öeh bülteni şubat 2015 - Aliağa Rehberlik ve Araştırma Merkezi

T.C
ALİAĞA KAYMAKAMLIĞI
REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü
ŞUBAT
2015
BÜLTEN
Ayın Konusu
GÖRME ENGELLİ
OLAN BİREYLERİN
ÖZELLİKLERİ VE
EĞTİMLERİ
ŞUBAT
2015
BÜLTEN
ĠÇĠNDEKĠLER
1. GÖRME YETERSĠZLĠĞĠ OLAN BĠREYLER
2.
NEDENLERĠ
3. Gözle Ġlgili Hastalıklar
4. Diğer Görme Bozuklukları
5.
TANIMLAMA VE DEĞERLENDĠRME
6.
7.
8.
9.
GÖRME ENGELLĠ ÇOCUKLARIN EĞĠTĠM ORTAMLARI
GÖRME ENGELLĠLERĠN EĞĠTĠMĠNDE KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLER
GÖRME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÇOCUKLAR ĠÇĠN SINIF ĠÇĠNDE ALINABĠLECEK ÖNLEMLER
ÖĞRETMENE ÖNERĠLER

GÖRME ENGELLĠLERĠN ÖZELLĠKLERĠNE UYGUN ETKĠNLĠKLER
GÖRME YETERSĠZLĠĞĠ OLAN BĠREYLER
TANIMLARI
Görme Yetersizliği Olan Birey: Görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim
hizmetine ihtiyacı olan birey olarak tanımlanır.
Görme Engelliliğin Yasal Tanımı; Gerekli tüm düzeltmelerden sonra iyi gören gözündeki görme keskinliği 20/200 ya da daha
az görme alanı 20 dereceden az olan kiĢilere kör, görme keskinliği 20/70 ile 20/200 arasında olan kiĢilere az gören denilmektedir.
Görme Engelliliğin Eğitsel Tanımı Ġse; Eğitsel açıdan görme yetersizliği olan birey, eğitimde dokunsal ve iĢitsel materyallere
ihtiyaç duyan kiĢidir. Eğitsel açıdan az gören, görme duyusunu öğrenme amacıyla kullanabilen kiĢidir.
NEDENLERĠ:
Kalıtımsal Nedenler: Bu tür körlüğün nesilden nesile genler yoluyla geçtiğine
inanılmaktadır. Böyle bir durumun meydana gelebilmesi için körlüğün anne, baba her ikisi
ya da kardeĢlerde de bulunması gerekir. Bu nedenden oluĢan körlükler, tüm körlüklerin
yaklaĢık % 8’i civarındadır.
Doğum Öncesi Nedenler: Görme yetersizliğinin % 55’i doğum öncesi faktörler
sonucu oluĢmaktadır.
Kan uyuĢmazlığı: Annenin kanı Rh (-) (negatif) gebe kaldığı çocuğun kanın Rh (+)
(pozitif) oluĢu anne karnındaki fetüse yabancı bir madde gibi tepki yapmasına neden
olmaktadır. Bu durum diğer engellerle beraber körlüğün nedeni de olabilmektedir.
Rubella (Alman Kızamığı): Gebeliğin ilk üç ayında anne Rubella hastalığına
yakalanmıĢsa annenin bedeninde lekeler görülür. Hastalık hafif nezle ve ateĢ ile baĢlar. Eğer
gebe kadın çocukluğunda bu hastalığı geçirmiĢse bağıĢıklık kazanır. GeçirmemiĢse anne
karnındaki bebeğin kör olmasına neden olabilir.
Doğal Frengi: Anne, babadan birinin veya her ikisinin gebelikten önce frengi
mikrobu taĢımaları veya gebelik sırasında frengi hastalığına yakalanmaları ve
mikrobun bebeğe geçmesi ile körlük de görülebilir.
Doğum Travması: ÇeĢitli nedenlerle doğumun, geç olması, zor olması,
müdahale gibi nedenlerle iki önemli sorun ortaya çıkabilir. Bunlardan biri beyin
kanamasıdır. Bu kanama görme merkezini etkilerse körlük meydana gelebilir.
Ġkincisi ise doğumun gecikmesi, kordonun boyuna dolanması veya baĢka
nedenlerle bebeğin bir süre oksijensiz kalmasıdır. Bu süre 3 dakikayı geçince
beyin hücreleri zedelenir. Etkilenen bölgenin görme merkezi çevresinde olması
körlüğü meydana getirebilir.
Diğer Nedenler
Gözü Etkileyen Hastalıklar: Çiçek, kızıl, kızamıkçık, rubella (alman kızamığı), A,B
vitamini eksikliği, frengi, Ģeker hastalığı, menenjit gibi hastalıklar örnek verilebilir. Bu
hastalıkların görülmesi mutlaka körlük meydana getirmeyebilir. Fakat gözde tahribat ve
görme gücü kaybına sebep olma ihtimali vardır. Beyin zedelenmeleri sonucunda veya
beyinde görme merkezinde urların olmasından dolayı da körlükler görülebilir.
Gözle Ġlgili Hastalıklar
Kırma Kusurları: Kırma gücü çeĢitli nedenlerle farklılaĢabilir. Düzeltilmezse
yalnızca görme keskinliğinde azalmaya yol açarlar. BaĢlıca kırma kusurları miyop,
hipermetrop, astigmattır.
Miyop: IĢık ıĢınlarının retinanın önünde odaklaĢması sonucu ortaya çıkar. KiĢi
yakınındaki nesneleri kolaylıkla görür. Uzaktakileri net göremez. Kalın kenarlı mercekle
düzeltir.
Hipermetrop: IĢık ıĢınlarının retinanın arkasında odaklaĢması sonucunda oluĢur. KiĢi
Yakındaki nesneleri net göremez. Uzaktaki nesneleri daha iyi görür. Ġnce kenarlı mercekle
düzeltilir.
Astigmat: Kornea ya da merceğin yüzeyindeki düzensizlikler nedeniyle ıĢık
IĢınlarının eĢit biçimde kırılmamasıyla oluĢur. Görüntü bozuk ya da bulanıktır.
Diğer Görme Bozuklukları
Albinizm: Kalıtımsal bir hastalıktır. Deride, saçta ve gözde renk pigmentlerinin
Olmaması durumudur. IĢığa aĢırı duyarlılık ve astigmata neden olur. Görme keskinliği azalır.
ġaĢılık: Göz kaslarındaki sorun nedeniyle her iki gözün içe veya dıĢa dönük olması
Durumudur. Bu nedenle gözler aynı nesneye odaklanamazlar.
Göz Tembelliği (amblyopia): Gözde herhangi bir zedelenme olmasına karĢın
görmenin zayıf olmasıdır.
Katarakt: Göz merceğinin saydamlığını yitirmesiyle oluĢur. Ġki türü vardır.
