Hayvansal Gıdalardaki İlaç Kalıntıları

Hayvansal Gıdalardaki İlaç Kalıntıları

VETERİNER İLAÇ
KALINTILARININ İNSAN
SAĞLIĞINA ETKİLERİ
Doç.Dr. Uğur GÜNŞEN
Veteriner Hekim
Bursa Gıda Kontrol ve Merkez Araştırma Enstitüsü
Veteriner Hekimliğinde
Antibakteriyel İlaçların Kullanımı
„
„
„
Çok sayıda doğal, sentetik ve yarı-sentetik
antibakteriyel ilacın sağaltıma sunulmasıyla;
Bakteriyel enfeksiyon hastalıkların
sağaltımında devrimsel ilerlemeler
sağlanmıştır.
Halen bu gruptan ilaçlar bakteriyel hayvan
hastalıklarının klinik ve koruyucu
sağaltımında en önemli araçlardan biri
konumuna gelmiştir.
Bu gruptan ilaçların bilinçli ve güvenli biçimde
kullanılması sayesinde;
„ Bulaşıcı ve enfeksiyöz hayvan hastalıkları bir
sorun olmaktan çıkmıştır.
„ Hayvan sağlığının korunması ve hayvan
refahının artırılmasına olumlu katkılar
sağlanmıştır.
„ Sağlıklı, kaliteli ve güvenli hayvansal gıda
üretimi başarılmıştır.
„ Bu yönlerden insan sağlığının korunmasına da
önemli katkılar sağlanmıştır.
Ülkemizde pazara sunulan antibakteriyel ilaç
spesiyalitelerinden % 81.9’u
>
>
>
>
>
beta-Laktamlar,
Aminoglikozidler,
Tetrasiklinler,
Florokinolonlar ve
Sülfonamid+trimetoprim kombinasyonu
esasına göre hazırlanmıştır.
Belirtilen durum, üretilen ve pazarlanan
antibakteriyellerin tümüyle klinik ve koruyucu
sağaltımda kullanıldığını ortaya koymaktadır.
Antibiyotiklerin Kullanımı
•
•
Antibiyotik kullanımı geniş bir
çerçevede ele alınmalı ve hayvan
ıslahı, refahı, hijyen, besleme ve
aşılama sistemlerinden ayrı olarak
düşünülmemelidir.
Antibiyotik gereksinimini azaltmak
için hastalıklar sürekli kontrol
edilmeli ve antibiyotik kullanımının
yanı sıra bütüncül (holistik)
yaklaşımlarda bulunulmalıdır.
Antibiyotiklerin Bilinçli Kullanımı
Veteriner hekimlikte
antibiyotiklerin bilinçli kullanımı
son derece önemlidir.
•
Hedef;
•
•
•
Antibiyotiklerin sağaltıcı etkisini
yükseltmek ,
Dirençli mikroorganizmaların
oluşumunu en aza indirmek
olmalıdır.
Hayvansal Gıdalardaki İlaç Kalıntıları
„
„
„
Gıda maddelerindeki ilaç kalıntıları
„ Tüketici sağlığını ve refahını
„ Ülke ekonomisini ilgilendiren
„ Uluslararası boyutu olan bir konudur.
İlaç kullanıldığı sürece, hayvansal kaynaklı gıdalarda ilaç
kalıntıları B U L U N A C A K T I R ; önemli olan
kalıntıların SIKLIĞINI ve DÜZEYİNİ kontrol altında
tutmaktır.
Gıdalarda bulunmasına izin verilen miktarın üzerindeki
kalıntılar toksikolojik yönden tüketiciler için
POTANSİYEL TEHLİKE oluştururlar.
Antibiyotik rezidülerinin kontrolüne neden olan
süreç nasıl başladı ?
