Öğretmen Kılavuz Kitabı 1
Transkript
Öğretmen Kılavuz Kitabı 1
la v ı u K z n K e i t a m t b e ı r 1 ğ Ö ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI 1 Konya Büyükşehir Belediyesi Adına Konya Büyükşehir Belediyesi Sahibi Kültür Yayınları No: 240 Tahir AKYÜREK Medeniyet Okulu Serisi:3 Koordinatör Mücahit Sami KÜÇÜKTIĞLI ISBN 978-605-389-140-6 Editör Sertifika No Muhammet Ali ORAK 21473 Proje Editörü Doç. Dr. Ercan YILMAZ Baskı-Cilt ERMAN OFSET Yeni Matbaacılar Sitesi Yayın Cad. No: 12 Karatay / Konya +90 332 342 01 55 Hazırlayanlar Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ Uzm. Rüştü YILDIRIM Uzm. Ahmet Turan KURŞUN Uzm. Abdurrahman EROL Uzm. Psi. Dan. Demet YILMAZ Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN Yapım Dr. Gökhan IZGAR Yrd. Doç. Dr. Yahya ÇIKILI Dr. Süleyman ASLANTAŞ KÜLTÜR A.Ş. Ön Hazırlık www.konyakultur.com A.Yasin CANDAN +90 332 352 81 11 Aralık 2014 KONYA DEĞERLER EĞİTİMİ Öğretmen Kılavuz Kitabı 1.Bölüm İçindekiler Önsöz.......................................................................................................................VI Takdim...................................................................................................................VIII Değerler Eğitimi...................................................................................................... X Cömertlik............................................................................................................... 2 Veren El Alan Elden Üstündür........................................................................................................2 Kıssa’dan Hisse;........................................................................................................................................12 Az Veren Candan Çok Veren Maldan.........................................................................................12 Cömertlik ve Cimrilik...........................................................................................................................22 Cömert Olalım.........................................................................................................................................31 Paylaşıyorum ve Cömerdim............................................................................................................38 Cömert İnsanlar......................................................................................................................................44 Cömertlik İle İlgili Özlü Sözler........................................................................................................52 Hediyeleşme ve Paylaşma Günü (Hayat Paylaşınca Güzel)..........................................59 Hoşgörü.................................................................................................................. 70 Hoşgörünün Farkındayım ...............................................................................................................70 Hoşbuldum ..............................................................................................................................................78 Küslüğü Bırakalım Dost Olalım......................................................................................................86 Birlikte Hoşgörürüz Biz ......................................................................................................................93 Yıldızını Bul.................................................................................................................................................101 Sevimli Tırtıl...............................................................................................................................................108 Ye Kürküm Ye............................................................................................................................................116 Hoşgörü Kareleri.....................................................................................................................................123 Dürüstlük............................................................................................................... 132 Dürüst Seksek...........................................................................................................................................132 Doğru İnsan Dürüst İnsan................................................................................................................138 Hayatımızı çok kötü hale getirmek ve mahvetmek için neler yaparız? ...............146 Ali’nin Dürüstlüğü.................................................................................................................................151 Dürüstlüğün Gönlümdeki Rengi..................................................................................................159 Çiçek..............................................................................................................................................................165 Hakları Öğrenerek Dürüstlüğü Edin...........................................................................................171 Basket Atıyorum, Dürüstlüğü Öğreniyorum.........................................................................179 Sevgi....................................................................................................................... 188 Sevgili Öğretmenim.............................................................................................................................188 Kardeş Sevgisi..........................................................................................................................................195 Seni seviyorum, çünkü…..................................................................................................................202 Vatansever Olmak..................................................................................................................................208 Sevgi Treni..................................................................................................................................................216 .... Rağmen Seni Seviyorum.............................................................................................................222 Peygamber Sevgisi...............................................................................................................................233 Hayvan Sevgisi........................................................................................................................................240 Takdim Şehirler kimliklerini tarih içerisindeki misyonlarıyla kazanırlar. Konya bu meyanda bir kutlu medeniyetin zirvesidir. Bozkırın ortasında doğan medeniyet hep esrarını koruya gelmiş, bugün de şehirde dolaşırken tarifi edilemeyen bir tat ve haz kendini hissettirir. Konya, başta Hazret-i Mevlâna’nın şehridir… Muhammed Şemseddin Tebrizi’nin, Celaleddin Karatay’ın, Alâeddin Keykubat’ın, Sadreddin Konevi’nin, Hacıveyiszade’nin, Tahir Büyükkörükçü’nün şehridir. Bunların yanı sıra Milli Mücadelede sayısız kahramanları içerisinden çıkartmış, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu Modern Cumhuriyet’in şehridir. Dünden bu güne tarih içerisinde kendine verilen görevleri hakkıyla yerine getiren Konya, günümüz dünya şehirleri arasında da marka şehir olmuştur. Fiziki ve sosyal birçok çalışma yaptık yapıyoruz. Tüm bu çalışmaların yanında Kültürel dünyamıza birçok eseri kazandırdık. ‘Medeniyet Okulu’ Projesi de geçmişle bugünü yeniden buluşturan büyük bir projedir. Medeniyetimize şöyle dönüp baktığımızda miras aldığımız değerlerin büyüklüğünü daha iyi anlayabiliyoruz. Tüm iyiliklerin kaynağı, güzel ahlakın hatimesi Hazret-i Peygamber Efendimiz’in eşsiz örnek hayatını, Hazret-i Ömer’in ‘Adaletini’, Hazret-i Hüseyin’in ‘Sabrını’, Fatih Sultan Mehmed’in ‘Yiğitliğini’, Mimar Sinan’ın ‘Aklını-Zekâsını’, Hazret-i Mevlâna’nın ‘Hoşgörüsünü’, Sultan Mesud’un ‘Öz Güvenini’ bilmemiz gereklidir. Medeniyetimizin referans değerlerini yeniden hatırlarken, bunları hayat pratiklerimizde öncü ve örnek alarak barış ve huzur dolu bir dünyanın temellerini yeniden atabiliriz. İşte böyle bir amaç ile yola çıkan ‘Medeniyet Okulu’ Projesi dünde kalmış erdemleri diriltmek, insanımızın özünde var olan güzellikleri yeniden ortaya çıkartmak gayesindedir. Bugün modern dünyada unutulmuş kadim medeniyet değerlerimizi bu yeniçağda yeniden parlatmak; bilgelerle, erenlerle yükselen medeniyetin pak bakiyesi üzerinden kazanımlarımızı yeniden değerlendirmek, Yeni Türkiye’de yepyeni bir zihniyet oluşturmak istiyoruz. Medeniyet Okulu birçok paydaşın katkısıyla oluşan aydınlık, müreffeh bir gelecek tasavvurudur. Medeniyet okulunda dikilen fideler yarının Yeni Türkiye’sinin kökleri derinde, dalları gökyüzüne ağan çınarları olacaktır. Bilimde, Sanatta, İrfanda mahsul verecek. Yetişmiş değerlerin topluma katılıp bir değer ürete- bilmelerini, değerler konusunda farkındalık kazanmalarını, ahlaki sorumlulukların ve davranışların pekiştirilmesini her şeyden çok önemsiyoruz. Sadece genç nüfusa değil, yediden yetmişe herkese hitap eden Medeniyet Okulu’nun kuruluşu felsefesi içerisinde hayat boyu öğrenme amaçlanmıştır. ‘Medeniyet Okulu’ Projesi kapsamında ilk cildini yayına hazırladığımız ‘Öğretmen Kılavuz Kitabı’ içerisinde öğretmenlerimizin işleyeceği ‘Cömertlik’, ‘Hoşgörü’, ‘Sevgi’ ve ‘Doğruluk’ değerleri anlatılıyor. Alanında uzman akademisyen ve bilim adamları tarafından özenle hazırlanmış bu çalışma ‘Medeniyet Okulu’ Projesi kapsamında işlenecek konuların kılavuz kitabıdır. Kitabın hazırlanmasında emeği geçen başta Doç. Dr. Ercan YILMAZ’a, diğer değerli hocalara ve masai arkadaşlarıma teşekkür eder, projenin hayırlar getirmesini temenni ederim. Tahir AKYÜREK Konya Büyükşehir Belediye Başkanı Önsöz İnsanların bir araya gelmesi ile oluşan toplumların, düzen, birlik ve huzur içinde yaşamasını sağlayan en önemli unsurlardan biri de paylaşılan değerlerdir. Bu değerlerin toplumların oluşmasında ve gelişmesinde bu denli büyük bir öneme sahip olmaları ve toplumsallaşmanın gereği olarak toplum üyelerine sistemli olarak aktarılmaları gerekliliğinden dolayı değer odaklı çalışmalar, gün geçtikçe eğitimcilerin çalışma konularının odağı haline gelmektedir. Eğitimcilerin görev yaptıkları okullar aynı zamanda değerler üzerine kurulmuş yaşama ve öğrenme alanlarıdır. Bu alanlardaki öğrenciler, kendilerinin ve okul çevresinin değerleriyle oluşan bir ortamda eğitimsel yaşantılarını sürdürmeye çalışırlar. Öğrenciler, bu tür ortamlarda girdikleri etkileşim süreçleriyle sahip oldukları değerleri değiştirebilir ya da yeni değerler edinebilirler. Bu doğrultuda öğrencilerin etkileşim içine girdiği okul yaşantıları değerlerin edinmesi ve aktarılması açısından önemli bir yere sahiptir. Öğretmenler, öğrencilerin eğitimsel amaçlarını gerçekleştirmede ve doğal yeteneklerini ortaya çıkarmada önemli rol oynarlar. Öğretmenlik mesleğinin gereği olarak öğretmenlerin sahip oldukları değerler de büyük önem arz etmektedir. Tabiî ki öğretmenlerin rolleri, sadece öğretim boyutuyla sınırlı değildir. Onların rolleri, tüm okulu ve okulun tüm paydaşlarını kapsamaktadır. Bu sebeple öğretmenler, öğrencileri değer verilecek ve değerler kazandırılacak bireyler olarak görmelidirler. Öğrencilerin sosyal ve kültürel farklılıklarını, becerilerini ve ilgilerini dikkate alarak onların en yüksek düzeyde öğrenmeleri ve gelişmeleri için çaba harcamalıdırlar. Bunun yanında öğrencilerin de geliştirmek istediği kişilik özelliklerini kendi davranışlarında yaşatarak rol model olmalıdırlar. Öğretmenlerin sahip oldukları değerlerin, öğrenci davranışlarını önemli ölçüde etkilediği ile ilgili birçok araştırma bulgusunun literatürde yer alması bu savı desteklemektedir. Kısacası, hem öğretmenlerimizin oluşturduğu eğitimsel çevre hem de onların davranışları, öğrencilerin değerleri kazanmalarında ve bunları günlük yaşamda aktif bir biçimde kullanmalarında önemli bir etkiye sahiptir. Hazırlamış olduğumuz bu etkinlik kitabında cömertlik, hoşgörü, sevgi, doğruluk, ümitli olma, sabır, dürüstlük ve adalet temalı sekiz değer alanı ve her bir değer alanı için sekiz etkinlik olmak üzere toplam altmış dört etkinlik yer almaktadır. Etkinliklerdeki ana amaç, mevcut öğretim programları kazanımları ile ilişkili olarak öğrencilere değerleri, değerlerin gerektirdiği davranışları kazandırmak ve kazandırılan bu değerleri öğrencilerin günlük yaşama aktarmalarına yardımcı olmaktır. Etkinlikler eğitimsel çalışmaların olmazsa olmazı olan ‘Yakından Uzağa’, ‘Bilenenden Bilenmeye’ gibi temel ilkeler göz önüne alınarak alan uzmanları tarafından hazırlanmıştır. Bu doğrultuda bazı etkinlikler Konya ilimizin duygu ve manevi dünyasının şekillenmesinde önemli etkiye sahip olan âlim ve düşünürler ile ilişkilendirilerek hazırlanmıştır. Öğretmenler olarak sizler öğrencilerinizin hem akademik hem duygu dünyalarının gelişimlerinde önemli bir etkiye sahipsiniz. Etkinliklerle dolu bu kitap öğrencilerinize değerleri kazandırmanız için bir kılavuz olup öğrencilerinizin duygu ve değer dünyalarına olumlu katkılar sağlayacaktır. Hazırlanmış olan değerler temalı bu etkinlikleri, 9 ile 13 yaş grubu öğrencilerin yer aldığı tüm gruplarda uygulayabilirsiniz. Bu kitabın hazırlanmasında büyük emek sarf eden etkinlik yazarları ve çalışma arkadaşlarıma sonsuz şükranlarımı borç bilirim. Bunun yanında kitabın hazırlanması sürecinde destek veren Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanı Mücahit Sami KÜÇÜKTIĞLI’ya ve onun çalışma arkadaşlarına çalışma ekibi olarak teşekkür ederiz. Tabiki en büyük teşekkürü, Konya Büyükşehir Belediyesi’nin Konya’da yer alan çeşitli kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde gerçekleştireceği “Medeniyet Okulu” projesinin mimari ve lideri olan Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir AKYÜREK hak etmektedir. Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Tahir AKYÜREK’e çalışma ekibi olarak sonsuz teşekkürlerimizi sunuyoruz. Bu kitabın, gelecekte dünyayı daha yaşanabilir hale getirecek olan çocuklarımızı eğiten öğretmenlerimize katkı sağlaması dileği ile… Doç. Dr. Ercan YILMAZ (Editör) Değerler Eğitimi “Ne gelir elimizden insan olmaktan başka...” Değer Nedir? Değerler bireyin düşünce, tutum, davranış ve yapıtlarında birer ölçüt olarak ortaya çıkarlar ve toplumsal bütünselliğin ayrışmaz bir öğesini oluştururlar. Değer tanımlarında değerlerle bağlantısı en sık vurgulanan kavramlar; • inanç ve eğilimler, • normatif standartlar ve amaçlardır. Değerler evrensel değerler olarak ana başlıklar halinde gruplandırılmıştır. Evrensel olarak kabul edilen sosyo-kültürel ve insani değerler şunlardır; a) Sevgi (merhamet, dostluk, cömertlik, şefkat, doğayı sevme) b) İç huzur (kanaatkârlık, mutluluk, sabır, kendini kontrol, saygı duyma, sağlıklı yaşam, sebatkârlık) c) Hakikat (Evrensel sevgi, merak, ayırt etme, kendini analiz etme, tüm hayata ilgi duyma) d) Doğru Davranış (dürüstlük, cesaret, doğruluk. liderlik, zamanı kullanma, birlik, minnettarlık) e) Şiddetten Kaçınma (bağışlayıcılık, vatandaşlık, iyimserlik, hoşgörü, paylaşma, doğru sözlülük) Değerler Eğitimi ve Gerekçesi Değerler eğitimi bireylerin kendi ahlaki kodlarını geliştirmelerini ve diğer insanların ahlaki kodları ile ilgilenmelerini sağlar. Ayrıca değerler eğitimi bireylerin kendi deneyimleri üzerinde düşünüp, bu deneyimlerin anlamları ve örneklerini araştırmalarına yardımcı olur. Günümüz gençliği şiddet, sosyal problemler, birbirlerine saygı eksikliği gibi istenmeyen davranışlarla karşı karşıya gelmektedir. Bu durumda, birçok ebeveyn ve eğitimci çözümün bir parçası olarak değerlerin öğretimi üzerinde durmaktadır. Buradan yola çıkarak, çocuklara ve gençlere sadece bilmeleri gereken şeyler hakkında eğitim verilmemeli, insan olmak ve bir arada yaşamak konusunda da eğitim verilmelidir. Nitelikli eğitim, insanı bir bütün olarak algılar ve bilişsel alanı olduğu kadar duyuşsal alanı da içeren eğitimi destekler. Kendisi için belirgin olmayan değerlere sahip olan bireyler amaçlarını, neye taraf ya da karşı olacaklarını, gelecekte ne yapacaklarını bilemezler. Bu nedenle, insanların değerlere sahip olabilmesi onlara verilmiş en değerli potansiyeldir. Değerler ile ilgili literatüre baktığımızda, farklı yaklaşımların olduğu görülmektedir. Bu yaklaşımlar; (i) Değerlerin doğrudan öğretimi yaklaşımı, (ii) Değerleri belirginleştirme yaklaşımı, (iii) Değer analiz yaklaşımı, (iv) Bütüncül yaklaşım, (v) Değerler eğitiminde gizilgüç: örtük programı (vi) Karakter eğitimi biçiminde sıralanabilir. Değerlerden arınmış bir eğitim sitemimizin tam anlamıyla görevini yerine getirdiği söylenemez. Teknolojik gelişmenin hızı, sosyal gelişmeden fazla olduğu zaman insani değerlerin tehlikede olduğu söylenir. Bu gelişim sürecinde önemli olan manevi değerlerimiz ile maddi değerlerimizin karşılıklı ilişki ağı içinde olmasını sağlamaktır. Eğer bunu gerçekleştirecek olursak, hayatın asıl gayesi olan insani değerlere ulaşma süreci daha kolay olacak ve içinde bulunduğumuz toplumda yaşam standartlarımızı daha sağlam zemin üzerine oturtmuş olacağız. Değerler öğretiminin en önemli nedeni insanın mutluluğudur. İnsanın mutlu olmasının vazgeçilmez temel unsurlarının başında da insanların sağlam bir değerler sistem bütünlüğüne sahip olması gerekir. Değerlerin Öğretimi ve Öğrenmenin Duyuşsal Alanı Duyuşsal eğitim; öğrencinin duygu ve ihtiyaçlarını rahatça anlatmasını, kendisine ve başkalarına saygılı davranmasını ve kendini denetleme hedeflerini gerçekleştirmesini sağlamaya çalışır. Okulun ilk yılları çocukların tutum ve inançlarının geliştiği en önemli dönemdir. Araştırmalar on üç yaşına kadar insanda oluşan tutum ve değerlerin bu yaştan sonra değişmesinin oldukça güç olduğunu göstermektedir. Bu nedenle ilköğretim çağı, çocukların kendi değer inanışlarını geliştirilmesi için en kritik dönemdir. Öğrencilerde tutum geliştirmek için öğrencilerin tutum objeleri hakkında bilgilendirilmesi ve bu objelerle ilgili olumlu yaşantılar geçirmesi sağlanmalıdır. Duyuşsal Alanın Sınıflandırması Duyuşsal alan da bilişsel alan gibi kendi arasında aşamalı olarak sınıflandırılmıştır. Ancak bilişsel alanın bilgi basamağında sayılabilecek bazı öğeler olmadan duyuşsal alandaki davranışlar gerçekleşmeyebilir. Çünkü bilmediğimiz bir olguya karşı herhangi bir sevgi, nefret, korku vb. gibi duyuşsal bir tepki geliştiremeyiz. Duyuşsal alan davranışlarının kazanılması için öncelikle bireyin uyarıcıya dikkat etmesi ve onun farkında olması (alma) gerekir. Ardından; dikkat edilen, farkına varılan uyarıcıya karşı istekli olunması ve cevap verilmesi (tepkide bulunma) davranışı gelir. Uyarıcıya değer verme, hatta başka bir uyarıcıya kıyasla tercih etme, uyarıcıyı içselleştirme (değer verme) durumu gerçekleşir. Daha sonra içselleştirilen değerle ilgili düşüncelerini sürekli organize etme, örgütleme ve bunlara ilişkin alışkanlık kazanma ve sürdürme (örgütleme) kazanımları gerçekleşir. Duyuşsal alanda en üst düzeyde kazanılabilecek davranış, yaşam felsefesi geliştirmek, içselleştirilen değeri yaşam biçimi haline getirmek ve her şeyden üstün saymaktır. Duyuşsal alanın aşamalı sınıflamasına göre davranışların nasıl oluştuğunu şu örnekle açıklayabiliriz. Feyza birinci sınıfına başlamıştır. Okulun ilk günlerinde tüm öğrenciler bir şeyler söylemeye çalışmakta ama öğretmen her defasında “Konuşmak için lütfen parmağınızı kaldırın” demektedir. Feyza’nın da söylemek istediği şeyler vardır ve bağırarak söylemeye çalışmasına rağmen öğretmen onun dediklerini dikkate almamaktadır. Bu arada Ali parmak kaldırmıştır ve öğretmen Ali’ye “Söyle bakalım Aliciğim!” demiştir ve Ali söylemek istediklerini söylemiştir. Feyza bunu görmüştür (alma basamağı) Feyza söylemek istediklerini yine parmak kaldırmadan söylemiş ama öğretmen yine dinlememiştir. Bunun üzerine Feyza parmak kaldırıp beklemeye başlamıştır (tepkide bulunma basamağı). Öğretmen Feyza’nın parmağını görmüş ve “Söyle Feyzacığım!” demiştir. Feyza da söylemek istediklerini söylemenin yanısıra öğretmeninden bir de aferin almıştır. Dersler böyle devam ederken artık Feyza sınıfta konuşmak ve söylemek istediklerini öğretmenin dikkat edeceği şekilde belirtmek için parmak kaldırmanın gerekli olduğunu bilmektedir. Bir gün okul dönüşü annesine “Sınıfta konuşmak için parmak kaldırmak gerekir!” demiştir. Annesi de “Neden parmak kaldırmalısın Feyza?” diye sorunca Feyza “Yoksa öğretmen beni duymaz, parmak kaldırmak önemli, parmak kaldırmadan konuşmamalıyız” demiştir. (değer verme) Bir gün sınıfta öğretmen de “Çocuklar, sınıfta neden parmak kaldırarak konuşmalıyız?” diye sorunca Feyza “Sınıfta söylediğimizi herkes duysun diye, sınıfta karışıklık oluyor, bundan sonra ben hep parmak kaldırarak konuşacağım” demiştir (değer verme basamağı). Feyza artık parmak kaldırarak konuşmakta, arkadaşlarını da parmak kaldırmaları için uyarmaktadır (örgütleme basamağı). Feyza, annesi, babası ve kardeşi ile birlikte sohbet etmekte iken Feyza’nın söz almak için parmak kaldırdığı görülmüştür (kişileştirme basamağı). Değerlerin öğrenilmesinde çocuklar bu aşamaları sıra ile kazanarak ilerlerler. Eğitim programlarında değerlerin öğretimine öğrencilerin genel seviyesi dikkate alınarak değer verme düzeyine kadar yer verildiği görülür. Değerlerin Öğretiminde Yararlanılabilecek Araç ve Teknikler Değer öğretiminde, aşağıdakiler araç olarak kullanılabilir • Atasözleri, • Nasreddin Hoca fıkraları, • Tarihi olaylar, • Kültürel miraslarımız, • Kur’an kıssaları ve hadisler, • Büyük şahsiyetlerin hayatları, • Afişler, • Karikatürler, • Şiirler, • Türküler ve şarkılar, • Hikâyeler, • 100 temel eser, • Bilge insanların hayatları veya varsa kendileri, • Çevredeki kötü örnekler, • Filmler, belgeseller ve çizgi filmleri, gölge oyunları, • Çocuk oyunları, • Mevlana ve Mesnevi Hikâyeleri, • Masallar, • Sosyal etkinlikler, • Spor faaliyetleri, • Sanat ve estetik çalışmaları, • İzcilik faaliyetleri. Kaynaklar Alport, G.W. (1937). Personality: a psychological interpretation. New York: Holt Cansever, E. (1987). Nerde antigone. İstanbul, Adam Yayınları. Dilmaç B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması, Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Şirin, A.(1983). Gençlerin değerler sıralaması üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Cömertlik 1 Değer Alanı Cömertlik Etkinlik İsmi Veren El Alan Elden Üstündür 2 Etkinlik Kazanımları 1. Cömertlik değerinin önemini kavrar. 2. Cömert olmanın insanlığa getireceği faydaların farkına varır. 3. Yardıma muhtaç kişilere yardım etmenin önemini kavrar. Materyaller Ek-1, Ek-2, Ek-3 ve Ek-4. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Dinlemek için hazırlık yapar. 2. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. 3. Dinlerken vurgu, tonlama ve telaffuza dikkat eder. 4. Dinlediklerinde ne, nerede, ne zaman, nasıl, niçin ve kim (5N1K) sorularına cevap arar. 5. Dinlediklerinde geçen bilmediği kelimelerin anlamlarını tahmin eder. 6. Dinledikleriyle ilgili çıkarımlar yapar. 7. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 8. Düşüncelerini mantıksal bütünlük içinde sunar. 9. Yazılarında noktalama işaretlerini doğru ve yerinde kullanır. 10.Yazılarında imlâ kurallarını uygular. 11.Seviyelerine uygun şiirleri doğal bir sesle okur. 12.Seviyesine uygun şiirleri uygun gürlükte ve tonda okur. 13.Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı eserleri izlemekten zevk alır. 3 n r Ö O k e , Şiir, Akrostiş Te i m e t kniğ ön Y y i la İşl ey iş: 1. Ek-1’de yer alan metin öğretmen tarafından iki defa okunur ve öğrencilerden metinden ne anladıkları ile ilgili düşünceleri alınır. 2. Öğretmen Ek-2’yi tüm öğrencilere dağıtır ve buradaki soruları cevaplandırmalarını ister. 3. Cevaplandırma işlemi bittikten sonra öğrencilerin vermiş oldukları yanıtlar sınıf ortamında tartışılır ve onlardan metindeki örnek olaya benzer olarak yaşadıkları olaylar varsa anlatmaları istenir. 4. Bu işlemler yapıldıktan sonra öğretmen Ek-3’ü öğrencilere dağıtır ve uygulanacak olan Akrostiş Tekniği hakkında öğrencilere kısa bir bilgi verir ve Ek-3’ü doldurtur. Öğretmen öğrencilere zorlandıkları yerde yardımcı olur. Akrostiş: Şiirdeki dizelerin ilk harflerinin yukarıdan aşağıya doğru sıralanarak anlamlı bir sözcük meydana getirilmesidir. Akrostişlerde şiirin çıkan sözcükle ilgili olması beklenir. 5. Akrostiş tekniğiyle yazılan şiirler öğrenciler tarafından sınıf ortamında okunur ve bu şiirlerin bir kısmı değer panosunda sergilenir. 6. Ek-4 şiir değerlendirme ölçeği kullanılarak şiirler değerlendirilebilir. 4 Ev Görevi Cömertlik ile ilgili öğrencilerin veya aile bireylerinin yaşamış olduğu bir örnek olayın A4 kâğıdına yazılarak cömertlik panosunda sergilenmek üzere sınıfa getirilmesi. Değerlendirme 1. Öğrencilerin Ek-1’e vermiş oldukları yanıtlar sınıf ortamında tartışılarak değerlendirilir. 2. Ek-4’de yer alan şiir değerlendirme ölçeği kullanılarak şiirler değerlendirilir. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Hacı Veyiszade Mustafa Efendi hakkında ön bilgiler verilerek (cömert oluşu, din alimi oluşu vb.) öğrencilerin bilgilenmesi sağlanır. “Veren el alan elden üstündür” hadisi üzerinde durularak cömertliğin sadece para yardımı olmadığının, zaman ayırmanın, ilgi göstermenin, yetenekleri doğrultusunda çevresine yardım etmenin de birer cömertlik örneği olabileceği vurgulanır. Hacı Veyiszade Mustafa Efendi hakkındaki bilgiler sayfa 66’da yer almaktadır. 