “formal” yeterliklerin hem de yaygın ve formal
olmayan öğrenmenin ... yasal olarak geçerli kılınması ve tanınmasına öncelik verilmesi gerektiğini
kabul etmektedir.
......................................................................................................................................
“örgün, yaygın ve formal olmayan öğrenme (eğitim) arasında köprüler oluşturmak için önem arz
eden ve ... yaşam boyu öğrenme Avrupa alanının yaratılması için bir önkoşul olan, öğrenme
sonuçlarının yasal olarak geçerli kılınması amacıyla işbirliğini ve etkili ölçümleri teşvik etmeleri için ...
üye ülkelere çağrıda bulunmaktadır.” 43
Yaygın eğitim ve yetiştirme (training) sistemleri dışında kazanılan becerilerin
tanınmasına ilişkin etkili ve esnek yöntemlerin geliştirilmesi her geçen gün daha fazla
önem arz etmektedir. Yaygın eğitimde / öğrenmede değerlendirme ve sertifikasyon için
uygun çözümler sağlayacak olan ölçme-değerlendirme araçlarında doğru bir dengenin
bulunması, önemli bir görevdir. Bu süreçte yaygın eğitimin / öğrenmenin açıklık özelliği
korunmalı,
örgün
dönüştürülmemelidir.
eğitim
sisteminin
etkisinde
kalınarak
formal
bir
yapıya
44
C- Avrupa Konseyi’nde Yaygın Eğitim
1- Gençlerin Yaygın Eğitimleri Konusunda Ortak Anlayış
Bu bölümünde öncelikle Avrupa Konseyi Avrupa Gençlik Yönetim Komitesi’nin
(CDEJ) Şubat 2003’de Strasbourg’da gerçekleştirdiği toplantısında üzerinde anlaşmaya
vardığı ve gençlerin yaygın eğitimlerine ilişkin ortak bir anlayış oluşmasına yardımcı
olası beklenen metnin kısa bir özeti ve ilgili tablolar 45 yer alacaktır:
Örgün eğitim ile kıyaslandığında, yaygın eğitim daha az net tanımlanabilmiş
bir kavramdır. “Yaygın eğitim / öğrenme” (non-formal education / learning) kavramları;
kültür, ulusal gelenekler ve politik hedeflere göre hala farklı yorumlanmaktadır.
İngilizce “eğitim” (education) terimi genellikle formal eğitim kurumları tarafından
verilen öğretme ve
İngilizce
metinlerinde
yetiştirmeyi (training) ifade etmektedir; bu nedenle, CDEJ’in
çoğunlukla
iki
terim
(“education”
ve
“learning)
birden
kullanılmaktadır. CDEJ; yaygın eğitimi yapı, örgütlenme biçimi ve yeterliklerin kabulü
Council Resolution of 27 June 2002 on lifelong learning, Official Journal of the European
Communities, 9.7.2002.
44
European Commission, s.45.
45
Council of Europe - European Steering Committee for Youth (CDEJ), “Draft recommendation on
promotion and recognition of non-formal education / learning of young people, revised,– CDEJ
(2003) 7 ”, s. 8-10.
43
17
açılarından forma / geleneksel okuldan ve yüksek öğretim sistemlerinden farklı, fakat
aynı zamanda örgün eğitimin alternatifi değil tamamlayıcısı olarak görmektedir.
Yaygın eğitim; 15-29 yaş arası gençleri ilgilendiren ve yaygın eğitimin aktörleri
olma konusunda özellikle gençlik örgütlerini ve ağlarını teşvik eden Avrupa Konseyi
gençlik politikasının çalışma metotları ve hedefleri arasında yer almaktadır.
“... Bilgi ve becerinin gelişiminin ayrılmaz bir parçası olarak yaygın eğitim /
öğrenme; insan hakları, hoşgörü, barışın geliştirilmesi, dayanışma ve sosyal adalet,
kuşaklar arası diyalog, cinsiyet eşitliği, demokratik vatandaşlık ve kültürler arası
öğrenme gibi geniş bir sosyal ve ahlaki değerler yelpazesini kapsamaktadır.” Yaygın
eğitim; katılımcı metotlar, denetime dayalı öğrenme, özerklik ve sorumluluğa önem
vermektedir.
Açıkça tanımlanmış eğitim programı ve belgelendirme kuralları olan örgün
(formal) eğitim; okullar, kolejler ve yüksek öğretim kurumlarında gerçekleşmektedir.
Yaygın eğitim (non-formal); “örgün eğitim sistemi dışında gerçekleşen etkinlikler
aracılığıyla öğrenen merkezli bir sosyal öğrenme sürecidir” ve örgün eğitim sisteminin
dışında gerçekleşmekle beraber, örgün eğitimin tamamlayıcısı olarak görülmektedir.
Gönüllü ve maksatlı olan yaygın eğitim çok çeşitli öğrenme alanlarını kapsamaktadır:
“Gençlik çalışması, gençlik kulüpleri, spor dernekleri, gönüllü hizmet ve öğrenme
deneyimlerini düzenleyen diğer birçok etkinlik.” “Okul dışında” gerçekleşen yaygın
eğitim, bireyin topluma aktif katılımı ve entegrasyonu ile ilgilenmektedir. Bütün bu
özellikler nedeniyle de eğitim programı daha az net bir şekilde kaleme alınmıştır ve
daha az “belgelendirme gücü”ne sahiptir.
