Üriner Kateter

Transkript

Üriner Kateter

ISSN 1301-3912
Turkish Journal of Hospital Infections
Hastane İnfeksiyonları
Dergisi
1
YIL/YEAR
FE
KS
•Y O N L A RI v e
2012
KO
NT
•N
EK/SUPPLEMENT
RO
RK HASTANE
16
L Ü D E R N E•
•
TÜ
CİLT/VOLUME
200 0
TÜRK HASTANE İNFEKSİYONLARI ve
KONTROLÜ DERNEĞİ
2012
ÜRİNER KATETER
İNFEKSİYONLARININ
ÖNLENMESİ KILAVUZU
www.bilimseltipyayinevi.com
Hastane
İnfeksiyonları
Dergisi
Bu Ekte
Üriner Kateter ‹nfeksiyonlar›n›n
Önlenmesi K›lavuzu
KATETERLE ‹L‹fiK‹L‹ ÜR‹NER S‹STEM
‹NFEKS‹YONLARI ve KORUNMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
TANIMLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
Editör/Editor in Chief
END‹KASYONLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2
Dr. Serhat ÜNAL
KALICI KATETER‹ZASYONA ALTERNAT‹F
YÖNTEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
KATETER SEÇ‹M‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Editörler Kurulu/Editorial Board
Dr.
Dr.
Dr.
Dr.
Dr.
Dr.
Dr.
Dilek ARMAN
Mehmet CEYHAN
Metin ÇAKMAKÇI
Semra ÇALANGU
Mehmet DO⁄ANAY
Selma KARABEY
Volkan KORTEN
Dr.
Dr.
Dr.
Dr.
Dr.
Dr.
Dr.
Hakan LEBLEB‹C‹O⁄LU
Mehmet Ali ÖZ‹NEL
Emin TEKEL‹
Kurtulufl TÖREC‹
Sercan ULUSOY
Haluk VAHABO⁄LU
Recep ÖZTÜRK
Dan›flma Kurulu/Editorial Advisory Board
Dr. Halis AKALIN
Dr. Ayhan AKBULUT
Dr. Firdevs AKTAfi
Dr. Emine ALP
Dr. Bilgin ARDA
Dr. Hande ARSLAN
Dr. Kemalettin AYDIN
Dr. Gökhan AYGÜN
Dr. Mehmet BAKIR
Dr. Çi¤dem KAYACAN
Dr. Semih BASKAN
Dr. Kadir B‹BERO⁄LU
Dr. Nahit ÇAKAR
Dr. Rahmet GÜNER
Dr. Mete ÇEK
Dr. Ahmet ÇOKER
Dr. Baflak DOKUZO⁄UZ
Dr. R›za DURMAZ
Dr. Atilla ENG‹N
Dr. fiaban ESEN
Dr. Muzaffer F‹NCANCI
Dr. Suna GED‹KO⁄LU
Dr. Deniz GÜR
Dr. Dilara ‹NAN
Dr. Sad›k KILIÇTURGAY
Dr. ‹ftihar KÖKSAL
Dr. Latife MAMIKO⁄LU
Dr. Lütfiye MÜLAZIMO⁄LU
Dr. Özcan NAZLICAN
Dr. Cüneyt ÖZAKIN
Dr. Onur ÖZGENÇ
Dr. ‹lhan ÖZGÜNEfi
Dr. Mahir ÖZMEN
Dr. Halit ÖZSÜT
Dr. M. Ceyhun ÖZYURT
Dr. Mehmet PARLAK
Dr. ‹skender SAYEK
Dr. Engin SEBER
Dr. Fatma SIRMATEL
Dr. Ertu¤rul fiENER
Dr. Yeflim TAfiOVA
Dr. Mehmet TAfiYARAN
Dr. Eyüp Sabri UÇAN
Dr. Onur URAL
Dr. Gaye USLUER
Dr. Ömrüm UZUN
Dr. Ayfle WILLKE
Dr. A. Nevzat YALÇIN
Yay›n Yürütme Kurulu/Editorial Executive Board
Dr. Yeflim ÇET‹NKAYA fiARDAN
Dr. F. fiebnem ERD‹NÇ
Dr. fiükran YAVUZDEM‹R
Dr. M. Arzu YETK‹N
KALICI KATETER TAKILMASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
ÜR‹NER KATETER BAKIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
KATETER‹N ÇIKARILMASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
KURUMSAL POL‹T‹KANIN OLUfiTURULMASI . . . . . . . . . . . .8
KOMPL‹KASYONLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
‹NFEKS‹YONLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
‹NFEKS‹YONLARININ ÖNLENMES‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi
Y›l: 2012, Cilt: 16, Ek: 1
Sahibi/Owner
Bilimsel T›p Yay›nevi ad›na Osman ÇEV‹K
Yaz› ‹flleri Müdürü/Editorial Manager
Doç. Dr. Gül Ruhsar YILMAZ
Yay›nc› Kurulufl/Publisher
Bilimsel T›p Yay›nevi
Bükrefl Sokak No: 3/20
Kavakl›dere-Ankara
Telefon: 0312 426 47 47 - 0312 466 23 11
Faks: 0312 426 93 93
E-posta: [email protected]
Web sayfas›: www.bilimseltipyayinevi.com
Genel Koordinatör/General Coordinator
Ecz. ‹brahim ÇEV‹K
Telefon (GSM): 0532 622 13 23
E-posta: [email protected]
Bas›m Tarihi: ??
Yaz›flma Adresi
P. K. 130 Kavakl›dere - ANKARA
Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontrolü Derne¤i
Taraf›ndan Bilimsel Olarak Desteklenmektedir.
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi’nde yay›nlanan yaz›lar, resim, flekil ve tablolar
yay›nc›n›n izni olmadan k›smen veya tamamen ço¤alt›lamaz, reklam ya da tan›t›m
amaçl› materyallerde kullan›lamaz.
Bilimsel makalelerde kaynak gösterilmek flart› ile al›nt› yap›labilir.
TÜRK HASTANE ‹NFEKS‹YONLARI ve KONTROLÜ DERNE⁄‹
2012
ÜR‹NER KATETER ‹NFEKS‹YONLARININ
ÖNLENMES‹ KILAVUZU
ÜR‹NER KATETER ‹NFEKS‹YONLARININ
ÖNLENMES‹ KILAVUZU
Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontrolü Derne¤i
2012
Prof. Dr. Mehmet BAKIR, Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fakültesi,
‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Sivas
Koordinatör
Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontrolü Derne¤i ad›na
Doç. Dr. Bilgin ARDA, Ege Üniversitesi T›p Fakültesi,
‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ‹zmir
Prof. Dr. Kenan ATEfi, Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi,
‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Nefroloji Bilim Dal›, Ankara
Prof. Dr. Mehmet BAKIR, Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fakültesi,
‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Sivas
Prof. Dr. Muhammet GÜVEN, Erciyes Üniversitesi T›p Fakültesi,
‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Yo¤un Bak›m Bilim Dal›, Kayseri
Yrd. Doç. Dr. Emre KARAKOÇ, Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi,
‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Yo¤un Bak›m Bilim Dal›, Adana
Prof. Dr. Mehmet Ali ÖZ‹NEL, Ege Üniversitesi T›p Fakültesi,
T›bbi Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ‹zmir
Doç. Dr. Arash P‹RAT, Baflkent Üniversitesi T›p Fakültesi,
Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal›, Yo¤un Bak›m Ünitesi, Ankara
Doç. Dr. Temuçin fiENKUL, GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi, Üroloji Servisi, ‹stanbul
Yazar isimleri soyad›na göre alfabetik olarak s›ralanm›flt›r.
KILAVUZ
Üriner Kateter ‹nfeksiyonlar›n›n
Önlenmesi K›lavuzu
‹NFEKS‹YONLARI ve KORUNMA
Gerek hastane içinde gerekse hastane d›fl›nda
üriner kateterler çok yayg›n olarak kullan›lmaktad›r. Hastalar›n %15-25’ine hastanede yatt›¤› süre
içinde en az bir kez üretral kateter uyguland›¤›
tahmin edilmekte ve üretral kateter kullan›m s›kl›¤›n›n son y›llarda artt›¤› bildirilmektedir (1-4).
Hastane kökenli üriner sistem infeksiyonlar›n›n
yaklafl›k %60-80’i katetere ba¤l› olarak geliflmektedir. Ülkemiz için kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonlar›n›n genel oran›n› vermek mümkün olmamakla birlikte; araflt›rmalarda bu infeksiyonlar›n en s›k rastlanan hastane kökenli infeksiyonlar
oldu¤u görülmektedir (5-9).
Ülkemizde yap›lan çok merkezli bir araflt›rmada, üriner sistem infeksiyonlar›n›n yaklafl›k %65’i
üriner kateterle iliflkili bulunmufltur (10). Gebelerde, yafll›larda, beraberinde ciddi hastal›¤› olanlar
ve üriner sistem anomalisi bulunanlarda kateterle
iliflkili bakteriüri geliflme riski daha fazlad›r (7,1113). Kateter tak›ld›¤›nda günlük bakteriüri geliflme
olas›l›¤› %3-8’dir. Birinci haftan›n sonunda hastalar›n %10-40’›ndan fazlas›nda bakteriüri geliflir. Bir
kez tak›l›p ç›kar›ld›¤›nda bakteriüri riski %1-5’tir
(14-17). Katetere ba¤l› bakteriürilerin büyük ço¤unlu¤u asemptomatiktir; ancak bakteriürili hastalar›n %10-30’unda semptomatik üriner sistem infeksiyonu geliflir (14-21).
Hastane İnfeksiyonları Dergisi 2012;16(Ek 1):1-18
Bu k›lavuz çal›flmas›nda kateterle iliflkili üriner
sistem infeksiyonlar›n›n tan›mlanmas›, korunma
yöntemleri ve tedavi yaklafl›mlar› için önerilerde
bulunmak amaçlanm›flt›r.
TANIMLAR
K›sa Süreli Kateterizasyon
Otuz güne kadar uygulanan üretral kateterizasyon için kullan›lan bir tan›md›r. Genel olarak perioperatif dönemde kullan›lan kateterler örnek verilebilir. Kateterler olgular›n üçte birinden daha fazlas›nda bir günden daha k›sa süre kal›rken, ortalama uygulama süresi 2-4 gündür (1,2,5-7).
K›sa süreli kateterizasyon s›kl›kla akut idrar retansiyonu, cerrahi süresince veya takip eden süreçte mesanenin boflalt›lmas› için uygulanmaktad›r (8,9,22).
Uzun Süreli Kateterizasyon
Bu tan›mlama 30 günden daha uzun süreli kateterizasyon için kullan›lmaktad›r. Baz› olgularda
kateter aylarca, hatta bazen y›llarca kalmaktad›r.
Uzun süreli kateter uygulanan hastalarda genellikle hareket k›s›tl›l›¤›na neden olan bas›nç ülseri, inkontinans veya mesane boynu obstrüksiyonu gibi
ek sorunlar vard›r. Bu hastalar›n hepsinde bakteriüri geliflir (5,7-9,11,12,22).
Piyüri
Santrifüj edilmemifl idrar›n mm3’ünde ≥ 10 lökosit varl›¤› piyüri olarak tan›mlan›r (23). Piyüri üri-
1
Üriner Kateter ‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi K›lavuzu
ner sistem inflamasyonunun bir göstergesidir.
Semptomatik olgular›n hepsinde, asemptomatik
olgular›n ço¤unda piyüri görülür. K›sa süreli üriner
kateteri olan olgularda %30-75, uzun süreli üriner
kateteri olan hastalarda ise %50-100 oran›nda piyüri vard›r. Uzun süreli üriner kateteri olan hastalarda piyüri varl›¤› ve düzeyi semptomatik üriner
sistem infeksiyonu tan›s› konulmas› için yeterli
de¤ildir. Ancak semptomatik hastalarda piyürinin
olmamas› kayna¤›n üriner sistem d›fl›nda oldu¤unu düflündürmelidir (24).