5 Ek-1 SIKINTIYA DÜŞMEKTEN KORKMA Konya’nın yakın köylerinden fakir ve küçük yaşta babasını kaybetmiş bir çocuk, okumak için Konya’ya gelir. Annesi biricik yavrusunu Konya’ya yollarken yiyecek ve giyecekten bir torba yapıp, uğurlar. Şehre ilk defa gelen çocuk üzüntülü ve yabancıdır. Onun bu durgun hali mahalleli bir kişinin dikkatini çeker. Gelip kendisine kim olduğunu, ne için geldiğini sorar. Çocuk, okumak için Konya’ya geldiğini, okula kaydolduğunu ama yatacak bir yerinin dahi bulunmadığını sıkıla sıkıla anlatır. O şahıs, çocuğu yanına alarak, hemen arka mahallede bulunan bir mescidin bahçesinde küçük bir imam evinde karşılıksız kalabileceğini söyler. Çocuk hemen kabul ederek, odaya yerleşir. Günler, haftalar böyle geçer. Okulda dersler devam etmektedir. Çocuğun köyden getirdiği erzak noksanlaşır ve nihayet günün birinde biter. Dersleri hayli başarılı geçmekle beraber, bu yokluk canına tak etmiştir. Sonunda daha fazla sabredemeyeceğini anlayarak, eşyasını toplayıp köye dönmek için hazırlanır. Kentte okumak için para lazımdır. Himaye edecek hayır sahibi kişi gereklidir. Kendinde ise bunların hiç birisi yoktur. Çocuk derin düşüncelere dalar gider. Gönlü ve zihni bu duygularla meşgul iken birden bire, yaslanmakta olduğu sokak kapısı çalınır. Büyük bir merak ve heyecanla kapıyı açar. Gelen adamın yaşı altmış civarında bir kişidir ve çocuğa; “Al yavrum, şunu sana Hacı Veyiszade Hoca gönderdi. Selamı vardır. Dersine devam etmeni, umutsuzluğa kapılmamanı, maddi endişenin olmamasını; bundan sonra da sana yeterince yardımda bulunacağını” söyler ve ayrılır gider. Çocukcağız kapıda kalakalır. İhtiyarın eline tutuşturduğu şeyi merak eder; kapıyı heyecanla örter. Sonra avucunu açınca görür ki, elli lira. O gün için ona bir aydan fazla yetecek kadar bol paradır bu. Ne var ki çocukcağız, adı hala kulağında duran Hacı Veyiszade Hoca’yı daha önce hiç bir yerde görmediği gibi, duymamıştır da... Ara ara o ziyaretçi gelip yardımda bulunur. Artık genç, dersleriyle meşguldür. Okuluna gitmektedir. Günlerden bir gün, kendisine para gönderen bu hayır sahibini tanımak için, Konyalı bazı arkadaşlarına Hacı Veyiszade Hoca’nın kim olduğunu, nerede görebileceğini 6 sorar. Onun, Aziziye Camii’nde bulunduğunu, imamlık yaptığını öğrenir ve o camiye gider. Hoca Efendi gencin bulunduğu yere doğru gelir. Yavaşça gencin kulağına eğilerek: “Derslerine devam et; sıkıntıya düşmekten korkma” deyip, yeri geldikçe kendisine ziyaretçi göndermeye devam edeceğini fısıldayarak, geçer gider. Genç, olduğu yerde kala kalmıştır. Sonra, birkaç yıl daha ziyaretler devam eder. Gencin eli bollaşınca sona erer. Böylece gelecekte kendisinden büyük hizmetler beklenen bir gencin daha elinden tutulmuş, sıkıntılı günlerde yardımına koşulmuştur. O genç şimdi millet ve memleketine hizmetin çabasındadır. (Kaynak: http://muhammedi.net. Hikâye kısaltılmış ve sadeleştirilmiştir.) 7 Adı Soyadı: Sınıf: Ek-2 Tarih: …./.…/…. METİN DEĞERLENDİRME FORMU Yönerge: Ek-1’deki metne göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız. 1. Yukarıdaki yaşanmış olaydan yola çıkarak Hacıveyiszade Mustafa Efendi hakkında neler söyleyebilirsiniz? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 2. Metinde vurgulanan değer nedir? Bu değer hakkında düşündüklerinizi yazınız. ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... .............................................................................................................................. ........................................................................................................................ ...................................................................... 8 3. Sizce cömertlik sadece para yardımı mıdır? Bu konudaki düşüncelerinizi yazınız. ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 4. Metindeki çocuğa yardım edilmeseydi sizce ne olurdu? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 5. Metindeki çocuğa yardım edilmesinin ne gibi faydaları olmuştur? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 6. Sizin yardım ettiğiniz kişiler var mıdır? Eğer varsa bu kişilere niçin yardım ettiniz? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 9 Ek-3 CÖMERT İNSAN AKROSTİŞİ Adı Soyadı: Tarih: …./.…/…. Sınıf: Yönerge: Akrostiş; şiirdeki dizelerin ilk harflerinin yukarıdan aşağıya doğru sıralanarak anlamlı bir sözcük meydana getirilmesidir. Akrostişlerde şiirin çıkan sözcükle ilgili olması beklenir. Aşağıda yazılacak olan şiire ait dizelerin hangi harfle başlayacağı verilmiş olup sizden cömertlik değerinin ve cömert olan insanların özelliklerini düşünerek şiiri tamamlamanız ve şiire bir başlık yazmanız beklenmektedir. …....…………………… C......................................................................................................................... Ö......................................................................................................................... M........................................................................................................................ E......................................................................................................................... R......................................................................................................................... T......................................................................................................................... İ.......................................................................................................................... N......................................................................................................................... S......................................................................................................................... A......................................................................................................................... N......................................................................................................................... 10 Ek-4 ŞİİR DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Yönerge: Öğrenci tarafından yazılan ve okunan şiir aşağıdaki ölçeğe göre değerlendirilir. Alınan puan 0-6 arası ise şiirin yetersiz, 7-12 arası ise orta, 13-18 arası ise iyi düzeyde yazıldığı ve okunduğu söylenir. Öğrencinin Adı Soyadı: Evet Kısmen Hayır (3) (2) (1) 1. Şiirin başlığı içerik ile ilgilidir. 2. Şiirin içeriği konu ile ilgilidir. 3. Şiir özgündür. 4. Şiir doğru tonlanarak ve vurgulanarak okundu. 5. Şiir yazım ve noktalama yönünden hatasız. 6. Şiir okurken dinleyiciyle göz teması kuruldu. TOPLAM PUAN: 11 Değer alanı Cömertlik Etkinlik İsmi Kıssa’dan Hisse; Az Veren Candan Çok Veren Maldan 12 Etkinlik Kazanımları 1. Cömertliğin sadece maddiyatla değil, gönül ile ilgili bir değer olduğunu kavrar. 2. Cömertlik değerinin özelliklerini fark eder. 3. Cömertlik değeri açısından kendini değerlendirir. 4. Gösterilen davranışın cömertlik olarak gösterilip gösterilmeyeceğini fark eder. Materyaller Ek-1, Ek-2, Ek-3, Ek-4 ve Ek-5. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Okuma amacını belirler. 2. Kurallarına uygun sessiz okur. 3. Dikkatini okuduğuna yoğunlaştırır. 4. Okuduğunu özetler. 5. Okuduklarında karşılaştırmalar yapar. 6. Okuduklarında sebep-sonuç ilişkileri kurar. 7. Okuduklarından çıkarımlar yapar. 8. İhtiyaç duyduğu bilgileri çeşitli kaynaklardan toplar (KN:24). 13 İşl ey iş : ne r Ö k y a l O mi, İşbirlikçi Öğrenm e t n e. Yö 1. Öğretmen sınıftaki öğrencileri üç gruba ayırır ve öğrencilerin grup düzeni şeklinde oturmalarını sağlar. 2. Her gruptan kendisine bir temsilci ve cömertliği simgeleyecek bir grup ismi (eli bol, gönlü bol, coşkun, paylaşan gönüller, vb). belirlemelerini ister. 3. Ek-1, Ek-2 ve Ek-3’deki örnek olaylar fotokopi ile çoğaltılır. Her bir gruba farklı bir kıssa dağıtılır. Grupların bu örnek olayları iyice okuyup anlamaları sağlanır. 4. Her gruba beş dakikalık bir süre verilerek grup üyelerinin kendi aralarında örnek olayı tartışmaları sağlanır. 5. Tartışma süreci bittikten sonra her grubun Ek-4’te yer alan sorulara göre okudukları örnek olayı değerlendirmeleri ve yanıtlarını Ek-4’teki ilgili sorunun altına yazmaları istenir. 6. Her grubun temsilcisi tarafından grubun yanıtları okunur ve öğretmen yanıtlar okundukça diğer öğrencilerden olumlu veya olumsuz eleştirilerin gelmesini sağlar. 7. Öğretmen cömertlik sayılabilecek davranışlara örnekler verir ve öğrencilerden bu konuda örnekler almak için onlara Ek-5’i dağıtır. Ek-5’te yer alan ilgili yönergeye göre öğrencilerin Ek-5 formunu doldurmalarını ister ve doldurulan Ek-5’leri değer panosunda sergiler. 14 Ev Görevi Öğrencilere “Az Veren Candan Çok Veren Maldan” sözünün anlamını derinlemesine araştırmaları ve bu sözü aile bireyleri ile tartışmaları istenir. Değerlendirme Grupların Ek-4’de yer alan sorulara verdikleri cevaplar öğretmen tarafından değerlendirilerek sonuçları bütün sınıfa açıklanabilir. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Kıssalar aracılığıyla cömertlik sayılabilecek davranışların yapılan yardımın miktarıyla değil, o davranışların bizim değer dünyamızda tuttuğu yer ile ölçülmesi gerektiği öğrencilere kavratılır. Zengin birinin yaptığı bağış miktarı ile yoksul birinin yaptığı bağış miktarı farklı olsa da yoksul kişilerin vermiş olduklarının cömertlik davranışına daha yakın olabileceği vurgulanmalıdır. 15 Ek-1 I. Kıssa Hz. Ali’nin ağabeyi ve Ebu Talib’in oğlu Abdullah, sıcak bir günde, bir kabilenin hurmalığına inmişti. Abdullah burada dinlenirken, hurmalıkta çalışan köleye, yemek vakti üç parça ekmek geldiğini gördü. Adam ekmeklerden birini ağzına götürmek üzereydi ki, birden önünde açlığı her halinden belli bir köpek belirdi. Köle elindeki ekmeği köpeğin önüne attı. Köpek ekmeği hemen yedi. Köle ekmeğin ikinci parçasını da attı. Köpek bunu da bir kerede silip süpürdü. Köle bunun üzerine üçüncü parçayı da köpeğe verdi. Kalkıp, yeniden işine dönmek üzereydi ki, olup biteni uzaktan seyreden Abdullah, yaklaşıp sordu: - Ey köle, bugünkü yiyeceğin ne kadardı? Köle sıkılarak cevap verdi: - İşte bu üç parça ekmek... - O halde neden kendine hiç ayırmadın? - Baktım ki, hayvan çok aç. O halde bırakmak istemedim. - Peki, sen ne yiyeceksin şimdi? - Oruç tutacağım. Bunun üzerine, Abdullah, köleye sahibinin evinin nerede olduğunu sordu. Sonra da gidip adamdan bu hurmalığı içindeki köleyle birlikte satın aldı. Sonra döndü, köleye bu tarlayı ve onu sahibinden satın aldığını söyledi ve ekledi: - Seni azad ediyorum. Bu hurmalığı da sana hediye ediyorum. Cömertliğiyle meşhur Abdullah, kendisinden daha cömert birini tanıyıp tanımadığı sorulduğunda, bu olayı anlatır ve: - Ama o köpeğe topu topu üç parça ekmek vermiş; sen ise ona koskoca bir hurmalığı ve hürriyetini vermişsin, dediklerinde şu karşılığı verirdi: - Ama o elindeki her şeyi verdi, ben ise elimdekinin bir kısmını... 16 Ek-2 ki: II. Kıssa Cömertliği dillere destan olan Hâtim-i Tâî’ye dediler - Cömertlikte çok ileri gidiyor, malını israf ediyorsun. Hâtim-i Tâî şöyle cevap verir: - Ne kadar çok olursa olsun, hayra verilen mal israf olmaz. - Senden daha çok cömertlik yapan bir kimseyi gördün mü? - Evet gördüm. - Kimmiş o? - Anlatayım; yetim bir gence misafir olmuştum. Bana bir koyun kesip ikram etti. Koyunun bir yeri çok hoşuma gitti. Yemin ederek “Burası çok lezzetliymiş” dedim. Genç, dışarı çıktı. On koyunu varmış. Birisini daha önce kesmişti. Dokuzunu da şimdi kesmiş. Benim sevdiğim kısımları pişirip önüme getirdi. Ben olanların farkında değildim. Atıma binip giderken kapının önündeki kanları görünce sitemle sordum: - On koyunun onu da kesilir mi? - Suphanallah, bunda şaşılacak ne var? Bir şey sizin hoşunuza gitmiş. Bunu yapmak da benim gücüm dahilindedir. Bunu sizden esirgemem hiç uygun olur mu? Bunu dinleyen arkadaşları tekrar sorarlar: - Yetim gencin ikramına karşılık siz de ona bir şey verdiniz mi? Hâtim-i Tâî der ki: - Verdim, ama pek mühim sayılmaz. - Ne verdiniz? - Üç yüz deve ile beş yüz koyun. - O halde sen ondan daha cömertsin. - Hayır, o genç benden daha cömerttir. Zira o koyunların tamamını verdi. Ben ise malımın çok azını verdim. Bir fakirin, yarım ekmeğinin tamamını misafirine vermesi mi mühimdir, yoksa bir zenginin sürüsünden bir deveyi misafirine ikram etmesi mi? 17 Ek-3 III. Kıssa Ünlü sanat merkezlerinin birinde, çocuğun biri, vitrinde çok hoş bir tablo görür. Tablonun bedeli oldukça yüksektir. Çocuk bu tabloyu bir sonraki sene abisinin doğum gününe almayı ister ve bir iş bulup kıt kanaat geçinerek biriktirdiği tüm para ile mağazaya gider. Şanslıdır, tablo hâlâ satılmamıştır. İçeri girer, tabloyu bir süre yakından izledikten sonra resmi yapan sanatçıyı bulur ve: - Abimin doğum günü için bu resmi satın almak istiyorum, tüm param da bu kadar, der. Ressam bir süre düşündükten sonra resmi paketler ve çocuğa satar. Çocuk paketini alır ve teşekkür ederek mağazadan çıkar. Mağazada ressamın arkadaşları da vardır ve şaşkın şaşkın sorarlar: - Sen ne yaptın, o resmin değeri milyonlar ederdi. Neden bu kadar düşük bir rakama sattın? Ressam cevap verir: - Evet, ben bu resme milyonlarını verecek bir sürü insan bulabilirdim, ancak tüm servetini bu resme verecek kaç kişi bulabilirdim? (Oscar WİLDE) 18 METİN DEĞERLENDİRME FORMU Grubun Adı: Ek-4 Tarih: …./.…/…. Yönerge: Size verilen metinleri grup olarak aranızda tartıştıktan sonra aşağıdaki sorulara grubun ortak yanıtını yazınız. Yazdığınız yanıtlar grup temsilciniz tarafından okunarak sınıf içerisinde paylaşılmalıdır. 1. Örnek olayın konusu ve ana teması nedir? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 2. Örnek olaydaki ana karakterlerin yaptığı davranış size hangi değeri çağrıştırıyor? Niçin? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 19 3. Sizce bu değer kişiye neler kazandırır? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 4. Örnek olayda daha cömert görülen kişi yerinde siz olsaydınız hangi davranışı gösterirdiniz? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 5. Cömertlik çok mal vermek midir yoksa var olan malının çoğunu verebilmek midir? Niçin? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 20 Ek-5 CÖMERTÇE DAVRANIŞLAR Adı Soyadı: Tarih: …./.…/…. Sınıf: Yönerge: Cömertlik değerinin elde edilebilmesi için; yardımın gönüllü olarak yapılması (Haşr, 59/5; Hadid, 57/11-18; Maide, 5/13); karşılığında hizmet, övgü, mükâfaat beklenilmemesi (İnsan, 76/8-l0); yardım edileni rencide edebilecek davranışlardan kaçınılması (Bakara, 2/263-264); yapılan yardımın sahibi katında üstün bir değerinin olması (Âli İmrân, 3/92) gerekmektedir. Bu ayetlerden yola çıkarak kendinizin göstermiş olduğu, okuldaki arkadaşlarınızdan ve ailenizden görmüş olduğunuz cömertçe davranışları aşağıdaki ilgili yerlere yazınız. GÖSTERMİŞ OLDUĞUM CÖMERTÇE DAVRANIŞLARIM: 1. ............................................................................................................................................................... 2. ............................................................................................................................................................... 3. ............................................................................................................................................................... 4. ............................................................................................................................................................... OKULDAKİ ARKADAŞLARIMDAN GÖRDÜĞÜM CÖMERTÇE DAVRANIŞLAR: 1. ............................................................................................................................................................... 2. ............................................................................................................................................................... 3. ............................................................................................................................................................... 4. ............................................................................................................................................................... AİLEMDEKİ BİREYLERDEN GÖRDÜĞÜM CÖMERTÇE DAVRANIŞLAR: 1. ............................................................................................................................................................... 2. ............................................................................................................................................................... 3. ............................................................................................................................................................... 4. ............................................................................................................................................................... 21 Değer alanı Cömertlik Etkinlik İsmi Cömertlik ve Cimrilik 22 Etkinlik Kazanımları 1. Cömertliğin faydalarını kavrar. 2. Cömertliğin zıddı olan cimriliğin özelliklerini açıklar. 3. Cimriliğin zararlarını kavrar. 4. Cömertliğe ya da cimriliğe yakın olan davranışlarının farkına varır. Materyaller Ek-1, Ek-2 ve Ek-3. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Dinlemek için hazırlık yapar. 2. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. 3. Dinlediklerinde geçen bilmediği kelimelerin anlamlarını tahmin eder. 4. Dinledikleriyle ilgili çıkarımlar yapar. 5. Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı eserleri izlemekten zevk alır. 23 ru o S mi, Balık Kılçığı Tekn e t n iği. Yö p a v e C - İşl ey iş Öğretmen etkinliğe : başlamadan önce Ek-1’deki Cömertlik Anketi’ni öğrencilere dağıtır ve ilgili yönerge doğrultusunda doldurmalarını ister. Anket sonuçlarına göre öğrencilerin almış olduğu puanlar belirlenir. Öğretmen, bu konuda tavsiyelerde bulunur. Öğretmen tarafından cömertlik ve cimrilik ile ilgili ayet, hadis ve özlü sözlerin yer aldığı Ek-2 okunur ve sınıf ortamında bu sözler tartışılır. Öğretmen öğrencilere cömertliğin ve cimriliğin özelliklerini ortaya koyacak ve onları birbiriyle karşılaştıracak olan “Cömert ve Cimri Balıklar” etkinliğinin yer aldığı Ek-3’ü dağıtır. Ek-3 öğrencilere yaptırılır. İlgili etkinlik tamamlandıktan sonra doldurulan Ek-3’ler değer panosunda sergilenir. 24 Değerlendirme Öğrencilerden cömertlik ile ilgili özlü sözler yazmaları istenir. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Yapılacak anketin amacı, öğrencilerin cimri ya da cömert olmalarını göstermek değildir. Amaç düzeylerini görmeleri ve cömertlik yönünde davranışlar sergilemelerini pekiştirmektir. Ek-3’te yer alan etkinlikte cömertlik ve cimrilik arasındaki farkların öğrenci tarafından ortaya konması sağlanmalıdır. 25 Ek-1 CÖMERTLİK ANKETİ Adı Soyadı: Tarih: …./.…/…. Sınıf: Yönerge: Aşağıdaki anket sizin cömertlik değerine yakınlığınızı göstermek için hazırlanmıştır. Anket maddelerini okuduktan sonra o davranışı her zaman yapıyorsanız “Evet”, bazen yapıyorsanız “Kısmen”, hiç yapmıyorsanız “Hayır” bölümüne çarpı (X) işareti koyunuz. Anketten alınacak olan 0-15 arası puan cömertlik davranışına yakınlığınızın düşük düzeyde, 16-30 arası puan orta düzeyde, 31-45 arası puan yüksek düzeyde olduğunu göstermektedir. Anket Maddeleri Evet Kısmen Hayır (3) (2) (1) 1. Arkadaşlarımla hediyeleşirim. ( ) ( ) ( ) 2. Harçlığımın bir kısmını arkadaşlarımla paylaşırım. ( ) ( ) ( ) 3. Beslenme çantamdaki malzemeleri sıra arkadaşımla paylaşırım. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 4. Yardımlaşma ile ilgili faaliyetlere gönüllü olarak katılırım. 5. Sınıftaki bir arkadaşım kalem vb. eşyasını getirmeyi unutmuşsa, bendeki fazla eşyayı ona derhal veririm. 26 6. Kardeşlerime, aileme ve yakın çevreme yeterli vakit ayırırım. ( ) ( ) ( ) 7. Sahip olduğum en pahalı şeyden yeri gelirse vazgeçerim. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 11. Kantinden veya başka bir yerden aldığım bir simidi hemen yanımdakine alması için teklif ederim. ( ) ( ) ( ) 12. Benden borç isteyen bir arkadaşıma borç veririm. ( ) ( ) ( ) 13. Evdeki oyuncaklarımı kardeşlerimle veya başka arkadaşlarımla her zaman paylaşırım. ( ) ( ) ( ) 14. İhtiyaç sahibi kişilere yönelik yardım kampanyalarına katılmaktan zevk alırım. ( ) ( ) ( ) 15. Cömert insanların her zaman kazanacağını düşünürüm. ( ) ( ) ( ) 8. Yardıma ihtiyaç duysam çevremde bana yardım edebilecek kişiler çoktur. 9. Doğum günümde veya başka bir zaman bana gelen hediyeleri hiç kullanmadan ihtiyaç sahibi başka arkadaşıma veririm. 10. Son altı ayda kullanmadığım eşyaları ihtiyaç sahiplerine vermekten çekinmem. TOPLAM PUAN: 27 Ek-2 Cömertlik ve Cimrilikle İlgili Ayet, Hadisler ve Özlü Sözler 1. Allahü teâlâ cömerdi, gece gündüz ibadet eden cimriden daha çok sever. (Tirmizi) 2. Allah katında cömert bir cahil, cimri âlimden daha üstündür. Çünkü cimrilik en ağır hastalıktır. (Dare Kutni) 3. Cömertlik sadece verdiklerinizle değil, hareketlerinizle de ölçülür. (George Mc Donald) 4. Bir kulun kalbinde cimrilikle iman bir arada bulunamaz. (Nesai) 5. Cömert, Allah’a, insanlara, Cennete yakın, Cehennemden uzaktır. Cimri ise bunun aksinedir. (Tirmizi) 6. Cömert olun ki, Allahü teâlâ da size cömertlik etsin! İyi bilin ki cimrilik küfürdendir, küfrün yeri de Cehennemdir. (Deylemi) 7. Güleryüz göstermek, cömertlik yerine geçer. (Hz. Ali) 8. Mallarını gece ve gündüz, gizli ve âşikar olarak infâk edenlere Rableri katında büyük bir mükâfat vardır. Onlara hiçbir korku yoktur, onlar mahzun da olmazlar (Bakara, 274). 9. Rabbim, “İbrahim cömert olduğu için, dost edindim” buyurdu. (Taberani) 10. Allahü teâlâ, cömertlikle güzel huyu sever, cimrilikle kötü huyu sevmez. (Berika) 11. Cömerdin yemeği ilaç, cimrininki hastalıktır. (Dare Kutni) 12. Kendi ihtiyacı varken, başkasını tercih edenin günahları affolur. (İ. Hibban) 13. Cömert olursanız, Allahü teâlâ da size, cömertçe ihsanda bulunur. (Deylemi) 14. Yukarıdaki el, aşağıdakinden, veren el, alan elden üstündür. (İ.Huzeyme) 15. Cömertlik israf ile cimrilik arasındadır. (İmam-ı Gazali) 28 16. Cömert, verdiğini hatırlamayandır. (Buzur Cumhur) 17. Veren el, alan elden üstündür. (Hz. Muhammed) 18. Cömertlik fazla vermekten ziyade yerinde ve zamanında vermek demektir. (La Bruyere) 19. Cömert, nasihat vermekle yetinmeyip yardım eder. (Vauvenargues) 20. Allah cömerttir, cömertliği ve güzel ahlakı sever. (Hz. Muhammed) 21. Helalinden kazanıp, fakirlere cömertlik ediniz. (Hacı Bayram Veli) 22. Cömertlik, adaletin çiçeğidir. (Nathaniel Hawthorne) 23. Cömertlik olmayınca malın, vefa olmayınca arkadaşın hayrı yoktur. (Ahmed Bin Kays) 24. Cennet cömertlerin, cehennem cahillerin yeridir. (Hz.Ali) 25. Cömertlik, dostluğun özüdür. (Oscar Wilde) 26. Cömertlik, saadet anahtarıdır. (Nasır-ı Husrev) 27. Tuzağa saçtığın taneler, cömertlik sayılmaz ki. (Mevlana) 28. Cömert insan, almaktan çok vermeyi sever. (Cbevalier de Mere) 29. Cömert, nasihat vermekle yetinmeyip yardım eder. (Vauvenargues) 30. Elini boynuna bağlayıp asma [cimrilik etme], büsbütün de açıp saçma. Sonra kınanmış olur ve eli boş açıkta kalırsın. (İsra 29) 31. Cömertlik, dost ve ahbaba iyilikte ve ikramda bulunmaktır. (Süfyan bin Uyeyne) 29 CÖMERT ve CİMRİ BALIKLAR Ek-3 Adı Soyadı: Tarih: …./.…/…. Sınıf: Yönerge: Aşağıda verilmiş olan Balık Kılçığı etkinliğinde sizden cömertliği ve cimriliği karşılaştırmanız, cömertlik ve cimrilik ile ilgili özellikleri kılçıklara yazmanız istenmektedir. 1. balığın kılçıklarına cömertlik, 2. balığın kılçıklarına cimrilik ile ilgili bilgiler yazınız. 30 Değer Alanı Cömertlik Etkinlik İsmi Cömert Olalım 31 Etkinlik Kazanımları 1. Cömertliğin ne olduğunun farkına varır. 2. Cömert davranışların insanı mutlu ettiğinin farkına varır. 3. Cömertlik ve cimrilikle ilgili deyimleri ve anlamlarını öğrenir. Materyaller Ek-1, kâğıt, kalem. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Güçlü ve zayıf yönlerini fark eder. 2. Çevresindeki sosyal olayları anlamlandırır ve yorumlar. 3. Yeni öğrendiği kelimeleri yazılarında kullanır. 32 p a :Y dır n ıla ı id, Yaratıcı Yazma, T r G ş art lmı ış m a İşl ey iş 1. Öğrencilere cömertliğin ne olduğu sorulur. 2. Öğretmen cömert davranışlara örnekler verir. 3. Öğrencilere en son hangi cömert davranışta bulundukları ve birisinin kendilerine hangi cömert davranışta bulunduğu sorulur. 4. Cömert insan olabilmek için neler yapılması gerektiği sınıfta tartışılır. 5.Değerlendirme bölümünde bulunan yapılandırılmış grid tablosu tahtaya çizilir ve öğrencilerden soruların cevaplanması istenir. Cömertlik ve cimrilikle ilgili deyimler sınıfta paylaşılır ve bu deyimlerin öğrenciler tarafından cümle içerisinde kullanmaları söylenir (Deyim örnekleri için bkz: dikkat edilmesi gereken hususlar). 33 Ev Görevi Öğrencilerden Cömert Olalım isimli etkinliği evde anne ve babalarıyla birlikte doldurmaları istenir. Ertesi gün sınıfta paylaşılacağı söylenir. Değerlendirme Öğretmen öğrencilerine yapılandırılmış grid değerlendirme aracını uygular. Öğrencilerin tabloyu defterlerine çizmeleri ve aşağıdaki soruları cevaplamaları istenir. 1. Aşağıdaki deyimlerden hangileri cömertlikle ilgilidir? 2. Aşağıdaki deyimlerden hangileri cimrilikle ilgilidir? Yağmurlu havada bir Eli sıkı olmak (2) Eli açık olmak (3) bardak su vermemek (1) Eli cebine gitmemek (4) Cebinde akrep olmak (5) Gani gönüllü olmak (6) Ateşe vursa duman Günahını vermemek (7) Eli bol olmak (8) vermemek (9) 1. soru için seçilmesi gereken kutucuklar: 3,6,8 2. soru için seçilmesi gereken kutucuklar: 1,2,4,5,7,9. Öğrenciler soruları yanıtlandıktan sonra cevaplar sınıfta paylaşılır ve her bir deyim öğrenciler tarafından cümle içinde kullanılır. Örnek: Hasan Ağa çok zengin olmasına rağmen eli hiç cebine gitmezdi. 