YaĢlanmaya bağlı olarak geliĢen katarakt yaĢlanma sürecinin normal bir bölümüdür.
Ameliyatla düzeltilir. Doğumsal katarakt, doğum öncesi ve doğum sonrası etkenler
nedeniyle ortaya çıkabilir.
Göz Tansiyonu (Glokom): Göz içi basıncının artması ve bu basınç nedeniyle
retinadaki sinirlerin etkilenmesi sonucunda oluĢur.
Prematür Retinopatisi: Erken doğan bebeklere kuvözde fazla oksijen verilmesi
sonucu oluĢur. Fazla oksijen retinada zedelenmeye yol açar.
Retinitis Pigmentara (Gece Körlüğü): Kalıtımsal nedenlere bağlıdır. Retinanın
ilerleyen biçimde bozulmasıyla geliĢir. Çevresel görme etkilenir. En önemli belirtisi gece
görme zorluğudur.
Optik Sinir Atrofisi: Optik sinirin zedelenmesi ile olur. Görme keskinliğinde azalma
olur. Renk görmede ve geceleyin görmede güçlük yaĢanır.
Maküler Dejenerasyon: Makülanın zedelenmesiyle oluĢur. Merkezi görmede azalma
görülür. Genellikle yaĢlılarda nadiren çocuklarda görülür. Özellikle akın görme mesafesinde
yapılan iĢler etkilenir.
Aniridia: Ġrisin tam olarak geliĢememesiyle ortaya çıkar. Gözbebeği ıĢık miktarına
göre açılıp kapanamaz ve göz içine giren ıĢık miktarı kontrol edilemez.
Trahom: Mikrobu, bir virüstür. Trahom, göz kapaklarının iç yüzünde yerleĢerek
bütün göze yayılan ve körlüğe götüren bulaĢıcı bir göz hastalığıdır. Hastalık virüsü aldıktan
bir hafta sonra ve gayet sinsi baĢlar. Ġlk belirtiler gözün üst kapağının iç yüzünde darı
tanesine benzer, kabartılar halindedir. Hastalık ilerledikçe gözde batma, sulanma, kamaĢma
ve bulanık görme olur. Tedavi edilmezse kapaklar içeri doğru kıvrılır. Kiprikler göze batan
yaralar açar. Trahom tedavi edilse dahi görme eski halini alamaz ve trahomluların çoğu kör
olur.
TANIMLAMA VE DEĞERLENDĠRME
Bebeklik ve erken çocukluk döneminde, görme bozukluğu olan çocuktan ilk
Ģüphelenenler ebeveynler ve çocuk doktorlarıdır. Çocuk elindeki nesneyi görmek için
yüzüne çok yaklaĢtırıyorsa, el – göz koordinasyonu zayıfsa, göz hareketlerinin
koordinasyonunda güçlük çekiyorsa bir göz doktoru tarafından testlere tabi tutulmalıdır.
Görme bozukluğu tanısının konabilmesi için,Görme keskinliğinin,Görme
fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekmektedir.
Görme keskinliği genellikle Snellen Kartı kullanılmakla ölçülmektedir. Snellen Kartı
8 sıra E’ den oluĢmuĢtur. Her sırada birden fazla E harfi vardır. Her birinin kolları ayrı
yönlere bakmaktadır. Görme keskinliği ölçüden kiĢiden E’ lerin kollarının hangi yöne
baktığını söylemesi istenmektedir. Kart ya da ıĢıklı pano 20 ayak (6.04 m) uzağa
yerleĢtirilerek test edilmektedir. Sekiz sıradan her biri 4, 5, 6, 9, 12, 15, 21 ve 30, 60 metre
uzaklığı ifade etmektedir.
Snellen Kartı, görme bozukluğunun ölçülmesinde sınırlı kalmaktadır. Belli bir
uzaklıktaki görme keskinliğini ölçmektedir. KiĢinin yakını nasıl gördüğünü, yazılı materyali
ne kadar iyi okuyacağını ortaya çıkartmamaktadır. Ayrıca görme keskinliği ve görme
yeterliliği aynı beceriler değildir.
Görme fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ise görme kapasitesi, görsel dikkat,
görme yeterliliği gibi faktörlere iliĢkin kriterlerin değerlendirilmeye alınması gerekmektedir.
Çocuğun gözle ilgili bir probleminin olup olmadığının anlaĢılması için ebeveyn ve
öğretmenin dikkat etmesi gereken konular 3 grupta toplanmıĢtır.
Çocuğun görme ile ilgili Ģikâyetleri
Çocuğun gözünde yanma ve kaĢıntı vardır.
Çocuk gözlerinin iyi görmediğini söyler
Çocukta baĢ dönmesi, baĢ ağrısı vardır ya da yakından bakmayı gerektiren
iĢlerden sonra midesi bulanır.
Çift görme ya da bulanık görme vardır.
Çocuğun görünüĢü
Çocukta göz kayması vardır.
Göz kapağı ĢiĢtir ya da gözleri çapaklıdır.
Sık sık gözleri yaĢarır.
Çocuğun gösterdiği davranıĢlar
Gözlerini sık sık ve aĢırı Ģekilde oğuĢturur.
BaĢını sallar ya da öne doğru uzatır.
Gözlerinden birini kapatır ya da eliyle kapatır.
Okumada zorluk çeker, baĢarısız olur.
Yakın çalıĢması gereken iĢlerden rahatsız olur. Gözlerini olduğundan daha
fazla kırpıĢtırır.
Kitap veya elinde yaptığı herhangi bir iĢi gözüne yakın tutar.
Uzaktaki nesneleri açık bir Ģekilde tanımlayamaz.
Gözlerini kısarak bakar, kaĢlarını çatar.
Yukarıda belirtilen özellikler çocukta görüldüğü takdirde mutlaka bir göz
doktoruna baĢvurulmalıdır.
ÖZELLĠKLERĠ
•
•
•
•
•
•
•
KonuĢurken jest ve mimiklerini az kullanırlar ya da hiç kullanmazlar.
Dokunarak öğrendiklerinden dolayı kavramları öğrenmede özel materyallere ihtiyaç duyarlar.
Bağımsız hareket edebilme becerileri sınırlıdır.
Görme yetersizliğinden kaynaklanan eksikliklerini diğer duyu organlarını kullanarak telafi etmeye çalıĢırlar.
Kullandıkları materyalleri gözlerine yakın tutarlar, okuma mesafeleri kısadır.
Nesneleri elleriyle tanımaya çalıĢırlar.
Ġnce motor beceriler gerektiren çalıĢmalarda zorlanırlar.
•
•
•
•
•
•
•
Kavramsal geliĢimde ya da biliĢsel yeteneklerde gecikme gözlenebilir.
