www.internetdergisi.com

www.internetdergisi.com
SAYI 3
OCAK 2005
"YAZILIM"
180 Soruda Windows Sorunları Ve Çözümleri - 3
80) MY COMPUTER PENCERESİ
Hepiniz bilirsiniz,bir Explorer (örneğin MY COMPUTER) penceresi açtığınızda, eğer klasör görünümünde Web görünümü
aktif ise solda açıklamalar görüntülenir. Bunları değiştirebilirsiniz. Aşağıda ki çok kolay işlemleri uygulamanız yeterli
olacaktır.
1. C: sürücüsünden kullanarak C:\WINDOWS\WEB klasörünü açın.
2. Burada MYCOMP.HTT, CONTROLP.HTT adında dosyalar göreceksiniz.
3. Bunlardan birini, örneğin MYCOMP.HTT'yi bir metin editörü ile açın.
4. Aşağıya doğru indiğinizde "Açıklamasını görüntülemek için..."," öğe seçtiniz" gibi yazılar göreceksiniz.
5. Bunları istediğiniz gibi değiştirin. Bundan sonra MY COMPUTER'i açtığınızda sizin yazdığınız açıklamalar
görüntülenecektir. Örnek için aşağıdaki resme bakabilirsiniz.
81) TMP uzantılı dosyaları NOTEPAD de açacak hale getirdim. Ancak problem yaşıyorum. Tekrar nasıl eski haline
getiririm?
İlişkilendirdiğiniz dosyaların programla olan ilişkisini kesmek için herhangi bir klasör penceresi açın. VIEW (GÖRÜNÜM)
menüsünden FOLDER OPTIONS (KLASÖR SEÇENEKLERİ) komutunu çalıştırın. Ekrana gelecek olan diyalog kutusu
içerisinde FILE TYPES (DOSYA TÜRLERİ) bölümüne gelin. Buradaki listede aşağı doğru kayın ve TMP FILE seçeneğini
bulun. Seçili duruma getirin. REMOVE (KALDIR) düğmesine basın. Ekrana gelecek olan uyarı diyalog kutusunda YES
(EVET) düğmesine basın. Artık dosya ilişkisi kalmayacaktır.
82) FATAL EXCEPTION 0D HATASI NE OLA Kİ?
Bazı durumlarda, Windows 98 ile çalışırken disket kopyalamaya çalışırken ekranda şakkadanak "Fatal Exception 0D has
occurred at
in VxD V86MMGR (01)" hatası ile karşılaşabilirsiniz. Bu arada, Bilgisayarınızın özellikler penceresinde baktığınızda da
disket sürücülerinizin "MS-DOS uyumluluk modunu" kullandığını görebilirsiniz.
Bu hata genelde bilgisayarınızdaki HSFLOP.PDR dosyası kayıpsa veya hasar görmüşse çıkabilir (netekim bende
çıkıyordu, bu püf noktasını uyguladım düzeldi). Bu sorunu çözmek için aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:
1. MY COMPUTER simgesine çift tıklayın, ekrana gelecek olan klasör penceresinde C: sabit diskine çift tıklayın.
2. Klasör penceresi açılınca klavyeden tuşuna basın. Burada aranan dosya kısmına HSFLOP.PDR yazıp ENTER tuşuna
basın.
3. Eğer HSFLOP.PDR dosyası bulunursa, sağ fare düğmesi ile üzerine tıklayın, RENAME (YENİDEN ADLANDIR)
komutunu çalıştırın. Dosyanın adını HSFLOP.XXX olacak şekilde değiştirin.
4. Arama penceresini kapatın. Windows 98 CD-ROM'unuzu CD-ROM sürücünüze takın.
5. START menüsünden PROGRAMS * ACCESSORIES * SYSTEM TOOLS * SYSTEM INFORMATION komutunu
çalıştırın. Ekrana gelecek olan sistem bilgi penceresinin içerisinde TOOLS menüsünden SYSTEM FILE CHECKER
komutunu çalıştırın.
6. Bu komut, bozuk sistem dosyalarının orijinallerini Windows CD-ROM'larından geri kurtarmak için kullanılır. Diyalog
kutusu içerisinde EXTRACT bölümündeki metin kutusuna HSFLOP.PDR yazın. START düğmesine basın.
7. Ekrana gelecek olan diyalog kutusu içerisinde BROWSE düğmesine basın ve Windows 98 CD-ROM'unuzu taktığınız
sürücüyü bulun.
8. Hemen altındaki bölüme (yani dosyanın açılacağı klasör isminin yazılacağı bölüme) C:\windows\system\iosubsys
klasör ismini girin.
9. OK düğmesine basın ve diyalog kutusunu kapatın. START düğmesine basın. Windows bozuk dosyanın orijinalini
Windows 98 CD-ROM'undan alacak ve gerekli yere kopyalayacaktır.
10. işlem bittiğinde Windows'u kapatıp açın, probleminiz büyük ihtimalle halledilecektir.
83) Her açılışta mutlaka SCANDISK yapıyor. Format atsam sorun gidecek gibi ama sabit diskimde bir sürü belge var.
Bunlara ve Windows'a zarar vermeden bu SCANDISK olayını nasıl kaldırırım? Kendim çözüm olarak eski Windows'u
silmeden yeni bir Windows yükledim. Şu an bilgisayarımda iki Windows yüklü ve hangisiyle açarsam açayım SCANDISK
her açılışta başlıyor ayrıca birinde nükseden bir sorun varsa diğerinde de nüksediyor. Bu durumda her iki Windows'u da
silip yeni bir windows yüklemeli miyim yoksa tek yol format atmak mı?
