kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com

Transkript

Silinmiş:
kpss bilgi ileti listesi ¶
MAKRO EKONOMİ
Kavramlar, Kurumlar, Veriler
Birinci Bölüm
Mikroiktisat tekil hane ve firmanın karar sürecini ve bunların piyasalarda karşılıklı bağlantılarını inceler. Makroiktisat çok sayıda
hane, firma ve piyasayı eşanlı etkileyen ekonominin tümüne ait gelişmeleri inceler.
Makroiktisadın temel uğraşı, ekonomik büyüme, işsizlik, enflasyon, faiz haddi, döviz kuru, dış denge ve kamu dengesi
arasındaki karşılıklı ilişkilerin saptanmasıdır.
Tanımı gereği, makroiktisat için iktisat politikalarının tasarlanması ve uygulanması çok önemlidir. Tartışmaların odağında
kamunun ekonomiye müdahale biçimler yer alır
Makroiktisadın zorlukları
Makroiktisat aynı anda hem soyut hem de somut olmak zorundadır
Soyut: ekonomilerin davranışını açıklayan genel model ve teoriler gereklidir
Somut: teorik çerçeve Türkiye, ABD, AB, vs. fiilen varolan somut ekonomilere uygulanmak zorundadır Halbuki özellikle farklı gelişmişlik
düzeyindeki
ekonomiler arasında benzemezlikler çoğu kez benzerliklerden fazladır
Maalesef makroiktisadın temel teorik çerçevesi gelişmiş ülkelerin karşılaştığı sorunlara çözüm ararken oluşmuştur Türkiye'nin geçmişi
ve bugünü ise çok farklıdır
Temel değişkenler
GSMH büyüme hızı: ekonomik faaliyetteki değişimin yön ve hacmi
İşsizlik: iş bulamayanların sayı ve oranı
Ödemeler Bilançosu: ekonominin dış dünya ile ilişkileri
Enflasyon: fiyatlar genel seviyesindeki değişim
Faiz haddi: paranın fiyatı
Döviz kuru: dövizin fiyatı
Kamu maliyesi: vergiler, kamu harcamaları, bütçe dengesi
Para ve mevduat: para arz ve talebinin değişimi
Temel kurumlar
Maliye Bakanlığı: bütçenin hazırlanması, uygulanması ve vergiler
Hazine: kamu borçlanması, dış ekonomik ilişkiler, mali sektör denetimi
Merkez Bankası: para otoritesi, döviz rezervleri, ödemeler bilançosunun izlenmesi
Devlet İstatistik Enstitüsü: milli gelir, dış ticaret, enflasyon, sanayi üretimi, vs. temel veriler
BDDK: bankacılık sektörü denetiminden sorumlu üst kurul
IFI: Uluslararası mali kuruluşlar (IMF ve Dünya Bankası)
Bazı tanımlar
Boom: GSMH'da hızlı büyüme
Resesyon: GSMH'da kısa süreli eksi büyüme
Depresyon: GSMH'da uzun süreli eksi büyüme
Deflasyon: fiyatlar genel seviyesinde düşüş
Maliye politikası: bütçe tarafından temsil edilen kamunun vergileme ve harcama kararları toplamı
Para politikası: Merkez Bankası tarafından alınan
para arzı miktarı ve faiz haddi kararları
Döviz kuru politikası: döviz kurunda kamu müdahalesi (olmaması dahil)
Dış ticaret politikası: mal ve hizmet ihracatına kamu müdahaleleri
En basit model: çevrisel akım Makroiktisadın çıkış noktası ekonominin bütünü
açısından gelir ve harcama akımlarının analizidir İşin özü aslında çok basittir Ekonomideki her harcama mutlaka bir ekonomik aktöre
gelir yaratır Ekonomideki her gelir mutlaka bir ekonomik aktörün harcamasıdır Buna gelir ve harcama çevrisel akımı deriz
Çevrisel akımın düzgün işleyişini hangi mekanizmalar sağlar?
Çevrisel akım ne zaman bozulur? Bozulduğu takdirde tekrar düzgün işleyişi için
neler yapılabilir?
Çevrisel akım şeması
Üretim faktörleri (emek, sermaye, vs)
Haneler
Silinmiş: <sp>MAKROİKTİSA
T 1¶
Ders Notları İstanbul Bilgi
Üniversitesi¶
¶
Nisan-2002¶
Biçimlendirilmiş: Yazı tipi:
(Varsayılan) Arial, 9 nk
Biçimlendirilmiş: Satır aralığı:
En az 0 nk
Biçimlendirilmiş: Yazı tipi: 9
nk
Silinmiş: A.S.AKAT¶
¶
¶
Notlarından derlenmiştir.
Grafiklerde kayma olabilir.
Notlardan istifade edecek
arkadaşlarımız düzenlemesini
kendilerince yapabilirler. ¶
¶
Eksik ve hatalar için listemizi
haberdar ediniz.¶
¶
[email protected]
om¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
¶
Biçimlendirilmiş: Sola, Satır
aralığı: En az 0 nk
Biçimlendirilmiş: Yazı tipi:
(Varsayılan) Arial, 9 nk
Faktör gelirleri (TL)
l ı
Biçimlendirilmiş: Sol: 1 cm,
Sağ: 1 cm, Üst: 0,5 cm, Alt:
1,6 cm, Üstbilginin kenara
uzaklığı: 0 cm, Altbilginin
kenara uzaklığı: 0 cm
Biçimlendirilmiş: Yazı tipi: 9
nk
i
Firmalar
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
t
Mal ve hizmetler
1 1
Harcamalar (TL)
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü
http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join
En az 0 nk
Silinmiş:
•Varsayımlar:
En az 0 nk
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla - GSYİH
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ekonomideki
toplam üretim, gelir ve harcamaları ölçer
Bir ülke içinde belirli bir dönemde üretilen nihai
mal ve hizmetlerin toplam piyasa değerine eşittir
Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) tarafından
üç aylık ve yıllık olarak hesaplanır
GSYİH ekonominin tüm kanuni üretimini kapsar
Piyasaya çıkmadan hane içinde tüketilen (tarım)
ve yasak malları (uyuşturucu) kapsamaz
Üretimde girdi olarak kullanılan mal ve
hizmetlerin birden fazla hesaba girmesine izin
verilmez (katma değeri ölçer)
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Gayrisafi Milli Hasıla - GSMH
• GSYİH ülke içinde belirli bir dönemde üretilen
geliri ölçer
Ancak, ülke içinde üretilen gelirin bir bölümü yurt
dışında mukim kişi ve kurumlara aittir: örneğin
dışarıya yapılan faiz ve temettü ödemeleri
Aynı şekilde, ülkede mukim kişi ve şahısların yurt
dışından gelirleri olabilir: örneğin yurt dışından
gelen faiz, temettü ve işçi dövizleri
• Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) bir ülkede mukim
kişilerin elde ettikleri toplam gelirdir
• GSYİH'ya yurt dışından net faktör gelirlerinin
eklenmesi ile elde edilir
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
GSMH'nın bileşkenleri
En az 0 nk
Tüketim (C) haneler tarafından tüketim amacı ile
satın alınan tüm mal ve hizmetleri kapsar (yeni
konut hariç)
Yatırım (I) firmalar, haneler ve devlet tarafından
sermaye malları, binalar (yeni konut dahil) ve
stoklar için yapılan tüm harcamaları kapsar
Kamu tüketimi (G) yerel ve merkezi idare tarafından
satın alınan tüm mal ve hizmetleri kapsar fakat
transfer harcamaları dahil değildir
Net ihracat (NX) mal ve hizmet ihracatından mal ve
hizmet ithalatının çıkarılması ile bulunur
Temel makro özdeşlik: Y = C + I + G + NX
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Milli Mu
hasebe Yöntemleri
ÜRETİM
Ciftcilik
Ormancılık
Balikçılık
Tarım Toplam
Tasocakcılıgı
İmalat
Elektrik, gaz, su
Sanayi Toplam
İnsaat Sanayi
Toptan ve Parakende
Otel ve Lokanta Hizmetleri
Ticaret Toplam
Ulastirma ve Haberleşme
Mali Kuruluşlar
Konut Sahipliği
Serbest Meslek Hizmetleri
İzafi Banka Hizmetleri
SEKTÖRLER TOPLAMI
Devlet Hizmetleri
Kar Amacı Olmayan Özel
TOPLAM
Ithalat Vergisi
GSYIH (Alıcı Fiyatlarıyla)
Dış Alemden Gelen
Dış Aleme Giden
Dis Alem Net Faktör Gelirler
GSMH (Alıcı Fiyatlarıyla)
HARCAMA
ÖZEL NİHAİ TÜKETİM
Gida-içki
Dayanıklı Tüketim Malları
Yarı Dayanıklı ve Dayanıksız
Enerji-Ulastırma-Haberleşme
Hizmetler
Konut Sahipliği
DEVLETİN NİHAİ TÜKETİM
Maaş-Ücret
Diger Cari
GAYRİSAFİ SABİT SERMAYE
Kamu Sektörü
Makine Techizat
Bina İnşaat
Bina Dışı İnşaat
Özel Sektör
Makine Techizat
Bina+Konut Insaati
STOK DEĞİŞMELERİ
Mal ve Hizmet İhracatı
Mal ve Hizmet İthalatı
NET İHRACAT
GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA
statistiki Hata
GSYIH (İstatistiki Hata Çık.)
