Yumurta tavuklarında prolapsus

Layer
YUMURTA TAVUKLARINDA
PROLAPSUS
KONU
YUMURTA TAVUKLARINDA PROLAPSUS
İLGİ
LAYER
YAZAN
Ahmet TEKELİ1, Kazım BİLGEÇLİ2, Cevdet Gökhan TÜZÜN3
: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Van
: Trouw Nutri on TR, Ankara
3
: Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Isparta
1
2
KELİMELER
Prolapsus, yumurta, yumurta kanalı, yumurta tavuğu
KAYNAKLAR
• Elliot, M.A., 2008. Amino Acid Nutri on of Commercial Pullets and Layers. Intermountain
Nutri on Conference. 10th Annual Mee ng, 29-30 January 2008, Salt Lake city, UT. 193-221p.
• Glos, K.E., 2011. Remedies for Health Problems of the Organic Laying Flock. A Compendium
and Workbook of Management, Nutri onal, Herbal, and Homeopathic Remedies.
• Shemesh, M., Shore, L., Lavi, S., Ailenberg, M., Bendheim, U., Totach, A., Weisman, Y., 1984.
The Role of 17 Beta-Estradiol in the Recovery from Oviductal Prolaps in Layers. Poul Sci. 1984
Aug; 63 (8): 1638-1643p.
• Leeson, S. and Summers, J.D. 2008. Commercial Poultry Nutri on, Third Edi on. Universty
Books, P.O. Box 1326 Guelph, Ontario, Canada. 215-216p.
YAYININ KAPSAMI
❑ Ürün tanı mıdır
❑ Tercümedir
❑ Kişisel veya kurumsal değerlendirmedir
✓Derleme
❑
2
Layer
ÖZET
Yumurta tavuklarında önemli bir verim düşüklüğüne neden olan prolapsus, üzerinde
durulması gereken ciddi bir olgudur. Prolapsus spesifik bir nedenden ziyade birçok
etmenin birlikte oluşturduğu bir olgu olması nedeniyle önem taşımaktadır. Normalden
hafif ya da normalin üstünde ağır olan hayvanlar, erken ışık uyarımı, dengesiz rasyonlar,
cinsi olgunluk yaşı, çi sarılı yumurta yumurtlama, yüksek ışık yoğunluğu ile birlikte
enteri s (barsak il haplanması) prolapsusu oluşturan ana etmenler olarak sayılabilir.
Yumurta tavuklarının rasyonlarındaki bir dengesizlik, yumurta veriminin düşmesiyle
birlikte, prolapsus problemlerinin ar şıyla sonuçlanmaktadır. Rasyonun özellikle enerji,
protein içeriği ile birlikte kalsiyum ve fosfor düzeyi yumurta tavuklarında prolapsusu
önleme açısından beslemeye bağlı dikkat edilmesi gereken ana parametrelerdir. Bu
derlemede; yumurta tavuklarında görülen prolapsus üzerine etkili olan faktörler ve
yapılan araş rmalar değerlendirilmiş r.
SONUÇ
Yumurta tavuklarında ciddi ekonomik kayıplara neden olan prolapsus, yöne msel
ve beslemeye dayalı hatalardan meydana gelir. Tedavi edilmesi ciddi bir iş yükünü
gerek rdiğinden ve hayvanların kendini toparlama süreci uzadığından işletmeye maddi
zarar yanında ağır bir iş yükü de ge rir. Prolapsusu önlemek ve sürülerde görülme
sıklığını azaltmak için;
• Rasyonlara yeterli miktarda kalsiyum ilavesi yapılmalı
• Yüksek kalsiyumu ile birlikte rasyon %13 düzeyinde sodyum ih va etmeli
• Uzun süreli yetersiz protein beslemesinden kaçınılmalı
• %4’ün üzerinde çi sarılı yumurta görülmesi durumunda yem tüke mi %5-10
oranında kısıtlanmalı
• Işık yoğunluğu damızlıkçı firma rehberinde belir ldiği şekilde uygulanmalıdır.
3
Layer
Yumurta Tavuklarında Prolapsus
Prolapsus, bir yumurta tavuğunun çok
genç yaşta yumurtlamaya başladığı,
normalden daha büyük bir yumurta
yumurtladığı ve aşırı yağlandığı zaman
meydana gelir.
“
“
Yumurta tavukları yılda yaklaşık olarak 300-325 adet
yumurta üre rler. Tavuklar yumurtlama yaşına ulaş kları
zaman, bir komplikasyon olmadığı sürece hemen hemen
her gün düzenli olarak yumurta üre rler.
Bir yumurta tavuğu ovipozisyon (yumurtlama) sırasında,
yumurta kabuğunun oluştuğu yumurta kanalının
en alt kısmı olan yumurta bezi (uterus), yumurta ile
birlikte geçici olarak ters döndürülmektedir. Bu durum
yumurtanın temiz kalmasını ve yumurta tavuğunun
çok temiz bir şekilde yumurta yumurtlamasını sağlar.