Yaygın eğitim; “bilinçli bir eğitim amacı olmaksızın (aile, akran gruplar vb.
içinde gerçekleşen) sosyal deneyimden kaynaklanan bir öğrenme süreci olarak
tanımlanabilen formal olmayan (informal) eğitimden / öğrenmeden” de farklıdır ve
formal olmayan eğitimi sağlayan sosyal aktörlerin eğitimci olmak için mutlaka eğitim
almış olmasının gerekmemektedir.
Örgün eğitimle kıyaslandığında daha az net tanımlanan eğitim programı ve
belgelendirme kurallarına rağmen, yaygın eğitim; belirli eğitim ve öğrenme hedeflerine
dayalı, etkili değerlendirme formatları ve belgelendirme yöntemleri olan ve yetişmiş
eğitimciler tarafından sağlanan düzenli bir öğrenme süreci olmalıdır; fakat deneyim ve
18
becerilerin belgelendirilmesi örgün eğitim ve yetiştirme (training) sistemlerinde
tanımlandığı şekilde mutlaka diploma almayı gerekli kılmamaktadır.
Yaygın eğitim hedefleri ve yöntembilimi, bireyin genel gelişimini ve şahsi
deneyimini hesaba katmaktadır. Böylece yaygın eğitim, yaratıcı sosyal becerileri
geliştirmek amacıyla bireysel istek ve gereksinimleri karşılamak için uygun bir çerçeve
sağlamaktadır.
Yaygın eğitimin / öğrenmenin yapısal özellikleri
•
Örgün eğitim sistemi yapıları dışında gerçekleşir, örgütlenme şekli ve bu
öğrenmenin sağladığı tanıma/kabul şekli noktalarında bundan (örgün
eğitim sisteminden) farklıdır.
•
Maksatlı ve gönüllüdür.
•
Her şeyden önce demokratik hayat değerlerini ve becerilerini iletmeyi ve
uygulamayı amaçlamaktadır.
Yaygın eğitimin / öğrenmenin yöntembilimsel özellikleri
•
Öğrenmenin pratik,
duygusal ve anlama / kavramaya ilişkin boyutları
arasındaki etkileşim ve bunların dengeli bir şekilde birlikte varoluşu;
•
Bireysel ve sosyal öğrenmenin birleştirilmesi, ortaklığa yönelik dayanışma
ve dengeli öğretme/öğrenme ilişkileri;
•
Katılımcı ve öğrenen merkezli;
•
Gerçek hayat sorunlarına yakın, yaşamsal deneyimlere / gözlemlere
dayanan, yaparak öğrenmeye yönelik, öğrenme araçları olarak kültürler
arası alışveriş ve karşılaşmaları kullanma.
19
Yaygın eğitimin / öğrenmenin savunduğu temel değerler
Kişisel gelişimle bağlantılı değerler
•
özerklik
•
eleştirel davranış/düşünce
•
açıklık ve merak
•
yaratıcılık
Sosyal gelişimle bağlantılı değerler
•
iletişim kapasitesi
•
katılım ve demokratik vatandaşlık
•
dayanışma ve sosyal adalet
•
sorumluluk
•
çatışma çözümlemesi
Etik ve insani değerler
•
hoşgörü ve diğerlerine saygı
•
insan hakları
•
kültürlerarası öğrenme ve anlayış
•
barışçı/şiddete başvurmayan eğitim
•
cinsiyet eşitliği
•
kültürlerarası diyalog
Yaygın eğitim / öğrenme uygulayıcılarında aranan ana yeterlikler
•
paylaşımcı ve katılımcı metotları kullanma
•
farklılığı olumlu bir öğrenme aracı olarak kullanma
•
hem öğrenme süreçlerini kolaylaştırmak hem de kalitelerini sürekli olarak
geliştirmek için eleştirel bir yaklaşımla somut ve soyut arasında düşünsel
bağlar kurma
•
Avrupa’da gençlerin yaşamları ve kültürleri hakkında bilgi
20
2- Yaygın Eğitim Çalışmaları ve Bakanlar Komitesi’nin 2003(8) Sayılı Tavsiyesi
Günümüzde yaygın eğitim (non-formal education), geçmişte okul dışı eğitim
(out-of-school education) diye adlandırılan eğitim etkinlikleri için kullanılan yeni bir özet
kavram haline gelmiştir ve Avrupa Konseyi gençlik sektörünün temel öğrenme
modelidir. Avrupa Gençlik Merkezleri ve Avrupa Gençlik Vakfı; uluslararası bağlamda
yaygın eğitimi daha bilimsel bir yaklaşımla ele almak, Avrupa eğitim ve yetiştirme
(training) standartlarını belirlemek ve yaygın eğitim için yıllık yetiştirme / eğitim
(training) planı yapmak için çaba göstermiş ve bu alanda gerçek bir uzmanlık becerisi
geliştirmiştir. Avrupa Konseyi, ayrıca Avrupa Birliği ile alana ilişkin ortak bilimsel
girişimlerde bulunmuştur. 46 ‫י‬
47
1990’larda Avrupa Konseyi Avrupa Gençlik Yönetim Komitesi (CDEJ) gençlerin
topluma entegrasyonuna yardımcı olmak için girişimleri artırma kararı almıştır.