GELİR
ÜCRETLER
Özel Sektör
Kamu Sektörü
MAAŞ
Özel Sektör
Kamu Sektörü
KENDİ
RANT
KAR
Firma-dışı kar
Firma karı
FAİZ GELİRİ
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
GSMH: Sektörler itibariyle (1)
( Katrilyon TL)
Ciftcilik
En az 0 nk
En az 0 nk
2000
16,6
GSMH % Pay
13,2
Biçimlendirilmiş
... [1]
Biçimlendirilmiş
... [2]
Ormancılık
Balıkçılık
Tarım Toplam
Tasocakcılıgı
İmalat
Elektrik, gaz, su
Sanayi Toplam
İnsaat Sanayi
Toptan ve Parakende
Ticaret Toplam
Ulastirma ve Haberleşme
Mali Kuruluşlar
Konut Sahipliği
Serbest Meslek Hizmetleri
İzafi Banka Hizmetleri
SEKTÖRLER TOPLAMI
Kaynak : MB
0,4
0,6
17,5
1,4
23,9
3,7
29,0
6,5
20,5
4,4
24,9
17,6
4,7
5,8
4,4
4,1
106,4
0,3
0,4
14,0
1,1
19,0
3,0
23,1
5,2
16,3
3,5
19,8
14,0
3,7
4,6
3,5
3,3
84,7
GSMH: Sektörler itibariyle (2)
Silinmiş:
... [3]
Biçimlendirilmiş
... [4]
Biçimlendirilmiş
... [5]
Biçimlendirilmiş
... [6]
Biçimlendirilmiş
... [7]
Biçimlendirilmiş
... [8]
Biçimlendirilmiş
... [9]
Biçimlendirilmiş
... [10]
Biçimlendirilmiş
... [11]
Biçimlendirilmiş
... [12]
Biçimlendirilmiş
... [13]
Biçimlendirilmiş
... [14]
Biçimlendirilmiş
... [15]
Biçimlendirilmiş
... [16]
Biçimlendirilmiş
... [17]
Biçimlendirilmiş
... [18]
Biçimlendirilmiş
... [19]
Biçimlendirilmiş
... [20]
(Katrilyon TL)
2000
GSMH % Pay
Tarım Toplam
17,5
14,0
Sanayi Toplam
29,0
23,1
Biçimlendirilmiş
Diğer Sektörler Toplam
59,8
47,6
... [21]
Biçimlendirilmiş
SEKTÖRLER TOPLAMI
106,4
84,7
... [22]
Devlet Hizmetleri
12,6
10,1
Biçimlendirilmiş
... [23]
Kar Amacı Olmayan Özel Hizmetler
0,5
0,4
Biçimlendirilmiş
... [24]
TOPLAM
119,5
95,2
Biçimlendirilmiş
... [25]
Ithalat Vergisi
5,1
4,0
Biçimlendirilmiş
... [26]
GSYIH (Alıcı Fiyatlarıyla)
124,6
99,2
Biçimlendirilmiş
... [27]
Dış Alemden Gelen
5,3
4,2
Biçimlendirilmiş
... [28]
Dış Aleme Giden
4,3
3,4
Biçimlendirilmiş
... [29]
Dis Alem Net Faktör Gelirler Toplamı
1,0
0,8
Biçimlendirilmiş
... [30]
GSMH (Alıcı Fiyatlarıyla)
125,6
100,0
Biçimlendirilmiş
... [31]
Biçimlendirilmiş
... [32]
Biçimlendirilmiş
... [33]
Biçimlendirilmiş
... [34]
Biçimlendirilmiş
... [35]
Biçimlendirilmiş
... [36]
Biçimlendirilmiş
... [37]
Biçimlendirilmiş
... [38]
Biçimlendirilmiş
... [39]
Biçimlendirilmiş
... [40]
Biçimlendirilmiş
... [41]
Biçimlendirilmiş
... [42]
Biçimlendirilmiş
... [43]
Biçimlendirilmiş
... [44]
Biçimlendirilmiş
... [45]
Biçimlendirilmiş
... [46]
Biçimlendirilmiş
... [47]
Biçimlendirilmiş
... [48]
Biçimlendirilmiş
... [49]
Biçimlendirilmiş
... [50]
Biçimlendirilmiş
... [51]
Biçimlendirilmiş
... [52]
Biçimlendirilmiş
... [53]
Biçimlendirilmiş
... [54]
Biçimlendirilmiş
... [55]
Biçimlendirilmiş
... [56]
Kaynak : MB
GSYİH: harcama kalemleri (1)
( Katrilyon TL)
Gida-içki
Dayanıklı Tüketim Malları
Yarı Dayanıklı ve Dayanıksız Tük. Mal.