Yok, Windows'ları silmenize gerek yok. Önce START menüsünden PROGRAMS * MS-DOS PROMPT komutunu
çalıştırın. DOS penceresi ekrana gelince C:\ klasörüne geçin ve burada
EDIT MSDOS.SYS
Komutunu çalıştırın. Ekranda EDIT programının içerisinde MSDOS.SYS dosyasının açıldığını göreceksiniz. Burada
1
[OPTIONS] bölümüne örnek resimde de görüldüğü gibi
AUTOSCAN=0
Satırını ekleyin. Dosyayı kaydedin, EDIT programını ve DOS penceresini kapatın. Bilgisayarınızı kapatıp açtığınızda
tekrar SCANDISK yapmayacaktır.
84) Elimde bir sürü dosyanın bulunduğu bir klasör var ve bu klasörün içeriğini arkadaşıma götürmek istiyorum. Internet
erişimi olmadığı için disketle götürmek istiyorum ancak bu klasör bir diskete sığmıyor doğal olarak. Bir arkadaşıma
sorduğumda "birden fazla diskete sıkıştır" dedi ve Winzip programını kullanmamı önerdi. Bu program nasıl kullanılır,
disketlere sıkıştırmak ne demektir?
Winzip bir dosya sıkıştırma programıdır ve çok yer kaplayan dosyaları tek bir dosya arşivi içerisinde sıkıştırmak için
kullanılır. Zaten en son sürümünü bizim dergi ile birlikte verdiğimiz PC Magazine Offline CD-ROM'larının "shareware
klasikleri" bölümünde bulabilirsiniz. Programı bilgisayarınıza kurduktan sonra temiz, formatlı disketleri bir kenara koyun ve
disket sürücüye bir disket takın. Daha sonra sıkıştırmak istediğiniz klasörün simgesini görüntüleyin ve üzerine sağ fare
düğmesi ile tıklayın. Ekrana gelecek olan menüden ADD TO ZIP komutunu çalıştırın. Bu komutu çalıştırdığınızda ekrana
WINZIP uygulamasının dosya sıkıştırma diyalog kutusu gelecek. Bu diyalog kutusu içerisinde en üstteki ADD TO
ARCHIVE metin kutusuna A:YEDEK yazın ve :ENTER tuşuna basın. Kısa bir süre sonra dosyalar diskete sıkıştırılmaya
başlayacaktır. Birinci disket dolunca WINZIP uygulaması ekranda yeni bir diyalog kutusu görüntüleyecek ve disket
sürücüye ikinci disketi yerleştirmenizi isteyecektir. Birinci disketi çıkartın, üzerine 1 yazın ve ikinci disketi takın. Ekrandaki
diyalog kutusunun OK düğmesine basın. İşlem ikinci disketten devam edecektir. Bütün dosyalar bitene kadar bu işlemi
arka arkaya tekrarlayın.
İşlem bittiğinde o büyük klasörünüz disketlere dağıtılmış olacak. Disketleri arkadaşınızın bilgisayarına götürün.
Arkadaşınızın bilgisayarında da WINZIP uygulaması kurulu olmalı, eğer değilse o bilgisayara da bu uygulamayı kurun.
Daha sonra disket arşivinin son disketini sürücüye takın ve içeriğini görüntüleyin. Klasör penceresinin içerisinde bir tek
ZIP soyadlı dosya görülecektir. Bu dosyayı sağ fare düğmesi ile sürükleyin ve masaüstünde boş bir yere bırakın. Fare
düğmesinden elinizi çektiğinizde ekranda bir menü açılacak, buradan EXTRACT TO {dosya ismi}... komutunu çalıştırın.
WINZIP uygulaması ekranda bir diyalog kutusu görüntüleyecek ve disket setinin birinci disketini takmanızı isteyecektir.
Sonuncu disketi sürücüden çıkartın ve birinci disketi takın. Diyalog kutusunun OK düğmesine basın. Dosyaları arşivden
bir bir çıkartılacak ve masaüstünde dosya ismi ile oluşturulacak olan bir klasörün içerisine açılmaya başlayacaktır. Birinci
disketin işi bitince WINZIP uygulaması yine ekranda bir diyalog kutusu görüntüleyecek ve sizden ikinci disketi sürücüye
takmanızı isteyecektir. Birinci disketi çıkartın, ikinci disketi takın ve ekrandaki diyalog kutusu içerisinde OK düğmesine
basın. Bu işlemi sonuncu diskete kadar devam ettirin. İşlemler bittiğinde bilgisayarınızdan sıkıştırıp almış olduğunuz
klasörün tam bir kopyası arkadaşınızın bilgisayarının masaüstünde oluşturulacak, siz de amacınıza ulaşmış olacaksınız.
85) İMDAT WINDOWS 2000 ÇALIŞMIYOR!
Bir sabah kalktığınızda (aynen benim gibi) bilgisayarınızın boot etmediğini görüp Windows 2000 kurduğunuza lanet ediyor
olabilirsiniz. Ekranda NTLDR IS MISSING PRESS CTRL+ALT+DEL gibi hain bir mesajla karşılaşabilirsiniz. Özellikle
yabancı haber gruplarında Windows 2000 ve Windows 98'i dual-boot kuranlarda bu tür problemlerle karşılaşmış olan bir
sürü Windows 2000 kullanıcısı var.
Neyse ki hemen panik yapmaya gerek yok. Bu tür bir problem yaşayan kimselerin adım adım takip etmeleri gerek yol
aşağıda:
1. Önce bilgisayar BIOS'tan CD-ROM'dan boot edecek şekilde ayarlanır.
2. Windows 2000 CD-ROM'u CD-ROM sürücüye takılır ve bilgisayar açılır.
3. Bilgisayarın CD-ROM'dan boot etmesi sağlanır, ekranda Windows 2000 kurulum programı görülür.
4. R tuşuna basarak REPAIR (tamir etme) seçeneği seçilir.
5. Bundan sonraki adımda C tuşuna basılır ve DOS ekranına benzer bir siyah-beyaz ekranla karşı karşıya kalınır.
6. Şimdi C: sürücüsünün root klasörüne geçilir. Buraya Windows 2000 CD-ROM'undaki I386 klasörünün içerisinde yer
alan NTLDR ve NTDETECT.COM dosyaları kopyalanır. Örneğin eğer CD-ROM sürücü harfi E ise, bu durumda komut
satırında sırayla
Copy E:\I386\NTLDR ve Copy E:\I386\NTDETECT.COM yazılır, dosyalar bir güzel kopyalanır.