34 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Cömertliğin insanı mutlu ettiği mutlaka vurgulanmalıdır. Cömertliğin ve cimriliğin ne olduğu kavratılmalıdır. Tablodaki deyimlerin anlamları önce öğrencilere sorulmalı daha sonra öğretmen tarafından mutlaka açıklanmalıdır. Deyimlerin Anlamları Eli açık olmak: Cömert, çok para harcayan. Gani gönüllü olmak: Cömert, vermekten çekinmeyen. Eli bol olmak: Cömert, yardım etmeyi seven. Yağmurlu havada bir bardak su vermemek: İmkanı olmasına rağmen kimseye yardım etmemek. Eli sıkı olmak: Cimri, para harcamayan. Eli cebine gitmemek: Cimri olmak, para harcamayı sevmemek. Cebinde akrep olmak: Çok cimri olmak, para harcamaktan kaçınmak. Günahını vermemek: Hiçbir şeyini vermemek. Ateşe vursa duman vermemek: Çok cimri. 35 Ek-1 Cömertlik ve Yardım Etmede Akarsu Gibi Ol Hz.Mevlana CÖMERT OLALIM Sevgili çocuklar, cömertlik: birisine hiçbir karşılık beklemeden yardımda bulunmaktır. Cömertlik ihtiyaç sahibi insanlara yardım eli uzatmaktır. Cömertlik mutluluktur. Çünkü çevremizdeki insanlarla bir şeyler paylaştığımızda kendimizi mutlu hissederiz. Cömertliğin karşılığı cimriliktir. Cimri insan ne kadar varlığı olursa olsun vermesini, paylaşmasını bilmez. Bu dünyada da hep mutsuz olur. Cömert olmak bizim güçlü yanımızı, cimri olmak ise zayıf yanımızı gösterir. Güçlü yanlarımız adı üstünde bizi güçlendirir, sevilen bir insan haline getirir. Her şeyden önemlisi bizi mutlu bir insan yapar. Şimdi cömertlikle ilgili aşağıdaki soruları cevaplayalım. 1. En son ne zaman birine hediye aldınız? Hediyeyi verirken ne hissettiniz? ........................................................................................................... .............................................................................................................. .......................................................................................................... ............................................................................................................... 2. En son ne zaman biri size hediye verdi? Hediyeyi alınca ne hissettiniz? ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 36 3. En son ne zaman bir arkadaşınızla bir şeyinizi (simit, ekmek, elma vs) paylaştınız? Ne paylaştığınızı ve paylaştıktan sonra ne hissettiğinizi yazınız. ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 4. Çok aç olduğunuz bir anda aç ve hiç parası olmayan bir arkadaşınızla poğaçanızı paylaşır mısınız? ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 5. Çevrenizdeki cimri insanları seviyor musunuz? Neden? ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 6. Eğer cimri olursanız insanlar sizi sever mi? ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 7. Cömert insan olmak için neler yapmalıyız? Lütfen yazınız? ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 37 Değer Alanı Cömertlik Etkinlik İsmi Paylaşıyorum ve Cömerdim 38 Etkinlik Kazanımları 1. Cömertliği bilir. 2. Başkalarının ihtiyaçlarını fark eder. 3. Sahip olduğu bir şeyi başkaları ile paylaşır. 4. Arkadaşlık ilişkilerinde cömertliğin önemini fark eder. 5. Cömertlik ile ilgili yaşadığı bir olayı sözlü olarak ifade eder. 6. Cömertliğin ahlaki bir davranış olduğunu bilir. Materyaller Üzerinde papatya resmi olan kartonlar, kalem, yazı tahtası, projeksiyon makinesi Süre: 40 dk. 9. Kelimeleri doğru telaffuz eder. 10. Sesine duygu tonu katar. 1. Konu dışına çıkmadan yazar. 11. Konuşmalarında beden dilini kullanır. 2. Davranışlarının kendisini ve 12. Konu dışına çıkmadan konuşur. arkadaşlarını nasıl etkilediğini fark eder. 13. Görgü kurallarına ve değerlere (millî, manevî, kültürel, ahlaki, sosyal vb.) 3. İletişimde zamanlamanın önemini fark uygun konuşur. eder. 14. Kendine güvenerek konuşur. 4. Konuşma için hazırlık yapar. 15. Konuşmalarında farklı düşünmeye 5. Konuşma yöntemini belirler. yönlendiren ifadeleri kullanır. 6. Dinleyicilerle göz teması kurar. 16. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. 7. Konuşma amacını belirler ve 17. Görgü kurallarına uygun dinler. dinleyicilere söyler. 18. Dinlediklerini anlamlandırmada ön 8. Kelimeleri yerinde ve anlamlarına bilgilerini kullanır. uygun kullanır. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 39 İşl ey iş 1. Öğretmen öğrencilere bu gün size kek dağıtacağım, sınıfımıza da başka sınıflardan davetli öğrenciler katılacak açıklamasını yapar. 2. Öğrencilere birer tane kek dağıtır. 3. Sınıfa, misafir öğrenciler davet edilir. 4. Herkese yetecek kadar kek olmadığını bu nedenle kekleri misafir öğrencilerle paylaşmalarını ister. 5. Öğretmen, öğrencilerin keklerini bitirmelerini bekler. 6. Öğretmen sınıfı üçerli gruplara ayırır ve her grubun bir lideri olmasını ister. Bu grupların içerisine misafir gelen öğrencilerin dâhil edilmesine dikkat eder. 7. Her gruba, üzerinde papatya resmi olan kartonları dağıtır. Şimdi, misafir arkadaşlarınız ile kekleri birlikte paylaşmanızın nedeni hakkındaki düşüncelerinizi papatya çiçeğinin üzerine yazarak açıklamalarını ister. 8. Aynı kartondan, bir tane de öğretmen kendisi alarak düşüncelerini yazar. 9. Öğretmen, öğrencilerin yaptıkları etkinlikleri tahtaya asar. 10. Öğretmen, grup liderlerinden grubun etkinlikle ilgili yazdıklarını anlatmalarını ister. 11. Öğretmen, kendi etkinlik kartonuna büyük harflerle “CÖMERTLİK”kelimesini yazarak tahtaya asar. 12. Öğretmen, öğrencilere cömertliğin ne olduğunu açıklar. 40 Ev Görevi Öğretmen tarafından öğrenciler gruplara ayrılarak, çevresindeki cömertliği ile tanınmış bir kişi ile röportaj yapmaları istenir. Değerlendirme Öğretmen aşağıdaki soruları öğrencilere sorar. 1. Cömertlik nedir? 2. Cömertlik insana ne kazandırır? Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1- Grup, röportaj yapacakları kişiyi belirler ve randevu alır. 2- Grup üyeleri kendi aralarında görev paylaşımı yaparlar. 3- Grup, röportaj yapacakları kişiye cömertliğin simgesini taşıyan bir hediye sunar. 4- Ek -1’deki röportaj metnindeki sorular sorularak yanıtlar yazılır. 5- Röportaj bitiminde teşekkür edilerek ayrılınır. 41 Ek-1 Tarih…./…./….. RÖPORTAJ FORMU Yönerge: Grup üyeleriniz ile bir araya gelerek çevrenizdeki bir kişi ile röportaj yapmanız istenmektedir. 1- Bize kendimizi tanıtır mısınız? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 2- Cömertlik hakkında ne düşünüyorsunuz? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 3- Cömertlikle ilgili bir anınızı anlatır mısınız? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 42 4- İnsanlar niçin cömert olmalı? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 5- Cömertliğin size kazandırdıkları nelerdir? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 6- Son olarak röportajımız hakkında neler söylemek istersiniz? ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 43 Değer Alanı Cömertlik Etkinlik İsmi Cömert İnsanlar 44 Etkinlik Kazanımları 1. Çevresinde cömertlik gösteren kişileri fark eder. 2. Cömertliğin kendisine ne katacağının farkına varır. 3. Cömertlik değeri açısından kendisi değerlendirir. 4. Nasıl daha cömert bir insan olabileceğinin farkına varır. Materyaller Ek-1, Ek-2, makas, yapıştırıcı ve boya kalemleri. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Yazmak için hazırlık yapar. 2. Yazma amacını belirler. 3. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 4. Yazılarında imlâ kurallarını uygular. 5. Yazılarında noktalama işaretlerini doğru ve yerinde kullanır. 6. Kelimeleri yerinde ve anlamına uygun kullanır. 7. Konuşma için hazırlık yapar. 8. Düşüncelerini mantıksal bütünlük içinde sunar. 9. Doğayı izler, doğadaki değişimleri fark eder ve yorumlar. 10. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. 11. Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı eserleri izlemekten zevk alır. 45 reysel Düşünme i B , ı as : tın r ı F n i 1. Öğretmen öğrencilere y e “Cömert insan nasıl olur?” sorusunu B İşl ey iş sorarak sınıfta beyin fırtınası yaptırır. 2. Sınıf tahtasına daire içinde “Cömert İnsan” yazarak öğrencilerden gelen yanıtları dairenin etrafına yazar. 3. Daha sonra öğrencilerden gelen yanıtları toparlar ve cömertliğin sadece para yardımı olmadığının, zaman ayırmanın, ilgi göstermenin, yetenekleri doğrultusunda çevresine yardım etmenin de birer cömertlik örneği olabileceğini açıklar. 4. Öğretmen öğrencilere Ek-1’i dağıtarak görüşlerini yazmalarını ister. 5. Yazma işlemi bittikten sonra yanıtlarını arkadaşlarıyla paylaşmak isteyen öğrencilere söz hakkı verir. 6. Ek-1’ deki etkinliği yapan öğrenciler daha sonra Ek-1’ yazdıkları cömert insanlar ve onlar hakkında düşündüklerini Ek-2’de verilen yapraklara işler. 7. Ek-2’den ağaç dallarına yapraklar öğrenciler tarafından yerleştirilir ve her öğrenci kendi ‘Cömert İnsanlar Ağacı’’ nı oluşturur. 8. Oluşturulan ağaç resimlerini öğrencilerin ailelerine götürmeleri, onlara açıklamaları ve daha sonra cömertlik panosunda sergilenmek üzere geri getirmelerini ister. 46 Ev Görevi Öğrencilerden oluşturdukları cömert insan ağacı konusunda ailelerinden aldıkları geribildirimleri anlatan bir sayfalık yazı yazmaları istenir. Bu yazı da ağaçla birlikte değer panosuna asılır. Değerlendirme Öğrencilerin Ek-1’deyazmış olduğu yazılar sınıf içinde tartışılır. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Etkinlik uygulanırken Ek-1’de yer alan “Nasıl daha cömert olabilirim?” sorusuna öğrencilerin verdikleri yanıtlar üzerinde biraz daha fazla durulmaya çalışılır. Cömert İnsanlar Ağacı ve yaprakları boyatılabilir. 47 Ek-1 ÇEVREMDEKİ CÖMERT İNSANLAR ve BEN Adı Soyadı: Tarih: …./.…/…. Sınıf: Yönerge: Bu çalışmanın ilk kısmında, örnekte yapıldığı gibi çevrende sana karşı cömertlik gösteren kişileri ve o kişilerin sana karşı niçin cömert olduğunu ifade eden cümleler yazman beklenmektedir. İkinci kısımda ise cömertlik hakkında biraz düşünerek çevrene karşı nasıl daha cömert olabileceğin hakkında dört cümle yazman beklenmektedir. Dedem: Benimle çok iyi ilgilendiği ve bana vakit ayırdığı için onu seçtim. 1. ............................................................................................................................. 2. ............................................................................................................................. 3. ............................................................................................................................. 4. ............................................................................................................................. 48 Doğum günümde gelen hediyelerin birini ihtiyaç sahibi arkadaşıma veririm. 1. .............................................................................................................................. 2. .............................................................................................................................. 3. .............................................................................................................................. 4. .............................................................................................................................. 49 Ek-2 CÖMERT İNSANLAR AĞACI Adı Soyadı: Tarih: …./.…/…. Sınıf: Yönerge: Ek-1’in ilk kısmında yazmış olduğunuz cömert insanları aşağıdaki yapraklara yazarak ağaç üzerindeki dallara yapıştırınız. 50 51 Değer alanı Cömertlik Etkinlik İsmi Cömertlik İle İlgili Özlü Sözler 52 Etkinlik Kazanımları 1. Cömertlik değerinin önemini kavrar. 2. Cömertlik ile ilgili özlü sözleri öğrenir. Materyaller Ek-1, Ek-2, Ek-3, yapıştırıcı, fon kartonu. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. İhtiyaç duyduğu bilgileri çeşitli kaynaklardan toplar. 2. Yazmak için hazırlık yapar ve yazma amacını belirler. 3. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 4. Yazılarında noktalama işaretlerini doğru ve yerinde kullanır. 5. Yazılarında imlâ kurallarını uygular. 6. Kelimeleri yerinde ve anlamına uygun kullanır. 7. Yazısına uygun başlık belirler. 8. Mantıksal bütünlük içinde yazar. 53 İşl ey iş 1. Öğretmen sınıfı 4’erli, 5’erli gruplara böler. Her gruptan kendisine bir temsilci ve cömertliği simgeleyecek bir grup ismi (eli bol, gönlü bol, coşkun, paylaşan gönüller, vb.) belirlemelerini ister. 2. Gruplara Ek-3 formu dağıtılır ve bu formda yer alan özlü sözler grup içerisindeki üyelerce tartışılır. Daha sonra her gruptan en beğendikleri 8 özlü sözü bir kâğıda büyük harflerle yazmaları istenir ve bunların grup temsilcisi tarafından okunmasını sağlar. 3. Öğretmen yazılan sözlerin neden çok beğenildiğini ve cömertlik ile ilgisinin ne olduğunu ve önemi hakkında düşünmeleri için gruplara 3 dakikalık süre verir. 4. Yazılan sözlerin neden çok beğenildiği cömertlikle ilgisinin ne olduğu ve önemi gruplar tarafından tartışıldıktan sonra her grubun temsilcisi tarafından bunlar sınıfa sunulur. Öğretmen burada sözler hakkında öğrencilere açıklayıcı bilgiler verir. 5. Öğretmen grupların yazdığı özlü sözlerin yer aldığı kâğıdı, her grubun kâğıdı kendinde olmayacak şekilde diğer gruplardan birine verir ve gruptaki her bireyin en beğendiği söze yıldız koymasını ister (gruptaki her bireyin iki yıldız hakkı vardır). 6. Kâğıtlar öğretmen tarafından toplanır ve en fazla yıldız alan özlü sözler büyük puntolarla yazılarak ayrı renkteki fon kartonlara yapıştırılır ve ilgili değer panosunda sergilenir. 54 Ev Görevi Sınıf öğretmeni tarafından Ek-1 dağıtılarak ilgili özlü sözler göz önüne alınarak her grubun bir araya gelerek birer hikâye yazması istenir. İstenilen hikâyeler değer panosunda sergilenebilir. Değerlendirme Ek-2 hikâye yazma değerlendirme formu öğretmen tarafından doldurularak değerlendirme yapılır. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Cömertliğin önemi üzerinde durularak bu konu yeteri düzeyde kavratılmaya çalışılmalıdır. Yazılacak hikâyenin öğrenilen özlü sözlerle desteklenmesi gerektiği belirtilmelidir. 55 GRUBUMUN CÖMERTLİK HİKÂYESİ Ek-1 Grup Adı: Tarih: …./.…/…. Yönerge: Grup üyeleriniz ile bir araya gelerek öğrendiğiniz özlü sözleri göz önüne alarak cömertlik ile ilgili bir hikâye yazmanız istenmektedir. .................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 56 Ek-2 HİKÂYE DEĞERLENDİRME FORMU Grup Adı: Tarih: …./.…/…. Yönerge: Gruplar tarafından yazılan hikâyeler aşağıdaki değerlendirme formu kriterlerine göre değerlendirilir. Hikâyeden alınan puan 13-18 arası ise iyi düzeyde, 6-12 arası ise orta düzeyde, 1-5 arası ise yetersiz düzeyde bir hikâye yazıldığı anlaşılmalıdır. Ölçütler Başlık Kahramanlar Konu Öğrenilene Uygunluk İçerik ve Dil Amaca Uygunluk İyi (3 puan) Orta ( 2 puan) Yetersiz (1 puan) Puanı Hikâyenin içeriğine Sadece hikâyenin Başlık hikâye içeriği ile çok uygun ve çekici bir başlık içeriğine uygun bir başlık az ilgili ya da ilgili değil. bulunmaktadır. bulunmaktadır. Hikâyede yeterli Hikâyede yeteri Hikâyedeki kahraman sayıda kahraman kadar kahraman sayısı kısmen yeterlidir. bulunmaktadır. bulunmamaktadır. Hikâye cömertlik Hikâye cömertlik değerini Hikâye cömertlik değerine az oranda yeterli bir biçimde değerini yeterli bir vurgu yapmaktadır. işlememektedir biçimde işlemektedir. Hikâyede öğrenilen Hikâyede öğrenilen özlü özlü sözlere yer verilmiş Hikâye öğrenilen sözler bulunmakta ve ancak anlamına uygun özlü sözlerle anlamına uygun olarak olarak yeterince desteklenememiştir. kullanılmaktadır. kullanılmamıştır. Hikâye akıcı ve sade Hikâye kısmen akıcı ve Hikâyede akıcılık bir dille yazılmıştır. sade bir dille yazılmıştır. bulunmamakta ve Kelimeler anlamına Kelimler anlamına az hikayenin dili ağırdır. uygun kullanılmıştır. uygundur. Parça amacına ulaşmıştır. Parça kısmen amacına ulaşmıştır. Parça, amacına ulaşmamıştır. TOPLAM PUAN: 57 CÖMERTLİK İLE İLGİLİ ÖZLÜ SÖZLER Ek-3 1. Cömertlik sadece verdiklerinizle değil, hareketlerinizle de ölçülür. (George Mc Donald) 2. Cömert olun ki, Allahü teâlâ da size cömertlik etsin! İyi bilin ki cimrilik küfürdendir, küfrün yeri de Cehennemdir. (Deylemi) 3. Güleryüz göstermek, cömertlik yerine geçer. (Hz. Ali) 4. Ben kefilim ki, cömert Cennete cimri Cehenneme girecektir. (İsfehani) 5. Cömerdin yemeği ilaç, cimrininki hastalıktır. (Dare Kutni) 6. Yukarıdaki el, aşağıdakinden, veren el, alan elden üstündür. (İ.Huzeyme) 7. Cömertlik israf ile cimrilik arasındadır. (İmam-ı Gazali) 8. Cömert, verdiğini hatırlamayandır. (Buzur Cumhur) 9. Cömertlik fazla vermekten ziyade yerinde ve zamanında vermek demektir. (La Bruyere) 10. Cömert, nasihat vermekle yetinmeyip yardım eder. (Vauvenargues) 11. Helalinden kazanıp, fakirlere cömertlik ediniz. (Hacı Bayram Veli) 12. Cömertlik, adaletin çiçeğidir. (Nathaniel Hawthorne) 13. Cömertlik olmayınca malın, vefa olmayınca arkadaşın hayrı yoktur. (Ahmed Bin Kays) 14. Cömertlik, dostluğun özüdür. (Oscar Wilde) 15. Cömertlik, saadet anahtarıdır. (Nasır-ı Husrev) 16. Tuzağa saçtığın taneler, cömertlik sayılmaz ki. (Mevlana) 17. Cömert insan, almaktan çok vermeyi sever. (Cbevalier de Mere) 58 Değer Alanı Cömertlik Etkinlik İsmi Hediyeleşme ve Paylaşma Günü (Hayat Paylaşınca Güzel) 59 Etkinlik Kazanımları 1. Cömertlik değeri ile paylaşma arasındaki ilişkiyi kavrar. 2. Cömertliğin sadece para yardımı olmadığını fark eder. 3. Cömertliğin miktarla ölçülemeyeceğini kavrar. 4. Cömertliğin bir gönül işi olduğunu fark eder. Materyaller Öğrencilerin değer verdikleri bir eşya, fotoğraf makinesi, Ek-1 ve Ek-2. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Seviyelerine uygun şiirleri doğal bir sesle okur. 2. Seviyesine uygun şiirleri uygun gürlükte ve tonda okur. 3. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 4. Yazılarında noktalama işaretlerini doğru ve yerinde kullanır. 5. Yazılarında imlâ kurallarını uygular. 6. Okuduklarında ne, nerede, ne zaman, nasıl, niçin ve kim (5N1K) sorularına cevap arar. 7. Konu dışına çıkmadan yazar. 8. Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı eserleri izlemekten zevk alır. 60 İşl ey iş 1. Öğretmen cömertlik değerinin tüm sınıf ve paydaşları tarafından benimsenmesi ve uygulanması açısından sınıf çapında bir “Hediyeleşme ve Paylaşma Günü” belirler. 2. Öğretmen bu hediyeleşme ve paylaşma günündeki amacın öğrencilerin en sevdikleri ve kendileri için değerli saydıkları bir şeyi başka bir arkadaşına hediye ederek ya da paylaşarak cömertliğe doğru adım atmaları olduğunu belirtir. 3. Öğrencilerden en sevdikleri ve paylaşabilecekleri ya da hediye edebilecekleri bir şeyi (getirilecek eşyanın kriterleri öğretmence belirlenebilir) sınıfa getirmelerini ister. Paylaşacak bir şeyi olmadığını düşünen öğrenciler olabilir. Bu öğrencilere amacın eşyanın yeniliği, büyüklüğü değil kendilerindeki değeri olduğundan bahsedilir. Bu noktada cömertliğin miktar işi değil, gönül işi olduğu vurgulanır. 4. Öğrenciler getirdiklerini sınıf içerisindeki bir arkadaşıyla paylaşır. 5. Hediyeleşme ve paylaşma bittikten sonra Ek-1 formu etkinliğe katılan öğrencilerce doldurulur. 6. Ek-1 formu doldurulduktan sonra hissedilen duygular sınıf ortamında paylaşılır. Hediyeleşme ve paylaşma etkinlikleri fotoğraflandırılarak değer panosunda sergilenir. 61 Ev Görevi “Hayat paylaşınca güzel” sloganı göz önüne alınarak şiir yazmaları sağlanır ve yazılan şiirler değer panosunda paylaşılır. Değerlendirme Yazılan şiirler, gönüllü öğrencilere sınıf içerisinde okutturulur. Şiir değerlendirme formu ile yazılan şiirler değerlendirilir. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Yoksul olan öğrenciler bu konuda hassas davranabilir. Bu konuda önlem alınmalıdır. Hediyenin büyüğü küçüğü olmayacağından bahsedilebilir. Bu etkinlik okul yönetiminden izin alınarak tüm okulda da uygulanabilir. 62 Ek-1 HİSSETTİĞİM DUYGULAR (5N 1K) Yönerge: Paylaşımda bulunurken ve seninle bir şeyler paylaşılırken hissettiğin duyguları aşağıdaki soruların karşılarına yazınız. Paylaşımda bulunurken hissettiklerim: Paylaşımda bulunduğun kişi kimdir? Niçin o kişiyi seçtin? Paylaşımda bulunduğun eşya nedir? Paylaşımda bulunduğun eşyanın senin için değeri nedir? Bu hediyeyi niçin paylaştın? Paylaşırken neler hissettin? Bu paylaşımı ara ara yapmak ister misin? Neden? 63 Benimle paylaşımda bulunulurken hissetiklerim: Seninle paylaşım yapan kişi kimdir? Niçin seninle paylaşım yapmıştır? Paylaşımda ne aldın? Seninle bir şeyler paylaşılırken ne hissettin? Paylaşım sonrası paylaşımı yapan arkadaşına karşı duygularında ne gibi değişiklikler oldu? Seninle bir şeyler paylaşılmasını ara ara yapılmasını ister misin? Neden? 64 Ek-2 ŞİİR DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Yönerge: Öğrenci tarafından yazılan ve okunan şiir aşağıdaki ölçeğe göre değerlendirilir. Alınan puan 0-6 arası ise şiirin yetersiz, 7-12 arası ise orta, 13-18 arası ise iyi düzeyde yazıldığı ve okunduğu söylenebilir. Öğrencinin Adı Soyadı: Evet (3) Kısmen (2) Hayır (1) 1. Şiirin başlığı içerik ile ilgilidir. ( ) ( ) ( ) 2. Şiirin içeriği konu ile ilgilidir. ( ) ( ) ( ) 3. Şiir özgündür. ( ) ( ) ( ) 4. Şiir doğru tonlanarak ve vurgulanarak okundu. ( ) ( ) ( ) 5. Şiir yazım ve noktalama yönünden hatasız. ( ) ( ) ( ) 6. Şiir okurken dinleyiciyle göz teması kuruldu. ( ) ( ) ( ) TOPLAM PUAN: 65 HACI VEYİSZADE MUSTAFA KURUCU Hacı Veyiszade Mustafa Efendi olarak bilinen, Konya’da yetişmiş olan ve Konya halkının manevi dünyasının şekillenmesinde önemli bir role sahip olan ünlü manevi şahsiyet Hacı Veyiszade Mustafa Kurucu 1303 Rumî, 1888 Miladi yılında dünyaya gelmiştir. Konya’nın Karatay İlçesine bağlı Yarma Bucağı Şatır Köyü’nden Hacı Veyis Efendi’nin büyük oğludur. İlk dini eğitimini büyük bilgin ve veli olan babası Hacı Veyis Efendi’den almıştır. Daha sonra medreseye devam ederek eğitimini sürdürmüştür. Zeki ve kabiliyetli olan Mustafa Efendi ilk eğitimini görev yaptığı camilerde ve medreselerde vermiştir. Aziziye Camii’nde imamlık yapan Hacı Veyiszade Mustafa Efendi orda halka vaaz ve nasihatler vermiştir. İmam hatip okullarının açılmasıyla birlikte Konya İmam Hatip Okulunda ders vermeye başlamıştır. Bu okulun kurulmasında büyük hizmetleri olan Mustafa Efendi sabahları İmam Hatip Lisesinde ders verir, öğle vaktinde ise imamlık görevi için Aziziye Camiine gider ve hayır işleri ile uğraşırdı. Hacı Veyiszade Mustafa Efendinin selamı meşhur olup çevresindeki çoluk çocuk, kadın erkek, yaşlı genç, ölü diri herkese selam vermeyi kendine borç bilirdi. Konya esnafı onun selamını alabilmek için erkenden dükkânlarını açar ve kapı önünde beklerdi. Hacı Veyiszade Mustafa Efendi değil eli de, gönlü de bol biriydi. Çocuklar Hacı Veyiszade Mustafa Efendi selam vermeden sıraya geçer, önce selam verme işini çocuklar yapar, O da onların başını okşar, elindeki çerez torbasından sarı leblebi ikram ede ede giderdi. Cömertliğiyle bilinen Hacı Veyiszade Mustafa Efendi elini her zaman fakir fukaraya uzatır ve yoksullara yardım ederdi. Malını hayır kurumları için harcayan ve başka insanların da harcamasına ön ayak olan bir kişidir. Konya İmam Hatip Okulu’nun yapım aşamasında herkesin çorbada tuzu olsun diyerek köy köy dolaşıp okul için yardım toplaması buna bir örnektir. Bunun gibi cömertliğine şahit gösterilecek onlarca yaşanmış olayı bulunmaktadır. Hacı Veyiszade Mustafa Efendinin ünlü sözleri ise şunlardır: • Dünyada duracağın kadar dünya için, ahirete ise ahirette duracağın kadar çalış. • Kızmayacan, kızdırmayacan, kırmayacan, kırılmayacan. • Ne kadar yaparsan yıkılacaktır, ne kadar yaşarsan ölünecektir. Hoşgörü 69 Değer Alanı Hoşgörü Etkinlik İsmi Hoşgörünün Farkındayım 70 Etkinlik Kazanımları 1. Hoşgörü ile ilgili durumların farkına varır. 2. Hoşgörülü davranmakta zorlanacağı durumlarda kendini sorgular. 3. Hoşgörü ile ilgili kuralları belirler. Materyaller Tablo ve matrisler. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Başkalarının duygu ve düşüncelerini saygı ile karşılar. 2. Kendinin ve başkalarının hata yapabileceğini kabul eder, bunu hoşgörüyle karşılar. 3. Kendisine ve çevresine saygılı davranır (Gürültü yapmaz, çevresine zarar vermez, başkalarının hakkını çiğnemez). 71 r ğe B irme t ş e l in g r i el İşl ey iş: Etkinlik – I: ÖĞRETMEN BİLGİ NOTU: Bu etkinlikte amaç; öğrencilerin, değerlerin önem düzeyinin farkına varmalarını sağlamaktır. Bu amaçla öğrencilerin önemli buldukları ifadeleri, neden önemli bulduklarını açıkça ortaya koymaları sağlanmalıdır. Bu arada öğrencilerin birbirlerinin görüşlerine müdahale etmelerine izin verilmemelidir. Öğretmen öğrencilerden aşağıda verilen durumları en önemliden en önemsize doğru sıralamak üzere numara vermelerini ister (Numaralar 1-6 arasında olmalıdır). De Kalemimi izinsiz alan arkadaşımı öğretmene şikâyet ederim. Sınavlardan yüksek not alamayan arkadaşlarımı da severim. Arkadaşım beni iterse ona beni neden iteklediğini sorarım. Bir arkadaşımın burnu aksa bile ondan nefret etmem. Arkadaşım ayağıma bastığında ona bağırırım. Benden küçük arkadaşlarımın yanlış davranışlarına kızarım. Öğretmen, sıralama sonrasında öğrencilerin cevaplarını işaretler ve sonuçları sınıfta tartışır. Öğretmen öğrencilerin cevaplarını açıklamaları için onlara açık uçlu sorular sorar. Bu durum senin için neden önemlidir, gibi sorularla öğrencilere cevaplarını açıklama fırsatı verilir. 