Madencilik Sektörü İthalat İhracat Raporu

MADENCİLİK SEKTÖRÜ RAPORU
NİSAN 2006
İÇİNDEKİLER
MADENCİLİK SEKTÖRÜ RAPORU YÖNETİCİ ÖZETİ ............................................... i
I. SEKTÖRÜN TANIMI ................................................................................................ 2
II. SEKTÖRÜN DÜNYADAKİ DURUMU ..................................................................... 2
II.1- DIŞ ÜRETİMDEKİ GELİŞMELER .................................................................... 3
II.1.1- Dünya Maden Üretimi ................................................................................ 3
II.1.2- Dünya Maden Üreticisi Ülkeler .................................................................. 4
II.2- DIŞ TİCARETTEKİ GELİŞMELER ................................................................... 9
III. TÜRK MADEN SEKTÖRÜ ................................................................................... 13
III.1- ÜRETİM ........................................................................................................ 15
III.1.1- Altın ........................................................................................................ 17
III.1.2- Kömür ..................................................................................................... 18
III.1.3- Linyit ve Bitümlü Şistler........................................................................... 18
III.1.4- Bor Mineralleri ........................................................................................ 18
III.1.5- Demir Cevheri......................................................................................... 20
III.1.6- Krom ....................................................................................................... 20
III.1.7- Manyezit ................................................................................................. 21
III.1.8- Bakır ....................................................................................................... 21
III.1.9- Çinko ...................................................................................................... 21
III.1.10- Kurşun .................................................................................................. 22
III.1.11- Feldspat ................................................................................................ 22
III.1.12- Alüminyum ............................................................................................ 23
III.1.13- Pomza .................................................................................................. 23
III.1.14- Barit ...................................................................................................... 23
III.1.15- Bentonit ve Kaolin ................................................................................. 23
III.1.16- Selestit (Stronsiyum Sülfat) .................................................................. 24
III.1.17- Perlit ..................................................................................................... 24
III.1.18- Manganez ............................................................................................. 24
III.1.19- Antimuan .............................................................................................. 24
III.1.20- Diğer Önemli Maden ve Mineraller ....................................................... 24
IV. DIŞ TİCARETİMİZ ............................................................................................... 25
IV.1- İHRACAT ...................................................................................................... 25
IV.2- İTHALAT ....................................................................................................... 27
IV.3- DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ ............................................................................... 30
IV.3.1- İşlenmiş Mermer ve Traverten İhracatı ................................................... 32
IV.3.2- Ham Plaka ve Blok ve Yarı İşlenmiş Mermer, Oniks ve Traverten İhracatı
........................................................................................................................... 32
IV.4- MÜSTEŞARLIĞIMIZCA YAPILAN ÇALIŞMALAR ....................................... 33
IV.4.1- Dahilde İşleme Rejimi ............................................................................ 33
V. GENEL DEĞERLENDİRME ................................................................................. 34
V.1- SORUNLAR ................................................................................................... 34
V.2- ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ..................................................................................... 35
EK 1- MADENCİLİK SEKTÖRÜ G.T.İ.P’LERİ ........................................................... 37
EK 2- SEKTÖRLE İLGİLİ KURUM VE KURULUŞLAR ............................................. 39
MADENCİLİK SEKTÖRÜ RAPORU YÖNETİCİ ÖZETİ
İnsan ve toplum hayatında vazgeçilmez bir yer tutan madencilik, gelişmiş ülkelerin
bugünkü teknoloji ve refah düzeyine ulaşmalarında en etkin rolü oynayan faktördür.
Gelişmiş ülkelerin var olan ekonomik güçlerine sahip olmalarında, doğal kaynaklarını
en etkin şekilde kullanmaları büyük rol oynamaktadır. .Madencilik sektörü
sanayileşmenin temel girdilerini üreten bir sektördür.Üretimin ve ihracatın zamanla
tarımdan sanayiye kayması, sanayi için gerekli olan hammaddelerin nitelikli ve
ekonomik olarak elde edilmesini gerekli kılmıştır. Madencilik sektörü, gelişmiş sanayi
ülkelerinin hemen hepsinde ekonomik kalkınmayı başlatan öncü sektör görevini
üstlenmiştir. Bu nedenle ülkemizde de madencilik sektörünün önemi günden güne
artmaktadır. Ülkelerin kalkınma ve ekonomik gelişiminde önemli yeri olan madencilik
ve entegre üretim sanayi, en büyük katma değeri yaratmaktadır.
Günümüzde gelişmişliğin göstergeleri olarak nitelendirilen Demir Çelik, enerji ve
tarım ürünleri üretimindeki devamlılık, büyük ölçüde madencilik ürünleri ile
sağlanmaktadır. Ayrıca, tüm sanayi dallarının ürünlerinde veya kullandıkları araç ve
gereçte, doğrudan veya dolaylı olarak maden ürünlerine gereksinim duyulmaktadır.
Seramik, metalurji, cam, refrakter sanayileri ve inşaat sektörü başta olmak üzere;
1
dolgu maddeleri doğal boyalar, aşındırıcılar, değerli taşlar, sondaj çamurları, gübre,
elektronik ve kimya endüstrilerinin en önemli girdisi madenlerdir.
Dünya maden rezervlerinde önemli payları olduğu gibi dünya maden üretiminde de
rol oynayan ülkelerin başında ABD, Çin, G.Afrika, Kanada, Avustralya, Rusya ve Şili
gelmektedir. Söz konusu ülkelerin madencilik ürünleri üretim ve dış ticaretinde de
dünyada önde geldikleri gözlenmektedir. Bunun yanı sıra maden grubuna girmeyen
petrol üretiminde ise Suudi Arabistan, Kuveyt, İran, Rusya ve CIS ülkeleri önemli
rezervlere sahiptir.
Batı Avrupa ülkeleri, dünyada mineral madde işleyen ve tüketen önemli bir bölge
olması nedeniyle, bu ürünlerde dünya talebini belirleyici konumdadır. Batı Avrupa
ülkeleri, bakır, demir, kurşun ve çinko metallerinde önemli üretici olmaya devam
etmektedir.
Eski Doğu Bloku ülkelerinin 1990 yılı başından itibaren dünya ekonomisi ile entegre
olma yolundaki politikalar çerçevesinde, bazı maden üretim tesisleri kapatılmış,
bazıları da rehabilite edilmeye çalışılmıştır. Bu ülkelerde yer alan önemli yeraltı
zenginlikleri, doğrudan yabancı sermaye yatırımları açısından cazip bir konuma
gelmiştir.
Latin Amerika ülkeleri ile Kanada’da gerek iç ekonomideki gelişmeler ve gerekse
dünya maden fiyatlarındaki düşüş neticesinde, bazı tesisler işletmeye ara vermiş,
genel olarak da üretim ve tüketimde daralma meydana gelmiştir.
Jeolojik yapının bir sonucu olarak ülkemiz önemli sayıda maden çeşitliliğine sahip ve
maden kaynakları yönünden zengin bir ülkedir. Türkiye’nin dünya maden sektöründe
rekabet gücünün yüksek olduğu en önemli madenleri bor, toryum, linyit, mermer,
manyezit, nadir toprak elementleri, zeolit, trona, barit, feldispat ve sodyum sülfattır.
Türkiye’de petrol ve kömür dışında, 4,400 maden yatağı bulunmaktadır. Bu
kaynaklardan elde edilen madenler sanayi sektöründe ham madde olarak
kullanılmakta, üretim fazlası ihraç edilmektedir.
Bugün, Türk madencilik sektöründe 53 farklı maden ve mineralin üretimi
yapılmaktadır. Madenlerimiz; Endüstriyel ham maddeler, Metalik Madenler ve
Endüstriyel ham maddeler olarak gruplandırılır.
Madencilik sektörünün ülkemiz gayri safi milli hasıla içerisindeki payı, 2,6 milyar ABD
$ düzeyindedir. Bu da gayri safi milli hasılanın yaklaşık %2’sine tekabül etmektedir.
Bu oran, gelişmiş ülkelerde %3-5 arasında değişmektedir. Diğer taraftan, madencilik
sektörünün, 2010 yılında, gayri safi milli hasıladan 8-10 milyar ABD$ civarında pay
alması amaçlanmaktadır.
Madencilik sektörünün ülke kalkınmasındaki kritik önemi, fazla miktarlarda üretim
yaparak yurtdışına hammadde olarak ihraç etmek değil, yerli sanayiye düşük maliyeti
ve kaliteli girdi sağlamaktır. Bu durumda, madencilik sektörünün, gayri safi milli hasıla
içerisindeki payı düşük kalmaktadır.
Çeşitlilik ve rezerv açısından oldukça zengin maden yataklarına sahip olan ülkemizde
önemli miktarda maden hammadde kaynağı bulunmaktadır. Endüstriyel minerallerde
dünya rezervlerinin %2.5'i ülkemizdedir. Ülkemiz, dünya bor mineralleri rezervlerinin
ii
%62'sine, bentonit
çoğuna sahiptir.
rezervlerinin
%20'sine ve perlit rezervlerinin de yarısından
Madencilik sektörünün ülkemiz gayri safi milli hasıla içerisindeki payı, 2,6 milyar ABD
$ düzeyindedir. Bu da gayri safi milli hasılanın yaklaşık %2’sine tekabül etmektedir.
Bu oran, gelişmiş ülkelerde %3-5 arasında değişmektedir.
2005 yılında 1.5 milyar dolar olarak gerçekleşen madencilik sektörü ihracatımız,
genel ihracatımız içinde %2.1’lik bir pay almıştır. 2005 yılı itibariyle en fazla ihraç
edilen maden ürün grupları arasında doğal taş sektörüne ait ürün grubu 803 milyon
dolar ve %52.3’lük pay ile ilk sırada yer almıştır.
2005 yılı itibariyle madencilik sektörü ihracatımızda, %23’lük pay ve bir önceki yıla
gore değerde %38’lik artış ve 349 milyon dolar ihracat ile ilk sırayı ABD almaktadır.
Anılan ülkeyi 194 milyon dolar ihracat ve %13’lük pay ile Çin halk Cumhuriyeti
izlemektedir.
2005 yılında 2.4 milyar dolar olarak gerçekleşen madencilik sektörü ithalatımız
(ham petrol, petrol gazı ve diğer gazlar hariç) genel ithalatımız içinde %2.1’lik bir pay
almıştır. 2005 yılı itibariyle en fazla ithal edilen maden ürünleri arasında taş kömürü
yer almaktadır. Söz konusu ürünün 2005 yılı ithalatı bir önceki yıla göre %28’lik
artışla 1.6 milyar $ olarak gerçekleşmiş olup toplam maden ithalatındaki payı %64.1
olmuştur.
İthal ettiğimiz diğer ürünler; kok kömürü, kimyasal gübrelerin üretiminde kullanılan
tabii fosfatlar ve diğer sanayi sektöründe kullanılan demir cevheri ve konsantreleri,
kükürt, granit , bakır cevherleri ve konsantreleri, krom cevherleri ve konsantreleri ve
tabii kumdur.
2005 yılı itibariyle madencilik sektörü ithalatımızda, %27’lİk pay ve bir önceki yıla
gore değerde %12’lik artış ve 657 milyon dolar ithalat ile ilk sırayı Rusya
Federasyonu almaktadır. Anılan ülkeyi 245 milyon dolar ithalat ve %10’luk pay ile
A.B.D izlemektedir.
Ham petrol, petrol gazı ve diğer gazlara ilişkin ithalatımız ise 2005 yılında bir
önceki yıla göre %42’lik artışla 10.3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
Geniş kullanım alanına sahip ve ithal girdiye dayanmayan nadir sektörlerimizden
birisi olan doğal taşı rezervleri ve çeşitleri yönünden ülkemiz, bugün dünya üretiminin
%70’ini gerçekleştiren ilk 7 ülke arasında yer almaktadır. Dünyadaki 15 milyar m3 tüm
mermer rezervlerinin %33’ünün Türkiye’de olduğu tahmin edilmektedir.
2005 yılı doğaltaş ihracatı bir önceki yıla gore değerde %28 oranında artarak 803
milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Doğal taş ihracatımızda %75.3 ile en büyük payı alan işlenmiş mermer ihracatımız
2005 yılında bir önceki yıla göre değerde % 31 oranında artarak 603.7 milyon dolar
olarak gerçekleşmiştir. İşlenmiş mamül ürün ihracatında ABD ilk sırada yer
almaktadır. 2005 yılında, AB ülkelerine işlenmiş mermer ihracatımız ise bir önceki
yıla göre %31.1’lik artışla 128.7 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
iii
Doğaltaş ihracatımızda %18.1’lik pay ile ham/blok ve yarı işlenmiş mermer
ihracatımız bir önceki yıla göre değerde % 22 oranında artarak 146.3 milyon dolar
olarak gerçekleşmiştir. Ham/blok ihracatında Çin Halk Cumhuriyeti (75.8 milyon
dolar) ile ilk sırayı almıştır.
Ülkemiz madenciliğinin ekonomimize katkısının arttırılması, istikrarlı bir büyümenin
sağlanması ve istihdamın arttırılması gibi sosyal yararların elde edilmesi için,
madenciliğimizin, önemi üzerinde durulması hususu önem arz etmektedir. Maden
aramacılığının, madenciliğin geliştirilmesi açısından taşıdığı vazgeçilmez öncelik ve
bu faaliyet türünün taşıdığı yüksek risk dikkate alınarak, özel sektörün, maden
aramacılığına daha aktif olarak katılımının sağlanabilmesi için arama yatırımları
teşvik edilmesi gerekmektedir.
Madencilik sektörünün iç ve dış pazarlarda rekabet gücünün artırılması açısından;
ana girdi maliyetlerinin ve nakliye ücretlerinin düşürülmesi, yeni teknolojilerin
kullanımıı ve AR-GE çalışmalarına önem verilmesi gerekmektedir. Sektörde verimlilik
artışının yakalanması açısından teknik eleman istihdamının arttırılması, ileri
teknolojilere uyum sağlayacak ve bunları kullanabilecek iyi eğitilmiş işgücünün
sağlanması ve bu çerçevede, üniversite-sektör işbirliğinin, sektörün gereksinimleri
doğrultusunda geliştirmesi önem arz etmektedir.
Gerek var olan ve gerekse gelişen pazarların yakından izlenerek değişikliklere uygun
stratejilerin belirlenmesi açısından sektörde pazar araştırmasının yapılması büyük
önem taşımaktadır. Buna ek olarak, işlenmiş ürün kapasitesinin ve ürün çeşitliliği ile
ürün kalitesinin arttırılmasına yönelik yatırımların yapılması, pazarlama stratejilerinin
oluşturulması ve etkin dağıtım ağlarının kurulması gerekmektedir.
Rekabet gücü yüksek olan doğal kaynağımızdan en iyi şekilde yararlanılması, gerek
arama, işletme ve gerekse işleme aşamalarında en modern yöntemlerin
uygulanması, eğitim, altyapı ve pazarlama sorunlarına gereken önem ve desteğin
sağlanması ile sektörün dış pazar payının artırılması sağlanacaktır.
iv
I. SEKTÖRÜN TANIMI
Doğal kaynakların insan ve toplum yaşamındaki önemi bilinmektedir. Yaşamı
fonksiyonel hale getiren araç ve gereçlerin tamamına yakını doğal kaynaklardan,
özellikle de madenlerden sağlanmaktadır. Bu nedenle toplumların refah ve
gelişmişlik düzeyleri ile madencilik faaliyetleri arasında çok yakın bir ilişki
bulunmaktadır.