Enerji-Ulastırma-Haberleşme
Hizmetler
Konut Sahipliği
DEVLETİN NİHAİ TÜKETİM HARCAMALARI
Maaş-Ücret
Diger Cari
GAYRİSAFİ SABİT SERMAYE OLUŞUMU
Kamu Sektörü
Makine Techizat
Bina İnşaat
Bina Dışı İnşaat
Özel Sektör
Makine Techizat
Bina+Konut Insaati
İÇ TALEP (stok değişmeleri hariç)
Kaynak : MB
GSYİH: harcama kalemleri (2)
( Katrilyon TL)
2000
89,1
32,6
12,7
12,3
15,8
9,5
6,2
17,5
12,6
4,9
27,8
7,5
2,0
2,1
3,4
20,4
11,8
8,6
134,5
2000
89,1
GSMH % Pay
71,5
26,2
10,2
9,9
12,7
7,7
5,0
14,1
10,1
3,9
22,4
6,0
1,6
1,7
2,7
16,4
9,5
6,9
107,9
GSMH % Pay
71,5
Silinmiş:
DEVLETİN NİHAİ TÜKETİM HARCAMALARI
17,5
14,1
GAYRİSAFİ SABİT SERMAYE OLUŞUMU
27,8
22,4
İÇ TALEP (stok değişmeleri hariç)
134,5
107,9
STOK DEĞİŞMELERİ
2,7
2,2
Mal ve Hizmet İhracatı
30,0
24,0
Mal ve Hizmet İthalatı
-39,3
-31,5
NET İHRACAT
-9,3
-7,5
GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYİH)
127,8
102,6
Istatistiki Hata
-3,3
-2,6
GSYIH (İstatistiki Hata Çık.)
124,6
100,0
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Kaynak :MB
En az 0 nk
Reel ve nominal GSMH
Milli gelir muhasebesi daima cari fiyatla tutulur
Nominal GSMH mal ve hizmet üretimini o
dönemde fiilen geçerli (cari) fiyatlarla hesaplar
Reel GSMH mal ve hizmet üretimini baz alınan
yılın (sabit) fiyatları ile hesaplar
GSMH deflatörü nominal milli geliri sabit
fiyatlarla milli gelire dönüştüren enflasyon
ölçüsüdür
Halen 1987 yılı baz alınmakta, yani reel milli
gelir 1987 fiyatları ile hesaplanmaktadır
Dönemler arası karşılaştırmalarda reel GSMH
kullanılır
Nominal
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
ve reel GSYİH
En az 0 nk
%
Değişim
GSMH Reel GSYİH
İndeks Deflatör (Trilyon TL)
Değişim
100
75
%
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
Nominal
GSYİH
(Triyon TL)
75
129
227
393
630
1093
1982
3868
72,9
75,9
72,9
60,3
73,5
81,3
95,2
173
304
526
843
1.463
2.652
5.177
69,7
75,5
57,6
59,2
63,5
67,4
107,3
76
76
84
84
89
97
91
2,1
0,3
9,3
0,9
6,0
8,0
-5,5
İndeks
100
102
102
112
113
120
129
122
1995
1996
1997
1998
1999
7762
14772
28836
52225
77415
100,7
90,3
95,2
81,1
48,2
10.388
19.769
38.591
69.892
103.60
4
166.72
9
87,2
78,0
81,2
75,3
55,8
98
105
113
116
111
7,2
7,0
7,5
3,1
-4,7
131
140
151
166
148
50,9
119
7,4
159
2000 124583
Kaynak: MB
60,9
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Uluslararası karşılaştırmalar
Uluslararası karşılaştırmalarda GSYİH'nın nüfusa
bölünmesi sonucu elde edilen kişi başına GSYİH
kullanılır
Mal ve hizmetlerin fiyatlarında ülkeden ülkeye
görülen farklılıklar uluslararası karşılaştırmalarda
ek sorunlar yaratır
Bir yöntem nominal GSYİH'nin cari döviz
kuruna bölünerek dolara çevrilmesidir
Daha gerçekçi yöntem ülkelerde aynı mal ve hizmetlerden oluşan bir sepetin maliyetine bakmaktır
Satın Alma Gücü Paritesi (Purchasing Power
Parity - PPP) Dünya Bankası tarafından
hesaplanır
En az 0 nk
Dünya: kişi başına GSMH
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Silinmiş:
kişi başına Gayrisafi Milli
dolar, 2000 Gelir PPP (1)
ABD
34.260
Japonya
26.460
Almanya
25.010
Yunanistan 16.940
Arjantin
12.090
Meksika
8.810
Rusya
8.030
Brezilya
7.320
Türkiye
7.030
Çin
3.940
Mısır
3.690
Hindistan
2.390
Pakistan
1.960
Bangladex 1.650
Nijerya
790
Kaynak: World Bank
GSMG- PPP
ABD % 'si
100
77
73
49
35
26
23
21
21
12
11
7
6
5
2
Gayri Safi Milli
Gelir (2)
34.260
34.210
25.050
11.960
7.440
5.080
1.660
3.570
3.090
840
1.490
460
470
380
260
(1) / (2)
%
100
77
100
142
163
173
484
205
228
469
248
520
417
434
304
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Fiyat endeksleri
Enflasyon fiyat endeksleri tarafından ölçülür
Çok sayıda bağımsız bölümden oluşan bir
bütündeki değişimi ölçmek için endeksler
kullanılır
Farklı unsurlara belirli ağırlıklar verilerek bir
sepet oluşturulur ve sepetin değeri izlenir
Tüketici Fiyatları Endeksi - TÜFE - ve Toptan
Eşya Fiyatları Endeksi - TEFE - en önemli
endekslerdir
1994 baz yıldır
Aylık, yıllık (son oniki aylık), yıl sonu ve
ortalama (son oniki ay yıllık ortalaması) şeklinde
izlenir
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
TÜFE'nin bileşimi
En az 0 nk
AĞIRLIK (%)
TÜFE
100
Gıda İçki
31,1
En az 0 nk
Giyim
9,7
En az 0 nk
Konut
25,8
Ev Eşyası
9,3
Sağlık
2,8
Ulaştırma
9,3
Eğlence
2,9
Eğitim
1,6
Lokanta
3,1
Diğer
4,4
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
TEFE-TÜFE farkı
TEFE firma girdileri düzeyinde enflasyonu ölçer
Dört ana kalemi vardır: Tarım (22.2 %), Madencilik (2.5 %), İmalat Sanayi (71.1 %) and ElektrikGaz-Su (4.2 %)
Diğer ülkelerde Üretici Fiyatları Endeksi kullanılır
TÜFE'de tüketicinin satın aldığı nihai ürünler,
TEFE'de ara mal ve girdiler vardır
Gömlek, pantalon TÜFE'de, kumaş, iplik
TEFE'dedir
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Silinmiş:
TÜFE'nin yarısından fazlası hizmetler ve kiradır,
TEFE'de hizmet ve kira yoktur
TEFE ne ölçtüğü daha belirsiz bir endekstir
Aylık TEFE ve TÜFE
Oca.98 Tem.98 Oca.99 Tem.99 Oca.00 Tem.00 Oca.01 Tem.01 Oca.02
— CPI — WPI
Yıllık TEFE ve TÜFE
Oca.98 Tem.98 Oca.99 Tem.99 Oca.00 Tem.00 Oca.01 Tem.01 Oca.02
CPI -Annual —WPI-Annual
Ölçme sorunları
•
Sepet gerçek durumu temsil etmeyebilir
-1994 kriz yılı idi
TÜFE'de kira payı çok yüksektir
Tarım ürünleri TEFE'ye gereksiz volatilite
getiriyor
İkame etkisi: nisbi fiyat değişince daha ucuz mal
tercih edilir
Yeni mallar: cep telefonu, bilgisayar yoktur
Kalite artışı: beraberinde gelen fiyat artışından
ayırdedilmelidir
ABD için uzun dönemde TÜFE'nin enflasyonu %
0.5-2 arasında yüksek gösterdiği hesaplanmıştır
25
TÜFE, TEFE ve GSMH deflatörü
1987 1989 1991 1993 1995
1997
1999
Silinmiş:
TÜFE-ort
TEFE-ort. - GSYİH DEFLATÖR
REEL EKONOMİ
Büyüme, Yatırım, İstihdam İkinci Bölüm
Üretim ve büyüme
Ülkeler arasında hayat standardında çok büyük
farklar olduğunu kolayca gözlemliyoruz
Keza, aynı ülkenin de zaman içinde hayat
standardında büyük değişmeler olabilmektedir
Zenginliğin kökeninde ekonomik büyüme ve
verimlilik artışları yatmaktadır
Bugün fakir ülkeler arasında kişi başına geliri