72 Etkinlik – II: Öğretmen öğrencilerden aşağıda verilen ifadelere katılıp katılmadıklarını işaretlettirir. Katılıyorum Katılmıyorum ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Düşünce İnsanların yanlış davranışlarına kızmamak onları yanlış yapmaya alıştırır. Her insan bir gün yanlış yaptığı halde kendine kızılmama ihtiyacı duyabilir. İnsanların yanlış davranışlarını anlayışla karşılamak, diğer insanlarla iyi geçinmeyi kolaylaştırır. İnsanların yanlışlarını sürekli kendilerine bildirirsek toplum daha iyi olur. Mutlu olmak için insanların eksikliklerini anlayışla karşılamak gerekir. Her insanın yaptığı yanlış hoş görülmez. ÖĞRETMEN BİLGİ NOTU: Bu etkinlikte öğrenciler seçimlerini yaptıktan sonra verilen cevaplar tartışılır ve öğrencilerin mantığını ortaya çıkarmak için açıklayıcı sorular sorulur. Öğrencilerin hoşgörülü olmayan tercihlerini açıklığa kavuşturucu açıklamalarda bulunulur. 73 Etkinlik – III: Öğretmen öğrencilerden aşağıdaki cümleleri hoşgörü ile ilgili ifadeler olacak şekilde tamamlamalarını ister. İnsanların ................................................................öğrendim. ..........................................................................................beni mutlu ettiğini öğrendim. ..............................................................................................ihtiyaç duyduğumu öğrendim. .................................................................................................mutsuz ettiğini öğrendim. ...................................................................................................düşündüm. ....................................................................................................üzüldüm. ....................................................................................................memnun oldum. ÖĞRETMEN BİLGİ NOTU: Boşluk doldurmalı çalışmalar ile öğrenciye değerlerini ve kendisi için önemli olan durumları açıklama fırsatı verilir. Öğretmen verilen cevapları eleştirmeden, öğrenciye cümlelerini açıklamak için fırsat verir. 74 Etkinlik – IV: Öğrencilere insanlar ile insanlar ve insanlar ile canlılar arasındaki ilişkilerde hoşgörü gerekliliği olan, sonu “–malı/meli” ile biten olumlu ya da olumsuz anlamı olan on cümle yazdırılır. OLUMLU: Okulun kapısında karşılaştığım arkadaşıma yol vermeliyim. OLUMSUZ: Beslenme çantamdaki çikolatamı alan arkadaşıma kızmalıyım. 1. .................................................................................................................... 2. ................................................................................................................... 3. ................................................................................................................... 4. ................................................................................................................... 5. ................................................................................................................... 6. ................................................................................................................... 7. ................................................................................................................... 8. ................................................................................................................... 9. ................................................................................................................... 10. ............................................................................................................... ÖĞRETMEN BİLGİ NOTU: Bu uygulamada öğrencinin, geleceğini ve davranışlarını yönlendiren değerleri ortaya çıkarması amaçlanmaktadır. Öğretmen, öğrenciye açık uçlu sorular sorarak onun cevaplarını açıklamasına olanak tanımalıdır. 75 Ev Görevi Anne, baba ve aile büyüklerinizden hoşgörü ile karşılayabilecekleri bir durum söylemelerini isteyiniz ve aşağıya yazınız. Annemin görüşü; ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... Babamın görüşü; ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... 76 Değerlendirme Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları örnek cümledekine benzer şekilde doldurunuz. HOŞGÖRÜLÜ OLMAK Mevlana olmak gibidir, çünkü Mevlana herkesi hoş görmüştür. HOŞGÖRÜLÜ OLMAK toprak gibidir, çünkü toprak üzerindeki her şeye can verir. HOŞGÖRÜLÜ OLMAK.................... gibidir, çünkü................................................................................ HOŞGÖRÜLÜ OLMAK.................... gibidir, çünkü................................................................................ HOŞGÖRÜLÜ OLMAK.................... gibidir, çünkü................................................................................ HOŞGÖRÜLÜ OLMAK.................... gibidir, çünkü................................................................................ HOŞGÖRÜLÜ OLMAK.................... gibidir, çünkü................................................................................ Öğrenciler cümlelerini doldurduktan sonra sınıf ile paylaşır ve niçin böyle bir ilişki kurduğunu sınıfa açıklar. 77 Değer Alanı Hoşgörü Etkinlik İsmi Hoşbuldum 78 Etkinlik Kazanımları 1. Hoşgörünün temel özelliklerini açıklayabilme. 2. Arkadaşlarına hoşgörülü davranabilme. 3. Hoşgörüyü anlatan özgün bir ürün ortaya koyabilme. Materyaller Kısa Film Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Başkalarının duygu ve düşüncelerini saygı ile karşılar. 2. Kendinin ve başkalarının hata yapabileceğini kabul eder, bunu hoşgörüyle karşılar. 3. Kendisine ve çevresine saygılı davranır (Gürültü yapmaz, çevresine zarar vermez, başkalarının hakkını çiğnemez). 79 İşl ey iş Etkinlik – 1: Öğrencilere şimdi bir video izleneceğini söylenir. İzlenilen videonun ana fikrini bulmaları istenir. http://www.youtube.com/watch?v=pa0STDCf_aA linkindeki video izlenir. ÖĞRETMEN BİLGİ NOTU: Öğrenciler etkinliğe başladıklarında hangi değerin üzerinde çalışılacağını bilmemektedirler. Uygun kısa film izlendikten sonra hangi değer üzerinde durulduğu öğrencilerce sınıf içi tartışma yoluyla belirlenir. Etkinlikte şiir yazma, şarkı sözü yazma, hikâye yazma, resim çizme, afiş hazırlama ve kompozisyon yazma gibi tekniklere yer verildiği için öğrencilerin çoklu zekâ kuramına göre farklı zekâ alanlarına ve ilgilerine göre çalışma imkanı yakalaması mümkündür. Etkinlik öğrenciler arasında etkileşime dayalı olduğu için aktif öğrenme tekniklerini de kullanmayı sağlamaktadır. Etkinlik uygulama aşamaları; 1. Öğretmen belirlenen filmi izletir. Öğretmen filmi izletmeden önce öğrencilere açıklama yapar ve filmi izlerlerken ana fikir olarak ele alınan fikri bulmalarını ister. 2. Öğretmen, öğrencilerden filmde ele alınan ana fikrin hangi değerle ilgili olduğunun her bir öğrenci tarafından belirlenmesini ister. 80 3. Öğretmen, öğrencilerden görüşlerini alır ve tahtada sınıf görüşleri listesini oluşturur. 4. Görüşler arasından film ile ilgili en önemli fikir öğrencilerce oylanarak belirlenir. 5. Öğretmen filmdeki ana fikir ile ilgili olan değerin ne olduğunu öğrencilere sorar, gelen cevaplar tartışılır. 6. Değer ile ilgili öğrencilerden açıklamalar alınır. 7. Öğrencilerden hoşgörü ile ilgili özlü sözler bulmalarını ister. 8. Kendi kültürümüzden ya da diğer kültürlerden tarihi şahsiyetlerin hoşgörü ile ilgili sözlerinin olup olmadığını sorar. 9. Mevlana’nın hayatının incelenmesini ister. Öğretmen, http://konyakutuphanesi. gov.tr/mevlana/22-hz-mevlananin-hayati.html linkini kaynak olarak iletebilir. 10. Öğretmen Mevlana’nın hoşgörü ile ilgili sözlerini öğrencilere açıklatır. 81 Ev Görevi Sınıfta açıklanarak netleştirilen değer ile ilgili olarak öğrencilerden aşağıdaki görevlerden istediklerini seçerek yapmaları istenir. HAYDİ ÇİZELİM (Öğrencilerden isteyenler hoşgörü ile ilgili bir resim çizer). HAYDİ SÖYLEYELİM (Öğrencilerden isteyenler hoşgörü ile ilgili bir şarkı sözü yazar, söylenmiş şarkılardan birini bulup dinletir). ŞİMDİ ŞİİR ZAMANI (Öğrencilerden isteyenler hoşgörü ile ilgili bir şiir yazar, bir şiir bulup sınıfta okur). HİKAYEMDE HOŞGÖRÜ (Öğrencilerden isteyenler hoşgörü ile ilgili bir hikaye yazar). AFİŞE EDİYORUM (Öğrencilerden isteyenler hoşgörü ile ilgili bir afiş hazırlar). Öğrenci ürünleri sınıfta paylaşılır ve üzerinde öğrencilerce değerlendirmeler yapılır. HAYDİ BULALIM (Hoşgörü ile ilgili bir atasözü bulup iki cümle ile açıklayınız). BAŞKA (Farklı bir çalışma yapmak isteyen öğrencilere de imkân tanınır). 82 Değerlendirme Aşağıdaki sorular öğrenciler tarafından sözlü veya yazılı cevaplandırılır. 1. Kendinizle ilgili nelerin hoş görülmesini isterdiniz? ....................................................................................................................................... ................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................ 2.Çevrenizdekilerin (aile bireyleri, arkadaşlar, diğer insanlar) nelerini hoş görürsünüz? ................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................... 3.Günümüz hayatında ele aldığımız hoşgörü değerinin korunması için sizce neler yapılmalıdır? ................................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................... 83 Ek-1 MEVLANA CELALEDDİN-İ RUMİ Mevlana’nın asıl adı Muhammed Celaleddin’dir. Mevlana ve Rumi de, kendisine sonradan verilen isimlerdendir. Efendimiz manasına gelen Mevlana ismi O’na daha pek genç iken Konya’da ders okutmaya başladığı tarihlerde verilir. Bu ismi, Şemseddin-i Tebrizi ve Sultan Veled’den itibaren Mevlana’yı sevenler kullanmış, adeta adı yerine sembol olmuştur. Rumi, Anadolu demektir. Mevlana’nın, Rumi diye tanınması, geçmiş yüzyıllarda Diyar-i Rum denilen Anadolu ülkesinin vilayeti olan Konya’da uzun müddet oturması, ömrünün büyük bir kısmının orada geçmesi ve nihayet türbesinin orada olmasındandır. Mevlâna 30 Eylül 1207 yılında bugün Afganistan sınırları içerisinde yer alan Horasan yöresinde, Belh şehrinde doğmuştur. Mevlâna’nın babası Belh şehrinin ileri gelenlerinden olup sağlığında “Bilginlerin Sultanı” ünvanını almış olan Hüseyin Hatibî oğlu Bahaeddin Veled’dir. Annesi ise Belh Emiri Rükneddin’in kızı Mümine Hatun’dur. Sultânü’l-Ulemâ Bahaeddin Veled, bazı siyasi olaylar ve yaklaşmakta olan Moğol istilası nedeniyle Belh’ten ayrılmak zorunda kalmıştır. Sultânü’l-Ulemâ 1212 veya 1213 yıllarında aile fertleri ve yakın dostları ile birlikte Belh’ten ayrılmıştır. Sultân’ül-Ulemâ’nın ilk durağı Nişâbur olmuştur. Nişâbur şehrinde tanınmış Mutasavvıf Ferîdüddin Attar ile de karşılaşmıştır. Mevlâna burada küçük yaşına rağmen Ferîdüddin Attar’ın ilgisini çekmiş ve takdirlerini kazanmıştır. Mevlâna 15 Kasım 1244 yılında Şems-i Tebriz’i ile karşılaştı. Mevlâna Şems ile çok iyi bir arkadaş oldu. Ancak beraberlikleri uzun sürmedi. Şems aniden öldü. Mevlâna Şems’in ölümünden sonra uzun yıllar kimse ile görüşmeden ibadet etti. Daha sonraki yıllarda Selâhaddin Zerkubi ve Hüsameddin Çelebi, Şems-i Tebriz’inin yerini doldurmaya çalıştılar. 84 Yaşamını “Hamdım, piştim, yandım” sözleri ile özetleyen Mevlâna 17 Aralık 1273 Pazar günü Hakkın rahmetine kavuştu. Mevlâna’nın cenaze namazını vasiyeti üzerine Sadreddin Konevi kıldıracaktı. Ancak Sadreddin Konevi çok sevdiği Mevlâna’yı kaybetmeye dayanamayıp cenazede bayıldı. Bunun üzerine Mevlâna’nın cenaze namazını Kadı Siraceddin kıldırdı. Mevlâna ölüm gününü yeniden doğuş günü olarak kabul ediyordu. O öldüğü zaman sevdiğine, yani Allah’ına kavuşacaktı. Onun için Mevlâna ölüm gününe düğün günü veya gelin gecesi manasına gelen “Şeb-i Arûs” diyordu ve dostlarına ölümünün ardından ah-ah, vah-vah edip ağlamayın diyerek vasiyet ediyordu. “Ölümümüzden sonra mezarımızı yerde aramayınız! Bizim mezarımız ariflerin gönüllerindedir” Hz. Mevlana’nın doğum yılı olan 30 Eylül 1207 tarihi dolayısıyla, Türkiye, Afganistan ve Mısır’ın teklifi üzerine, Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO), 800’üncü doğum yılı olan 2007 yılı çeşitli etkinliktlerle “Mevlana Yılı” olarak kutlanmıştır. Hz. Mevlana’nın Yedi Öğüdü: 1. Cömertlik ve yardım etmede akarsu gibi ol. 2. Şefkat ve merhamette güneş gibi ol. 3. Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol. 4. Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol. 5. Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol. 6. Hoşgörülülükte deniz gibi ol. 7. YA OLDUĞUN GİBİ GÖRÜN, YA GÖRÜNDÜĞÜN GİBİ OL. 85 Değer Alanı Hoşgörü Etkinlik İsmi Küslüğü Bırakalım Dost Olalım 86 Etkinlik Kazanımları 1. Hoşgörülü olmayı kavrar. 2. Mevlana ve diğer önemli şahsiyetlerin hoşgörü ile ilgili fikirleri hakkında bilgi sahibi olur. 3. İnsanların hata yapabileceğini böyle bir durumda hoşgörülü olmak gerektiğini anlar. Materyaller Kalem, silgi, ‘’Küslüğü Bırakalım Dost Olalım’’ adlı mektup kağıdı Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Yazmak için hazırlık yapar. Yazma amacını belirler. Yazma yöntemini belirler. 2. Dikkatini okuduğuna yoğunlaştırır. 3. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 4. Konu dışına çıkmadan yazar. 5. Görgü kurallarına uygun dinler. 6. Formları yönergelerine uygun doldurur. 7. Konuşma amacını belirler ve dinleyicilere söyler. 8. Konuşmalarda görgü kurallarına uyar. Konuşmalarda sözcükleri doğru ve yerinde kullanır. 9. Duygularını ve düşüncelerini ifade eder. 10. Dinin ahlaklı olmayı gerektirdiğini fark eder. 11. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye istekli olur. 12. Hata yapılabileceğini ve bunun doğal olduğunu fark eder. 87 ru-Cevap, Tartışma o S , ı as : tın r ı F n i 1. Öğretmen aşağıdaki soruları y e B sorarak etkinliğe başlar. Böylece sınıf içi grup İşl ey iş etkileşimini başlatır. •‘’Buzamanakadarhiçsizekinbesleyenveyakavga ettiğiniz birisi oldu mu?’’ sorusunu sorar. •Parmakkaldıranöğrencilerincevaplarıalındıktansonra,‘’diniaçıdanküs kalmak doğru mudur?’’ sorusunu sorar. •Öğrencilere‘’küsolduğunuzkişinin,insaniolarakolumluözellikleriyokmu?’’ düşünün der. Cevaplarını alır, süreci aşağıdaki sorular ile devam ettirir. •Sizekinbesleyenvekavgaettiğinizkişiilebarışmakimkânsızmıdır? •Barışmakiçinhangiinsaniözelliklerimizidevreyesokarız? 2. Öğrencilerden gelen cevaplar alındıktan ve üzerinde tartışıldıktan sonra, öğretmen ‘’hoşgörü ne demektir?’’ sorusunu sorar. 3. Öğrenci cevapları alındıktan sonra, öğretmen hoşgörüyü kısaca açıklar. 4. Yukarıdaki sordukları sorularla hoşgörüyü bağdaştırır. 5. Hoşgörü ile ilgili aşağıda belirtilen Mevlana’nın ve bir kaç önemli şahsiyetin sözlerini okur. 88 Sen bakmasını bil de dikende gül gör, dikensiz gülü herkes görür. (Mevlana) Zaten iyilik aradı mı insanda kötülük kalmaz ki. (Mevlana) Ayıpsız dost arayan dostsuz kalır. (Mevlana) Gel, gel, ne olursan ol yine gel, ister kafir, ister mecusi, ister puta tapan ol yine gel, Bizim dergahımız, ümitsizlik dergahı değildir, Yüz kere tövbeni bozmuş olsan da yine gel... (Mevlana) Anlaşmazlık insanın en büyük hastalığıdır. Hoşgörü ise en büyük çaresi. (Voltaire) Karşımızdakinin yalnızca kendi budalalığımız, kusurumuz ve kötülüğümüz olduğunu akıldan çıkarmayarak her insanın budalalığına, kusuruna ve kötülüğüne hoşgörülü bir şekilde yaklaşmalıyız. (Arthur Schopenhauer) 6. Öğretmen, öğrencilere “karşımızdaki kişiyle sorunlar yaşamış olsak bile hoşgörü devreye girerse, sorunlar çözülür mü?” diye sorar. 7. Öğretmen, öğrencilere “siz hiç küs olduğunuz kişiye hoşgörü gösterdiğinizden dolayı sorunlarınızı çözdüğünüz oldu mu?” diye sorar. 8. Öğrencilere karşımızdaki kişilerin hata yapabileceğini, zaman zaman kendimizin de istemeden de olsa hata yapabildiğimizi, bu durumlarda hoşgörülü olmanın sorunları çözdüğünü kısaca belirtir. 89 9. Öğretmen, öğrencilerden defterlerine yaptıkları 3 hatayı yazmalarını ister ve 5 dakika süre verir. 10. Herkes yazdıktan sonra paylaşmak isteyenlerin cevapları alınır. Öğretmen aşağıdaki soruları sorar. • Ben hiç hata yapmadım, hata yapmam diyen var mı? • Başka kişiler de zaman zaman hata yapar mı? • Hata yapmak bir kişinin kötü olduğunu gösterir mi? 11. Cevaplar alındıktan sonra öğretmen kısa bir açıklama yapar: Nasıl ki kendimiz zaman zaman hata yapıyorsak, başka kişilerde zaman zaman hata yapabilirler. Hata yaptığımızda, karşımızdaki kişinin bizimle küsmesini, bize düşmanca duygular beslemesini istemiyor, hoşgörülü olmasını istiyoruz. Biz de başkalarının hataları karşısında onlara hemen küsmeyip, düşmanca duygular beslemeyip, onlara karşı hoşgörülü olmak zorundayız. 90 Ev Görevi Bu akşam eve gittiğinde bu etkinliğimizden öğrendiklerimizi bir kez daha hatırlayarak, küs olduğun kişiye barışma mektubu yaz. Ertesi gün paylaşmak isteyenler mektupları sınıfta okur. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Etkinlik sırasında parmak kaldıran öğrencilere söz hakkı verilmeli, kaldırmayan öğrenciler zorlanmamalıdır. 2. Her öğrencinin söylediği şeyler zaman zaman alakasız olsa da özgüveni sarsılmamalı, öğretmen düzeltmelidir. 91 Değerlendirme 1. Öğretmen, öğrencilere ‘’Hoşgörülüyüm’’ adlı sınıfta gerçekleştirilen etkinlikte öğrendiklerini düşünmelerini ister. 2. Öğrencilere aşağıda verilen ifadeleri okuyarak katılıyorlarsa “Evet”, katılmıyorlarsa “Hayır” seçeneğinin altına (X) işareti koymalarını ister. 92 Dini açıdan küs olmak iyi değildir. Evet Hayır Hoşgörülü olmak hem dini açıdan hem de insani açıdan önemlidir. ( ) ( ) Hoşgörülü olursak çevremizdeki insanlar tarafından sevilir takdir ( ) ediliriz. ( ) Hoşgörülü olamazsak çevremizdeki insanlar tarafından dışlanırız. ( ) ( ) Hoşgörülü olmazsak hem iyi insan olmayız, hem de karşımızdaki ( ) kişileri üzeriz. ( ) Hoşgörülü olan insan eninde sonunda kazanır. ( ) ( ) İnsanlar hata yapabilir. ( ) ( ) Hata yapan kişilere hoşgörülü olmak gerekir. ( ) ( ) Değer Alanı Hoşgörü Etkinlik İsmi Birlikte Hoşgörürüz Biz 93 Etkinlik Kazanımları 1. Hoşgörü ile ilgili bilgilerini paylaşabilme. 2. Arkadaşlarının hoşgörü ile ilgili düşüncelerini dikkate alabilme. 3. Hoşgörü ile ilgili düşüncelerine dayalı olarak özgün bir ürün ortaya koyabilme. 4. Arkadaşlarının hoşgörü ile ilgili ortaya koyduğu ürünleri hoş görebilme. Materyaller A4 ve A3 kâğıt, renkli kalemler, tahta kalemi. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Başkalarının duygu ve düşüncelerini saygı ile karşılar. 2. Kendinin ve başkalarının hata yapabileceğini kabul eder, bunu hoşgörüyle karşılar. 3. Kendisine ve çevresine saygılı davranır (Gürültü yapmaz, çevresine zarar vermez, başkalarının hakkını çiğnemez). 94 İşl ey iş: on y as t İs iğ n k Te i Hoşgörü etkinliği için istasyon tekniği özellikle seçilmiştir. Çünkü bu çalışmada öğrencilerin birbirlerinin ürünlerini hoş görmeleri ve görüşlerini paylaşmaları söz konusudur. Öğretmen http://ilhan-irem_hosgoru-dinle.cix1.info/ ya da http://video. haberturk.com/muzik/video/hosgoru/68128 adresindeki hoşgörü ile ilgili MEB tarafından hazırlanmış şarkıyı sınıfa dinletir. Hoşgörü Parçasının Sözleri Sevgi hoşgörünün ikinci adıdır Hoş görmek hayatın en güzel tadıdır Sevgi tanımaktır, tanımaksa anlamak İnanmak kuşkusuz, hoş görüp sarılmak Şöyle bir bak kendine Senin kusurların yok mu? Affet sen de sevdiğini Sevdiğine bu çok mu? Sevgi hoşgörüsüz tutuşmuş bir orman Yanmasın sevgimiz yarınlara varmadan Sevgi hoşgörünün yağmuruyla sulanır Yeşerir gönüller geleceğe uzanır Hoşgör sen, boş ver sen sevgin kaybetmez kazanır Bugünden yarına çiçekli bir yol uzanır (İlhan İrem) 95 Aşağıdaki uygulamalar yapılarak ders işlenir. 1. Şarkıda hangi değerden bahsedildiği öğrenciler arasında tartışılır. 2. Şarkıda vurgulanan temel değer “HOŞGÖRÜ” olarak tahtaya yazılır. 3. Öğrencilerle birlikte hoşgörü değerinin çalışılması sırasında hangi istasyonların oluşturulacağı belirlenir. (öykü, slogan, afiş, metafor, şiir vb). 4. İstasyon şeflerinin belirlenmesi (Şef istasyonda sabit kalır, yeni gelen gruba o ana kadar yapılan çalışmaları anlatır, ancak kendisi görüş belirtmez. İstasyonun düzenli çalışmasını sağlar. Çalışma sonunda ürünleri sunar). 5. Grupların heterojen bir şekilde oluşturulması sağlanır. (Bunun için şöyle bir yol izlenebilir: 5 istasyon oluşturulacaksa grupta sayma başlatılır ve “5” diyen öğrenciden sonra “1”den başlanarak tekrar “5”e kadar saydırılır. Tüm öğrenciler saymayı tamamlar. “1” diyenler birinci masaya, “2” diyenler ikinciye ve diğerleri kendi sayılarına uygun masaya yerleştirilir). 6. Masada kalma süresi ve değişme koşulları belirlenir. 7. Öğrenciler istasyonlarda hoşgörü değeri ile ilgili çalışmaya başlarlar. 96 a. Öykü İstasyonu: Şef öğrencilerden hoşgörü hakkında detaylı bir öykü yazmalarını ister. b. Slogan İstasyonu: Öğrenciler hoşgörü hakkında sloganlar yazarlar. İstasyon şefi istasyondakilerden mümkün olduğunca çok sloganlar yazmalarını talep eder. c. Afiş İstasyonu: Öğrenciler hoşgörü ile ilgili bir afiş hazırlamaya başlar. Bu istasyonda A3 ebadında bir kâğıt seçilmeli ve istasyonda renkli kalemler bulundurulmalıdır. İstasyon şefi kâğıdın ortasından çizime başlamanın daha sonra gelen gruplarda çizim için uygun alanlar bırakılması açısından önemli olduğunu ve afişte çizimlerin yanı sıra söz ve sloganların da bulunabileceğini hatırlatır. 97 d. Metafor İstasyonu: Öğrenciler “Hoşgörü ……gibidir. Çünkü ……..” şeklinde hoşgörü ilgili mümkün olduğunca çok metafor oluşturur. İstasyon şefi bu cümle kalıbının korunmasını ve mümkün olduğunca çok metafor oluşturulmasını sağlayıcı uyarılarda bulunur. e. Şiir İstasyonu: Öğrenciler hoşgörü ilgili bir şiir yazmaya başlar. İstasyon şefi mümkün olduğunca çok dörtlük yazılması yönünde öğrencileri teşvik eder. 1. Bu istasyonlar dışında istasyonlar da oluşturulabilir. 2. Öğrenciler belirlenen süreler kadar istasyonlarda çalışarak sürenin bitiminde yeni istasyonlarına geçerler. 3. Tüm istasyonlar gezilerek her grubun tüm istasyonlarda çalışması sağlanmış olur. 4. İstasyonların gezilmesinin sonunda şefler ürünleri sınıfa sunar. Ürünler, sınıf ya da okul panosunda sergilenir. 5. Böylece hoşgörü değerinin öğrencilerce nasıl anlaşıldığı ve ifade edildiği görülmüş olur. 98 Ev Görevi Bugün okulda yaptığınız çalışma ile ilgili ailenize bilgi veriniz. Aile bireylerine sizin çalıştığınız istasyonda kendileri çalışsalardı neler yapmak istediklerini sorunuz ve görüşlerini aşağıya yazınız. Değerlendirme İstasyon etkinliğinde arkadaşlarınızın hangi davranışlarını hoşgörü ile karşıladınız? Bu etkinlikten hareketle insanlara hoşgörülü olmaları için neler tavsiye edersiniz? Öykü İstasyonu: ............................................................. Afiş İstasyonu: .................................................. ............................................................. Slogan İstasyonu: Metafor İstasyonu: ............................................. ............................................................. ............................................................. Şiir İstasyonu: ................................................ ............................................................. ............................................................. 99 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar İstasyon tekniği, öğrencilerin kendi görüşlerini ifade etmelerine, kendileri dışındakilerin görüşlerini dikkate almalarına ve görüşlerini gözden geçirerek yeniden düzenlemelerine imkân tanıyan bir tekniktir. Bu nedenle istasyonlarda ortaya konulan ürünlerin hangi grup tarafından yapıldığının öne çıkmasına izin verilmeden görüşlerinin bütünleştirilmesine özen gösterilmelidir. Ayrıca gruplardaki tüm öğrencilerin görüşlerinin alınması sağlanmalıdır. 100 Değer Alanı Hoşgörü Etkinlik İsmi Yıldızını Bul 101 Etkinlik Kazanımları 1. Kendisini karşısındakinin yerine koyma. 2. Olaylara karşıdakinin bakış açısıyla bakma. 3. Kendisini yerine koyduğu kişinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlama, hissetme ve karşıdakine iletme. 4. Farklılıkların doğal olduğunu kabul etme. 5. Farklı özelliklere sahip olan kişilere hoşgörüyle yaklaşmak gerektiğini kavrama. Materyaller Katılımcı sayısı kadar elma, 1 adet bıçak, defter-kalem Süre: 40 dk Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Başkalarının duygu ve düşüncelerini saygı ile karşılar. 2. Kendinin ve başkalarının hata yapabileceğini kabul eder, bunu hoşgörüyle karşılar. 3. Kendisine ve çevresine saygılı davranır (Gürültü yapmaz, çevresine zarar vermez, başkalarının hakkını çiğnemez). 102 İşl ey iş u y O Ö a l n ğ aratıcı Drama Y , m reti Öğretmen, öğrencilere yapılacak etkinlik hakkında kısaca bilgi verir. Et: kinlikten ne gibi bir sonuç çıkarılabileceğini belirlemeye çalışmalarını ister. Daha sonra aşağıdaki uygulamalar yapılır. •Sınıfınkalabalıkolmasıdurumunda sınıftaki öğrencilerin 10-15 kadarı sınıfın önüne alınır. •Birpoşeteöğrencisayısıncakırmızıelmakonulur. •Öğrencilertorbadabulunanelmalardan birini seçer. •Öğrencilerdenbuelmayıkendileriiçinendeğerlibirvarlıkmışgibi(ensevdikleri kişi veya nesne ile benzeştirerek) açıklamaları istenir. •Öğrencilerelmalarınıincelerlervebelirledikleriengüzelözellikleriniifade ederler. •Herçocukelindekielmanınözelliklerini,benzerlikvefarklılıklarını arkadaşının elmasıyla karşılaştırır. •Düşüncelerinisınıflapaylaşırlar. •Öğrencilerdenelmalarınıtorbayakoymaları istenir. 103 •Dahasonraelmalarsıranınbaşındanrastgeleöğrencilerce tekrar dağıtılır. •Ellerineyenialdıklarıelmalarlailgiliyenigörüşlerisözlüolarakalınır. Öğrencilere aşağıdaki sorular sorulur: •Busizinöncekielmanızmı? •Yenielmanızınasılbuldunuz? •Hangisinidahaçokbeğendiniz,neden? •Ayırtedicivefarklıözelliklerinönemiöğretmentarafındanvurgulanır. •Öğretmenyardımıileheröğrencininelmasınıeninekesmesisağlanıramaelmaları ayırmamaları, tüm elmalar kesilene kadar beklemeleri istenir. •Tümöğrencilerhepbirlikteelmalarınınikiyarısınıayırırveortasınısınıfagösterir. •Herelmanınortasındakiyıldızadikkatçekilir. •Tümelmalarıniçindekiyıldızınaynıolduğutespitedilir. •Buetkinlikleulaşılmakistenenanafikiraçıklattırılır. 