İnsanlar ilk çağlardan itibaren başladıkları madencilik faaliyetleriyle, medeniyetin
doğuşunu sağlamışlardır. Günümüzde ise gelişmişliğin göstergeleri olarak
nitelendirilen Demir Çelik, enerji ve tarım ürünleri üretimindeki devamlılık, büyük
ölçüde madencilik ürünleri ile sağlanmaktadır. Bilindiği gibi Demir Çelik sektörünün
hammaddeleri, demir cevheri ve kömür, enerji hammaddelerinin %75-80’i maden
ürünleri olan, kömür, petrol, doğalgaz gibi fosil yakıtlar ve uranyumdur. Tarımın ana
girdisi olan gübre üretiminde kullanılan hammaddelerin %90’nı madencilik faaliyetleri
sonucunda elde edilmektedir. Ayrıca, tüm sanayi dallarının ürünlerinde veya
kullandıkları araç ve gereçte, doğrudan veya dolaylı olarak maden ürünlerine
gereksinim duyulmaktadır. Seramik, metalurji, cam, refrakter sanayileri ve inşaat
sektörü başta olmak üzere; dolgu maddeleri doğal boyalar, aşındırıcılar, değerli
taşlar, sondaj çamurları, gübre, elektronik ve kimya endüstrilerinin en önemli girdisi
madenlerdir.
İnsan ve toplum hayatında bu denli vazgeçilmez bir yer tutan madencilik, gelişmiş
ülkelerin bugünkü teknoloji ve refah düzeyine ulaşmalarında en etkin rolü oynayan
faktördür. Nitekim, doğal kaynaklarından yeterince yararlanmayan toplumlar bugün
“geri kalmış” veya “gelişmekte olan ülkeler” gibi sıfatlarla tanımlanmaktadır. Öte
yandan, uluslararası pazarlarda yaşanan zorlu rekabet koşullarında, kalkınma
modellerini özellikle öz kaynaklarına dayandıran ülkelerin daha başarılı oldukları
2
bilinmektedir. Ülkelerin kalkınma ve ekonomik gelişiminde önemli yeri olan
madencilik ve entegre üretim sanayi, en büyük katma değeri yaratmaktadır.
Özetle, maden varlıkları, ülkelerin en önemli ekonomik güçleri olup, kalkınmanın
dayandırılacağı gerçek kaynaklardır.
Madencilik Sektörü
sınıflandırılmaktadır:
kapsamında
yer
alan
ürünler
aşağıdaki
şekilde
25 pozisyonunda yer alan mineral maddeler (2523 pozisyonunda yer alan
çimento ve klinker hariç),
26 pozisyonunda yer alan metal cevherleri,
2701-2704 pozisyonları arasında yer alan kömür
6801 pozisyonunda tabi taşalardan kaldırım taşları, döşeme taşları
6802 pozisyonunda yer alan işlenmiş mermer
6803 işlenmiş kayağan taşı
9610 pozisyonunda yer alan kayağan taşından arduvaz
Ayrıca sektör kapsamında değerlendirilen maddeler tamamı ilişkin Gümrük Tarife
İstatistik Pozisyonu (G.T.İ.P)’ları Ek-1’de yer almaktadır.
Diğer taraftan madencilik ürünleri ithalatında belirtilen ham petrol, petrol gazı ve
diğer gazlarına ilişkin Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon (G.T.İ.P)’ları ise 2709,
271112, 271113, 271119, 271129’dur.
II. SEKTÖRÜN DÜNYADAKİ DURUMU
Dünya maden rezervlerinde önemli payları olduğu gibi dünya maden üretiminde de
rol oynayan ülkelerin başında ABD, Çin, G.Afrika, Kanada, Avustralya, Rusya ve Şili
gelmektedir. Söz konusu ülkelerin madencilik ürünleri üretim ve dış ticaretinde de
dünyada önde geldikleri gözlenmektedir. Bunun yanı sıra maden grubuna girmeyen
petrol üretiminde ise Suudi Arabistan, Kuveyt, İran, Rusya ve CIS ülkeleri önemli
rezervlere sahiptir.
Batı Avrupa ülkeleri, dünyada mineral madde işleyen ve tüketen önemli bir bölge
olması nedeniyle, bu ürünlerde dünya talebini belirleyici konumdadır. Batı Avrupa
ülkeleri, bakır, demir, kurşun ve çinko metallerinde önemli üretici olmaya devam
etmektedir.
Eski Doğu Bloku ülkelerinin 1990 yılı başından itibaren dünya ekonomisi ile entegre
olma yolundaki politikalar çerçevesinde, bazı maden üretim tesisleri kapatılmış,
2
bazıları da rehabilite edilmeye çalışılmıştır. Bu ülkelerde yer alan önemli yeraltı
zenginlikleri, doğrudan yabancı sermaye yatırımları açısından cazip bir konuma
gelmiştir.
Latin Amerika ülkeleri ile Kanada’da gerek iç ekonomideki gelişmeler ve gerekse
dünya maden fiyatlarındaki düşüş neticesinde, bazı tesisler işletmeye ara vermiş,
genel olarak da üretim ve tüketimde daralma meydana gelmiştir.
II.1- DIŞ ÜRETİMDEKİ GELİŞMELER
Dünya ticaret rakamları incelendiğinde çelik, bakır, kurşun ve kalay gibi geleneksel
metallerin kullanımı düşerken, ileri seramik malzemeler, plastik ve polimer kökenli
malzemeler gibi yüksek teknoloji malzemelerinin kullanımının giderek arttığı
görülmektedir.
Bununla birlikte çevre sorunları ve enerji fiyatlarının yüksek olması nedeniyle hemen
hemen tüm metallerde üretim ve geri kazanım (recycling) en fazla alüminyum
sektöründe görülmektedir. Birincil alüminyum üretiminde gereken birim enerjinin %5'i
kadar bir enerji tüketimi ile hurda ürünlerin geri kazanılması giderek yaygınlaşmakta
olup bugün dünya alüminyum talebinin %35'i ikincil üretiminden karşılanmaktadır. Bu
gelişmeler alüminyum ticaretinde azalmaya neden olmaktadır.
II.1.1- Dünya Maden Üretimi
2005 yılı dünya maden üretim değerleri incelendiğinde, ilk sıralarda demir cevheri,
tuz ve boksitin olduğu görülmektedir. Demir cevheri üretimi, 2005 yılında bir önceki
yıla göre %13.4'lük artışla 1,52 milyar tona ulaşırken, tuz üretimi %1'lik bir azalış
göstermiştir. Metalik cevherler içinde, demirden sonra üretimin fazla olduğu
mineraller; boksit (alüminyum) ve kromdur. Dünya maden üretiminin yoğun olduğu
diğer mineraller; fosfat, azot, jips, kükürt, soda ve pomza olarak sıralanmaktadır.
Dünya Maden Üretim Değerleri
MADEN
DEMIR CEVHERI
ÜRETİM
(TON)
ÜRETİM
(TON)
ÜRETİM
(TON)
ÜRETİM
(TON)
ÜR
(T
2001
2002
2003
2004
2
1.060.000.000 1.360.000.000 1.390.000.000 1.340.000.000 1.520
TUZ
225.000.000
210.000.000
210.000.000
208.000.000
210
BOKSİT
138.000.000
144.000.000
144.000.000
159.000.000
165
FOSFAT
126.000.000
135.000.000
138.000.000
141.000.000
148
AZOT
106.000.000
109.000.000
108.000.000
117.000.000
115
JİPS
104.000.000
103.000.000
102.000.000
109.000.000
110
KÜKÜRT
57.300.000
57.700.000
59.000.000
64.100.000
64
SODA(DOĞAL+SENTETİK)
35.100.000
37.000.000
38.000.000
40.300.000
42
ALÜMİNYUM
24.400.000
25.900.000
27.300.000
29.800.000
31
3
KROM
12.100.000
13.500.000
14.000.000
17.500.000
18
POMZA
12.800.000
13.000.000
13.000.000
15.700.000
15
FELDİSPAT
9.500.000
9.800.000
10.400.000
11.100.000
11
BARİT
6.700.000
6.700.000
6.700.000
7.240.000
7
BOR
4.600.000
4.580.000
4.350.000
4.410.000
4
ALTIN
2570
2550
2590
2431
2
KROM
12.400
13.500
17.000
17.500
18
BAKIR
13.200
13.600
13.600
14.600
14
FELDSPAT
9.500
9.800
8.835
11.100
11
ÇİNKO
8.360
9.010
9.600
10
KURŞUN
2.910
2.950
3.150
3
390.000
470.000
551.000
52
STRONSİYUM
Kaynak: Mineral Commodity Summaries-2006
*Tahmini
II.1.2- Dünya Maden Üreticisi Ülkeler
2004 yılı itibariyle dünya cevher üretimi 1.34 milyar ton olarak gerçekleşmiştir.Dünya
demir cevheri üretiminde ilk üç sırayı Çin Halk Cumhuriyeti, Brezilya ve Avusturalya
almaktadır. 2004 yılı itibariyle söz konusu ülkelerin dünya üretimindeki payları
sırasıyla % 23, %19 ve %17’dir. İlk ondört ülkenin üretimi 2004 yılında dünya cevher
üretiminin %97’sini oluşturmaktadır.
DÜNYA DEMİR CEVHERİ ÜRETİMİ x106 ton
ÜLKELER
2000
2001
2002
2003
2004
ÇİN
224
220
231
261
310
BREZİLYA
195
210
212
212
255
AVUSTRALYA
168
180
183
187
231
HİNDİSTAN
75
79
80
106
121
RUSYA
87
83
84
92
97
UKRAYNA
56
55
53
62
66
ABD
63
46
52
46
55
G.AFRİKA
34
35
36
38
39
KANADA
35
29
31
31
28
İSVEÇ
21
20
20
22
22
VENEZÜELLA
18
22
KAZAKİSTAN
16
14
15
17
20
İRAN
16
17
MEKSİKA
11
12
DİĞER
37
DÜNYA
1.060
1000
1080
1.160
1.340
TOPLAMI
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2006, *tahmini
4
2005*
370
300
280
140
95
69
55
40
30
23
22
19
17
12
40
1.520
Dünya bor rezervindeki %75.6’lık pay ile ülkemiz birinci sırada yer almaktadır. Diğer
önemli ülkeler sırasıyla ABD, Rusya Federasyonu, Çin Halk Cumhuriyeti ve Şili’dir.
DÜNYA BOR REZERVİ x 103 ton
GÖRÜNÜR
GÖRÜNÜR
TOPLAM REZERV EKONOMİK TOPLAM
ÜLKE
EKONOMİK (GÖR.+MUH.+MÜM. REZERV
REZERV
REZERV
)
ÖMRÜ (YIL) ÖMRÜ
(YIL)
TÜRKİYE
375,000
644,000
240
412
ABD
45,000
105,000
33
76
RUSYA
28,000
140,000
16
78
ÇİN
27,000
36,000
17
23
ŞİLİ
8,000
41,000
5
26
BOLİVYA
4,000
19,000
3
12
PERU
4,000
22,000
3
14
ARJANTİN
2,000
9,000
1
6
SIRBİSTAN
3,000
3,000
2
2
TOPLAM
496,000
1,019,000
320
649
Kaynak: Eti Holding A.Ş.
2004 yılı itibariyle dünya altın üretimi Dünya altın üretiminde ilk üç sırayı Güney
Afrika Cumhuriyeti, Avusturalya ve A.B.D almaktadır. 2004 yılı itibariyle söz konusu
ülkelerin dünya üretimindeki payları sırasıyla % 14, %11 ve %11’dir. İlk sekiz
ülkenin üretimi 2004 yılında dünya altın üretiminin %66’sını oluşturmaktadır.
DÜNYA ALTIN ÜRETİMİ (TON/YIL)
2000
2001
2002
2003
431
402
399
373
ÜLKELER
GÜNEY
AFRİKA
A.B.D.
353
335
298
277
AVUSTRALYA
296
285
273
282
KANADA
154
160
190
141
ÇİN
180
185
190
202
ENDONEZYA
125
130
135
140
PERU
133
138
138
172
RUSYA
126
152
170
170
DİĞER
735
783
798
830
ÜLKELER
DÜNYA
2550
2570
2550
2590
TOPLAMI
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2006, *tahmini
2004
341
2005*
300
258
259
129
215
93
173
169
794
250
254
115
225
140
175
165
830
2431
2454
2005 yılı itibariyle Dünya krom üretimini 18 milyon ton olarak gerçekleşmiş olup,
önemli ülkeler Güney Afrika Cumhuriyeti, Kazakistan ve Hindistan’dır. Ülkemiz dünya
krom üretiminde dördüncü sırada yer almakta olup, 2004 yılı itibariyle %6’lık bir
paya sahiptir.
ÜLKELER
G.AFRİKA
DÜNYA KROM ÜRETİMİ x 103 ton
2000
2001
2002
2003
6,622
5,502
6,436
7,405
5
2004
7,626
2005*
8,000
KAZAKİSTAN
2,607
2,046
2,369
2,928
3,267
3,300
HİNDİSTAN
1,947
1,678
2,699
2,210
2,949
3,000
TÜRKİYE
546
500
510
700
970
930
ZİMBABWE
668
780
749
637
668
672
FİNLANDİYA
628
575
566
549
580
583
BREZİLYA
550
409
284
405
463
479
RUSYA FED.
92
70
74
117
320
347
AVUSTURALYA
90
12
133
139
266
256
ÇİN HALK CUM.
208
182
180
200
200
200
DİĞER
742
346
200
210
724
603
DÜNYA
18,000
TOPLAMI
14,700
12100
14200
15500
17500
Kaynak: US Geogogical Survey Mineral Resources Program , Mineral Commodity
Summaries 2006 *Tahmini
Dünya bakır üretiminde 2004 yılı itibariyle ilk üç sırayı Şili, A.B.D. ve Peru almaktadır.
Söz konusu yıl itibariyle dünya bakır üretimi 14.6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
2004 yılı itibariyle söz konusu ülkelerin dünya üretimindeki payları sırasıyla % 37,
%8 ve %7’dir. Söz konusu üç ülke dünya bakır üretiminin %52.1’ini oluşturmaktadır.
DÜNYA BAKIR ÜRETİMİ x 103 ton
2000
2001
2002
2003
1.440
1.340
1.140
1.120
829
900
883
830
634
620
600
558
4.600
4.650
4.580
4.900
590
620
585
610
1.012
1.80
1.160
979
430
470
490
485
365
370
330
361
554
560
843
831
456
450
503
495
570
550
695
675
240
320
330
330
1.480
1.570
1.150
1.400
ÜLKELER
ABD
AVUSTRALYA
KANADA
ŞİLİ
ÇİN
ENDONEZYA
KAZAKİSTAN
MEKSİKA
PERU
POLONYA
RUSYA
ZAMBİYA
DİĞER
ÜLKELER
DÜNYA
13.200 13.200 13.600 13.600
TOPLAMI
Kaynak:Mineral Commodity Summaries 2006, *tahmini
2004
1.160
854
564
5.410
620
840
461
406
1.040
531
675
427
1.610
2005*
1.150
930
580
5.320
640
1.050
400
420
1.000
530
675
450
1.750
14.600 14.900
Dünya çinko üretiminde 2004 yılı itibariyle ilk üç sırayı ÇHC, Avusturalya ve Peru
almaktadır. Söz konusu yıl itibariyle dünya bakır üretimi 9.6 milyon ton olarak
gerçekleşmiştir. 2004 yılı itibariyle söz konusu ülkelerin dünya üretimindeki payları
sırasıyla % 24, %14 ve %13’dür. Söz konusu üç ülke dünya çinko üretiminin %50’sini
oluşturmaktadır.
