Prof. Dr. İlknur Maviş

Prof.Dr.İlknurMaviş
[email protected]
AFAZİLİHASTANIN
İLETİŞİMSORUNLARINA
YAKLAŞIMve
DİLTERAPİSİ
Prof.Dr.İlknurMaviş
[email protected]
AnadoluÜni.
SBF.DilveKonuşmaTerapisiBöl.
DİL&KONUŞMA
TERAPİSTLERİiçin
AFAZİNEDİR?..NEDEĞİLDİR?
Afazinörolojikbir
bozukluktur
•  SVO(inme)….
•  SolbeyindeFokallezyon
•  Lezyonlarınsınırlarıbellidir.
Afaziedinilmişbirdil
bozukluğudur
AfazidilingerçekleşTğialanlariçindeoluşur
Afazikonuşmabozukluğu
değildir
•  MotorKonuşmabozuklukları
– DIZARTRİ
•  Kasgerginliğiveyazayıflığırespirasyon/fonasyon/arDkulasyon/
rezonans/prosodininetkilenmesi
– APRAKSİ
•  Motorplanlamaveprogramlama
konuşmaüreDminiistemlibaşlatmave
yürütmedezorlanma
Afaziilerleyenbir
bozuklukdeğildir
•  Progresifdeğildir.
– Demans,Alzheimer’s,
Parkinson,vs…
– «Aphasialike»semptoms
(Afazibenzerisemptomlar)
Afazibeyintravması(TBI)
değildir
•  Diffusevs.Focallezyon
•  BilişselileTşimsel
bozukluk(CogniDve
CommunicaDveDisorder)
•  KarenHux&NancyManasse
TBISub-klinikafazi
KarenHux&Nancy
Manasse
•  TBI1970konfüzyondili
(languageofconfusion)
•  TBI1980subklinikafazi
•  (diliişlemlemegüçlükleri)
(Sarnoetal,86)
125hastanın%2-%50
•  %30TBIsonrasıklasik
afazi
•  %36sub-klinikafazi
•  %34TBIarkasısub-klinik
afazi+disartri
•  RajinderKoul,2011
•  «Aphasialikesemptoms»
Aphasialikesemptoms
•  Beyindetümör
•  Enfeksiyonlar:meningiDs/
encephaliDs
Diğertarajan….
•  AfaziTiplerinin30-80%’iana
afaziDpleriiçindeyeralıyor
•  Değerlendirmevetanılamayı
KİMİNveNEYEgöreyapbğına
ilişkin…
REHABİLİTASYONTAKIMI
NÖROLOJİ
FTR
DKT
İŞUĞRAŞ
REKRASYON
•  Tedavi
–  Sağlıkbakımhizmetleriçerçevesi
–  Medikalortam
–  Klinikuygulamalar
•  Afazi+diğernörojenikileTşimbozuklukları
•  «Medikaldil-konuşmaterapisi»kategorisi
Rehab.TAKIMI
•  Nörolojikdeğerlendirme/
Radyolojikdeğerlendirme
•  Fiziktedavideğerlendirmesi
•  DilveKonuşma
değerlendirmesi
–  Yutmadeğerlendirme(KBBveDKT)
–  Motordeğerlendirme(disartri,apraksi)
–  Ailegörüşmesi
–  Dildeğerlendirme
ADD(Maviş&Toğram,2009)
Çalışma grubu: 282 normal & 92 afazili
Toğram & Maviş (2012) “Afazi Dil Değerlendirme Testi’nin Geçerlik,
Güvenirlik ve Standardizasyon Çalışması”. Türk Nöroloji Dergisi,TND 18;3 s.
96-103.
Türk Nöroloji Dergisi 2012 “Araştırma Makalesi 1.lik
Ödülü”
RetrospekDfAFAZİdeğerlendirme
170afazi
vakası
kaolmışor
97’si
erkek
73’ü
kadındır
Kadın
13Akıcı,
39Tutuk
ve
21Global
Erkek
24Akıcı,
53Tutuk
ve
20Global
Tutukafazi(110)
(Broka,TranskorTkalMotor)
32puan
66puan
44puan
20puan
AkıcıAfazi(40afazili)
(Wernike&Kondüksiyon,Trans.Sensöriyel)
32puan
66puan
44puan
20puan
AFAZİÖZELLİKLERİVETİPLERİ
Benson&Ardila,1996
Kötüanlama
Kötütekrar
İyianlama
İyitekrar
Ortaanlama
Tutuk
Afazi
Kötüanlama
Kötütekrar
İyianlama
İyitekrar
Ortaanlama
Global
Broca
TranskorTkalmotor
Wernike
Kondüksiyon
Akıcı
TranskorTkalsensöriyel
•  Schuel,1955:«Afaziüniterbir
bozukluktur.Sadecebirafazivardır;bütün
afaziler-eşlikedensorunlardışında-
aynıdır»
•  Dileilişkinbilgikorunmuştur
•  ama
•  dilisüreçlemedebirbozulmavardır
ÖNŞART:MOTİVASYON
•  Hastanınterapiyehazırveistekli
olmahali
–  Hastamedikalaçıdanstabilmi?
