Fototerapi Alan Bebeğin Bakımı

Fototerapi Alan
Bebeğin Bakımı
AMAÇ
Fototerapi uygulanan bebeğin bakım ve tedavisinin etkili bir şekilde yapılmasıdır.
TEMEL İLKELER
• Fototerapi: Yenidoğan döneminde bilirübin toksisitesine bağlı olarak
gelişebilecek akut ve geri dönüşümlü “akut bilirübin ensefalopatisi’’ ve
kalıcı ‘‘kernikterus’’ oluşmasını engellemede kullanılan bir tedavi yöntemidir.
• Fototerapinin etkisi şu faktörlerden etkilenir:
a. Vücut yüzey alanı
Bebek çıplak, gözleri ve genital bölgesi kapalı olmalıdır.
Bebeğin yatağına beyaz örtü serilmesi ışık almayan bölgelere ışığı yansıtmada yardımcı olur.
b. Yenidoğanın ışık kaynağı ile arasındaki mesafe
30 cm olması önerilir. En fazla 50 cm olmalıdır. Kullanılan fototerapi cihazı özellikleri de mutlaka incelenmelidir.
• Fototerapiye başlama zamanı
Hiperbilirubinemi tedavisi ile ilgili American Academy of Pediatrics’ in
(AAP) term bebekler için önerisi şekil 1 ve 2 de belirtilmiştir.
• Yenidoğanın döndürülme sıklığı
Tek yönlü fototerapi uygulanıyorsa en az 6 saatte bir döndürülmelidir.
• Işığın dalga boyu
En ideal dalga boyu 430- 490 nm boyunda mavi-yeşil ışıktır.
266
Fototerapi Alan Bebeğin Bakımı
25
428
si
bölge
k risk
e
s
k
ü
y
i
Orta
ölges
isk b
şük r
ü
d
Orta
15
10
342
% 95
Yüksek risk bölgesi
% 95
257
% 40
μmo/l
Serum Bilirubir (mg/dL)
20
v
171
v
v
Düşük risk bölgesi
5
0
85
0
12
24
36
48
60
72
82
Prosnatal Saat
96
108
120
132
144
0
Şekil 1. Saat Özgül Bilirübin Namogramı
Total Serum Bilirubir (mg/dL)
Kaynak: Çetinkaya M, Köksal N, Özkan H. (2006). Yenidoğan Sarılıklarında Tedavi Yaklaşımı. Güncel
Pediatri, (3), s. 118- 123.
25
428
20
342
15
257
10
171
5
Düşük riskli bebekler (≥38 hafta ve sağlıklı)
Orta riskli bebekler (≥38 hafta ve risk vaktöleri var veya 35-37 6/7 hafta ve sağlıklı)
Yüksek riskli bebekler (≥35-37 6/7 hafta ve risk faktörleri var)
85
0
0
Doğum
24 s
48 s
72 s
96 s
5 gün
6 gün
7 gün
Yaş
Şekil 2. Hastaneye Yatış Yapılmış 35 Hafta Üzerindeki Bebeklerde Önerilen
Fototerapi Protokolü (3)
Kaynak: Çetinkaya M, Köksal N, Özkan H. (2006). Yenidoğan Sarılıklarında Tedavi Yaklaşımı. Güncel
Pediatri, (3), s. 118- 123.
267
Hemşirelik Bakım Standartları
Dikkat Edilecek Noktalar
• Fototerapi uygulanacak yenidoğan alt bezi dışında çıplak olmalıdır.
• Bebeğin gözleri ve genital bölgesi ışıktan korunmalıdır. Göz bandının
burun deliklerini tıkamamasına dikkat edilmelidir.
• Küvöz içindeki yenidoğanların küvöz ısısının 1- 2ºC düşürülmesi gerekmektedir.
• Küvöz kullanılıyorsa aşırı ısınmayı engellemek için fototerapi lambası ve
küvöz arasında 5- 8 cm boşluk sağlanmalıdır.
• Fototerapi uygulanan bebeğin günlük sıvı ihtiyacı % 10- 20 artacağından
beslenme sürdürülmeli ve ilave sıvı/ besin gereksinimi karşılanmalıdır.
• Gizli sıvı kayıpları da olabileceğinden bebek günlük olarak tartılmalı, dehidratasyon belirtileri izlenmelidir.
• Fototerapi vücut sıcaklığını arttıracağından, vücut sıcaklığı takip edilmelidir.
• Yıkılan bilirübin dışkı ile atılır. Sık dışkılama perianal irritasyona neden
olabilir. Bu nedenle perianal bölgenin titiz bir şekilde temizlenmesi, derinin temiz ve kuru tutulması gereklidir.
• Bilirübin düzeyi en az 12 saatte bir takip edilmelidir.
• Bebeğin bakımında olası yanıkları önlemek için bebe yağı, krem, losyon
gibi ürünler kullanılmamalıdır.