DÜNYA ÇİNKO REZERV VE ÜRETİMİ x 103 ton
ÜLKELER
Rezerv
Baz
2002
2003
2004
2005
Rezerv Üretim Üretim Üretim Üretim
6
ABD
30.000
90.000
780
AVUSTRALYA 33.000
80.000
1.150
KANADA
11.000
31.000
894
ÇİN
33.000
92.000
1.550
KAZAKİSTAN
30.000
35.000
390
MEKSİKA
8.000
25.000
475
PERU
16.000
20.000
1.100
DİĞER
59.000
87.000
2.020
ÜLKELER
DÜNYA
220.000 460.000
8.360
TOPLAMI
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2006
738
1.480
1.000
1.650
395
460
1.250
2.040
739
1.300
790
2.300
360
460
1.200
2.400
760
1.400
790
2.300
370
380
1.300
2.800
9.010
9.600
10.100
Dünya kurşun üretimini 2004 yılı itibariyle 3.15 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Dünya üretiminde ilk üç sırayı ÇHC, Avusturalya ve ABD almaktadır 2004 yılı
itibariyle söz konusu ülkelerin dünya üretimindeki payları sırasıyla % 30, %22 ve
%14’dür. Söz konusu üç ülke dünya kurşun üretiminin %66’sını oluşturmaktadır.
DÜNYA KURŞUN REZERV VE ÜRETİMİ x 103 ton
ÜLKELER
Rezerv
Baz
2002
2003
2004
Rezerv Üretim Üretim Üretim
ABD
8.100
20.000
451
460
445
AVUSTRALYA 15.000
28.000
683
694
678
KANADA
2.000
9.000
99
150
77
ÇİN
11.000
36.000
600
660
950
KAZAKİSTAN
5.000
7.000
40
40
40
MEKSİKA
1.500
2.000
140
140
139
FAS
500
1.000
75
38
65
PERU
3.500
4.000
290
308
306
G.AFRİKA
400
700
49
40
37
İSVEÇ
500
1.000
38
50
34
DİĞER
19.000
30.000
445
370
275
ÜLKELER
DÜNYA
67.000 140.000
2.910
2.950
3.150
TOPLAMI
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2006, *tahmini
2005*
Üretim
440
760
77
950
40
143
65
310
40
35
300
3.280
Dünya feldspat üretimini 2004 yılı itibariyle 11.1 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Dünya feldspat üretiminde ülkemiz, İtalya’dan sonra ikinci sırada yer almaktadır.
Üçüncü ülke ise ABD’dir. 2004 yılı itibariyle dünya üretiminde ülkemiz payı %17’dir.
İtalya ve ABD’nin payları ise sırasıyla %23 ve %7’dir. Ülkemizle birlikte İtalya ve
ABD, dünya feldspat üretiminin %47’sini oluşturmaktadır.
ÜLKELER
ABD
BREZİLYA
FRANSA
ALMANYA
DÜNYA FELDSPAT ÜRETİMİ x 103 ton
2000
2001
2002
2003
2004
790
800
790
800
770
240
60
100
75
600
650
650
650
650
460
450
450
450
450
7
2004
760
650
500
HİNDİSTAN
110
110
110
150
150
İTALYA
2.600
2.600
2.500
2.500
2.500
KORE C.
330
300
390
400
480
MEKSİKA
334
350
325
330
350
İSPANYA
425
450
450
450
450
TAYLAND
543
550
540
780
825
TÜRKİYE
1.200
1.200
1.200
1.800
1.900
DÜNYA
8.980
9.500
9.800
8.835
11.100
TOPLAMI
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2006, *tahmini
150
2.500
550
370
450
1.000
2.000
11.500
Dünya barit üretimini 2004 yılı itibariyle 7.24 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Dünya
üretiminde ilk üç sırayı ÇHC, Hindistan ve ABD almaktadır 2004 yılı itibariyle söz
konusu ülkelerin dünya üretimindeki payları sırasıyla %54, %10ve %7’dir. Söz
konusu üç ülke dünya barit üretiminin %71’ini oluşturmaktadır.Ülkemiz 2004 yılı
itibariyle dünya barit üretiminde 120 bin ton ile %1.7’lik pay ile sekizinci sırada yer
almaktadır.
DÜNYA BARİT ÜRETİMİ x 103 ton
2000
2001
2002
2003
392
400
420
468
50
52
55
50
55
45
55
3.500
3.600
3.100
3.500
75
75
75
75
120
120
120
120
550
850
600
700
185
185
220
150
70
70
70
70
127
130
150
256
350
320
470
356
60
60
60
60
50
57
24
130
130
100
1.200
110
70
60
60
60
6.200
6.700
6.000
6.700
ÜLKELER
2004
ABD
532
CEZAYİR
48
BREZİLYA
55
ÇİN
3.900
FRANSA
82
ALMANYA
110
HİNDİSTAN
723
İRAN
204
K.KORE
70
MEKSİKA
300
FAS
357
RUSYA
60
TAYLAND
125
TÜRKİYE
120
İNGİLTERE
60
DÜNYA
7.240
TOPLAMI
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2006, *tahmini
2005*
500
48
55
3.900
82
94
1.000
210
70
290
360
60
210
135
60
7.620
Dünya stronsiyum üretimini 2004 yılı itibariyle 551 bin ton olarak gerçekleşmiştir.
Dünya üretiminde ilk üç sırayı Meksika, İspanya ve ÇHC almaktadır. 2004 yılı
itibariyle söz konusu ülkelerin dünya üretimindeki payları sırasıyla %33, %29 ve
%24’dür. Söz konusu üç ülke dünya stronsiyum üretiminin %85’ini oluşturmaktadır.
Ülkemiz Dünya stronsiyum
üretimini 2004 yılı itibariyle 70 bin ton olarak
gerçekleşmiş olup dördüncü sırada yer almaktadır.
ÜLKELER
ABD
ARJANTİN
DÜNYA STRONSİYUM ÜRETİMİ, ton
2001
2002
2003
2004
2.200
1.474
3.320
3.400
8
2005*
6.700
ÇİN
50.000
50.000
100.000
130.000
İRAN
2.000
2.000
2.000
2.000
MEKSİKA
160.000
140.000
127.000
181.000
PAKİSTAN
2.000
2.000
2.000
2.000
İSPANYA
130.000
125.000
160.000
160.000
TÜRKİYE
25.000
70.000
70.000
70.000
DÜNYA
370.000
390.000
470.000
551.000
TOPLAMI
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2006,*tahmini
140.000
7000
143.000
2.000
160.000
70.000
520.000
Dünyada perlit rezervleri açısından ABD ve Yunanistan’dan sonra ülkemiz üçüncü
sırada yer almaktadır. Diğer önemli ülkeler ise sırasıyla Japonya ve İtalya’dır.
DÜNYA PERLİT REZERVLERİ (milyon ton)
ÜLKELER
GÖRÜNÜR REZERV
ABD
50
DİĞER
5
K.Amerika Toplam
55
TÜRKİYE
30
YUNANİSTAN
50
MACARİSTAN
3
DİĞER
487
Avrupa toplam
570
JAPONYA
10
FİLİPİNLER
10
DİĞER
30
Asya Toplam
80
AFRİKA
VE
25
OKYANUSYA
DÜNYA TOPLAM
700
Kaynak: DTM
II.2- DIŞ TİCARETTEKİ GELİŞMELER
Global ekonomi, Asya ve ABD’deki büyümenin de etkisi ile, son 15 yılın en hızlı
büyüme sürecine girmiştir. Öte yandan, küresel büyümedeki düzelmenin diğer bir
itici gücü olan Çin ekonomisi, 2005 yılında yıllık ekonomik büyüme hızını %9.8’e
çıkardı. Çin’deki iç talebin 2006 ve 2007 yıllarında artacağı ve ülkenin küresel
ticaretteki payını büyüteceği öngörülmektedir.
Son yıllarda Çin’in bakır, çelik ve nikel ithalatında önemli artışlar kaydedilmiştir.
Dünya çimento tüketiminin yarısı, kömür tüketiminin %30’u, çelik tüketiminin %36’sı
Çin tarafından yapılır hale gelmiştir. Bu durum dünya hammadde piyasalarında talebi
ve fiyatları artırmıştır. Demir cevheri, çelik ve bakır tüketiminde ABD’yi de geçen Çin
Halk Cumhuriyeti, global hammadde pazarlarında önemli gelişmelere neden
olmuştur.
9
Enerji sektörü de Çin’in uluslararası alanda etkilerinin görüldüğü sanayi dallarından
bir tanesidir. Ülkenin ekonomik gelişimini besleyecek ucuz yakıt ihtiyacının petrol ve
sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) talebinde de artışlar yaşanması beklenmektedir.
Özellikle son yirmi yılda gerçekleştirdiği atılımla birlikte Çin, dünya ekonomileri için bir
yandan fırsatlar yaratırken, bir takım tehditleri de beraberinde getirmektedir. Çin
özellikle son dönemde küresel ekonomi ve uluslararası ticarette en önemli gündem
maddelerinden birini oluşturmaktadır. Çin’in hızlı büyümesinin getirdiği hammadde
ihtiyacı doğal kaynaklar açısından zengin ülkeler için şimdiden imkânlar yaratmaya
başlamıştır.
Çin’in maden ithalatındaki olağanüstü artışlar, bu ürünlerin dünya fiyatlarını
yükseltmektedir. Bu durum doğal kaynakları yetersiz ve madenlerin ithalatçısı
konumundaki ülkelerin ithal maliyetlerini artırırken, doğal kaynaklar yönünden zengin
ülkelere avantaj sağlamaktadır.
Dünya genelinde üretim ve ihracat yapan firmalar yükselen hammadde fiyatlarıyla
baş etmeye çalışmaktadırlar. Fiyat artışından kendilerini koruyacak stoklara sahip
olmayan şirketler, hammaddeye daha fazla ödeme yapma, ya da üretimi yavaşlatma
seçeneklerine sahiptir. Ancak üretimi yavaşlatmanın pazar paylarını kaybetmelerine
neden olabileceği düşünülürse, bunun neden tercih edilen bir yol olamayacağı açıkça
görülmektedir. Hammadde fiyatlarındaki artışlarını nihai ürün fiyatlarına birebir
aktaramamaları ise, kar marjlarının düşmesine sebep olmaktadır.
Ancak, diğer bir kısım uzmanların da, Çin ve Hindistan gibi ülkelerin metal
hammaddeleri taleplerinin kısa zamanda azalmayacağı ve maden sektöründe
gerçekleştirilen şirket birleşmelerinin sonucu olarak, ayakta kalan şirketlerin,
piyasaların dalgalanmalarına daha dirençli olacağı konusunda beklentileri vardır.
Dünya metal piyasasında artan talebi karşılamak amacıyla gerçekleştirilecek üretim
artışı için, yeni projelerin gerektiği ancak bu yönde çalışmaların yapıldığı tabii ki
bunun, kısa vadede olabilecek bir şey olmadığının da farkına varan uzmanlar, bu
iyimser tabloyu gölgeleyen tek etken olarak, ham petrol fiyatlarındaki
durdurulamayan artışı göstererek, akaryakıt maliyetlerindeki yükselişin, maden
çıkartma maliyetlerini de ağırlaştırdığını ve bunun da talep artışının uzun dönemde
sürdürülebilmesini zorlaştırdığını ifade etmektedirler.
Demir, bakır, krom, kurşun, çinko, gibi metallere olan talepte oldukça büyük artışlar
görülmesinden dolayı birçok metalin fiyatı artmıştır. Kurşun ve kalay gibi metallerde
fiyatlar, yıllardır görülmeyen seviyelere ulaşmıştır. Örneğin CRB (Commodity
Research Bureau) Metal Fiyatları Endeksi 15 yıl içindeki en yüksek noktasına
ulaşmıştır.
Başta Çin Halk Cumhuriyeti olmak üzere, Asya ülkelerinde, bölge içi ve dış
pazarlarda olan ticarette kaydedilen artışlar, ekonomik büyümeyi de hızlandırmıştır.
Son ekonomik veriler ile ticari rakamlar, hammadde piyasasında, son yıllarda, Çin’in
fiyatları büyük ölçüde yükseltildiğini göstermektedir. Çin, hammadde açısından net
ithalatçı olduğundan, sürekli büyüyen ekonomisini beslemek için ithalatını gün
geçtikçe artmaya devam etmektedir. Uzak doğudaki bu güçlü talep artışı, sadece Çin
ile sınırlı değildir. Hindistan, 1990’lı yılların başından itibaren başlattığı ekonomik
hareketin meyvelerini toplamaya başlamıştır. Sanayi ve hizmetler sektörlerinde
istikrarlı büyüme gerçekleşmiştir. Bunun sonucu olarak, 2000’li yıllarda, GDP’nin
10
satın alım gücü paritesi olarak hesaplandığında dünyanın 4. büyük ekonomisi
olmuştur. Günümüzde G.Kore ve Çin ekonomileriyle birlikte Hindistan dünyanın en
çok büyüyen ekonomileri sınıfına girmiştir. Bunun sonucunda bu ülkenin, 2007
yılında, dünya ihracatı içinde, % 1’lik bir paya ulaşım hedefine zamanından önce
ulaşması öngörülmektedir.
Yükselen petrol fiyatlarının katkısıyla, Orta Doğu bölgesinde yer alan ülkelerde de,
ekonomik büyüme kaydedilmesi beklenmektedir. Bir kısım AB’ye tam üye olarak
kabul edilen Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri de Euro bölgesindeki ekonomik
gelişmelerden olumlu olarak etkilenmektedirler. Bağımsız Devletler Topluluğu
ülkelerinin ekonomilerinde ise canlılık devam etmektedir.
Ancak, metal işleme fabrikalarına geçtiğimiz 10–15 yıllık süre içinde, yeterli yatırımın
yapılmamış olması sonucunda, metal piyasasında sorunlar yaşanmaktadır. Artan
talebi karşılamak için yapısal değişimler oluşmakta, bu değişimler çerçevesinde de
metal fiyatlarında görülen artışın, bir süre daha bu şekilde seyredeceği
öngörülmektedir.
2008 Pekin Olimpiyatlarının organizasyonunu üstlenen Çin, global seviyede çelik
hammaddeleri, özellikle de demir cevheri alımında dünyadaki en önemli alıcılardan
birisi olmuştur. Geçtiğimiz yıllarda ülkenin çelik üreticilerinin yeni fabrika yatırımları
yapmaları ve varolan tesisleri modernize etmeleri, olumlu etki göstermeye
başlamıştır. 10 yıl önce Asya ülkelerinin tamamı, dünya çelik üretimi ve tüketiminin
üçte birini karşılar durumdayken, şu anda tek başına Çin Halk Cumhuriyeti dünya
üretim ve talebinin dörtte birini karşılamaktadır. Çin, kendi demir cevheri üretiminin,
yetersiz kalması nedeniyle, Brezilya gibi uzak pazarlardan dahi demir cevheri ithal
etmektedir.
Krom cevheri hammaddesini kullanan sektörlerin durumuna kısaca bakacak olursak,
Çin’deki büyümenin de etkisi ile, Asya, Hindistan ve Güney Kore, paslanmaz çelik
üretiminde en fazla artış kaydeden bölgeler arasında yer almıştır. Diğer taraftan,
Krom kimyasalları üreticilerinin kar marjları da son dönemdeki hammadde ve krom
cevheri, soda külü ve enerji gibi girdi fiyatlarında görülen artışlardan dolayı olumsuz
etkilenmiştir.
Her türlü ekonomik aktiviteyle yakın bağlantıları bulunan bakır cevherine olan talep
artışı, endüstrileşmedeki gelişmelerle paralel bir seyir izlemektedir. Ülkenin refah
seviyesi yükseldikçe ve kişi başına düşen GSYİH arttıkça, insanlar, elektrikli ürünler
satın almak için daha fazla harcama yapmaktadırlar. Hayat standartları yükseldikçe
lüks tüketim maddeleri, standart ürünlerin yerini almakta, bunlar da daha fazla bakır
içeren ürünleri kapsamaktadır.
Gerek batı ülkelerinin artan talebi, gerek Çin sanayi sektöründe yaşanan gelişim,
dünya bakır fiyatlarının artmasına neden olmaktadır. Ayrıca, dünyadaki en büyük
bakır cevheri üreticisi ülkelerden biri olan Şili’de yaşanan sosyal olaylar, bakır
cevheri arzında dalgalanmalara yolaçmış, bunun sonucunda da dünya bakır cevheri
fiyatları, son 16 yıldaki en yüksek seviyesine ulaşmıştır.