Kateterle ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonu
Üriner kateteri olan veya son iki gün içinde kateteri ç›kar›lm›fl olan hastalarda geliflen üriner sistem infeksiyonlar› kateterle iliflkili olarak de¤erlendirilir (23).
Semptomatik veya asemptomatik üriner sistem infeksiyonlar›na ba¤l› olarak bakteriüri görülebilir. Kateterle iliflkili bakteriüri genellikle asemptomatiktir. Üriner kateteri olan hastada, üriner sisteme ait semptom ve bulgularla birlikte anlaml›
bakteriüri varl›¤› kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu olarak tan›mlan›r (23).
Asemptomatik Bakteriüri
Üriner kateteri olsun veya olmas›n Üriner sistem infeksiyonunu düflündürecek herhangi bir
semptom veya bulgusu olmayan ve idrar kültüründe ≥ 105 koloni/mL (en fazla iki tür mikroorganizma) üropatojen mikroorganizma üreme olmas›d›r (23).
Bakteremik Üriner Sistem ‹nfeksiyonu
Üriner sistem infeksiyonunu düflündürecek
herhangi bir semptom veya bulgusu olsun veya olmas›n idrar kültüründe ≥ 105 koloni/mL (en fazla
iki tür mikroorganizma) üropatojen mikroorganizma üremesi ve kan kültüründe idrarda üreyen
mikroorganizmalardan en az birinin üremesidir
(23).
END‹KASYONLAR
Öneri: Kateter tak›lmas› endikasyonu aç›s›ndan hasta de¤erlendirilir. Gereksiz kateter kullan›lmas›ndan kaç›n›lmal›d›r.
Aç›klama: Üriner kateterler sadece gerekli ise
uygulanmal›d›r (Tablo 1). Çal›flmalar üriner kateteri olan hastalar›n %21-31’inde kateterizasyon için
endikasyon olmad›¤›n› göstermifltir (5,6,25). Arala-
2
Arda B, Atefl K, Bak›r M, Güven M, Karakoç E,
Özinel MA, Pirat A, fienkul T.
Tablo 1. Üriner kateterizasyon endikasyonlar›
Akut idrar retansiyonu
‹nfravezikal obstrüksiyon
Ürolojik ya da genitoüriner sisteme komflu yap›lara
cerrahi giriflim
Cerrahinin uzun sürmesi
Operasyonda yüksek miktarda infüzyon yap›lan ya da
diüretik alan hastalar
‹drar ç›k›fl miktar›n›n do¤ru saptanmas› gereken ciddi
hastalar
Operasyon süresince izlenmesi gereken hastalar
Aç›k sakral ya da perineal yaras› bulunan inkontinan
hastalar
Uzun dönem hareketsiz kalmas› gereken hastalar
Mesane içi ilaç uygulamalar›
Mesanenin tan› amaçl› doldurulmas›
r›nda ülkemizden 12 hastanenin de yer ald›¤› 228
hastaneyi içeren bir nokta prevalans çal›flmas›nda
en s›k üriner kateterizasyon nedenleri s›ras›yla;
cerrahi giriflim, inkontinans, perioperatif takip ve
idrar ölçümü olarak tespit edilmifltir. Mesane kateterizasyonu yap›lan hastalar›n %7.6’s›nda kateter
uygulamas› için yeterli bir neden bulunamam›flt›r.
Hastalar›n %31.3’ünde ise kateterizasyonun devam etmesine gerek olmad›¤› belirtilmifltir (26).
“Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee (HICPAC)” 2009 k›lavuzunda kal›c›
kateter endikasyonlar›; akut idrar retansiyonu,
obstrüksiyon, ürolojik ya da genitoüriner sisteme
komflu yap›lara cerrahi giriflim, cerrahinin uzun
sürmesi, operasyonda yüksek miktarda infüzyon
yap›lan ya da diüretik alan hastalar, idrar ç›k›fl miktar›n›n do¤ru saptanmas› gereken ciddi hastalar
veya operasyon süresince izlenmesi gereken hastalar, aç›k sakral ya da perineal yaras› bulunan inkontinan hastalar ve uzun dönem hareketsiz kalmas› gereken hastalar (torakal ve lumbal omurilik
instabilitesi ya da pelvik k›r›klar› bulunan hastalar
gibi) olarak tan›mlanm›flt›r (27). “Infectious Disease Society of America (IDSA)” 2010 k›lavuzunda,
bas› yaras› bulunan hastalarda yara bak›m› amac›yla rutin idrar kateteri kullan›m› önerilmemektedir (28).
KALICI KATETER‹ZASYONA ALTERNAT‹F
YÖNTEMLER
Öneri: Kateter takma endikasyonu varsa öncelikle alternatif yöntemler de¤erlendirilmelidir.
Aç›klama: Kateter komplikasyonlar› nedeniyle
uygunsa, aral›kl› kateterizasyon ve kondom kateter gibi alternatif yöntemler uygulanmal›d›r.
Aral›kl› Kateterizasyon
Öneri: Kal›c› üriner kateter yerlefltirilmesinin
zorunlu olmad›¤› ve di¤er alternatif yöntemlerin
uygulanamad›¤› her durumda aral›kl› kateterizasyon öncelikle tercih edilmelidir. Aral›kl› kateterizasyon hastane ortam›nda mutlaka aseptik teknikle uygulanmal›d›r.
Aç›klama: Aral›kl› kateterizasyonun, kal›c› kateterizasyonla k›yasland›¤›nda, komplikasyon oran›n›n daha az oldu¤u bilinmektedir (3,29,30). Aral›kl› kateterizasyon temiz ve aseptik olmak üzere
iki farkl› yöntemle uygulanmaktad›r. Steril aral›kl›
kateterizasyon uygulamas›n› Guttman ve Frankel
1966 y›l›nda ilk kez nörojenik mesaneli hastalarda
tan›mlam›fllard›r (31). Daha sonra Lapides, temiz
aral›kl› kateterizasyonun komplikasyon oran›n›n
düflük oldu¤unu göstermifltir (32).
Aseptik teknikte tek kullan›ml›k steril kateter,
steril eldiven, steril örtü ve tek kullan›ml›k jel kullan›lmal›d›r. Hastane d›fl›nda steril ya da temiz kateterizasyon uygulamas›n›n, kateterle iliflkili bakteriüri ya da kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu riski bak›m›ndan fark oluflturmad›¤› rapor
edilmifltir. Kullan›lan kateterin tek kullan›ml›k
olup olmamas› ya da tekrar kullan›labilen kateterlerin günlük ya da haftal›k de¤ifltirilmesi de sonucu etkilememektedir (33-37).
Randomize ve kontrollü çal›flmalar olmamas›na
karfl›n, spinal kord yaralanmal› hastalar›n ifleme
sorunlar›n›n yönetiminde temiz aral›kl› kateterizasyon standart uygulama olarak kabul edilmektedir. Temiz aral›kl› kateterizasyon, atonik mesaneli
ve ifleme için yard›m gereken yafll› hastalarda da
s›kça kullan›lan bir yöntem haline gelmifltir. Beceri, zaman ve özen gerektirmesi, duyarl› hastalarda
rahats›zl›k yaratabilmesi nedeniyle k›sa dönem
kateterizasyon için yayg›n olarak temiz aral›kl› kateterizasyon uygulanmamaktad›r (6).
Kal›c› üretral kateterizasyonun temiz aral›kl›
kateterizasyon ile karfl›laflt›r›ld›¤› randomize kont-
rollü çal›flmalar›n meta-analizinde, kal›c› üretral
kateterizasyonun kateterle iliflkili bakteriüriye daha s›k neden oldu¤u gösterilmifltir (38,39).
Tekrar kullan›labilen kateterlerin infeksiyon
riskini art›rd›¤›na dair hiçbir veri olmamas›na karfl›n, baz› hastalar›n bu kateterleri temiz tutmay› zor
bulmalar› ya da estetik olmad›¤›n› düflünmeleri
sebebiyle kullanmad›klar› da bildirilmifltir (28).
Efllik eden hastal›klar veya rahats›zl›k hissi nedeniyle hastalar›n gönülsüzlü¤ü, darl›k, yanl›fl pasaj
ya da mesane boynu darl›¤› gibi üretra anomalilerinin varl›¤› uygulaman›n di¤er k›s›tlamalar›d›r.
Servikal spinal kord yaralanmalar›, baflka nedenlerle oluflan üst ekstremite bozukluklar›, obezite
ve spastisite temiz aral›kl› kateterizasyon uygulanmas›n› zorlaflt›ran durumlard›r (28). Hastane ortam›nda temiz aral›kl› kateterizasyon uygulamas› virülans› yüksek, antibiyotiklere dirençli mikroorganizmalarla kolonizasyon ve infeksiyon riskini art›r›r. Bu nedenle aral›kl› kateterizasyon mutlaka
aseptik teknikle uygulanmal›d›r.
Cochrane gözden geçirmesinde, kaplanm›fl
(hidrofilik ya da suda eriyen jelle önceden kayganlaflt›r›lm›fl) ya da kaplanmam›fl kateterlerin
kullan›m› hakk›nda yap›lm›fl randomize kontrollü
çal›flmalar da de¤erlendirilmifltir (40). Hidrofilik
kateterler polimer kapl› bir katman içerir ve bu
katman suyu katetere ba¤lay›p, yerlefltirme esnas›ndaki sürtünmeyi azaltarak üretral inflamasyonu en aza indirir (41). Prostat büyümesi olan hastalarda yap›lan bir karfl›laflt›rmal› çal›flmada hidrofilik kateterlerin kateterle iliflkili bakteriüri ve
kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu riskini
art›rmad›¤› gösterilmifltir (36). Hidrofilik kateterlerle kaplanmam›fl kateterleri kateterle iliflkili
üriner sistem infeksiyonuna neden olma riski aç›s›ndan k›yaslayan genifl hasta say›l› çal›flmalarda
ise, hidrofilik kateter kullanan hastalarda daha az
infeksiyon (%64’e karfl› %82) görüldü¤ü bildirilmifltir (40,42). Ancak bu araflt›rmada de¤erlendirmeye al›nan 123 hastan›n yaln›zca %46’s› 12 ayl›k
takibi tamamlayabilmifltir. Eldeki veriler aral›kl›
kateterizasyon uygulanan hastalarda bakteriüri,
infeksiyon ve üretral travma riskinin azalt›lmas›
amac›yla hidrofilik kateter kullan›m›n› desteklememektedir (40,43). Sonuç olarak, aral›kl› kateterizasyon uygulamas› için hidrofilik kapl› kateter
kullan›lmas› zorunlu de¤ildir.
3
Aral›kl› kateterizasyon uygulanan hastalarda
bakteriüri nedeninin, kateterin ekzojen bakterilerce kolonizasyonundan ziyade üretrada kolonize
olan bakterilerin mesane içerisine ilerletilmesi oldu¤u düflünülmektedir. Bununla birlikte, tekrar
kullan›labilir kateterlerin çeflitli flekillerde y›kan›p
temizlenmesinin bakteriyel kontaminasyonu
azaltt›¤›n› gösteren çal›flmalar vard›r (44-49). Katetere ve idrar toplay›c› sisteme hastan›n dokunmadan uygulad›¤› yeni aral›kl› kateterizasyon tekni¤inin (el de¤meden), kateterin bakteriyel kontaminasyonunu azaltt›¤› gösterilmifltir (50). Bu tekni¤in
kateterle iliflkili bakteriüri ve kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu riskini irdeleyen çal›flmalar
ise henüz mevcut de¤ildir.
