PHMB Toksisiste İncelemesi (Yeditepe Üni) - 4Y-Dme

14 Nisan 2009
İstanbul
Polihekzametilen Biguanid ve Octenidin’in Toksik Etkilerinin Değerlendirilmesi
Hakkında Rapordur.
Polihekzametilen biguanid (PHMB) ve Oktenidin (OCT) son zamanlarda antibiyotiklere
direnç gelişimi ve nazokomiyal infeksiyonlardaki artış sebebiyle kullanım alanı ve önemi
giderek artan iki farklı antiseptiktir. Bu raporda sözkonusu iki antiseptiğin güvenliliği ile ilgili
ilgili literatür incelenmiş ve sonuçlar üzerinde bir değerlendirme yapılmıştır. Bulgular,
Değerlendirme, Sonuç ve Kaynaklar Ek’te sunulmuştur.
Değerlendirme sonunda her iki molekülün de antiseptik olarak kullanımında nadiren allerjik
yan etkiler görüldüğü, ancak görülen yan etkilerin seyrek olduğu ve antiseptik olarak
kullanımında sakınca yaratmayacağı sonucuna varılmıştır. Her iki molekülün kullanma
talimatlarına “Allerjisi olan hastalarda kullanılmamalıdır” uyarısı yazılması gereklidir.
Prof. Dr. R. Serdar Alpan
Tıp Doktoru, Farmakoloji Uzmanı
YEDİTEPE Üniversitesi, Tıp Fakültesi
Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Anabilim Dalı,
26 Ağustos Yerleşimi, 34755 Kayışdağı, Erenköy, İstanbul
Tel: (0216) 578 0551
Fax: (0216) 578 0575
Cep: 0532 395 1544
e-mail: [email protected]
EK: bir adet rapor
1
Polihekzametilen Biguanid ve Octenidin’in Toksik Etkilerinin Değerlendirilmesi
Hakkında Rapordur.
Giriş:
Polihekzametilen biguanid (PHMB) ve Oktenidin (OCT) son zamanlarda antibiyotiklere
direnç gelişimi ve nazokomiyal infeksiyonlardaki artış sebebiyle kullanım alanı ve önemi
giderek artan iki farklı antiseptiktir. Bu raporda sözkonusu iki antiseptiğin güvenliliği ile ilgili
ilgili literatür incelenmiş ve sonuçlar üzerinde bir değerlendirme yapılmıştır.
Bulgular:

PHMB ve OCT ile ilgili standart akut toksisite, subakut toksisite, kronik toksisite, prenatal
gelişimsel toksisite, üreme ile ilgili toksisite, karsinojenik etki, mutajenik etki,
nörotoksisite ve metabolizma çalışmaları yapılmıştır (1, 2).

PHMB ile ilgili olarak ayrıca ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) tarafından ayrıntılı bir
toksikolojik inceleme yapılmış ve bir rapor halinde yayınlanmıştır (3). Raporda PHMB’in
ABD nin mevcut tüm sağlık ve güvenlik standartlarına uygun bulunduğu bildirilmiştir.

Yama testinde görülen duyarlılık sıklığının % 1 veya altında olduğu maddeler güvenli
kabul edildiği bildirilmiştir (4).

Alman Kontakt Dermatit Grubunun bir çalışmasında % 2,5 PHMB’in sudaki solüsyonu
ile 1554 kişi üzerinde “yama testi” yöntemiyle kontakt dermatit görülme sıklığı
incelenmiştir (5). Çalışmada kontakt dermatit görülme sıklığı % 0,4 (6/1554) olarak
bulunmuştur

McFadden ve ark. % 2,5 PHMB’in sudaki solüsyonu ile 374 kişi üzerinde “yama testi”
yöntemiyle yaptıkları çalışmada kontakt dermatit görülme sıklığını % 0,5 (2/374) olarak
bildirmişlerdir (6).

Schnuch ve ark. nın Temmuz 2005-Aralık 2005 tarihleri arasında PHMB’in % 2,5 ve % 5
lik sudaki solüsyonlarının “yama testi” yöntemiyle 1975 hastada uygulandığı çalışmasında
% 2,5 luk konsantrasyonda kontakt dermatit görülme sıklığı % 0,5 ve % 5 lik
konsantrasyonda % 0,8 olarak bildirilmiştir (7).

Olivieri ve ark. bildirdikleri iki vakada ameliyat yara tedavisinde kullanılan ve PHMB
içeren Lavasept® adlı antiseptik ürünün uygulanması sonrasında anaflaktik reaksiyon
geliştiğini bildirmişlerdir (8).

Calow ve ark. nın % 0,1 OCT ve % 2 fenoksietanol içeren Octenisept® adlı ürün ile 251
kronik yara tedavisi gören hasta üzerinde yaptıkları çalışmada 11 hastada kontakt dermatit
geliştiği bildirilmiştir (9).

