STEP Sivil Toplum Forumu Katılımcı Değerlendirmeleri CIVICUS ve

STEP Sivil Toplum Forumu Katılımcı Değerlendirmeleri
CIVICUS ve TÜSEV işbirliği ile yürütülen Sivil Toplum Endeks Projesi (STEP) kapsamında, 3-4
Aralık 2005 tarihlerinde İstanbul Bilgi Üniveristesi Dolapdere Kampüsü’nde gerçekleştirilen
STEP Sivil Toplum Ulusal Forumu’nun değerlendirilmesi ve geribildirim sağlanması amacıyla
katılımcılardan doldurmaları istenen değerlendirme formlarının sonuçları aşağıda sunulmaktadır.
Forum’a iki gün boyunca Türkiye’nin her köşesinden 101 sivil toplum paydaşı ve diğer sektör
temsilcileri katılmış, ancak bunlardan sadece 26’sının değerlendirme formları STEP ekibine
ulaşmıştır.
A. Forumun değerlendirilmesi
Katılımcılardan aşağıdaki puanlamayı kullanarak STEP Sivil Toplum Ulusal Forum’unu
değerlendirmeleri istenmiştir.
Mükemmel: 3
İyi: 2
Yeterli: 1
Yetersiz: 0
Forum sırasında gerekli doküman ve belgelerin sağlanması en çok katılımcının (%73)
‘mükemmel’ bulduğu konu olmuş ve aynı zamanda en yüksek ortalama puana (2,7) sahip
olmuştur.
Forum öncesinde ulaşım ve konaklamayla ilgili bilgilendirme ve Forum mekanına ulaşımın
sağlanması konuları ise ortalama 2,6 puan ile ikinci en yüksek ortalamayı almıştır.
Forum öncesinde katılımcıların sorularına yanıt verilmesi konusuna ise ortalama 2,5 puan
verilmiştir. Forum öncesinde düzenleyiciler tarafından sağlanan genel yardım ve yönlendirmeler
ile toplantının içeriğine dair belgelerin sağlanması için ortalama 2,3’er puan verilmiştir.
Forum sırasında düzenleyiciler tarafından sağlanan genel yardım ve yönlendirmeler için ortalama
2,2 puan verilmiş, katılımcılar ağırlıkla (%46) bu servisleri ‘mükemmel’ olarak nitelendirmiştir.
Mekanın yeterliliği konusunda ise (teknik donanım, yemek servisi, vb.) ortalama 2,2 puan
verilmiştir.
Gerek STEP Süreç Sunumu, gerekse STEP Araştırma Bulguları Sunumu Forum’un ikinci
gününde düşüş göstermiş ve sırasıyla 2,3 ortalamadan 2,00 ortalamaya ve 2,1 ortalamadan 2,0
ortalamaya düşmüştür.
Forum’un her iki günü için de Atölye Çalışma Yöntemi ve Kolaylaştırıcılığı sırasıyla ortalama
2,0 ve 2,2 puan almışlardır. Tüm kategoriler içinde en çok katılımcının ‘yetersiz’ gördüğü konu
hareket planlarının oluşturulduğu Forum’un ikinci gününün atölye çalışma yöntemi olmuştur.
1
En ‘yetersiz’ görülen ikinci konu ise sorun belirleme ve amaçlandırma çalışmalarının yapıldığı
birinci günün atölye çalışma yöntemi olmuştur.
•
Değerlendirme formlarını dolduran katılımcıların pek çoğu atölye çalışmalarını
eleştirmiştir:
Örnek olarak bir katılımcı atölye çalışma yönteminin çok kısa sürede çok derin konuları
incelemeye çalıştığını ve bunun sonucunda çalışmaların yarım yada yüzeysel kaldığını
belirtmiştir. Benzer şekilde çeşitli katılımcılar özellikle atölyelerde yaşadıkları zaman sıkıntısına
değinmişlerdir. Bir katılımcı ilk gün için daha kısa zaman ayırıp ikinci gün için daha uzun zaman
ayırmayı önermiştir.
Atölye yöntemi konusunda ise katılımcılar yeterli yönlendirme yapılmadığını söylemiş, bir kişi
katılımcıların özellikle atölye çalışmaları ile ilgili daha iyi bilgilendirilmeleri gerektiğini
kaydedmiştir. Bir başka katılımcı kolaylaştırıcıların bilgilendirilmesi konusuna değinmiştir. Aynı
kişi katılımcıların konusunda lider kişilerden oluştuğu bir forumda kolaylaştırıcıların daha
deneyimli ve konu ile ilgili dokümanları önceden okumuş olmaları gerektiğini söylemiştir.