104 • Dış görünüşü nasıl olursa olsun her katılımcının da içinde böyle bir yıldız olduğu belirtilir. • Öğrencilerden sıra arkadaşlarının yıldız özelliklerini listelemeleri istenir. • Her öğrenci sıra arkadaşının yıldız özelliğini sınıfa açıklar. • Yıldız özelliği okunan öğrenciye kendince önemli bulduğu ama sıra arkadaşınca belirtilmemiş yıldız bir özelliği olup olmadığı sorulur. YANSITMA • Bu etkinlikten çıkarılabilecek ana fikir nedir? Hayata yansıtma: Hayatınızda buna benzer bir durumla karşılaştınız mı? •Bu etkinliğe bağlı olarak bundan sonra karşılaştığınız insanları nasıl değerlendirmeyi düşünüyorsunuz? 105 Ev Görevi Size göre aile bireylerinizin yıldız özellikleri nelerdir? “Öğretmen öğrencilerden size göre aile bireylerinizin yıldız özellikleri nelerdir?” sorusunu cevaplamalarını ister. Babamın yıldız özellikleri: ………………………………… ………………………………… ………………………………… Annemin yıldız özellikleri: …………… …………………… ………………………………… ………………………………… Kardeşimin yıldız özellikleri: ………… ……………………… ………………………………… ………………………………… 106 Değerlendirme Öğretmen öğrencilere aşağıdaki soruları sorar. • Sınıfınızda sevmediğiniz bir arkadaşınız var mı? Neden sevmiyorsunuz? • Onu sevecek bazı sebepler olabilir mi? Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Bu etkinlikte amaç öğrencilerin, herkesin çok önemli ve değerli bir özelliğinin olduğunu fark etmelerini sağlamaktır. Bu nedenle arkadaşlarının dış görünüşlerinden ziyade, değerli özelliklerini dikkate almaları vurgulanacak şekilde etkinlik sürdürülmelidir. 107 Değer Alanı Hoşgörü Etkinlik İsmi Sevimli Tırtıl 108 Etkinlik Kazanımları 1. Hoşgörünün önemini fark eder. 2. İnsanları hoş görmenin insana neler kazandırdığının farkına varır. Materyaller Ek-1, kâğıt, boya kalemi. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Davranışlarının kendisini ve arkadaşlarını nasıl etkilediğini fark eder. 2. Hata yapılabileceğini ve bunun doğal olduğunu fark eder. 109 İşl ey iş a :T a m ş r tı 1. Öğretmen sınıfta öğrencilere hoşgörünün önemini açıklar 2. Ek-1 de bulunan Sevimli Tırtıl etkinliği öğrencilere yaptırılır. 3. Etkinlikle ilgili sorular cevaplandırılır. 110 Değerlendirme Etkinlik tamamlandıktan sonra Sevimli Tırtıl Etkinliği Değerlendirme Tablosu tahtaya çizilir, tablonun öğrenciler tarafından deftere yazılması ve doldurulması istenir. 111 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Hoşgörünün öneminden bahsederken, hoşgörünün insana neler kazandırdığı vurgulanmalıdır. (Herkesin sevgisini kazanma, kendini mutlu hissetme, sempatik olma vs). Öğrencilere, tırtıl bulmaca etkinliğinde yardımcı olunmalıdır. Zorlanan öğrencilere, etkinliğin nasıl yapılacağı ile ilgili yardımcı olunmalıdır. 112 Ek-1 “Hatasız Dost Arayan Dostsuz Kalır.” Hz. Mevlana SEVİMLİ TIRTIL Sevgili çocuklar, aşağıdaki resimde gördüğümüz sevimli dostumuz tırtıl insanları çok sevmektedir. Nerde birbirine yardım eden, birbirinin hatasını örten, hoşgörülü olan birini görse vücuduna bir parça daha eklemektedir. Birbirinin hatasını arayan, hoşgörülü olmayan birini gördüğünde ise vücudundan bir parça çıkarılmaktadır. Şimdi sizden aşağıdaki cümlelerdeki hoşgörü durumlarına göre dostumuz tırtıldan parça çıkarıldığı mı, eklendiğini mi boyayarak belirtmenizi istiyoruz. 113 Olay Ali arkadaşı Ayşe ile alay etti. Ümit kardeşi Metin’in hatasını yüzüne vurdu. Aslı arkadaşının kusurlarını görmezden geldi. Kerim kendisinden özür dileyen arkadaşını affetmedi. Deniz 1 yaşındaki kardeşinin ağlamasına bir türlü tahammül edemiyordu. Yeliz annesini ve babasını üzmeyen çok uyumlu bir çocuktu. Zehra engelli arkadaşı Fatih ile dalga geçti. Berk tüm insanlara çok değer verirdi. Galip hep haline şükrederdi. Derya insanların kim olduğuna bakmaksızın herkesi çok severdi. Sevgili çocuklar, gördüğünüz gibi hoşgörülü olmamak nasıl ki sevimli tırtıldan bir parça alıp götürüyorsa bizden de bir parça alıp götürür. Eğer hoşgörülü olmazsak sevdiklerimizi kaybederiz ve sevilmeyen bir insan oluruz. Ama hoşgörülü olursak hem sevdiğimiz insanları kaybetmeyiz hem de herkes bizi sever. 114 SEVİMLİ TIRTIL ETKİNLİĞİ DEĞERLENDİRME TABLOSU İsim Hoşgörülü Hoşgörüsüz Ali Ümit Aslı Kerim Deniz Yeliz Zehra Berk Galip Derya 115 Değer Alanı Hoşgörü Etkinlik İsmi Ye Kürküm Ye 116 Etkinlik Kazanımları 1. İnsanların değerli olduğunu kabul eder. 2. Hoşgörü değerinde insan onurunun temel değer olduğunu onaylar. Materyaller Türkçe sözlük, kalem, etkinlik yaprakları. Süre: 40 dk. + 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru bir biçimde anlar ve yorumlar. 2. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. 3. Görgü kurallarına uygun dinler. 4. Görgü kurallarına ve değerlere (millî, manevî, kültürel, ahlaki, sosyal vb.) uygun konuşur. 5. Kendine güvenerek konuşur. 6. Konuşmasında ana fikri vurgular. 7. Metinde verilen ipuçlarından hareketle karşılaştığı yeni kelimelerin anlamlarını tahmin eder. 8. Okuduğunun ana fikrini belirler. 117 İşl ey iş: sı, Örnek Olay, So a n ı t r ı ru-C in F y eva e B , p a m tış r Ta 1. Aşağıdaki fıkrayı öğrencilerinize okuyun ya da anlatın. YE KÜRKÜM YE! Nasrettin Hoca bir gün bir yemeğe davet edilir. Hoca davete giderken günlük kıyafetleri ile gider. Ancak davette kimse hoca ile ilgilenmez, yemek sofrasına çağrılmaz. Hoca bunun üzerine evine gidip, kürkünü üstüne giyer ve tekrar davetin olduğu yere gider. Hoca davet yerine geldiğinde öyle bir ilgi ve alaka görür ki doğruca yemek sofrasının başköşesine oturtulur. Davetliler yemek yemeğe başlayınca hocadan hiç beklenmedik bir davranış görülür. Hoca kürkünün bir ucunu yemek tabağına sokmuş; “Ye kürküm ye, ye kürküm ye.” demektedir. Daveti veren ev sahibi: - Hocam ne yapıyorsun! Güzelim kürkü perişan ettin. Hocadan ise kendine yakışır bir cevap gelir. - Biraz önce geldiğimde üzerimde kürk yoktu. Kimse bana hoş geldin bile demedi. Eve gidip kürkümü giyip geldiğimde ise sofranın başköşesine oturtuldum. Demek ki yemek kürkün hakkı. 118 (Anonim) Fıkranın öğrenciler tarafından anlaşıldığına emin olun. Fıkranın insan onurunun öneminden bahsedildiği sonucuna varılabilmesi için sorular sorun, gerekli ipuçları, dönüt ve düzeltmeler verin, ön öğrenmeler hatırlatmak için tartışma ortamı oluşturun. Öğrencilerin de buna benzer bildikleri anı, fıkra, hikâye vb. varsa anlatmalarını isteyin. 2. Öğrencilere aşağıdaki tanımı okuyunuz, örnekler vererek hoşgörü değeri ile insan onuru kavramlarını ilişkilendiriniz. İnsan Onuru: İnsan onurunu, diğer insanlar tarafından değer verilen saygın bireyin bir niteliğidir. Bu bütün insanların değişmez bir özelliğidir. İnsanın hayvanlar, bitkiler gibi diğer canlılar arasında özel ve değerli bir yeri vardır. İnsana bu özel yeri sağlayan, onu diğer canlılardan ayıran akıl, duygu, düşünce gibi özellikleridir. Bu özellikler, insana özgü davranışlar olarak görülür. İnsanların maruz kaldıkları insan olma durumlarına zarar veren hakaret etme, dayak atma, bağırma, teşhir etme, alay etme, gözdağı verme, ceza verme, lakap takma, küçümseme ve önemsememe gibi belli başlı davranışlar insan onuruna zarar veren davranışlardır. Hoşgörü ancak insanların onurlarına gösterilen saygı ile oluşur. Bu materyalin hazırlanmasında İnsan Hakları Derneğinin 04.01.2012 tarihinde yayınlanan internet sitesindeki Öndül, H. İnsan Onuru, 1998. Eserinden faydalanılmıştır. 119 3. Aşağıda verilen değerleri soru-cevap yöntemi kullanılarak anlamlarını açıklayınız. Öğrencilerin kendilerinden hareketle, birey hangi değerlere sahip olursa olsun, insanın değerli bir varlık olduğunu, insan onurunun ancak hoşgörü ile korunabileceğini açıklayınız. Onur Arkadaş canlısı Kavgacı Geçimsiz Saygılı Sorumsuz Yalancı Dürüst Bencil Kindar Alıngan Barışçıl Dedikoducu Sorumlu Bağımsız Eşitlik İnsanın kendine karşı duyduğu saygı, şeref, öz saygı, haysiyet. Arkadaşlığa değer veren, arkadaşlarına çok düşkün kimse. Kavga etmeyi seven, kavga çıkaran kimse. Çevresindekilerle iyi geçinemeyen, kavga çıkaran. Saygısı olan, saygı gösteren, hürmetli, hürmetkâr. Sorumlu olmayan, sorumluluk taşımayan, sorumluluk duygusu bulunmayan, düşünmeden hareket eden (kimse), mesuliyetsiz. Yalan söylemeyi huy edinmiş olan kimse. Sözünde ve davranışlarında doğruluktan ayrılmayan, doğru kimse. Yalnız kendini düşünen, kendi çıkarlarını herkesinkinden üstün tutan, egoist. Öç almak isteyen, kin tutan, kinci, kinli. Çabuk gücenen, kırılan. Barışsever. Çok dedikodu yapan, gıybetçi, dillek. Üstüne aldığı veya yaptığı işlerden dolayı hesap vermek zorunda olan, sorumluluk taşıyan (kimse), mesul. Davranışlarını, tutumunu, girişimlerini herhangi bir gücün etkisinde kalmadan düzenleyebilen, özgür, hür. Değer, yaş, hak, ödev vb. lerinde eşit olma. Bu materyalin hazırlanmasında Türk Dil Kurumu Büyük sözlünden faydalanılmıştır. 120 4. Aşağıdaki soruları öğrencilerinize sorun tartışma ortamı oluşturun, ipuçları, dönüt düzeltme ve pekiştireçler verin. • Yukarıdaki değerlerden hangilerinin arkadaşlarınızda olmasını isterdiniz, niçin? Arkadaşlarınız arasında istemediğiniz değerlere sahip olan var mı? Böyle bir durumda bu arkadaşınız sizin için değersiz midir? Arkadaşlığınızı bitirmeyi düşünür müsünüz? Yoksa arkadaşınıza hoşgörü ile mi yaklaşırsınız? .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 121 Değerlendirme Her insan değerlidir, onurludur. Bu yüzden arkadaşlarımıza ve çevresindeki insanlara karşı hoşgörülü olunması gerektiğini açıklayarak öğrencilerinizden hoşgörü üzerine kısa bir hikâye veya başlarından geçen bir olayı yazdırarak “BENİM HİKÂYEM” değerlendirme etkinliğini yapmalarını isteyiniz. ............................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................... .................................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................... 122 Değer Alanı Hoşgörü Etkinlik İsmi Hoşgörü Karelerim 123 Etkinlik Kazanımları 1. Bireysel farklılıklara saygı duyar. 2. Bireysel farklılıkların kişisel bir zenginlik olduğunu kabul eder. 3. Varlıkları özelliklerinden dolayı yargılamak yerine tanımak gerektiğini benimser. 4. Kendini bütün özellikleriyle kabul eder ve değer verir. Materyaller Kalem, yazı tahtası, bilgisayar, Ek-1, kağıt, ip. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Yazmak için hazırlık yapar. 2. Yazma amacını belirler, yazma yöntemini belirler. 3. Dikkatini okuduğuna yoğunlaştırır. 4. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 5. Konu dışına çıkmadan yazar. 6. Görgü kurallarına uygun dinler. 7. Formları yönergelerine uygun doldurur. 8. Konuşma amacını belirler ve dinleyicilere söyler. 9. Konuşmalarda görgü kurallarına uyar, konuşmalarımızda sözcükleri doğru ve yerinde kullanır. 10. Duygularını ve düşüncelerini ifade eder. 11. Hoşgörünün ahlaklı bir davranış olmayı gerektirdiğini fark eder. 12. Güzel davranış sergilemeye istekli olur. 124 İşl ey iş: sı hoşgörünün yeri ve öneminden bahsedilir. 2. Sınıf üç gruba ayrılarak hoşgörü üzerinde tartışılır. 3. Öğretmen, öğrencilere bireysel farklılıkların güzelliğinden sözeder. 4. İnsanlara kendi fikirlerini dayatmanın tüm taraflara acı verebileceği ifade edilir. 5. Bireysel farklılıklara saygı duyulması gerektiği vurgulanır. 6. Öğretmen öğrencilere hoş görmek ile ilgili bilgilendirme yapar. 7. Aşağıdaki Nasrettin Hoca’nın hoşgörü mizahı ile ilgili fıkrası okunur. 8. Fıkranın ana düşüncesinin, bazı konularda inatlaşmanın doğru olmadığı ve inatlaşmanın olumsuz bir değer olduğu söylenir. a ın k Öğrenme, Soru Cev a r a ap, ay ş a Be Y k yin ra a 1. Öğrencilerin hoşgörü Fı p rt a hakkında ön bilgileri alınır. Yaşamımızda Y Nasrettin Hoca Fıkrası EŞEĞİN İSTEDİĞİ YERE Nasreddin Hoca bir gün eşeğine binmiş. Eşeğin inadı tutmuş bir türlü eşeğin başını gideceği yöne çevirememiş. Bunu gören komşusu: -Nereye gidiyorsun Hocam? Diye sormuş. Hoca da: -Eşeğin istediği yere, demiş. 125 Ev Görevi Öğretmen tarafından öğrencilere “HÖŞGÖRÜ KARELERİM” adlı etkinlik (Ek-1) çalışmasını evde aile bireyleri ile birlikte yapmaları istenir. 126 Değerlendirme Öğretmen tarafından, değerlendirme formunun fotokopisi çekilerek sınıftaki öğrencilere dağıtılır. Öğrencilere 5 dakika süre tanınarak formu doldurmaları istenir. Formu dolduran öğrencilere yaptığı değerlendirmede, “Hangi yönlerin hoşgörü konusunda eksik? diye sorar. Öğrencilerin verdikleri cevap karşısında arkadaşlarının nasıl tepkide bulunacağını izler. DEĞERLENDİRME FORMU Yönerge: Sevgili öğrenciler, “Hoşgörü Anlayışımı Değerlendiriyorum’’ isimli değerlendirme formuna yaptıklarınıza EVET (X) yapmadıklarınıza HAYIR (X) işareti koyunuz. HOŞGÖRÜ ANLAYIŞIMI DEĞERLENDİRİYORUM. EVET HAYIR Hoşgörü ile ilgili bir hikâye biliyorum. İnsan ilişkilerinde hoşgörü önemlidir. Grup içerisinde hoşgörü önemli değildir. Herkes farklıdır. Bireysel farklılıklara saygı duyarım. Farklılıklarımız zenginliğimizdir. Hoşgörü ve saygı ile ilgili şiirleri okumaya özen gösteririm. Hoşgörü ve saygı ilişkisini anlatan hikâyeler ilgimi çeker. Kusurları görmemezlikten gelirim. 127 Ek-1 HOŞGÖRÜ KARELERİM Yönerge: Aile birey sayısı kadar Hoşgörü kareleri hazırlayın. Hoşgörü karelerinin kenar uzunlukları 15 cm olsun. Bu karelerin her birisinin en üst kısmına aile bireylerinizin ismini yazın. Aşağıda belirtilen soruları, tüm aile bireylerine sorun. Aldığınız cevapları karelerin içine düzgün bir şekilde yazın. • Aile bireylerine sorulacak sorular 1. Kardeşimiz istemeyerek bir eşyayı kırdı. Ona nasıl davranmalıyız? 2. Dedemiz rahatsızlığı nedeni ile sık sık aynı şeyleri anlatıyor. Ona karşı nasıl davranmalıyız? 3. İzlediğimiz bir çizgi film karakterindeki olumsuz bir özelliğiyle (şişmanlık, oyunlarda başarısızlık vb.) kardeşinizin özelliği arasında ilişki kuruyor musunuz? 4. Anneniz, aile bireylerinin evi sürekli dağıttığından yakınıyor? Annenizin bu davranışı karşısındaki tepkiniz ne olur? 5. Babanız sürekli yorgun olduğunu söylüyor. Aile bireylerinin kendisini anlamadıklarından şikâyetçi. Bu duruma karşı yaklaşımınız nedir? 6. Siz sürekli evde gürültü olduğundan şikâyetçisiniz. Aile bireylerinin bu davranışınıza karşı yaklaşımı nedir? •Her bir aile bireyine sorduğunuz soruların cevaplarını ilgili karelerin içine kısaca ve düzgün bir şekilde yazın. •Sorulara verilen yanıtlardan sonra etkinlik sonunda olumsuz cevaplar kırmızıya; olumlu cevaplar maviye ya da yeşile boyayın. •Kırmızı renkli yüzeylerin çokluğu daha çok hoşgörüsüz olduğumuzun, yeşil veya mavi yüzeylerin çokluğu ise hoşgörü düzeyinin uygun olduğu anlamına gelmektedir. •Bu kareleri evin uygun bir yerinde sergileyin. 128 MEVLANA CELALEDDİN RUMİ Mevlâna 30 Eylül 1207 yılında bugün Afganistan sınırları içerisinde yer alan Horasan Ülkesi’nin Belh şehrinde doğmuştur. Mevlana’nın babası Belh şehrinin ileri gelenlerinden olup, sağlığında “Bilginlerin Sultânı” unvanını almış olan Hüseyin Hatibî oğlu Bahâeddin Veled’tir. Annesi ise Belh Emiri Rükneddin’in kızı Mümine Hatun’dur. Sultânü’I-Ulemâ Bahaeddin Veled, bazı siyasi olaylar ve yaklaşmakta olan Moğol istilası nedeniyle Sultânü’I-Ulemâ 1212 veya 1213 yıllarında aile fertleri ve yakın dostları ile birlikte Belh’den ayrıldı. Sultânü’I-Ulemâ’nın ilk durağı Nişâbur olmuştur. Nişâbur şehrinde tanınmış mutasavvıf Ferîdüddin Attar ile de karşılaştılar. Mevlana burada küçük yaşına rağmen Ferîdüddin Attar’ın ilgisini çekmiş ve takdirlerini kazan- mıştır. Sultânü’I Ulemâ Nişabur’dan Bağdat’a ve daha sonra Kûfe yolu ile Kâ’be’ye hareket etti. Hac farîzasını yerine getirdikten sonra, dönüşte Şam’a uğradı. Şam’dan sonra Malatya, Erzincan, Sivas, Kayseri, Niğde yolu ile Lârende’ye (Karaman) geldiler. Karaman’da Subaşı Emir Mûsâ’nın yaptırdıkları medreseye yerleşti. 1222 yılında Karaman’a gelen Sultânü’l-Ulemâ ve ailesi burada 7 yıl kaldılar. Mevlâna 1225 yılında Şerefeddin Lala’nın kızı Gevher Hatun ile Karaman’da evlendi. Bu evlilikten Mevlâna’nın Sultan Veled ve Alâeddin Çelebi adlı iki oğlu oldu. Yıllar sonra Gevher Hatun’u kaybeden Mevlâna bir çocuklu dul olan Kerrâ Hatun ile ikinci evliliğini yaptı. Mevlâna’nın bu evlilikten de Muzaffereddin ve Emir Âlim Çelebi adlı iki oğlu ile Melike Hatun adlı bir kızı dünyaya geldi. Bu yıllarda Anadolunun büyük bir kısmı Selçuklu Devleti’nin egemenliği altında idi. Konya’da bu devletin baş şehri idi. Konya sanat eserleri ile donatılmış, ilim adamları ve sanatkarlarla dolup taşmıştı. Kısaca Selçuklu Devleti en parlak devrini yaşıyordu ve Devletin hükümdarı Alâeddin Keykubâd idi. Alâeddin Keykubâd Sultânü’I-Ulemâ Bahaeddin Veled’i Karaman’dan Konya’ya davet etti ve Konya’ya yerleşmesini istedi. Bahaeddin Veled Sultanın davetini kabul etti ve Konya’ya 3 Mayıs 1228 yılında ailesi ve dostları ile geldiler. Sultan Alâeddin kendilerini muhteşem bir törenle karşıladı ve Altunapa (İplikçi) Medresesi’ni ikametlerine tahsis ettiler. Sultânü’l-Ulemâ 12 Ocak 1231 yılında Konya’da vefat etti. Mezar yeri olarak, Selçuklu Sarayının Gül Bahçesi seçildi. Halen müze olarak kullanılan Mevlâna Dergâhı’ndaki bugünkü yerine defnolundu. Sultânü’I-Ulemâ ölünce, talebeleri ve müritleri bu defa Mevlâna’nın çevresinde toplandılar. Mevlâna’yı babasının tek varisi olarak gördüler. Gerçekten de Mevlana büyük bir ilim ve din bilgini olmuş, İplikçi Medresesi’nde vaazlar veriyordu. Vaazları kendisini dinlemeye gelenlerle dolup taşıyordu. Yaşamını “Hamdım, piştim, yandım”sözleri ile özetleyen Mevlâna 17 Aralık 1273 Pazar günü Hakk’ ın rahmetine kavuştu. Mevlana diyor ki: Size, gizlide ve açıkta Allah’tan korkmayı, az yemeyi, az uyumayı, az konuşmayı, isyan ve günahları terk etmeyi, oruç tutmayı, namaza devam etmeyi, sürekli olarak şehveti terk etmeyi, bütün yaratıklardan gelen cefaya tahammüllü olmayı, aptal ve cahillerle oturmamayı, güzel davranışlı ve olgun kişilerle birlikte bulunmayı vasiyet ediyorum. İnsanların en hayırlısı, insanlara yararı olandır. Sözün en hayırlısı, az ve anlaşılır olanıdır. Dürüstlük 131 Değer Alanı Dürüstlük Etkinlik İsmi Dürüst Seksek 132 Etkinlik Kazanımları 1. Dürüstlüğün ne olduğunun farkına varır. 2. Dürüst davranışlara örnekler verir. 3. Dürüst davranışlar ile dürüst olmayan davranışları ayırt eder. Materyaller Ek-1, kâğıt, kalem, tebeşir. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Görsellerden hareketle cümleler ve metinler yazar. 2. Bilgileri tablo ve grafikle sunar. 133 g e, m ele ma ş ı t r Ta Yöntemi İşl ey iş 1. Öğretmen öğrencilere seksek oyunu oynayıp oynamadıklarını sorar. m :İ Yanıtları aldıktan sonra “bugün sizlerle dürüst seksek etkinliği yapacağız” der ve dürüstlüğün ne demek olduğunu sorar. 2. Dürüstlük değeri tanımlandıktan sonra, öğretmen dürüst davranışlara örnekler verir ve öğrencilerden de örnekler vermelerini ister. 3. Örnekler alındıktan sonra sınıf içerisine tebeşir ile bir seksek çizilir. Seksek çizildikten sonra öğretmen “ben size bazı cümleler okuyacağım ve sizde bu cümleyi değerlendireceksiniz. Eğer cümleler dürüstlük davranışını içeriyorsa seksekte bir adım ileri, eğer içermiyorsa bir adım geri geleceksiniz” der ve gönüllü olarak seksek oynamak isteyen öğrencilerden birini seçer. 4. Ek-1’de yer alan cümleleri sırayla öğrenciye okur ve öğrencinin seksekteki hareketini sınıfla birlikte gözlemler. Eğer öğrenci doğru bir hamle sergilemişse sınıf tarafından alkışlanır. Eğer yanlış bir hamle sergilemişse bu cümleler sınıf içerisinde tartışmaya açılarak değerlendirilir. 5. Ek-1’de yer alan cümlelerin yanında sınıftaki diğer öğrencilerden de dürüstlük davranışına uygun ya da uygun olmayan cümleler istenerek onların da etkinliğe dahil olmaları sağlanır ve söylenen cümlelere göre etkinliği oynayan öğrencinin hareket etmesi sağlanır. 6. Öğretmen isterse bu etkinliği sınıfta ya da bahçede uygulayabilir. İki tane seksek çizerek etkinliği bir yarış havasında da yapabilir. Seksekten en önce çıkan öğrenci birinci olur. 7. Öğretmen gönüllü birkaç öğrenciye daha seksek etkinliğini yaptırdıktan sonra kısa bir değerlendirme ile etkinliği sonlandırır. 134 Ev Görevi Öğrencilerin seksek etkinliğini mahalledeki arkadaşlarıyla uygulamalarını ve uygulama süresince yaşadıklarını bir kâğıda yazarak getirmeleri istenir. Değerlendirme Etkinlik sonunda öğrencilerden 5 adet dürüst davranışı içeren, 5 adet de dürüst davranış içermeyen cümle yazmaları istenir. Bu cümleler sınıfça değerlendirildikten sonra değer panosunda sergilenir. 135 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Seksek oyunu etkinliğine geçilmeden önce öğretmen dürüstlüğün; yalan söylememek, hırsızlık yapmamak, başkalarına saygılı olmak, bencil olmamak, her koşulda doğruları söylemek gibi özellikler olduğunu vurgulamalı ve dürüstlük değerini örneklerle desteklemelidir. 2. Seksek etkinliği öğrenciler tarafından çok iyi bir şekilde anlaşılmalıdır. Zorlanan öğrencilere yardımcı olunmalıdır. 3. Seksek oyunu gönüllü öğrencilerden seçilmeli, oynamak istemeyen öğrenciler zorlanmamalıdır. 4. Parmak kaldıran öğrencilere söz hakkı verilmeli, kaldırmayanlar zorlanmamalıdır. 136 Ek-1 “Doğruları korumaktan korkmayınız” Ek-1 M.Kemal ATATÜRK SEKSEK “Doğruları korumaktan korkmayınız” M.Kemal ATATÜRK SEKSEK Sevgili çocuklar seksek oynamayı bilmeyenimiz yoktur herhalde. Şimdi Sevgili oynamayı yoktur Şimdi sizinle sizinleçocuklar sekseğe seksek benzeyen bir oyun bilmeyenimiz oynayacağız. Ancak bu herhalde. seksek biraz farklı. sekseğe benzeyen bir oyun oynayacağız. Ancak bu seksek biraz farklı. Yapmanız Yapmanız gereken sekseğin altındaki cümleleri okumak. Eğer cümlelerdeki gereken sekseğin altındaki cümleleri okumak. Eğer cümlelerdeki ifadeler dürüstlük ifadeler dürüstlük içeriyorsa 1 adım ileri, 1 dürüstlük davranışı içeriyorsa 1 adımdavranışı ileri, dürüstlük davranışı içermiyorsa adım geridavranışı gitmelisiniz. içermiyorsa 1 adım geri gitmelisiniz. Biliyorsunuz dürüstlük davranışlarımızda Biliyorsunuz dürüstlük davranışlarımızda doğruluktan ayrılmamaktır. Tüm adımları 1’dendoğruluktan 8’e kadar tamamlamalısınız. ayrılmamaktır. Tüm adımları 1’den 8’e kadar tamamlamalısınız. Sevgili çocuklar şimdi sıra sizde. Aşağıya yan taraftaki tabloda olduğu gibi dürüstlükle 3 6 ilgili olaylar yazın. Bakalım 8. yere Sevgili çocuklar şimdi sıra sizde. 1 2 5 8 gelebilecek misiniz? Tabloya Aşağıya yan taraftaki tablodadevam kaldığımız yerden 4 7 olduğu gibi dürüstlükle olaylar edelim. Yalnız bundanilgili sonra sizin cümlelerinizle… yazın. Bakalım 8. yere gelebilecek Olay Olay Olduğum Olduğum Yer 1 Yer 1 Ali annesine yalan söylemedi. Ali annesine yalan söylemedi. İbrahim, arkadaşının arkasından İbrahim, konuşmadı. arkadaşının arkasından konuşmadı. Can, oyunda hile yaptı. Can, oyunda hile yaptı.parayı Mehmet, yerde bulduğu sahibine teslim etti. Sevilay, telefonda arayanparayı Mehmet, yerdekendisini bulduğu arkadaşına evde yok dedirtti. sahibine teslim etti. Sinan, arkadaşından ödünç aldığı Sevilay, telefonda kendisini arayan kitabı zamanında teslim etti. Emel, öğretmenine verdiği sözü arkadaşına evde yok dedirtti. tuttu. Sinan, arkadaşından ödünç aldığı Ayşe, hata yaptığını kabul etti ve kitabı zamanında teslim etti. özür diledi. Emel, öğretmenine verdiği sözü misiniz? Tabloya kaldığımız yerden Olduğum Olay Yersonra devam edelim. Yalnız bundan sizin cümlelerinizle… Olay Olduğum Yer 137 Değer Alanı Dürüstlük Etkinlik İsmi Doğru İnsan Dürüst İnsan 138 Etkinlik Kazanımları 1. Demokratik değerlerin oluşumunda, fertlerin dürüst olmaları gerektiğini kabul eder. 2. İnsan ilişkilerinin temelinde, dürüstlük değerinin önemli olduğunu onaylar. Materyaller A4 kâğıdı, kalem, değerlendirme ölçeği Süre: 40 dk. + 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Düşüncelerini serbestçe kâğıda aktarır. 2. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar. 3. Dinleme amacını belirler. 4. Görgü kurallarına uygun dinler. 5. Dinlediklerini anlamlandırmada ön bilgilerini kullanır. 6. Konuşma için hazırlık yapar. 7. Konuşma yöntemini belirler. 8. Konu dışına çıkmadan konuşur. 139 İşl ey iş , 1. Aşağıdaki masalı öğrencilerinize okuyun ya da anlatın. ru -C ev a p a :T a m ş r tı dırma, Beyin Fırtına n a l l sı, S u Koş o TİLKİ İLE KEÇİ Tilkinin biri, suyun kaynadığı bir çukura düşmüş. Çıkmak için hiç bir gereç ve yol yokmuş. Bir süre sonra, kaynağa susamış bir keçi gelmiş. Tilkiyi görünce, ona suyun iyi ve çok olup olmadığını sormuş. Zor durumda olduğunu belli etmek istemeyen tilki, “Gelsene dostum; su o kadar güzel ki, ne kadar içsem kanamıyorum. Bunu duyan keçi, hemen kuyuya atlamış. Keçi susuzluğunu giderdikten sonra, tilki başlarının belâda olduğunu söylemiş ve kurtulmaları için ona şu planı önermiş:“ Ön ayaklarını duvara koyup başını da eğersen, senin sırtına çıkar ve kurtulurum. Sonra da senin çıkmana yardım ederim”. Keçi bu öneriyi canı gönülden kabul etmiş. Tilki, arkadaşının sırtına çıkıp boynuzlarına basarak kendisini çukurdan dışarı attıktan sonra, hızla oradan kaçmaya başlamış. O kaçarken, keçi bağırarak tilkiye yaptıkları anlaşmayı bozduğunu söylemiş. 140 Tilki, aldattığı zavallı keçiye dönmüş ve soğuk bir tavırla, “Sakallarının yarısı kadar beynin olsaydı, yukarıya çıkış olup olmadığını iyice öğrenmeden kuyuya atlamazdın. Kusura bakma, ama seninle zaman yitiremem; işim gücüm var benim!” demiş. (Ezop masalları.) 2. Masalın, öğrenciler tarafından anlaşıldığına emin olun. Aşağıdaki soruları öğrencilerinize sorun, tartışma ortamı oluşturun, ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler verin. • Keçiden yardım alan tilki nasıl davranmalıydı? Neden? • Siz tilki gibi mi davranırdınız yoksa dürüst müsünüz? • Ben dürüstüm, çünkü…………………………………………………………. Öğrencilere dürüstlüğün tanımını okuyunuz. Örnekler vererek dürüstlük değerinin toplum için öneminden bahsediniz. 