Kondom Kateter
Öneri: ‹drar retansiyonu veya mesane ç›k›m
obstrüksiyonu olmayan erkek hastalarda eksternal
kateterler kal›c› kateterlere bir alternatif olarak
dikkate al›nmal›d›r.
Aç›klama: Eksternal kondom kateterler erkeklerde kateterizasyon için etkin bir alternatif yöntemdir. ‹fleme sonras› art›k idrar hacmi fazla olmayan hastalarda kondom kateter, kateterle iliflkili
bakteriüri geliflme riski aç›s›ndan k›sa süreli kal›c›
kateterizasyona üstün gibi görünmektedir. Çal›flmalar art›k idrar miktar›n› genellikle iki ard›fl›k ölçümde 100 mL’den az olarak kabul etmektedir.
Kondom kateterli hastalarla kal›c› kateterizasyon uygulanan hastalar› karfl›laflt›ran çal›flmalar›n
birço¤unda kateterle iliflkili bakteriürinin daha az
görüldü¤ü rapor edilmifltir (3,51-53). Kondom kateter kullanan hastalar daha konforlu olduklar›n›
ve daha az a¤r› duyduklar›n› bildirmifllerdir. Kondom kateteri aral›kl› kateterizasyonla k›yaslayan
ileriye dönük çal›flma ise henüz yoktur.
Kondom kateterin di¤er bir avantaj› da üretral
travmaya neden olmamas›d›r. Buna karfl›l›k kondom kateter penis derisini tahrifl ederek skar oluflumuna da neden olabilir. Penisi k›sa veya penis
derisi ülsere olan hastalarda kondom kateter bir
seçenek olmamal›d›r (28). Spinal kord travmas›na
ba¤l› nörojenik mesaneli hastalarda, kondom kateter kullan›m›n›n güvenli¤i aç›s›ndan ürodinamik
inceleme mutlaka yap›lmal›d›r. Bu hastalarda detrüsör sfinkter dissinerjisi varl›¤›nda kondom kateterin uzun süre kullan›lmas› böbrek ifllevlerini
4
olumsuz yönde etkileyebilir (54,55). Halen kad›nlarda kullan›labilecek uygun bir eksternal kateter
mevcut de¤ildir.
Suprapubik Kateterizasyon
Ameliyathane ortam›nda, anestezi uygulanarak
kar›n duvar›ndan perkütan giriflimle mesaneye kateter yerlefltirilmesidir. Kateterle iliflkili bakteriüri
olas›l›¤›n›n daha az olmas›, üretral travma ve darl›k s›kl›¤›n›n azalmas›, hastan›n normal iflemeyi
deneme flans›n›n olmas› bu yöntemin önemli üstünlükleridir (28). Cochrane gözden geçirmesinde
14 randomize ya da yar› randomize çal›flmada cerrahi sonras› k›sa süreli kal›c› kateter ve suprapubik
kateter uygulamas› karfl›laflt›r›lm›flt›r. Bu çal›flmalarda kal›c› kateterizasyonun daha fazla bakteriüriye, tekrar kateterizasyona ve rahats›zl›k hissine
neden oldu¤u ortaya konmufltur (39).
Randomize, kontrollü bir çal›flmada, ürojinekolojik ameliyat geçiren 248 kad›n hastada, temiz aral›kl› kateterizasyon ile suprapubik kateterizasyon
karfl›laflt›r›lm›fl ve kateterle iliflkili bakteriüri geliflme riski iki grupta da benzer bulunmufltur. Ancak
temiz aral›kl› kateterizasyon grubunda daha fazla
isteksizlik ve ifllem güçlü¤ü rapor edilmifltir (56).
Suprapubik kateterizasyonun bu üstünlüklerine ra¤men yayg›n kullan›lmad›¤› bilinmektedir.
Çünkü ifllem invazivdir ve kanama ya da organ yaralanmalar›na neden olabilir. Kateter de¤iflimi için
deneyimli personel gereklidir. Suprapubik kateter, inkontinans› olan hastalarda üretradan idrar
s›zmas› sorununa çözüm olamaz (28). Suprapubik
tekni¤in di¤er kateterizasyon yöntemleriyle karfl›laflt›r›ld›¤› daha genifl serili çal›flmalara gereksinim
vard›r.
Üretral Stent ve Protez
Nörojenik mesane disfonksiyonu, üretra darl›¤›
ve idrar retansiyonu tedavisi amac›yla prostatik
üretraya stent veya protez yerlefltirilebilir. Stres
tarz› idrar kaç›rmada yaklafl›k %50 olguda yeterli
bir kontrol sa¤lar (57). Ancak üretraya yerlefltirilen
farkl› ayg›tlar›n bakteriüri ya da semptomatik üriner sistem infeksiyonuna neden olmas› aç›s›ndan
di¤er idrar drenaj yöntemleriyle k›yasland›¤› iyi
planlanm›fl çal›flmalara ihtiyaç vard›r.
KATETER SEÇ‹M‹
Öneri: Hastaya ve uygulamaya özel olarak en
uygun çapl› kateter seçilmelidir. Lateks, hidrojel
veya silikon kateterlerin, kateterle iliflkili üriner
sistem infeksiyonu riskini azaltt›¤›n› gösteren yeterli kan›t yoktur.
Aç›klama: Kateter yabanc› cisim etkisiyle üretra ve mesanede inflamasyona neden olabilir. Hastaya ve uygulamaya uygun olan en küçük çapl› kateter seçilmelidir. Gere¤inden daha genifl kateterler komplikasyon riskini art›r›r. Kad›nlar için 12-14
Ch (1 Charriere unit = 0.33 mm), erkekler için ise
14-16 Ch kateterler uygundur. 12 Ch’lik bir kateterden günde 100 L idrar geçebilir. ‹drar çok konsantre ve bulan›k olmad›kça daha genifl çapl› kateterlerin tak›lmas›na gerek yoktur. Böyle durumlarda
18 Ch’lik kateter; kan p›ht›s› ya da doku parças›
varsa 22 Ch’lik kateter önerilmektedir. Özel durumlar d›fl›nda 10 mL hacimli balonlu kateterler
kullan›lmal›d›r. Baz› özel ameliyatlardan sonra, bas›nç uygulamas› gerekli olan hastalarda büyük balonlu kateterler kullan›l›r. Balonun içi steril su veya serum fizyolojikle doldurulmal›d›r (2,3,12,5862). Allerji oluflturmayan ve irritasyon yapmayan
bir kateter tercih edilir (63,64).
Üriner kateter materyalleri oldukça farkl›l›k
göstermektedir. Standart üriner kateterler polivinil klorid, plastik, lateks, teflon, slikon elastomer,
saf slikon hidrojel ve hidromerden üretilebilmektedir.
Do¤al kauçuklar ile kateter iliflkili lokal inflamatuvar yan›t ve doku nekrozu en çok görülürken,
lateks ve silikon kateterler ile bu olaylar›n görülme s›kl›¤› azal›r. Lateks kateterler ucuz olmakla
beraber, irritasyon ve allerjik reaksiyonlar oluflturabilir. Silikon kateterler lateks ürünlere göre biyolojik uyumluluk aç›s›ndan üstündür. Tortu birikimi
riskinin azalt›lmas›nda uzun süreli kateterizasyon
ihtiyac› olan ve s›k obstrüksiyonu olan hastalarda
silikon kateterler tercih edilebilir. Mesane irrigasyonunun yap›labildi¤i üç yollu kateterler ise genellikle güçlü bir materyal olan polivinil kloridden
oluflmaktad›r. Farkl› tipteki bu kateterlerin seçimi
klinik endikasyona, maliyete, ulafl›labilirlik ve kiflisel faktörlere göre yap›lmal›d›r (65).
Antimikrobiyal Kaplanm›fl Kateterler
Öneri: Rutin olarak önerilmemektedir.
Gümüfl ‹yon Kapl› Kateterler
Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu h›z›n›n düflürülmesine yönelik kapsaml› stratejilerin
uygulanmas›na ra¤men infeksiyon h›z› azalm›yorsa, gümüfl alafl›ml› kateterlerin kullan›m› düflünülebilir. Uzun dönemli kateterizasyon ihtiyac› olan
hastalarda infeksiyon riskini azaltt›¤›n› gösteren
yeterli bilgi yoktur.
Cochrane gözden geçirmesinde incelenen çal›flmalar›n ço¤unda üriner infeksiyon tan›s› için sadece bakteriüri kriter olarak al›nm›flt›r. Çal›flmalarda bakteriüri düzeyi de farkl›l›k göstermektedir.
Baz› çal›flmalarda tan› kriteri belirtilmemifltir. Çal›flmalarda hasta gruplar›n›n farkl›l›k göstermesi ve
kontrol gruplar›nda kullan›lan kateterlerin de¤iflik
olmas› da sonuçlar›n genellenmesini güçlefltirmektedir (66). Gümüfl kapl› kateterlerle ilgili çal›flmalar, gümüfl oksit ve gümüfl alafl›m olmak üzere
iki ayr› materyalle yap›lm›flt›r. Gümüfl oksit kapl›
kateterler kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu önleyememektedir. Riley ve arkadafllar›n›n
yapt›¤›, çok say›da hastay› içeren randomize kontrollü çal›flmada, gümüfl oksit kapl› kateterlerin
bakteriüri riskini beklenenin aksine art›rd›¤› gösterilmifltir (67). Gümüfl alafl›m ve gümüfl oksit kapl› kateterlerin karfl›laflt›r›ld›¤› Cochrane de¤erlendirme sonuçlar›na göre, gümüfl kapl› kateterler erken dönemde (bir hafta) asemptomatik bakteriüri
riskini azaltmaktad›r (66). Kachmer ve arkadafllar›n›n yapt›¤› randomize çal›flmada, servis hastalar›nda gümüfl alafl›m kapl› kateterin infeksiyon riskini
ve maliyeti azaltt›¤› görülürken, yo¤un bak›m hastalar›nda bir fark bulunamam›flt›r (68).
Johnson ve arkadafllar›n›n yapt›¤› meta-analizde, gümüfl alafl›m kapl› kateterlerde lateks kateterlere göre infeksiyon oranlar›n›n daha düflük oldu¤u görülmektedir (69). Sonuç olarak, gümüfl alafl›m kapl› kateterlerin kullan›m› k›sa süreli kateterizasyonda bakteriüri riskini azaltabilir, uzun süreli kateterizasyondaki yarar›yla ilgili yeterli bilgi
yoktur.
Antibiyotik Kapl› Kateterler
Antimikrobiyal kapl› kateterler k›sa süreli kateterizasyonda bakteriüri riskini azalt›r ancak semptomatik üriner sistem infeksiyonunu azaltt›¤›n›
gösteren yeterli çal›flma yoktur. Kateterle iliflkili
üriner sistem infeksiyonu h›z›n›n düflürülmesine
yönelik kapsaml› stratejilerin uygulanmas›na ra¤men infeksiyon h›z› düflmüyorsa, antimikrobiyal
kateterlerin kullan›m› önerilebilir (27).
5
KALICI KATETER TAKILMASI
Öneri: Üriner kateter sadece do¤ru teknik ve
aseptik yöntemleri bilen ve bak›m›n› yapabilen
e¤itimli kifliler taraf›ndan uygulanmal›d›r.
Aç›klama: Bu konuda yap›lan ileriye dönük çal›flmalar›n az say›da olmas› ve hastanelerde çoklu
antibiyotik direncine sahip mikroorganizmalar›n
yayg›n olmas› nedeniyle, IDSA fikir birli¤i paneli
kal›c› kateterlerin tak›lmas› esnas›nda aseptik tekni¤in ve steril malzemenin kullan›lmas›n› önermektedir (28). Kateterin operasyon odas›nda tak›lmas›n›n, hasta odas› ya da acil serviste tak›lmas›na oranla kateterle iliflkili bakteriüri riskini anlaml› olarak azaltt›¤› gösterilmifltir (70,71).