7. EXIT yazılıp ENTER tuşuna basılır, bilgisayar kapanıp açılır, Windows 2000 CD-ROM'u sürücüden çıkartılır.
Şimdi açılışta BOOT.INI dosyasının eksik olduğunu söyleyen bir hata mesajıyla karşılaşacaksınız ancak panik yapmayın,
Windows 2000 kuzu kuzu açılacaktır. Elbette Windows 98 de kullanmak istediğiniz için bu kaybolan BOOT.INI dosyasını
tekrar yaratmak gereklidir. Bunun için C: sürücüsünün root klasöründe BOOT.INI adında bir metin dosyası oluşturmanız
ve içine aşağıdaki satırları girmeniz gerekiyor.
[Boot Loader]
timeout=5
Default=multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINNT
[Operating Systems]
multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINNT="Microsoft Windows 2000 Professional" /fastdetect
C:\="Microsoft Windows 98"
Bundan sonra, dosyayı kaydedin ve bilgisayarı baştan başlatın. Her şey eski mutlu huzurlu haline geri dönecektir.
86) Benim ağ kaynaklarını paylaşmak konusunda bir problemim var. İki bilgisayardan oluşan bir ev içi ağa sahibim. 1.
makinede Window 2000 Professional sürümü kurulu. Diğer makinede ise Windows 98 SE ile çalışılıyor.
Ben Windows 2000 kurulu makinede bulunan bir yazıcıya veya klasöre Windows 98 SE kullanan makineden ulaşmak
istiyorum. Ancak bunu bir türlü başaramadım.
Windows 2000, eski Windows'lardaki gibi serbest ağ kaynağı paylaşımına sıcak bakmıyor. Bu problemi çözmek için ilk
önce Windows 2000 kurulu olan bilgisayarda yeni bir kullanıcı tanımlamalısınız. Bu işlemi ADMINISTRATIVE TOOLS
2
bölümünden yapabilirsiniz. Yeni kullanıcıyı tanımladıktan sonra bu klasör ve yazıcıların paylaşma ayarlarına girin ve bu
kullanıcılara bu kaynaklara erişim hakkı verin. Yani kaynaklara erişim hakkı olan kullanıcılar listesine bu yeni
tanımladığınız kullanıcıları ekleyin.
Daha sonra Windows 98 SE kurulu olan makineyi kapatın. Açılırken sorulan ağ kullanıcı ismi olarak Windows 2000'de
ayarlamış olduğunuz kullanıcı adını girin. Eğer Windows 2000'de bu kullanıcı için şifre belirlemişseniz bu şifreyi de girin,
eğer şifre yoksa boş bırakıp ENTER tuşuna basın. Artık ağ komşularını kullanarak Windows 98 SE yüklü bilgisayardan
Windows 2000 yüklü bilgisayarın paylaştığı kaynaklara erişebileceksiniz.
87) WINDOWS KAPANAMIYORSA
Eğer Windows 98 kullanıyorsanız ve BAŞLAT menüsünden BİLGİSAYARI KAPAT * OTURUMU KAPAT komutunu
çalıştırıp bilgisayarınızı kapatmak istediğinizde bilgisayarınız RESTART ediliyorsa aşağıdaki püf noktasının işinize
yarayabileceğini düşünüyorum.
Başlat menüsünden ÇALIŞTIR' a girip REGEDIT yazın ve ENTER tuşuna basın. Ekrana REGISTRY editörü gelecektir.
Burada Superonline taraftaki ağaç yapısından
HKEY_LOCAL_MACHINE\System\CurrentControlSet\Contro l
klasörünü açın. Shutdown klasörünün üzerine tıklayın ve sağ taraftaki FastReboot dizesinin değerini ''0'' yapın ve kayıt
düzenleyicisini kapatın. Bilgisayarı kapatıp açın. Probleminiz büyük ihtimalle çözülecektir, benimkisi çözüldü.
88 ) MP3 TAG'LERİ
NOT: Bu püf noktası okurlarımızdan ERDEM MARMARA tarafından gönderildi. Kendisine teşekkür ediyoruz. Eğer sizin
de PC Magazine Türkiye okurları ile paylaşmak istediğiniz bir püf noktası varsa bana [email protected]
adresinden bir e-mail atmanız yeterli.
Winamp kullanıcıları bilirler,Winamp ilk kurulduğunda PLAYLIST listesinde artistin ve şarkını adını görüntüler. Eğer
bunların yerinde albüm adı, MP3'ün bulunduğu klasör gibi şeylerin de görüntülenmesini istiyorsanız önce Winamp
uygulamasını açın.
CTRL+P tuşlarına basın. Ekrana gelen diyalog kutusunda, yan taraftaki Input'a tıklayarak Input bölümüne geçin. Nullsoft
MPEG audio decoder plugin üzerine çift tıklayın.Ekrana gelen diyalog kutusunun alt kısmında ID3 v1 title formatting
bölümünü göreceksiniz.Burada ki sayılara bakıp, % değerinden sonra o sayıyı yazın. Pencereleri kapatın.Bir şarkıyı
çalmaya başladığınızda istediğiniz bilgiler görüntülenecektir. Sayı değerlerini ve anlamlarını aşağıda bulabilirsiniz.
%1 Artist
%2 Şarkı Adı
%3 Albüm Adı
%4 Yıl
%5 Şarkının Kaynağı
%6 Şarkının Türü(pop,rock v.b.)
%7 Şarkı Dosyasının Adı
%8 Şarkı Dosyasının Bulunduğu Klasör
%9 Şarkı Dosyasının Uzantısı
89) Geçenlerde bilgisayara bir program yükledim, ah yüklemez olaydım. Programı beğenmedim, sildim ancak program
arkasında izler bıraktı. Artık JPEG ve BMP türü dosyalarım klasör içerisinde abuk subuk simgelerle görüntüleniyor. Bu
simgeleri değiştirmenin, eli yüzü düzgün hale getirmenin bir yolu yordamı varsa bana anlatabilir misiniz?