zengin ülkelerin 19uncu yüzyıl sonundaki düzeyine
ulaşamayanlar mevcuttur
Bazı ülkeler hızla zenginleşmiş (Japonya), diğerleri
ise zaman içinde gerilemiştir
Dünya deneyimi öğreticidir
Türkiye'de ekonomik büyüme
1923 öncesi için güvenilir ve anlamlı veri yoktur
1923-2000 arası (78 yıl) Türkiye'nin ortalama
GSMH büyüme hızı % 4.5'tur
Ancak nüfus da yıllık ortalama % 2.3 artmıştır
Kişi başına reel milli gelirin uzun dönem ortalama
büyüme hızı % 2.1 'dir
Türkiye, Japonya, Kore, Tayvan gibi "ekonomik
mucize" yaratmamıştır
Arjantin, İngiltere gibi nisbi gerileme yaşamamıştır
Pakistan, Bangladeş gibi ekonomisi durağan
kalmamıştır
Türkiye: kişi başına reel GSMH
8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000
1927 1937 1947 1957 1967 1977 1987 1997
Sabit 2000 fiyatları (PPP USDollars)
Verimlilik ve zenginlik
Zenginliği belirleyen verimliliktir
Verimlilik bir işçinin bir zaman biriminde (saat,
hafta, vs.) ürettiği fiziki mal ve hizmet miktarını
ölçer
Kişi başına yüksek milli gelire sahip ülkeler tanım
icabı yüksek verimliliğe de sahiptir
GSMH'nın hızlı büyümesi verimliliğin hızlı
büyümesi ile özdeştir
Verimlilik ne üretildiğine değil, ne kadar etkin
üretildiğine bağlıdır çünkü mühim olan kişi
başına yüksek katma değer üretebilmektir
İsviçre, Danimarka örneklerini hatırlayı
Silinmiş:
Üretim fonksiyonu
•
Üretimde kullanılan girdiler ile ürün miktarı
arasındaki ilişkiyi üretim fonksiyonu tasvir eder
Y = A F ( L, K, H, N ) Y = ürün miktarı A = üretim teknolojisi L = emek miktarı K = fiziki sermaye miktarı H = insan sermayesi N = doğal
kaynak miktarı
F girdilerin nasıl birleştiğini gösteren üretim
fonksiyonudur
Makroiktisatta ölçeğe göre sabit getiri varsayılır
Devlet ve büyüme
Uzun dönem büyüme hızları kamu politikaları ile
çok yakından ilgilidir
Bazı önemli politikalar şunlardır:
Tasarruf ve yatırımın teşvik edilmesi (K)
Eğitim ve insan sermayesinin teşviki (H)
Mülkiyet hakları ve siyasi istikrar (A, F)
Yabancı sermayenin cezbedilmesi (K, A)
Nüfus artışının denetlenmesi (L)
İhracata yönelik büyüme (A)
Araştırma ve teknolojinin teşviki (A)
Fiyat istikrarı (hepsi)
Tasarruf ve büyüme
(%)
Güney Kore
Singapur
Japonya
İsrail
Kanada
Brezilya
Batı Almanya
Meksika
Türkiye
İngiltere
Nijerya
ABD
Hindistan
Bangladeş
Şili
Ruvanda
Kişi Başına GSYİH
ortalama büyüme oranı
1960-91 ( % )
7,0
6,7
5,4
3,3
2,7
2,6
2,6
2,4
2,3
2,1
2,0
1,9
1,5
1,4
1,3
1,2
Yatırımların GSYİH
içindeki payı
1960-91 ( % )
24,0
32,0
34,0
26,0
24,0
19,0
27,0
16,0
20,6
18,0
13,0
22,0
14,0
4,0
20,0
4,0
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Sermaye birikimi ve mali sistem
Büyüme için sermaye birikimi, sermaye birikimi
için yatırım, yatırım için tasarrufları yatırıma
kanalize edecek olan mali sistem gereklidir
Makroekonominin özü, bir ekonomide tasarruf
yapanlarla yatırım yapanların aynı kişiler
olmaması yatar
Mali sistem, ekonomideki tasarruf ve yatırım
kararlarının eşgüdümünü sağlar
Mali sistemi üç bölümde ele alabiliriz::
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Mali piyasalar
Mali aracı kurumlar
Denetleyen kamu kurumları
En az 0 nk
En az 0 nk
Mali sistemin bölümleri
Mali piyasalar: tahvil ve hisse senedi piyasalarıdır
Piyasada alınıp satılan menkul değerlerle çalışır
Mali aracı kurumlar: bankalar ve yatırım fonlarıdır
Tasarruf yapanla yatırım yapan arasında aracılık
yaparlar
Para gibi çok hassas bir ürün söz konusu
olduğundan, dünyanın her yerinde mali sistem sıkı
düzenlemelere tabidir
Kamu kurumları: Merkez Bankası, Hazine, Sermaye
Piyasası Kurulu, Bankacılık Denetleme ve
Düzenleme Kurulu
Kamu kurumları mali sistemin düzgün işleyişi
gözetler
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Silinmiş:
Nüfus ve istihdam
Nüfusun çalışabilir yaştaki bölümüne (15-65 yaş
arası) yetişkin nüfus denir
Emek gücü, issizler de dahil olmak üzere mal ve
hizmet üretimi için emeklerini arzeden insanlardan
oluşur
İstihdam artı işsizlik emek gücünü verir
Emek gücüne katılma oranı emek gücünün yetişkin
nüfusa oranıdır
Gelişmiş ülkelerde emek gücüne katılma oranı daha
yüksektir
Daha çok kadının çalışması temel nedendir
Nüfus artışı düşük ülkelerde yetişkin nüfusun
toplam nüfusa oranı daha yüksektir
İstihdamın yapısı
Gelişmiş ülkelerin bir diğer özelliği emek
gücünde ücret ve maaşla çalışanların oranının %
90'lara varmasıdır
ABD, Almanya, vs. sanayi ülkelerinde nüfusun %
10'undan az kısmı kendi işinde çalışan yada
işveren statüsündedir
Türkiye'de istihdamın yapısı çok farklıdır
Ücret ve maaşla çalışanlar, geçici işçiler de dahil,
istihdamın sadece % 45'ini oluşturur
Kendi işinde çalışan, aile işletmesinde ücretsiz
çalışan ve işverenler ise istihdamın % 55'idir
İşsizlik kavramının Türkiye'de gelişmiş
ülkelerden farklı algılanmasının geri planı budur
Emek gücü (22 milyon)
yetişkin nüfus (41 milyon)
Türkiye: nüfusun dağılımı
İstihdam (20.4 milyon)
İşsizler (1.6 milyon)
Emek gücü dışında (19 milyon=
Türkiye'de sivil istihdam
Ücretsiz Aile İşçisi Kendi Hesabına Çalışan Ücretli
Yevmiyeli İşveren Toplam Sivil İşgücü
Sektörel
Tarım, Ormancılık, Avcılık ve Balıkçılık Madencilik ve
Taşocaklığı İmalat Sanayi Elektrik, Gaz ve Su İnşaat
ve Bayındırlık İşleri Toptan ve Perakende Ticaret,
Lokanta ve Oteller Ulaştırma, Haberleşme ve
Depolama Mali Kurumlar Toplum hizmetleri
millions
5,1 5,1 7,3
1,8 1,1
20,4
%
25% 25%
36% 9%
5% 100%
millions
8,3 0,2 3,4
0,1 1,3 2,8
0,9 0,5 2,9
%
41% 1%
17% 0%
6% 14%
4% 2%
14%
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
İşsizlik türleri
•
İktisatçılar dört işsizlik türünü ayırdederler
Yapısal işsizlik
Gizli işsizlik
Konjonktürel işsizlik
Geçici işsizlik
İlki sermaye yada insan sermayesi yetersizliğinden
kaynaklanır
Kısa dönemde sadece makro politikalarla çözülmez
İkincisi çok düşük verimli istihdamdır
En az 0 nk
Silinmiş:
Makroiktisatta önemli olan konjonktürel işsizliktir
Büyüme ile birebir ilişkisi vardır
Tam istihdamı sağlamış ekonomilerde bile bir
miktar geçici işsizlik mutlaka olur
Neden işsizlik olur?