Kateter, e¤itimli bir kifli taraf›ndan aseptik teknik ve steril malzeme kullan›larak tak›lmal›d›r. Steril tüm malzemeleri içinde bar›nd›ran haz›r kateter
seti kullan›lm›yorsa uygulay›c›n›n yan›nda bir yard›mc› bulunmal›d›r. Kateter tak›lmas›nda uygulanacak ifllem afla¤›da maddeler halinde yaz›lm›flt›r:
a. El hijyeni sa¤lan›r, steril eldiven giyilir.
b. Steril aletle tamponlar tutulup antiseptik solüsyonla uygulama alan› silinir. Kateter takma seti
kullan›lm›yorsa, antiseptik solüsyonu yard›mc›n›n
vermesi gerekir.
c. Steril örtü ile uygulama alan› örtülür.
d. Kateter haz›rlan›r (haz›r kateter takma seti
yoksa, yard›mc›n›n paketi açarak steril kateteri uygulay›c›ya vermesi gerekir), kateterin balonunu fliflirmek için kullan›lacak steril s›v› enjektöre çekilir,
kapal› drenaj torbas› katetere ba¤lan›r.
e. Tek kullan›ml›k kayganlaflt›r›c› jel üretraya
s›k›l›r.
f. Kateter üretraya yerlefltirilir, idrar›n geldi¤i
izlenir. Kateterin mesanede oldu¤u düflünülüyor,
buna karfl›n idrar gelmiyorsa hafif suprapubik bas›
yaparak idrar›n gelip gelmedi¤i kontrol edilir. Yine
idrar gelmiyorsa, mesane steril serum fizyolojikle
irrige edilerek, kateter ucunun mesanede oldu¤u
kontrol edilir.
g. Balonlu kateterlerde 8-10 mL steril s›v› ile
balon fliflirilir, kateter yavaflça geri çekilerek mesane boynuna oturtulur.
h. Steril örtü kald›r›l›r.
i. Kateter takma s›ras›nda perinede kirlenme
olduysa, antiseptik solüsyonla temizlenir.
6
j. Drenaj sisteminin bükülüp t›kanmad›¤› kontrol edilir. ‹drar torbas›n›n ve toplay›c› sistemin
mesane düzeyinin alt›nda tutulmas› gerekti¤i hat›rlat›l›r.
k. Eldiven ç›kar›l›r, el hijyeni sa¤lan›r.
El hijyeni tekni¤ine uygun olarak antimikrobiyal katk›l› ya da katk›s›z sabun ve suyla y›kama ya
da su gerektirmeyen alkol bazl› el antiseptikleriyle sa¤lan›r. Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontrolü Derne¤i taraf›ndan yay›nlanan el hijyeni k›lavuzuna göre di¤er invaziv ifllemlerde oldu¤u gibi üriner kateter tak›lmas› s›ras›nda da el hijyeni sa¤lanmas›n›n gerekli oldu¤u belirtilmektedir (72).
Kateter Kayganlaflt›r›c›lar›n Kullan›m›
Kateter tak›l›rken kayganlaflt›r›c› kullan›m›n›n
yarar›n› gösteren kan›t düzeyi düflük çal›flmalar
mevcuttur (73,74). Antiseptik içeren kayganlaflt›r›c›lar ile içermeyen kayganlaflt›r›c›lar› karfl›laflt›ran
çal›flmalarda infeksiyonu önlemede arada anlaml›
bir fark olmad›¤› gösterilmifltir. Çapraz kontaminasyonu engellemek amac›yla her hasta için tek
kullan›ml›k kayganlaflt›r›c› jel kullan›lmas› gereklidir.
ÜR‹NER KATETER BAKIMI
Rutin Bak›m
Öneri:
• ‹drar drenaj› için kapal› bir sistem kullan›lmal› ve sistemin bütünlü¤ü bozulmamal›d›r. Kateter
ve kapal› drenaj sisteminin bütünlü¤ü bozuldu¤unda ikisi de de¤ifltirilmelidir.
• Düzenli aral›klarla kateter veya drenaj sistemlerinin de¤ifltirilmesi önerilmemektedir. ‹nfeksiyon veya obstrüksiyon durumunda kateter ve
drenaj sistemi de¤ifltirilmelidir.
• Obstrüksiyonlar önlenerek sürekli idrar ak›m›
sa¤lanmal›d›r.
• Drenaj sistemi yere dokunmadan mesane seviyesinin alt›nda tutulmal›d›r.
• Meatusta kir birikimi varsa kontaminasyonu
önlemek için su ve sabunla temizlenmelidir. Periyodik y›kama veya antiseptiklerle silmenin infeksiyonu önlemede faydas› yoktur.
• Üriner sistem infeksiyonlar›n›n önlenmesinde rutin sistemik antibiyotikler veya üriner antiseptikler kullan›lmamal›d›r.
• Prostat veya mesane cerrahisi sonras› kanamalar d›fl›nda mesane irrigasyonu önerilmemektedir.
• ‹drar torbalar›n›n boflaltma muslu¤u olmal›d›r. Torba boflalt›lmas› s›ras›nda çapraz kontaminasyonu önlemek amac›yla her hasta için ayr› bir
boflaltma kab› kullan›lmal›d›r.
Aç›klama: Kateterle temastan önce ve sonra
eller y›kanmal›d›r ve idrarla temas riski varsa eldiven kullan›lmal›d›r. Kateter aseptik koflullar ve
steril malzemeler kullan›larak yerlefltirildikten
sonra idrar drenaj› için kapal› bir sistem kullan›lmal›d›r ve gerekmedikçe kateter ve drenaj sistemi
birbirinden ayr›lmamal›d›r. Aseptik teknikte bozulma, drenaj sisteminde ayr›lma veya bir kaçak
olufltu¤unda, steril ekipman ve aseptik teknikle
kateter ve drenaj sisteminin de¤ifltirilmesi gerekmektedir (27). Mümkün olan en k›sa zamanda kateter ç›kar›lmal›d›r (3,65).
Sürekli idrar ak›m› sa¤lanmal› ve obstrüksiyonlar önlenmelidir. Kateter ve drenaj sistemindeki
bükülmelere izin verilmemelidir. Drenaj sistemi
her zaman mesane seviyesinin alt›nda tutulmal›d›r.
‹drar torbas› yerde b›rak›lmamal›d›r. Torbalar, altlar›nda bulunan boflaltma musluklar›yla düzenli
olarak boflalt›lmal›, boflalt›l›rken her hasta için ayr›
temiz bir kap kullan›lmal›d›r. Drenaj sisteminin
toplama kab›na temas› önlenmelidir. Kateter veya
drenaj sistemiyle ilgili her uygulamada ifllem öncesi ve sonras› eller y›kanmal›; gerekti¤inde eldiven
ve önlük gibi koruyucu malzemeler kullan›lmal›d›r.
Kompleks üriner drenaj sistemleri (bakteri giriflini
engelleyen antiseptikli drenaj sistemleri vb.) rutin
kullan›m için gerekli de¤ildir. Düzenli aral›klarla
kateter veya drenaj sistemlerinin de¤ifltirilmesi
önerilmemektedir. ‹nfeksiyon veya obstrüksiyon
gibi klinik endikasyonlar›n varl›¤›nda de¤iflim yap›lmal›d›r (27). K›sa veya uzun süreli kateterizasyonda kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonunun önlenmesinde rutin sistemik antibiyotikler
veya üriner antiseptikler kullan›lmamal›d›r
(27,28,65). Meatus bak›m› için günlük banyo veya
dufl ile temizlik yeterlidir. Antiseptik kullan›lmas›na gerek yoktur. Obstrüksiyon riski olan durumlar
(örn. prostat veya mesane cerrahisi sonras› kanamalar) d›fl›nda mesane irrigasyonu önerilmemektedir. Obstrüksiyon olas›l›¤›nda devaml› irrigasyon
tercih edilmelidir. Drenaj sistemi ayr›lmadan önce
ba¤lant› yeri dezenfekte edilmelidir. Aseptik tek-
ni¤e uygun flekilde steril malzeme kullan›larak ve
büyük hacimlerle irrigasyon yap›lmal›d›r. Üriner
drenaj torbalar›n›n antiseptik veya antimikrobiyal
solüsyonlarla rutin y›kanmas› önerilmemektedir.
Kateterlerin ç›kar›lmadan önce klemplenmesi gerekli de¤ildir, ancak ters idrar ak›m› engellenmelidir. Hastan›n transferi s›ras›nda torba boflalt›lm›fl
ve ba¤lant›lar kapal› olmal›d›r (27).
Obstrüksiyona Yaklafl›m
Öneri: Obstrüksiyon olufltu¤unda irrigasyon
yap›lmamal›, kateter ve drenaj sistemi de¤ifltirilmelidir.
Aç›klama: Obstrüksiyon varl›¤›nda kateter de¤ifltirilmelidir. Obstrüksiyonun giderilmesi veya
tan›s› için irrigasyon yap›lmamal›d›r. Kateterlerin
asidifiye edici solüsyonlarla irrige edilmesi, metanamin ve oral üreaz inhibitörlerinin kullan›m›n›n
yarar› konusunda görüfl birli¤i yoktur. ‹drar ç›k›fl›n›n az oldu¤u kateterli hastalarda obstrüksiyonu
de¤erlendirmede ultrasonografinin yeri konusunda yeni çal›flmalara gereksinim vard›r (27).
Kateterli Hastadan ‹drar Örne¤i Al›nmas›
Öneri: Rutin bakteriyolojik incelemeler gereksizdir. Ancak infeksiyon flüphesinde yap›lmal›d›r.
Aç›klama: ‹nfeksiyon flüphesinde kültür için
al›nacak örnekler aseptik koflullarda toplanmal›d›r. Örnek almak için kapal› drenaj sisteminin bütünlü¤ü bozulmamal›d›r. ‹nceleme için az miktarda
idrara ihtiyaç duyuldu¤unda (örn. idrar analizi veya nonspesifik kültür) örnekleme portu antiseptik
solüsyonla silindikten sonra enjektörle örnek al›n›r. Büyük miktarlarda idrar örne¤i gerekti¤inde
(kültür d›fl›nda) drenaj torbalar›ndan aseptik yöntemle al›nmal›d›r (27).
Çapraz Kontaminasyonun Önlenmesi
Sa¤l›k personelinin el y›kama ve eldiven kullan›m› konusundaki protokollere uymas› gerekmektedir. Kateterize hastaya aç›k yaras› olan hasta gibi yaklafl›lmal›d›r (65,72). Torba boflalt›lmas› s›ras›nda çapraz kontaminasyonu önlemek amac›yla
her hasta için ayr› bir boflaltma kab› kullan›lmal›d›r.
KATETER‹N ÇIKARILMASI
Öneri: Kateter ihtiyac› her gün gözden geçirilmeli ve mümkün olan en k›sa sürede ç›kar›lmal›d›r.
7
Aç›klama: Uzun süreli operasyon nedeniyle tak›lan kateterler aksi gerekmedikçe operasyon sonras› hemen çekilmelidir.
Kateterizasyonun sonland›r›lmas›nda hatal›
gecikmeleri önlemek ve kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu geliflimini azaltmak amac›yla uygulanan çeflitli yöntemlerin etkinli¤ini irdeleyen
çal›flmalar yay›nlanm›flt›r. Tayvan’da gerçeklefltirilen bir çal›flmada, e¤itimli personel taraf›ndan hekimlere gereksiz kateter kullanmamalar› yönündeki günlük hat›rlatman›n, kateterizasyon süresini
belirgin olarak azaltt›¤› gösterilmifltir. Böylece kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu insidans›
ve hastanede yat›fl süresi de anlaml› olarak azalm›flt›r. Bu uygulama ile antimikrobiyal tedavi ve
toplam hastane maliyetlerinin de %60 oran›nda
azald›¤› bildirilmifltir (75). Bir üniversite hastanesinde hastan›n dosyas›na kateterli oldu¤unu hat›rlatan bir uyar› notu konulmas›n›n yarar› araflt›r›lm›flt›r. Bu grupta kontrol grubuna göre kateter kal›fl süresi belirgin olarak k›salm›fl, tekrar kateter tak›lma oran› benzer bulunmufltur (76). Hasta dosyas›na her gün “kateterin kalmas› gereklidir” talimat›n›n hekimi taraf›ndan yaz›lmas› uygulamas› etkin
ve baflar›l› bir yöntemdir.