141 Dürüstlük Dürüstlük, doğru olma durumudur. İnsanın söz ve davranışlarıyla, niyet ve inancında iyilikten ve güzellikten yana olmasıdır. Dürüstlük; bütün kötülüklerin kaynağı olan yalanı terk etmektir, bütün iyiliklerin ve güzelliklerin temelidir. Dürüstlük insan onurunu yükselten bir değerdir. İnsanlar arasındaki ilişkilerin iyi olabilmesi ancak dürüstlüğe bağlıdır. Toplumlar belli değerlere sahiptirler. Bu değerler toplumda kendiliğinden oluşmaz. Değerlerin toplumlarda yer edinebilmesi için toplumun her bir üyesinin toplum için önemli olan değerleri benimsemesi ve yaşaması gerekmektedir. Bu değerlerden biri de dürüstlüktür. İnsanlar çevresine ve topluma karşı dürüst oldukları ölçüde değerler toplum içinde kalıcı olabilir. 142 ZIT PANEL TARTIŞMA ETKİNLİĞİ Dürüstlük değerinin demokratik bir toplumun oluşmasındaki yeri ve insan ilişkileri açısından önemi üzerine sınıfta zıt panel tartışma tekniği uygulayınız. ZIT PANEL UYGULAMA YÖNERGESİ 1- Tartışmaları yönetmek ve başlangıçta tartışmaya giriş yapmak üzere bir lider seçilir. 2- Soru soran ve cevap veren olmak üzere sınıf ikiye ayrılır. 3- Sınıfın her iki bölümü 4-6 kişi olmak üzere dört gruba ayrılır. 4- Öğrencilerin konu üzerinde en az 15 dakika tartışmaya hazırlanmaları sağlanır. 5- Bu amaçla bazı grupların sorular hazırlaması, diğerlerinin ise muhtemel sorulara cevaplar hazırlamaları istenir. 6- Soru ve cevap hazırlıkları esnasında gruplar içerisindeki tüm bireylerin aktif olmaları sağlanır. Bir grup içerisindeki tüm bireylerin bireysel soru hazırlaması, daha sonra diğer üyelerin bireysel sorularıyla karşılaştırarak grubun ortak sorularının ortaya çıkması sağlanır. 7- Sırayla soru sorma ve cevap verme işlemleri gerçekleştirilir. 8- Soru soran ve cevap veren grupların rolleri değiştirilir. 9- Ortaya çıkan ilginç sorular ve bunların cevapları tahtaya yazılır. 10- Cevaplanamayan ya da eksik bırakılan sorular ipuçları, dönüt, düzeltme ve uygun pekiştireçler yardımıyla tamamlanır. 143 SÜREÇ 1.GRUP 2.GRUP (A Takımı) Soru Hazırlama (A Takımı) Soru Hazırlama .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... (B Takımı) Muhtemel sorulara cevap yazma (B Takımı) Muhtemel sorulara cevap yazma .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... Lider: Tartışmayı demokratik bir tutumla yönetecektir. 1. Aşama: 1. Grup soruları soracaktır, 2. Grup cevap verecektir. 2. Aşama: 2. Grup soruları soracaktır, 1. Grup cevap verecektir. 144 Ev Görevi Öğrencilerden dürüstlük değerleri ile ilgili ayet, hadis, özlü sözler, deyim ve atasözleri bulmaları istenir. Sınıf veya okul panosunda sergilenir. Değerlendirme Aşağıdaki değerlendirme ölçeğini öğrenci sayısı kadar çoğaltarak doldurmalarını isteyiniz. Aşağıdaki davranışlardan dürüstlük değeri ile ilişkili olanları işaretleyiniz. Dürüst olmayan ifadelerin nedenini yandaki boşluğa yazınız. Sınavdan düşük not aldığımda ailemin gereksiz yere üzülmemesi için “sınav sonucu daha açıklanmadı” derim. Nasıl olsa bir sonraki sınavda yüksek not alacağım. Okula zarar veren birisini görürsem durumu yetkililere anlatırım. Eğer okula zarar veren kişi arkadaşımsa, hiçbir şey görmediğimi söylerim. Ödevimi yapmadığım zaman okula gitmem. Öğretmenlerime okul içinde saygı gösteririm. Ancak onları okul dışında gördüğüm zaman görmemezlikten gelirim. Kavga ettiğim bir insanın zarar görmesi için her türlü yalanı söylerim. Okulun camını istemeden kırdım. İstemeden kırmama rağmen zararı öderim. Sınıflar arası futbol maçında penaltı kazanmak için bana faul yapılmasa da kendimi yere atarım. 145 Değer Alanı Dürüstlük Etkinlik İsmi Hayatımızı çok kötü hale getirmek ve mahvetmek için neler yaparız? 146 Etkinlik Kazanımları 1. Davranışlarını sorgular. 2. Düşüncelerini sorgular. 3. Farklı bakış açılarına saygı gösterir. 4. Kendi davranışlarının sonuçları hakkında tahminde bulunur. 5. Davranışlarının sonuçlarını kabullenir. Materyaller Tahta, tahta kalemi Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Davranışlarının kendisini ve arkadaşlarını nasıl etkilediğini fark eder. 2. Anne ve babaların çocuklarının iyiliğini istediğinin farkında olur. 3. Yaşam alanlarının insan faaliyetlerinin olumsuz etkisinden korunması gerektiği çıkarımını yapar. 4. Çevreyi korumak ve geliştirmek için bireysel sorumluluk bilinci kazanır. 5. Doğayı ve çevreyi korumaya karşı duyarlı olur. 6. İletişimde zamanlamanın önemini fark eder. 7. Kelimeleri yerinde ve anlamlarına uygun kullanır. 8. Kelimeleri doğru telaffuz eder. 9. Sesine duygu tonu katar. 10. Konuşmalarında beden dilini kullanır. 11. Konu dışına çıkmadan konuşur. 12. Konuşmalarında farklı düşünmeye yönlendiren ifadeleri kullanır. 13. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. 14. Dinlediklerini anlamlandırmada ön bilgilerini kullanır. 15. Kelimeleri yerinde ve anlamına uygun kullanır. 147 rs e :T in y Be ası n ı t r Fı İşl ey iş 1. Öğretmen, “Hep birlikte sesli düşüneceğiz” diyerek, tahtaya ‘’Hayatımızı çok kötü hale getirmek ve mahvetmek için neler yapabiliriz?’’ yazar. 2. Öğrencilere, arkadaşlarının düşüncelerine saygı göstermelerini, olduğu gibi anlamaya çalışmalarını, eleştirmemelerini, üzerinde daha sonra düşüneceklerini söyler. 3.Gönüllü iki öğrenci söylenen her ifadeyi tahtaya yazar, hiçbir öğrencinin düşüncesi yargılanmaz. 4. Birbirine benzer olanlar işaretlenerek üst başlıklar belirlenir. Bu başlıklar Kötü alışkanlıklar, Kötü Davranışlar, Sorumsuzluk, Bencillik, Duyarsızlık gibi başlıklar olabilir. 5. Her üst başlığın altındaki benzer ifadeler gruplanır. 148 Ev Görevi Davranışlarından hoşlandığınız ve hoşlanmadığınız insanları düşünerek aşağıdaki soruları cevaplayınız Çevrenizde güvenilir bulduğunuz insanlar kimler, onları niçin güvenilir buluyorsunuz, siz de güvenilir bir insan olmak ister misiniz? Niçin? Güvenilir olmanız için neler yapmalısınız? Ailenizle birlikte tartışınız ve dürüst insanların ortak özelliklerini listeleyiniz. Değerlendirme Öğretmen tahtadaki ifadeleri tartışmaya açarak aşağıdaki soruları öğrencilere sorar ve her bir öğrenciye söz vererek konuyu tartışmaya açar: 1. Bu etkinlikten neler öğrendik? 2. Kendi davranacağımıza bizi nereye götürebilir? 3. Nasıl davranacağımız ilişkin seçimleri kim yapıyor? 4. Çevremizde kimleri örnek alıyoruz? 5. Hangi davranışlarımızla örnek olabiliriz? 149 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Bütün öğrenciler sırayla etkinliğe katılmalıdır. 2.Öğretmen, ana başlıkları belirledikten sonra özellikle kötü davranışlar ve kötü alışkanlıklar üzerinde yoğunlaşmalı, ters beyin fırtınası tekniğinden yararlanarak öğrencilerin güvenilir olma, duyarlı olma, yalan söylememe, dürüst olma ve duyarlı olma gibi kavramlara kendilerinin ulaşmalarını sağlamalıdır. 3. Öğretmen, kavramları kesinlikle kendisi ifade etmemeli, öğrencileri yönlendirmelidir. Bu kavramları öğrenciler kendileri ters beyin fırtınası tekniğinden düz beyin fırtınası tekniğine ulaşarak bulmalıdır. 150 Değer Alanı Dürüstlük Etkinlik İsmi Ali’nin Dürüstlüğü 151 Etkinlik Kazanımları 1.Dürüst olmanın önemini kavrar. 2.Dürüst olan ve olmayan davranışları ayırt eder. Materyaller Ek-1, kalem, silgi. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 2. Konu dışına çıkmadan yazar. 3. Formları yönergelerine uygun doldurur. 4. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. 5. Görgü kurallarına uygun dinler. 6. Dinlediklerini anlamlandırmada ön bilgilerini kullanır. 7. Konuşma amacını belirler ve dinleyicilere söyler. 8. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye istekli olur. 9. Dinin ahlaklı olmayı gerektirdiğini fark eder. 10. Kendisinde gördüğü olumlu özellikleri ifade eder. 11. Davranışlarının kendisini ve arkadaşlarını nasıl etkilediğini fark eder. 152 B İşl ey i ş: şG mı r ıl kelimesini tahtaya yazar ve dürüstlük ile ilgili ne düşündüklerini sorar, dürüst davranışlara örnek vermelerini ister. dı -Cevap, Tartışma, Örne u r o k Ol ı, S s a ay, n ı t Ya ır pıl F n an i 1. Öğretmen “dürüst” y e rid 2. Öğrenci paylaşımları alınır. 3. Kendisi de dürüstlük ile ilgili aşağıdaki açıklamaları yapar: Dürüstlük ile ilgili kısa bilgi: Sözlerinde ve davranışlarında doğru olan, her koşulda hak ve hakikat uğruna çevresine güven veren kişiye “dürüst insan” denir. Diğer yandan doğru ve tutarlı davranışta bulunmak, ahlâkî ölçülere uymak, yanlış ve hatalı hareketten uzak durmanın özüdür. Dürüst olmak herkesin aslında olması zorunlu olduğu doğru tek yoldur. Yalansız, riyasız ve vicdan sahibi olmak dürüstlüğün en belirgin özelliğidir. Dilimizin söylediğini yüreğimizin de söylemesidir, kendimiz olabilmektir. Dürüstlük ile ilgili “Ali’nin Dürüstlüğü” adlı Ek-1 okuma parçasını sınıfta okur. • Ali’nin göstermiş olduğu davranış dürüst bir davranış mıdır? • Ali topacı bulmadan önce ve bulduktan sonra ne düşündü? • Onun dürüst davranış sergilemesinde kimlerin katkısı olmuştur? 153 • Ali’nin yerinde siz olsaydınız ne yapardınız? • Olması gereken dürüst davranışları sergilersek hayatımız nasıl olur? • Dürüst olmayan davranışlar sergilersek karşımızdaki kişiler ne hissederler? Size bakış açıları nasıl olur? 4. Ek-1 Okuma parçası ile ilgi sorular cevaplandırıldıktan sonra öğretmen aşağıdaki soruları sorarak grup etkileşimi başlatır: • Hırsızlık hakkında ne düşünüyorsunuz? • İnsan hayatı söz konusu olduğunda yiyecek, içecek, para çalmak sizce uygun bir davranış mıdır? 5. Cevaplar alındıktan sonra öğretmen, değerlerin insandan insana, toplumdan topluma değişmeyeceğini, sadece insanın kendi içinde ve yaşanılan duruma göre farklılaşabileceğini öğrencilere açıklar. 154 Ev Görevi Öğretmen öğrencilere tahtaya çizdiği tabloyu defterlerine yazmalarını söyler. Bu tablodaki yazdığı kelimeleri nedenleri ile birlikte önem sırasına koymalarını ister. para 1 mevki Yaptığım sıralama şöhret dürüstlük bilgi başarı huzur Nedeni 2 3 4 5 6 7 8 155 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Etkinlik sırasında parmak kaldıran öğrencilere söz hakkı verilmelidir. Kaldırmayan öğrenciler zorlanmamalıdır. 2. Her öğrencinin söylediği şeyler zaman zaman alakasız olsa da özgüveni sarsılmamalı, öğretmen tarafından düzeltilmelidir. 156 Değerlendirme 1.Öğretmen öğrencilere yapılandırılmış grid yöntemini uygular. Aşağıdaki tabloyu öğrencilerin defterlerine yapmalarını ve aşağıdaki iki soruyu cevaplamalarını ister. 1. Aşağıdaki kutucuklardan hangileri dürüst davranışları içerir? 2. Aşağıdaki kutucuklardan hangileri dürüst olmayan davranışları içerir? Yapılandırılmış grid tablosu Yalan söylememek (1) Kurallara uymak (4) Haksızlık karşısında susmak (7) Riyakar olmak (2) Hırsızlık yapmak (5) Emaneti korumak (3) Merhametsiz olmak (6) Adaletli olmak (8) Hile yapmak (9) 1. Soru için seçilmesi gereken doğru kutucuklar: 1,3,4,8 2. Soru için seçilmesi gereken doğru kutucuklar: 2,5,6,7,9 1. Öğrencilerden paylaşmak isteyenlere söz hakkı verir. 2. Kendisi de doğru ve yanlış cevapları tekrarlayarak etkinlik sonlandırılır. 157 Ek-1 Okuma Parçası ALİ’NİN DÜRÜSTLÜĞÜ Zil çalmıştı. Ali top oynamak için teneffüse çıkmıştı. Okul bahçesinde arkadaşlarıyla top oynarken top, bahçenin köşesine kaçmıştı. Ali koşarak topu almaya gitti. Bir de ne görsün? Yerde almayı çok istediği topaç. Ali, topacı alıp cebime koysam sonra oynarım, dedi içinden. Kendi kendine düşündü. Kendisine ait olmayan bir şeyi alamazdı. Bu insani olarak yanlış bir davranıştı. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinde Mehmet Öğretmen’in anlattıkları ve anne babasının söyledikleri aklına geldi. Hayır, alamam, dedi. Sahibini bulup ona vermeliyim. Kaybeden kişi şimdi ne hissediyordur diye düşündü. Çok üzülüyor ve belki de ağlıyordur. Belki de harçlıklarından biriktirerek almıştır ve hiç oynayamadan kaybetmiştir. Ali topacı eline alıp etrafına bakındığı anda uzakta “topacım topacım” diye ağlayan bir çocuk sesi duydu. Evet, topacın sahibi bu kişi olmalı, dedi. Koşup çocuğun yanına gitti. Neden ağladığını sordu. Çocuk, yeni aldığım topacımı kaybettim. Daha hiç oynayamamıştım, dedi. Elindeki topacı çocuğa uzattı. Topacı gören çocuk sevinçten “yaşasın” diye bağırdı. Topacını alan çocuk, Ali’ye teşekkür etmeyi unutmadı ve sevinçle koşarak uzaklaştı. Ali akşam eve gittiğinde gündüz okulda yaşadığı bu olayı yemekte annesine ve babasına anlattı. Onlar da, aferin oğluma, okulun bahçesinde bulduğun eşyayı sahibine vermen çok güzel ve dürüst bir davranış, dediler. Oğullarını öpüp sarıldılar. Hafta sonu için gitmeyi çok istediği sirk gösterisini fazlasıyla hak ettiğini söylediler. Ali de böyle doğru ve dürüst bir davranış sergilediği için kendisiyle gurur duydu. Yazar: Uzman Psikolojik Danışman Demet YILMAZ 158 Değer Alanı Dürüstlük Etkinlik İsmi Dürüstlüğün Gönlümdeki Rengi 159 Etkinlik Kazanımları 1. Dürüstlük ile ilgili davranışların farkına varır. 2. Dürüstlük davranışlarının kendindeki değerinin farkına varır. Materyaller Ek-1 ve boya kalemleri. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye istekli olur. 2. Bir etkinliğin veya işin aşamalarını anlatan yönergeleri uygular. 3. Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı eserleri izlemekten zevk alır. 160 İşl ey iş :S mi, Tartışma Yöntemi e t n Yö p a ev C u 1. Öğretmen, bugün dürüstlük or değerine uygun davranışların neler olduğu hakkında bilgi edinileceğini söyleyerek giriş yapar. 2. Öğrencilere birkaç ön bilgi verdikten sonra onlardan dürüstlük sayılabilecek davranışlara örnek vermelerini ister. Örnekler üzerinde tartışılır. 3. Öğretmen örnekleri aldıktan sonra Mustafa Kemal Atatürk ve Mehmet Akif Ersoy’un aşağıdaki iki sözünü sınıfa okuyarak bu sözler hakkında öğrencilerin düşünmelerini ister. Doğruları korumaktan korkmayınız. (M. Kemal ATATÜRK) Budur benim hayatta en beğendiğim meslek, sözün odun gibi olsun hakikat olsun tek. (M. Akif Ersoy) 161 4. Öğrencilerin bu sözler hakkındaki düşüncelerini aldıktan sonra dürüstlük davranışlarının “sizdeki değeri ve o davranışın gönlünüzde hangi renge denk geldiğini öğrenmek ister misiniz?” der. Ek-1’i öğrencilere dağıtır ve uygulatır. 5. Ek-1’i öğrenciler tamamladıktan sonra orada yer alan davranışları neye göre puanladıklarını sorarak bu konu hakkında konuşur. Öğrencileri, davranışı boyadıkları renkler hakkında konuşturur. 6. Öğretmen dürüst olmanın bize kazandıracakları hakkında durarak etkinliği sonlandırır. Yapılan çalışmalar değerler panosunda sergilenir. 7. Dürüstlüğe yakın olan davranışların daha açık renklere, uzak olan davranışların daha koyu renge boyanması beklenir. 162 Ev Görevi Öğrencilerden Ek-1 çalışmasını ailelerindeki bir bireye yaptırmaları istenir. Öğrencilerin boyadıkları renkler hakkında konuşmaları istenir. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Dürüstlüğe yakın olan davranışların daha açık renklere, uzak olan davranışların daha koyu renge boyanması beklenir. Ancak öğrenciler farklı renklere boyamış olabilir. Bu konuda konuşturarak neden boyadıklarını muhakkak ifade etmeleri sağlanmalıdır. 163 DÜRÜSTLÜĞÜN GÖNLÜMDEKİ RENGİ Ek-1 Adı Soyadı: Tarih: …./.…/…. Yönerge: Diğer sayfada yer alan dürüstlük ile ilgili davranışları birinci şekildeki merkez daireye en yüksek puanı alan davranışın gelmesi şartıyla 12-10-8-6-4-2 puanlarını kullanarak puanlandır. Verdiğin puana göre o davranışı birinci şekildeki dairelere yaz. Yazdığın davranışın olduğu dairenin simetriğini ikinci şekilde bul ve o daireyi davranışın sende çağrıştırdığı renge boya. Davranış Dürüst Olmak Puanı 12 10 8 6 4 164 2 Sözünde Durmamak Yalan Söylememek Yanlış Bilgi Vermek Adaletli Olmak İnsanları Kandırmak Değer Alanı Dürüstlük Etkinlik İsmi Çiçek 165 Etkinlik Kazanımları 1. Dürüstlüğün ne olduğunun farkına varır. 2. Dürüst davranışlar ile dürüst olmayan davranışları ayırt eder. Materyaller Ek-1, kâğıt, kalem, boya kalemleri. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Eksik bırakılan metni yazarak tamamlar. 2. Formları yönergelerine uygun doldurur. 166 , Soru-Cevap, Yapıla a m a ndı ml a rılm m a T ış in İşl ey iş d. Gr 1. Öğretmen sınıfta öğrencilere i dürüstlüğün ne olduğunu sorar, tahmin : M etmelerini ister. Öğrencilerden dürüst davranışlara örnekler vermelerini ister. 2. Ek-1’deki etkinliği öğrencilere dağıtır ve yönergeye uygun olarak dürüstlüğe ilişkin davranış örneklerine göre çiçeklerin yapraklarını boyamalarını ister. et 167 Ev Görevi Öğretmen öğrencilerden etkinlikteki gibi bir çiçek tasarlamalarını, çiçeğin yanına dürüst davranış içeren ve içermeyen cümleler yazmalarını ve etkinlikte olduğu gibi çiçeği boyamalarını ister. Bir sonraki derste sınıfta paylaşılacağını ve sınıf değer panosuna asılacağını söyler. Değerlendirme Öğretmen öğrencilerine yapılandırılmış grid uygular. Yapılandırılmış Grid Yönergesi: Öğretmen aşağıdaki tabloyu tahtaya çizer. Öğrencilerden tabloyu defterlerine çizmelerini ve aşağıdaki iki soruyu cevaplamalarını ister. 1. Aşağıdakilerden hangisi dürüst davranışlar içerir? 2. Aşağıdakilerden hangisi dürüst olmayan davranışlar içerir? Sözünde durmak (1) İşinin hakkını vermek (2) Randevuya zamanında gitmemek (3) Özü sözü bir olmak (4) Yalan söylemek (5) İftira atmak (6) Kimseye hakaret Borcunu zamanında etmemek (7) ödemek (8) 1. soru için seçilmesi gereken kutucuklar: 1,2,4,7,8 2. soru için seçilmesi gereken kutucuklar: 3,5,6,9 168 Görevini aksatmak (9) Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Etkinlik uygulanırken dürüst olmayan davranışlar kırmızı renge boyanmalı, dürüst olan davranışlar kırmızı renk dışındaki herhangi bir renge boyanmalıdır. Bunun dışında öğrenciler çiçeği, dürüst olan davranışlar için kendi istedikleri birden fazla renge boyamalıdır. Renk seçimi konusunda öğrenciler yönergeye uygun olarak serbest bırakılmalıdır. 169 Ek-1 “Eğri olanın gölgesi de eğridir.” Hz. Ali ÇİÇEK Yönerge: Sevgili çocuklar, aşağıda gördüğünüz iki çiçekle sizin için eğlenceli bir oyun hazırladık. Çiçeklerin her birinin yanında dürüst ve dürüst olmayan davranış örnekleri yazıyor. Sizden istediğimiz her bir davranışın yanındaki numaralarla çiçeğin yaprağındaki numaraları eşleştirerek dürüst olmayan davranışları kırmızı renkle, dürüst olan davranışları da elinizde olan kırmızı haricinde istediğiniz başka bir renk ile boyamanızı istiyoruz. Çiçeğin dalını da boyamayı unutmayın. 1. Hırsızlık yapmak 2.Başkasına ait bir eşyayı izin alarak kullanmak. 3. Yalan söylemek. 4. Yolda bulduğu parayı polise teslim etmek. 5. Dedikodu yapmak. 6. Sır saklamak 7. Kimseye haksızlık yapmamak. Sevgili çocuklar yandaki çiçekte de yukarıda yaptığımızın aynısını yapacağız. Ancak son üç madde için cümleleri sizin yazmanızı ve yazdığınız cümleye göre çiçeği boyamanızı istiyoruz. 1. Her zaman doğruyu söylemek. 2. Birisine haksızlık yapmak. 3. İşini en güzel şekilde yapmak. 4. Hile yapmak. 5. ………………………………………………………………….. 6. ………………………………………………………………….. 7. ………………………………………………………………….. 170 Değer Alanı Dürüstlük Etkinlik İsmi Hakları Öğrenerek Dürüstlüğü Edin 171 Etkinlik Kazanımları 1. 2. 3. 4. Kendi hakları hakkında bilgi edinir. Başkalarının haklarını öğrenir. Başkalarının haklarına saygı gösterir. Dürüstlüğün ne olduğunu öğrenir. Materyaller Ek-1, Ek-2, Ek-3, ve boya kalemleri, kalem, silgi. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Yazmak için hazırlık yapar. 2. Yazma amacını belirler. 3. Yazma yöntemini belirler. 4. Dikkatini okuduğuna yoğunlaştırır. 5. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 6. Konu dışına çıkmadan yazar. 7. Görgü kurallarına uygun dinler. 8. Formları yönergelerine uygun doldurur. 7. Duygularını ve düşüncelerini ifade eder. 172 İşl ey iş 1. Öğretmen, öğrencileri beşer kişilik gruplara ayırır. Her grubun bir grup başkanı seçmelerini söyler. 2. Tüm öğrencilere Ek-1’de yer alan “Taner’in Yaz Tatili başlıklı” okuma metnini dağıtır ve okumalarını ister. 3. Öğrenciler metni okuduktan sonra öğretmen, her bir gruba bir tane Ek-2 verir ve gruplardan formu işbirliği içinde doldurmalarını ister. 4. Grupların verdikleri yanıtlar grup başkanı tarafından sözlü olarak sınıfa okunur ve yanıtlar sınıf içerisinde tartışılır. Her yanıtın ana fikrini belirten kısa cümle veya kelime öbekleri tahtaya yazılır. 5. Eğer yanıtlar içerisinde dürüstlük ile ilgili yanıt yoksa öğretmen kendisi söyler ve tahtaya büyük harflerle yazar. 6. Öğretmen tahtaya bir bal peteği çizer, tam ortaya büyük harflerle dürüstlük kelimesini yazar. 7. Sonra öğrencilerle birlikte, dürüstlüğün etrafına söyledikleri yanıtları yerleştirmelerini ister. 8. Öğrenciler etkinliği tamamladığında öğretmen, dürüstlüğün tanımını bal peteğinden yola çıkarak öğrencilerle birlikte yapar. 9. Öğretmen her gruba bir tane Ek-3 dağıtır ve her grubun kendi bal peteğini oluşturmalarını ister ve gruplarca oluşturulan bal petekleri değer panosunda sergilenir. 173 Ev Görevi Öğrencilere “Dürüstlük” konusunda araştırma yaparak 5 cümle yazmaları ve bu cümleleri aileleri ile paylaştıktan sonra değer panosunda sergilenmek üzere getirmeleri istenir. Değerlendirme Ek-2 Metin Değerlendirme Formu ile öğrenci yanıtları tartışılarak gruplar değerlendirilir. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Dürüstlüğün tanımı yapılırken ve öğrenciler verdikleri yanıtları tartışırken hak kavramının üzerinde muhakkak durulmalıdır. 174 Taner’in Yaz Tatili Ek -1 Taner başarılı bir eğitim öğretim yılı geçirerek, takdirname almıştı. Babası başarılı olursa onu dedesinin yaşadığı yer olan Muğla’nın Gökova Beldesi’ne göndereceğine söz vermişti. Taner, okullar yaz tatiline girince dedesinin yaşadığı bu şirin beldeye gitti. Taner’e dedesi geldiği gün, bu şirin beldenin tarihi güzelliklerinden, mutlaka gezilip görülmesi gereken yerlerinden, ormanlarından, deniz ve güneşinden bahsetti. Taner’de dedesini can kulağı ile dinledi. Akşam uyumadan önce dedesinin bütün bu belde ile anlattıkları güzellikleri gezmek için karar aldı. Taner araştırmacı, keşfetmeyi seven ve tarihi güzelliklere karşı ilgisi olan bir çocuktu. Her gün bu beldenin, güzelliklerini keşfetmek için zaman harcadı. Dağ gezintilerine çıktı. Müzeleri ziyaret etti. Güneş batımını izledikten sonra denizde yüzdü. Taner’in tatili harika geçmiş ve dedesi ona tatilin bittiğini hatırlatınca çok üzülmüştü. Artık ailesinin yanına dönme zamanı gelmişti. Otobüse binmeden önce dedesi Taner’e yüz lira para verdi. Taner’den bu paranın yirmişer lirasınını kardeşleri Aylin’e ve Soner’e okul harçlığı olarak vermesini istedi. Taner: “ Tamam dedeciğim, gittiğimde kardeşlerime söylediğin miktarda paraları veririm,“ dedi. Taner uzun bir yolculuktan sonra ailesinin yanına evine döndü. Ailesi Taner’i heyecanla karşıladı. Evde yaz tatili konusunda uzun uzun sohbet ettiler. Taner dedesinin verdiği parayı hatırladı. Kardeşlerini yanına çağırarak, dedem size okul harçlığı gönderdi. Cebindeki paranın on lirasını Aylin’e, on lirasını Soner’e verdi. Bir gün sonra dedesi Taner’i telefonla arayarak: Yolculuğun nasıl geçti? dedi. 175 Taner: - Çok uzun ve yorucu geçti dedeciğim, dedi. Aylin ve Soner de dedelerine teşekkür etmek için konuşmak istediler. -“Sevgili dedeciğim bize göndermiş olduğun onar lira harçlık için çok teşekkür. Ederiz” dediler. Bu konuşmaları dinleyen Taner ise çok utandı ve yüzü kızardı. 176 Ek-2 METİN DEĞERLENDİRME FORMU Grubun adı: Tarih:…/…./…. Yönerge: Aşağıdaki soruları Ek-1 de yer alan metne göre yanıtlayınız. 1. Taner’in yapmış olduğu yanlış davranışı yazınız. ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ 2. Taner’in yapmış olduğu davranış sizce doğru mudur? Niçin? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ 3. Taner size göre dürüst bir kişi midir? Neden? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ 4. Taner yapmış olduğu hatayı nasıl düzeltebilirdi? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ 5. Siz Taner’in yerinde olsaydınız ne yapardınız? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ 177 Ek-3 DÜRÜSTLÜK PETEĞİMİZ Grubun adı: Tarih:…/…./…. Yönerge: Grup olarak kendi dürüstlük peteğinizi oluşturmak için dürüstlük deyince aklınıza gelen kelime veya kelime gruplarını grubunuzla paylaştıktan sonra grup olarak en beğendiklerinizi aşağıdaki boş altıgenlere yazınız ve altıgenlerin içlerini dilediğiniz renge boyayınız. DÜRÜSTLÜK 178 Değer Alanı Dürüstlük Etkinlik İsmi Basket Atıyorum, Dürüstlüğü Öğreniyorum 179 Etkinlik Kazanımları 1. 2. 3. 4. Kendi hakkını bilir. Başkalarının hakkını bilir. Başkalarının hakkına saygı gösterir. Dürüstlük, hak, adalet kavramları hakkında bilgi edinir. Materyaller Ek-1, Ek-2, kalem, silgi. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Dostça ve kardeşçe yaşamaya özen gösterir. 180 İşl ey iş 1. Öğretmen, öğrencileri spor salonuna veya bahçedeki pota olan bölüme götürür (okulda pota yoksa aynı etkinlik futbol topu ile kaleye gol atmaları şeklinde uygulanır). 2. Öğrencilerden potanın karşısında iki grup halinde sıralanmalarını ister. Her potanın başına da atılan basketleri saymaları için bir öğrenci koyar. 3. Öğretmen basket topunu alır ve potanın karşısına geçerek topu potaya doğru iki kez atar. Topu attıktan sonra öğrencilerden potaya topu atmalarını ister. 4. Her öğrencinin, potaya top atış sırası geldiğinde, iki hakkı olduğunu söyler. Gruptaki her birey hakkını kullandıktan sonra oyunun sona ereceğini ve en çok basket atan grubun, birinci olacağını söyler. 5. Öğrenciler sıraya girip topu potaya atmaya başladıklarında yanına grupların birinden bir öğrenci çağırır. Ona “sana sıra geldiğinde ben potadan biraz uzaklaşacağım, sen de potaya topu beş kez atacaksın” der. 6. Öğretmenin beş defa top atmasını söylediği öğrenciye sıra geldiği zaman öğretmen, uzaklaşarak öğrencileri izlemeye de devam eder. 7. Bu öğrencinin potaya, hakkından fazla top atma davranışını nasıl karşıladıklarını gözlemler. Diğer öğrencilerin bu duruma tepki vermelerini bekler. 