Piyasa sisteminde işsizliğin neden ve nasıl
oluştuğu çok tartışmaya yol açmıştır
Teorik olarak, işsizlik halinde ücretlerin düşmesi
ve emek piyasasının dengeye gelmesi gerekir
Ama gerçek hayatta böyle olmaz
Reel ücretin düşmesine rağmen iş bulamayanlar
kalır
Makroiktisat emek piyasası için "esneklik" ve
"rijidite" kavramlarını kullanır
Yapışkan ücretler (tersi esnek ücretler) yada
yapışkan fiyatlar (tersi esnek fiyatlar) makroekonomik dalgalanmaların açıklanmasında önemli
rol oynayan kavramlardır
GELİR VE HARCAMA TEORİSİ
İlk model: Klasikler ve Keynes Üçüncü Bölüm
Model ve gerçek
İktisadi olayların karmaşıklığı teoriyi soyut
modeller üstünde çalışmaya mecbur eder
Böylece nisbeten basit kavramsal yapılar aracılığı
ile temel ilişkiler açığa çıkartılır
Gerçeğe yaklaşmak için kısıtlayıcı varsayımlar
adım adım gevşetilir
İlk modelimizde şu varsayımları yapacağız:
Enflasyon yoktur ve olması söz konusu
değildir; yani reel ve nominal ayırımı
gereksizdir
Ekonomi dışa kapalıdır: dış ticaret, sermaye
hareketi, döviz kuru yoktur
-Hatta, devlet yoktur
Milli gelir özdeşliği
•
GSYİH'nın aynı anda ekonominin toplam gelirini
ve toplam harcamaları yansıttığını hatırlayalım
= C + I + G + NX
= C + S + T + NX
•
Kapalı ekonomide Net İhracat kalemi düşer
=C+I+G
=C+S+T
•
Devleti de soyutlayınca işler iyice basitleşir
=C+I
=C+S
•
Bu basit ilişkiden yola çıkacağız
Tasarruf = Yatırım
Çevrisel akımın düzgün işleyici için kazanılan
gelirin tümünün harcanması gerekir
Tüketim her iki denklemde varolduğuna göre,
tanım icabı bu eşitlik yatırım harcamalarının tam
tasarruf kadar olması ile mümkündür
S=I
Halbuki, tasarruf ve yatırım kararları farklı
ekonomik aktörler tarafından alınmaktadır
Makroiktisat teorisinin ilk ama en önemli sorusu
budur: bir ekonomide yatırım harcamaların
tasarruflara eşit olmasına ne ve nasıl temin eder?
İki zıt hipotez vardır: Klasik ve Keynesyen
50
Ölçme sorunları
•
Sepet gerçek durumu temsil etmeyebilir
-1994 kriz yılı idi
TÜFE'de kira payı çok yüksektir
Tarım ürünleri TEFE'ye gereksiz volatilite
Silinmiş:
getiriyor
İkame etkisi: nisbi fiyat değişince daha ucuz mal
tercih edilir
Yeni mallar: cep telefonu, bilgisayar yoktur
Kalite artışı: beraberinde gelen fiyat artışından
ayırdedilmelidir
ABD için uzun dönemde TÜFE'nin enflasyonu %
0.5-2 arasında yüksek gösterdiği hesaplanmıştır
25
1987
TÜFE, TEFE ve GSMH deflatörü
1989 1991 1993 1995 1997 1999
TÜFE-ort
TEFE-ort. - GSYİH
DEFLATÖR
REEL EKONOMİ
Büyüme, Yatırım, İstihdam İkinci Bölüm
Üretim ve büyüme
Ülkeler arasında hayat standardında çok büyük
farklar olduğunu kolayca gözlemliyoruz
Keza, aynı ülkenin de zaman içinde hayat
standardında büyük değişmeler olabilmektedir
Zenginliğin kökeninde ekonomik büyüme ve
verimlilik artışları yatmaktadır
Bugün fakir ülkeler arasında kişi başına geliri
zengin ülkelerin 19uncu yüzyıl sonundaki düzeyine
ulaşamayanlar mevcuttur
Bazı ülkeler hızla zenginleşmiş (Japonya), diğerleri
ise zaman içinde gerilemiştir
Dünya deneyimi öğreticidir
Kişi başına GSMH: eğilimler
1927 1937 1947 1957 1967 1977 1987 1997
—Japan —Turkey —Germany —Argentina —US —UK
Silinmiş:
26000
1000
Dünyada büyüme
ÜLKE
Japonya
Brezilya
Meksika
Türkiye
Almanya
Kanada
Çin
Arjantin
Amerika
İndonezya
DÖNEM
1890 - 1997
1900 - 1997
1900 - 1997
1927 - 1997
1870 - 1997
1870 - 1997
1900 - 1997
1900 - 1997
1870 - 1997
1900 - 1997
Kişi Başına
Reel
(başlangıç)
1.196
619
922
1.287
1.738
1.890
570
1.824
3.188
708
Hindistan
İngiltere
Pakistan
Bangladeş
1900 - 1997
1870 - 1997
1900 - 1997
1900 - 1997
537
3.826
587
495
1900
yılı
sıralama
6
10
7
8
5
3
12
4
2
9
Kişi Başına
Reel
(son)
23.400
6.240
8.120
6.430
21.300
21.860
3.570
9.950
28.740
3.450
1997
yılı
sıralam
a
2
9
7
8
4
3
10
6
1
11
Büyüme
hızı
(%)
2,82
2,41
2,27
2,11
1,99
1,95
1,91
1,76
1,75
1,65
13
1
11
14
1.950
20.520
1.590
1.050
12
5
13
14
1,34
1,33
1,03
0,78
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
1997 US$ Fiyatlarıyla (Satın alma gücü paritesi)
En az 0 nk
Türkiye'de ekonomik büyüme
1923 öncesi için güvenilir ve anlamlı veri yoktur
1923-2000 arası (78 yıl) Türkiye'nin ortalama
GSMH büyüme hızı % 4.5'tur
Ancak nüfus da yıllık ortalama % 2.3 artmıştır
Kişi başına reel milli gelirin uzun dönem ortalama
büyüme hızı % 2.1 'dir
Türkiye, Japonya, Kore, Tayvan gibi "ekonomik
mucize" yaratmamıştır
Arjantin, İngiltere gibi nisbi gerileme yaşamamıştır
Pakistan, Bangladeş gibi ekonomisi durağan
kalmamıştır
Ayrıntılar bir sonraki tablodadır
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Türkiye: büyüme performansı
Yorum
En az 0 nk
NA
Kişi Başına
GSMH
NA
Nüfus verileri 1927'de başlıyor
En az 0 nk
4,5%
2,3%
2,1%
Savaş yılları dahildir
2,6%
1,8%
0,8%
Savaş yılları dahil
En az 0 nk
19271939
1939-
6,5%
2,1%
4,3%
Yeniden inşa ve devletçilir
En az 0 nk
-6,0%
1,2%
-7,2%
Savaşın ekonomik faturası
1945
19451950
1950-
6,3%
2,1%
4,0%
Savaş sonrası toparlanma
4,8%
2,4%
2,3%
Demokrasi, darbe, kriz, vs.