Bir dosya türünü simgeleyen simgeleri istediğiniz gibi değiştirebilirsiniz. Herhangi bir klasör penceresi açın. GÖRÜNÜM
menüsünden KLASÖR SEÇENEKLERİ (FOLDER OPTIONS) komutunu çalıştırın. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunun
DOSYA TÜRLERİ (FILE TYPES) bölümüne gelin. Buradaki listede dosyanızın türünü bulun. Örneğin JPEG dosyalarının
simgelerini değiştirmek için bu listede "JPEG GÖRÜNTÜSÜ" seçeneğini arayacaksınız. Bulduktan sonra üzerine tıklayın
ve seçili duruma getirin. DÜZENLE (EDIT) düğmesine basın.
Şimdi açılacak olan diyalog kutusu içerisinde SİMGE DEĞİŞTİR (CHANGE ICON) düğmesine basın. Ekrana gelecek olan
diyalog kutusu içerisindeki simgelerden birini seçebilir veya GÖZAT düğmesine basarak diğer simge dosyaları içerisinde
bir yolculuğa
90) DOS ORTAMINDA F KLAVYE TANITMAK
Merhaba, DOS ortamında klavyemi F olarak nasıl tanıtacağımı bildirirseniz sevinirim. Şimdiden yapacağınız yardımlar için
teşekkür eder saygılarımı sunarım.
Yapacağınız şey basit. Windows 98'i çalıştırın. BAŞLAT menüsünden ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın. Ekrana gelecek olan
diyalog kutusu içerisinde SYSEDIT yazıp ENTER tuşuna basın. Sistem dosyaları düzenleyebileceğiniz bir şekilde ekrana
gelecektir. Bu ekranda AUTOEXEC.BAT dosyasına geçin ve KEYB ile başlayan satırda id:179 yazan satırı id:440 olacak
şekilde değiştirin. Bu satır aşağıdaki gibi görülmelidir:
keyb tr,,C:\WINDOWS\COMMAND\keybrd2.
sys /id:440
Örnek için aşağıdaki resme bakabilirsiniz. Bu ayarı yaptıktan sonra SYSEDIT programını kapatın, sistem dosyalarını kayıt
etmek isteyip istemediğiniz sorulduğunda EVET düğmesine basın. Bilgisayarı kapatıp açın, artık DOS ortamında F klavye
kullanabilirsiniz.
91) ARAÇ ÇUBUĞUNDA ADINIZI GÖRÜNTÜLEMEK
Eğer Windows 98 kullanıyor ve ekranın altındaki BAŞLAT menü çubuğunda örnek resimde de görüldüğü gibi adınızı ve
soyadınızı görüntülemek, dolayısı ile de bilgisayarınızın gerçek sahibinin kim olduğunu üzerine basa basa göstermek
3
istiyorsanız aşağıdaki adımları takip etmeniz yeterlidir.
1. Bilgisayarım simgesine çift tıklayın. Buradan C: sabit diskinin üzerine çift tıklayın ve C:\WINDOWS\Application
Data\Microsoft\Internet Explorer dizinini açın.
2. Bu dizinin içerisinde Quick Launch adında bir dizin göreceksiniz, bu dizinin adını kendi adınızla değiştirin.
3. Klasörü kapatın.
4. Araç çubuğunda küçük simgelerin olduğu bölüme gelin, burada boş bir alana (noş alan elde etmek içni bu bölümü biraz
genişletmeniz gerekebilir) fare imlecini getirin ve sağ fare düğmesine basın.
5. Açılacak olan menüden BAŞLIĞI GÖSTER komutunu çalıştırın.
Artık araç çubuğunda BAŞLAT düğmesinin yanında adınızın görüntülenmekte olduğuna şahit olacaksınız.
91) MİKSER AYARLARINA HIZLI ULAŞIM
ipucu şöyle; Bilgisayarımıza ses kaydederken kaydı hangi aygıttan (line in, mikrofon, CD player, vs vs) yapacağımızı
seçmemiz gerekiyor. Bu aygıtların bulunduğu pencereye ulaşmak içinse bir çok pencerelerden geçmemiz gerekir. Ben de
artık bunu her seferinde yapmaktan bıktığım için bir kısa yolu olmalı diye düşündüm.
Olayı şöyle çözüyoruz. Masa üstünde boş bir yere sağ tuşla tıklıyoruz. Yeni bir kısayol yaratıyoruz. "Komut satırı"
yazısının altındaki pencereye şunu yazıyoruz:
c:\windows\sndvol32.exe /r
İleri tuşuna basıyoruz. Kısayolumuza bir ad veriyoruz ve tamam. Artık kısayolumuzun üstüne tıkladığımızda kayıt aygıtları
penceresi karşımızda
92) Windows 98 Türkçe kullanıyorum. BAŞLAT MENÜSÜNE ÖZEL EKLEMELER başlıklı yazınızda uzun zamandır
aradığım bilgiyi buldum, ancak benim en çok istediğim EKLENECEK ÖĞE: bilgisayarım veya sabit diskim. Sabit
disklerime BAŞLAT düğmesinden ulaşabilmek için yazılacak kod nedir?