Huppuczi ve Papp laparatomi sırasında % 0,1 OCT ve % 2 fenoksietanol içeren
Octenisept® ile yapılan intraperitoneal antiseptik lavaj sonrasında dört hastada aseptik
peritonit ve asit geliştiğini bildirmiştir (10).
2

Parlakgümüş ve ark. bildirdiği bir olgu raporunda da akut karın tanısı ile gelen ve
histerektomi yapılan bir hastada Octenisept® ile yapılan karın içi yıkama sonrasında
aseptik peritonit ve asit geliştiğini bildirmiştir (11).
Değerlendirme:
PHMB ve OCT’in kullanıldığı endikasyonlarda genellikle iyi tolere edildiği görülmektedir.
Bu ürünlerle yapılan standart toksikolojik çalışmalarda bu gözlemi doğrulamaktadır.
PHMB’in sıçanda akut oral LD50 değeri 2747 mg/kg ve OCT için 800 mg/kg olarak
bildirilmiştir. PHMB’in akut toksisitesi OCT’e göre 3 kat daha düşük olmakla beraber her iki
molekülün de akut toksisitesi oldukça düşüktür ve toksisite kategorisi III olarak
değerlendirilmiştir.
PHMB’in giderek artan ve yaygınlaşan kullanım alanları nedeniyle ABD Çevre Koruma
Ajansı (EPA) tarafından ayrıntılı bir toksikolojik inceleme yapılmış ve bir rapor halinde
yayınlanmıştır. Benzer şekilde OCT için de bir toksikoloji raporu hazırlanmasına ihtiyaç
vardır.
PHMB’in özellikle son 10 yıl içinde giderek artan kullanımına paralel olarak toksik etkileri ile
ilgili OCT’den daha fazla çalışma yayınlanmıştır. Bu çalışmalara göre PHMB kullanımında
nadiren allerjik reaksiyonlar görülebilmektedir. Bir raporda anaflaktik reaksiyon görüldüğü
bildirilmiştir. Anaflaksi görülme sıklığı PHMB’in yaygın ve farklı kullanım alanları dikkate
alındığında % 0,01 veya daha az olduğu sonucuna varılabilir.
OCT’in nispeten daha yeni ve sınırlı kullanımı nedeniyle toksik etkileri ile ilgili
yayınlanan çalışma sayısı PHMB’ kıyasla henüz azdır ve yeterli değildir. Bu alanda 2009
yılı başında yayınlanan bir çalışmada 251 kronik yara tedavisi gören hastadan 11 inde kontakt
dermatit geliştiği bildirilmiştir. Bu oran yaklaşık % 4,4 lük bir sıklığa karşılık gelmektedir ve
genel kabul sınırı olan % 1’in çok üzerindedir. Ayrıca PHMB’in % 0,5 civarında bulunan
kontact dermatit görülme sıklığına göre de çok yüksektir. Bu çalışma OCT hakkında
yayınlanan ilk verilerden olması nedeniyle ihtiyatla karşılanmakla birlikte bu alanda yeni
çalışmalar yapılması gereğini ortaya koymaktadır. Ayrıca OCT ile ilgili olarak henüz
anaflaktik reaksiyon bildirilmemiş olması da aynı gerekçelerle ihtiyatla karşılanmalıdır.
Sonuç:
1. PHMB ve OCT kullanıldığı endikasyonlarda iyi tolere edilir ve toksik etki görülme sıklığı
düşüktür.
2. Her iki molekülün de akut toksisitesi oldukça düşüktür ve toksisite kategorisi III olarak
değerlendirilmiştir.
3. Her iki molekülün de antiseptik olarak kullanımında nadiren allerjik yan etkiler
görülebilir.
4. Ancak her iki molekülün de sözkonusu allerjik yan etkileri seyrektir ve antiseptik olarak
kullanımında sakınca yaratmaz.
5. Her iki molekülün kullanma talimatlarına “Allerjisi olan hastalarda kullanılmamalıdır”
uyarısı yazılmalıdır.
3
Kaynaklar:
1. Jonathan Chen J. and T.F. McMahon. Poly(hexamethylenebiguanide) hydrochloride
(PHMB). Toxicology Disciplinary Chapter for the Reregistration Eligibility Decision
Document. Case 3122. PC Code: 111801, Antimicrobials Division, Office of Pesticide
Programs, U.S. Environmental Protection Agency, 2004. www.regulations.gov/
2. Toxicology of Octenidine dihydrochloride pg 17-19. In; Octenidine. Properties, Efficacy
and Tolerance. Schülke & Mayr GmbH.
www.uk.schulkemayr.com/documents/octenidoss.pdf
3. Reregistration Eligibility Decision for PHMB. EPA739-R-05-003 United States
Environmental Protection Agency. September 2005.
4. Wilkinson J D, Shaw S, Andersen K E et al. Monitoring levels of preservative sensitivity
in Europe. Contact Dermatitis 2002: 46: 207–210.
5. Schnuch A, Geier J, Brasch J, Fuchs Th, Pirker C, Schulze-Dirks A, Basketter D A.
Polyhexamethylene biguanide: a relevant contact allergen?. Contact Dermatitis 2000:
42:302–303.
6. McFadden J P, Wakelin S, Holloway D B, Rycroft R J G, White I R, Basketter D A.
Positive patch test reactions to polyhexamethylene biguanide. Abstract. 5th Congress of
the European Society of Contact Dermatitis, Helsinki,1998.
7. Schnuch A, Geier J, Uter W, Basketter D A, I.R. Jowsey. The biocide polyhexamethylene
biguanide remains an uncommon contact allergen. Contact Dermatitis, 56:235-239, 2007.
8. Olivieri J, Eigenmann PA, C. Hauser. Severe anaphylaxis to a new disinfectant:
polyhexanide, a chlorhexidine polymer. Schweiz Med Wochenschr. 3;128(40):1508-11,
1998.
9. Calow T., Oberle K, Bruckner-Tuderman L., Jakob T., H. Schumann. Contact dermatitis
due to use of Octenisept® in wound care. Journal of German Society of Dermatology
7:1-7, 2009.
10. Hupuczi P and Z. Papp. Postoperative Ascites Associated With Intraperitoneal Antiseptic
Lavage. Obstet Gynecol. 105:1267–8, 2005.
11. Parlakgumus A., A. Baykal, Ö. Aran. An Unusual Cause of Chemical Peritonitis. Acta
Chir Belg, 105, 322-323, 2005.
4