Bilgisayar yoluyla hat›rlatma da etkili bir uygulamad›r (77). Dahiliye ve kardiyoloji servislerinde
yap›lan bir çal›flmada, bilgisayar yoluyla hat›rlatman›n kateter kal›fl süresini sekiz günden befl güne indirdi¤i gösterilmifltir (78). Yine ayn› yöntemin
kullan›ld›¤› bir di¤er çal›flmada ise kateter kullan›m›nda %81, kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu oran›nda %69’luk bir azalma oldu¤u rapor
edilmifltir (79).
KURUMSAL POL‹T‹KANIN OLUfiTURULMASI
Öneri: Her kurum kendi altyap› ve amac›na göre kurumsal politikalar›n› oluflturmal›d›r.
Aç›klama: Kateterlerin uygun kullan›lmas› ve
kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu riskinin
azalt›lmas› amac›yla her kurum kendi politikalar›n›
gelifltirmeli ve gerekli idari altyap›y› oluflturmal›d›r (27). Kurumlar kal›c› kateter yerlefltirilmesiyle
ilgili uygun endikasyon listeleri oluflturmal› ve
belli aral›klarla hastane personelini bu k›lavuzlara
uymas› konusunda e¤itmelidir. Kal›c› kateter tak›lmas› talimat›n›n hasta dosyas›na hekimi taraf›ndan yaz›lmas› zorunlulu¤u getirilmelidir.
8
Kurumlar uygun olmayan üriner sistem kateterizasyonunu azaltmak için otomatik sonland›r talimat› uygulamas› veya hemflire ya da elektronik tabanl› hat›rlatma yöntemi gibi bir uyar› sistemini
uygulamaya koymal›d›r. Kurumsal politikalar, k›lavuzlar›n oluflturulmas› ve uygulanmas›, idrar kateteri uygulayan sa¤l›k personelinin periyodik e¤itimi, aseptik kateterizasyon için uygun malzeme ve
koflullar›n sa¤lanmas›, ifllem ile ilgili kay›tlar›n tutulmas› ve sürveyans çal›flmalar›n›n yap›lmas›n›
kapsamal›d›r (27).
KOMPL‹KASYONLAR
Üriner katetere ba¤l› görülen en s›k komplikasyon bakteriüri ve bunun sonucu oluflan infeksiyondur. Kateterli hastalarda bakteriüri riski günde %5
artmaktad›r. Bir ay›n sonunda olgular›n hemen tamam›nda bakteriüri geliflmektedir. K›sa süreli kateterizasyona ba¤l› bakteriürili olgular›n ço¤u
asemptomatiktir. Atefl veya di¤er üriner sistem infeksiyonu semptomlar› %30’a yak›n olguda görülür.
Katetere ba¤l› bakteriürili hastalar›n %5’inden
daha az› bakteremi ile komplike olmaktad›r. Yine
de kateterize hasta say›s›n›n fazlal›¤›ndan dolay›,
nozokomiyal bakteremilerin %15’i üriner sistem
kaynakl›d›r. Yafll› ve uzun süre kateterize olgularda
her 100 kateterizasyon günü için bir febril atak görülmektedir. Kateterler üretral drenaj› ve prostatik
sekresyonlar›n at›l›m›n› azaltarak prostatit ve üretrit
gibi di¤er genitoüriner sistem infeksiyonlar›na da
yol açabilir. ‹nfeksiyonun geriye do¤ru gitmesiyle
seminal vezikülit ve epididimoorflit görülebilir. Uygun çapl› bir kateter kullan›lmas› bu tür infeksiyonlar›n görülme olas›l›¤›n› azalt›r. Otopsi çal›flmalar›nda uzun süre kateterizasyonlu hastalar›n 1/3’ten daha ço¤unda akut piyelonefrit tan›mlanm›flt›r (80-86).
Katetere ba¤l› görülen bir baflka komplikasyon
travmad›r. Travman›n en s›k nedeni hastan›n kateteri çekmesi ya da kateter balonunun üretra içinde
fliflirilmesidir. Travma üretral yap›fl›kl›klara, nekroz, üretral rüptür ve rektum perforasyonuna neden olabilir. Daha nadir olarak mesane y›rt›lmas›
görülebilir (87,88). Kateterizasyon sürecinde tafl
oluflumu ve kateter t›kanmas› görülebilir. Uzun süreli kateterizasyonda alkali idrar varl›¤›nda mineraller çökebilir ve obstrüksiyon geliflebilir. Ayr›ca
mukus, kan p›ht›lar› da t›kanmaya neden olabilmektedir (89-91).
Uzun süreli kateterizasyon sistit, skuamöz metaplazi ve epitelyal displaziye yol açabilir. Kateter kullan›m› ile mesane kanseri aras›nda iliflki oldu¤u gösterilmifltir. En önemli faktör infeksiyondur (92-95).
Üriner katetere ba¤l› görülen komplikasyonlar
Tablo 2’de görülmektedir.
‹NFEKS‹YONLARI
Semptom ve Bulgular
Üriner sistem infeksiyonlar›yla iliflkili semptom
ve bulgular; atefl (> 38°C), s›k›flma hissi, s›k idrara
ç›kma, dizüri, suprapubik duyarl›l›k ve kostovertebral aç› hassasiyetidir. Üriner kateteri olan hastalarda s›k›flma hissi, s›k idrara ç›kma ve dizüri yak›nmalar› oluflmayaca¤› için di¤er semptom ve
bulgular de¤erlendirilmelidir. Altm›fl befl yafl›n üstündeki olgularda atefl olmayabilir. Bir yafl›n alt›n-
Tablo 2. Komplikasyonlar
A¤r›
Asemptomatik bakteriüri
Bakteremi
Böbrek yetmezli¤i
Epididimit
Epididimoorflit
Hematüri
‹drar kaça¤›
Kateter k›r›lmas›
Mesane kanseri
Mesane perforasyonu
Mesane spazm›
Obstrüktif hidronefroz
Piyelonefrit
Prostatit
Sepsis
Sistit
Tafl oluflumu
Üretral strüktür
Üretrit
Vezikoüreteral reflü
daki çocuklarda hipotermi (< 36°C), apne, bradikardi, letarji, kusma semptom ve bulgular› da tan›
kriterleri içinde de¤erlendirilmelidir.
Tan› Kriterleri
Kateterle iliflkili semptomatik üriner sistem infeksiyonu tan›s› için afla¤›daki koflullardan en az
biri bulunmal›d›r (23).
Koflul 1: Üriner kateteri olan hastada baflka bir
nedene ba¤lanamayan 38°C’nin üzerinde atefl,
suprapubik duyarl›l›k, kostovertebral aç› hassasiyeti veya a¤r›; son 48 saat içinde üriner kateteri ç›kar›lm›fl olan hastalarda yukar›dakilere ek olarak
s›k›flma hissi, s›k idrara ç›kma, dizüri bulgular›ndan en az biri
ve
‹drar kültüründe ≥ 105 koloni/mL (en fazla iki
tür mikroorganizma) üreme olmas›.
Koflul 2: Üriner kateteri olan hastada baflka bir
nedene ba¤lanamayan 38°C’nin üzerinde atefl, suprapubik duyarl›l›k, kostovertebral aç› hassasiyeti veya a¤r›; son 48 saat içinde üriner kateteri ç›kar›lm›fl
olan hastalarda yukar›dakilere ek olarak s›k›flma hissi, s›k idrara ç›kma, dizüri bulgular›ndan en az biri
ve
‹drar incelemelerinde; lökosit esteraz ve/veya
nitrit pozitifli¤i, piyüri, santrifüj edilmemifl idrar›n
Gram yaymas›nda mikroorganizma görülmesi bulgular›ndan en az biri
ve
‹drar kültüründe ≥ 103 ile < 105 koloni/mL (en
fazla iki tür mikroorganizma) üreme olmas›.
Koflul 3: Üriner kateteri olsun veya olmas›n bir
yafl›n alt›ndaki çocuklarda, baflka bir nedene ba¤lanamayan 38°C’nin üzerinde atefl, hipotermi (<
36°C), apne, bradikardi, dizüri, letarji, kusma bulgular›ndan en az biri
ve
‹drar kültüründe ≥ 105 koloni/mL (en fazla iki
tür mikroorganizma) üreme olmas›.
Koflul 4: Üriner kateteri olsun veya olmas›n bir
yafl›n alt›ndaki çocuklarda, baflka bir nedene ba¤lanamayan 38°C’nin üzerinde atefl, hipotermi (<
36°C), apne, bradikardi, dizüri, letarji, kusma bulgular›ndan en az biri
9
ve
‹drar incelemesinde; lökosit esteraz ve/veya
nitrit pozitifli¤i, piyüri, santrifüj edilmemifl idrar›n
Gram yaymas›nda mikroorganizma görülmesi bulgular›ndan en az biri
ve
‹drar kültüründe ≥ 103 ile < 105 koloni/mL (en
fazla iki tür mikroorganizma) üreme olmas›.
Tan› kriterleri ile ilgili algoritmalar fiekil 1,2 ve
3’te özetlenmifltir.
Risk Faktörleri
Kateter uygulamas›na ba¤l› bakteriüri için birbirinden ba¤›ms›z baz› risk faktörleri tan›mlanm›flt›r. Bunlar; kateterizasyon süresi, kateterin operasyon odas› d›fl›nda tak›lmas›, kateteri takan kiflinin
deneyiminin az olmas›, kapal› sistemin bozulmas›,
kateter bak›m›ndaki hatalar, kateter t›kanmas›,
üreteral stent varl›¤›, diyabet, malnütrisyon, kad›n
cinsiyet, ileri yafl, böbrek fonksiyon bozuklu¤u,
düflük albumin düzeyi ve baflka bir bölgede aktif
infeksiyon varl›¤› fleklindedir. Periüretral bölgenin
potansiyel patojenlerle kolonizasyonu önemli bir
risk faktörüdür (1-3,5,6,8,13-21,96).
Drenaj tüp ve torbas›n›n mesane seviyesinin üstünde olmas› bakteriüri riskini art›rmaktad›r (97,98).
Diyabetli hastalarda idrar›n bakterisidal etkisinin azalmas› (Tamm-Horsfall proteininin at›l›m›n›n
azalmas›) yan›nda granülosit fonksiyon bozuklu¤u
nedeniyle de üriner sistem infeksiyonuna yatk›nl›k
artar. Ayr›ca, diyabetli hastalar›n mesane epitel
hücreleri bakteriler için artm›fl adezyon kapasitesine sahiptir. CD4 hücre say›s› 200/mm3’ün alt›nda
olan insan immünyetmezlik virüsü (HIV) pozitif has-
Üriner kateteri olan hasta
Semptom ve
Bulgular
Baflka bir nedene ba¤lanamayan afla¤›daki semptom ve
bulgulardan en az biri:
• Atefl (> 38°C)
• Suprapubik duyarl›l›k
• Kostovertebral aç› hassasiyeti veya a¤r›
‹drar incelemelerinde afla¤›dakilerden en az
birinin bulunmas›:
• Lökosit esteraz ve/veya nitrit pozitifli¤i
• Piyüri
• Santrifüj edilmemifl idrar›n Gram
yaymas›nda mikroorganizma görülmesi
‹drar Tetkiki
‹drar Kültürü
Kültürde ≥ 105
koloni/mL (en fazla iki
tür mikroorganizma)
üreme olmas›
Kültürde ≥ 103 ile < 105
üreme olmas›
Semptomatik Üriner Sistem ‹nfeksiyonu - Kateterle ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonu
fiekil 1. Üriner kateteri olan hastada tan› kriterleri.