Benzer bir uygulama Bilgisayarım için yok, ancak BAŞLAT menüsünden sabit disklerinize ayrı ayrı kısayollar
atayabilirsiniz. BAŞLAT menüsünün üzerine gelin ve sağ fare düğmesine basın. Açılacak olan menüden OPEN komutunu
çalıştırın. BŞALAT menüsünün içeriği klasör görünümünde açılacaktır. Şimdi FILE menüsünden NEW * SHORTCUT
yazın. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunda COMMAND LINE bölümüne C: yazıp ENTER tuşuna basın. Kısayola bir
isim istendiğinde "DISK C" gibi bir şeyler yazın. ENTER tuşuna basın. Artık BAŞLAT menüsünü açtığınızda "DISK C" gibi
bir kısayol göreceksiniz. Çalıştırıp diskin içeriğine ulaşabilirsiniz. Aynı yöntemi D: ve diğer sürücüler için de
uygulayabilirsiniz
93) WINDOWS KAPANMAZSA
Windows'un düzgün kapanmaması, başlı başına bir derttir. Bu sorunun birçok nedeni olabilir. Microsoft Web sitesinde
Windows'un kapanmama nedenleri üzerinden hazırlanmış bir cevap anahtarı bulabilirsiniz. Çabucak düzeltebileceğiniz bir
yöntem söyleyemiyoruz çünkü nedenler çok çeşitli olabilir.
İşe isterseniz kapatma işleminden başlayalım. Windows ilk önce kullanılmakta olan uygulamaları kapatır. Her bir program
kapatılmayı kabul etmelidir. Bazen bozuk çalışmakta olan bir program kapatma işlemini durdurabilir. Bu durumda,
Windows genellikle İşlem Tamamlanamıyor mesajı verir ve Bekle (Wait) ya da Görevi sonlandır (End Task) seçeneklerini
sunar.
Eğer Windows kapanma ekranına kadar ulaşırsa, bu durum tüm uygulamaların kapatıldığı anlamına gelir. Windows'un bir
sonraki adımı tüm sürücüleri kapatmaktır. Donanım sürücüleri (donanımı kontrol eden yazılımlar) kendi kapatma
işlemlerini gerçekleştirirken belki bir hataya sebep olabilirler. Ya da bir anti-virüs programı son kontrollerini yaparken
takılıp kalmış olabilir.
Hatta kapanma ekranı için geçerli bozuk bir grafik dosyası bile (bilgisayarınızı kapatabilirsiniz diye bas bas bağıran ekran)
kapanma işlemini durdurabilir.
DENEYEBİLECEKLERİNİZ:
Ekran kapanmayı beklerken Enter tuşuna basarak onu uyarmak.
Windows 98'deki Hızlı Kapanma işlevini iptal etmek. Bunun için Başlat'a (Start) tıklayın, Programlara (Programs) girin,
Donatılar (Accessories) ve sırasıyla Sistem Bilgisi'ne (System Information) ulaşın. Araçlar (Tools) menüsünde Sistem
Yapılandırma'yı (System Configuration Utility) seçin. Genel (General) sekmesinde İleri Düzey'e (Advanced) tıklayın. Hızlı
Kapanmayı İptal Et'i (Disable Fast Shutdown) seçin ve iki kez OK'e (ya da Tamam'a) tıklayın. Bilgisayarınızı tekrar
başlatın.
Windows 98'deki kapatma iletişim kutusu görüntüdeyken Shift tuşunu basılı tutun ve OK'e tıklayın.
Kapanma işlemi sırasındaki sesi (eğer ses dosyası bozuksa) değiştirin ya da çıkartın. Denetim Masası'ndaki (Control
Panel) Sesler (Sounds) ikonunu iki kez tıklayarak ses dosyalarını değiştirin ya da çıkartın.
94) DİSKET PROBLEMLERİ
Eğer Windows 98 altında CD sürücünüz veya disket sürücünüz ile problemler yaşıyorsanız, Bilgisayarım simgesine çift
tıkladığınızda CD ve disket sürücülerinin içeriği kontrol ediliyor ve bu yüzden de pencerenin ekrana gelmesi gecikiyorsa,
hatta bilgisayarınız takılıyor gibi oluyorsa küçük bir püf noktası deneyebilirsiniz.
Aşağıdaki adımları takip edin:
1. Masaüstündeki MY COMPUTER simgesine sağ fare düğmesi ile tıklayın. Açılacak olan menüden PROPERTIES
komutunu çalıştırın.
2. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunun PERFORMANCE bölümüne gelin. Burada FILE SYSTEM düğmesine basın.
Ekrana gelecek olan diyalog kutusunun FLOPPY DISK bölümüne gelin. Burada "Search for New Floppy Drives Each
Time Your Computer Starts" seçeneğini kapatın ve OK düğmesine basın. Örnek için aşağıdaki resme bakabilirsiniz.
3. Bu ayarı yaptıktan sonra aynı diyalog kutusunun REMOVABLE DISK bölümüne gelin. Burada "write back caching"
4
seçeneğinin kapatılmış olduğundan emin olun.
4. OK düğmesine basın ve diyalog kutusunu kapatın.
Bu püf noktası Zip sürücüleri, teyp yedekleme üniteleri ve CD-ROM, DVD-ROM sürücüler ile problem yaşayan
kullanıcılara da yardımcı olabilir.
95) Geçende makineme format attım. Sonra Windows 98'i yüklerken bana ismim, kuruluş gibi şeyleri sordu. Orada ismim
yerine yazdığım yeri kullanıyor bilgisayarım fakat şu an onu değiştirmek istiyorum.
Bunu değiştirmek için illa makinemi formatlamam mı gerek?
Yok canım, format atmaya gerek yok. Minik bir REGISTRY ayarı ile bu işlemi yapabilirsiniz. Aşağıdaki adımları takip edin:
1. Önce BAŞLAT menüsünden ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın.
2. Ekrana gelecek olan diyalog kutusu içerisinde REGEDIT yazıp ENTER tuşuna basın.
3. REGISTRY editörü uygulaması ekrana gelecek.
4. Sol taraftaki ağaç yapısını kullanarak HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Microsoft\Windows\Curr entVersion
anahtarına gelin.
5. Sağ taraftaki listede REGISTERED OWNER bölümünü kullanarak kullanıcı adını, REGİSTERED ORGANİZATİON
bölümünü kullanarak da firma adını değiştirebilirsiniz. Örnek için aşağıdaki resme bakabilirsiniz.
Eğer makinenin ağ adını değiştirmek istiyorsanız, bu durumda da aşağıdaki adımları takip etmelisiniz.