Nüfus artışı
Sanayileşme,
Kentleşme
Tarım alanlarında
daralma ve azalma
Besin isteği
İsteklerde artış
Daha geniş ve yoğun üretim
ünitelerinin kurulması
Hastalık Problemleri
Maliyet, ekonomik sorunlar
Antibiyotik dahil yeni bakım metodlarının kullanımını
kaçınılmaz hale getirdi ve süreç başlamış oldu
Kalıntıların Sebepleri
- İlacın Vücuttan Arınma
Süresine Uyulmaması
- İlaçla İlgili Sebepler
- Kullanım Sorumluluğu
- Hastalık Hali
Hayvansal Ürünlerdeki İlaç
Kalıntılarının Yol Açtığı Problemler
ALERJİ
ANAFLAKTİK
ŞOK
ÖLÜM
Hormonal Bozukluklar
Üreme Sistemine Ait
Değişiklikler
ENROFLOKSASİN X
CAMPYLOBACTER
arasındaki ilişkide olduğu gibi
İlaçların Etki Mekanizmaları
Üzerine Etkisi
İnsan Vücudunda Oluşan Rezidüye Bağlı
Olarak , Hastalık Esnasında Kullanılan
İlaçların Etkisinin Azalmasına ve
İlaçların Yarılanma Ömürlerinde
Değişikliğe Neden Olabilirler.
Ekonomik Yönden Zararları
Kullanılan Antibiyotike Bağlı Olarak
Ürünlerdeki Kalıntı Sebebi İle Bu
Ürünlerin İşlenmesinde ve Besin
Endüstrisinde (Et ve Süt Ürünlerinin
İmalatında) Üretim Hatalarının Ortaya
Çıkmasına Neden Olabilirler.
Etlerde kalıntı
Sucuk vb.ürünlerin
imalatı
Nitrozomiyoglobin
sentezinin
engellenmesi
Nitrat redüktazın
kalıntılar tarafından
engellenmesi
SUCUĞUN DOĞAL RENGİNİN
OLUŞAMAMASI
Sütlerde kalıntı
Yoğurt, peynir vb.
ürün imalatı
Hatalı ürün
plazma – meme
dokusu
ilaç dağılımı
5 mg
penisilin G benzatin
1 tank sütü bozabilir.
10 mg/kg dozda
kas içi verilen
oksitetrasiklin
12 saat süreyle
0,5 mcg / ml
düzeyde sütle atılır.
Bakteri Florası Üzerine Etkileri
Antibiyotik Kalıntısına Sahip Ürünleri
Tüketen İnsanların İnce
Barsaklarındaki Yararlı Bakterilerin
Baskı Altına Alınmasına ve Zararlı
Bakterilerin Populasyonlarının
Artmasına Neden Olabilirler.
E Ğ İ T İ M
VETERİNER İLAÇLARININ DENETLENMESİ
ETKİLİ HUKUKİ DÜZENLEMELER
PİYASA KONTROLÜ
ORGANİK HAYVANSAL ÜRETİM
VETERİNER HEKİMLERİN ETKİN ROL ALMASI
Veteriner Hekimlikte Anabolizan
Madde Kullanımı
Artan nüfusun dengeli ve yeterli beslenebilmesi,
hem kaliteli hem de ekonomik şekilde hayvansal
kökenli
gıdaların
üretilebilmesi
amacıyla
hormonlar kullanılmaktadır.
Anabolik hormonların kullanımı, hayvancılıkta verim
artışını,
yetiştiricilikte
ürün
maliyetlerinin
azalmasını ve kar marjının artışını beraberinde
getirir.
Gıda Endüstrisinde Kullanılan Anabolizanlar ;
„
„
Azotun
vücutta
tutulmasını
sentezini artırırlar,
sağlayarak
protein
Sindirim kanalının proteolitik aktivitesinin gelişmesi,
bağırsaktan aminoasit absorbsiyonu ve kaslardaki
proteolitik aktivitenin yükseltilmesi ile
Genç hayvanların daha çabuk ağırlık artışı kazanmasını
sağlarlar,
„
Et endüstrisinde kesimden önce hayvan tarafından
yenilen yemin miktarını ve bekleme süresini kısaltmaya
yardımcı olurlar.