10
Son 48 saat içinde üriner kateteri ç›kar›lm›fl olan hasta
Semptom ve
Bulgular
‹drar Tetkiki
‹drar Kültürü
Baflka bir nedene ba¤lanamayan afla¤›daki semptom ve bulgulardan en az biri:
• Atefl (> 38°C)
• S›k›flma hissi
• Suprapubik duyarl›l›k
• S›k idrara ç›kma
• Kostovertebral aç› hassasiyeti veya a¤r›
• Dizüri
birinin bulunmas›:
• Piyüri
Kültürde ≥ 105
üreme olmas›
koloni/mL (en fazla iki tür
mikroorganizma) üreme
olmas›
Semptomatik Üriner Sistem ‹nfeksiyonu - Kateterle ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonu
fiekil 2. Son 48 saat içinde üriner kateteri ç›kar›lm›fl olan hastada tan› kriterleri.
talarda bakteriüri riski artm›flt›r. Hastalardaki kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu riski hastanede kal›fl süresiyle orant›l› olarak artmaktad›r (99).
Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonlar›
için risk faktörleri Tablo 3’te görülmektedir.
Tedavi
Komplike üriner sistem infeksiyonlar›nda antimikrobiyal tedavi, komplike eden faktörler ortadan kald›r›ld›¤› ve ürodinamik fonksiyonlar düzeltildi¤i zaman baflar›l› olmaktad›r (99).
Kateterli hastalarda bakteriüri yönünden tarama kültürlerinin yap›lmas› önerilmemektedir (100).
Asemptomatik bakteriürili hastaya yaklafl›m:
Asemptomatik bakteriüride baz› özel durumlar d›fl›nda tedavi önerilmemektedir. ‹mmünyetmezlikli
hastalar, gebeler, görülebilir mukozal kanama beklenen ürolojik giriflim ve protez uygulanacak hastalarda asemptomatik bakteriüri tedavi edilmelidir.
Ayr›ca, Serratia marcescens ile geliflen bakteriüride
bakteremi ve mortalite olas›l›¤›n›n yüksek olmas›
nedeniyle tedavi önerilmektedir (101-106).
Üriner sistem infeksiyonu olan olguya yaklafl›m: Bakteremi ve atefl geliflen hastalarda tedaviye
karar vermeden önce üriner sistem d›fl›ndaki olas›
infeksiyonlar de¤erlendirilmelidir (102). Tedavi için
ideal olan› etken mikroorganizmay› saptamak ve bu
mikroorganizmaya karfl› antibiyotiklerin etkinli¤ini
belirlemektir. Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu geliflen hastalarda altta ciddi bir hastal›k bulunmas› mortalite ve morbiditeyi art›ran önemli faktördür (107). Günümüzde tedavide kullan›labilecek
çok say›da antimikrobiyal ilac›n varl›¤›na karfl›n, se-
11
Bir yafl›n alt›nda üriner kateteri olan veya olmayan hasta
Semptom ve
Bulgular
Baflka bir nedene ba¤lanamayan afla¤›daki semptom ve bulgulardan en az biri:
• Atefl (> 38°C)
• Hipotermi (< 36°C)
• Apne
• Bradikardi
• Letarji
• Kusma
‹drar
Tetkiki
‹drar Kültürü
birinin bulunmas›
• Piyüri
Kültürde ≥ 105
üreme olmas›
koloni/mL (en fazla iki tür
mikroorganizma) üreme
olmas›
Son 48 saat içinde üriner kateter varl›¤›
Hay›r
Evet
Kateterle ‹liflkili Üriner
Sistem ‹nfeksiyonu
Üriner Sistem
‹nfeksiyonu
fiekil 3. Bir yafl›n alt›nda üriner kateteri olan veya olmayan hastada tan› kriterleri.
çilebilecek ilaçlar s›n›rl›d›r. Seçilecek antimikrobiyaller yeterli farmakodinamik ve farmakokinetik
özelliklere sahip olmal›d›r. Asit ve alkali idrarda antibakteriyel aktivitesi iyi olmal›, böbreklerden aktif
halde yüksek konsantrasyonda at›lmal›d›r (99).
Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu etkeni mikroorganizmalar genel olarak toplum kökenli infeksiyon etkenlerine k›yasla daha dirençli-
12
dir. Tedavide kurumun mikrobiyal floras› ve antibiyotik direnç durumu dikkate al›nmal›d›r. Bunu
sa¤lamak için düzenli sürveyans yap›lmas› zorunludur (6,102,108,109).
Semptomlar› h›zla düzelen hastalarda tedavi
yedi günde sonland›r›labilir; tedaviye yan›t› geciken hastalarda tedavi süresi 10-14 gün olmal›d›r
(110-113).
Tablo 3. Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonlar› için
risk faktörleri
Bak›m hatalar›
Baflka bir alanda aktif infeksiyon varl›¤›
Böbrek fonksiyon bozuklu¤u
Diabetes mellitus
Hastal›¤›n fliddeti
Kad›n cinsiyet
Kateterin kal›fl süresi
Malnütrisyon
Meatus kolonizasyonu
Operasyon odas› d›fl›nda kateter tak›lmas›
Üreter stenti
Kateter t›kanmas›
Albumin düzeyinin düflük olmas›
Kateter ve toplama sisteminin mesane düzeyinin
üzerinde olmas›
Kateter üzerindeki biyofilm tabakas›nda bakterinin bulunmas› nedeniyle semptomatik kateter
infeksiyonu olan hastalarda baz› hekimler kateterin ç›kar›lmas›n› veya de¤ifltirilmesini önermektedir. Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu saptand›¤›nda kateter iki haftadan daha uzun süre
kalm›fl ve hala gerekiyorsa kateter de¤ifltirilebilir
(6,102,108).
Kandidürili hastaya yaklafl›m: Kateterize hastalarda kandidüri geliflebilir. ‹nsidans› kateterizasyon süresi, hastanede kal›fl süresi ve antibiyotik
kullan›m›yla ilgilidir. Genel olarak asemptomatiktir. Nadiren renal pelvis veya mesanede mantar
topu, renal veya perirenal apse, kandidemi veya
sistemik kandidiyaza neden olabilmektedir (114).
Asemptomatik kandidüri: Asemptomatik kandidüride en önemli yaklafl›m risk faktörlerinin düzeltilmesidir. Diyabetin kontrolü, antibiyoti¤in kesilmesi ve kateterin ç›kar›lmas› birçok olguda iyileflme için yeterli olmaktad›r. Kateterin ç›kar›lmas›yla
hastalar›n 1/3’ünde kandidüri kaybolmaktad›r (98).
Asemptomatik kandidürisi olan hastalar kandidemi için yüksek riskli bir grupta de¤ilse tedavi
önerilmemektedir. Yüksek riskli hastalar düflük
do¤um a¤›rl›kl› bebekler, nötropenik hastalar ve
invaziv ürolojik giriflim planlanan hastalard›r. Nötropenik hastalar ve yenido¤anlarda kandidüri invazif kandidiyazda oldu¤u gibi tedavi edilmelidir
(115,116).
Sistemik kandidiyaz bulgusu olarak kandidüri:
Kandidüri sistemik kandidiyaz›n bulgusu olabilir.
Bu olgular kandidemi olarak de¤erlendirilmeli ve
tedavi edilmelidir.
Kandida sistiti: Tedavide flukonazol ilk seçenektir. Flukonazole dirençli sufllarla geliflen sistitte amfoterisin B deoksikolat veya oral flusitozin
önerilmektedir. Amfoterisin B ile mesane irrigasyonu genel olarak önerilmemektedir; flukonazole
dirençli kandida sufllar›nda, özellikle Candida
glabrata’da kullan›labilir (115,116).
Kandida piyelonefriti: Tedavide flukonazol ilk
seçenektir. Flukonazole dirençli kökenlerle geliflen piyelonefritte ise flusitozin, amfoterisin B deoksikolat veya ikisinin kombinasyonu önerilmektedir (115,116).
Yenido¤anlar d›fl›nda mantar toplar›n›n tedavisinde cerrahi giriflim gereklidir. Antifungal tedavide flukonazol, flusitozin, amfoterisin B deoksikolat veya flusitozin ile amfoterisin B deoksikolat kombinasyonu önerilmektedir. Renal toplama sistemine invazyon varsa antifungal tedaviye
ek olarak amfoterisin B deoksikolat ile irrigasyon
yararl›d›r. Tedavi klinik iyileflme veya idrar kültürü negatif olana kadar sürdürülmelidir
(115,116).
‹NFEKS‹YONLARININ ÖNLENMES‹
Kateter Takmaya Karar Verilmesi
Kateter tak›lmas› zorunlu mu? Kal›c› kateter
komplikasyonlar› nedeniyle uygun hastalarda öncelikle alternatif yöntemler de¤erlendirilmeli; gereksiz kateter kullan›m› en aza indirilmelidir.
“Sadece endikasyon varsa kateter tak›lmal›d›r”.
Uygulay›c›
Sadece do¤ru teknik ve aseptik yöntemler kullan›larak e¤itimli kifliler taraf›ndan uygulanmal›d›r.
Uygulay›c›lar do¤ru teknik ve komplikasyonlar için
periyodik olarak e¤itilmelidir.
“Uygulay›c›, kateter takma tekni¤i ve bak›m› konusunda e¤itimli olmal›d›r”.
13
El Y›kama
“Kateterle ilgili her ifllemden önce ve sonra el hijyeni sa¤lanmal›d›r”.
Kateter Seçimi
Antimikrobiyal kapl› kateterlerin bakteriüri riskini azaltmakla birlikte kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonunu azaltt›¤›n› gösteren yeterli kan›t yoktur. Uygun olan en küçük çapl› kateter seçilmelidir.
“Rutin olarak gümüfl veya antibakteriyel kapl›
kateterleri kullanmay›n›z”.
Kateter Tak›lmas›
Aseptik teknikler ve steril malzeme kullan›larak tak›lmal›d›r. Uygun bir antiseptik solüsyon ile
uygulama alan› silinmelidir. Steril eldiven giyilmeli, steril örtü kullan›lmal›, tek kullan›ml›k jeller kullan›larak kayganlaflt›rma sa¤lanmal›d›r. Balonlu kateterde steril s›v› ile balon fliflirilmelidir.
“Kateter aseptik teknik ile steril malzeme kullan›larak tak›lmal› ve uygun flekilde sabitlenmelidir”.
“Örnek almak için kapal› drenaj sisteminin bütünlü¤ü bozulmamal›d›r”.
Kateter Bak›m›
Kateterle temastan önce ve sonra eller y›kanmal›d›r. ‹drarla temas riski varsa eldiven kullan›lmal›d›r. Meatusta kir birikimi varsa su ve sabunla
temizlenmelidir. Ancak periyodik y›kama veya antiseptiklerle silmenin infeksiyonu önlemede faydas› yoktur. Hasta banyo yapabilir. Ancak öncesinde torba boflalt›lmal› ve ba¤lant›lar›n kapal› oldu¤u kontrol edilmelidir. Hastan›n transferi s›ras›nda
torba boflalt›lm›fl ve ba¤lant›lar kapal› olmal›d›r.
“Meatus bak›m›nda su ve sabunla temizlik yeterlidir”.
Kateter De¤iflimi
“Sabit aral›klarla de¤iflim uygun de¤ildir. T›kan›kl›k durumunda kateter de¤ifltirilir”.