Özellikle soyut düĢünmeyi gerektiren becerilerde daha baĢarısız olabilirler.
Alan kavramını vermek güçtür. Alana iliĢkin bilgiler daha çok dokunma duyumu aracılığıyla kazanılmaktadır.
Dikkat yoğunlaĢtırma, ince ayrıntıları fark etme yetenekleri geliĢmiĢtir.
Sosyal faaliyetlere ilgilidirler.
Müzikle yakından ilgilenirler.
Bedensel ve zihinsel geliĢimlerinde farklılık yoktur.
GÖRME ENGELLĠ ÇOCUKLARIN EĞĠTĠM ORTAMLARI
1.Yatılı görme engelliler okulları
Ülkemizde 14 yatılı görme engelliler okulu vardır. Okullarda Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan öğretim programı
izlenmektedir. Programda Hayat Bilgisi, Matematik, Türkçe derslerinin amaç ve içeriği diğer okul programı ile
aynıdır. Beden Eğitimi ve Bağımsız Hareket, modelaj iĢ derslerinin içeriği diğer okul programlarından farklıdır.
2.Özel eğitim sınıfları
Normal okul içinde görme engelli çocukların devam ettiği özel sınıf düzenlemesidir. Dersler Görme Engelliler
Sınıf Öğretmeni tarafından okutulur.
Görme yetersizliği olan öğrenciler için açılan sınıflarda birleĢtirilmiĢ sınıf uygulaması yapılır ve bu
öğrencilerin 5 inci sınıftan itibaren akranlarıyla aynı sınıfta eğitim görmeleri sağlanır. 1-4’üncü sınıflarda dersler
görme engelliler sınıf öğretmenleri tarafından okutulur. Ancak, yabancı dil ile din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin
alan öğretmenlerince okutulması esastır. Alan öğretmeni tarafından okutulan derslere sınıf öğretmeni de katılır.
3.Birlikte eğitim ortamları
Görme yetersizliğinden etkilenen çocukların diğer çocuklarla birlikte aynı sınıfta eğitim görmesidir. Görme engelli
çocuklar kabartma yazıyı öğrendikten sonra normal sınıfta eğitimine devam edebilir. KaynaĢtırma yoluyla eğitimlerine
devam eden öğrencilerin yetersizlik türü, eğitim performansı ve ihtiyacına göre; araç-gereç, eğitim materyalleri,
öğretim yöntem ve teknikleri ile ölçme ve değerlendirmede gerekli tedbirler alınarak düzenlemeler yapılır. Görme
yetersizliği olan öğrencilerin yazılı sınavlarda Braille yazı olarak verdiği cevaplar sınavdan hemen sonra öğretmenin
öğrenciye okutmasıyla değerlendirilir. Bu öğrenciler, çizimli ve Ģekilli sorulardan muaf tutulurlar. Az gören öğrenciler
için sınav soruları kalın ve büyük puntolu hazırlanır.
T.C.
MÎĞĠTĠM BAKANLIĞI
GÖRME ENGELLĠLERĠN EĞĠTĠMĠNDE KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLER
Braille Alfabesi
Braille Alfabesi iki sütunda yer alan altı noktanın çeĢitli kombinasyonları ile harflerin, rakamların, noktalama iĢaretlerinin,
matematik iĢaretlerinin, müzik notalarının oluĢturulduğu
bir alfabe sistemidir.
Tablet ve Kalem
Tablet üzerinde altı noktalı hücrelerin bulunduğu bir yazma çerçevesidir. Tabletin arasına kâğıt takıldıktan sonra tahtadan ya da
plastikten tutma yeri olan çiviye benzer bir
kalemle yazılır. Tablette yazı yazmak için harfleri tersten yazmak gerekmektedir. Okuma-yazmaya yeni baĢlayan çocuklar, önce 4
satırlık tabletle baĢlar, sonra büyük
tablete geçilir.
Küp Kasa – Küp TaĢ
Matematik iĢlemlerinin öğretiminde kullanılan ilk aĢamadaki materyaldir. Küp Ģeklindeki taĢların üzerinde kabartma
olarak sayılar ve iĢlem iĢaretleri vardır. TaĢlar kasadaki hücrelere yerleĢtirilerek iĢlemler yapılır.
Abaküs ve Geometri Araçları
4. ve 5. sınıflardan sonra kullanılabilen matematik iĢlemlerinin yapıldığı araçtır.(Hesap makinesi gibi) taĢınma
kolaylığı ve pratik oluĢu nedeniyle tercih edilir. Geometri araçlarının üzerindeki sayılar kabartma noktalardan
oluĢmaktadır.
Braille Daktilosu
Üzerinde altı tane tuĢun bulunduğu bir daktilodur. TuĢların her biri altı noktadan birini yazmak için iĢlev görür.
Yazılan harfte kaç nokta varsa o noktaları yazmak için gerekli
tuĢlara aynı anda birlikte basmak gerekir.
Bilgisayar Yazılım ve Donanımları
Bilgisayar ekranındaki yazıları seslendiren programlar, normal yazıyı Braille alfabesine çeviren programlar, bir
tarayıcı yardımcıya basılı materyali, bilgisayara aktarıp, seslendiren programlar ve Braille çıktısı veren yazıcılar
bunlar arasında sayılabilir.
Optik ve Optik Olmayan Yardımcı Araçlar:
Optik araçlar arasında; Teleskopik ve tele mikroskobik gözlükler, ayaklı ve el büyüteçleri, optik olmayan araçlar
arasında ise; büyük puntolu kitaplar, konuĢan kitaplar, okuma stantları sayılabilir.
Elektronik Yardımcı Araçlar:
Görüntüyü büyütmeye yarayan tepegözler, kapalı devre televizyon sistemleri, sentetik sesle konuĢan saat ve hesap
makineleri elektronik yardımcı araçlar sayılabilir.
Standart ve Elektronik Bağımsız Yazılım Araçları
Okul öncesi dönemde ve yetiĢkinlerin kullanması için desteklenmiĢ standart bastonlar, lazer teknolojisi ile engel
algılamayı sağlayan bastonlar bu araçlar arasında sayılabilir.
GÖRME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÇOCUKLAR ĠÇĠN SINIF ĠÇĠNDE ALINABĠLECEK ÖNLEMLER
Görme güçlüğü olan çocuklar, diğer insanların bedenini nasıl kullandığını, yüz ifadelerindeki değiĢiklikleri,
yaptığı hareketleri bilmemektedir. Diğer çocukların dokunmalarını, yemelerini, oynamalarını, temizlenmelerini
görememektedir. Akranlarının görerek öğrendikleri ve anladıkları Ģeyleri öğrenebilmeleri ve anlayabilmeleri için
yardıma ihtiyaç duyarlar.