Anabolik Amaçla Kullanılan Hormonlar
Gıda üretiminde kullanılmak üzere FDA tarafından onaylanmış 6
farklı steroid hormon vardır;
Östradiol
Progesteron
Testosteron
Zeranol
Trenbolon asetat
Melengestrol asetat
Bunların yanında Clenbuterol ve DES ‘in kullanımları ise
YASAKLANMIŞTIR.
Hormon Kalıntılarının Nedenleri
„
Kasaplık hayvanların kesim öncesi yasal
bekletme sürelerine uyulmaması,
„
Fazla ve uzun süre verilmeleri,
„
Yanlış uygulamalar
sonucu
hayvan
etleri
ile
süt
yumurtalarında kalıntı bırakırlar.
ve
Hayvansal Ürünlerdeki Anabolizan Madde
Kalıntıları
„
„
„
„
„
Anaflaktik
şoka
kadar
gidebilen
alerjik
reaksiyonlara,
Hamilelerde;
düşüklere,
fötusta
gelişim
bozukluklarına,
Karaciğer, kemik iliği ve böbrek üzerinde olumsuz
etkilere,
Kadınlarda; menstruel siklusta bozukluklara,
Erkeklerde;
libido
azalmasına,
gonadlarda
gelişmeme
ve
pseudofeminizasyona
sebep
olmaktadır.
Kalıntı İzleme Programları
„
„
„
„
„
Östradiol, Progesteron ve Testosteron, hayvanlar tarafından
üretilen doğal yapılı cinsiyet hormonları olduğu için hayvanlara
dışarıdan uygulananlar ile ayırt etmek mümkün olmadığından
düzenli olarak kalıntı izleme mümkün değildir.
Bununla beraber Clenbuterol, DES, Zeranol ve Trenbolon asetat
kalıntılarını belirlemek mümkündür.
FDA bunlarla ilgili tolerans limitlerini belirlemiştir. ABD Tarım
Bakanlığı Gıda Güvenliği Gözlem Merkezi (FSIS) zeranol kalıntıları
için sığır etlerinde izleme yapmaktadır. Ayrıca herhangi bir
yasadışı kullanım için de DES kalıntılarını izlemektedir.
AB ülkeleri 96/23/EC sayılı yönerge ile
Türkiye ise bu yönergeye uygun olarak hazırlanan ve 19 Ocak
2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan “Canlı Hayvanlar ve
Hayvansal Ürünlerde Belirli Maddeler ile Bunların Kalıntılarının
İzlenmesi İçin Alınacak Önlemlere Dair Yönetmelik” gereği kalıntı
izleme programları içine almıştır.
Yapılan araştırmalar, hormonların anabolik amaçla
kullanılmasını takiben hayvanların belli bir süre
geçtikten sonra kesilmeleri ile elde edilen etlerin
tüketilmesi sonucu halk sağlığı bakımından
problem oluşturmadığını göstermektedir.
Bu süreler ;
„
Zeranol için 70 gün,
„
Trenbolon asetat için 60-65 gün,
„
Testosteron, Progesteron ve Östrojen için ise
60 gün
olarak belirlenmiştir.
Hayvansal ürün üretiminde anabolik ajan kullanımının
yasaklanması bir çözüm gibi görünmemektedir.
Çoğu ülkelerde olduğu gibi kalıntıları tüketici sağlığı
açısından zararlı sayılan büyüme ajanlarının etkin
bir DENETİM ALTINDA kullanılması en akılcı
yoldur.
Böylelikle besi hayvanlarında gelişmeyi hızlandırmak,
yemden yararlanmayı ve canlı ağırlık kazancını
art ırmak ve bu şekilde ülkemizde hayvansal et
açığının kapanmasına bir ölçüde yardımcı olmak
amacıyla,
zararsızlığı
kanıtlanmış
büyüme
ajanlarının kullanılması gerekmektedir.
T E Ş E K K Ü R L E R