1. Masaüstündeki AĞ KOMŞULARI simgesinin üzerine gidin ve sağ fare düğmesine basın.
2. Açılacak olan menüden ÖZELLİKLER komutunu çalıştırın.
3. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunun TANIM (IDENTIFICATION) bölümüne gelin.
4. Buradaki metin kutularını kullanarak bilgisayarı adını ve çalışma grubunu değiştirebilirsiniz.
5. TAMAM düğmesine basın ve bilgisayarınızı kapatıp açın. Artık bilgisayarınızın ağ adı da değiştirilmiştir. Örnek için
aşağıdaki resme bakabilirsiniz.
96) Masaüstündeki ikonların altında bulunan ve onları tanımlayan yazıların arka planını kaldırabilir miyim? Değiştirmek
istemiyorum tamamen kaldırmak istiyorum, çünkü doğa resimlerim çeşitli tonlarda olduğu için tutmuyor mesela
BİLGİSAYARIM yazısının arkasındaki windows standardı yeşil rengi arka planla aynı yapmak istemiyorum, tamamen
kaldırmak istiyorum. REGISTRY'den mi yapılır?
Bunu yapan ufacıcık bir programcık var. Adı da TRANSPARENT42. Programın bütün görevi tam da sizin istediğiniz gibi
simgelerin arka planını kaldırmak. Ancak her Windows açıldığında başlatılması gerekiyor. Bunun için programı
bilgisayarınıza çektikten sonra BAŞLAT menüsünün BAŞLANGIÇTA klasörüne bu programı çalıştıracak bir kısayol
eklemelisiniz.
Program ile ilgili ayrıntılı bilgiyi programı yazan kişinin http://www.bit-net.com/~jadamg/transparent/ adresindeki Web
sayfasında bulabilirsiniz.
97) Windows sürekli olarak sistem kaydında hata buluyor. Ve bunu her açılışta yapıyor. REGISTRY ayarlarıyla oynadım
fakat sorun düzelmedi. Sistemim, Celeron333, 64 MB RAM, S3 4MB ekran, LX board, 56k Rockwell. Windows 98 Türkçe
kullanıyorum.
Donatılar Sistem Araçları bölümünden Sistem Bilgisini çalıştırın. Araçlar menüsünden Registry'nin hatalarını kontrol eden
sistem kaydı kontrol programını (Registry Checker) çalıştırın. Bu program, sistem kaydını hatalara karşı kontrol eder ve
hata bulursa önceki yedeklerden düzeltir. Ama önceki yedekler de bozuksa pek bir işe yaramaz. Bu durumda Windows'u
baştan yüklemeniz gerekebilir.
98 ) Hangisi daha avantajlı? Bilgisayarı açık bırakmak mı, yoksa kullanmadığınız sürece kapalı tutmak mı? Bilgisayarı
kullanırken kapatıp açmak mı daha iyi yoksa bilgisayar devamlı açık mı kalmalı?
Bu soru her zaman tartışmalara yol açmıştır. Birçok kullanıcı, bilgisayarın sık sık açılıp kapanması yüzünden devamlı bir
elektrik şokuna maruz kaldığını ve bunun da bilgisayarın ömrünü kısalttığını söylüyor. İşin doğrusu, normal bir kullanımda,
bilgisayarlar sizin onları kullanmak istediğiniz süreden çok daha fazla süre çalışmaya dayanabilir. Asıl sorun biriken enerji
kaybıdır.
İlginç bir istatistik veri: EPA bulgularına göre Amerika'da ticarette kullanılan veya harcanan elektriğin yüzde beşini devamlı
açık kalan bilgisayarlar tüketiyor. Modern bilgisayarlar, kullanılmadıklarında, otomatik olarak kendilerini kapatarak daha
düşük bir enerji seviyesine inebiliyor. Böyleyken bile bilgisayarlarınızı gece kapatmak ya da uzun süreli kullanım dışı
kalacak bilgisayarı kapalı tutmak harcadığınız elektrikten tasarruf sağlayacaktır. Yalnızca elektrik faturanız düşmekle
kalmayacak, Windows da düzenli olarak tekrar açılıp kapandığından daha iyi çalışacaktır.
Ayrıca, satın alırken Energy Star sembolü bulunan ürünleri tercih etmelisiniz. Energy Star ABD Enerji Bakanlığı, ABD
Çevre Koruma Denetleme Kurumu, üretici firmalar, yerel şirketler ve bayiler arasında yapılmış bir gönüllü işbirliği
programı sembolüdür. Bu sembolü taşıyan ürünler daha az elektrik kullanıp daha az para harcatır ve çevreyi korumada
yardımcı olur. Bu ürünlerin maliyeti daha yüksek değildir ve tüm büyük firmalar tarafından üretilmektedirler. Daha fazla
bilgi ve bu tür ürünlerin nerelerde satıldığını öğrenmek için http://www. epa.gov/energystar adresine bir göz atabilirsiniz
99) WINDOWS VE STANDBY SORUNU
size STANDBY sorununu kendi bilgisayarımda nasıl hallettiğimi anlatacağım. Belki ilgilenirsiniz... Öncelikle çıkan soruya
HAYIR derseniz sorunla karşılaşılmıyor; fakat kazayla YES derseniz o zaman onu kontrol eden profili DİSABLE edip
yeniden ENABLE edersek sihirli bir şeyler oluyor ve saniyeler içinde STANDBY geri geliyor...
Yani My Computer'e sağ tıklıyoruz. PROPERTİES + DEVİCE MANAGER + SYSTEM DEVİCES + ADVANCED POWER
MANAGEMENT SUPPORT + PROPERTİES + DİSABLE İN THİS HARDWARE PROFİLE diyoruz ve OK diyoruz.