2000
19501960
1960-
5,8%
2,8%
2,9%
DP ekonomiyi dönüştürüyor
6,0%
2,5%
3,4%
Demirel ve planlı ekonomi
1970
19701980
1980-
4,4%
2,3%
2,0%
Popülizm ve kriz
5,3%
2,4%
2,8%
Özal ekonomiyi dışa açıyor
1990
19902001
3,2%
2,2%
1,0%
İsraf edilen onyıl
Dönem
GSMH Nüfus
19232000
1927-
4,5%
2000
19271950
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Türkiye: kişi başına reel GSMH
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Silinmiş:
8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000
1927 1937 1947 1957 1967 1977 1987 1997
Sabit 2000 fiyatları (PPP USDollars)
Verimlilik ve zenginlik
Zenginliği belirleyen verimliliktir
Verimlilik bir işçinin bir zaman biriminde (saat,
hafta, vs.) ürettiği fiziki mal ve hizmet miktarını
ölçer
Kişi başına yüksek milli gelire sahip ülkeler tanım
icabı yüksek verimliliğe de sahiptir
GSMH'nın hızlı büyümesi verimliliğin hızlı
büyümesi ile özdeştir
Verimlilik ne üretildiğine değil, ne kadar etkin
üretildiğine bağlıdır çünkü mühim olan kişi
başına yüksek katma değer üretebilmektir
İsviçre, Danimarka örneklerini hatırlayı
Üretim fonksiyonu
•
Üretimde kullanılan girdiler ile ürün miktarı
arasındaki ilişkiyi üretim fonksiyonu tasvir eder
Y = A F ( L, K, H, N ) Y = ürün miktarı A = üretim teknolojisi L = emek miktarı K = fiziki sermaye miktarı H = insan sermayesi N = doğal
kaynak miktarı
F girdilerin nasıl birleştiğini gösteren üretim
fonksiyonudur
Makroiktisatta ölçeğe göre sabit getiri varsayılır
En az 0 nk
Devlet ve büyüme
Uzun dönem büyüme hızları kamu politikaları ile
çok yakından ilgilidir
Bazı önemli politikalar şunlardır:
En az 0 nk
En az 0 nk
Tasarruf ve yatırımın teşvik edilmesi (K)
Eğitim ve insan sermayesinin teşviki (H)
Mülkiyet hakları ve siyasi istikrar (A, F)
Yabancı sermayenin cezbedilmesi (K, A)
Nüfus artışının denetlenmesi (L)
İhracata yönelik büyüme (A)
Araştırma ve teknolojinin teşviki (A)
Fiyat istikrarı (hepsi)
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Tasarruf ve büyüme
(%)
Güney Kore
Singapur
Japonya
İsrail
Kanada
Brezilya
Batı Almanya
Meksika
Türkiye
İngiltere
Nijerya
ABD
Hindistan
Bangladeş
Şili
Ruvanda
Kişi Başına GSYİH
ortalama büyüme oranı
1960-91 ( % )
7,0
6,7
5,4
3,3
2,7
2,6
2,6
2,4
2,3
2,1
2,0
1,9
1,5
1,4
1,3
1,2
Yatırımların GSYİH
içindeki payı
1960-91 ( % )
24,0
32,0
34,0
26,0
24,0
19,0
27,0
16,0
20,6
18,0
13,0
22,0
14,0
4,0
20,0
4,0
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Sermaye birikimi ve mali sistem
Büyüme için sermaye birikimi, sermaye birikimi
için yatırım, yatırım için tasarrufları yatırıma
kanalize edecek olan mali sistem gereklidir
Makroekonominin özü, bir ekonomide tasarruf
yapanlarla yatırım yapanların aynı kişiler
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Silinmiş:
olmaması yatar
Mali sistem, ekonomideki tasarruf ve yatırım
kararlarının eşgüdümünü sağlar
Mali sistemi üç bölümde ele alabiliriz::
Mali piyasalar
Mali aracı kurumlar
Denetleyen kamu kurumları
Mali sistemin bölümleri
Mali piyasalar: tahvil ve hisse senedi piyasalarıdır
Piyasada alınıp satılan menkul değerlerle çalışır
Mali aracı kurumlar: bankalar ve yatırım fonlarıdır
Tasarruf yapanla yatırım yapan arasında aracılık
yaparlar
Para gibi çok hassas bir ürün söz konusu
olduğundan, dünyanın her yerinde mali sistem sıkı
düzenlemelere tabidir
Kamu kurumları: Merkez Bankası, Hazine, Sermaye
Piyasası Kurulu, Bankacılık Denetleme ve
Düzenleme Kurulu
Kamu kurumları mali sistemin düzgün işleyişi
gözetler
Nüfus ve istihdam
Nüfusun çalışabilir yaştaki bölümüne (15-65 yaş
arası) yetişkin nüfus denir
Emek gücü, issizler de dahil olmak üzere mal ve
hizmet üretimi için emeklerini arzeden insanlardan
oluşur
İstihdam artı işsizlik emek gücünü verir
Emek gücüne katılma oranı emek gücünün yetişkin
nüfusa oranıdır
Gelişmiş ülkelerde emek gücüne katılma oranı daha
yüksektir
Daha çok kadının çalışması temel nedendir
Nüfus artışı düşük ülkelerde yetişkin nüfusun
toplam nüfusa oranı daha yüksektir
Uluslararası karşılaştırmalar
(Milyon)
Türkiye ABD
Almany Japony Hindist Turkey*
a
a
an
Toplam Nüfus
64
268
82
126
961
64
En az 0 nk
Erişkin Nüfus
41
175
56
87
587
41
En az 0 nk
Erişkin Nüfus/Toplam
Nüfus
64%
65%
68%
69%
61%
64%
İşgiicii
29
136
41
67
416
22
İşgücü/Toplam Nüfus
45%
51%
50%
53%
43%
34%
Katılım Oranı
71%
78%
73%
77%
71%
54%
Kadın İşgücü Oranı
36%
46%
42%
41%
32%
■
Bütün sayılar World Bank 1997; son sütun (*işaretli) DIE