Görme güçlüğü olan çocuk için sınıf içerisinde alınabilecek bazı önlemler vardır. Bu önlemler, eğitimlerine
olumlu katkılar sağlayacaktır.
Öncelikle görme güçlüğü olan çocuğun sınıfta olmadığı bir zaman seçilerek arkadaĢlarına anlayabilecekleri
düzeyde çocuğun durumu anlatılmalıdır. Gerektiğinde ya da yardıma ihtiyaç duyduğunda yardım etmeleri
söylenmelidir. Böylece görme güçlüğü olan çocuğa karĢı takınabilecek alay edici davranıĢların da önü alınacaktır.
Görme güçlüğü olan çocuk için sınıfta yapılacak çevre düzenlemesi çok önemlidir. Takılabileceği, çarpabileceği,
hareket alanını daraltabileceği düĢünülen eĢyalar ayak altından kaldırılmalıdır.
Her eĢyanın yeri sınıf içinde belirlenmelidir. Çocuk, aradığı eĢyayı kolayca bulabilmelidir. EĢyaların yer
değiĢikliğinden çocuk haberdar edilmelidir.
Çocuk, sınıfta ıĢıktan rahatsız olmayacak Ģekilde oturtulmalıdır. IĢığın kırılarak göze yansımasına dikkat
edilmelidir. Doğrudan göze gelen ıĢık, rahatsız edici bir duyarlılık yaratır.
Çocuğun karaltılı, buğulu, sisli ya da bulanık da olsa var olan görme uzaklığına uygun Ģekilde sıraya oturtulması
gereklidir.
Anne ve baba, çocuğun giydiği ayakkabının tabanının kösele gibi ses çıkaran bir nesneden yapılmıĢ olması
konusunda uyarılmalıdır. Bu yolla çocuk, yürüdüğü yerleri hissedecek ve sesleri ayırma özelliğinden yararlanarak
çevresi hakkında bilgi sahibi olacaktır.
ÖĞRETMENE ÖNERĠLER
Görerek öğrenme yerine, iĢiterek ve dokunarak öğrenmeye çalıĢtığı unutulmamalıdır. Çocuğun dokunarak
eĢyaları tanımasına fırsat verilmeli, ortam yaratılmalıdır.
Dokunamadığı eĢyaların özellikleri ayrıntılı olarak anlatılmalıdır. Böylece dokunduğu zaman doğabilecek
tehlikelerin de önüne geçilmiĢ olacaktır.
Tahtaya yazılanlar görme engelli çocuk için sözlü söylenmelidir.
Sınıf içinde kimin konuĢtuğu isim söylenerek belirtilmelidir.
Çocuğa sesin kime ait olduğu konusunda yardım edilmelidir. Konu ile ilgili konuĢmalar için ortam yaratılmalıdır.
Ses çıkaran aletler çalıĢtırılmadan önce, çocuğa irkilmemesi, korkmaması için haber verilmelidir.
”ġu, bu” gibi iĢaret sıfatları yerine nesnelerin adları söylenerek konu anlatılmalıdır.
Koklama, iĢitme, dokunma duyularından yararlanarak, çocuğun sözcük dağarcığının zenginleĢmesine yardım
edilmelidir.
Çocuğun görme ile ilgili sözcükleri kullanması engellenilmemelidir. Görmese bile denizin ve gökyüzünün mavi,
çimenin ve ağacın yeĢil olduğunu bilmesinde sakınca yoktur.
Eğer olanaklar uygun ise kabartma resim ve Ģekillerden yararlanarak konu anlatımı yapılabilir. Materyallere
parmakları ile dokunmasına fırsat verilmelidir.
Çocuğa beceri öğretiminden kaçınılmamalıdır. Beceri basamaklandırılarak anlatılmalı, bitlikte çalıĢarak nasıl
yapılacağı gösterilmelidir.
Yapamadığı bölümler, çocuğun eli elinizin üzerinde olacak Ģekilde yeniden yapılarak çocuğa anlatılmalıdır.
Çocuk zaman zaman düĢecek ya da eĢyalara çarpacaktır. Eğilirken çarpma olasılığına karĢı, elini kafasının
önünde hafifçe eğik Ģekilde tutacak Ģekilde tutarak baĢını koruyabileceği öğretilebilir. DüĢerken, kollarını öne doğru
koyması öğretilerek dolaĢmaktan korkmaması sağlanabilir.
Çocuk hiç görmüyorsa birlikte yaparak, az görüyorsa görmesinden yararlanılarak beceri öğretilebilir.
Görme güçlüğünden kaynaklanan ödevi tamamlama konusunda ek süre verilmesi gibi ayrıcalıklar belirlenmeli,
görme güçlüğünün geliĢim basamaklarından geçiĢ hızının yavaĢlamasına yol açabileceği unutulmamalıdır. Ancak
yapabileceği Ģeyler konusunda çocuğa olanaklar sağlanmalıdır. Ayrıcalıklar, kaynaklanan nedenin dıĢına taĢırılmamalı
yani abartılmamalıdır.
KonuĢma eğitimi üzerinde durulmalıdır. Dil geliĢimine önem verilmelidir.
Sesleri birbirinden ayırt edebilme çalıĢmaları ile dinleme becerisi geliĢtirilmelidir. Bu yolla çevreyi anlaması
daha kolay olacaktır.
Bağımsız hareket edebilmesi için diğer çocuklarla birlikte oyunlara katılma, zıplama ve yürüme gibi etkinliklere
fırsat verilmelidir. Bu, aynı zamanda çocuğun kendisine güvenmesini sağlayacaktır.
Çocuğa bağımsız hareket edebilmesi için bir çalıĢma yöntemi hazırlanmalıdır. Bunun için çocuğun yaĢı, kültür
düzeyi, sosyo-ekonomik ve kültürel çevresi, kiĢisel problemleri, kapasite ve yetenekleri, istekleri, ilgileri, kendisi
hakkındaki düĢünceleri, duyu organlarının iĢlerliği, vücudunun alıĢkanlık haline getirdiği Ģekil bozuklukları ve
bağımsız hareket konusunda düĢünceleri tespit edilerek göz önüne alınmalıdır.
Hareket çekingenliğinin ortadan kaldırılabilmesi için beden eğitimi derslerinde, bedence bağımsız ve serbest
duruma gelmeleri sağlanabilir. ÇalıĢmanın yapılacağı alan ve malzemeler tanıtılarak hareketler açıklanmalı, daha
sonra uygulamaya geçilmelidir. Uygulamalarda çocuğun kendine yetebileceği düzeye kadar gerekli yardımlar
yapılmalıdır. Kullanılan topların içine zil yerleĢtirilebilir. Ġstenilen alan ya da mesafeye geldiğini anlaması için düdük,
zil, tef gibi sesli uyaranlar verilerek eğitsel uyarlamalardan yararlanılabilir.