8. Öğrencilerden tepkiler gelirse hemen topu eline alır ve bu konu hakkında öğrencilere Ek-1’de yer alan soruları sorarak onların görüşlerini alır. 9. Eğer hakkından fazla top atma davranışına öğrencilerden herhangi bir tepki gelmez ise öğretmen olaya kendisi müdahale eder. Bu konu hakkında öğrencilere Ek-1 de yer alan soruları sorar ve onların görüşlerini alır. 10.Öğrencilerden yanıtlar aldıktan sonra dürüstlük hakkında gerekli açıklamaları yapar ve Ek-2’yi öğrencilere dağıtır. 11. Öğrenciler tarafından Ek-2 doldurulduktan sonra öğretmen etkinliği sonlandırır. 181 Ev Görevi Öğretmen öğrencilere yaşadıkları bu türden bir olayı ders defterlerine yazmalarını ve bu yazılarını eve götürerek aileleriyle paylaşmalarını ister. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Kelime İlişkilendirme Testi (Ek-2) uygulanır. Öğrencinin uzun dönemli hafızasında, verilen kelimenin ilişkili olduğu diğer kavramları ortaya koymasını sağlamaktır. 182 Ek-1 Örnek Olayın Öğrencilerce Değerlendirilmesi 1. Potaya daha fazla top atma davranışı sizce doğru mudur? Neden? 2. Bu olayda sizce başkasının hakkı yenilmiş midir ? Neden ? 3. Sizin gruptan biri bu davranışı yapsaydı nasıl karşılardınız? Neden? (bu soru potaya daha fazla top atan öğrencinin bulunmadığı gruba sorulacak). 4. Daha önce bu türden davranışlarla hiç karşılaştınız mı? Anlatınız? 183 Ek-2 ZİHNİMDEKİ KELİMELER İLE DÜRÜSTLÜK Adı-Soyadı: Tarih:….../….../….... Yönerge: Aşağıdaki tabloda verilen kelimelerin zihninizde çağrıştırdığı kelimeleri veya kelime gruplarını karşısına yazınız. Her kelime için süreniz 30 saniyedir. Dürüstlük 184 Hak Hak Yemek Yalan Söylemek Adalet Hile Yapmak 185 ALİ ULVİ KURUCU 1922 yılında Konya’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Konya’da tamamladı. Arapça öğrendi. Hafızlığını tamamladıktan sonra 1938 yılında ailesi ile birlikte Medine’ye göç etti. Yükseköğrenimini Kahire El-Ezher Üniversitesinde tamamladı. Bundan sonra Evkaf Dairesi’nin İnşaat ve Sicillât Emini olarak çalıştı. 1953’ten 1975’e kadar Mahmudiye Kütüphanesi’nde, emekli olana kadar Şeyhülislam Arif Hikmet Kütüphanesi’nde görev yaptı. Peygamber efendimizin kabrinin bulunduğu Medine’de 60 yılını geçirdi. Medine’de dünyanın her tarafından gelen ilim adamlarını ağırlardı. Onlarla fikir alış verişinde bulundu. Kur’ân hafızıydı ve geniş bir hadis kültürüne sahipti. Tarih, mûsikî ve hat konularına özel ilgi duyardı. Şair kişiliği ile ön plana çıktı. Aruz ölçüsüyle şiirler yazdı. 3 Şubat 2002 tarihinde Medine’de vefat etti. Cennetü’l-Bakî mezarlığında toprağa verildi. Ali Ulvi Kurucu hayatında doğruluğu, dürüstlüğü ilke edinmişti. O tam bir vatanseverdi. Bununla ilgili söylediği “Dinimizi, Kur’an’ımızı, dilimizi, ezanımızı, cumamızı, kandillerimizi, bayrağımızı koruyalım. Yoksa mahvoluruz.” sözü buna bir örnek olarak verilebilir. Ali Ulvi Kurucu’nun, kızına verdiği tavsiyesi düşünce dünyasında ayrı bir öneme sahiptir. Kurucu kızına verdiği bu tavsiyelerle dürüstlüğün önemini vurgulamıştır. Kızına verdiği tavsiyelerden birisi şöyledir: “Kızım insan sadece şahsi hedef ve gayelerini ön planda tutarak yaşarsa, vefatıyla hatıralardan silinir. Cemiyet, millet ve fikirleri uğruna yaşayanlar, ölseler de gönüllerde kalıcıdırlar. Gözler hep onları arar ve özler. Kim severek yaşarsa, sevilerek ayrılır ve unutulmaz.” Ali Ulvi Kurucu insanları çok sever, insanlara iyilik yapmanın önemini bizatihi vurgulardı. Peygamberimiz Hz. Muhammed’e (S.A.V.) olan sevgisi, ilime, irfana verdiği önem, doğruluktan ayrılmaması, misafirperverliği sayesinde sadece doğduğu Konya’da değil tüm Türkiye’de hatta dünyada çoğu Müslüman tarafından tanınmaktadır. Sevgi 187 Değer Alanı Sevgi Etkinlik İsmi Sevgili Öğretmenim 188 Etkinlik Kazanımları 1. Sevdiklerine duygularını yazılı olarak ifade eder. 2. Sevdiği varlıkların farkına varır. 3. Halk ozanı Yunus Emre’yi tanır. Materyaller Ek-1 (Sevgili Öğretmenim), Ek-2 (Yunus Emre’nin Hayatı), kâğıt, kalem. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Yazmak için hazırlık yapar. 2. Düşüncelerini serbestçe kâğıda aktarır. 3. Duygu, düşünce ve hayallerini anlatan yazılar yazar. 4. Mektup yazar. 189 ,B a şm ı t r tınası r ı F n eyi İşl ey iş 1. Öğretmen, sınıfta öğrencilere sevdikleri varlıkların (insan, hayvan, eşya, olay vs.) neler olduğunu sorar. 2. Alınan cevaplarla ilgili sevdiği varlıkları sevme sebeplerine ilişkin öğrencilerle beyin fırtınası yapılır (Bu sevdiğimiz varlıkları niçin sevdiğimizi şimdi hep beraber tahtaya yazalım). 3. Öğrencilere Yunus Emre’yi tanıyıp tanımadıkları sorulur. Tanıyan öğrencilere Yunus Emre’yi hangi özellikleri ile tanıdığı, şiirlerinden birini bilip bilmediği sorulur. Daha sonra Yunus Emre’nin hayatının yazılı olduğu KİMDİR? (Ek-2) sayfası öğrencilere okunur. 4. Sevdiğimiz varlıklara duygularımızı sözlü ya da yazılı olarak belirtebileceğimizi vurguladıktan sonra Sevgili Öğretmenim (Ek-1) başlıklı mektup okunur, imkân varsa bu mektup fotokopi ile çoğaltılarak öğrencilere dağıtılır ve evde anne, babalarına okunması istenir. 5. Mektupta Emre’nin neleri seveceğine dair söz verdiği ve Emre’nin annesinin neden üzüldüğü sorulur. 190 a :T Ev Görevi Öğrencilerden evlerinde sevdiği varlıklara (anne, baba, öğretmen, arkadaş, kardeş, kitap, hayvan, doğa, Allah, peygamber, yaşlı, insan vs. sevgileri hatırlatılır) bir mektup yazmaları istenir. Ertesi gün sınıfta paylaşılacağı söylenir. Öğrencilerden Yunus Emre’nin “Yaradılanı severim, Yaradan’dan ötürü” sözünün ne anlama geldiğinin evlerinde anne babalarıyla konuşmaları istenir. Ertesi gün sınıfta bunun tartışılacağı söylenir. Ayrıca Yunus Emre’nin sevgi ile ilgili sözlerinin internette, kütüphanede ya da çevrelerinde bulunan insanlara sorarak araştırılması istenir. Değerlendirme Öğretmen ertesi gün istekli olan çocuklara yazdıkları mektubu okutur ve isteyenlerin mektubunu sınıfta oluşturulan değer panosuna asar. “Yaradılanı severim, Yaradan’dan ötürü” sözünün anlamı sınıfta tartışılır. Yunus Emre’nin sevgiye ilişkin sözleri öğrencilerin de katkısıyla sınıfta paylaşılır ve sınıf panosuna asar. 191 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar “Yaradılanı severim, Yaradan’dan ötürü” sözüyle Yunus Emre’nin insanları din, dil, ırk, cinsiyet, mezhep, görüş farklılıkları v.s. gözetmeksizin sadece Allah yarattığı için sevdiği ve tüm insanların bu yüzden eşit olduğu vurgusu yapılmalıdır. Yunus Emre’nin Sevgi İle İlgili Sözlerine Örnekler: “Gelin tanış olalım, işi kolay kılalım, sevelim sevilelim bu dünya kimseye kalmaz.” “Maharet güzeli görebilmektir, sevmenin sırrına erebilmektir.” “Cihan âlem herkes bilsin ki şunu, en büyük ibadet sevebilmektir.” “Ben gelmedim dava için, benim işim sevgi için…” “Sevmeyen insan meyvesiz ağaca benzer.” “Eğer bir müminin kalbini kırarsan, Allah’a yaptığın secde değil.” “Bir kez gönül kırdın ise bu kıldığın namaz değil.” “Kırma dostun kalbini, onaracak ustası yok.” 192 Ek-1 “Yaradılanı Severim, Yaradan’dan Ötürü” Yunus Emre SEVGİLİ ÖĞRETMENİM Sevgili Öğretmenim; Biliyorum biz size verilmiş en güzel hediyeleriz. Annem ve babam da hep öyle söylüyor. Biz onlar için bir ödülmüşüz. Galiba bir şeyi sevmek ona verilen en güzel hediye. Küçükken sütü ve elmayı çok severdim mesela. Bir de bez bebeğimi. Eğer bir kuş olsaydım buğdayı çok severdim galiba. Toprak olsam suyu, deniz olsam dalgaları severdim. Eşyalar, bitkiler, hayvanlar sevgilerimizi hissedebilir mi acaba diye düşünürdüm önceleri. Bir de bir şeyi sadece sevmek yeter mi diye düşünürdüm. Bu mektubu yazarken bunu düşündüm çokça… Bu gün size annemin menekşelerinden bahsedeceğim. Annem evde büyüttüğü menekşelerle sürekli konuşuyor. Onları sevdiğini, ne kadar güzel olduklarını söylüyor. Her gün onlara bugün nasılsınız bakalım diye soruyor. Küçükken bunun bir oyun olduğunu sanırdım. Büyüdükçe annemin bunu çok büyük bir sevgiyle yaptığını, onları bir insan gibi gördüğünü fark ettim. Annem der ki, eğer sevdiğimiz şeylere emek vermezsek günden güne onları kaybedermişiz. Sevmek aynı zamanda emek vermek demekmiş. Sadece suyunu vermek yetmezmiş. Bir gün hafta sonu tatili için anneanneme gittik. Annem menekşelerimizi sularını vermesi için kapı komşumuz Hümeyra Teyze’ye bıraktı. Bırakırken de onları sevdiğini söylemesini istedi. Hümeyra Teyze ‘’İlahi Semiha Hanım’’ diye gülümsedi. İki gün sonra döndüğümüzde menekşelerimizden birisi ölmüştü. Hümeyra Teyze çiçeklerin suyunu düzenli vermiş, güneş alan yere koymuştu ama sevmeyi unutmuştu. Annem öyle çok üzülmüştü ki akşam yemek bile yiyemedi. Ne de olsa sevdiği şeylerden birini kaybetmişti. O gün annemin ne kadar haklı olduğunu anladım. Sadece suyunu vermek yetmiyordu çiçeklere. Toprağını değiştirmek onları ayakta tutan tek şey değildi. Sevdiğimiz şeyler için bir şeyler de yapmamız gerekiyordu… Birkaç haftadır size ne hediye etsem diye düşünüyordum. Sonunda size sevgimi dile getireceğim bir mektup yazmaya karar verdim. Öğretmenim sizi çok seviyorum. Eğer bir gün ben de sizin gibi bir öğretmen olursam öğrencilerimi, doktor olursam hastalarımı, çiftçi olursam toprağı çok seveceğim. Hangi meslekten olursam olayım mesleğimi çok seveceğim. Ülkemi, ailemi, komşularımı, arkadaşlarımı, hayvanları, bütün insanları hep çok seveceğim. Anne babamı, kitaplarımı ve hayvanları… Hep çok seveceğim. Onlara hep değer vereceğim. Bu da benim size hediyemdir. Sizi çok seviyorum. Ve söz veriyorum, sizi de çok seveceğim. Betül KURŞUN, Ahmet Turan KURŞUN 193 Ek-2 “Gelin tanış olalım, İşi kolay kılalım, Sevelim sevilelim Bu dünya kimseye kalmaz.” Yunus Emre YUNUS EMRE Yunus Emre Osmanlı Beyliği’nin ilk kurulmaya başladığı 14. yüzyılın ilk çeyreğinde Orta Anadolu’da doğup yaşamış bir şairdir. Net olmamakla birlikte, Eskişehir ya da Karaman’da doğduğu öne sürülmektedir. Yunus Emre tam bir sevgi adamıdır. İnsanların gönlünü kırmamaya, üzmemeye büyük önem verir. Ona göre sevginin olmadığı bir dünyanın hiçbir anlamı yoktur ve sevgi en büyük ibadettir. Yunus Emre’nin sevgisi, insan olan herkesi din, dil, ırk, cinsiyet, mezhep ayrımı yapmaksızın çok geniş bir sevgiye dayanmaktadır. Hatta bu sevgiyle ilgili en çok bilinen “Yaradılanı severim, Yaradan’dan ötürü” sözü Yunus’un sevgisini çok güzel bir şekilde açıklamaktadır. Yunus Emre insanı sever, çünkü insan sevgisi aynı zamanda Allah sevgisi, Allah aşkıdır. Tüm insanlara karşı böyle bir sevgi besleyen Yunus Emre, Türkiye’de herkes tarafından çok sevilmektedir. Bu yüzden Eskişehir’den, Karaman’a, Erzurum’dan Sivas’a, Isparta’dan Afyon’a kadar birçok şehir Yunus Emre’ye sahip çıkmaktadır. Bu durum Yunus’un ne kadar çok sevildiğini göstermektedir. Yunus Emre’de Allah ve insan sevgisi en üst düzeydedir. Hemen hemen bütün şiirlerinde Allah sevgisini işler. Aşağıdaki dizeler Yunus Emre’nin Allah sevgisine çok güzel bir örnektir: Gökyüzünde İsa ile Tur Dağında Musa ile Elindeki asa ile çağırayım Mevla’m seni. Yunus Emre tam bir gönül adamı, sevgi aşığıdır. İnsanları sevmenin ibadet olduğunu, onların gönüllerini kırmanın ise çok büyük günah olduğunu söyler. Bu durumu bir şiirinde geçen “Bir kez gönül kırdın ise, bu kıldığın namaz değil” sözünde de açık bir şekilde görürüz. 194 Değer Alanı Sevgi Etkinlik İsmi Kardeş Sevgisi 195 Etkinlik Kazanımları 1. Kardeş sevgisinin önemini kavrar. Materyaller Ek -1 (Kardeş Sevgisi isimli hikâye), kâğıt, kalem. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar. 2. Sorular yazar. 196 :R o p ö j, a t r vap e C u S or İşl ey iş 1. Sınıfta çocuklara kardeşlerini sevip sevmediklerini, kardeşleriyle kavga edip etmediklerini sorunuz. 2. Kardeş sevgisi (Ek-1) adlı hikâyeyi çocuklara okuyunuz. Çoğaltarak öğrencilere dağıtınız. 3. Hikâyeyi okuduktan sonra kardeş sevgisinin öneminden bahsediniz ve çocuklara bir sonraki derse, kardeşi olan bir arkadaşıyla röportaj yapmalarını söyleyiniz. Röportajda arkadaşının kardeş sevgisini belirlemeye yönelik sorular sormasını söyleyiniz. 4. Bir sonraki ders röportajları sınıfta paylaşınız ve sınıf değerler panosuna asınız. 197 Ev Görevi RÖPORTAJ Sizce kardeş sevgisi neden önemlidir? ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... .................................................................. Bu soruyu aile bireyleriniz ve yakınlarınıza sorarak verilen cevapları sınıf ortamında tartışınız. 198 Değerlendirme Kardeş sevgisine ilişkin yapılan röportajların sınıfta paylaşılması sağlanır. Röportajlarda kardeş sevgisini belirlemeye yönelik soruların olup olmadığı tespit edilir. Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Röportajın ne olduğu ve nasıl yapılacağı ile ilgili öğrencilere öğretmen tarafından bilgi verilmelidir. 2. Öğrencilere röportaja başlamadan önce arkadaşlarına soracakları soruların mutlaka hazırlanması gerektiği hatırlatılmalıdır. 3. Röportajda sorulacak sorulara ilişkin öğrencilere ilişkin ipuçları verilmelidir. Örnek 1. Kaç kardeşsiniz? 2. Kardeşinizi seviyor musunuz? 3. Kardeşiniz de sizi seviyor mu? 4. Kavga ediyor musunuz? 5. Anne ve babanız kavga ettiğinizde üzülüyor mu ? 199 Ek-1 “Sevdiğini belli et; gizlemek başkalarına fırsat vermektir.” Necip Fazıl KISAKÜREK KARDEŞ SEVGİSİ O sabah öyle mutsuz uyanmıştım ki. Evde benden başka herkes çok mutluydu. Ama ben kendimi artık sevilmeyen bir çocuk gibi hissediyordum. Bundan sonra hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktı. Tek başıma sürdüğüm saltanat o gün son bulmuştu. Evde artık sürekli ağlayan bir bebek vardı. Sürekli bebekle ilgilenen bir annem… O kadar yalnız hissediyordum ki kendimi. Ne vardı sanki bir kardeşim olmasaydı. Hep yalnız olsaydım… Bazen ona zarar vermek istiyor, keşke gitse evimizden diye dua ediyordum. Çünkü o giderse annemle babam beni çok seveceklerdi. Oysa sevgi tükenir bir şey değildi. Herkese yetecek kadar sevgisi vardı insanın. Ama ben kardeşimi hiç sevmiyordum. Birini sevmemek en çok kendine zarar veriyordu insanın. Zaman geçtikçe derslerimde başarısız olmaya başladım. Öğretmenlerim anne babama sürekli şikâyet ediyorlardı. Karne notlarım düşmüştü. Canım ders çalışmak, kitap okumak istemiyordu. Çok mutsuzdum. Kardeşimi sevmemek en çok beni üzüyordu. Sonra bir gün onu sevmeye karar verdim. Onunla arkadaş olursam hayat keyifli hale gelebilirdi. Artık büyümüştü de. Top oynayabilirdik beraber. Tek kale maç yapabilirdik mesela. Salıncağa binsem o beni sallayabilirdi. Kalemim bitince ondan alırdım. Kaşar dilimlerini bölüşürdük beraber. Bayram sabahlarına bir kardeşle uyanmak hiç de fena fikir sayılmazdı. Uzun yolculuklarda arabanın arka koltuğunda tek başına kalmak çok sıkıcıydı. Bir kardeşle yol boyu oyunlar oynayabilir el kızartmaca ile ellerimizi kızartabilirdik. Saklambaç oynamak için bir ebe bir de saklanan gerekliydi. İşte ikisi de vardı şimdi. Ne kadar da iyi bir arkadaş sahibi olmuştum zamanla. Kardeş sahibi olmak büyük bir şanstı aslında. Hayat ne kadar güzel olmuştu. Derslerim düzelmiş, notlarım 200 yükselmişti. Yanımda sürekli bir arkadaşım vardı. Sokakta çocuklardan biri bana yan gözle baksa yanımda dağ gibi kardeşim vardı. Kardeş güvendi. İki kişi olmak, hiç yalnız kalmamaktı. Bugün ikimiz de büyüdük. Şimdi ikimiz de birbirimizi görmedik mi çok özlüyoruz. Ben onu sevdiğim günden beri hep mutlu bir çocuk oldum. Kardeş en doğal arkadaştır. Evin içinde candır. Tüm hayatınız boyunca acılı zamanlarınızda kardeşinizle beraber üzülürseniz daha az üzülürsünüz. Sınavdan yüksek not alıp kardeşinizle birlikte sevindiğinizde daha çok sevinirsiniz. Kardeşinizi çok severseniz en çok kendiniz mutlu olursunuz. Ahmet Turan KURŞUN 201 Değer Alanı Sevgi Etkinlik İsmi Seni seviyorum, çünkü… 202 Etkinlik Kazanımları 1. Duygularını açık bir biçimde ifade eder. 2. Olumlu düşünmenin öneminin farkında olur. 3. Birey olarak sınıftaki varlığına değer verir. Materyaller Kağıt, kalem, kutu, sandalye Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Davranışlarının kendisini ve arkadaşlarını nasıl etkilediğini fark eder. 2. İletişimde zamanlamanın önemini fark eder. 3. Konuşma için hazırlık yapar. 4. Konuşma yöntemini belirler. 5. Dinleyicilerle göz teması kurar. 6. Konuşma amacını belirler ve dinleyicilere söyler. 7. Kelimeleri yerinde ve anlamlarına uygun kullanır. 8. Kelimeleri doğru telaffuz eder. 9. Sesine duygu tonu katar. 10. Konuşmalarında beden dilini kullanır. 11. Konu dışına çıkmadan konuşur. 12. Görgü kurallarına ve değerlere (millî, manevî, kültürel, ahlaki, sosyal vb.) uygun konuşur. 13. Kendine güvenerek konuşur. 14. Konuşmalarında farklı düşünmeye yönlendiren ifadeleri kullanır. 15. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. 16. Görgü kurallarına uygun dinler. 17. Dinlediklerini anlamlandırmada ön bilgilerini kullanır. 203 İşl ey iş m t a l n :A , So a m ş r tı a T a, ru-Cevap 1. Öğretmen elinde bir kutu ile sınıfa gelir ve öğrencilere kağıt parçaları dağıtarak isimlerini yazmalarını ve kutuya atmalarını ister. 2. Öğrencileri U sınıf düzeni şeklinde oturtur. 3. Açık alanın ortasına bir sandalye yerleştirir. 4. Öğretmen kutudan bir isim çekerek öğrenciyi ortadaki sandalyeye davet eder. 5. Bütün öğrenciler sırayla ortadaki öğrencinin yüzüne bakarak ‘’Seni seviyorum, çünkü…’’ diye başlayan cümle kurarlar. 6. İlk öğrenci ile ilgili konuşmalar bittikten sonra öğretmen kutudan başka bir isim çeker ve tüm öğrenciler tamamlanıncaya kadar etkinlik devam eder. 204 Ev Görevi Sevdiğiniz ve sevmediğiniz insanları listeleyiniz. Sevdiğiniz insanları niçin sevdiğinizi, sevmediğiniz insanları niçin sevmediğinizi düşününüz. Aile bireylerinize sevdikleri insanların ortak özelliklerini sorunuz. Değerlendirme “Seni Seviyorum Çünkü...” etkinliği öğrenciler tarafından tamamlanınca aşağıdaki soruları sorar. • Kendini nasıl hissediyorsun? • Arkadaşların seni daha çok hangi özelliklerin için seviyor? • Seni sen yapan özelliklerin neler ? • Bu özelliklerini korursan neler olur, kaybedersen neler olur? Öğretmen, sevgi kavramını, insanın sevilmeden ve sevmeden yaşayamayacağını, Allah’ın insanı sevgiden yarattığını (Alak Suresi:2) örneklerle açıklar. Sevilen insanların özelliklerinden örnekler verir. Yeryüzünde en sevilen insanların peygamberler olduğunu ve insanların tüm dinlerde onların isimlerini çocuklarına koymaya devam ettiklerini ama sevilmeyen insanların isimlerinin yaşatılmadığını örneklerle açıklar. İbrahim peygamberin isminin Abraham, Efrahim ve İbrahim olarak dünyada en çok 205 kullanılan isim olduğunu söyler. Hz. Muhammed (s.a.v.) peygambemizin isminin Ahmet, Mehmet, Muhammet, Mahmut, Mustafa olarak dünyanın her yerinde kullanıldığını söyler. Öğrencilere diğer peygamberlerin isimlerini ve bu isme sahip kaç kişiyi tanıdıklarını sorar. Daha sonra ismi Nemrut, Firavun, Muaviye olan, Yezid ya da Vahşi olan birini tanıyıp tanımadıklarını sorar. Daha sonra öğrencilere kağıt dağıtarak aşağıdaki soruya cevap yazmalarını ister. -Herkes tarafından sevilen insanların ortak özellikleri sizce nelerdir? 206 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Bütün çocuklar sırayla etkinliğe katılmalıdır. 2. Hiçbir çocuk göz ardı edilmemeli ve her çocuk mutlaka olumlu bir cümle kurmalıdır. 3. Her çocuk arkadaşı için sadece bir cümle kurmalıdır. 4. Çocuklar arkadaşlarına yönelik ‘’Seni seviyorum, çünkü…’’ cümlesini arkadaşı ile göz teması kurarak ve doğrudan arkadaşına yönelik olarak söylemesini sağlamalıdır. 207 Değer Alanı Sevgi Etkinlik İsmi Vatansever Olmak 208 Etkinlik Kazanımları 1. Vatanın ne olduğunu bilir. 2. Vatan sevgisinin farkına varır. 3. Vatana karşı sorumluluklarının farkına varır. Materyaller Ek-1, kâğıt, kalem Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Sorumluluklarını yerine getirir. 3. Yazmak için hazırlık yapar. 2. Düşüncelerini serbestçe kâğıda aktarır. 4. Çevresindeki sosyal olayları anlamlandırır ve yorumlandırır. 5. Okuma öncesi, okuma sırası ve sonrasında metinlerle ilgili soruları cevaplandırır. 6. Okuduklarında sebep sonuç ilişkisi kurar. 7. Yazılarında kendi yaşantısından ve günlük hayatından örnekler verir. 8. Okumalarından çıkarımlar yapar. 9. Eksik bırakılan metni yazarak tamamlar. 209 İşl ey iş : am T ye a k i H a, Soru-Cevap m a l am 1. Öğretmen sınıfta vatanın ve vatan sevgisinin öneminin ne olduğu ile öğrencilere sorular sorar, açıklamalar yapar (İmkanlar ölçüsünde ülke mallarına zarar veren eylemlere ilişkin görüntü videoları seyrettirilebilir). 2. “Vatansever Olmak” etkinliği fotokopi ile çoğaltılarak çocuklara dağıtılır. 3. Etkinliğin okunması ve metnin sonundaki boşluğun tamamlanması istenir. 210 Ev Görevi Öğrencilerden evlerinde vatan sevgisi ile ilgili bir sayfalık yazı yazmaları istenir. Ertesi gün yazılanlar sınıfta paylaşılır ve sınıf değer panosuna asılır. Değerlendirme Öğretmen aşağıdaki tabloyu tahtaya çizer ve öğrencilerin de defterlerine çizerek olayların “vatansever, vatan sevmez” ifadelerinden uygun olanın (X) işareti ile işaretlemesini ister. Vatanseverlik Değerlendirme Tablosu Olay Askere gitmek. Vergi ödemek. İşini yapmamak. Dürüst olmak. Şehit olmak. Okul araç gereçlerine zarar vermek. Yardımsever olmak. Çevreyi kirletmek. Muslukları açık bırakmamak. Tüm insanları sevmek. Merhametli olmak. Vatansever ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Vatan sevmez ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 211 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Vatan sevgisinin aynı zamanda vatanımıza zarar vermemek, devletimizin geleceği için devlete ait malları korumak, olduğu vurgusu yapılmalıdır. 212 Ek-1 “Sahipsiz kalan bir vatanın batması haktır Sen sahip çıkarsan bu vatan batmayacaktır.” Mehmet Akif ERSOY Yönerge: Sevgili çocuklar aşağıda vatan sevgisiyle ilgili metni okuyunuz. Metnin Yönerg sonunda bulunan boş alanı da siz tamamlayınız. VATANSEVER OLMAK Vatan doğup büyüdüğümüz, üzerinde yaşadığımız toprak parçasıdır. Hepimiz vatanımızı severiz ve gerekirse uğrunda canımızı veririz. Nasıl ki atalarımız vatanımız uğrunda canlarını feda etmişlerse biz de gerektiğinde seve seve her şeyimizi vatanımız için feda ederiz. Bu vatanın evlatlarıyız hepimiz. Ekmeğini yer, suyunu içeriz. Güven içinde, özgürce yaşarız bu vatanın topraklarında. Derelerinden akan sularını içer, otlayan koyunların sütünden peynir yaparız. Onun bu cömertliğine karşılık ülkemize hizmet etmektir en birinci görevimiz. Çünkü vatan kaybolursa biz de kayboluruz, bunu bilmeliyiz. Atalarımız, Kurtuluş Savaşımızda canlarını hiçe saymışlar ve şu an üzerinde yaşadığımız vatanı bize armağan etmişler. Bugün biz rahatça yaşayalım diye. Bizim de atalarımız gibi bu vatan için bazı sorumluluklarımız var. Onlara vefa borcumuz var. Eğer seviyorsak vatanımızı bunları yerine getirmeliyiz. Peki, nedir vatanını sevmek, vatansever olmak? Vatansever olmak her şeyden önce sevmektir bu vatanı. Ekmek gibi, anne gibi çok sevmektir. Vatansever olmak işlerimizi, mesleklerimizi ve bize verilen görevleri en iyi şekilde yapmaktır. Herkesin işini iyi yaptığı ülkeler kalkınır çünkü... Kalkındırmak bu vatanı bir diğer görevimizdir. 213 Vatansever olmak, bu ülkede yaşayan herkesi çok sevmektir. Çok sevmektir yaradılanı, Yaradan’dan ötürü. Vatansever olmak çevreyi kirletmemektir, yerlere çöp atmamaktır, okulumuzda, evimizde, sokağımızda çöpleri, çöp kutusuna atmaktır. Vatansever olmak muslukları açık bırakmamak, gereksiz lambaları söndürmektir. Bu vatanın kaynaklarını idareli kullanmaktır. Vatansever olmak okula, vatana ait hiçbir şeye zarar vermemektir, zarar verenleri uyarmaktır. Vatansever olmak bu vatanın her şeyini sevmektir. İnsanlarını, hayvanlarını, parklarını, bahçelerini, çocuklarını, yaşlılarını, gençlerini, her şeyini… Vatansever olmak vatanımıza karşı sorumluluklarımızı yerine getirmektir, çok çalışmaktır vatansever olmak. Vatansever olmak, saygılı olmaktır, hoşgörülü olmaktır, doğru olmaktır. Vatansever olmak geleceğe ümitle bakmaktır. Vatansever olmak zorlukların üstesinden hep birlikte gelmektir, yardımlaşmaktır. Vatansever olmak merhametli olmaktır, kötü gün dostu olmaktır. Vatansever olmak seven, sevilen, parmakla gösterilen örnek insan olmaktır. Önce insan olmaktır vatansever olmak… Vatansever olmak .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. 214 DEĞERLENDİRME SORULARI Yönerge: Sevgili çocuklar yukarıdaki metne ve kendi yazdıklarınıza göre aşağıdaki soruları cevaplayınız? 1. Neden vatanımızı sevmeliyiz? ……………………………………………………………………………….………… …………………………………………………………………….…………………… ………………………………………………………….……………………………… ……………………………………………………………………………….………… …………………………………………………………………….…………………… ………………………………………….………………………………………………. 2. Vatansever olmak ne demektir? ……………………………………………………………………………….………… …………………………………………………………………….…………………… ………………………………………………………….……………………………… ……………………………………………………………………………….………… …………………………………………………………………….…………………… ………………………………………….………………………………………………. 3. Vatanımız için siz neler yapıyorsunuz? ……………………………………………………………………………….………… …………………………………………………………………….…………………… ………………………………………………………….……………………………… ……………………………………………………………………………….………… …………………………………………………………………….…………………… ………………………………………….………………………………………………. 215 Değer Alanı Sevgi Etkinlik İsmi Sevgi Treni 216 Etkinlik Kazanımları 1. Sevdiği varlıkların farkına varır. 2. Sevdiği varlıkları neden sevdiğini söyler. Materyaller Ek-1, kağıt, kalem. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Düşüncelerini serbestçe kâğıda aktarır. 2. Yazılarında kendi yaşantısından ve günlük hayatından örnekler verir. 3. Yazılarında sebep sonuç ilişkisi kurar. 