Bahse konu dönemde Çin, bakır tüketiminde ilk sırayı almıştır. Eğer Çin’in talebinde
bir gerileme meydana gelirse, bunun bakır cevheri fiyatlarına düşüş olarak yansıması
kuvvetle muhtemeldir.
11
Çin’in bakır talebinin, ülkenin artan refahıyla birlikte artacağı düşünülmektedir. Çin
ekonomisinin yükselişinin devam etmesi durumunda bakır cevheri gibi
hammaddelerin kullanımında da artış olması beklenmektedir. Hatta bu artışın,
önümüzdeki birkaç yıl içinde, dünyadaki büyük maden üreticilerinin gerçekleştirilmesi
muhtemel düşünülen artıştan daha büyük olma ihtimali vardır.
Önümüzdeki dönemde, toplam üretim kapasitesindeki düşüşlere karşın, Çin’in artan
talebinden dolayı, çinko cevheri fiyatlarında da artış olması beklenmektedir. Geçmiş
dönemlerde hem metal hem de konsantre çinko ihracatında önemli bir ülke olan Çin,
son dönemde, konsantrede net ithalatçı olmuş ve metal ihracatını da azaltmıştır.
DÜNYA MADEN İHRACATINDA ÖNDE GELEN ÜLKELER VE İHRACAT
DEĞERLERİ(1000$)
ÜLKELER
2001
2002
2003
KANADA
11.114.624 17.551.292 20.246.760
RUSYA
12.562.829 18.729.634 19.598.284
AVUSTRALYA 9.806.053 10.203.302 11.334.273
NORVEÇ
3.540.576
5.676.890
7.072.925
ABD
5.736.967
6.334.033
6.181.173
ÇİN
3.564.969
4.562.277
6.039.183
ALMANYA
2.586.970
2.865.542
3.756.290
ENDONEZYA
2.678.463
3.093.018
3.632.870
BREZİLYA
3.344.331
3.734.780
3.598.347
G. AFRİKA
0
2.624.845
2.698.400
Kaynak: PC-TAS, 2001-2003 Harmonized System
2003 yılı dünya maden ihracatı incelendiğinde; dikkati çeken ülkeler Kanada, Rusya,
Avustralya, Norveç ve ABD olmuştur. En fazla ihraç edilen ürünler; kömür, bakır,
demir, çinko, kaolin, işlenmiş doğal taşlar (mermer- traverten - granit), kaya tuzu ve
manyezittir. 2003 yılı dünya maden ithalatında ilk sıralarda yer alan ülkeler ise
sırasıyla Japonya, ABD, Almanya, Kore, Çin ve İtalya'dır.
DÜNYA MADEN İTHALATINDA ÖNDE GELEN ÜLKELER VE DEĞERLERİ
(1000$)
ÜLKELER
JAPONYA
2001
2002
2003
13.918.204 14.959.848 15.141.452
ABD
5.030.203
5.570.235
5.792.904
ALMANYA
5.189.130
5.369.939
5.745.121
KORE
4.304.429
4.803.891
5.128.078
ÇİN
2.786.805
3.927.426
5.039.280
12
İTALYA
2.782.128
3.152.247
3.258.689
İNGİLTERE
2.714.261
3.018.780
3.894.568
FRANSA
2.639.044
2.750.688
2.952.605
İSPANYA
2.384.444
2.589.600
2.671.138
Kaynak: PC-TAS, 2001-2003 Harmonized System
III. TÜRK MADEN SEKTÖRÜ
Ülkemizde, sanayi ürünleri ihracatının gelişmesine paralel olarak, madencilik
sektörünün önemi de artmıştır. Sanayi sektörüne ham madde sağlayan madencilik
sektörü bu yönüyle ülkemizin temel taşı olan sektörlerinden biridir.Çeşitlilik ve rezerv
açısından oldukça zengin maden yataklarına sahip olan ülkemizde önemli miktarda
maden hammadde kaynağı bulunmaktadır. Petrol ve kömür dışında, 4,400 maden
yatağı bulunmaktadır. Bu kaynaklardan elde edilen madenler sanayi sektöründe ham
madde olarak kullanılmaktadır.
Madencilik sektörünün 2004 yılı itibariyle gayri safi milli hasıla içerisindeki payı, 3,8
milyar ABD $ düzeyindedir. Bu da gayri safi milli hasılanın yaklaşık %1.2’sine karşılık
gelmektedir. Bu oran, gelişmiş ülkelerde %3-5 arasında değişmektedir. Diğer
taraftan, madencilik sektörünün, 2010 yılında, gayri safi milli hasıladan 8-10 milyar
ABD$ civarında pay alması amaçlanmaktadır.
MADENCİLİK SEKTÖRÜNÜN GSMH ‘DAKİ YERİNİN YILLARA GÖRE
DAĞILIMI
YIL
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Kaynak: TÜİK
TL/$
10.985
29.704
45.705
81.137
151.230
260.034
417.580
623.749
1.222.921
1.504.597
1.495.306
1,350,000
GSMH
(MİLYAR $)
181,8
130,9
171,9
184,6
196,4
203.9
187.3
202.0
144.5
181.8
238.5
317,7
MADENCİLİK
(MİLYON $)
1.986
1.821
2.156
2.256
2.228
2.122
2.116
2.282
1.747
1.937
2.580
3,818
MADENCİLİĞİN
PAYI (%)
1.10
1.40
1.27
1.24
1.16
1.07
1.14
1.14
1.20
1.06
1.10
1,20
Türk madencilik sektöründe 53 farklı maden ve mineralin üretimi yapılmaktadır.
Türkiye’de madenciliğin yaklaşık %85’i kamu sektörü, %15’i ise özel sektör
tarafından yapılmaktadır.
ÖZELLEŞTİRİLEN MADENCİLİK SEKTÖRÜ FİRMALARI, 2004
KURULUŞ
ALAN
13
ETİ GÜMÜŞ
ETİ BAKIR
DİV-HAN
KBI SAMSUN BAKIR
ÇAYELİ BAKIR
ETİ ELEKTRO METALURJİ
ETİ KROM
Kaynak: Özelleştirme İdaresi
GÜMÜŞ MADENİ
BAKIR MADENİ
BAKIR MADENİ
BAKIR MADENİ
BAKIR MADENİ
METALURJİ
KROM MADENİ
Kamu kesiminde madencilik alanında faaliyet gösteren başlıca kuruluşlar arasında,
Eti Maden A.Ş., Türkiye Kömür İşletmeleri, Karadeniz Bakır İşletmeleri, Türkiye
Demir Çelik İşletmesi, Türkiye Taşkömürü Kurumu ve TEKEL yer almaktadır.
Üretimde; kamu sektörü mineral yakıtlar ve metalik cevher üretiminde ağırlıklı iken
özel sektör endüstriyel ham madde üretiminde yoğunlaşmıştır.
Türkiye, madencilik ürün çeşitliliği bakımından zengin bir ülke konumunda olmakla
birlikte, bor tuzları ve mermer dışında, rezerv ve kalite bakımından yeterli düzeyde
değildir. Mevcut rezervler açısından incelendiğinde, bor tuzları, linyit, krom ve diğer
endüstriyel mineraller ön plana çıkmaktadır. Ülkemiz madencilik sektöründe öneme
sahip başlıca endüstriyel mineraller arasında, mermer, feldspat, manyezit, kaolinli
killer, ponza taşı, perlit ve barit yer almaktadır.
Dünyada bilinen bor tuzları rezervinin yaklaşık %63’ü ülkemizde bulunmakta olup,
ülkemiz bu maddede dünyada birinci sırada yer almaktadır. Ancak, diğer endüstriyel
mineraller ile metal cevherlerinde mevcut rezervler göreceli olarak düşük
miktarlardadır. . Endüstriyel minerallerde dünya rezervlerinin %2.5'i ülkemizdedir.
Ülkemiz mermer sektöründe de zengin rezervlere sahiptir.
Bunun dışında dünya perlit rezervinin % 8.7’si, barit rezervinin % 7.00’ı, sodyum
sülfat rezervinin %0.29’u, cıva rezervinin % 1.59’u, diatomit rezervinin % 2.21’i, linyit
rezervinin % 1.52’si, antimuan rezervinin% 2.26’sı, manyezit rezervinin %1.47’si,
gümüş rezervinin % 1.44’ü, bakır rezervinin %0.37’si, krom rezervinin %0.40’ı ve altın
rezervinin %0.42’si ülkemizdedir.
DÜNYA MADENCİLİĞİNDE TÜRKİYE'NİN PAYI
MADEN CİNSİ
ALTIN
DÜNYA
REZERVİ
TÜRKİYE
REZERVİ****
DÜNYADAKİ PAYI
(%)
AÇIKLAMALAR
71.000
300
0,42
Ton, Metal Au
4.695.000
106.306
2,26
Ton, Metal Sb
BAKIR
610.000.000
2.279.210
0,37
Ton, Metal Cu
BARİT
500.000.000
35.001.304
7,00
Ton
28.000.000.000
48.056.250
0,17
Al2O3 İçeriği
420.000.000
150.000.000
36
B2O3 İçeriği
240.000
3.820
1,59
Ton, Metal Hg
ÇİNKO
330.000.000
2.294.479
0,69
Ton, Metal Zn
DEMİR
124.000.000
82.458
0,07
1000 Ton, Metal Fe
ANTİMUAN
BOKSİT
BOR*****
CİVA
14
DİATOMİT
2.000.000**
44.224
2,21
1000 Ton
FELDSPAT
1.250.000*
239.305
23,93
1000 Ton
FLORİT
310.000
1.523
0,49
1000 Ton, CaF2
İçeriği
GÜMÜŞ
420.000
6.062
1,44
Ton, Metal Ag
7.500.000.000
30.370.182
0,40
Ton, % 45 Cr2O3
KURŞUN
120.000
860
0,72
1000 Ton, Metal Pb
KÜKÜRT
3.500.000
200
0,01
1000 Ton, S İçeriği
524.131***
7.965
1,52
Milyon Ton
MANYEZİT
3.400.000
50.116
1,47
1000 Ton, MgO
İçeriği
MANGANEZ
5.000.000
1.576
0,03
1000 Ton, Mn İçeriği
SODYUM
SÜLFAT
4.600.000
13.395
0,29
1000 Ton
12.000.000
210.123
1,75
Ton, Sr İçeriği
1.124.000
479
0,04
1000 Ton
519.733***
1.127
0,22
Milyon Ton
1.400.000
912
0,07
Ton, ThO2
40.000.000
130.658
0,32
1000 ton
3.300.000
36.719
1,11
Ton, W İçeriği
KROM
LİNYİT
STRONSİYUM
TALK
TAŞ KÖMÜRÜ
TORYUM
TRONA
TUNGSTEN
Kaynak: MTA
III.1- ÜRETİM
MADEN ÜRETİM DEĞERLERİ
MADEN ADI
1
2
3
4
1
2
ASFALTİT
BİTÜMLÜ ŞİST
TAŞKÖMÜRÜ
(TTK)
KÖMÜR
TOPLAM
ENERJİ HAMMADDELERİ ÜRETİMİ
İŞLETME İZİN
ÜRETİM MİKTARI (x 103 TON)
SAYISI
2003
2004
7
414
6
2
160
898
11
528
548
2.954
48.714
52.242
1.667
39.134
41.705
ENDÜSTRİYEL HAMMADDELER ÜRETİMİ
İŞLETME
MADEN ADI
ÜRETİM MİKTARI (x 103 TON)
İZİN SAYISI
2003
2004
ALÇITAŞI
55
2.354
2.301
0.000
0.000
ATAPULJİT
1
15
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
BARİT
BENTONİT
DOLOMİT
FELDİSPAT
KALSEDON
KAOLEN
KİL
KUVARS
KUVARS KUMU
KUVARSİT
MERMER (KALSİT)
MİKA
MONTMORİLLONİT
NEF. SİYENİT
OLİVİN+DÜNİT
PERLİT
POMZA
SİLEKS
SEPİYOLİT (LÜLE
TAŞI)
TALK
ZEOLİT
ZIMPARA+DİYASPORİ
T
Toplam
39
65
90
230
9
95
76
121
85
85
64
10
3
3
11
45
145
1
113
946
5.717
3.396
3
582
2.387
378
3.099
1.456
1.078
5
520
0.051
21
330
2.167
19
114
1.282
7.072
3.937
4
735
3.627
395
2.074
1.280
2.534
0.321
0.000
0.205
72
367
2.426
10
19
29
16
32
17
157
20
8
192
15
1312
6
24.359
12
28.459
METALİK MADEN ÜRETİMLERİ
İŞLETME İZİN
MADEN ADI
ÜRETİM MİKTARI (x 103 TON)
SAYISI
2003
2004
ALTIN
70
0.005
0.000
ALÜMİNYUM (BOKSİT)
7
167
366
ANTİMUAN
18
0.650
9
BAKIR (TÜVENAN)
107
3.291
1.823
ÇİNKO (TÜVENAN)
154
3
77
CİVA
3
0.000
0.000
DEMİR
101
4.208
4.120
GÜMÜŞ (TÜVENANETİ GÜMÜŞ A.Ş.)
62
801
656
GÜMÜŞ (NEWMONT
A.Ş.)
2. izin
0.005
0.000
0.000
0.000
KADMİYUM
3
0.000
0.000
KOBALT
2
KROM
383
505
1.168
KURŞUN
113
0.104
39
MANGANEZ
21
25
21
MANYEZİT
114
558
2.218
NİKEL
5
0.000
0.000
16
TOPLAM
MADEN ADI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ALÜNİT (ŞAP)
ATAPULJİT
(PALİGORSKİT)
BOR
CO2
(KARBONDİOKSİT)
DİYATOMİT
FLUORİT
GRAFİT
OBSİDYEN
RUTİL
SODYUM SÜLFAT
STROANSİYUM TUZU
ŞİFERTON
TRONA
TURBA
TUZ
TOPLAM
1163
9.821
10.497
DİĞER MADEN ÜRETİMLERİ
İŞLETME İZİN
SAYISI
ÜRETİM MİKTARI (x 103 TON)
2003
2004
3
0.622
0.000
1
42
0.000
2.424
0.030
2.262
8
33
13
36
13
4
2 STOKTAN SATIŞ
1
0.000
3
2
15
1.202
13
160
0.000
1
5
0.204
21
20
66
2.313
207
6.196
35
1
0.000
0.028
0.032
5
819
128
0.000
6
62
3.043
6.361
ÇİMENTO HAMMADDELERİ ÜRETİMİ
İŞLETME İZİN
CİNSİ
ÜRETİM (x 103 TON)
SAYISI
2003
2004
KALKE
1 MERMER
R
463
61.379
66.181
2 MARN
10
4.393
3.342
3 KİL
16
1.396
899
4 PİROFİLLİT
9
346
145
5 TRAS
17
1.814
956
6 ŞİST
1
413
418
TOPLAM
227
70.976
71.939
Kaynak: MİGEM
III.1.1- Altın
Türkiye’nin bilinen ve envanteri yapılmış toplam altın rezervi 575 tondur. Var olan
bilgilere göre, işletmeye hazır yatakların toplam altın rezervi 215 tondur. Türkiye tahmini
altın potansiyelinin 6500 tona kadar çıkabileceği hesaplanmıştır.
17
TÜRKİYE’DE BELİRLENMİŞ ALTIN REZERVLERİ
REZERV
AU
AG
ÜRETİM
YATIRIM
(TON) (TON)
DEĞERİ
TUTARI
(MİLYON $)
(MİLYON $)
İZMİR-Bergama
24
24
240
70
GÜMÜŞHANE12
8
120
20
Mastra
ARTVİN37
1050
370
100
Cerattepe
BALIKESİR81
17
80
20
Küçükdere
ESKİŞEHİR7
3
70
10
Kaymaz
İZMİR34
?