Görme güçlüğü olan çocuğun “çocuk” olduğu unutulmamalı, yaptığı beceriler sonrasında mutluluk duyulduğu
sözle ya da davranıĢlarla ödüllendirilerek gösterilmelidir.
GÖRME ENGELLĠLERĠN ÖZELLĠKLERĠNE UYGUN ETKĠNLĠKLER
1.Serbest Zaman Etkinlikleri
Yoğurma maddeleri ile çalıĢma, (tuz seramiği, plasterin, kâğıt hamuru vs.) kâğıt
kesme, katlama, yuvarlama çalıĢmaları, farklı tekniklerle uygulanan boya çalıĢmaları, baskı
çalıĢmaları, diğer çocuklarda olduğu gibi görme engelli çocuklarında uygulayabileceği
etkinliklerdir. Bu etkinlikler çocukların dokunma duyularının geliĢimi için oldukça etkilidir.
Ayrıca küçük kaslarının el ve parmak kaslarının geliĢimini destekler. Nesnelerin özelliklerini
kavrar. Yaratıcılıkları geliĢir.
Ayrıca farklı boyutlardaki bloklarla, yap – boz oyuncakları ile oyunlar zihinsel ve
psiko– motor geliĢimleri için oldukça faydalıdır. Bunların yanı sıra ilgi köĢelerinde (evcilik,
blok köĢesi gibi) grupla oynanan oyunlarda çocukların sosyal geliĢimi ve iletiĢim
becerilerinin geliĢimini destekleyecektir. Bloklar ve yap-boz oyuncakları görme engellilerin
zihinsel ve psiko-motor geliĢimlerini destekler.
2.Anadili Etkinlikleri
Anadili etkinliklerinde uygulanan Ģiir, bilmece, tekerleme, hikâye dinleme, anlatma ve
drama çalıĢmaları, görme engelli çocukların sözel ve dil alanının geliĢiminde çok önemlidir.
Ayrıca sosyal geliĢimini ve grup içindeki iletiĢim becerisini geliĢtirecektir. Özgüven
geliĢimin desteklemenin yanı sıra duygu ve düĢüncelerini ifade ederek duygusal yönden
rahatlamasını sağlayacaktır.
BÜTÜN ÇOCUKLAR GĠBĠ, ENGELLĠ ÇOCUKLARIN DA
SEVGĠYE, ZAMANA, SABIR VE SAYGIYA ĠHTĠYAÇLARI OLDUĞU
UNUTULMAMALIDIR!
Ülkemizde yaratıcı drama normal eğitim programları ile bütünleĢmeye baĢlamıĢtır.
Ancak özel eğitim gerektiren çocuklarda pek kullanılmamaktadır. Sınıftaki dramatik oyunlar,
oyuncuların kendileri ve oyun oynarken edindikleri tecrübe ile ilgilidir. Bu oyunlar provasız,
anında yaratılan, genelde yapısı öğretmen tarafından Ģekillendirilen ve herkesin bir göreve
sahip olduğu grup etkinliğidir..Çocuklar bu dramatik oyunlar sırasında duygu ve
düĢüncelerinin yanı sıra korku ve özel ilgilerini de ortaya koyarlar. Ayrıca, dramatik oyun
dıĢında yaĢamayacakları olayları da yaĢayabilirler(Karın yağması gibi).
Uygulanan drama etkinliklerinin bir amacı olmalı ve çocukların geliĢimine yararlı
olması için de, günlük yaĢantı ile ilgili konular üzerinde çalıĢılmalıdır. Seçilen konuların
canlandırılmasında parmak oyunları, kukla, maske, pandomim, dans gibi tekniklerle
tekerlemeler, Ģarkılı oyunlar ve hareketli Ģarkılar kullanılabilir. Tüm sınıf aktiviteleri
tarafından desteklenen drama çalıĢması, çocuğun kendine güvenini ve fizikî serbestliğini
artırır, dil geliĢimine yardımcı olur.
Drama sayesinde çocuk hareketlerinin farkında olacak ve hareket yapmaktan da
memnun olacaktır
3. Müzik Etkinlikleri
Müzik etkinliklerinde yapılan çalıĢmalar Ģarkı söyleme, Ģarkı dinleme, müzikli
oyunlar, müzikli dramatizasyonlar, ritim çalıĢmaları, görme engelli çocuklar içinde uygun
olan müzik etkinlikleridir. Müzik etkinlikleri, görme engelli çocuklar için çok önemli olan
dil geliĢimine ve kulak yolu ile algılamasına yardımcı olacaktır. Ritim duygusunun
geliĢimini, estetik ve zevk geliĢimini, sosyal geliĢimini müzik yolu ile kendini ifade ederek
duygusal yönden rahatlamasını ve yeteneklerinin keĢfedilmesini sağlayacaktır.
Görme engelli kiĢiyi canlandırmak, harekete geçirmek ve etkin olmasını sağlamak için
duyularının geliĢtirilmesi gerekir. Yürüme, oturma, dolaĢma, koklama, hissetme vb. gibi
pratiklerle kiĢinin güven duygusu geliĢir. Görme engelli kiĢiye günlük yaĢamında seslerin
kullanılmasıyla yardımcı olunabilir. Çocuğa değiĢik müzikler dinletilmeli ve müziklere
uygun hareketler oluĢturması sağlanmalıdır. Birlikte yapılan uygulamalarla çocuk dans
etmeyi çok iyi bir Ģekilde öğrenebilir. Bazı görme engelli kiĢi ve çocuklar, normal insanların
gözleri kapalı iken yaptıkları dans alıĢtırmalarından daha iyi ve daha güvenli hareket
edebilme yetkisine sahiptir.
Görme engelli birey, duyduğu müziğe iliĢkin duygularını hareketlere döküp
hareketlerle kendini ifade edebilir. Ancak bazen görme engelli çocuklarla kendilerini
rahatlatmak için bağırma ve gürültü yapma ardından da tekrar sessizliğe gömülme
çalıĢmaları yaptırmak gerekmektedir.
4. Oyun Etkinlikleri
Oyun her çocuğun sosyal, duygusal, psikomotor, biliĢsel, dil, özbakım beceri
alanlarının geliĢiminde etkilidir. Ayrıca görme engelli çocukların bazı geliĢim alanlarında
daha çok etkilidir. Örneğin oyun yoluyla görme engelli çocuklar dikkatlerini yoğunlaĢtırarak
iĢitme ve dokunma duyularını daha iyi kullanabilmektedirler.
Görme engelli çocuklarında normal çocuklar gibi oyuna ilgi gösterdikleri ancak
durumlarına özgü bazı farklılıklar bilinmektedir. Bunlardan baĢlıcaları yalnız oyunu tercih
etmeleridir. Ayrıca bu çocukların hayali oyunlarda daha az imgelem gücü gösterdikleridir.