Kateterin Ç›kar›lmas›
“Mümkün olan en k›sa zamanda kateter ç›kar›lmal›d›r”.
Kurumsal Politika Oluflturulmas›
Kapal› Drenaj
Steril, sürekli kapal› drenaj sistemleri kullan›lmal›d›r. Gerekmedikçe kateter ve drenaj sistemi
birbirinden ayr›lmamal›d›r. ‹drar torbalar›n›n alt›nda boflaltma muslu¤u bulunmal›d›r.
“Kapal› drenaj sistemi bozulmamal›d›r”.
‹drar Ak›m›
‹drar torbas› ve toplay›c› sistemin tamam› mesane düzeyinin alt›nda olmal› ve ters ak›m önlenmelidir. Torba yere de¤memeli, yata¤a sabitlenmelidir. ‹drar›n rahat ak›fl›n›n sa¤lanmas› için torba
düzenli boflalt›lmal›; boflaltma muslu¤u toplama
kab›yla temas etmemelidir.
Her kurum kateter endikasyonlar›, tak›lmas›,
bak›m›, sonland›r›lmas› konular›n› içeren yaz›l› talimatlar oluflturmal›, düzenli olarak güncellemeli
ve uygulanmas›n› sa¤layacak politikalar belirlemelidir.
“Yaz›l› talimatlar oluflturulmal› ve uygulanmal›d›r”.
1.
2.
“Kesintisiz idrar ak›m› sa¤lanmal›d›r”.
Y›kama
“Prostat veya mesane cerrahisi sonras› kanamalar d›fl›nda mesane irrigasyonu yap›lmamal›d›r”.
3.
4.
Örnek Al›nmas›
Rutin bakteriyolojik incelemeler gereksizdir.
Ancak infeksiyon flüphesinde yap›lmal›d›r. Bakteriyolojik örnek için kateterin distali dezenfekte
edilerek enjektörle örnek al›n›r. Di¤er idrar analizleri için torban›n boflalt›c› sisteminden aseptik koflullarda örnek al›n›r.
14
5.
6.
KAYNAKLAR
Korten V. Hastane infeksiyonlar›n›n epidemiyolojisi ve
genel risk faktörleri. Akal›n HE (editör). Hastane ‹nfeksiyonlar›. Ankara: Feryal Matbaas›, 1993:34-44.
Bak›r M. Üriner kateter infeksiyonlar›n›n önlenmesi ve
tedavide temel prensipler. Yo¤un Bak›m Dergisi
2002;2(Ek 1):106-15.
Chenoweth CE, Saint S. Urinary tract infections. Infect
Dis Clin North Am 2011;25:103-15.
Johansen TEB, Cek M, Naber K, et al. Prevalence of
hospital-acquired urinary tract infections in urology departments. European Urology 2007;51:1100-12.
Falkiner FR. The insertion and management of indwelling urethral catheters-minimizing the risk of infection.
J Hosp Infect 1993;25:79-90.
Warren JW. Catheter-associated urinary tract infections. Infect Dis Clin North Am 1997;11:609-22.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Cochran S. Care of indweling urinary catheter. Is it evidence based? J Wound Ostomy Continece Nurs
2007;34:282-8.
Maki DG, Tambyah PA. Engineering out the risk of
infection with urinary catheters. Emerg Infect Dis
2001;7:1-6.
Gray M. What nursing interventions reduce the risk of
symptomatic urinary tract infection with an indwelling
catheter? J Wound Ostomy Continence Nurs
2004;31:3-13.
Leblebicioglu H, Esen S; Turkish Nosocomial Urinary
Tract Infection Study Group. Hospital-acquired urinary tract infections in Turkey: a nationwide multicenter point prevalence study. J Hosp Infect 2003;53:20710.
Özen H. Nozokomial üriner infeksiyonlar. Akal›n HE
(editör). Hastane ‹nfeksiyonlar›. Ankara: Feryal Matbaas›, 1993:187-91.
Tenney JH, Warren JW. Bacteriuria in women with
long term catheters: paired comparison of indwelling
and replacment catheters. J Infect Dis 1987;157:199202.
Turck M, Stamm W. Nosocomial infection of the urinary tract. Am J Med 1981;70:651-4.
Puri J, Mishra A, Mandal A, et al. Catheter associated
urinary tract infections in neurology and neurosurgical
units. J Infect 2002;44:171-5.
Leone M, Albanese J, Garnier F, et al. Risk factors of
nosocomial catheter-associated urinary tract infection in
a polyvalent intensive care unit. Intensive Care Med
2003;29:1077-80.
Srinivasan A, Karchmer T, Richards A, Song X, Perl
TM. A prospective trial of a novel, silicone-based, silvercoated foley catheter for the prevention of nosocomial
urinary tract infections. Infect Control Hosp Epidemiol
2006;27:38-43.
Johansson I, Athlin E, Frykholm L, Bolinder H, Larsson G. Intermittent versus indwelling catheters for older
patients with hip fractures. J Clin Nurs 2002;11:6516.
Hustinx WN, Mintjes-de Groot, Verkooyen RP, Verbrugh HA. Impact of concurrent antimicrobial therapy
on catheter-associated urinary tract infection. J Hosp
Infect 1991;18:45-56.
Platt R, Polk BF, Murdock B, Rosner B. Risk factors
for nosocomial urinary tract infection. Am J Epidemiol
1986;124:977-85.
White MC, Ragland KE. Urinary catheter-related infections among home care patients. J Wound Ostomy
Continence Nurs 1995;22:286-90.
21. Wilde MH, Carrigan MJ. A chart audit of factors related to urine flow and urinary tract infection. J Adv Nurs
2003;43:254-62.
22. Nicolle L. The chronic indwelling catheter and urinary
infection in long-term care facility residents. Infect
Control Hosp Epidemiol 2001;22:316-21.
23. Catheter-Associated Urinary Tract Infection (CAUTI)
Event 2009: www.cdc.gov/nhsn/pdfs/pscManual/
7pscCAUTIcurrent.pdf
24. Sobel JD, Jaye D. Urinary tract infections. In: Mandell
GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. New York: Churcill Livingstone, 2010:957-82.
25. Guidelines for preventing infections associated the insertion and maintenance of short-term indwelling
urethral catheters in acute care. J Hosp Infect
2001;47:39-46.
26. Bouza E, San Juan R, Munoz P, Voss A; European
Study Group on Nosocomial Infections. A European
perspective on nosocomial urinary tract infections I. Report on the microbiolgy workload, aetiology and antimicrobial susceptibility (ESGNI-003 study). Clin Microbiol Infect 2001;7:523-31.
27. Gould CV, Umscheid CA, Agarwal RK, Kuntz G, Pegues DA; the Healthcare Infection Control Practices
Advisory Committee. Guideline for prevention of catheter-associated urinary tract infections 2009. Infect
Control Hosp Epidemiol 2010;31:319-26.
28. Hooton TM, Bradley SF, Cardenas DD, et al. Diagnosis, prevention, and treatment of catheter-associated
urinary tract infection in adults: 2009 International
Clinical Practice Guidelines from the Infectious Diseases Society of America. Clin Infect Dis 2010;50:62563.
29. Erickson RP, Merritt JL, Opitz JL, et al. Bacteriuria
during follow-up in patients with spinal cord injury: I.
Rates of bacteriuria in various bladder-emptying methods. Arch Phys Med Rehabil 1982;63:409-12.
30. Weld KJ, Dmochowski RR. Effect of bladder management on urological complications in spinal cord injured
patients. J Urol 2000;163:768-72.
31. Guttman L, Frankel H. The value of intermittent catheterization in the early management of traumatic paraplegia and tetraplegia. Paraplegia 1966;4:63-84.
32. Lapides J, Diokno AC, Silber SJ, et al. Clean, intermittent self-catheterization in the treatment of urinary
tract disease. J Urol 1972;107:458-61.
33. Moore KN, Burt J, Voaklander DC. Intermittent catheterization in the rehabilitation setting: a comparison
of clean and sterile technique. Clin Rehabil
2006;20:461-8.
15
34. King RB, Carlson CE, Mervine J, et al. Clean and sterile intermittent catheterization methods in hospitalized
patients with spinal cord injury. Arch Phys Med Rehabil 1992;73:798-802.
35. Moore KN, Kelm M, Sinclair O, et al. Bacteriuria in
intermittent catheterization users: the effect of sterile
versus clean reused catheters. Rehabil Nurs
1993;18:306-9.
36. Pachler J, Frimodt-Moller C. A comparison of prelubricated hydrophilic and non-hydrophilic polyvinyl chloride catheters for urethral catheterization. BJU Int
1999;83:767-9.
37. Prieto-Fingerhut T, Banovac K, Lynne CM. A study
comparing sterile and nonsterile urethral catheterization in patients with spinal cord injury. Rehabil Nurs
1997;22:299-302.
38. Duffy LM, Cleary J, Ahern S, et al. Clean intermittent
catheterization: safe, cost-effective bladder management
for male residents of VA nursing homes. J Am Geriatr
Soc 1995;43:865-70.
39. Niel-Weise BS, van den Broek PJ. Urinary catheter
policies for shortterm bladder drainage in adults. Cochrane Database Syst Rev 2005:CD004203.
40. Moore KN, Fader M, Getliffe K. Long-term bladder
management by intermittent catheterisation in adults
and children. Cochrane Database Syst Rev 2007:
CD006008.
41. Vaidyanathan S, Soni BM, Dundas S, et al. Urethral
cytology in spinal cord injury patients performing intermittent catheterisation. Paraplegia 1994;32:493-500.
42. De Ridder DJ, Everaert K, Fernandez LG, et al. Intermittent catheterisation with hydrophilic-coated catheters (SpeediCath) reduces the risk of clinical urinary
tract infection in spinal cord injured patients: a prospective randomised parallel comparative trial. Eur Urol
2005;48:991-5.
43. Hedlund H, Hjelmas K, Jonsson O, et al. Hydrophilic
versus noncoated catheters for intermittent catheterization. Scand J Urol Nephrol 2001;35:49-53.
44. Lavallee DJ, Lapierre NM, Henwood PK, et al. Catheter cleaning for re-use in intermittent catheterization:
new light on an old problem. SCI Nurs 1995;12:10-2.
45. Silbar EC, Cicmanec JF, Burke BM, et al. Microwave
sterilization: a method for home sterilization of urinary
catheters. J Urol 1989;141:88-90.
46. Griffith D, Nacey J, Robinson R, et al. Microwave sterilization of polyethylene catheters for intermittent selfcatheterization. Aust N Z J Surg 1993;63:203-4.
47. Bogaert GA, Goeman L, de Ridder D, et al. The physical and antimicrobial effects of microwave heating and
16
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
alcohol immersion on catheters that are reused for clean
intermittent catheterisation. Eur Urol 2004;46:641-6.
Douglas C, Burke B, Kessler DL, et al. Microwave:
practical costeffective method for sterilizing urinary catheters in the home. Urology 1990;35:219-22.
Kurtz MJ, Van Zandt K, Burns JL. Comparison study
of home catheter cleaning methods. Rehabil Nurs
1995;20:212-7.
Hudson E, Murahata RI. The “no-touch” method of
intermittent urinary catheter insertion: can it reduce
the risk of bacteria entering the bladder? Spinal Cord
2005;43:611-4.
Ouslander JG, Greengold B, Chen S. Complications of
chronic indwelling urinary catheters among male nursing home patients: a prospective study. J Urol
1987;138:1191-5.
Hirsh DD, Fainstein V, Musher DM. Do condom catheter collecting systems cause urinary tract infection?
JAMA 1979;242:340-1.
Hebel JR, Warren JW. The use of urethral, condom,
and suprapubic catheters in aged nursing home patients. J Am Geriatr Soc 1990;38:777-84.