Atölyeler konusunda bir diğer eleştiri katılımcılar konusunda gelmiştir. Bir katılımcı grupların
yapısının daha hassasiyetle oluşturulmasını isterken, bir diğeri bazı önemli çalışanları olan
STK’lara bu toplantıda yer verilmediğini belirtmiştir. Forum’a katılan STK’ların hangi kriterlere
göre seçildiklerini sorgulayan bir katılımcı da olmuştur. Bir başka katılımcı ise “seçilen ulusal
forum katılımcıları ile ilgili İstanbul-Ankara ‘taşra’sı konusunda biraz daha çaba gösterilebilirdi”
şeklinde bir yorum getirmiştir.
B. CIVICUS Sivil Toplum Endeksi Uygulaması
Değerlendirme formunu dolduran 26 katılımcıdan 21’i STEP uygulaması ve methodunun
Türkiye’deki sivil toplumun değerlendirilmesinde kısmen uygun olduğunu, geri kalan 5 katılımcı
ise çok uygun olduğunu belirtmiştir. STEP uygulamasını ve methodunu uygun bulmayan
katılımcı olmamıştır.
STEP’in Türkiye’deki sivil topluma katkıları arasında Proje’nin bulgularının çok önemli bir veri
eksikliğini ortaya çıkardığı, Türkiye’de sivil toplum hakkında ilk defa bu kadar kapsamlı veri
sağlandığı ve çeşitli paydaşı kapsayan bir proje yapıldığı, ve bu verilerin bilgi birikimi, kavramsal
gelişim ve veri tabanı oluşturulması yolunda kullanılabileceği kaydedilmiştir. Katılımcılara göre
Proje’nin bir diğer katkısı ise sivil toplumun kendine bakış açısını ve gelişmesindeki engelleri
ortaya koymasıdır.
STEP’in katılımcı STK’lara katkıları arasında ise her ilden ve bölgeden pek çok STK
temsilcisini Ulusal Forum’da ve uygulama sürecinde birleştirmesi, STK’ların tanışmaları,
tartışmaları ve etkileşimlerinin sağlaması, Proje’nin STK’ları bilgilendirip onlara kimlik ve
cesaret kazandırdığı kaydedilmiştir. Bu bilgi alışverişinin önemi değerlendirme formlarını
dolduranların dörtte biri tarafından vurgulanmıştır.
Ancak değerlendirme formlarını dolduran pek çok katılımcı STEP’in Türkiye’deki sivil toplumun
fotoğrafını çekerken pek gerçekçi yada kapsayıcı olamadığından yakınmıştır. STEP
uygulamasının zayıf yönleri hakkındaki yorumlar aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:
Katılım azlığı. Pek çok katılımcı Proje’yi geniş kitlelere yada yeterli sayıda STK’ya ulaşamaması
ve sivil topluma kendini sahiplendirememesi konusunda eleştirmiştir. Bir katılımcıya göre
2
STK’lar genelde duyarsız oldukları için STEP’e katılımda eksiklikler olmuştur. Diğer bir
katılımcı bu eksikliği STK’lar arasında etkin ve geniş bir iletişim ağı kurulamamasına
bağlamıştır. Başka bir katılımcı ise STK’ların daha özenli ve araştırılarak seçilmeleri gerektiğini
söylemiş, her STK’nın kendi gündemini ön plana çıkarmaya çalıştığını kaydetmiştir.
Veri eksikliği’nin altı iki katılımcı tarafından çizilmiştir. Bazı katılımcılar STEP çıktılarının
gerçekleri pek yansıtamadığını, araştırmanın girdilerinin herzaman birbiriyle uyumlu olmadığını,
örnek sayısının ve somut örneklemlerin azlığını konudaki belli başlı sorunlar arasında saymıştır.
Veri eksikliğine ek olarak Proje ile ilgili bir kavramsal kargaşa yaşadıklarını bildiren katılımcılar
da olmuştur. Uygulamada (anket soruları, göstergeler vs.) pek çok kavram için farklı algılamalar
olduğu (örn. örgütlenme) ve sivil toplum tanımı dahil tüm diğer kavramların netleştirilmesi
gerektiği söylenmiştir. Bir diğer katılımcı Proje’nin dilinin sanki İngilizce’den çeviri yapılmış ve
çeviri üzerinden gidilmiş izlenimi uyandırdığını belirtmiştir.