Fiziksel çevrelerini araĢtırma ve kullanmada daha geri planda kaldıkları belirlenmiĢtir.
Görme engellilerde uygulanacak oyun çeĢitleri aĢağıdaki Ģekilde sıralanabilir:
Etkinlik 1: Öt KuĢum Öt
Çocuklar arasından birisi çağırılır. (Az gören ise gözü kapatılır.) Ona Ģimdi yanına bir
arkadaĢını göndereceğiz ona “öt kuĢum öt” diyeceksin arkadaĢın ise “cik cik” diye kuĢ sesi
çıkaracak, onu tanıyabilecek misin? denir. ArkadaĢını sesinden tanımaya çalıĢır. BaĢarılı
olursa yeni bir ebe seçilir.
Dokunsal oyunlar;
Kavram kartları, yap – bozlar, eğitsel oyuncaklar ve diğer oyuncaklarla oynanan
oyunlar, canlıları ve nesneleri dokunarak tanımayı sağlayan oyunlar.
Etkinlik 2: Dokun ve Tanı
DeğiĢik özellikteki eĢya, araç–gereç, meyve, sebze (elma, portakal, patlıcan vs.) ebe
seçilen çocuğun önüne karıĢık olarak bırakılır. Bunları dokunarak tanıması istenir. En çok
sayıda araç gereç tanıyan çocuk oyunu kazanır.
Hayali Oyunlar ;(KöĢe oyunları, evcilik, oyunları vb.)
Görme engelli çocuklara hareketli oyunlar oynatılarak baĢarıları desteklenerek hareket
özgürlüğü sağlanabilir. Görme engelli çocuklarda, öğretmen çocuklara önceden oyun
materyali, araç – gereçler, etkinlikler ve arkadaĢları hakkında bilgi vermeli, oyun ortamını
çocukların özelliklerine göre uygun hale getirilmelidir. Materyal zenginliğine önem
vermelidir.
5. Kavram GeliĢtirici Etkinlikler
Öğretmenin hazırlayacağı veya seçeceği araç– gereç veya malzemelerle dokunarak
azçok, büyük– küçük, ağır– hafif, uzun– kısa, Ģekil ve sayı kavramları kazandırılabilir.
Kavram kartları veya eğitsel oyuncaklar hazırlanırken kabartma olarak hazırlanması
gerekmektedir.
6. Fen ve Doğa Etkinlikleri
Oyun odasında veya bahçede yapılan fen – doğa çalıĢmalarında, çocukların dokunarak
tanıyabileceği değiĢik bitkiler, çiçekler yetiĢtirip bunları tanımaları sağlanabilir.
Ayrıca okulda beslenen hayvanları dokunarak tanıması, seslerinin dinletilmesi ve
bakımlarında sorumluluk verilmesi yararlı olacak çalıĢmalardır. Bu tür çalıĢmalarda
çocukların baĢarılı olmaları arkadaĢları arasındaki iletiĢimi ve kabul ediliĢi kolaylaĢtırır.
7. Ġnceleme Gezileri
Grupla yapılan inceleme gezilerinde görmeyen çocukların duyarak ve dokunarak
tanımaları ve bilgi edinmeleri sağlanmalıdır. Geziden sonra gezi izlenimleri tartıĢılmalı
gerekirse oyun haline getirilerek tekrarlanmalıdır. Ayrıca sınıfta öğretmenin gezi yapılan
yerle ilgili olarak çocuklarla köĢe düzenlenebilir. Çocuklar arkadaĢlarıyla bu köĢede
oynayarak gezi ve gözlemleri pekiĢtirebilir.
GÖRME ENGELLĠLERĠN BAĞIMSIZ HAREKET BECERĠLERĠ
Düzenli bir çevrede bazı koĢullar ve olanakların sağlanması halinde görme engellilerin de bir yerden bir yere
kendi baĢlarına gidebilmeleri mümkündür. Görme engelliler kendi baĢlarına dolaĢmak için beyaz renkli, metalden
veya plastikten yapılmıĢ bir baston kullanırlar. Bu baston katlanıp cebe ya da çantaya konulabilir. Baston kullanarak
gezebilmek için özel bir eğitim gerekmektedir. Ancak bazı görme engelliler herhangi bir eğitim almadan da kendi
kendilerine beyaz baston kullanımını öğrenebilmektedirler. Görme engelli çocuğu olan aileler, küçük yaĢtan itibaren
bu çocuklarını baston kullanarak gezip dolaĢtırmaya alıĢtırmalıdırlar. Okullarda öğretmenler birinci sınıftan itibaren
bu gibi çocukların baston kullanma alıĢkanlığı kazanmalarını sağlamaktadırlar. Aksi takdirde onlara ileri yaĢlarda
baston kullanımının benimsetilmesi zorlaĢmaktadır.
Baston kullanmadan gezip dolaĢmak görme engelli bir kiĢi için oldukça tehlikeli kazalara yol açmaktadır.
Bazı geliĢmiĢ ülkelerde görme engellilerin rahatça gezebilmeleri için özel olarak yetiĢtirilmiĢ rehber
köpeklerde kullanılmaktadır. Ancak bu uygulama ülkemizde henüz mevcut değildir.
GÖRME ENGELLĠLER SPOR FAALĠYETLERĠ
Görme engelliler de gerekli eğitimi alarak sporun çeĢitli dallarında çeĢitli etkinlikler sürdürmektedirler. Görme
engellilerin baĢarıyla yaptıkları spor dalları Ģunlardır: Futbol, golbol, yüzme, atletizm, güreĢ, showdoown, doğa
yürüyüĢleri, izcilik, binicilik, satranç vb.
Görme engelliler futbol topuna ses çıkartabilecek çeĢitli ekler yaparak ya da bu amaçla özel olarak üretilmiĢ olan sesli
topları kullanarak futbol oynayabilmektedirler.
Golbol görme engellilere özgü bir spor dalı olup, dörder kiĢilik iki takımın oturur vaziyette topu elle yuvarlayarak
kaleye gol atma çabalarından oluĢmaktadır.
Bugün itibariyle ülkemizde görme engelliler alanında 13 spor kulübü bulunmaktadır. Kurulan ilk ve en büyük spor
kulübü Ankara Altı Nokta Spor Kulübüdür.
GÖRME ENGELLĠLERĠN ÇALIġABĠLECEĞĠ MESLEKLER
Görme engellilerin yapabileceği iĢler ve meslekler arasında; avukatlık, müzisyenlik, sosyal, fen ve matematik,
edebiyat, din, felsefe, yabancı dil dallarında öğretmenlik; ekonomi, sosyoloji, psikoloji dallarında uzmanlık; çeĢitli
kurumlarda yöneticilik, yazılı veya sözlü tercümanlık, bilgisayar operatörlüğü ve programcılığı, sekreterlik ve telefon
santralciliği, danıĢma memurluğu, radyo televizyon ve gazetecilik görevleri, montajcılık, bazı tamir iĢleri, paketleme
ve çeĢitli el iĢleri vb. sayılabilir.