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
İstihdamın yapısı
Gelişmiş ülkelerin bir diğer özelliği emek
gücünde ücret ve maaşla çalışanların oranının %
90'lara varmasıdır
ABD, Almanya, vs. sanayi ülkelerinde nüfusun %
10'undan az kısmı kendi işinde çalışan yada
işveren statüsündedir
Türkiye'de istihdamın yapısı çok farklıdır
Ücret ve maaşla çalışanlar, geçici işçiler de dahil,
istihdamın sadece % 45'ini oluşturur
Kendi işinde çalışan, aile işletmesinde ücretsiz
çalışan ve işverenler ise istihdamın % 55'idir
İşsizlik kavramının Türkiye'de gelişmiş
En az 0 nk
Silinmiş:
ülkelerden farklı algılanmasının geri planı budur
Türkiye: nüfusun dağılımı
İstihdam (20.4 milyon)
İşsizler (1.6 milyon)
Emek gücü dışında (19 milyon= Emek gücü (22 milyon)
yetişkin nüfus (41 milyon)
Türkiye'de sivil istihdam
Ücretsiz Aile İşçisi Kendi Hesabına Çalışan Ücretli
Yevmiyeli İşveren Toplam Sivil İşgücü
Sektörel
Tarım, Ormancılık, Avcılık ve Balıkçılık Madencilik ve
Taşocaklığı İmalat Sanayi Elektrik, Gaz ve Su İnşaat
ve Bayındırlık İşleri Toptan ve Perakende Ticaret,
Lokanta ve Oteller Ulaştırma, Haberleşme ve
Depolama Mali Kurumlar Toplum hizmetleri
millions
5,1 5,1 7,3
1,8 1,1
20,4
%
25% 25%
36% 9%
5% 100%
millions
8,3 0,2 3,4
0,1 1,3 2,8
0,9 0,5 2,9
%
41% 1%
17% 0%
6% 14%
4% 2%
14%
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
İşsizlik türleri
•
İktisatçılar dört işsizlik türünü ayırdederler
Yapısal işsizlik
Gizli işsizlik
Konjonktürel işsizlik
Geçici işsizlik
İlki sermaye yada insan sermayesi yetersizliğinden
kaynaklanır
Kısa dönemde sadece makro politikalarla çözülmez
İkincisi çok düşük verimli istihdamdır
Makroiktisatta önemli olan konjonktürel işsizliktir
Büyüme ile birebir ilişkisi vardır
Tam istihdamı sağlamış ekonomilerde bile bir
miktar geçici işsizlik mutlaka olur
Neden işsizlik olur?
Piyasa sisteminde işsizliğin neden ve nasıl
oluştuğu çok tartışmaya yol açmıştır
Teorik olarak, işsizlik halinde ücretlerin düşmesi
ve emek piyasasının dengeye gelmesi gerekir
Ama gerçek hayatta böyle olmaz
Reel ücretin düşmesine rağmen iş bulamayanlar
kalır
Makroiktisat emek piyasası için "esneklik" ve
"rijidite" kavramlarını kullanır
Yapışkan ücretler (tersi esnek ücretler) yada
yapışkan fiyatlar (tersi esnek fiyatlar) makroekonomik dalgalanmaların açıklanmasında önemli
rol oynayan kavramlardır
GELİR VE HARCAMA TEORİSİ
İlk model: Klasikler ve Keynes Üçüncü Bölüm
Model ve gerçek
İktisadi olayların karmaşıklığı teoriyi soyut
modeller üstünde çalışmaya mecbur eder
Böylece nisbeten basit kavramsal yapılar aracılığı
ile temel ilişkiler açığa çıkartılır
Gerçeğe yaklaşmak için kısıtlayıcı varsayımlar
adım adım gevşetilir
İlk modelimizde şu varsayımları yapacağız:
En az 0 nk
Silinmiş:
Enflasyon yoktur ve olması söz konusu
değildir; yani reel ve nominal ayırımı
gereksizdir
Ekonomi dışa kapalıdır: dış ticaret, sermaye
hareketi, döviz kuru yoktur
-Hatta, devlet yoktur
Milli gelir özdeşliği
•
GSYİH'nın aynı anda ekonominin toplam gelirini
ve toplam harcamaları yansıttığını hatırlayalım
= C + I + G + NX
= C + S + T + NX
•
Kapalı ekonomide Net İhracat kalemi düşer
=C+I+G
=C+S+T
•
Devleti de soyutlayınca işler iyice basitleşir
=C+I
=C+S
•
Bu basit ilişkiden yola çıkacağız
Tasarruf = Yatırım
Çevrisel akımın düzgün işleyici için kazanılan
gelirin tümünün harcanması gerekir
Tüketim her iki denklemde varolduğuna göre,
tanım icabı bu eşitlik yatırım harcamalarının tam
tasarruf kadar olması ile mümkündür
S=I
Halbuki, tasarruf ve yatırım kararları farklı
ekonomik aktörler tarafından alınmaktadır
Makroiktisat teorisinin ilk ama en önemli sorusu
budur: bir ekonomide yatırım harcamaların
tasarruflara eşit olmasına ne ve nasıl temin eder?
İki zıt hipotez vardır: Klasik ve Keynesyen
Faiz haddi
Klasikler: faiz haddi
Klasik yaklaşım milli gelirin (Y) harcama kararlaından bağımsız şekilde sabit olduğunu kabul eder
Üretimi sermaye, emek, teknoloji, vs. (üretim fonksiyonu) belirler
Yatırımlar faiz haddinin (i) azalan bir fonksiyonudur: faizler düşünce yatırım harcamaları yükselir
•
Tasarruflar faiz haddinin artan bir fonksiyonudur:
faiz yükselince tasarruflar artar
S = S( i )
Tasarruf arzı ve yatırım talebi borçverilebilir fonlar
piyasasında biraraya gelir
Faiz haddindeki değişmeler ekonomiyi dengeye
getirir
Borçverilebilir fonlar piyasasında
Tasarruf
TL 1,200 trl.