340
100
Efemçukuru
UŞAK-Kaşlıdağ
208
?
2080
250
ERZİNCAN112
?
1120
250
Çöpler
MANİSA-Sart
10
?
100
10
TOPLAM
452
1100
4520
830
Kaynak:DPT
İSTİHDAM
KİŞİ
362
150
250
120
80
200
400
400
100
2062
III.1.2- Kömür
Fosil enerji kaynakları (petrol, doğalgaz, kömür) içinde kömürün, büyük rezervlere
sahip olması, ucuz temin edilebilirliği, fiyat istikrarı gibi özellikleri nedeniyle stratejik
önemi bulunmaktadır. Kömür aynı zamanda boya, plastik, eczacılık, kozmetik, demir
çelik, alüminyum vs. gibi pek çok sanayi dalının ana girdilerinin üretildiği
hammaddedir. Ülkemizde 1.12 milyar ton taşkömürü rezervi bulunmaktadır.
III.1.3- Linyit ve Bitümlü Şistler
Ülkemiz linyit rezervi 8,26 milyar tondur. Bu rezervin 6 milyar tonunun işletilebilir
olduğu bilinmektedir. linyit üretimi, hem yeraltı hem açık ocak işletmecilik
yöntemleriyle gerçekleştirilmektedir. Linyit rezervlerinin %75’i kamu sektörünün,
kalan %25’i özel sektörün kontrolünde olup linyit üretiminin %90’ı kamu sektörü,
%10’u özel sektöre aittir. Son yıllarda yapılan yasal düzenlemeler ile kamu elindeki
üretim sahaları özel sektöre devredilmek sureti ile özel sektörün bu alandaki ağırlığı
artmaktadır.
III.1.4- Bor Mineralleri
Türkiye bor rezervleri 1,8 milyar ton olarak hesaplanmıştır. Ülkemizde en büyük tinkal
yatakları Eskişehir’in Kırka bölgesinde yer alır. Kolemanit cevheri Kütahya-Emet,
Balıkesir-Bigadiç ve Bursa-Kestelek bölgelerinde yer alır.
Bor, dünyada en yaygın kullanım alanına sahip olan elementlerin başında
gelmektedir. Bunun yanında, katma değeri oldukça yüksek olan bor ürünleri,
sanayinin de en önemli temel taşlarından birisidir. Çok geniş kullanım alanına sahip
olan bor mineralleri ve kimyasallarının kullanıldığı sanayi dalları; tekstil, cam,
18
seramik, temizlik ve beyazlatma sanayi, kozmetik sanayi, yanmayı önleyici madde
yapımı, tarım, metalürji ve nükleer uygulamalardır.
Ülkemiz, bor minerali rezervi açısından ilk sırada yeralmasına rağmen, bor
üretiminde A.B.D.’nden sonra dünyada ikinci sırada yeralmaktadır. Ülkemizde
üretilen bor minerallerinin %10’u doğrudan mineral olarak kullanılırken, geriye kalan
kısmı bor türevlerinin üretimi için kullanılmaktadır.
Türkiye, bor minerali ihracatında ham maddenin yanısıra asitborik, susuz boraks,
boraks pentahidrat, boraks dekahidrat ve sodyum perborat gibi rafine ürünler ihraç
etmektedir. Bor tuzlarının Türkiye’deki tek üreticisi olan Eti Maden İşletmeleri Genel
Müdürlüğü’nün ham bor B2O3 üretiminin yaklaşık %50’si kolemanit, %20’si üleksit ve
%30’u tinkal konsantresi olarak gerçekleştirilmektedir. Üretimin bir kısmı Kırka ve
Bandırma’da kurulu bor türevleri tesislerinde pentahidrat, dekahidrat, borik asit ve
sodyum perborata dönüştürülmektedir.
Bor, halihazırda dünyada ve ülkemizde, ileri çağın petrolü olarak görülmekte ve
motorlu araçlar için yakıt olarak kullanılacağı ileri sürülmektedir.
BOR VE BOR ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ
ÜRETİM YERİ
ÜRÜN ADI
EMET
Kolemanit Espey
Kolemanit Hisarcık
BİGADİÇ
Kolemanit Bigadiç
KESTELEK
Kolemanit Kestelek
BİGADİÇ
Üleksit
Öğütülmüş Kolemanit
BANDIRMA
Boraks Dekahidrat,Boraks Pentahidrat
Borik Asit,Sodyum Perborat,Etibor-48
Etibor-68
ŞEHİR
İLÇEYÖRE
BOR MADENİ OCAKLARI VE YÖRELERİ
REZERVLER
REZERVLER
MADEN ADI
MADEN
(MİLYON TON) (MİLYON TON)
CİNSİ
(BRÜT AĞIRLIK) (B2O3 İÇERİĞİ)
SUSURLU AZİZİYE,
K
TULU,SALMANLI,
BALIKESİ BİGADİÇ ANKARA, ACEP,
R
DOMUZ,
SINDIRGI KİREÇLİK,
KURTPINAR,
KÜÇÜKLE FARAŞ, GÜNEVİ,
R
SULTANÇAYIRI,
BEĞENDİKLER,
YENİKÖY
KÜTAHY EMET
A
KOLEMANİT 576
167
VE
ULEKSİT
HİSARCIK,
HARMANKÖY,
49
KOLEMANİT 835
19
14
225
ESPEY, KİLLİK
BURSA
KESTELEK KESTELEK
ESKİŞEHİ KIRKA
R
GÖÇENOLUK,
HARMANKAYA
KOLEMANİT 7.5
2
TİNKAL
156
604
Kaynak: Eti Holding
III.1.5- Demir Cevheri
Metaller arasında “en çok kullanılan metal” olma özelliğine sahip demir-çelik,
endüstrileşmede etkin bir rol oynamakta ve ülkelerin ekonomilerinde büyük önem
taşımaktadır. Demir çelik sektörünün ana hammaddesi, demir cevheridir. Bu nedenle,
demir cevherinin aranması ve bulunmasına yönelik çalışmalara çağdaş arama
yöntemleri ile devam edilmektedir. Ülkemizde 149.9 milyon ton civarında demir
cevheri rezervi bulunmaktadır.
Madencilik istihdam ağırlıklı bir sektördür. Sektörde çalışan 1 kişi diğer yan
sektörlerde 12 kişiye istihdam sağlamaktadır. Demir cevheri madenciliğinde her 4000
$’lık üretim için 1 kişilik doğrudan 1.7 kişiye de dolaylı istihdam yaratılmaktadır. Bu
durumda 4000/1.7 = 2330 $’lık demir cevheri üretimi ekonomide 1 kişilik istihdam
yaratmaktadır. Bu da her 1x106 $ tutarındaki demir cevheri ithalatının yaklaşık 430
kişilik bir istihdam kaybına neden olması anlamına gelmektedir.
Demir cevheri madenciliği kendi üretim değerinin yaklaşık % 60’ı oranında ilave
gelişmeye yol açmaktadır. Başka bir ifade ile ithal cevher yerine yerli kaynaklarımızın
kullanılması durumunda bu sektöre girdi sağlayan sektörlerdeki gelişme nedeni ile
ekonomide kullanılan cevher değerinin % 60 kadar ek bir gelişme sağlamaktadır.
III.1.6- Krom
Yer kabuğunun doğal bileşenlerinden biri olan krom, metalurji, kimya ve refrakter
sanayinin temel elementlerindendir. Paslanmaz çeliğin ana maddesi olarak da
bilinen krom, özellikle metalurji ve kimya sanayilerinde en fazla kullanılan, katkı
sağladığı özellikleri açısından alternatifi olmayan elementlerden birisidir. Krom
metalinin ana kaynağı ferro-krom olup, krom cevherinin (kromit) metalurjik
yöntemlerle işlenmesiyle elde edilmektedir. Bunun yanı sıra, krom kimyasalları,
paslanmayı önleyici özellikleri nedeniyle uçak ve gemi sanayinde yaygın olarak
kullanılmaktadır. Türkiye’de krom madenciliği, başlangıcından bugüne ihracata
yönelik olarak gelişmiştir.
Metalik cevherler grubunda yer alan krom, özellikle metalurji, kimya, refrakter ve
döküm sanayilerinin ana ham maddesidir.
Dünya kromit madenciliğinde, %6’lık üretim payı ile dikkati çeken ülkemiz, 25 milyon
tonluk rezerve sahiptir. Türkiye'nin halen 2 000 000 ton/yıl tüvenan krom cevheri ile
20
160.000 ton/yıl ferrokrom üretim kapasitesi mevcuttur. Üretim ve ihracatta en önemli
ürün, ferrokromdur.
En önemli yataklar Elazığ–Guleman, Erzincan-Kopdağ, Köyceğiz-Fethiye, Muğla,
Eskişehir, Karsantı-Pozantı- Adana, Harmancık, Orhaneli-Bursa ve PınarbaşıKayseri’ de bulunur.
III.1.7- Manyezit
Özellikle ısıya dayanıklı refrakter malzeme sektörünün temel girdilerinden birini
oluşturan manyezit, ülkemizin dünya maden sektöründe rekabet edebileceği
madenlerden biridir. Ülkemizde üretilen manyezit, düşük silisyum ve kalsiyum
içerikleri nedeniyle üstün kaliteli olup, dünya pazarlarında tercih edilmektedir.
Dünyadaki önemli rezervlerden birine sahip olan Türkiye’nin manyezit rezervi 168,4
milyon tondur. Bu rezervin büyük bölümü Kütahya-Eskişehir üçgeninde
yoğunlaşmaktadır. Bunun yanısıra Erzincan ve Çanakkale’de de mevcut yataklar
bulunmaktadır.
Türkiye’de en önemli manyezit üreticisi, Kümaş Kütahya Manyezit İşletmesi’dir.
Çitosan Konya Krom Manyezit Tuğla Sanayi de, diğer önemli üreticilerden biridir.
III.1.8- Bakır
Yüksek elektrik ve ısı iletkenliği özelliği bulunan bakır, endüstride yaygın olarak
kullanım alanına sahip olmakla beraber, özellikle elektrik-elektronik, inşaat, ulaşım,
kimya, cephe kaplama, kuyumculuk ve boya sektörlerinde kullanılmaktadır.
Dünyada bilinen bakır rezervlerinin, 60 yıl kadar ihtiyacı karşılayacağı tahmin
edilmektedir. Türkiye’nin görünür bakır rezervi 3,7 milyon ton metal bakır, toplam
rezerv miktarı ise 15,8 milyon tondur. Türkiye bakır rezervi bakımından Doğu
Karadeniz, Güneydoğu Anadolu ve Trakya Bölgeleri olmak üzere üç önemli bölgeye
sahiptir.
Ülkemizde bugüne kadar yapılan bakır madeni işletmeciliği, ağırlıklı olarak
Karadeniz kuşağında bulunan yataklar üzerinde sürdürülmektedir.
Bugün Türkiye’nin bakır cevheri üretiminin büyük bir çoğunluğu özel sektör tarafından
gerçekleştirilmektedir. En önemli üretici, aynı zamanda blister bakırın tek üreticisi
olan Karadeniz Bakır İşletmeleri’dir. Çayeli Bakır İşletmesi, Eti Holding’e
bağlı Küre Bakırlı Pirit İşletmeleri de, bakır üretimi yapan diğer önemli işletmelerdir.
III.1.9- Çinko
Çinko, kullanım açısından demir dışı metaller içerisinde alüminyum ve bakırdan
sonra gelen en önemli üç metalden birisidir. Bu üç metal, başlıca demir ve çeliğin
korozyona karşı direncinin arttırılmasında, döküm sanayinde kullanılan özel alaşımlar
ile pirinç alaşımların yapımında kullanılmaktadır. Çinko, en çok galvanizlemede
kullanılmakla beraber, pirinç alaşımı ile döküm kalıpları yapımı, çinko oksit yağlı boya
ve lastik üretimi kullanıldığı diğer alanlardır. Türkiye’nin toplam çinko rezervi, metal
çinko olarak, 5.47 milyon tondur.
21
Türkiye’nin dünya çinko rezervindeki payı %2,07 olmasına karşın, cevher üretimi
ancak %0,28 civarındadır. Oksitli cevher yatakları, Orta Toroslar’da Zamantı
(Kayseri-Niğde-Adana) bölgesinde yer alır. Ayrıca Konya, Malatya, Bingöl ve Bitlis’te
küçük rezervler bulunmaktadır.
Ülkemiz, yılda yaklaşık 40 bin ton çinko metali üretme kapasitesine sahiptir. Bu
üretimin yarısı iç piyasada tüketilmekte, kalanı ise ihraç edilmektedir. İhracat,
üretimdeki artışa paralel olarak artış göstermektedir. Ülkemizdeki en önemli çinko
üreticisi, Çayeli Bakır İşletmeleri’dir.
III.1.10- Kurşun
Kurşun madenciliği ve metalurjisi dünya çapında önemli bir sanayi koludur.
Kurşunun ana kullanım alanı akü imalatı olup, yer altı haberleşme kablolarının
kurşunla izolasyonu, diğer önemli tüketim alanıdır. Öte yandan, korozyonu önleyen
kurşun oksit boyalar, kabloların kaplanmasında, kurşun tetraetil ve tetrametil
formlarında benzin içinde oktan ayarlayıcı bileşikler olarak, radyasyonu en az
geçiren metal olması sebebiyle, x-ışınlarından korunmada, renkli televizyon
tüplerinin yapımında, cephe kaplama ve askeri mühimmat imalinde önemli kullanım
alanları bulmuştur. Ülkemizde, 860.4 bin ton rezervi bulunan kurşun madenciliğini
daha ileri seviyelere çıkarabilmek için, ülkemizin tüm kurşun potansiyelinin modern
arama yöntemleriyle aranarak tespit edilmesi, yeni kurşun tesislerinin kurulması,
kurşun ile birlikte bulunabilen kadmiyum, gümüş, germanyum gibi yan ürünlerin
değerlendirilmesine çalışılmaktadır.
KURŞUN
KULLANIM ALANI
Akü imalatı
Kablo izolasyonu
Hadde ve diğer ürünler
Muhimmat
Alaşımlar
Kimyasal maddeler ve pigmentler
Benzin katkısı
Diğer
TOPLAM
TÜKETİM ORANI (%)
60.0
5.5
8.0
2.5
4.0
13.0
3.0
4.0
100.0
III.1.11- Feldspat
Feldspat cam sanayi, seramik sanayi, kaynak elektrotları ve boya sanayinde
kullanılan önemli bir endüstriyel ham maddedir. Ülkemiz 130 milyon tonluk rezervle,
dünya toplam rezervleri içinde %10’luk paya sahiptir. Önemli feldspat yatakları
Manisa, Demirci, Kütahya-Simav, Aydın-Çine ve Muğla-Milas bölgelerinde yer alır.
22
Ülkemizdeki feldspatın büyük bir kısmı özel sektör tarafından üretilmekte ve % 90’ı
ihraç edilmektedir. Feldspat ihracatında, ihraç edilen en önemli ürün ham feldspatın
dışında öğütülmüş feldspat ve yüzdürülerek arıtılmış feldspattır.
III.1.12- Alüminyum
Alüminyum (boksit) cevherinden elde edilen alüminyum metali, hafif bir metal
olması nedeniyle, otomotiv sektöründe, uçaklarda, tren ve gemi sanayinde, inşaat ve
ambalaj sanayinde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ülkemizdeki boksit yataklarının
yaklaşık %95’i Toroslar kuşağında yeralan Milas-Muğla, Yalvaç-Ş. Karaağaç,
Seydişehir-Akseki, Alanya, Silifke-Taşucu, Bolkardağı, Saimbeyli, Payas-Islahiye’de
bulunmaktadır. Alüminyum sanayini gelişimini hızlandırmak için, özellikle hadde
ürünlerinde mevcut üretim kapasitelerinin tümüyle kullanılabilmesi ve ürün
kalitelerinin arttırılması, tüm alüminyum alaşımlarının üretilmesine yönelik yöntemler
geliştirilmektedir.