GÖRME ENGELLĠLERĠN KULLANDIĞI ÖZEL ARAÇ- GEREÇLER
Görme engelliler günlük yaĢamlarında, eğitimleri sırasında ve iĢyerlerinde, özel olarak üretilmiĢ çeĢitli
araçlardan yararlanmaktadırlar. Örneğin, rakamları kabartma noktalarla gösterilen saatler, konuĢan hesap makineleri,
derece, tansiyon, kan Ģekeri ölçen aletler, paraları renkleri sesli olarak belirten cihazlar, fen, matematik, coğrafya
derslerinde kullanılan özel araçlar, özel gözlükler, büyüteçler, bilgisayarlar, mutfak aletleri görme engellilerin
yararlandığı bazı araçlardır. Ancak bu araçların önemli bir kısmı yurt dıĢından temin edilebilmektedir. Özel yapılmıĢ
aletler sayesinde görme engelli insanlar birçok iĢlerini baĢkalarına bağımlı olmadan kendi baĢlarına
yapabilmektedirler.
Görme engelli bir kiĢi özel olarak yapılmıĢ kabartma haritalar sayesinde ülkelerin, Ģehirlerin, dağların,
denizlerin, nehirlerin bulunduğu yerleri ve yönleri kafasında canlandırabilmekte; geometri çizim araçlarıyla her türlü
Ģekil kavramını çizip algılayabilmekte; konuĢan elektronik araçlar yoluyla saatleri bilmekte; hesap yapmak, çeĢitli
Ģeyleri ölçmek tartmak olanağına kavuĢmaktadır. Ekran okuyucu programlar sayesinde bilgisayar kullanabilen görme
engelliler, internette rahatça dolaĢarak her türlü bilgiye ulaĢabilmektedirler.
Görme engellilere özgü araç gereçlerin bir bölümü Vakfımız tarafından sağlanırken özellikle ders araç ve
gereçleri Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Ders Aletleri Yapım Merkezi'nden temin edilebilmektedir.
GÖRME ENGELLĠ ÇOCUĞU OLAN AĠLELERE ÖNERĠLER
Sevgili anne ve babalar, görme engelli çocuğunuza yardımcı olabilmeniz için aĢağıdaki öğütlerimize kulak
veriniz.
Görme engelli çocuk da bütün çocuklar gibi belirli geliĢme aĢamalarından geçerek büyür. Belirli geliĢme
aĢamasındaki tüm davranıĢ özelliklerine, görme engelli çocuklarda da rastlanır. Bu nedenle çocuğunuzda
gözlemlendiğiniz davranıĢlar karĢısında telaĢa kapılmadan önce bu davranıĢın onun geliĢme aĢamasına uygun olup
olmadığını anlamak için çocuk psikolojisi ve geliĢimi ile ilgili kaynakları okuyunuz ve karĢılaĢılan güçlüklerde
çocuğunuzun görmemesine sığınmayınız.
Görmeyen çocuğunuzdan henüz ulaĢmadıkları aĢamanın özelliklerini beklemeyiniz. Bir davranıĢ veya becerinin
ortaya çıkabilmesi için önce çocuğunuzun bünyesi yeterince geliĢmiĢ olmalı (hazır olmalı), kasları, sinir sistemi, beyin
geliĢimi uygun olmalıdır. Ancak o zaman sizin sunacağınız olanaklar etkili ve yararlı olur.
Çocuğunuz sizin istediğiniz hızda değil, doğuĢtan getirdiği büyüme hızında geliĢecektir. Her çocuğun büyüme hızı
birbirinden farklıdır. Biri beceriyi 2 ay önce, diğeri 3 ay sonra yerine getirebilir. Sizin çocuğunuz geri kaldı zannedip
telaĢlanmayın ama gereken olanakları sunmaya devam edin.
Çocuğunuz bütün geliĢim alanlarında aynı hızda ilerleme göstermez, telaĢlanmayın. Örneğin; yürümeye çabalayan her
çocukta konuĢmadaki ilerlemeler yavaĢlar, yürüdükten sonra kelime sayısında ve cümle kurmada ilerleme olur.
Çocuğunuzun doğuĢtan bazı özellikleri kalıtımsal olarak getirdiğini, aileden birine çektiğini unutmayınız, hemen
görmemeye bağlayıp üzülmeyiniz.
Görme engelli çocukta görme duyusunun yerini ağırlıklı olarak dokunma duyusu almaktadır. DıĢ dünyayı görerek
tanıma yerine, elleri ile yoklayarak tanımakta; dokunma duyusu yoluyla elde ettiği izlenimlerle çeĢitli kavramlar
geliĢtirmektedir.
Görmeyen çocuklar, cisimleri ağızlarına görenlerden daha sıklıkla götürmektedirler. Çünkü ağızları ile de
tanımaktadırlar. Bu nedenle çocuğunuzun bu davranıĢını, mikrop bulaĢır diye mümkün olduğu kadar engellemeyiniz.
Elleri göğüs hizasında birleĢtirmek çok önemlidir. Ġlerde iki el kullanarak yapılacak pek çok becerinin kazandırılması
için iki el tutma, sallanan bir oyuncağı iki el ile yakalama gibi faaliyetlere teĢvik ediniz.
Gören bebeğin kendiliğinden yaptığı tek el ile ayak yakalama, iki el ile tek ayağı yakalama, çapraz el ve ayak
yakalama gibi el ile ayak yakalama oyunlarını görmeyen bebeğinize siz yaptırmalısınız. Bu gibi hareketler, vücudunun
kısımlarını tanımasına yardımcı olacağı gibi, zihninde mesafe kavramının geliĢmesi için de temel oluĢturacaktır.
Bebeğinize sadece penye fanila veya zıbın giydirmeyiniz, çeĢitlendiriniz. Tenine, yünlü, pazen, patiska vb. ne kadar
çok kumaĢ değerse, zihinde o kadar çok kavram oluĢacaktır.
Görmeyen bebekler kendiliklerinden emeklemezler. Gören bebekler, hoĢlarına giden bir nesneye ulaĢmak için çaba
gösterirler. Bu yüzden emeklemeyi kendiliklerinden öğrenirler. Görmeyen bebeği ise sesli oyuncaklara ulaĢması için
çabalamaya ve emeklemeye teĢvik etmelisiniz.