RESTART NOW'a aldırmıyoruz. Sonra tekrar aynı şeyleri uygulayıp bu sefer ENABLE ediyoruz sonra yine RESTART
5
etmiyoruz. Bir de bakmışız STANDBY orada
100) BAŞLAT MENÜSÜNDE BİR KARIŞIKLIK VAR
Sanırım TWEAKUI kullanıyorsunuz ve birileri TWEAKUI ayarlarınızı karıştırmış. Bu komutları tekrar aktif hale getirmek
için aşağıdaki adımları takip edin:
1. BAŞLAT menüsünden AYARLAR * DENETİM MASASI komutunu çalıştırın. Ekrana gelecek olan Denetim Masası
uygulamasında TWEAKUI simgesinin üzerine çift tıklayın.
2. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunun MY COMPUTER bölümüne gelin.
3. Bu bölümde bütün sürücü seçeneklerinin aktif halde olduğunu kontrol edin. Sanırım bir veya birkaçının işareti silinmiş.
4. OK düğmesine basın ve TWEAKUI uygulamasını kapatın.
5. Bilgisayarı kapatıp açın.
Artık BAŞLAT menüsünde hasret kalmış olduğunuz komutlara tekrar kavuşmuş olmalısınız.
SİSTEM SAATİNİN
GÖRÜNTÜSÜNÜ DEĞİŞTİRMEK
Sistem saatim saati 23:32 gibi gösteriyor, yani 24 sat formatını kullanıyor. Oysa ben kol saatimdeki gibi 11:32 PM
gibisinden bir sistem saati görüntüsü elde etmek istiyorum. Bu ayarı Windows'un neresinden yapacağım?
Denetim masasından yapacaksınız. BAŞLAT menüsünden ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın. Ekrana gelecek olan diyalog
kutusu içerisinde CONTROL yazıp ENTER tuşuna basın. REGIONAL SETTINGS simgesinin üzerine çift tıklayın. Ekrana
gelecek olan diyalog kutusunun TIME bölümüne gelin. Burada TIME STYLE ayarını H:mm:ss tt şeklinde değiştirin.
APPLY düğmesine basın. Artık saat sizin de istemiş olduğunuz gibi AM ve Pm ile gösterilecektir. Örnek için aşağıdaki
resme bakabilirsiniz.
101) KLASÖRLERE ÖZEL SİMGELER KOYMAK
Kısayolların simgelerini değiştirmek kadar kısa olmasa da bunun bir yolu vardır. Bunun için aşağıdaki adımları takip
etmelisiniz.
1. Önce masaüstünde, simgesini değiştirmek istediğiniz bir klasör oluşturun. Bunu, masaüstünde boş bir yere sağ fare
düğmesine tıklayıp ekrana gelecek menüden YENİ KLASÖR komutunu çalıştırarak yapabilirsiniz. Klasörün adını örneğin
DENEME yapın.
2. Klasörün içine girin, DOSYA menüsünden YENİ METİN BELGESİ komutunu çalıştırın. Oluşturulacak olan yeni metin
belgesinin adını DESKTOP.INI yapın.
3. DESKTOP.INI dosyasının üzerine çift tıklayın. NOTEPAD açılacaktır. Belgenin içerisine aşağıdaki satırları aynen yazın
[.ShellClassInfo]
IconFile=C:\WINDOWS\SYSTEM\shell32.dll
IconIndex=41
InfoTip=bu klasör için eğer bir açıklamanız varsa buraya yazabilirsiniz
4. Dosyayı kaydedin ve NOTEPAD uygulamasından çıkın.
5. DOSYA menüsünden ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın. COMMAND yazıp ENTER tuşuna basın. Bir DOS penceresi
açılacak.
Burada, C:\WINDOWS\DESKTOP klasörüne gelin. Aşağıdaki komut satırını yazın ve ENTER tuşuna basın.
ATTRIB +S DENEME
6. DOS penceresini kapatın, bilgisayarı kapatıp açın, masaüstünde bu klasörün simgesinin şirin yeşil bir ağaca
dönüştürüldüğünü göreceksiniz.
Şimdi DESKTOP.INI içerisindeki yazdığımız satırlara bakalım. Aslında en önemli satır ikinci satır. Burada, kullanacağımız
simgeyi içeren DLL veya ICO dosyasının adresini ayarlamamız gerekiyor. Örneğin C:\WINDOWS klasöründe SIMGE.ICO
adında bir simge dosyanız varsa ve klasörün simgesini bu simge dosyası ile değiştirmek istiyorsanız bu satırda
IconFile=C:\WINDOWS\SIMGE.ICO
Yazmanız gerekecektir. Bu durumda alttaki ICONINDEX satırına gerek yoktur. Çünkü bu satır, eğer simgeyi içinde bir çok
simge bulunan bir DLL dosyasından alıyorsanız kaçıncı simgenin kullanılacağını Windows'a anlatmak için
kullanılmaktadır. ATTRIB komutunu çalıştırdığınız DOS satırında DENEME yerine oluşturmuş olduğunuz klasörün adını
yazmanız gerekli.
Internet üzerinde araştırma yaparak işinize yarayacak pek çok beleş simge paketi bulabilirsiniz. Bu simgeleri gönül
rahatlığı ile klasörlerinizde kullanabilirsiniz.
102) WINDOWS UPDATE SEÇENEĞİNİ YOKETMEK
Windows 98 ile birlikte hayatımıza giren ve önemli yamaların ve eklentilerin Internet üzerinden Windows'a eklenmesini
mümkün kılan Windows Update oldukça hoş bir özellik. Ancak bazı okurlarımızdan bu özelliği kapatmak istediklerine dair
mesajlar aldık. Özellikle okullarda ve bilgisayar laboratuarlarında bu özellikle oynayan öğrencilerin sistemlere zarar
verebileceklerini düşünüyorlar.
Windows Update Başlat menüsünde iki ayrı yerde karşımıza çıkıyorç birincisi hemen açılır açılmaz, ikincisi de BAŞLAT *
AYARLAR menüsünde. Bu ikisini de yok etmek mümkün.
ilk önce Başlat menüsünün hemen tepesindeki Windows Update simgesini yok edelim. Bu oldukça kolay. Bütün
yapacağınız BAŞLAT menüsünü açmak, WINDOWS UPDATE simgesinin üzerine gelip sağ fare düğmesine basmak ve
ekrana gelecek olan menüden DELETE (SİL) komutunu çalıştırmak olacaktır.