Katılımın önündeki engelleri, bunları aşama yollarını saptayarak, yaygın eğitim yoluyla
kazanılan becerileri tanıma kriterlerini bularak, örgün ve yaygın eğitim arasındaki
bağlantılar üzerinde çalışarak, yaygın eğitimi gençlerin sosyal dışlanmışlığına karşı bir
silah olarak geliştirerek, bu alanda atılacak adım için kurallar ortaya koymuştur. 48
Bükreş-Romanya’da Nisan 1998’de gerçekleştirilen 5. Gençlikten Sorumlu
Bakanlar Konferansı’nın nihai Bildirisi’nde, bakanlar; üye ülkeleri, gençlerin yaygın
eğitim yoluyla kazandıkları bilgi ve becerilerini tanımaları ve bu çerçevede kazanılan
deneyim ve yeterliklerini onaylamak için çeşitli yollar bulmaları konusunda teşvik
etmiştir. 49
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi; 2000’de yaygın eğitimin, eğitim sürecinin
esas
unsuru
olduğu
gerçeğini
kabul
etmeleri
doğrultusunda
eğitim
politikasını
belirleyenleri teşvik eden 1437 sayılı Tavsiye’yi kabul etmiştir. 50
Council of Europe, The Council of Europe and Youth – Thirty years of experience,
Strasbourg, Council of Europe Publishing, October 2002, s. 26.
47
”Priorities of the Youth sector 2000-2002”,
<http://www.coe.int/T/E/cultural_co-operation/Youth/3._Priorities_&_Programmes/1b....>,
(06.07.2003).
48
Council of Europe, s.21-22.
49
Council of Europe - European Steering Committee for Youth (CDEJ), s.3.
46
50
a.g.e., s. 3.
21
Yaygın eğitim; gençliğin katılımı, insan hakları eğitimi ve Güneydoğu Avrupa
konularının yanı sıra Avrupa Konseyi’nin gençlik alanında 2000-2002 yılları önceliklileri
arasında yer almıştır.
Strasbourg’da 18 ve 20 Şubat 2003 tarihlerinde
toplanan CDEJ yaygın
eğitimin tanınması ve geliştirilmesine ilişkin taslak tavsiye metnini onaylamış ve kabulü
için Bakanlar Komitesine (Committee of Ministers) sunma kararı almıştır. Söz konusu
tavsiye metni ile yaygın eğitim kavramına ilişkin ortak anlayış temelinde gençlerin
yaygın eğitimlerini desteklemeleri ve tanımaları, tanıma için koşul ve kriterler
geliştirmeleri konusunda üye Ülkelere çağrıda bulunulmaktadır. 51
Bakanlar Komitesi; 30 Nisan 2003’de taslak tavsiye mektubunu (gençlerin
yaygın eğitimini geliştirilmeleri ve tanımaları için Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin
üye ülkelere (2003)8 sayılı Tavsiyesi) görüşerek kabul etmiştir. 52
Avrupa Konseyi’nin gençlik çalışmalarına ve özellikle CDEJ’in yaygın eğitim
alanındaki çalışmalarına
takdirlerini dile getirerek; yaygın eğitimin önemini, Avrupa
Birliği’ndeki yaşam boyu öğrenme tartışmalarını, bu alanda Avrupa Konseyi ve Avrupa
Birliği arasında yapılan işbirliğini göz önünde bulundurarak; yaşam boyu öğrenmenin
sosyal eşitlik ve sosyal dışlanmayı azaltma ve demokratik hayata aktif katılımı
geliştirmedeki rolünün ve yaygın eğitimin başarı için gençlerin gereksinim duydukları
bilgi ve kapasiteyi sağlamadaki katkısının bilincinde olarak, Bakanlar Komitesi; üye
ülkelere
a. yaygın eğitimin / öğrenmenin günümüzde yaşam boyu öğrenmenin temel boyutunu
oluşturduğunu ve böylece
-
yaygın eğitim / öğrenme sunucularından sorumlu olan profesyonel ve gönüllü personelin
yeterliği,
eğitim/öğrenme arzının kendisinin kalitesi,
hem bireysel hem de bir grubun parçası olarak yaygın eğitim / öğrenme programlarında
katılımcılar tarafından kaydedilen öğrenme gelişiminin denetlenmesi
ile ilgili olarak, genel eğitimin ve mesleki eğitimin (yetiştirmenin) ana parçası yaygın eğitimin /
öğrenmenin tanınmasına yönelik etkili standartları geliştirme doğrultusunda çalışmalarını tekrar
doğrulamalarını;
a.g.e., s. 2, 11-13.