217 İşl ey iş :M et r o f a ma r u t ş Olu 1. Sınıfta çocukların sevdikleri varlıkların neler olduğunu düşünmelerini isteyiniz. 2. Çocukların cevaplarına göre bu sevdikleri varlıkları sevme sebebini sorunuz. Örnek: Anneni neden seviyorsun? 3. Sevgi Treni etkinlik formunu (Ek-1) çoğaltarak öğrencilere dağıtınız. 4. Etkinlikteki yönergeye uygun olarak kendilerinin bir trenin makinisti olduklarını hayal etmelerini isteyiniz. Bu trenin isminin sevgi treni olduğunu söyleyiniz. Öğrencilere sevgi trenine sevdikleri varlıkları alacaklarını söyleyiniz. Bu varlıkları neden sevdiklerini de yazmalarını isteyiniz. 218 Değerlendirme Sevgi treni etkinliğinde öğrencilerin yazdığı varlıkların sınıfta paylaşılması sağlanır. Etkinlik sonunda öğrencilere aşağıdaki ölçek uygulanır. Etkinlik Değerlendirme Ölçeği Evet Kısmen Hayır Sevdiğim varlıkların farkındayım. ( ) ( ) ( ) Sevdiğim varlıkları neden sevdiklerimi bilirim. ( ) ( ) ( ) Etkinliği doldururken zorlanmadım. ( ) ( ) ( ) 219 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Etkinliğe tüm öğrencilerin katılımı sağlanmalıdır. 2. Zorlanan öğrencilere yardımcı olunmalı, ipucu verilmelidir (Sevdiği insanlar, eşyaları, hayvanlar, arkadaşları, kitapları v.s). 3. Öğrencinin sevdiği varlıkları neden trene aldıkları mutlaka sorulmalıdır. 220 Ek-1 “İnsan Sevdiğiyle Beraberdir.” Hadis-i Şerif SEVGİ TRENİ Sevgili çocuklar; Üst tarafta gördüğünüz resim bir sevgi treni. Şimdi sizden bu trenin makinisti olduğunuzu ve treninize sevdiğiniz insanları, hayvanları, eşyaları almanızı istiyoruz. Sevgi trenine kimleri almak istediğinizi ve sebebini aşağıdaki boşluklara yazınız. Sevgi trenine …………………………………………………………………..’ı alırdım. Çünkü, ………………………………………………………………………………….. Sevgi trenine …………………………………………………………………..’ı alırdım. Çünkü, ………………………………………………………………………………….. Sevgi trenine …………………………………………………………………..’ı alırdım. Çünkü, ………………………………………………………………………………….. Sevgi trenine …………………………………………………………………..’ı alırdım. Çünkü, ………………………………………………………………………………….. Sevgi trenine …………………………………………………………………..’ı alırdım. Çünkü, ………………………………………………………………………………….. Sevgi trenine …………………………………………………………………..’ı alırdım. Çünkü, ………………………………………………………………………………….. Sevgi trenine …………………………………………………………………..’ı alırdım. Çünkü, ………………………………………………………………………………….. Sevgi trenine …………………………………………………………………..’ı alırdım. Çünkü, ………………………………………………………………………………….. 221 Değer Alanı Sevgi Etkinlik İsmi .... Rağmen Seni Seviyorum 222 Etkinlik Kazanımları 1. Sevginin önemini kavrar. 2. Sevgisiz insanların kişilik özelliklerini kavrar. 3. Sevgi dolu insanların kişilik özelliklerini kavrar. 4. İnsanları olduğu gibi kabul eder. Materyaller Ek-1, Ek-2, Ek-3, Kalem, silgi ve boya kalemleri, Süre: 40 dk. 223 Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Yazmak için hazırlık yapar. Yazma amacını belirler. Yazma yöntemini belirler. 2. Dikkatini okuduğuna yoğunlaştırır. 3. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 4. Konu dışına çıkmadan yazar. 5. Görgü kurallarına uygun dinler. 6. Formları yönergelerine uygun doldurur. 7. Konuşma amacını belirler ve dinleyicilere söyler. 8. Formları yönergelerine uygun doldurur. 9. Konuşmalarda görgü kurallarına uyar, konuşmalarda sözcükleri doğru ve yerinde kullanır. 10. Duygularını ve düşüncelerini ifade eder. 11. Dinin ahlaklı olmayı gerektirdiğini fark eder. 12. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye istekli olur. 13. Ailedeki sevgi, saygı ve yardımlaşmanın aile mutluluğundaki önemini açıklar. 14. Sevmenin ve sevilmenin bir ihtiyaç olduğunu fark eder. 15. Sevginin yaratılmışların hayatlarını sürdürmedeki önemini açıklar. 16. Sevgi ifadesi olan davranışlara örnekler verir. 224 İşl ey iş a :T ,B a şm ı t r tınası, Soru Cevap r ı F n eyi 1. Öğretmen sınıfı ikişerli gruplara böler. Bu kişilerin birbirlerinin olumsuz özelliklerini düşünmeleri için 5 dk. süre verir. 2. Önceden hazırlamış olduğu Ek -2’yi bu gruplara birer tane verir. 3. Düşünmüş oldukları bu olumsuz özellikleri noktalı yerlere yazmalarını ister. 4. Bütün öğrenciler doldurduktan sonra, ikişerli grupları tahtaya kaldırır. 5. Birbirlerinin gözlerinin içine bakarak birbirleri hakkında yazmış oldukları olumsuzlukları rağmen seni seviyorum diyerek okumalarını ister. 6. Öğretmen, peygamberimizin de bu konuda söylemiş olduğu “Seven sevdiğine sevdiğini söylesin” sözlerini sınıfla paylaşarak, sevgiye dinimizin büyük önem verdiğine vurgu yapar. 7. Sevgisiz insanların nasıl olabileceğini, nasıl davranabileceğini sınıfa sorar. 8. Öğrencilerden gelen cevaplar doğrultusunda grup etkileşimi başlatılır. 225 9. Öğretmen öğrenci paylaşımlarından sonra, kendisi de sevgisiz insanların özellikleri ve nasıl olabileceği ile ilgili aşağıdaki açıklamayı yapar. Sevgisiz insanların diğer insanlara göre daha gaddar davranışlar sergileyebileceğini, düşmanca duygulardan kendini alamayacağını, insanlara hayvanlara kısaca dünyada var olan tüm canlılara şefkatli olamayacağını söyler. Sevgisiz insanların kıskanç, bencil, nefret dolu, vefa duygusundan yoksun, insani ve her türlü toplumsal olaylara duyarsız, başkalarına karşı daha kaba, daha saldırgan, acımasız ve başkalarını küçük gören bir yapıya sahip olabileceğini öğrencilere anlatır. 1. Öğretmen öğrencilere Ek-1’i Sevgi Bulmacasını dağıtır. Sevgi dolu insanlarda bulunan özelliklerin bulmacadan bulunup yuvarlak içine almalarını söyler. 2. Herkes bulmacayı bitirince öğrencilerden gelen cevaplar alınır. 3. Öğretmen bulmacadan çıkan kelimeleri bir de kendisi söyler (Yardımsever, merhamet, paylaşma, saygı, sadakat, şefkat, iyilik, hoşgörü). 4. Sevginin önemini, sevgi dolu olan insanlarda bu özelliklerin de bulunabileceğini vurgular. 226 Ev Görevi 1.Öğretmen öğrencilere akşam eve gittiklerinde aşağıdaki görevleri yerine getirmelerini ister. • Ev halkından birini kırıp üzdüyseniz ona sarıl, özür dile ve sevdiğini söyle. • Annene, babana evde yaşayan herkese sarıl onları sevdiğini söyle. • Akşam yatarken sevdiğin kişiler için dua et. Öğretmen ertesi gün ev ödevi ile ilgili, isteyen öğrencilerin sınıfta paylaşımda bulunabileceğini söyler. 2. Öğretmen bu etkinliği zaman kalırsa sınıfta da yapabilir. Kendimi seviyorum Ek-3’ü ...........nedenlerden dolayı kendimi seviyorum şeklinde doldurmalarını ister. Ertesi gün sınıfta okumak isteyenlerin paylaşımda bulunabileceğini söyler. 227 Değerlendirme 1. Öğretmen, öğrencilere “….....................................................Rağmen Seni Seviyorum” adlı sınıfta gerçekleştirilen etkinlikte öğrendiklerini düşünmelerini ister. 2. Öğrencilere aşağıda verilen ifadeleri okuyarak, katılıyorlarsa katılıyorum kısmının altına (X) işareti koyması, katılmıyorlarsa katılmıyorum kısmının altına (X) işareti koymalarını belirtir. 228 Katılıyorum Katılmıyorum Sevgi dolu insanlar olumlu kişilik özelliklerine sahip olurlar. ( ) ( ) Sevgisiz insanlar olumlu kişilik özelliklerini yitirirler. ( ) ( ) Sevgi dolu davranışlar sergilersek çevremizdeki insanlar tarafından sevilir, takdir ediliriz. ( ) ( ) Sevgisiz insan olursak, çevremizdeki insanlar tarafından dışlanırız. ( ) ( ) Sevgisiz insan olursak hem iyi insan olmayız, hem de karşımızdaki kişileri üzeriz. ( ) ( ) Sevgi dolu insan eninde sonunda kazanır. ( ) ( ) İnsanları olduğu gibi sevmeliyiz. ( ) ( ) Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Etkinlik sırasında parmak kaldıran öğrencilere söz hakkı verilmelidir. Kaldırmayan öğrenciler zorlanmamalıdır. 2. Her öğrencinin söylediği şeyler zaman zaman alakasız olsa da özgüveni sarsılmamalı, öğretmen düzeltmelidir. 3. Öğrencilere verilecek ........... rağmen seni seviyorum çalışma kâğıdının ve sevgi bulmacasının fotokopisi önceden çekilmeli hazır halde bulundurulmalıdır. 4. Öğretmen................rağmen seni seviyorum etkinliğinde olumsuz örnek üretirken hakaret ve öğrenciyi rencide edici söz ve davranışlara fırsat vermemelidir. 229 Ek- 1 SEVGİ BULMACASI Yönerge: Sevgili öğrenciler, aşağıda sevgi dolu insanlarda bulunan özellikler verilmiştir. Bulmacadan bu özellikleri bul ve yuvarlak içine al. Her bulduğun kelimeyi farklı renklerde boya. 230 Y A R D I M S E V E R S Y İ D Z E A Ö H P Ü A E Y E V R Y U O A F D H İ T Y H G Ç Ş Y Ğ A L L Y N A I M G L E K A İ U D M K R Ö A Z A I K J V E L Ş R Ş İ T H A L M T P O Ü M C Ş E F K A T Y U İ A J Ek-2 .................. RAĞMEN SENİ SEVİYORUM ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ 231 KENDİMİ SEVİYORUM Ek-3 ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ 232 Değer Alanı Sevgi Etkinlik İsmi Peygamber Sevgisi 233 Etkinlik Kazanımları 1. Peygamberimizin sevgisini fark eder. 2. Peygamberimizin davranışlarını kendine örnek alır. Materyaller Ek-1, kâğıt, kalem. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Hazreti Muhammed’in çocukluk ve gençlik yıllarındaki davranışlarını kendi hayatıyla ilişkilendirir. 2. Formları yönergelerine uygun doldurur. 234 İşl ey iş : tın r ı F n i y e B ihin Haritası Z , ı as 1. Öğretmen sınıfta öğrencilere Hz. Muhammed’in sevgisine ilişkin ne bildiklerini sorar. 2. Alınan cevaplara göre peygamberimizin sevgisinin türü sorulur (Anne sevgisi, çocuk sevgisi, doğa sevgisi vs.). 3. Peygamber Sevgisi (Ek-1) etkinliği fotokopi çekilerek öğrencilere dağıtılır ve çocuklardan doldurmaları istenir. 4. Etkinlik doldurulduktan sonra öğrencilerden Hz. Muhammed (s.a.v.)’i merkeze alan bir zihin haritası yapmaları istenir. Zihin haritasını yapmaları için öğrencilere süre verilir ve zorlanan öğrencilere yardım edilir. 5. Öğrencilerden peygamberimizin davranışlarını kendilerine örnek alıp almadıkları sorulur, yanıtlara göre örnek vermeleri istenir. 235 Ev Görevi Öğrencilerden eve gittiklerinde peygamberimizin sevgisine ilişkin hane halkı ile konuşarak, konuştuklarını defterlerine yazmaları istenir. Ertesi gün yazılanlar sınıfta paylaşılır. Değerlendirme Öğrencilerin etkinlikte yer alan tabloyu doğru doldurup doldurmadıkları, etkinlik tamamlandıktan sonra her bir öğrencinin etkinliğinin başka bir arkadaşı tarafından değerlendirmesi istenerek kontrol edilir. Her bir sorunun bir öğrenci tarafından cevaplanması yoluyla da tüm sınıfta paylaşılır. 236 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Etkinliğe tüm sınıf katılmalıdır. Zihin haritası: Zihin haritası bir konuyla ilgili kavram ve düşünceleri harita oluşturacak şekilde anlamlı hale getirmek amacıyla yapılır. 237 Ek-1 “İman etmedikçe cennete giremezsiniz, birbirinizi sevmedikçe de gerçek anlamda iman etmiş olamazsınız” Hazreti Muhammed S.A.V. PEYGAMBERİMİZİN SEVGİSİ Yönerge: Sevgili çocuklar dinimizin bize kazandırdığı en güzel değerlerden biri de sevgidir. Peygamberimiz Hz. Muhammed’in hayatında bu sevgiyi çok güzel bir şekilde görmekteyiz. Peygamberimiz Hz. Muhammed tüm insanları, kâinatı çok severdi. Aşağıda peygamberimizin sevgisine örnekler verilmiştir. Her bir örneğin sağ tarafına peygamberimizin sevgisine ilişkin aşağıdaki ifadelerden uygun olanı yazınız. Her bir ifadeyi sadece bir cümle için kullanınız. Etkinliği bitirdikten sonra peygamberimizin sevgisinden kendi hayatınızda uyguladıklarınıza örnekler veriniz. 238 Çocuk ve Yaşlı Sevgisi Hayvan Sevgisi Allah Sevgisi Anne Baba Sevgisi Doğa Sevgisi Anne Sevgisi Çocuk Sevgisi Aile Sevgisi Peygamberimiz Hz. Muhammed: “Kim buradan bir ağaç kesecek olursa, onun karşılığında yeni bir ağaç diksin” demiştir. Peygamberimiz hayvanlara nasıl davranılması gerektiği ile ilgili olarak, “Merhamet edene Allah da merhamet eder. Siz yerdekilere merhamet edin ki, göktekiler de size merhamet etsin” demiştir.” Peygamberimiz, “Cennet annelerin ayakları altındadır” demiştir. Peygamberimiz, çocuklara şefkatle davranırdı. Gördüğü, karşılaştığı her çocuğun halini hatırını sorardı. Peygamberimiz, “Allah katında yapılan en güzel işlerden birisi, anne ve babaya iyilik ve saygı göstermek’ demiştir. Peygamberimiz, “Küçüklere merhamet etmeyen ve büyüklerine saygı göstermeyen bizden değildir” demiştir. Hz. Muhammed ailesini çok sever, onlara değer verirdi. Peygamberimiz, Allah’ı çok severdi. 239 Değer Alanı Sevgi Etkinlik İsmi Hayvan Sevgisi 240 Etkinlik Kazanımları 1. Hayvan sevgisinin önemini kavrar. 2. Hayvanla beraber yaşama gerçekliğinin farkına varır. Materyaller Ek-1, kâğıt ve kalem. Süre: 40 dk. Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar. 2. Formları yönergelerine uygun doldurur. 241 İşl ey iş p a :Y dır n ıla ı id, Tartışma r G ş lmı 1. Sınıfta öğrencilere hayvan besleyip beslemedikleri sorulur, besleyen varsa onlara nasıl davrandıkları sorulur. Kötü davranılmaması söylenir. 2. Çevrelerinde hayvanlara eziyet eden birilerini görüp görmedikleri sorulur, gören öğrenci varsa böyle bir durumda ne hissettiği sorulur. 3. Hayvanları Sevelim (Ek-1) etkinliği öğrencilere çoğaltılarak dağıtılır. Öncelikle resimlerde ne gördükleri sorulur, yorumlamaları istenir. Yorumlar sınıfta tartışılır. 4. Ek-1’de bulunan resimlerdeki doğru davranışlar için resmin altına gülen yüz, yanlış davranış için üzülen yüz şekli çizilmesi istenir. 242 Ev Görevi Öğrencilerden evlerinde hayvan sevgisi, hayvanlara işkence, eziyet edilmemesi ve hayvanlara yardım edilmesi ile ilgili bir yazı yazmaları istenir. Ertesi gün sınıfta paylaşılır ve sınıfın değerler panosuna asılır. Değerlendirme Öğrencilerden aşağıdaki tabloyu defterlerine çizmeleri ve aşağıdaki iki soruyu cevaplamaları istenir. 1. Aşağıdaki kutucuklardan hangileri doğru davranışlar içerir? 2. Aşağıdaki kutucuklardan hangileri yanlış davranışlar içerir? Sapanla kuş avlamak (1) Susayan köpeğe su vermek (2) Kışın kuşların yemesi için pencere önüne yem bırakmak (3) Atın rahat koşabilmesi için nallarını yenilemek (4) Evdeki kuşa yem vermemek (5) Köpeği arabanın arkasına bağlayarak götürmek (6) Avlanmanın yasak olduğu dönemde balık avlamak (7) Karıncaların üstüne basmamak (8) Akvaryumdaki balıkların suyunu sık sık temizlemek (9) Atlara hızlı koşmaları için kırbaç vurmak (10) Sokaktaki kediye taş atmak (11) Bacağı kırılan köpeği veterinere götürmek (12) 1. soru için seçilmesi gereken kutucuklar: 2,3,4,8,9,12 2. soru için seçilmesi gereken kutucuklar:1,5,6,7,10,11 243 Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Hayvan sevgisinin önemi, hayvanlara eziyet ve işkence yapmanın ne kadar kötü bir davranış olduğu özellikle vurgulanmalıdır. 244 Ek-1 Merhamet etmeyene merhamet olunmaz. Hadis-i Şerif HAYVANLARI SEVELİM Yönerge: Sevgili çocuklar, aşağıda gördüğünüz resimler insanların hayvanlara davranışlarını gösteriyor. Önce bu resimlere bakarak resimlerde ne gördüğünüzü anlatmanızı, daha sonra bu resimlerdeki davranışların doğru olup olmadığını yorumlamanızı istiyoruz. Doğru bulduğunuz resimlerin altına gülen bir yüz, doğru olmayan resimlerin altına üzülen bir yüz çiziniz. 245 YUNUS EMRE Nerede doğduğu bilinmemekle birlikte Selçuklu Devletinin son dönemleri ve Osmanlı Devletinin kurulmaya başladığı, Moğol istilaların olduğu 13. Yüzyılın ortalarından 14. Yüzyılın ilk çeyreğine kadar yaşadığı iddia edilen tasavvuf edebiyatı şairi, filozof ve çağdaşları Mevlana, Hacı Bektaşi Veli gibi en büyük bilgelerden biridir. Taptuk Emre adlı bir şeyhe bağlı kalmış, tekkelerde yaşamış ve erenliğe ulaşmıştır. Allah ve tüm insanlara karşı duyduğu engin sevgi onun ilk akla gelen özelliğidir. Bu sevgi Yunus’da Allah sevgisi, peygamber sevgisi, insan sevgisi olarak kendini bulur. Yunus’un dünyasında Allah’ı ve tüm insanları din, dil, ırk, cinsiyet, mezhep ayrımı yapmaksızın sevmek vardır. “Yaradılanı severim, Yaradan’dan ötürü” sözü Yunus Emre’nin bu sevgisini çok güzel bir şekilde göstermektedir. O’na göre dünya denilen alem gelip geçicidir. Bu dünyanın baki olmadığını baki olanın sevgi olduğunu “gelin tanış olalım işi kolay kılalım, sevelim sevilelim bu dünya kimseye kalmaz” sözüyle dile getirmiştir. Yunus Emre gönül kırmamaya da çok önem verir. Bir kez bile gönül kırmakla bu kıldığın namaz değil diyerek, gönül kırmamanın, tüm varlıkları sevmenin aslında en büyük ibadet olduğunu vurgular. Yunus Emre’nin şiirleri evrensel bir özellik taşır. Sadece yaşadığı çağın değil çağımız ve gelecek yüzyılların da ışık kaynağıdır. Her dönemde onu okuyanlar mutlaka kendinden bir şeyler bulur. Yunus Emre Allah’a, insanlara, peygamberimize olan sevgisini şiirlerinde hep dile getirir. Yunus Emre’nin doğduğu yer üzerine kesin bilgi olmadığı gibi öldüğü yer ile ilgili de kesin bir bilgi yoktur. Mezarı olduğu iddia edilen birçok türbe vardır. Eskişehir’in Mihalıççık İlçesine bağlı Sarıköy, Karaman Yunus Emre Camii Avlusu, Isparta’nın Gönen İlçesi, Afyon’un Sandıklı İlçesi bu yerlerden bazılarıdır. Tüm şiirleri Divan adlı eserde toplanmıştır. Şiirlerinin kimini hece ölçüsüyle, kimini aruz ölçüsüyle yazmıştır. Bu şiirlerin ortak özelliği sevgi temasıdır. Günümüzde Yunus Emre, çağdaşları büyük bilgeler Mevlana, Hacı Bektaşi Veli gibi dünyaca tanınan ve sevilen ve Türkiye’nin her köşesinde Sevgi denilince, gönül kırmamak denilince ilk akla gelen bir halk şairidir. Etkinlikler ve Yazarları Değerler Eğitimi (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ) Cömertlik 1. Veren El Alan Elden Üstündür (Uzm. Rüştü YILDIRIM) 2. Kıssa’dan Hisse: Az Veren Candan Çok Veren Maldan (Uzm. Rüştü YILDIRIM) 3. Cömertlik ve Cimrilik (Uzm. Rüştü YILDIRIM) 4. Cömert Olalım (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) 5. Paylaşıyorum ve Cömerdim (Yrd. Doç. Dr. Yahya ÇIKILI, Uzm. Abdurrahman EROL) 6. Cömert İnsanlar (Uzm. Rüştü YILDIRIM) 7. Cömertlikle İlgili Özlü Sözler (Uzm. Rüştü YILDIRIM) 8. Hediyeleşme ve Paylaşma Günü (Hayat Paylaşınca Güzel) (Uzm. Rüştü YILDIRIM) Hoşgörü 1. Hoşgörünün Farkındayım (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ) 2. Hoşbuldum (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ) 3. Küslüğü Bırakalım Dost Olalım (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) 4. Birlikte Hoşgörürüz Biz (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ) 5. Yıldızını Bul (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ) 6. Sevimli Tırtıl (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) 7. Ye Kürküm Ye (Dr. Gökhan IZGAR) 8. Hoşgörü Kareleri (Uzm. Abdurrahman EROL) Sevgi 1. Sevgili Öğretmenim (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) 2. Kardeş Sevgisi (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) 3. Seni Seviyorum, Çünkü… (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ) 4. Vatansever Olmak (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) 5. Sevgi Treni (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) 6. ……Rağmen Seni Seviyorum (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) 7. Peygamber Sevgisi (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) 8. Hayvan Sevgisi (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) Doğruluk 1. Doğruluk Çiçeğim (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) 2. Doğruluk İstasyonu (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) 3. Doğruluk Kartları (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) 4. Yalan Defteri (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ) 5. Doğruluk Oyunu (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) 6. Doğruluktan Vazgeçme (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) 7. Doğrularımız – Eğrilerimiz Etkinliği (Dr. Gökhan IZGAR) 8. İki Arkadaş (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) Ümit 1. Dünyanın Geleceği Nasıl Olacak? (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ) 2. Her Şey Göründüğü Gibi Olmayabilir! (Dr. Süleyman ASLANTAŞ) 3. Ümitli Olmak Güzel Şey (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) 4. Ümit Metrem (Dr. Süleyman ASLANTAŞ) 5. Ümit Eder ve Çalışırsak Başarırız (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) 6. Beş Varoluş Boyutu (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ) 7. ”Değer”li Atasözleri (Dr. Süleyman ASLANTAŞ) 8. Ümitsiz Değiliz, Çünkü Ümit Biziz (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) Sabır 1. Her Gecenin Bir Sabahı Vardır (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) 2. Sabır Ağacı (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ) 3. Niçin Sabredelim? (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ) 4. Değerli Sıram (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ) 5. Şair Sabır Demiş (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) 6. Sabırsız Olmanın Sonu (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) 7. Sabır Ağacının Hikâyesi (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) 8. Sabrın Meyvesi (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) Dürüstlük 1. Seksek (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) 2. Doğru İnsan Dürüst İnsan (Dr. Gökhan IZGAR) 3. Hayatımızı Çok Kötü Hale Getirmek Ve Mahvetmek İçin Neler Yaparız? (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ) 4. Ali’nin Dürüstlüğü (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ) 5. Dürüstlüğün Gönlümdeki Rengi (Uzm. Rüştü YILDIRIM) 6. Çiçek (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN) 7. Hakları Öğrenerek Dürüstlüğü Edin (Yrd. Doç. Dr. Yahya ÇIKILI) 8. Basket Atıyorum, Dürüstlüğü Öğreniyorum (Yrd. Doç. Dr. Yahya ÇIKILI) Adalet 1. Adaleti Sağlayalım (Dr. Gökhan IZGAR) 2. Adalet Dede (Dr. Gökhan IZGAR) 3. Sevgili Evim – Güzel Okulum Etkinliği (Dr. Gökhan IZGAR) 4. Adaletli Altı Şapka, Altı Düşünce (Uzm. Rüştü YILDIRIM) 5. Adaletli Özlü Sözlere Yolculuk (Uzm. Rüştü YILDIRIM) 6. Adil Arkadaşlarım Etkinliği (Dr. Gökhan IZGAR) 7. Adaletin Simgesi Hz. Ömer (Dr. Gökhan IZGAR) 8. Adalet=liktir (Dr. Gökhan IZGAR) Kaynakça Alport, G.W. (1937). Personality: a psychologicalinterpretation. New York: Holt Brophy, H. W. ve Good, T. L. (1986). Third handbook of research on teaching. Chicago: McNally. Buschman, H. (2003). The Man bytheWindow. Z. Zuhal Güven (çev.) 19 Ekim 2014 tarihinde http://www.hawkwindcreations.com/SHORT%20 STORY-BUSCHMAN95.htm adresinden alınmıştır. Cansever, E. (1987). Nerde antigone. İstanbul, Adam Yayınları. Dickinson, D. J. (1990). The relation between ratings of teacher performance and student learning. Contemporary Educational Psychology, 15, 142-152. Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Dilmaç B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. Gözler, K. (2000). Türk anayasa hukuku. Bursa: Ekin Kitapevi Yayınları. Izgar, G. (2013). İlköğretim Okulu 8. Sınıf Öğrencilerine Uygulanan Değerler Eğitimi Programının Demokratik Tutum ve Davranışlarına Etkisi. Yayınlanmış Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İmamoğlu, İ.S. (2013). Büyük dini hikayeler, İstanbul:Osmanlı Yayınevi Kızılçelik S. ve Erjem, Y. (1992). Açıklamalı sosyoloji terimler Sözlüğü. Konya: Günay Ofset. Oğuzkan, F. (1974). Eğitim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Roger, Noelle (2006). Olaylar ve Atatürk. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi 77(3), 41-42. Sünbül, Ali Murat (2007). Öğretim ilke ve yöntemleri. Konya: Çizgi Kitapevi. Syed, A. (2005). A FrogTale. Z. Zuhal Güven (çev.) 100 Moral Stories içinde (s. 12). 18 Ekim 2014 tarihinde http://www.ezsoftech.com/stories/ encouraging.stories.asp adresinden alınmıştır. Şirin, A.(1983). Gençlerin değerler sıralaması üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. TDK (Türk Dil Kurumu). Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü. Turan, S. ve Aktan D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259 http://dergi.altinoluk.com/index.php?sayfa=yillar&MakaleNo=d269s045m1 adresinden 22 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://kusluktayazarlar.com/harikasozler/comertlik.htm adresinden 24 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/16/05/964558/icerikler/yunus-emre-kimdir_70210.html adresinden 25 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://mevlanasozleri.com/ adresinden 22 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.merhabahaber.com/d/file/10-04-10-02-2010.pdf adresinden 19 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://muhammedi.net/html/adost_konyavelileri_hveyiszade.html adresinden 16 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://tr.wikipedia.org/wiki/Bambu adresinden 18 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.adimder.com/d%C3%BCs%C3%BCnd%C3%BCren%20olaylar/hatem-i%20tai.htm adresinden 21 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.antoloji.com/o-mustafa-kemal-di-siiri/ adresinden 23 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=1215 adresinden 17 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.egitimhane.com/ibretlik-hikayeler-k114901-75.html adresinden 15 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.girgin.org/ansiklopedi/sadakatasi.htm adresinden 18 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.mevlana.com/mevlana_dosyalar/muslumanahlaki/ahlak14.htm adresinden 19 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.sabah.com.tr/guzelsozler/2014/09/22/yunus-emre-hayati-ve-sozleri adresinden 21 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.siirdefteri.com/?sayfa=siir&siir_id=6307 adresinden 17 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.turkhukuksitesi.com/showthread.php?t=23460 adresinden 16 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://www.yunusemre.net/hayati adresinden 14 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. http://w3.gazi.edu.tr/~ertan/yunus.html adresinden 15 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. www.annebabaokulu.net/index.asp?PageID=174 adresinden 18 Ekim 2014 tarihinde elde edildi. www.neyebaksam.com/cIXQs?mode=page adresinden 16 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.