–  Hastahızlı/spontaniyileşmedönemiiçindemi?
–  Hastapsikolojikveyapsikiyatrikkomplikasyonlar
yaşıyormu?
–  Başlablanterapihastanındurumunuetkilermi?
BOZUKLUKTEMELLİYAKLAŞIM
•  Terapidileodaklıdır
– Beyinhasarıilebozulandil
sistemininişleyişvebileşenlerini
– belirleme
– değerlendirmeve
– iyileşDrmeyeodaklıdır.
•  AmaçdilyeTsiniolduğunca
uyararakdüzeltmekTr.
RESTORASYON
•  (düzeltme,iyileşDrme,onarma,yenileme)
–  DİLİNRESTORASYONU(işitselanlama,okuma,
sözlüifadedili)veyazma
–  İLETİŞİMİNRESTORASYONU(işaretkullanımı,
yazma,çizme,konuşmagibi..)
Helm-Estabrooks & Holland, 1998
KOMPENZASYON
•  Korunmuşsağhemisferilebağlanbkuran
işlevlerinsolbeyinhasarlıbireylerin
konuşmasınırehabiliteetmeamaçlı
• Örn.,Melodikentonasyonterapisi
• AlternaDfvedestekleyiciileDşim
yöntemleri
STİMÜLASYON
•  YoğunvetekrarlamalıuyaranlarherDp
afazideişeyarar.
–  Görsel,işitsel,okuma,yazama,vs..
–  5duyugirdisi
FASİLİTASYON
•  AfazilibireyinfizyolojikkapasitesiniiyileşDrmekveya
korDkalbağlanblarıtekrarorganizeetmeamaçlı
–  İyikorunmuşbiryeTyialışıkolmadığıbirbiçimde
tepkivermeyeyönlendirme
•  Örn.,Deblocking
•  hasarlanmamışbiryeDninhasarlıbiryeDileeşlenmesi
•  İleDşimbağlamlarındaçalışılanbeceriveyöntemlerin
genellemeçalışmaları
Terapiçeşitliliği(7-77yaş)
•  SemanTkkategoriler
•  Uyarançeşitliliği
–  İşitselanlama
–  Tekrarlama
–  Adlandırma
–  Okuma
–  Yazma
SEMANTİK
KATEGORİLER (13)
216 görsel
Kahvaltılıklar (16)
Hayvanlar (15)
Vücut bölümleri (13)
Nesneler (15)
Sebzeler/ Meyveler (18)
Giyecekler (15)
Yiyecekler (16)
Mobilyalar (18)
El aletleri (15)
Aksesuarlar (13)
Taşıtlar (12)
Banyo gereçleri (16)
Mutfak gereçleri (18)
•  Kullanılanyöntemönemlideğil
•  Afaziterapisininhedefi
–  HastanınyaşamkalitesiveileTşimbaşarısı
DünyaSağlıkÖrgütü(WHO)
«bozukluk,yetersizlik,engel»
İşlevsel etkinlikler terapisi
YAŞAM
KALİTESİ
VÜCUT
İŞLEVVE
YAPILARI
BİREYSEL
FAKTÖRLER
&KİŞİLİK
AFAZİDENDÜZELME
DENGE
•  İnmesonrası
–  İşlevselbağımsızlıkkazandırmak
– Yaşamkalitesiniarormak
• Bozuklukve
• Bozukluğunortayaçıkardığı
yetersizliklerienaza
indirmek
%49
UŞ
KON MA
%33
KOL
%44
BACAK
%44
EL
%52
YÜRÜME
%54
WWW.STROKE.ORG
•  Benson,79
•  manyaphasicsbenefitfrom
aphasiatherapyandalmostevery
aphasicdeservesconsidera5on
fortherapy
Afazi, bir dil ve konuşma
bozukluğu, aynı zamanda, bir
aile sorunudur
(Davis, G. A;1983 )
AİLEEĞİTİMİ
•  Ailevebakıcılara
– hastalarıylaetkinileDşimkurmayı
öğretme
•  Ailevebakıcıları
– iyileşmeveterapisüreciileilgili
bilgilendirme
Maviş, Diken & Diken (2005) Birincil Bakıcıların
“Felçli ve afazili bireylerin”
sözel olmayan davranışlarına dair görüşleri,
Türk Serebrovasküler Hastalıklar Dergisi, 11:3, 97-106
DilvekonuşmaterapisDafazilihastanınsözel
olmayandavranışlarındanyolaçıkarakdil
sorunlarınıhızlandıranveyakatkıdabulunan
faktörleribelirler.