Council of Europe- Committee of Ministers, “Recommendation Rec(2003)8 of the Committee of
Ministers to member states on the promotion and recognition of non-formal education/learning of
young people”, s.1,
<http://cm.coe.int/stat/F/Public/2003/adopted_texts/recommendations/..\..\..\..\..\..\stat\E...>,
(24.06.2003).
51
52
22
b. Avrupa Dil Dokümanlarını hatırlayarak, yaygın eğitim / öğrenme yoluyla kazanılan deneyim,
beceri ve bilgileri (öğrenme sonuçları) kaydetmeyi amaçlayan tanımlama aracı olarak bir Avrupa
dokümanının yaratılması ve kullanımını desteklemelerini;
c. Sosyal eşitsizliği ve sosyal dışlanmayı azaltma konusunda potansiyelini tam olarak
geliştirmek için yaygın eğitime / öğrenmeye ulaşmanın adil koşullarını yaratarak, özellikle sosyal
açıdan dezavantajlı gruplar için olmak üzere, bütün gençlere eşit olanakları teşvik etmelerini;
d. yaygın eğitimin / öğrenmenin doğru uygulanması, eğitim metotları ve başarıları konusunda
ilgili dokümantasyonun etkili dağıtımını desteklenerek, yenilikçi yaygın eğitim / öğrenme
deneyimlerini aktif olarak teşvik etmelerini;
e. gençlerin aktif vatandaşlık, insan hakları, hoşgörü, sosyal adalet, hükümetler-arası diyalog,
barış ve kültürlerarası anlayış gibi değerlerin geliştirilmesine taahhütlerini ve katkılarını teşviki
amaçlayan yaygın eğitim / öğrenme girişimleri için destek önlemleri önermelerini;
f. yaşam boyu öğrenme için bir ortak Avrupa alanı yaratmada örgün eğitim ve mesleki eğitim
sistemlerinin yanı sıra yaygın eğitim / öğrenme sektörü ile aktif olarak ilgilenmelerini;
g. ilgili Avrupa değişim programlarına özellikle geçiş ülkelerinden olmak üzere gençlerin artan
katılımını destekleyerek, toplumdaki gençlerin entegrasyonunu kolaylaştırmanın bütünleyici aracı
olarak yaygın eğitim/öğrenme potansiyelini aktif olarak kullanmalarını;
h. örgün ve yaygın eğitim / öğrenme aktörleri arasında diyalogu geliştirmelerini, değişik Avrupa
ülkelerinde yaygın eğitim / öğrenme ile ilgili değişik yaklaşımların daha iyi anlaşılmasını teşvik
etmelerini;
ı. hem yaygın eğitim / öğrenme alanındaki mevcut araştırma çalışmasını hem de sonuçlarının
kullanımını desteklemelerini ve daha da geliştirmelerini; ulusal seviyede ve Avrupa seviyesinde
yaygın eğitim/öğrenme alanındaki doğru uygulama örneklerinin toplanması ve yayılmasını teşvik
etmelerini; bu açıdan Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği arasındaki mevcut işbirliğini daha fazla
desteklemelerini;
j. yaygın eğitimi / öğrenmeyi ulusal gençlik politikalarının ve bu alanda Avrupa işbirliğinin
önemli bir unsuru haline getirmelerini;
k. yaygın eğitimin / öğrenmenin öğrenme toplumunda yeterince yer edinmesini sağlamak
amacıyla, yaygın eğitim / öğrenme
programları ve bunların sonuçlarının uygulanması ve
yayılması için yeterli insan ve mali kaynakları sağlamalarını 53
tavsiye etmektedir.
3- Tavsiye Metninin Yorumu
Avrupa Konseyi Avrupa Gençlik Yönetim Komitesi (CDEJ) Şubat 2003’de
gerçekleştirdiği toplantısında (2003)8 sayılı Tavsiye metnini aşağıda belirtildiği gibi
maddeler halinde açıklamıştır: 54
1. Yaygın eğitim / öğrenme, öğrenme sürecinin bütünletici bir parçası olarak kabul
edilmelidir.
53
54
a.g.e., s. 1-3.
Council of Europe - European Steering Committee for Youth (CDEJ), s.3-7.
23
Yaşanan hızlı değişimler sonucunda eğitim ve yetiştirme (training) öğretim
gereksinimlerinin daha büyük çeşitlilik kazandığı günümüz toplumlarında, yaygın
eğitim, hayat boyu eğitim sürecinde giderek artan bir rol oynamaktadır.
Buna bağlı olarak, yaygın eğitim, “okulları, üniversiteleri ve en azından kısmen
meslek eğitimini kapsayan örgün eğitim sisteminin” yanı sıra eğitim alanı içinde tam
yerini almalıdır. Yaygın eğitim, bireyin kişisel gelişimine katkıda bulunmakta ve bireyi
sivil topluma ve işgücü piyasasına etkin bir şekilde katılmaya hazırlamaktadır. “Okul
dışında” gerçekleşen ve deneyime dayalı olan bu öğrenme şekli “maksatlı, gönüllü,
katılımcı ve öğrenen merkezli”dir. Ortaya çıkan eğitim ve yetiştirme (training)
gereksinimleri
geliştirilmesi
için
ve
yeni
örgün
olanaklar
eğitimle
sunmaktadır.
arasındaki
Bu
bağların
nedenle
yaygın
güçlendirilmesi
eğitimin
önem
arz
etmektedir.