Türkiye koşullarının ve bölgesel farklılıkların Proje’ye tam olarak yansıtılamaması pek çok
katılımcı tarafından vurgulanmıştır. Türkiye gibi bölgesel farklılıkları çok fazla olan ülkeler için
ortaya çıkan tek bir karonun yada Civicus’un belirlediği göstergelerin pek geçerli yada güvenilir
olamayacağı söylenmiştir. Altboyutların Türkiye koşullarına uygunlaştırılması ve hatta bölgesel
değerlendirmeler yapabilecek Türkiye’ye özgü altboyutlar geliştirilmesi tavsiye edilmiştir.
Metodoloji bağlamında 3 katılımcı göstergeleri kısıtlayıcı/dışlayıcı bulmuş ve Proje’nin hem
çerçevesinin hem de zamanının daha esnek tutulması gerektiğini kaydedmiştir.
Bir katılımcı Proje’yi uluslararası karşılaştırma için de yetersiz bulmuştur.
Türkiye’de STEP uygulamasının ilerki aşamaları için yapılan yorumlar ise aşağıdaki başlıklar
etrafında yoğunluk göstermiştir:
Bir katılımcı STEP’in şu anki zayıflıklarının alanında bir ilk olmasından kaynaklandığını ve
geribildirimlerden faydalanılarak çok kolay giderilebileceğini belirtmiştir. Zayıflıkların
giderilmesi yönünde katılımcılar arasında daha fazla çeşitlilik ve araştırma konusunda daha fazla
bölgesel odak sağlanması önerilmiştir. Türkiye’nin kendine has özelliklerinin sayılar arasında
kaybolmaması ve dokümantasyon karmaşasının önlenmesi için araştırma metodunun modifiye
edilmesi önerilmiştir. Halkın STK’ları nasıl algıladıklarına da yer verilebileceği belirtilmiştir.
Proje’nin geçerliliğinin doğrulanması için forum çıktılarının da mutlaka nihai rapora eklenmesi
gerektiği savunulmuştur. (forum dokümanları ile forum sonuçlarının örtüşmediği pek çok yer
olmasına rağmen) Ayrıca STEP’in ele aldığı konuların hepsinin çok öncelikli olmadığı ve
konuların daha öncelikli olanlarının belirlenip bunlara yönelinmesi gerektiği söylenmiştir. Aynı
katılımcı bu öncelikli konulara örnek olarak işsizlik, hayat pahalılığı, demokrasi, ülkemize sahip
çıkma, tek devlet, tek lisan, bayrağa saygı ve Atatürk’e sahip çıkmayı saymıştır.
Sonuçların paylaşılması’nın STEP’in ilerki aşamalarında hayati önem taşıdığı iki katılımcı
tarafından bildirilmiştir. Proje sonuçlarının paylaşımının STK’lar arası iletişim ve işbirliği
kanalları kurularak, çok sayıda ve düzenli aralıklarla başka ulusal forumlar gerçekleştirilerek ve
bulguları halkın geniş kitlelerine yayarak gerçekleştirilmesi önerilmiştir.
Uygulamanın sürekliliği. Üç katılımcı STEP’in durağan bir fotoğraf olmaktan çıkarılması için
araştırmaların belirli periodlarla, gerekirse kısmen ya da farklı metodlarla uygulanmasını ve
tekrarlanmasını önermiştir. Ancak sistem oturduktan sonra sağlıklı istatistik veriler alınabileceği
söylenmiştir. Proje’nin sürdürülebilirliğinin önemi ayrıca yıllar arası karşılaştırma yapılması,
değişim ve ilerlemelerin tespit edilmesi ve STK’ların kendilerini sorgulamaları açısından
3
vurgulanmıştır. Bir başka öneri Proje’nin daha küçük gruplarla yada daha küçük projelere
bölünerek tekrarlanması olmuştur.
Forum’un önemli bir kısmı olan hareket planları’nın iyi değerlendirilmesi gerektiğini ve Proje’nin
sadece rapor aşamasında kalmaması gerektiğini söyleyen üç katılımcı bulunmuştur. Bir katılımcı
hareket planlarının hayata geçirilmesi için organizasyon ve girişimler yapılması gerektiğini
belirtmiş, bir diğer katılımcı ise bu işi tamamen TÜSEV’in üstlenip eğitimler, çalıştaylar,
forumlar vs. yoluyla bunları STK’lara benimsetmesini önermiştir.
4