Fakat bazen, yumurta yumurtlandıktan sonra oviduct
(yumurta kanalı) hemen geri çekilmeyecek ve kendini
toparlayamayacak r.
4
Bu durum prolapsus olarak adlandırılır (Zuidhof, 2002).
Prolapsus, bir yumurta tavuğunun çok genç yaşta
yumurtlamaya başladığı, normalden daha büyük bir
yumurta yumurtladığı ve aşırı yağlandığı zaman meydana
gelir. Kloakın kısmen dışarı çıkmasıyla kendini gösterir
(Anonim, 2011). Hayvanın yumurtayı kıçında tutması,
yumurtayı yumurtlayamaması ile seyreden genital
sistem ile ilgili bir hastalık r (Glos, 2011). Prolapsus
aynı zamanda ‘Prolapsed vent’, ‘blow-out’ (Keshavarz,
2000), ‘pick-out’, ‘dropped vent’ ya da ‘hernia’ olarak
da adlandırılmaktadır (Anonim, 2011; Glos, 2011). Şayet
hemen önlem alınmaz ise durum kanama, enfeksiyon ve
ölümlerle sonuçlanabilir (Zuidhof, 2002).
Layer
Prolapsusun Nedenleri Nelerdir?
“
“
Prolapsus tek bir sorundan ziyade birçok
faktörün aynı anda etkili olmasının
bir sonucu olarak gerçekleşmektedir
(Leeson ve Summers, 2008). Ye ş rme
ve yumurtlama periyodunda yumurta
tavuklarının ye ş rilme biçimi prolapsus
problemlerinde önemli bir rol oynayabilir
(Zuidhof, 2002).
1. Normalden hafif ya da normalin üstünde ağır olan
hayvanlar
• Normalden ağır olan hayvanlar genel kas zayıflığı ve
daha büyük yumurta yumurtlama eğilimlerinden dolayı
prolapsusa karşı daha eğilimlidirler. Üreme organlarının
etra nı çevreleyen fazla miktardaki yağ da proplasusa
yol açabilmektedir (Zuidhof, 2002).
• Ye ş rme yöntemlerine göre tasfiye edilen canlı
ağırlığın al nda yumurtlamaya başlayan tavuklarda
da muhtemelen prolapsus görülecek r (Fitzpatrick
ve Morton, 2010). Çünkü bunlar üreme sistemlerinin
tamamen olgunlaşmasının öncesinde yumurtlamaya
başlayacaklardır (Zuidhof, 2002) Yumurtacı hayvan ne
kadar düşük canlı ağırlığa sahipse o kadar çok sinirli
ve gagalamaya daha fazla meyilli olduğu görülür.
Böyle koşullar al nda yarka besleme ve sürü yöne m
programlarına gereken özen gösterilmelidir. İlk yumurta
ağırlığını ar rma girişimi bakımından düşük canlı
ağırlıklı yarkalara yüksek protein ve aminoasit içerikli
rasyonların verilmesiyle prolapsus daha kötü hale
gelebilir (Leeson ve Summers, 2008).
5
2. Erken fotos mülasyon (artan gün uzunluğu cinsel
olgunluğa teşvik etmektedir)
• Üreme sistemlerinin tamamen olgunlaşmasının
öncesinde artan gün uzunluğuna maruz kalan hayvanlar
büyük olasılıkla prolapsus olacaklardır. Çünkü bunlar
yumurtlamaya başladıkları zaman, üreme sistemleri
tam olarak olgunlaşmamış r.
3. Dengesiz Yem Rasyonları
• Rasyonlardaki yetersiz kalsiyum, yumurta kabuğunun
oluşumu üzerine etkili olduğu gibi kasların yapısı ve
gücü üzerine de oldukça etkilidir. Zayıf kas yapısı,
yumurta yumurtlandıktan sonra oviduct’un geri
çekilmesinde problemler yara r. Zayıf kas nedeni
ile yumurtlamadan sonra oviduct’un daha uzun süre
dışarıda kalması, bu kısmın diğer hayvanlar tara ndan
gagalanmasına ve geri dönüşü olmayan sorunların
ortaya çıkmasına neden olacak r (Zuidhof, 2002).
• Yumurta tavuklarının piliç büyütme döneminde
yüksek enerjili rasyonların kullanılması (2975 kcal/kg
(1350 kcal/Ib) veya daha fazlası) yağ depolanmasına
neden olacağından çi sarılı yumurta ile birlikte
prolapsus problemini de ar rır (Elliot, 2008).
Layer
Prolapsusun Nedenleri Nelerdir?
“
“
Bazı tavuk ırkları gagalamaya daha
yatkındırlar. Bu hayvanlara verilen zararı
ar rabilir; ancak bu prolapsusun ana
nedeni olarak kabul edilemez
(Zuidhof, 2002).
• Yumurta tavuklarının düşük proteinli uzun süreli
beslenmelerinde yetersiz tüy gelişimi ile birlikte
streste şekillenir. Bu durum yumurtlamadan sonra kıç
bölgesinin uzun süre açık kalmasına ve stres al nda
bulunan hayvanların bu bölgeyi gagalaması sure yle
kanibalizm ile birlikte prolapsusun gelişmesine neden
olur (Gingerich, 2005).