“Bununla birlikte yaygın eğitim / öğrenme ile örgün (formal) eğitim sistemleri
arasındaki daha yakın işbirliği, asla yaygın eğitimin / öğrenmenin formalleştirilmesi ile
sonuçlanmamalıdır.” ... “Yaygın eğitim / öğrenme ruhunu “öldüren” değerlendirme
sistemleri”ne meydan verilmeksizin, yaygın eğitim yoluyla edinilen bilgi, deneyim ve
becerilerin tanınması ve belgelenmesi için uygun kriterler bulma doğrultusunda çaba
gösterilmelidir.
2. Yaygın eğitim / öğrenme, bilgiye dayalı toplumlarda ve ekonomilerde çalışmak
için güçlü bir öğrenme şeklidir.
Yaygın eğitim Avrupa’da hayat boyu öğrenmenin zenginleştirilmesine önemli
katkılar sağlamıştır; örgün ve yaygın eğitim alanlarındaki aktörler arasında güven ve
anlayış geliştirilerek yaygın eğitim yoluyla sağlanan olanaklar canlandırılmalıdır.
3. Yaygın
eğitim / öğrenme genç Avrupalılarda ana değerlerin geliştirilmesi ve
teşviki için önemli bir araç sağlamaktadır.
Yaygın eğitim güçlü bir şekilde bireye yöneliktir; “sosyal gelişim, katılım ve
demokratik vatandaşlık, insan hakları, barış, her türlü ayrımcılığa ve sosyal dışlamaya
karşı mücadele”yi güçlendirmektedir. Ana değerler okul eğitim programını oluşturan
belirli konuların ötesinde şeyler ifade etmektedir. Zaman baskısı ve diğer sınırlamalar
nedeniyle gençlerin okulda bu değerleri tartışmaları ve deneyim kazanmaları için zaman
oldukça sınırlıdır.
24
4. Yaygın eğitim / öğrenme kültürler arası anlayış için yeni olanaklar sunmaktadır.
Örgün eğitim sistemleri kimlik ve kültür bakımından ulusal modellere göre
uygulanırken, bilgi üretimi ve yayılması giderek global bir hal almakta; genç Avrupalılar
daha bir hareketli (mobile) duruma gelmektedir. Kültürel ve ulusal sınırların aşılması
amacıyla,
özellikle
üniversite
öğrencilerine
Erasmus,
Socrates
vb.
değişim
programlarına katılmaları için yeni olanaklar sunulmaktadır.
Bu açıdan, örgün eğitimin yanında yaygın eğitimin tamamlayıcı rolüne dikkat
çekilmelidir. Örgün eğitimdeki kurumsal sınırlamalara maruz kalmayan yaygın eğitim;
değişik seviyelerden çok geniş bir gençlik kesimine sosyal ve kültürel entegrasyonlarını
kolaylaştıran kültürler arası deneyimler sunabilmektedir. Gençler projelerine bir Avrupa
boyutu katarak ve uluslararası ortaklıklar kurarak, Avrupa’nın kurulmasında aktif rol
oynamaktadırlar.
5. Yaygın eğitim / öğrenme geçiş sürecindeki ülkelerde değişik gereksinimlere
cevap verebilmekte ve belirli işlevleri yerine getirebilmektedir.
Özellikle Sovyetler Birliğinin dağılması sonucunda geçiş dönemi yaşayan
ülkelerde ve yakın tarihte çatışmalara sahne olmuş bölgelerde gençlerin yeni sürece
uyumlarını
sağlamada
ve
bir
iş
edinmelerinde
yaygın
eğitim
önemli
bir
rol
oynamaktadır.
6. Yaygın eğitim / öğrenme ile örgün eğitim arasındaki bağlar ulusal düzeyde ve
Avrupa düzeyinde daha fazla araştırılmalıdır.
Genç Avrupalılara daha iyi hizmet sunmak amacıyla, yaygın ve örgün eğitim
arasında daha sağlıklı bağlar kurmak için yerine getirilmesi gereken önemli görevlerden
birisi de, örgün ve yaygın eğitimin güçlü yönlerinin nasıl birleştirilebileceği ve gençler
için yeni bir öğrenme ortamının nasıl yaratılabileceği sorununu çözmektir.
7. Yaygın eğitim / öğrenme yöntemleri ve mesleki yetiştirme kursları Avrupa
düzeyinde geliştirilmelidir.
Avrupa düzeyinde yaygın eğitim sağlayıcıları, Avrupa düzeyinde ulusal gelenek
ve kurallar ile uyuşan yeni yöntem ve değerlendirme sistemlerinin geliştirilmesi için
yeterli kaynakların ayrılmasına dikkat etmelidirler. Bu bağlamda, gençlik liderleri ve
25
gençlik çalışanlarının yetiştirilmesi alanında Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği arasındaki
işbirliği teşvik edilmelidir.