denge
Borçverilebilir Fonlar (trilyon TL)
Silinmiş:
Tam istihdam kuraldır
Modelin anlamı çok açıktır
Çevrisel akım daima düzgün işler çünkü
tasarruflardaki bir artış yada yatırımlardaki bir
azalış halinde faiz haddi düşecek ve tasarrufyatırım eşitliği sağlanacaktır
Bu durumda çevrisel akımda bir düzensizlik
nedeni ile üretilebilecek milli gelirin talep
yetersizliği yüzünden üretilememesi diye bir
durum söz konusu değilidir
Ekonomi daima emek dahil tüm kaynaklarının tam
kullanıldığı bir dengededir
Eksi büyüme yada yaygın işsizlik gibi durumlar
varsa nedenleri başka yerlerde aranmalıdır
Keynes: eksik istihdam
Keynes için üretim fonksiyonu sadece ekonominin
üretim kapasitesini sınırlar; her hangi bir anda
üretilen miktar ise talebe bağlıdır
Keynesyen modelde Y sabit değil değişkendir
Yatırım harcamaları müteşebbislerin yırtıcılığı,
teknolojik değişim gibi dışsal nedenlerin etkisinde
dışsal bir veri kabul edilir
I=I
•
Tasarruflar milli gelirin artan bir fonksiyonudur
(Y - C) = S = S ( Y )
Her yatırım harcaması düzeyine, ona eşit tasarrufu
sağlayacak milli gelir düzeyi tekabül eder
Denge noktasında pekala işsizlik olabilir
Gelir-harcama modeli
Tasarruf gelirin tüketilmeyen kısmıdır
Dolayısı ile tüketim fonksiyonu aslında tasarrufu
belirler
•
Dengede, ekonomideki toplam harcama (H)
toplam gelire eşit olmak zorundadır
H = (a + PY) + I = Y
•
Bu denklemi açınca
Y = (cc + I) x 1 / (1 - P )
Milli gelir otonom harcamalara ve tüketim eğilimi
tarafından belirlenir
1 / (1 - (3 ) = Çarpan Katsayısıdır
Sayısal örnek
•
Tüketim fonksiyonunun iki parametresi
oc= 10 TLve (3 = 0.6
•
Çarpan katsayısı
1 /( 1 -0.6 ) = 2.5
I = 20 TL ise, Y = 75 TL; C = 55 TL; S = 20 TL
Tersinden gidip Y = 100 TL haline bakalım: bu
durumda C = 70 TL ve S = 30 TL buluruz
Yani 100 TL gelir üretildiğinde sadece 90 TL
harcama yapılmaktadır: ürettiklerini satamayan
üreticiler mutlaka üretimi düşüreceklerdir
Y = 50 TL olsa, C = 40 TL ve S = 10 TL çıkar
Yani 50 TL gelir üretildiğinde 60 TL harcama
gelmektedir; üretim artışı kaçınılmazdır
Harcanan gelir H
75 TL
Gelir-harcama dengesi
1 daraltıcı açık
1—" H = C + 20
En az 0 nk
genişletici açık
A^^
C = 10 + 0.6 Y
Silinmiş:
En az 0 nk
En az 0 nk
100 TL
75 TL
50 TL
Uretilen gelir Y
En az 0 nk
Kim haklı?
Uzun dönemde milli gelir verimlilik ve onu
belirleyen üretim faktörleri tarafından kısıtlanır
Bunlar değişmeden sadece toplam talepte artış
olması ekonominin daha fazla üretim yapmasına
sağlayamaz
Kısa dönemde durum farklıdır; toplam talep
yetersiz kalırsa ekonomi kapasitesinin altında
üretim yapabilir
Bu takdirde talep artışı geliri de yükseltecektir
Klasik model uzun döneme ve genel duruma,
Keynesyen analiz ise şu yada bu şekilde çevrisel
akımın kırıldığı resesyon ve depresyon dönemlerine tekabül etmektedir
Modele devlet giriyor
Şimdi modeli gerçekliğe doğru bir adım daha
yaklaştırmak için devleti ekleyebiliriz
Devlet milli gelir özdeşliğine vergiler (T) ve kamu
harcamaları (G) ile dahil olur
=C+I+G
=C+S+T
•
Tasarruf-yatırım eşitliğini kullanarak
I = Y -C -G
I=S
S = ( Y -T -C ) + ( T -G )
•
Kamu ve özel tasarrufları ayıredebiliriz
Sp = ( Y — T — C ) = özel tasarruf Sg = ( T — G ) = kamu tasarrufu
Tasarruf: özel ve kamu
•
Özel tasarruf: gelirden vergiler ve tüketim
çıktıktan sonra kalan bölümdür
Sp = ( Y -T -C )
•
Kamu tasarrufu ikamu harcamaları yapıldıktan
sonra kamuya kalan vergi gelirleridir
Sg = ( T -G )
( T - G ) kamu bütçesi dengesidir: eğer bütçe açığı
varsa Sg negatif olacaktır
Tasarruf daima yatırıma eşittir ama bütçenin
dengesine göre özel tasarruf yatırıma eşit, küçük
yada büyük olabilir
S = I + ( G -T )
•
Tanım icabı, kapalı ekonomide kamu açığı özel
tasarruflarla karşılanır
•Gelişmiş ülkeler vatandaşları daha çok vergi ödüyor •ABD'de vergi AB'den daha düşüktür •Türkiye'de vergi gelirleri gelişme düzeyine
göre düşüktür
Dünyada vergi gelirleri
Vergi gelirleri GSMH oranı %
Fransa
38,8
İngiltere
33,7
İsrail
En az 0 nk
En az 0 nk
33,4
Almanya
Bulgaristan
Mısır
Brazilya
Yunanistan
ABD
Kanada
Rusya
Pakistan
Türkiye
Endonezya
Meksika
Hindistan
Silinmiş:
29,4
25,1
22,6
19,7
19,7
19,3
18,5
17,4
15,3
15,2
14,7
12,8
10,3
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Türkiye: kamu maliyesi
Konsolide bütçe: merkezi hükümet, yerel idareler
ve ek bütçeye tabi kurumlar (üniversiteler, fonlar,
vs)
Maalesef Türkiye'de hükümetlerin bütçe dışında
önemli miktarda harcama yapma geleneği vardır
(görev zararları, kamu işletme zararları, vs.)
Devletin ekonomideki payını ölçmenin bir yolu
milli gelir serilerinde kamu tüketimi kalemine
bakmaktır
Kamu tüketimi devletin tüm mal ve hizmet
satınalmalarını kapsamaktadır
Fakat faiz, sosyal güvenlik kurumlarına ödemeler,
teşvikler, vs. şeklindeki transfer harcamaları
hariçtir
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Bütçe kalemleri
•
Faiz dışı denge:
Gelirler - Faiz dışı harcamalar
•
Toplam harcama:
Faiz dışı harcama + faiz ödemeleri
•
Genel bütçe dengesi:
Gelirler - Toplam harcama
Türkiye'de çok uzun süredir konsolide kamu
bütçesi açık vermektedir
Buna karşılık, faiz dışı denge her zaman ekside
değildir
Önce kamu gelir ve harcamalarının GSMH'ya
oranına bakacağız
Sonra her iki kalemin dağılımını göreceğiz
En az 0 nk
En az 0 nk
Bütçe gelirlerinin dağılımı
%
1995
2000
En az 0 nk
Toplam Bütçe Gelirleri
100,0
100,0
Gelirden alınan vergiler
30,7
31,4
En az 0 nk
Gelir vergisi
23,4
18,9
En az 0 nk
Kurumlar vergisi
7,3
12,5
En az 0 nk
Servetten alınan vergiler
0,6
1,0
Mal ve hizmet. alınan vergiler
30,5
34,0
KDV
16,3
15,0
Petrol tüketim vergisi
7,3
9,8
Diger vergiler
6,9
9,2
Dış ticaretten alınan vergiler
13,8
12,8
Diğer vergiler ve gelirler
24,4
20,7
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
En az 0 nk
Sayfa 2: [1] Biçimlendirilmiş
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
Satır aralığı: En az 0 nk
Sayfa 1: [3] Silinmiş
kpss bilgi ileti listesi
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00
MAHYEN
09.12.2006 20:06:00

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com

Transkript

Benzer belgeler

staj raporu formatı

tmo yazışma örnekleri _2 - Toprak Mahsulleri Ofisi

Tam Metin Yazım Kuralı

Yazdır

DKM-406 - datakom.com.tr

Örnek Bitirme Ödevi ve Yazım Kuralları