III.1.13- Pomza
Türkiye, pomza rezervleri açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Araştırma
yapılmış alanlarda yaklaşık 3 milyar m3 ‘lük pomza rezervi olduğu tahmin
edilmektedir. Rezervler İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yoğunlaşmıştır.
Mevcut yataklar, Orta Anadolu’da, özellikle Ürgüp Avanos ve Kayseri’nin TalasTomarza-Develi bölgesinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca Doğu Anadolu bölgesinde, Bitlis,
Van, Ağrı, Kars, Ankara, Isparta ve Muğla illerinde bulunmaktadır.
Pomza, yoğunlukları, ısı ve ses yalıtkanlıkları, düşük geçirgenlikleri, uygun basınç
dayanımları ve uygun esneklikleri dolayısıyla, hafif beton blok üretiminde, su, meyve
suyu, meşrubat, yağ ve yakıt filtrelerinde, asit yıkamalarda, kozmetik ürünlerinde, yağ
kollektörlerinde, tarım ve böcek ilaçları üretiminde, tekstil sektöründe kot giysilerin
ağartılması ve yumuşatılmasında ile dericilikte kullanılmaktadır.
III.1.14- Barit
Türkiye dünya toplam barit rezervinin %2,1’ine sahiptir. Bu rezervler dövülmüş,
ufalanmış veya ham, iyi kalitede barit içerir. Barit yatakları Konya, Maraş, Muş,
Antalya ve Kütahya’da yer alır. Türkiye’nin yıllık öğütülmüş barit tüketim miktarı yılda
12.000 ton civarındadır ve tüketimin her geçen yıl gerilediği gözlenmektedir.
Tüketimin %90 oranında sondaj sanayiinde kullanılması sektörün bu yönde talebine
bağlı olarak değişim göstermektedir.
III.1.15- Bentonit ve Kaolin
Türkiye’de bilinen bentonit yatakları, Edirne-Enez, Çankırı, Tokat-Reşadiye, AnkaraKalecik ve Giresun-Tirebolu’da bulunur. Türkiye’de dövülmüş bentonit üretimi, geçen
20 yıl süresince düzenli olarak artmıştır.
Başlıca kaolinit grubu kil minerallerinden oluşan bir kayaç olan kaolin özellikle
seramik, kauçuk, çimento ve kozmetik sanayinde, genellikle dolgu ve kaplama
maddesi olarak kullanılmaktadır.
Türkiye’deki kaolin rezervleri, Marmara Bölgesinde Balıkesir ilinde, Nevşehir,
Bolu, Niğde, Çanakkale, Eskişehir ve Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alır.
23
III.1.16- Selestit (Stronsiyum Sülfat)
Türkiye’ nin bilinen ekonomik selestit yatakları, Sivas’ın Akkaya köyündedir.
Görünür rezerv 600 bin ton ve toplam potansiyel rezerv 2 milyon tonun
üzerindedir.Türkiye
selestit
ihracatı, dünya
selestit ihracatının büyük bir
bölümünü oluşturur.Türkiye’deki en önemli üretici, firma Barit Maden A.Ş.’dir ve
üretimin tamamını ihraç etmektedir.
III.1.17- Perlit
Dünyadaki perlit rezervlerinin yarısından çoğu Türkiye’de bulunur. En önemli perlit
yatakları; Cumaovası, Manisa, Biga, Soma, İzmir-Dikili, Konya ve ErzincanMollaköy’de bulunmaktadır. Türkiye’de yapılan araştırmalarda toplam mümkün perlit
rezervinin 4,5 milyar ton olduğu belirtilmektedir.
Ülkemiz perlit bakımından zengin kaynak ve kapasiteye sahip olmasına rağmen
yurtiçi talep çok sınırlı kalmaktadır. Çok iyi bir izolasyon maddesi olan perlit iç
tüketimdeki gerekli ivmeyi bir türlü kazanamamıştır.Türkiye’deki perlit tüketiminin
%60’ı inşaat, %20’si sanayi, %17’si tarım ve %3’ü diğer kullanım alanlarına ait
olduğu, bu miktarlarında yıllık genleşmiş perlitin üçte biri civarında olduğu
görülmektedir.
III.1.18- Manganez
Başlıca kullanım alanı demir çelik endüstrisi olan manganez, kimyasal bileşenler,
kuru pil yapımı, gübre yapımı, yem sanayi, kaynak sanayi, elektronik parça imali,
cam, boya ve cila yapımı gibi diğer önemli kullanım alanlarına da sahiptir.
Ülkemizde, 4.5 milyon ton manganez cevheri bulunmaktadır. Demir çelik üretiminin
devamlı artması, kimya ve batarya sektörlerindeki gelişmeler dikkate alındığında,
manganez cevherine olan ihtiyacın her geçen gün artarak devam edeceği bir
gerçektir. Bu nedenle, mevcut manganez işletmelerinin kesin rezerv varlıklarının ve
tenörlerinin arttırılmasına yönelik arama ve etüd çalışmaları yürütülmekte ve ülkemiz
manganez yataklarından elde edilen tuvönan cevherlerden ferro-mangan üretimine
yönelik yatırımların yapılarak demir çelik sektörünün ferro-mangan ihtiyacı
karşılanmaya çalışılmaktadır. Ülkemizde manganez rezervlerinin yoğun olduğu
yerler, Kastamonu-Çatalzeytin, Kırklareli-Vize, Denizli-Tavas’tır.
III.1.19- Antimuan
Antimuan, insanlar tarafından çok eski zamanlardan beri kullanılan stratejik öneme
sahip bir metaldir. Kalay ve kurşun gibi metaller, antimuan ilave edilerek büyük
ölçüde sertleştirilebilirler. Isı ve elektrik geçirgenliğinin az oluşu, alaşımlarda
korozyonu önlemesi gibi bazı özellikleri nedeniyle, birçok sanayinin hammaddesi
olarak kullanılmaktadır. Özellikle güç nakil cihazlarında, lehimlerde, kurşun ile birlikte
akülerde, askeri mühimmat üretiminde kullanılmaktadır. 106.3 bin ton antimuan
rezervine sahip ülkemizde, bu madenle ilgili arama ve üretim faaliyetleri halen
yetersizdir. Bu nedenle, modern teknolojilerle yeni rezerv aramaları yapılmaktadır.
Ayrıca, antimuanın zenginleştirildikten sonra izabe edilmesi ve izabe teknolojilerinin
geliştirilmesi çalışmaları devam etmektedir.
III.1.20- Diğer Önemli Maden ve Mineraller
24
Türkiye zengin endüstriyel madenlere sahiptir. Ticari olarak üretilen diğer maden ve
mineraller; refrakter ve seramik killeri, alçı, sepiyolit, diatomit, zeolit, kükürt, gümüş,
alüminyum cevheri, alçıtaşı, fosfat, tuz, sodyumsülfat, kuvars, endüstriyel kum,
dolomit, talk, wollastonit, kıyanit, kalsit, zımpara taşı ve kalsiyum florittir.
IV. DIŞ TİCARETİMİZ
IV.1- İHRACAT
2005 yılında 1.5 milyar dolar olarak gerçekleşen madencilik sektörü ihracatımız,
genel ihracatımız içinde %2.09’luk bir pay almıştır.
YIL
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
GENEL
İHRACATIMIZ
(MİLYON $)
MADENCİLİK
SEKTÖR
İHRACATI
(MİLYON $)
26.973
26.587
27.775
31.334
35.059
47.253
63.167
73.122
531,6
577,3
592.0
542.8
660.4
842.4
1.208.8
1.534.6
25
MADENCİLİK
SEKTÖR
İHRACATININ
BİR ÖNCEKİ
YILA GÖRE
DEĞİŞİMİ (%)
8,59
13.28
-8.32
21.67
27.58
43.46
26.30
MADENCİLİK
SEKTÖR
İHRACATININ
GENEL
İHRACATIMIZ
İÇİNDEKİ PAYI (%)
1,97
2,17
2.13
1.73
1.83
1.78
1.91
2.09
MADENCİLİK SEKTÖRÜ İHRACATI (MİLYON $)
2000
1500
1000
500
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
MADENCİLİK SEKTÖRÜ İHRACATI (MİLYON $)
2000
1500
1000
500
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Diğer taraftan, 2005 yılı madencilik sektörü ihracatımız 2004 yılına göre değerde
%27’lik artış göstermiştir. (TABLO1: Madencilik Sektörü İhracatımız)
2005 yılı itibariyle en fazla ihraç edilen maden ürün grupları arasında doğal taş
sektörüne ait ürün grubu 803 milyon dolar ve %52.4’lük pay ile ilk sırada yer almıştır.
İşlenmiş Mermer ve Traverten 603.7 milyon dolarla 2005 yılında toplam maden
ihracatımız içinde en büyük paya sahip olurken, mermer ve traverten ham blok ve
plakalar 146.3 milyon dolarla ikinci, , tabii boratlar ve konsantreleri 109.0 milyon
dolarla üçüncü, feldspat 102.7 milyon dolarla dördüncü, krom cevherleri 102.3 ile
beşinci, bakır cevherleri 85.3 milyon dolarla altıncı sırada yer almıştır.
26
2005 yılı madencilik sektörü ihracatındaki diğer ürünler arasında alçı taşı, alçılar 43.9
milyon dolarla, Manyezit 42.2 milyon dolarla ve Çinko Cevherleri 41.2 milyon dolarla
sektörün diğer önemli ürünleri arasında bulunmuşlardır.
2005 yılı itibariyle madencilik sektörü ihracatımızda ilk on sırayı alan ülkeler aşağıda
yer almaktadır. Söz konusu sektörde %23’lük pay ve bir önceki yıla gore değerde
%38’lik artış ve 349 milyon dolar ihracat ile ilk sırayı ABD almaktadır. Anılan ülkeyi
194 milyon dolar ihracat ve %13’lük pay ile Çin halk Cumhuriyeti
izlemektedir.(TABLO 2: Ülkeler İtibariyle Madencilik Sektörü İhracatımız)
Diğer önemli ülkeler ise sırasıyla 93.7 milyon dolarla (%2’lik artış) İtalya, 88.7 milyon
dolarla (%19 artış) İspanya, 52.1 milyon dolarla (%80 artış) Belçika, 51.8 milyon
dolarla (%17 artış) İngiltere ve 43.3 milyon dolarla (%9 artış) Ukrayna’dır.
Avrupa Birliği ülkeleri, 485.6 milyon dolarla 2005 yılı madencilik sektörü ihracatımızın
en fazla yapıldığı ülke grupları arasında ilk sırada yer alırken, bu ülkelere yönelik
ihracatımızda, 2004 yılına göre %18.7 oranında bir artış kaydedilmiştir.
2005 yılı itibariyle diğer ülke gruplarına bakıldığında; Kuzey Amerika ülkeleri 366.1
milyon dolarla ikinci (%39.9 artış), Diğer Asya ülkeleri 286.0 milyon dolarla üçüncü
(%57.4 artış), Diğer Avrupa ülkeleri 167.7 milyon dolarla (%15.5 artış) dördüncü
sırada yer almışlardır.
MADENCİLİK SEKTÖRÜ İHRACATIMIZDA İLK 10 ÜLKE
SIR
ÜLKE ADI
A
1 A.B.D.
2 ÇİN HALK
CUMHUR.
3 İTALYA
4 İSPANYA
5 BELÇİKA
6 İNGİLTERE
7 UKRAYNA
8 BULGARİSTAN
9 JAPONYA
10 RUSYA
FEDERASYONU
2003
DEĞER $
2004
DEĞER $
2005
DEĞER $
DEĞ.
%
165,964,029
252,041,295
349,000,244 38% 22.86%
73,249,974
109,891,513
194,456,108
72,040,577
56,655,111
17,829,666
20,608,502
31,158,354
23,735,453
20,288,503
92,163,529
74,493,142
28,924,813
44,299,819
39,593,488
40,204,819
18,121,066
77%
93,747,366 2%
88,684,402 19%
52,080,355 80%
51,746,062 17%
43,305,092 9%
42,400,912 5%
36,717,171 103%
22,723,822
37,141,751
35,866,185
-3%
PAY
%
12.74%
6.14%
5.81%
3.41%
3.39%
2.84%
2.78%
2.41%
2.35%
IV.2- İTHALAT
2005 yılında 2.4 milyar dolar olarak gerçekleşen madencilik sektörü ithalatımız
genel ithalatımız içinde %2.10’luk bir pay almıştır. (TABLO 3: Madencilik Sektörü
İthalatımız) Diğer taraftan, 2005 yılı madencilik sektörü ithalatımız 2004 yılına göre
değerde %34 oranında artış göstermiştir.
27
Ham petrol, petrol gazı ve diğer gazlar ithalatımız ise 2005 yılında bir önceki yıla
göre %42’lik artışla 10.3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
2005 yılı itibariyle en fazla ithal edilen maden ürünleri arasında taş kömürü yer
almaktadır. Söz konusu ürünün 2005 yılı ihracatı bir önceki yıla göre %28’lik artışla
1.6 milyar $ olarak gerçekleşmiş olup toplam maden ithalatındaki payı %64.1
olmuştur.İkinci sırada yer alan demir cevherleri ve konsantyreleri ithalatımız ise bir
önceki yıla gore %53 oranında artarak 314.9 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.
YIL
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
GENEL
MADENCİLİK
MADENCİLİK
MADENCİLİK SEKTÖR
İTHALATIMIZ
SEKTÖR
SEKTÖR
İTHALATININ GENEL
(MİLYON $)
İTHALATI
İTHALATININ BİR
İTHALATIMIZ
(MİLYON $)
ÖNCEKİ YILA
İÇİNDEKİ PAYI (%)
GÖRE DEĞİŞİMİ
(%)
54,504
41,399
51,554
69,340
97,540
116,0489
1,036,3
596,8
1,126,7
1,396,9
1,822,5
2,445,8
59.79
-42.41
88.78
23.97
30.47
33.40
1.90
1.44
2.19
2.01
1.87
2.10
*Ham petrol, petrol gazı ve diğer gazlar sektör ithalatına dahil edilmemiştir.
28
MADENCİLİK SEKTÖRÜ İTHALATI (MİLYON $)
2500
2000
1500
1000
500
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2005 yılı itibariyle madencilik sektörü ithalatımızda ilk on sırayı alan ülkeler aşağıda
yer almaktadır. Söz konusu sektörde %27’lİk pay ve bir önceki yıla gore değerde
%12’lik artış ve 657 milyon dolar ithalat ile ilk sırayı Rusya Federasyonu almaktadır.
Anılan ülkeyi 245 milyon dolar ithalat ve %10’luk pay ile A.B.D izlemektedir.(TABLO
4 : Ülkeler itibariyle Madencilik Sektörü İthalatımız)
MADENCİLİK SEKTÖRÜ İTHALATIMIZDA İLK 10 ÜLKE
SIR
ÜLKE ADI
A
1 RUSYA
FEDERASYONU
2 A.B.D.
3 ÇİN HALK
CUMHUR.
4 UKRAYNA
5 KOLOMBİA
6 BREZİLYA
7 GÜNEY AFRİKA
CUM.
8 İSVEÇ
9 AVUSTRALYA
10 KANADA
2003
DEĞER $
2004
DEĞER $
2005
DEĞER $
442,344,450
585,902,250
656,780,722
84,003,153
110,983,292
12% 27.01%
244,538,972 120% 10.06%
101,686,030
187,840,084
226,889,541
73,457,100
67,295,708
63,302,533
141,179,496
89,443,615
93,967,641
21%
171,542,320 22%
155,446,068 74%
150,755,696 60%
136,606,923
145,025,447
134,041,467
50,981,421
95,544,815
72,123,173
53,532,201
65,849,746
95,138,346
29
DEĞ.