8. Yaygın eğitim / öğrenme Avrupa gençlik politikalarının bütünleyici bir parçası
olmalıdır.
Avrupa Konseyinin gençlik sektörü çalışmaları yaygın eğitim çerçevesinde
gerçekleştirilmektedir. Sözkonusu öğrenme yönteminin geliştirilmesi, Konsey’in gençlik
sektörü öncelikleri arasında yer almaktadır. Üye ülkeler yaygın eğitimi gençlik
politikalarının en önemli boyutu olarak almaları konusunda teşvik edilmektedir. Gençlik
politikalarının; yaygın eğitim, bilgi toplumunda yeni beklentiler geliştirme, yeni
deneyimler edinme ve problemleri göğüsleyebilme, topluma aktif katılım ve sosyal
dışlanmaya karşı donanımlı olma gibi önemli unsuları kapsaması önerilmektedir.
IV-DEĞERLENDİRMEDE KARŞLAŞILAN ENGELLER
Yaygın eğitimin değerlendirilmesi ve tanınması konusunda Avrupa seviyesinde
gündeme gelen girişimler, konuyu kamuoyunun ve politikacıların zihninde daha ileri bir
noktaya taşıma açısından önem arz etmektedir. Avrupa Birliği, bu alanda ulusal
sistemlerin geliştirilmesi çabalarına doğrudan müdahale etmezken, konuya ilişkin ilgiyi
artırmış ve ayrıca yöntembilimsel ve kurumsal denemeyi destekleyerek katkıda
bulunmuştur. Son yıllarda artan bu girişimlere rağmen
halen ortak bir Avrupa
yaklaşımı oluşturulamamıştır. 55
Örgün eğitim ve yetiştirmede değerlendirme iki amaca hizmet etmektedir:
Birincisinde değerlendirme, öğrenme eksiklerinin belirlenmesi ve soruna derhal çözüm
bulunması için kısa dönemli dönütler sağlamalıdır. İkincisinde başarılı öğrenme süreci
sonunda alınan bir belge ile (sertifika, diploma vb...) bir ileri basamağa (bir sınıftan /
okuldan / işten diğerine) geçiş söz konusudur. 56
Günümüz modern toplumunda örgün eğitim ve yetiştirmenin (training)
tersine, yaygın eğitimin fark edilmesi ve değerlendirilmesi oldukça zordur. Yaygın
eğitimle edinilen öğrenmenin görülmesi, değerlendirilmesi ve tanınması; basit ve ucuz
Jens Björnavåld, “Making learning visible: identification, assessment and recognition of non-formal
learning”, <http://www.kenniscentrumevc.nl/site/documenten/Bjornavold.pdf>, (08.03.2003).
(“Making learning visable identification, assessment and recognition of non-formal learning”, Jeans
Björnavåld’ın “European Centre for the Development of Vocational Training – CEDEFOP’un
yayınlamış olduğu “Making learning visable” raporunun bir özetidir.)
56
a.g.e., s. 2.
55
26
yöntembilimlere, kurumsal ve politik sorumlulukların açık bir şekilde paylaşımına
dayandırılmalıdır.
Bu
yöntembilimleri ile
amaçla
geliştirilecek
sistemlerde,
güvenilir
ve
geçerli
kurallara dayalı bir seri kriterin (meşruluk ve uygunluk) varlığı
önemli olmakla birlikte, yeterli değildir. Değerlendirmelere gerçek değer kazandırmak
için birçok politik ve kurumsal ön koşulun karşılanması gerekmektedir. 57
Bu alanda aşılması gereken engeller iki alt başlıkta ele alınabilir: Yöntembilimsel
(yaygın eğitimim / öğrenmenin nasıl ölçüleceği) ve politik / kurumsal (yaygın eğitimim
/ öğrenmenin kabulü ve uygunluğunun nasıl sağlanacağı) engeller. 58
A- Yöntembilimsel Şartlar
Yaygın eğitimin / öğrenmenin teşhisi ve değerlendirilmesi yöntembilimsel
olarak karmaşık ve büyük çaba gerektiren bir görevdir. Şu ana kadar geliştirilen birçok
araç ciddi geçerlik ve güvenirlik problemleriyle karşılaşmıştır. 59
Yaygın eğitim / öğrenme süreçlerindeki çeşitlilik nedeniyle, değerlendirme
sürecinde
standart
testlerdeki
güvenilirliğe
ulaşmada
zorluklar
yaşanmaktadır.
Güvenilirlik, değerlendirme sürecinin en saydam hali (standartlar, prosedürler) ile elde
edilebilir. Yaygın eğitimin /
olma
özelliği,
geçerlik
öğrenmenin geniş kapsamlı içeriği ve bir parça da zımni
arayışını
karmaşık
hale
getirmektedir.