Görmeyen çocukların baĢlarını öne eğdikleri sıklıkla görülmektedir. Bunu önlemek için, bebeğinizi sadece sırt üstü
yatırmaya alıĢtırmayınız. Ġhtiyaçları karĢılandığı ve keyifli olduğu zamanlarda bebeğinizi alçağa yüzükoyun yatırınız
ve siz yüksekte oturunuz. Ona yüksekten konuĢunuz, oyunlar yapınız, böylece boynunu yukarı kaldırma ve tutma
egzersizleri yaparak boyun kaslarını geliĢtirmesini ve baĢını dik tutmasını sağlamıĢ olursunuz. Bunu yapabilmesi için
kolları üzerinde hareket etmesine yardımcı olunuz.
Bebeğinize yastıklar yapınız ve içini nohut, fasulye, pirinç, mercimek gibi farklı cisimlerle doldurunuz. Bebeğinizin
bu farklı yastıklar üzerinde yüzükoyun ve sırtüstü yatarak değiĢik dokunma uyaranları ile sert, yumuĢak, iri-minik
kavramlarını hissederek öğrenmesini sağlayınız.
Yürümesi için yine sizin teĢvik etmeniz gerekmektedir.
Yürüdükten sonra değiĢik hareketleri siz öğretmelisiniz. KoĢmak, zıplamak, dizini bük, eğil, çömel, kolunu kaldır,
kolunu uzat vb.. Bunları öğretirken; siz o hareketi kendi elleriniz ile onun kol ve bacakları üzerinde yaptırmalısınız.
Aynı zamanda da hareketleri isimlendirmeli ve tarif etmelisiniz. Bunları görmediği için kendi baĢına öğrenemez.
Ayak tabanları da avuç içi ile eĢ değerde beyne bilgi göndermektedir. Hava ve ısı Ģartlarına uygun olarak,
çocuğunuzun çıplak ayak ile her yerde dolaĢmasına izin veriniz ki, zemin ve yüzey farklılıklarını öğrensin. Evde; taĢ,
parke, marley, fayans, mermer, halı, kilim, ... DıĢarıda; çimen, toprak, kum, çakıl asfalt vb. Aynı zamanda cisimlerin
özelliklerini öğrensin. Ġnce-kalın, soğuk-sıcak, sert-yumuĢak, kısa-uzun, büyük-küçük gibi. Cisimlerin yapıldığı
maddeleri de öğrensin: Plastik, tahta, kumaĢ, cam, metal vb. Bunları sürekli isimlendirerek anlatmalısınız. Dokunarak
hissetmeden, sadece anlatılanları dinlemek fazla iĢe yaramaz.
Bütün çocuklar oyun ile öğrenir. Çocuklarla ders çalıĢırsanız, hiç istekli olmazlar. Günlük yaĢam içinde pek çok iĢi,
faaliyeti oyuna dönüĢtürebilirsiniz.
Evde batıcı, yaralayıcı, canını yakıcı nesneleri toplayınız, görmeyen çocuğunuz da dolaĢmaktan, hareket etmekten
korkmasın. Özgürce dolaĢsın ki, dıĢ dünya ile baĢ etmeyi öğrensin.
Yeni yürümeye baĢladığında itilen, çekilen, ses çıkaran, hareket eden oyuncaklar alınız. Oyuncakları da malzeme
olarak çeĢitlilik göstersin: Tahta, kağıt, karton, bez, plastik, metal gibi. El ile sıkılan oyuncaklar da el kaslarının
geliĢmesine yardımcı olur.
Çocukluk dönemi, özellikle 0-6 yaĢ tüm çocuklar için somut biçimde yaĢanılarak öğrenilen bir dönemdir. Görmeyen
bebek ve çocuğunuzu da somut biçimde yaĢatarak zihninde kavramlar oluĢmasına katkıda bulununuz.
Seçtiğiniz oyuncaklarla pek çok kavramı çocuğunuza dokunma duyusu aracılığıyla öğretebilirsiniz. Düz, pütürlü,
sivri, yamuk, eğri, yuvarlak, köĢeli gibi.
Görmeyen çocukların sesli uyaranlara ve müziğe karĢı daha ilgili oldukları gözlemlenmektedir. Zihninde kavramların
sınırlı kalmaması ve hareketsizleĢmemesi için çocuğunuzun sadece sesli uyaranları ve müziği dinleyerek zaman
geçirmesine izin vermeyiniz.
1-1,5 yaĢ civarlarında kol, bacak, baĢ, karın gibi organları vücudunda ve kendi vücudunuzda gösteriniz. Daha sonra
baĢının bölümlerini; ağız, burun, kulak, saç, kaĢ, diĢ ve el ve ayak parmaklarını tanıtınız. Hemen hemen aynı sıralarda
hayvan seslerini öğretebilirsiniz. En iyi öğrenmeyi sağlamak için gerçeğini dinletmeli, hatta mümkün olanları
yoklatmalısınız.
Gören çocuklar dıĢ dünyadaki nesneleri bir bakıĢta algılarlar. Görmeyen çocuklar ise bir nesneyi ellerine aldıkları
zaman bir parçasını, sonra diğerini, sonra sıra ile kalan kısımlarını yoklarlar. Bu nedenle, parçadan bütüne doğru
ilerlerler. Böylece, görmeyenlerin zihninde kavramlar parçadan bütüne doğru geliĢir. Görmeyen çocuklara da bir Ģey
öğretirken mutlaka alt basamaklara bölmeli ve aĢama aĢama öğretmelisiniz.
Mekan algısı ve zihinsel harita geliĢtirebilmesi için önce odasını, kapıdan baĢlayarak duvarları yoklatarak ve sıra ile
eĢyaları tanıtarak öğretmelisiniz. Evde eĢyaların yerini sıkça değiĢtirmeyiniz ki evin düzenini, odaların yerini,
zihninde harita oluĢturarak öğrenebilsin.
Çocuğunuzu parklara götürünüz, koĢturunuz, kaydırınız. Kendi baĢına hareket edebilmesi için bağımsız hareket
yöntemlerini öğretiniz.
Yemek yeme becerilerini kazanabilmesi için kaĢıkla yediriniz. Pütürlü yemeye alıĢabilmesi için yemekleri püre
Ģekline dönüĢtürmekten sakınınız.
Körlük tiklerinin geliĢmesini önlemek için, hareketsiz kalmasını, canının sıkılmasını önleyiniz. Mümkün olduğu kadar
onu her yaĢta ve tüm vücudunu içeren hareketlere ve faaliyetlere yönlendiriniz.
ALĠAĞA REHBERLĠK VE ARAġTIRMA MERKEZĠ
Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü
Özlem BODUR TEPER
Özel Eğitim Öğrt.
Serpil AYKIL
Özel Eğitim Öğrt.
Mehtap ERDOĞAN
Reh. Hz. Böl. BĢk.
Halil ÖZGÜL
Rehberlik
Muharrem SALMAN
Merkez Müdürü