Butürbirdeğerlendirmeninamacıdilingeri
kazanımınıkolaylaşbrmaamacıylahangi
değişkenlerinazalblacağı,yokedileceğiveya
değişDrileceğinisaptamakbr.
RAHATSIZLIK
Çalışmayakablanların,
%53,4’üfelçlianne/babalarınakarşısabırlarındahiçbir
azalmaolmadığını,
AMA
%53,4’üfelçtenbuyanasosyalhayatlarınındeğişDğini,
%53,3’ühisseyğigerginliğinvücutsağlığınıetkilediğini
(baş,mideağrısı,tansiyonvb.),
%53,4’üfelçlibireyindurumununduygusalsağlığını
etkilediğinibelirtmişDr.
%80felçlibireyinsağlığına,%63,4felçlibireyinşahsi
bakımına,%26,7felçlibireyiçinparakonusundailişkin
kararlaralmaktanrahatsız…
DİLVEKONUŞMABOZUKLUKLARINDA...
•  Butürbiretkileşimvedeğişenşartların
belirlenmesi,hemönlemeprogramı,hemde
kalitelibirdeğerlendirmeiçinönşar{r.
•  Felçlibireyinterapiyedevametmesini
sağlayacakvediliyileşmesinihızlandıracak
sosyalçevrenintanınmasınıkolaylaşbrır.
•  Aileninolumsuztutumsergilemesindebile,dil
vekonuşmaterapisDninaileeğiDmi
kapsamındagörevlerivardır.
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
Maviş,İ.&Akyıldız,D.“MisconcepDonsaboutbraininjuryinTurkey”BrainInjury,Vol27(5)p:
587-5952013.DOİ:10.3109/02699052.2013.772236indexedin:SCI
Kopkallı,H.,Maviş,İ.,Akyıldız,D.“AnalysisofVOTinTurkishAphasicsubjects”.ClinicalLinguisDcs&
PhoneDcs,25(4):253-264,2011,indexedin:SSCI
Maviş,İ.,“Theregressionhypothesisrevisited:EvidencefromTurkish”,ClinicalLinguisDcs&
PhoneDcs,22:10,783—794,2008indexedin:SSCI
Maviş,İ.,“PerspecDvesonpublicawarenessofstrokeandaphasiaamongTurkishpaDentsina
neurologyunit”ClinicalLinguisDcsandPhoneDcs,21(1):55-70,2007indexedin:SSCI
Maviş,İ.,“LanguageCharacterisDcsofFluentAphasicPaDentsinTurkish”JournalofMulDlingual
CommunicaDonDisorders.3(2),75-89;2005indexedin:SSCI,
Maviş,İ.,“IsagrammaDsmuniversal?AlongitudinalstudywithtwoTurkishBroca’saphasics”
JournalofNeurolinguisDcs.13(4),310-312,2000indexedin:SSCI
Mavis,İ.,“DescribingtheuseofTurkishmorphologyintwoaphasicpaDentsandobservingtheir
spontaneousrecovery:Acasestudy”instudiesinTurkishlinguisDcs.ed.Özsoy,S.veark.Studiesin
TurkishLinguisDcs247-259,BoğaziçiUniversityPress,İst.,2004
Maviş,İ.(2010)CharacterisDcsofAphasiainTurkish,(p.219-244)inTopbas,S.&Yavaş,M.(ed.)
CommunicaDonDisordersinTurkish.London,UK:MulDlingualma‚ers
Toğram,B.&Maviş,İ.“AfaziDilDeğerlendirmeTesD’ninGeçerlik,GüvenirlikveStandardizasyon
Çalışması”.TürkNörolojiDergisi,TürkNörolojiDergisi,TND18;3s.96-103,2012
Maviş,İ.,ColayK.,Topbaş,S.,TanrıdağO.“GülhaneAfaziTesD–2(Gat-2)’ninstandardizasyonve
geçerlik-güvenirlikçalışması” TürkNörolojiDergisi,2007
Maviş,İ.,“Nörojenikdilvekonuşmabozuklukları”;ed.H.Oğuz.,E.DursunveN.Dursun,Tıbbi
Rehabilitasyon.Böl.40,797-809.NobelTıpKitapevleri,İstanbul,2.baskı,2004
İ.Maviş,veToğram,B.“AfaziDilDeğerlendirmeTesD”.Detayyayıncılık,Ankara,2009
TemsiliAfaziterapisi
TEŞEKKÜRLER