4. Sürünün üreme yaşı
• Prolapsusun, pik üre m ve pik yumurta kitle oluşum
devresinde meydana gelmesi daha güçlü olasıdır.
Çünkü hayvanın metabolizması üzerine artan bir talep
olmaktadır.
6. Yüksek ışık yoğunluğu
• Yüksek ışık yoğunluğu al nda muhtemelen daha fazla
prolapsus görülecek r (Zuidhof, 2002). Aydınlatma
programlarında yapılabilecek yanlışlar ve yüksek ışık
yoğunluğu sonucunda daha fazla çi sarılı yumurta
oluşumu ortaya çıkabilir. Bu durum gagalama ve
prolapsus oluşma olasılığını ar rır. Bu tür yarkalar
12-14. ha alarda genellikle standart ağırlıklarının
al ndadırlar. Bu dönemde uzun kemiklerde büyüme
durduğu için incik boyu daha kısa olur ve incik uzunluğu
23-34 ha alık yaşlardaki prolapsusu teşhis etmede bir
kriter olarak kullanılır (Leeson ve Summers, 2008).
5. Çi sarılı yumurta yumurtlama
• Bu p yumurtaların aşırı büyüklüğü yumurta kanalının
gerecek ve muhtemelen kloak kaslarını zayıflatacak r.
Zayıflamış kloak kasları yumurta kanalının vücut
dışındaki kalma süresi miktarında bir ar şa neden
olacak r.
6
Layer
Korunma
Bazı ha rlatmalar:
“
“
Bir prolapsusun ilk belir si çizgili-kanlı
yumurtanın yumurtlanmış olmasıdır.
Her zaman olduğu gibi dikkatli ve bilinçli
bir yöne m ve ye ş ricilik prolapsus
gibi bir takım sağlık problemlerinin sürü
içerisine yayılmasını daha da düşürecek r.
Şayet mümkünse, daha fazla zararın
görülmemesi için prolapsustan etkilenmiş
hayvanlar izole edilmelidir.
• Hayvanlar ye ş riciler tara ndan önerilen
ağırlık ve yaşa ulaş kları zaman fotos mülasyon
gerçekleş rilmelidir.
• Gagalama davranışlarını gözlemlemek ve sürüden bu
p hayvanları ayırmak için hayvanlarla vakit geçirmek
gereklidir.
• Dengeli yem rasyonları yumurta üre minin devamlılığı
ve tavsiye edile düzeylerde canlı ağırlığın korunması
için gereklidir. Şayet emin olmak isteniyor ise, bir yem
fabrikası ile görüşülmesi gerekmektedir.
• Son çare olarak: Çok düşük voltajlı kırmızı renkli ampul
düşünülmelidir. Şayet hayvanlar yumurta kabuğunun
rengini ayırt edemezler ise, onlar zarar vermeye
karşı meyilli olmayabilirler (Zuidhof, 2002). Özellikle,
yumurtlamadan sonra bir yumurta tavuğu yumurta
kanalını tamamen geri çekemediği zaman, kırmızı
ışık ya da kırmızı filtre ile kaplanmış normal floresan
lambasının kullanımı hayvanlar arasındaki gagalama
eğilimini azaltma potansiyeline sahip r (Keshavarz,
2000).
• Kümes içi ışık yoğunluğunun ye ş riciler tara ndan
önerilen düzeylerde olduğundan emin olunması gerekir.
• Pencerelerin kaplanmasıyla ışık yoğunluğunun
azal lması ya da ampullerin düşük voltajlı olanlarıyla
değiş rilmesi düşünülmelidir.
• Şayet sürü ( % 4’ten daha fazlası) çi sarılı yumurta
yumurtluyorsa, yem tüke mleri ad-libitum yem
alımlarına göre yaklaşık olarak % 5-10 azal lmalıdır.
7
Layer
Tedavi
Temiz bir su ve temiz bir havlu ile
bölge temizlenmelidir. Sonrada
yavaşça dışarı çıkan bölgenin içeri
i lmesi ve il haplı bölgeye H bazlı-H
içeriği yüksek krem sürülmesi
gerekmektedir. Aynı zamanda
enfeksiyonlara karşı koruyucu amaçlı
4-5 gün kadar içme sularıyla birlikte
suda çözünebilir an biyo klerde
verilmelidir (Anonim, 2011).
8
Prolapsuslu tavuklarda plazma
17 beta-estradiol konsantrasyonu
(60 pg/ml), tedavi edilip iyileşmiş
(374 pg/ml) ve sağlıklı (475 pg/ml)
tavuklardan önemli şekilde daha
düşüktür. Prolapsuslu tavuklara
estradiol benzoate enjeksiyonu (100
ng, her ha a X 3 doz) ile 3 ha a
içerisindeki iyileşme oranının % 89
olduğunu bildirmişlerdir
(Shemesh ve ark., 1984).
Layer