Yöntembilimler
karmaşıklığı yansıtmalı ve bireysel ve bağlamsal olarak spesifik olanı yakalamalıdır. 60
Referans noktaları (standartlar) örgün eğitimin / öğrenmenin olduğu kadar
yaygın eğitimin / öğrenmenin değerlendirilmesinde en önemli unsurlardır. Yaygın
eğitimi / öğrenmeyi değerlendirmede, kriter ve alan ağırlık kazanmaktadır. Yeterlik ve
alan sınırlarının (büyüklük ve içerikleri) tanımı ve bu alanda yeterliklerin ifade
edilebilme
yolları
önemlidir.
Alan
ne
kadar
genişse,
gerçek
değerlendirme
yaklaşımlarının geliştirilmesinde o kadar büyük engelle karşılaşılacaktır. Referans
noktalarının oluşturulması seçilen amaca göre farklılık arz edecektir. 61
a.g.e., s. 1-3.
a.g.e., s. 6.
59
“Europe looks for progress on non-formal learning”, s:1,
<http://www2.trainingvillage.gr/etv/nonformal/index.asp>, (08.03.2003).
60
Björnavåld, s.7.
61
a.g.e., s. 7.
57
58
27
B- Politik ve Kurumsal Şartlar
Yaygın
eğitimim
/
öğrenmenin
tanınması
politik
meşruiyet
ve
kabul
gerektirmektedir. Yöntembilimler ve sistemler izole edilmiş halde işleyemezler, ilgili
politik aktörlerin ve önemli oranda da işverenlerin ve çalışanların güçlü katılımını
gerektirmektedir. 62
Yöntembilimsel şartlar yerine getirildiğinde, politik ve kurumsal uygulama, birisi
“kurumsal plan”, diğeri “ortak öğrenme” üzerinde odaklanan iki ana strateji ile
desteklenebilir. 63
Yaygın eğitim /
öğrenme kanıtları, örgün eğitim ve yetiştirme (training)
kanıtlarının yanı sıra kabul edilecekse, kurumsal planlamayla ilgili bazı temel kriterler
yerine getirilmelidir. Öncelikle bu türden sistemler oluşturulurken ve uygulanırken,
katılımcılar dinlenmeli ve
menfaat grupları arasındaki denge gözetilmelidir. İkinci
olarak bu süreçte tüm bilgiler sağlanmalıdır.
Son olarak yapı ve işleyişte açıklık
sağlanmalıdır. Ortak öğrenme potansiyeli, şu ana kadar başarılandan çok daha fazladır.
Projeler, kurumlar ve ülkeler arasında ortak öğrenme desteklenmelidir. Bu türden bir
öğrenme mekanizması, çeşitli fonksiyonları ve amaçları içermelidir. Mevcut proje,
program
ve
kurumsal
reformlarla
kazanılan
deneyimlerden
yararlanmak
koordinasyon güçlendirilmeli, Avrupa ve ulusal seviyede etkinlikler desteklenmelidir.
için
64
V- SONUÇ
Son yıllarda konuya olan ilgi önemli oranda artmış olmakla birlikte, Avrupa’da
yaygın eğitim / öğrenme kavramında, bu yolla edinilen bilgi ve becerilerin teşhisi,
değerlendirilmesi ve tanınması konusunda hâlâ ortak bir yaklaşım sağlanamamıştır.
Henüz ortak bir yaklaşıma ulaşılmış olmasa da, yaygın eğitim / öğrenme günümüzde
modern toplumların vazgeçilmezi sayılmaktadır.
Yaşamın her aşamasında toplumdaki bütün gruplar için büyük önem arz eden
yaygın eğitim; Avrupa’da özellikle kültürlerarası öğrenme, liderlik, çeşitli gençlik
projeleri geliştirme, vatandaşlık deneyimi, sivil toplum örgütleri ve sivil toplumun
Europe looks for progress on non-formal learning, s.1.
Björnavåld, s.7.
64
a.g.e., s. 7.
62
63
28
gelişimi, katılım gibi konularda gençlik alanında kullanılan en önemli öğrenme
sistemidir.
Bu öğrenme sisteminin uygulandığı gençlik sivil toplum örgütlerinde gençler
etkinliklere katılarak iletişim, liderlik, ekip çalışması, farklı kültürlere ilişkin bilinç,
problem çözme, dil öğrenme, tartışma vb. konularda bilgi ve beceri edinmekte;
sorumluluk, dayanışma, demokratik bilinç, katılım, diğerlerine saygı, hoşgörü ve
kendine güven gibi nitelikler geliştirmektedirler.
Sivil toplum örgütlerinin etkili bir öğrenme sistemi olan yaygın eğitim yoluyla
gençlere kazandırdıkları önemli bilgi ve beceriler göz önünde bulundurularak;
1. Gençlik alanında Avrupa Konseyi’nin 2000-2002 yılı, Avrupa Komisyonu’nun
da 2003 yılı öncelikleri arasında yer alan yaygın eğitim, ülkemizde de hem resmi
düzeyde hem de özellikle gençlik örgütleri olmak üzere bütün ilgili sivil toplum örgütleri
tarafından gündeme alınarak tüm boyutlarıyla tartışılmalıdır.
2. Yaygın eğitim yoluyla gençlerin sosyalleşmesine katkıda bulunan ve çeşitli
alanlarda bilgi ve beceri edinmelerini sağlayan gençlik sivil toplum örgütlerine devlet
desteği sağlanmalıdır.
3. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün Gençlik ve Spor İl Müdürlükleri
bünyesinde faaliyet gösteren Gençlik Merkezlerinde gençlik etkinlikleri alanında
deneyimli gençlik liderleri istihdam edilmeli; bu merkezlerin gençlerin gereksinimleri
doğrultusunda yaygın eğitim temelinde daha etkin hizmet vermeleri sağlanmalıdır.
KAYNAKÇA
Basın duyurusu, <http://ekutup.dpt.gov.tr/haber/2003/01/dptabegp.pdf>,
(09.07.2003).
Björnavåld, Jens, “Making learning visible: identification, assessment and
recognition of non-formal learning”,
<http://www.kenniscentrumevc.nl/site/documenten/Bjornavold.pdf>,
(08.03.2003).
Buldioski, Goran ve d., “Training, training aims and non-formal education”,
T- Kit on Training Essentials, No. 6, (October 2002).
29
Chishome, Lynne, Symposium on Non Formal Education - Report,
Strasbourg, Avrupa Gençlik Merkezi’nde 13-15 Ekim 2000 tarihlerinde yapılan
sempozyum.
Colley, Helen, Phil Hodkinson ve Janice Malcolm, “non-formal learning:
mapping the conceptual terrain. a consultation report”.
<http://www.infed.org/archives/e-texts/colley_informal_learning.htm>,
(8.03.2003).
Council of Europe- Committee of Ministers, “Recommendation Rec(2003)8 of
the Committee of Ministers to member states on the promotion and recognition
of non-formal education/learning of young people”,
<http://cm.coe.int/stat/F/Public/2003/adopted_texts/recommendations/..\..\..\.
.\..\..\stat\E...>, (24.06.2003).
Council of Europe - European Steering Committee for Youth (CDEJ),
“Draft recommendation on promotion and recognition of non-formal education /
learning of young people, revised,– CDEJ (2003) 7 ”.
Council of Europe, The Council of Europe and Youth – Thirty years of
experience, Strasbourg, Council of Europe Publishing, October 2002.
Council Resolution of 27 June 2002 on lifelong learning, Official Journal of
the European Communities, 9.7.2002.
Demirel, Özcan, Eğitim Sözlüğü, 1. B, Ankara, Pegem A Yayınevi, , 2001.
Deryakulu, Deniz, “Yapıcı Öğrenme”, Sınıfta Demokrasi, Eğitim Sen
Yayınları, (2001), <http://www.eğitim.aku.edu.tr/yapici.doc>, (20.05.2003).
European Commission, A new impetus for European youth – White
Paper, Belgium, Office for Official Publications of the European Communities,
2002.
“Europe looks for progress on non-formal learning”,
<http://www2.trainingvillage.gr/etv/nonformal/index.asp>, (08.03.2003).
Fidan, Nurettin ve Münire Erden, Eğitime Giriş, Ankara, Alkım Yayınevi.
”Making a European Area of Lifelong Lerarning a Reality”,
<http//www.kath.de/kbe/international/europabuero/mitteilung-LLL eng.pdf>,
(25.06.2003).
Milli Eğitim Temel Kanunu, (1739 S. K.), Haziran 1973.
“Non-formal education - Council of Europe youth programme”,
<http://www.coe.int/T/E/cultural_cooperation/Youth/3._Priorities_&_Programmes/1b._Priorities_20002.../_Summary.as>, (08.03.2003).
“Non-formal education”, <http://www.infed.org/biblio/b-nonfor.htm>,
(08.03.2003).
“Öğrenme Merkezleri”,
30
<http://eğitek.meb.gov.tr/KapakLink/ÖğrenmeMerkezi/ÖğrenmeMerkezi.html>,
(4 Temmuz 2003).
”Priorities of the Youth sector 2000-2002”,
<http://www.coe.int/T/E/cultural_cooperation/Youth/3._Priorities_&_Programmes/1b....>, (06.07.2003).
Rinpoche, Lama Gangchen Tulku, “The Art of Better Living Through
Non-Formal Education”. <http://www.iouedu.com/press/01lama/01_01.html>,
(8.03.2003).
Schild, Hans-Joachim, “The White Paper on Youth and the lifelong learning
strategy”, Coyote, No:6, (November 2002).
Sıurala, Lasse, Symposium on Non Formal Education - Report,
Strasbourg, Avrupa Gençlik Merkezi’nde 13-15 Ekim 2000 tarihlerinde yapılan
sempozyum.
“Temel Bilgiler-Gençlik programının amaç ve öncelikleri nelerdir?”,
<http://www.dpt.gov.tr/abegp/main.asp?PG=812>, (09.07.2003).
“Youth”, <http://europa.eu.int/comm/education/youth/youthprogram.html>,
(08.03.2003).
“Youth- priorities 2003”,
<http://europa.eu.int/comm/education/youth/priorities/index_en.html>,
(08.03.2003).
”2002 yılı başında milli eğitim”,
<http://www.meb.gov.tr/stats/Apk2002/3_2.htm>,
(4 Temmuz 2003).