%
-8%
113,717,854 112%
109,588,138 66%
90,504,366 -5%
PAY
%
9.33%
7.06%
6.39%
6.20%
5.51%
4.68%
4.51%
3.72%
IV.3- DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ
Dünyadaki 15 milyar m3 tüm mermer rezervlerinin %33’ünün Türkiye’de olduğu
tahmin edilmektedir. Toplam rezervi 13.9 milyar ton (yaklaşık 5,1 milyar m3) olan
Türkiye’nin, 1,6 milyar ton civarındaki görünür rezervi, bugünkü temposuyla, dünya
tüketimini 80 yıl karşılayabilecek düzeydedir. Kullanım alanı oldukça yaygın ve çeşitli
olan doğal taşların, dünya tüketimi ve ticareti, yıldan yıla hızla artmaktadır. Bu
nedenle “Doğal Taş Endüstrisi”, dünyanın en hızlı gelişen sektörlerinin başında
gelmektedir. Dünya doğal taş pazarı incelendiğinde; her üretilen ürün türüne ve
kalitesine talep olduğu görülebilmektedir.
Ülkemiz doğal taşları, zengin renk ve desen çeşitliliği, farklı dokuları ve kalitesiyle
dünya pazarlarında gözde bir durumdadır. Bu rezervin büyük bir bölümü Afyon,
Balıkesir, Muğla, Eskişehir, Denizli, Tokat, Çanakkale, Konya, Bilecik, Kırşehir
ve Elazığ illerinde bulunmaktadır. Mermer Türkiye’de yaklaşık 5000 civarında
ocaktan çıkarılmakta mermer işleyen 750 ila 1000 arasında fabrika bulunmaktadır
Ülkemizde mermer üretimi son yıllarda büyük bir artış göstermiştir. Geniş kullanım
alanına sahip ve ithal girdiye dayanmayan nadir sektörlerimizden birisi olan doğal taş
rezervleri ve çeşitleri yönünden ülkemiz, bugün dünya üretiminin %70’ini
gerçekleştiren ilk 7 ülke arasında yer almaktadır. Türkiye, son yıllarda uygulanmaya
başlanan modern ocak üretim yöntemleri ve işletme tesislerinde uygulanan teknikler
sayesinde dünya doğal taş üretiminde etkili bir konuma sahip olmaya başlamıştır.
Türkiye’de üretilen mermer çeşitleri arasında; Afyon Beyazı, Bilecik Pembe,
Marmara Beyazı, M.Kemalpasa Beyazı, Karacabey Siyah, Elazığ Vişne, Denizli
Traverten ve Trakya Graniti örnek verilebilir.
2003-2004 YILI DOĞAL TAŞ ÜRETİMLERİ
Cinsi
İşletme İzin Sayısı
Üretim (x 103 m 3)
2003
1
Mermer
Andezit
2
3
4
Mermer
Mermer
Mermer
5 Mermer
6 Mermer
TOPLAM
2004
44
31
32
Diyabaz
İgnimbrit
Mermer
6
12
1328
0.622
8
1.301
0.790
40
1.208
Oniks
Traverten
11
194
1595
0.176
199
1.539
0.057
601
1.881
Cinsi
İşletme İzin Sayısı
Üretim (x 103 TON)
2003
1 Mermer
2 Mermer
3 Mermer
4 Mermer
TOPLAM
Bazalt
Granit
Kayrak taşı
Kumtaşı
35
57
19
8
119
30
2004
42
106
148
29
125
18
292
464
2005 YILI DOĞAL TAŞ İHRACATI
Ham/Blok
Mermer
(145 m$)
%18.1
İşlenmiş
Mermer
(603 m$)
%75.3
Diğer
Doğal
Taşlar
(53 m $)
%6.6
Ülkemizde mermer, çoğunlukla inşaat sektöründe kullanıldığı için, inşaat
sektöründeki canlanmaya paralel olarak mermer tüketim miktarı da artış
göstermektedir. Görüleceği üzere, doğal taş sektörü, ülkemizin dünya pazarlarında
rekabet gücünü arttıracak ve uluslararası ticaretten daha fazla pay almasını
sağlayacak stratejik bir endüstri dalıdır.
Sektörün ihracat potansiyeli yatırımlara paralel olarak hızla gelişmektedir. Özellikle
işlenmiş mermer ihracatı sürekli artış içindedir. Mermer, doğal taş ve teknolojileri
ihracatı, toplam maden ihracatımızın %53'ünü tek başına gerçekleştirmektedir.
Son 5 yılda ihracat artış oranları %30'un üzerine çıkan sektörde 2003 yılında, ihracat
%42 oranında artarak 434 milyon dolara yükselmiştir. Söz konusu artış 2004 yılında
da devam etmiş ve 2003 yılına gore %44 oranında artış ile 2004 yılı ihracatımız 625
milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
2005 yılı doğaltaş ihracatı bir önceki yıla gore değerde %28 oranında artarak 803
milyon dolar olarak gerçekleşmiştir (TABLO 5: Doğaltaş İhracatımız). Doğal taş
ihracatımızın en fazla yapıldığı ülkelerin başında 320.4 milyon dolar ihracat ve
%40.0’lık pay ile ABD gelmektedir. İkinci sırada Çin Halk Cumhuriyeti (82 milyon
$), üçüncü sırada İngiltere (43.8 milyon $), dördüncü İspanya (40.2 milyon $) yer
alırken; Suudi Arabistan (22.4 milyon $) beşinci, İsrail (20.9 milyon $) ise altıncı
sırada yer almaktadır.
AB Ülkelerine toplam doğaltaş ihracatımız 2005 yılında bir önceki yıla gore %23.4
oranında artarak 173.6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. AB Ülkelerinin toplam
doğaltaş ihracatı içindeki payı 2005 yılı itibariyle %21.7’dir.
DOĞAL TAŞ İHRACATIMIZDA İLK 10 ÜLKE
2003
2004
2005
ÜLKE ADI
DEĞER $
DEĞER $
DEĞER $
SIR
A
1 A.B.D.
2 ÇİN HALK
CUMHUR.
142,783,481
45,215,366
226,140,276 320,370,070
57,999,377 81,995,774
31
DEĞ.
%
PAY
%
42%
41%
40.02%
10.24%
İNGİLTERE
İSPANYA
SUUDİ
ARABİSTAN
6 İSRAİL
7 YUNANİSTAN
8 KANADA
9 İTALYA
10 HOLLANDA
3
4
5
15,079,267
22,469,574
16,958,500
35,983,742
30,924,010
16,768,498
43,782,269
40,199,315
22,429,489
22%
30%
34%
5.47%
5.02%
2.80%
19,311,534
11,187,908
4,823,784
12,611,173
8,456,545
19,047,973
14,234,989
9,594,812
14,322,815
11,912,135
20,884,487
17,577,134
16,781,086
15,271,161
14,267,229
10%
23%
75%
7%
20%
2.61%
2.20%
2.10%
1.91%
1.78%
IV.3.1- İşlenmiş Mermer ve Traverten İhracatı
Doğal taş ihracatımızda %75.3 ile en büyük payı alan işlenmiş mermer ihracatımız
2004 yılında bir önceki yıla göre %51 oranında artarak 458.5 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir. 2005 yılı işlenmiş mermer ihracatımız bir önceki yıla göre değerde %
31 oranında artarak 603.7 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Yurtdışından ülkemiz işlenmiş mermerine olan talebin artması bu ürün grubu
ihracatına olumlu yansımıştır. Bu rakam 90’lı yıllardan bu yana geçen dönem
zarfında söz konusu ürün ihracatında %700’ün üzerinde bir artışı ifade etmektedir.
Bu artış gerek Türk mermer ihracatının gerekse ülkemizin geleceği açısından çok
sevindirici bir gelişme olarak belirlenmektedir. İşlenmiş mamül ürün ihracatında
ABD ilk sırada yer almaktadır.
İşlenmiş mermer ihracatımızda; 2004 yılı itibariyle 98.2 milyon dolarlık ihracat
gerçekleşmesi ile AB ülkelerinin payı %21.4 olmuştur. 2005 yılında ise AB
ülkelerine ihracatımız bir önceki yıla gore %31.1’lik artışla 128.7 milyon dolar olarak
gerçekleşmiş ve aynı payı korumuştur.
İŞLENMİŞ MERMER İHRACATIMIZDA İLK 10 ÜLKE
2003
2004
2005
DEĞ. PAY
SIRA
ÜLKE ADI
DEĞER $ DEĞER $ DEĞER $
%
%
1 A.B.D.
137,593,830 216,458,947 310,576,739 43% 51.51%
2 İNGİLTERE
12,802,992 32,478,887 41,505,681 28% 6.88%
3 İSPANYA
18,003,787 24,827,554 33,082,818 33% 5.49%
4 SUUDİ ARABİSTAN
16,409,158 16,101,319 21,663,800 35% 3.59%
5 İSRAİL
17,722,589 17,775,898 19,282,519 8% 3.20%
6 KANADA
4,015,356 8,782,827 15,310,695 74% 2.54%
7 HOLLANDA
6,705,567 9,485,999 12,698,589 34% 2.11%
8 GÜNEY AFRİKA CUM.
2,842,792 6,170,924 9,366,141 52% 1.55%
9 FRANSA
1,330,465 4,149,136 6,731,764 62% 1.12%
10 RUSYA FEDERASYONU 2,689,115 5,366,757 6,379,873 19% 1.06%
IV.3.2- Ham Plaka ve Blok ve Yarı İşlenmiş Mermer, Oniks ve Traverten İhracatı
Doğaltaş ihracatımızda %18.1’lik pay ile ham/blok,yarı işlenmiş mermer
ihracatımız 2004 yılında bir önceki yıla gore %20 oranında artarak 118 milyon dolar
olarak gerçekleşmiştir. Ham/blok ihracatında Çin Halk Cumhuriyeti ürünün en fazla
ihraç edildiği ülke olmuştur.
32
2005 yılı ham/blok mermer ihracatımız bir önceki yıla göre değerde % 22 oranında
artarak 146.3 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu yıl itibariyle Çin Halk
Cumhuriyeti’ne ham/blok mermer ihracatımız 75.8 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir.
HAM/BLOK MERMER İHRACATIMIZDA İLK 10 ÜLKE
2003
2004
2005
DEĞ.
SIRA
ÜLKE ADI
DEĞER $ DEĞER $ DEĞER $
%
1 ÇİN HALK CUMHUR.
43,347,101 52,625,591 75,834,198 44%
2 SURİYE
8,350,400 10,781,692 11,446,741 6%
3 YUNANİSTAN
6,919,158 9,151,183 10,573,029 16%
4 İTALYA
7,293,122 6,728,303 6,675,710 -1%
5 İSPANYA
4,262,177 5,722,530 5,893,550 3%
6 TAYVAN
4,480,992 5,546,974 5,233,138 -6%
7 A.B.D.
1,980,646 3,026,646 4,212,116 39%
8 HİNDİSTAN
2,611,720 3,208,888 3,274,496 2%
9 HONG-KONG
4,122,527 2,465,758 2,504,810 2%
10 ÜRDÜN
1,404,597 2,421,285 2,327,589 -4%
PAY
%
52.39%
7.91%
7.31%
4.61%
4.07%
3.62%
2.91%
2.26%
1.73%
1.61%
2005 yılında ham granit ihracatımız bir önceki yıla göre %4 oranında artarak 8.2
milyon $ olarak gerçekleşmiştir. İşlenmiş granit ihracatımız ise 2004 yılı itibariyle, bir
önceki yıla göre %3 oranında azalışla 9.8 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.
IV.4- MÜSTEŞARLIĞIMIZCA YAPILAN ÇALIŞMALAR
IV.4.1- Dahilde İşleme Rejimi
Dahilde işleme kapsamında 2004 yılı itibariyle öngörülen madencilik ürünleri ihracatı
(istihraç ve işleme) 10,544,743 ABD $, gerçekleşen ihracat ise 5,673,981 ABD
$’rıdır. 2005 yılında ise madencilik ürünlerine ilişkin öngörülen ihracat değeri
3,738,273 ABD $’rıdır.
TOPLAM SANAYİ
İSTİHRAÇ
İŞLE
ÖNGÖRÜLEN GERÇEKLEŞEN ÖNGÖRÜLEN GERÇEKLEŞEN ÖNGÖRÜLEN G
İHRACAT($)
İHRACAT($)
İHRACAT($)
İHRACAT($)
İHRACAT($)
İH
2002
12,434,827,164
11,858,514,294
7,027,695
5,161,302
5,608,682
2003
18,501,905,208
16,015,117,720
6,359,973
4,366,789
3,845,209
2004
25,172,209,605
11,776,158,546
2,818,150
720,922
7,726,593
2005
27,422,170,978
1,710,577,139
2,650,300
1,087,973
TOPLAM 83,531,112,955
18,856,118
10,249,013
18,268,457
41,360,367,699
Kaynak: DTM
Dahilde işleme kapsamında 2002-2005 yılları arasında yılda ortalama 15 adet
Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) düzenlendiği görülmektedir.
2002
TOPLAM SANAYİ
İSTİHRAÇ
BEL.AD. KAP.BEL. BEL.AD. Kap.Bel.
1,691
1,442
7
7
33
İŞLEME
Bel.Ad.
Kap.Bel.
8
6
2003
1,951
2004
2,025
2005
1,959
TOPLAM
7,626
Kaynak: DTM
1,583
1,135
196
4,356
8
4
2
21
5
1
13
8
9
4
29
4
7
17
V. GENEL DEĞERLENDİRME
V.1- SORUNLAR
•
Madencilik sektöründe beklenen atılımın yapılabilmesi, ancak madencilik
yatırımlarının ve ihracatının son derece cazip kılınması ile mümkün
bulunmaktadır. Ülkemiz madenciliğinin ekonomimize katkısının arttırılması,
istikrarlı bir büyümenin sağlanması ve istihdamın arttırılması gibi sosyal
yararların elde edilmesi için, madenciliğimizin, önemi üzerinde durulması
hususu önem arz etmektedir.
•
Madencilik sektörü dünyada, sanayi sektörüne göre daha yüksek oranlarda
teşvik almasına rağmen, ülkemizdeki teşvikler oldukça yetersiz kalmaktadır.
Ekonomimize sağladığı katma değeri arttırmak için, sektörün daha fazla
desteklenmesine gereksinimi bulunmaktadır.
•
Üretim faaliyetlerinin yapılabilmesi için gerekli olan enerji, yakıt ve patlayıcı
madde gibi ana girdilerin fiyat artışlarının, genel fiyat artışlarının üzerinde
gerçekleşmesi, nakliye ücretlerinin yüksek oluşu, liman kapasitelerinin düşük
ve ücretlerin yüksek oluşu da, sektörün acil çözüm bekleyen sorunları
arasında bulunmaktadır.Yeni ocak açma aşamasında yüksek maliyetlerle
karşılaşılmakta, ocakların bulunduğu yerlerin enerji, yol, su vb. alt yapı
sorunlarının olması hammadde maliyetini etkileyen unsurlardır.
•
Madencilik sektörümüz, yatırımların ve üretimin arttırılması ile ihracatın
geliştirilmesi amacıyla getirilen tedbirlerden yararlanmaktadır. Ancak
ülkemizde zengin maden yatakları bulunduğu gerçeğinden hareketle, getirisi
uzun dönemde sağlanabilecek bu sektöre, ulusal ve yabancı sermayeyi
çekmek için mevcut teşvik tedbirlerini arttırmak gerekmektedir.
•
Mazottan alınan ÖTV (Özel Tüketim Vergisi)’nin girdi maliyetlerini artırması ve
uluslararası pazarlarda rekabet gücünü olumsuz etkilemektedir.
•
Sektörde, finansman yetersizliği nedeniyle, firmalarca yeni yatırımların
yapılması; iş makinalarının satın alınması ve teknoloji yenilenmesi hususunda
büyük sıkıntılar yaşanmakta, aramadan nihai ürüne kadar her aşamada dış
pazarlarla rekabet edebilecek düzeyde ileri teknoloji kullanılamamaktadır.