Hackler RH. A 25-year prospective mortality study in
the spinal cord injured patient: comparison with the
long-term living paraplegic. J Urol 1977;117:486-8.
Donnelly J, Hackler RH, Bunts RC. Present urologic
status of the World War II paraplegic: 25-year followup. Comparison with status of the 20-year Korean
War paraplegic and 5-year Vietnam paraplegic. J Urol
1972;108:558-62.
Jannelli ML, Wu JM, Plunkett LW, et al. A randomized, controlled trial of clean intermittent self-catheterization versus suprapubic catheterization after urogynecologic surgery. Am J Obstet Gynecol 2007;197:72-4.
Elliott DS, Boone TB. Urethral devices for managing
stress urinary incontinence. J Endourol 2000;14:79-83.
Michelson JD, Lotke PA, Steinberg ME. Urinary-bladder management after total joint replacement surgery.
N Engl J Med 1988;319:321-6.
Huth TS, Bruke JP, Larsen RA, Classen DC, Stevens
LE. Randomized trial of meatal care with silver sulfadiazine cream for the prevention of catheter associated
bacteriuia. J Infect Dis 1992;165:14-8.
Boraks P, Seale J, Price J, et al. Prevention of central
venous catheter associated thrombosis using minidose
warfarin in patients with haematological malignancies.
Br J Haematol 1998;101:483-6.
Garner JS, Jarwin WR, Emori TG, Horan TC, Hughes
JM. CDC definitions for nosocomial infections, 1988.
Am J Infect Control 1988;16:128-40.
62. Goetz AM, Wagener MM, Miller JM, Muder RR. Risk
of infection due to central venous catheters: effect of site
of placement and catheter type. Infect Control Hosp
Epidemiol 1998;19:842-5.
63. Pomfret IJ. Continence clinic. Catheters: design, selection and management. Br J Nurs 1996;5:245-51.
64. Maki DG, Mermel LA. Infections due to infusion therapy. In: Bennett JV, Brachman PS (eds). Hospital Infections. 4th ed. Philadelphia: Lippincott-Raven,
1998:689-724.
65. Tenke P, Kovacs B, Truls E, et al. European and Asian guidelines on management and prevention of catheter-associated urinary tract infections. Int J Antimicrob
Agents 2008;31:68-78.
66. Schumm K, Lam TBL. Types of urethral catheters for
management of short-term voiding problems in hospitalised adults. Cochrane Database of Systematic Reviews
2008, Issue 2. Art. No.: CD004013. DOI: 10.1002/
14651858.CD004013.pub3
67. Riley DK, Classen DC, Stevens LE, Burke JP. A large randomized clinical trial of a silver-impregnated urinary catheter: lack of efficacy and staphylococcal superinfection. Int J Antimicrob Agents 2004;24S:65-9.
68. Karchmer TB, Eve T, Giannetta RN, et al. A randomized crossover study of silver-coated urinary catheters
in hospitalized patients. Arch Intern Med
2000;160:3294-8.
69. Johnson JR, Kuskowski MA, Wilt TJ; MPH Systematic
review. Antimicrobial urinary catheters to prevent catheter-associated urinary tract infection in hospitalized
patients. Ann Intern Med 2006;144:116-26.
70. Tambyah PA, Halvorson KT, Maki DG. A prospective
study of pathogenesis of catheter-associated urinary
tract infections. Mayo Clin Proc 1999;74:131-6.
71. Shapiro M, Simchen E, Izraeli S, et al. A multivariate
analysis of risk factors for acquiring bacteriuria in patients with indwelling urinary catheters for longer than
24 hours. Infect Control 1984;5:525-2.
72. Karabey S, fiardan YÇ, Alp E, Ergönül Ö, Esen fi,
Kaymakç› H. Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontrolü Derne¤i El Hijyeni K›lavuzu. Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2008;12(Ek 1):1-30.
73. Fera P, Glashan RQ, Bruschini H, Lelis MAS, Baretta MCC, Srougi M. Lubricated urethral catheters with
lidocaine versus gentamycin for clean intermittent catheterization. International Braz J Urol 2002;28:50-6.
74. Kambal C, Chance J, Cope S, Beck J. Catheter-associated UTIs in patients after major gynaecological surgery. Prof Nurse 2004;19:515-8.
75. Huang WC, Wann SR, Lin SL, et al. Catheter-associated urinary tract infections in intensive care units can
be reduced by prompting physicians to remove unnecessary catheters. Infect Control Hosp Epidemiol
2004;25:974-8.
76. Saint S, Kaufman SR, Thompson M, et al. A reminder reduces urinary catheterization in hospitalized patients. Jt Comm J Qual Patient Saf 2005;31:455-62.
77. Evans RS, Pestotnik SL, Classen DC, et al. A computer-assisted management program for antibiotics and
other anti-infective agents. N Engl J Med
1998;338:232-8.
78. Cornia PB, Amory JK, Fraser S, et al. Computer-based order entry decreases duration of indwelling urinary catheterization in hospitalized patients. Am J Med
2003;114:404-7.
79. Topal J, Conklin S, Camp K, et al. Prevention of nosocomial catheterassociated urinary tract infections through computerized feedback to physicians and a nursedirected protocol. Am J Med Qual 2005;20:121-6.
80. Godfrey H, Evans A. Management of long-term urethral catheters: minimizing complications. Br J Nurs
2000;9:74-81.
81. Lanara V, Plati C, Paniara O, et al. The prevalence of
urinary tract infection in patients related to type of drainage bag. Scand J Caring Sci 1988;2:163-70.
82. Paradisi F, Corti G, Mangani V. Urosepsis in the critical care unit. Crit Care Clin 1998;14:165-80.
83. Wong ES. Guideline for prevention of catheter-associated urinary tract infections. Am J Infect Control
1983;11:28-36.
84. http://www.cdc.gov/ncidod/hip/guide/uritract.htm
85. Burke JP, Zavasky DM. Nosocomial urinary tract infections. In: Mayhall CG (ed). Hospital Epidemiology
and Infection Control. 2nd ed. Philadelphia: Lippincott
Williams and Wilkins, 1999:173-87.
86. Stamm WE, Hooton TM. Management of urinary
tract infections in adults. N Engl J Med
1993;329:1328-34.
87. Colle I, Naegels S, De Boe V, et al. Rectal wall perforation and prostatic necrosis due to malposition of a
transurethral bladder catheter. Gastrointest Endosc
1999;50:82.
88. Farraye MJ, Seaberg D. Indwelling Foley catheter causing extraperitoneal bladder perforation. Am J Emerg
Med 2000;18:497-500.
89. Getliffe K. Managing recurrent urinary catheter encrustation. Br J Community Nurs 2002;7:574-80.
90. King JB, Stickler DJ. The effects of repeated instillations of antiseptics on catheter associated urinary tract
infections. Urol Res 1992;20:4037.
17
91. Ruwaldt M. Irrigation of indwelling urinary catheters.
Urology 1983;21:127-29.
92. West DA, Cummings JM, Longo WE et al. Role of
chronic catheterization in the development of bladder
cancer in patients with spinal cord injury. Urology
1999;53:292-97.
93. Vaidyanathan S, Mansour P, Soni BMG. The method
of bladder drainage in spinal cord injury patients may
influence the histological changes in the mucosa of neuropathic bladder-a hypothesis. BMC Urol 2002;2:5.
94. Groah SL, Weitzenkamp DA, Lammertse DP et al.
Excess risk of bladder cancer in spinal cord injury: evidence for an association between indwelling catheter use
and bladder cancer. Arch Phys Med Rehabil
2002;83:346-51.
95. Stonehill WH, Goldman HB, Dmochowski RR. The
use of urine cytology for diagnosing bladder cancer in
spinal cord injured patients. J Urol 1997;157:2112-4.
96. Smith J. Indwelling catheter management: from habitbased to evidence-based practice. Ostomy Wound Manage 2003;49:34-45.
97. Lo E, Nicolle L, Classen D, et al. Strategies to prevent
catheter associated urinary tract infections in acute care hospitals. Infect Control Hosp Epidemiol
2008;29S:41-50.
98. Cravens DD, Zweig S. Urinary catheter management.
Am Fam Physician 2000;61:369-76.
99. Wagenlehner FME, Naber KG. Hospital-acquired urinary tract infections. J Hosp Infect 2000;46:171-81.
100.Leone M, Perrin AS, Granier I, et al. A randomized
trial of catheter change and short course of antibiotics
for asymptomatic bacteriuria in catheterized ICU patients. Intensive Care Med 2007;33:726-9.
101.Warren JH. Nosocomial urinary tract infections. In:
Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and
Practice of Infectious Diseases. 5th ed. New York: Churcill Livingstone, 2000:3028-39.
102.Warren JW. Catheter-associated urinary tract infections. Int J Antimicrob Agents 2001;17:299-303.
103.Nicolle LE, Bradley S, Colgan R, et al. Infectious Diseases Society of America guidelines for the diagnosis
and treatment of asymptomatic bacteriuria in adults.
Clin Infect Dis 2005;40:643-54.
104.Screening for asymptomatic bacteriuria in adults: US
Preventive Services Task Force reaffirmation recommendation statement. Ann Intern Med 2008;149:43-7.
105.Lin K, Fajardo K. Screening for asymptomatic bacteriuria in adults: evidence for the US Preventive Services
Task Force reaffirmation recommendation statement.
Ann Intern Med 2008;149:20-4.
18
106.Gross PA, Patel B. Reducing antibiotic overuse: a call
for a national performance measure for not treating
asymptomatic bacteriuria. Clin Infect Dis
2007;45:1335-7.
107.Bergogne-Berezin E. Current guidelines for the treatment and prevention of nosocomial infections. Drugs
1999;58:51-67.
108.Raz R, Schiller D, Nicolle LE. Chronic indwelling catheter replacement before antimicrobial therapy for
symptomatic urinary tract infection. J Urol
2000;164:1254-8.
109.Nicolle LE. A practical guide to antimicrobial management of complicated urinary tract infection. Drugs
Aging 2001;18:243-54
110.Mohler JL, Cowen DL, Flanigan RC. Suppression and
treatment of urinary tract infection in patients with an
intermittently catheterized neurogenic bladder. J Urol
1987;138:336-40.
111.Dow G, Rao P, Harding G, et al. A prospective, randomized trial of 3 or 14 days of ciprofloxacin treatment for
acute urinary tract infection in patients with spinal cord
injury. Clin Infect Dis 2004;39:658-64.
112.Peterson J, Kaul S, Khashab M, et al. A double-blind,
randomized comparison of levofloxacin 750 mg once-daily for five days with ciprofloxacin 400/500 mg twicedaily for 10 days for the treatment ofcomplicated urinary tract infections and acute pyelonephritis. Urology
2008;71:17-22.
113.Warren JW, Abrutyn E, Hebel JR, et al. Guidelines for
antimicrobial treatment of uncomplicated acute bacterial cystitis and acute pyelonephritis in women. Infectious
Diseases Society of America (IDSA). Clin Infect Dis
1999;29:745-58.
114.Lundstrom T, Sobel J. Nosocomial candiduria: a review.
115.Kauffman CA, Vazquez JA, Sobel JD, et al. Prospective multicenter surveillance study of funguria in hospitalized patients. The National Institute for Allergy and
Infectious Diseases (NIAID) Mycoses Study Group.
116.Pappas PG, Kauffman CA, Andes D, et al. Clinical
Practice Guidelines for the Management of Candidiasis: 2009 Update by the Infectious Diseases Society of
America. Clin Infec Dis 2009;48:503-35.

Üriner Kateter

Transkript

Benzer belgeler

Ersan Tatlı

Sami ÜNLÜ 1973 İstanbul Fatih doğumludur. Pertevniyal Lisesini

Ceresit CR 78