• Fototerapi kesildikten sonraki gün de rebound etki açısından bilirübin
düzeyi tekrar ölçülmelidir.
Resim 1. Fototerapi Uygulaması
268
Fototerapi Alan Bebeğin Bakımı
İŞLEM BASAMAKLARI
Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1’de yer verilmiştir.
1. Eller el yıkama standardına göre yıkanır.
2. Aile ile işbirliği sağlamak için işlem hakkında aileye bilgilendirme yapılır.
3. Gözleri korumak ve retinal hasarı önlemek için, burnu kapatmayan koruyucu bantlarla bebeğin gözleri kapatılır. Göz pedinin bebeğin gözlerini tam olarak kapatacak büyüklükte olması önemlidir. Hemşire 4- 6 saat
arayla göz kapaklarına aşırı baskı, korneal irritasyon, kızarıklık, çapaklanma, akıntı açısından gözlerin rutin kontrolünü yapar.
4. Vücudun tüm yüzeylerinin eşit düzeyde fototerapi almasını sağlamak
için bebeğin bezi hariç çıplak kalması sağlanır.
5. Tek yönlü fototerapi uygulanıyorsa, vücudun tüm yüzeylerinin eşit düzeyde fototerapi almasını sağlamak için bebeğe 6 saatte bir pozisyon verilir ve not edilir.
6. Vücut ısısı izlenmelidir.
7. Aldığı çıkardığı sıvı miktarı kontrol edilir.
8. Beslenme sırasında temas duygusunun devamı için, fototerapi kapatıldıktan sonra bebeğin gözleri açılır.
9. Bebeğin anne sütü ile beslenmesi önemlidir. Bebek sık sık emzirilir.
10. Tedavinin süresinin saptanması için, serum bilirübin seviyesi (en az 12
saatte bir olmak üzere) hekim istemindeki sıklığa göre kontrol edilir.
11. Bebeğin kilosu her gün ölçülür ve kaydedilir.
12. Fototerapi sonucu bağırsak peristaltizmi artacağından ve bilürübin parçalanacağından dolayı dışkı, yumuşak kıvamda yeşilimtrak veya koyu
kahverengi olabileceği dikkate alınarak takibi yapılır.
13. Bilirubin düzeyi için kan alınırken ve altı değiştirilirken lamba kapatılır.
14. Anne sütü ve emzirmenin sürdürülmesi konusunda aileye eğitim verilir.
269
Hemşirelik Bakım Standartları
Kaynaklar
1. Acunaş B. (2008). Hipebilirubinemide Tedavi, Güncel Pediatri, 6(özel sayı 1), s. 114118.
2. Canbulat N, Demirgöz M. (2009). Yenidoğan Işık Tedavisi: Fototerapi. Zeynep Kamil
Tıp Bülteni, 40 (1), s. 37- 41.
3. Çetinkaya M, Köksal N, Özkan H. (2006). Yenidoğan Sarılıklarında Tedavi Yaklaşımı.
Güncel Pediatri 3, s. 118-123.
4. Demirsoy U. (2008). İndirekt Hiperbilirübinemi Nedeniyle Fototerapi Alan Term
Yenidoğanlarda İntravenöz Sıvı Desteğinin Bilirubin Seviyesi Üzerine Etkisi.
Uzmanlık Tezi, Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma
Hastanesi, İstanbul, s. 16- 26.
5. Wentworth SDP. (2005). Neonatal Phototherapy – Today’s Lights, Lamps and Devices.
Infant 1(1), p. 14- 19.
6. Wheeler BJ. (2011). Health Promotion of the Newborn and Family. (In: Wong’s
Nursing Care of Infants and Children, Ed: HockenberryMJ and Wilson D). 9.Edition,
Elsevier Mosby, Missouri, p. 287- 295.
7. http://www.sswahs.nsw.gov.au/rpa/neonatal/html/docs/phototherapy.pdf.
Tarihi: 30.05.2013).
(Erişim
8. http://www.networks.nhs.uk/nhs-networks/south-central-neonatal-network/
documents/guidelines/Final%20Phototherapy%20guideline%205%2012.pdf. (Erişim
Tarihi: 31.05.2013).
9. http://www.nice.org.uk/nicemedia/live/12986/48678/48678.pdf
29.05.2013).
.(Erişim
Tarihi:
Hazırlayanlar
Uzm. Hem. PINAR AKÇAY (BUCH Hizmet İçi Eğitim Hemşiresi)
Hem. Nurhayat AYDOĞDU (Bayındır DH Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü)
Uzm. Hem. Seçil BEYECE İNCAZLI (Güney Genel Sekreterliği Sağ. Bak. Hiz. Koor.)
Danışman
Doç. Dr. Hatice YILDIRIM SARI (İKÇÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Sağlığı ve
Hastalıkları Hemşireliği A.D.)
270