•
Sektörün, iç ve dış pazarlarda ortak bir pazarlama stratejisinin olmaması
rekabet gücünü olumsuz yönde etkilemektedir.
•
Sektörde nitelikli işgücü temini konusunda sorunlar yaşanmaktadır.
34
V.2- ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
•
Ülkemizin doğal taş ürünleri iç ve dış Pazar payının arttırılabilmesi için,
modern teknolojilerin kullanılarak, blok üretimindeki kayıpların asgariye
indirilmesi, taşların işlenmesinde kullanılan teknolojinin daha da geliştirilmesi
ve ayrıca, ocak, fabrika ve atölyeler ile pazarlama ve yapılarda, taş montajı,
işlerinde istihdam edilen personelin malzeme üretim teknolojisi, tasarım ve
montajı konularında eğitilmesi özel önem taşımaktadır.
•
Maden aramacılığının, madenciliğin geliştirilmesi açısından taşıdığı
vazgeçilmez öncelik ve bu faaliyet türünün taşıdığı yüksek risk dikkate
alınarak, özel sektörün, maden aramacılığına daha aktif olarak katılımının
sağlanabilmesi için arama yatırımları teşvik edilmelidir.
•
Yerli sanayiye düşük maliyette ve kaliteli girdi sağlaması, nakliye ücretlerinin
düşürülmesi ve liman kapasitelerinin arttırılması; sektörün gelişimi ve
ihracattaki artışın sürekliliği bakımından önem arzetmektedir.Sektörün
finansman sorununun çözümlenmesi amacıyla madenlerin işletildiği alanlara
Organize sanayi bölgelerine sağlanan enerji, su, yol gibi altyapı desteklerinin
sağlanması gereklidir.
•
Üretimin büyük ölçüde çok pahalı olan makinalara bağımlı olması nedeniyle;
sektörün leasing sektörü açısından önemli bir potansiyel olduğu, diğer taraftan
bankaların sektöre yönelik uygun finansman desteği sağlamasının sektörün
büyümesi ve gelişmesine olumlu katkıda bulunacağı düşünülmektedir.
•
Gerek var olan ve gerekse gelişen pazarların yakından izlenerek değişikliklere
uygun stratejilerin belirlenmesi açısından sektörde pazar araştırmasının
yapılması büyük önem taşımaktadır. Buna ek olarak, işlenmiş ürün
kapasitesinin ve ürün çeşitliliği ile ürün kalitesinin arttırılmasına yönelik
yatırımların yapılması, pazarlama stratejileri oluşturulması ve etkin dağıtım
ağları kurulması gerekmektedir.
•
Maden aramalarında üretim ve kaynak performansının iyileştirilmesine ve yeni
ürünlerin elde edilmesine yönelik olarak yeni gelişen teknolojilerin kullanılması
ve üretilmesine yönelik araştırma-geliştirme çalışmalarına öncelik verilmesi
gerekmektedir. Bu çerçevede, üniversite-sektör işbirliğinin, sektörün
gereksinimleri doğrultusunda geliştirmesi önem arz etmektedir. Sektörün
kullanabileceği bilim ve teknoloji üretimine yönelik araştırma-geliştirme
faaliyetleri için, üniversite-sanayi ortak araştırma merkezleri, teknoloji
geliştirme bölgelerinin kurulmasında yarar görülmektedir.
•
Sektörde verimlilik artışının yakalanması açısından teknik eleman istihdamının
arttırılması, ileri teknolojilere uyum sağlayacak ve bunları kullanabilecek iyi
eğitilmiş işgücünün sağlanması sektördeki rekabet gücümüzün artırılmasına
fayda sağlayacaktır.
•
Rekabet gücü yüksek olan doğal kaynağımızdan en iyi şekilde yararlanılması,
gerek arama, işletme ve gerekse işleme aşamalarında en modern yöntemlerin
35
uygulanması, eğitim, altyapı ve pazarlama sorunlarına gereken önem ve
desteğin sağlanması ile sektörün dış pazar payının artırılması sağlanacaktır.
•
Ülkemizde yeterli linyit potansiyelinin bulunmasından hareketle, arama
yapılmayan alanlarda aramalara gidilmesi ve üretimi arttıracak önlemlerin
alınmasıyla, sektör potansiyeli daha iyi değerlendirilmiş olacaktır.
•
Ülkemiz, bor madenlerinin geleceği açısından, bor-silikat, bor kimyasalları ve
bor alaşımları gibi nihai ürünlerin üretimlerinin arttırılması için gerekli
yatırımların yapılması, bor’un kullanım alanlarını arttıracak teknoloji
çalışmalarının teşvik edilmesi, bor mineralleri ile birlikte bulunan kil, zeolit ve
diğer hammaddelerin değerlendirilmesine yönelik önlemlerin alınması, bor
tesislerinin artırılması çalışmaları, büyük önem taşımaktadır.
•
Arama ve üretim projelerine öncelikle, Divriği, Hekimhan-Hasançelebi, Kozan,
Yahyalı, Kırşehir, Payas, Berit Dağı, Menderes rezervleri gibi önem arz eden
bölgelerden başlanması, yerli üretimi özendirici tedbirlerin alınması, bilinen
rezervlerin öncelikli olarak en üst düzeyde üretime alınmasının sağlanması ve
günümüzde demir rezervi sayılmayan düşük demir içerikli kaynakların
aranması ve bu kaynaklarda yeni zenginleştirme teknolojilerinin
kullanılmasıyla, sektörün ekonomimize sağladığı katkı, arttırılmış olacaktır.
•
Ülkemizin bu ürünü en iyi şekilde değerlendirebilmesi için aramaların
hızlandırılması, ürünlerin kalitesini geliştirmek için gerekli araştırma ve
geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesi, krom nihai ürünlerine, özellikle de
paslanmaz çelik ve çeşitli krom alaşımların üretimine geçiş için gerekli
araştırmaların yapılması çalışmaları sürmektedir.
•
Sinter ve kalsine manyezit üretim işletmelerinin tam kapasiteyle çalışmaları,
üretimin arttırılması ve nihai ürünlerin üretimine geçilmesi, ürün kalitelerinin
iyileştirilmesi ve bu ürünlerin deniz suyundan elde edilen manyezitle kalite
bakımından rekabet edebilir duruma getirilmesi için gerekli önlemlerin alınması
gerekmektedir.
•
Mevcut bakır rezervlerimizin arttırılması için modern arama yöntemleri
uygulanarak başta Karadeniz, Toros kuşağı ve Trakya olmak üzere tüm
ülkenin, ekonomik olarak işletilebilecek derinliklerde aranması, teknolojik
değerlendirmelerin
yapılması,
mevcut
tesislerde
metal
kurtarma
randımanlarının arttırılması için tedbirlerin alınması ve bununla ilgili
teknolojilerin geliştirilmesine çalışılmaktadır.
36
EK 1- MADENCİLİK SEKTÖRÜ G.T.İ.P’LERİ
MİNERAL MADDELER, METAL CEVHERLERİ , KÖMÜR, DOĞAL TAŞLAR VE
BENZERİ MADDELERDEN EŞYA
2501 TUZ, DENİZ SUYU
2502 KAVRULMUŞ DEMİR PRİTLERİ
2503 HER NEVİ KÜKÜRT
2504 TABİİ GRAFİT
2505 HER NEVİ TABİİ KUM
2506 KUVARS SADE KESİLMİŞ OLSUN OLMASIN
2507 KAOLİN VE DİĞER KAOLİNLİ KİLLER
2508 DİĞER KİLLER, ANDALUZİT, SİYANİT VE SİLİMANİT, MÜLT; ŞAMOT VE
DİNAS TOPRAKLARI
2509 TEBEŞİR
2510 TABİİ KALSİYUM FOSFATLAR;TABİİ ALÜMİNYUM- KALSİYUM FOSFATLAR
VE FOSFATLI TEBEŞİRLER
2511 TABİİ BARYUM SÜLFAT ( BARİT); TABİİ BARYUM KARBONAT
2512 BELİRGİN YOĞUNLUĞU BİR VEYA DAHA AZ OLAN SİLİSLİ FOSİL UNLARI
2513 SÜNGER TAŞI; ZIMPARA TAŞI;TABİİ KORİNDON, TABİİ SÜLEYMAN TAŞI
VE DİĞER TABİİ AŞINDIRICILAR
2514 KAYAGAN TAŞI ( ARDUVAZ)
2515 MERMER, TRAVERTEN, EKOSİN VE BELİRGİN YOĞUNLUĞU 2,5
VEYADAHA FAZLA OLAN YONTULMAYA VEYA İNŞAATA ELVERİŞLİ
KİREÇLİ TAŞLAR, SU MERMERİ
2516 GRANİT, PORFİR, BAZALT, GRE VE YONTULMAYA VE İNŞAATA ELVERİŞLİ
DİĞER TAŞLAR
2517 ÇAKIL TAŞI, KIRILMIŞ VEYA EZİLMİŞ TAŞLAR
2518 DOLOMİT
2519 TABİİ MAGNEZYUM KARBONAT (MANYEZİT)
2520 ALÇI TAŞI; ANHİDRİT; ALÇILAR
2521 KASTİN; KİREÇ TAŞI VE DİĞER KİREÇLİ TAŞLAR (KİREÇ, ÇİMENTO
37
2522
2524
2525
2526
2528
2529
2530
2601
2602
2603
2604
2605
2606
2607
2608
2609
2610
2611
2612
2613
2614
2615
2616
2617
2618
2619
2620
2621
2701
2702
2703
2704
6801
6802
İMALİNDE KULLANILAN)
SÖNMEMİŞ KİREÇ, SÖNMÜŞ KİREÇ VE SU ALTINDA SERTLEŞEN KİREÇ
AMYANT (ASPEST)
MİKA, MİKA DÖKÜNTÜLERİ
TABİİ STEATİT (SABUN TAŞI)
TABİİ BORATLAR VE BUNLARIN KONSANTRELERİ
FELDİSPAT; LÖSİT; NEFELİN VE SİYENİT NEFELİN; FLORSPAT
TARİFENİN BAŞKA YERİNDE BELİRTİLMEYEN VEYA YER ALMAYAN
MİNERAL MADDELER
DEMİR CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
MANGANEZ CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
BAKIR CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
NİKEL CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
KOBALT CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
ALUMİNYUM CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
KURŞUN CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
ÇİNKO CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
TEBEŞİR
KROM CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
TUNGSTEN CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
SİLİSLİ FOSİL UNLAR (KİSELGUR TRİPOLİT, DİATOMİT VS.)
MOLİBDEN CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
TİTANYUM CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
NİOBYUM, TANTALYUM, VANADYUM, ZİRKONYUM CEVHERLERİ VB.
KONSANTRELERİ
KIYMETLİ METAL CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ
DİĞER METAL CEVHERLER VE KONSANTRELERİ
DEMİR VE ÇELİĞİN İMALİNDEN ELDE EDİLEN GRANÜLE CÜRUF
CÜRUF, MOLOZ VE DEMİR/ÇELİĞİN İMALİNDEN ELDE EDİLEN DİĞER
DÖKÜNTÜLER
METALLERİ/METAL BİLEŞİKLERİNİ İÇEREN KÜLLER VE KALINTILAR
DİĞER CÜRUF VE KÜLLER
TAŞKÖMÜRÜ; TAŞKÖMÜRÜNDEN ELDE EDİLEN BRİKETLER, TOPAK VE
BAZI KATI YAKITLAR
LİNYİT
TURB
TAŞKÖMÜRÜ, LİNYİT VE TURBDAN ELDE EDİLEN KOK VE SÖMİKOK;
KARNİ KÖMÜRÜ
TABİİ TAŞLARDAN KALDIRIM TAŞLARI VE KALDIRIM KENAR TAŞLARI İLE
DÖŞEME TAŞLARI
YONTULMAYA VEYA İNŞAATA ELVERİŞLİ İŞLENMİŞ TAŞLAR (KAYAGAN
TAŞI HARİÇ) VE MAMULLERİ (68.01 POZİSYONUNDA YER ALANLAR
HARİÇ) ; TABİİ TAŞLARDAN (KAYAGAN TAŞI DAHİL) MOZAİK İÇİN KÜP
38
ŞEKLİNDE TAŞLAR VE BENZERLERİ (TAKVİYE EDİLMİŞ OLSUN
OLMASIN);TABİİ TAŞLARDAN (KAYAGAN TAŞI DAHİL) SUNİ OLARAK
BOYANMIŞ GRANÜLLER, KÜÇÜK PARÇALAR VE TOZLAR
Kurum
Telefon
Web Adresi
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
0 312 286 06 96
www.sanayi.gov.tr
Ulaştırma Bakanlığı
0 312 212 67 30
www.ubak.gov.tr
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
0 312 212 64 20
www.enerji.gov.tr
Hazine Müşteşarlığı
0 312 212 88 00
www.treasury.gov.tr
Dış Ticaret Müsteşarlığı
0 312 212 88 00
www.dtm.gov.tr
Gümrük Müsteşarlığı
0 312 311 12 52
www.gumruk.gov.tr
Devlet Planlama Teşkilatı
0 312 230 87 20
www.dpt.gov.tr
Türkiye İstatislik Kurumu
0 312 417 64 40
www.die.gov.tr
TOBB-Türkiye Odalar Borsalar Birliği
0 312 413 80 00
www.tobb.org.tr
Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü
0 312 287 34 30
www.mta.gov.tr
İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
0 312 417 22 23
www.igeme.org.tr
6803 İŞLENMİŞ KAYAGAN TAŞI, KAYAGAN TAŞINDAN EŞYA
6805 TABİİ/SUNİ AŞINDIRICI TOZ/KÜÇÜK TANELER
6806 MİNERAL YÜNLER, GENLEŞTİRİLMİŞ SOYUTLAYICILAR, KARIŞIMLARI
6814 İŞLENMİŞ MİKA VE MİKADAN EŞYA-AGLOMERE VEYA BİRLEŞİK
6815 TAŞTAN VE DİĞER MİNERALLERDEN EŞYA
9610 KAYAĞAN TAŞINDAN ARDUVAZ/DİĞER MADDEDEN YAZI/RESİM TAHTASI
EK 2- SEKTÖRLE İLGİLİ KURUM VE KURULUŞLAR
Sektörle İlgili Kamu Kuruluşları ve İrtibat Bilgileri
Sektöre İlişkin İstatistiki, Mevzuat ve Teknik Bilgi Alınabilecek Web Sayfaları
Kurum/Kuruluş
Dış Ticaret Müsteşarlığı
Devlet Planlama Teşkilatı
Web Adresi
www.dtm.gov.tr
www.dpt.gov.tr
Devlet İstatistik Enstitüsü
İGEME
Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü
İMMİB
Birleşmiş Milletler İstatistik Bölümü
Dünya Ticaret Örgütü
Dünya Bankası
Uluslararası Ticaret Merkezi
www.die.gov.tr
www.igeme.org.tr
www.mta.gov.tr
www.immib.org.tr
http://unstats.un.org/unsd/databases.htm
www.wto.org
www.worldbank.org/data
www.intracen.org
39
İlgili Meslek Kuruluşları ve İrtibat Bilgileri
Kuruluş
Türkiye İhracatçılar
Meclisi
İMMİB-İstanbul Maden
ve Metaller İhracatçı
Birlikleri Genel
Sekreterliği
Adres
Dış Ticaret Kompleksi
Çobançeşme Mevkii
Sanayi Cd. B Blok
Kat:9 Yenibosna-İstanbul.
DIŞ TİCARET
KOMPLEKSİ – A BLOK
Çobançeşme
Mevkii,Sanayi Cad.
Yenibosna – Bahçelievler/
İstanbul Türkiye 34197
40
Tel
454047
1
Faks
454041
3
Web adresi
www.tim.org.tr
454 00
00
45400
01
www.immib.org.
tr