BAŞLAT * AYARLAR menüsündeki WINDOWS UPDATE seçeneğini kaldırmak için ise ufak bir REGISTRY numarası
yapmak gerekecek. Bunun için aşağıdaki adımları takip edin:
1. BAŞLAT menüsünden ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunda REGEDIT yazıp ENTER
tuşuna basın.
6
2. REGISTRY editörü ekrana gelecektir. Sol taraftaki listeyi kullanarak
HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Microsoft\Windows\Curr entVersion\Policies\Explorer anahtarına gelin.
3. EDIT menüsünden NEW * BINARY VALUE komutunu çalıştırın.
4. Yaratılacak olan yeni değerin adını NoWindowsUpdate yapın.
5. NoWindowsUpdate değerinin üzerine çift tıklayın ve bu değer 01 yapın.
6. REGISTRY editörünü kapatıp açın.
Bundan sonra Windows'u kapatıp açın, artık AYARLAR menüsünde WINDOWS UPDATE diye bir komutun
bulunmadığını göreceksiniz. Eğer gün gelir de bu komutu tekrar görüntülemek isterseniz, 3. adımda yarattığınız
NoWindowsUpdate değerini silmeniz yeterli olacaktır.
103) WINDOWS AÇILIŞ UYARISI
Eğer bir ofiste çalışıyor ve bilgisayarınızın açılmadan önce "ellemeyin yakarım, bak fena yaparım" bir uyarı diyalog kutusu
görüntülemesini istiyorsanız minik taze bir REGISTRY numarası ile bunu başarabilirsiniz. Eğer bilgisayarınızı açan
arkadaşlarınızın aşağıdaki örnek resimde görüldüğü gibi bir uyarı kutusu ile karşılaşmalarını istiyorsanız aşağıdaki
adımları takip etmeniz yeterli olacaktır.
1. BAŞLAT menüsünden ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın.
2. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunda REGEDIT yazıp ENTER tuşuna basın.
3. Sol taraftaki listeyi kullanarak HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Microsoft\Windows\Curr entVersion\Winlogon
anahtarına gelin.
4. Sağ taraftaki boş bölgeye tıklayın.
5. EDIT (DÜZEN) menüsünden NEW (YENİ) * STRING VALUE (DİZE DEĞERİ) komutunu çalıştırın.
6. Yaratılacak olan yeni dize değerinin adını LegalNoticeCaption yapın. Üzerine çift tıklayın ve bilgisayar açıldığında
ekrana gelecek olan diyalog kutusunun başlığında yazılmasını istediğiniz metni girin.
7. Yine EDIT (DÜZEN) menüsünden NEW (YENİ) * STRING VALUE (DİZE DEĞERİ) komutunu çalıştırın.
8. Yaratılacak olan yeni dize değerinin adını LegalNoticeText yapın. Üzerine çift tıklayın ve bilgisayar açıldığında ekrana
gelecek olan diyalog kutusunun içinde yazılmasını istediğiniz metni girin.
9. REGISTRY editörünü kapatın ve açın.
Artık Windows her açılışında ekranda içeriğini ayarlamış olduğunuz uyarı diyalog kutunuzu görüntüleyecektir.
104) Arkadaşlarıma Windows'un takas dosyasını ikinci sabit diskime almamın bir zararının olup olmadığını sordum. Her
biri farklı bir cevap verdi. Bilgisayarımın performansından maksimum faydalanabilmek için bu dosyayı birinci diskte mi
ikinci diskte mi tutmam gerekir?
Bilgisayarınızda ne kadar çok RAM bellek olursa olsun, Windows mutlaka takas dosyası yaratacak ve kullanacaktır
(elbette eğer önceden bu seçeneği iptal etmediyseniz. İptal etmenizi de önermiyoruz). Windows default kurulum
esnasında bu dosyanın boyutunu istediği anda değiştirebileceği şekilde ayarlar, yani dosyanın boyutu sabit değildir.
Eğer sabit diskiniz ikiye bölünmüşse veya iki adet sabit diskiniz varsa, Windows'un yüklü olduğu sürücüyü fazla fragmante
etmemek için takas dosyanızı ikinci diskte sabit bir boyutta tutabilirsiniz. Bunun için klavyeden ALT düğmesine basın ve
basılı tutun, masaüstünüzdeki BİLGİSAYARIM simgesine çift tıklayın. Ekrana bilgisayarınızın özelliklerinin
görüntüleneceği bir diyalog kutusu gelecek. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunun PERFORMANCE (PERFORMANS)
bölümüne gelin. VIRTUAL MEMORY (SANAL BELLEK) düğmesine basın. Yeni bir diyalog kutusu açılacak. Burada LET
ME SPECIFY... seçeneğini aktif hale getirin. Burada HARD DISK bölümünde ikinci sabit diskinizi seçili duruma getirin.
Takas dosyasının minimum ve maksimum boyutlarını (örnek resimde minimum 25 MB maksimum 200 MB ayarlanmıştır)
ayarlayın. OK düğmesine basın. Bilgisayarınız yeniden başlatılacaktır. Artık takas dosyanız ikinci sabit diskinizde huzur
içerisinde sabit bir boyutu geçmeden duracak ve sabit diskleriniz daha az fragmante olacaktır.
105) Benim bilgisayarımda iki adet CD sürücü var. Bir tanesi aynı zamanda CD yazıcı görevi yapıyor. Benim yapmak
istediğim ayar şöyle. Ben müzik CD'lerini sadece ama sadece bir CD-ROM sürücüden dinliyorum, diğerinin zaten ses
kablosu takılı bile değil. Belli bir sürücüyü default müzik CD'si çalacak şekilde nasıl ayarlayabilirim?
START menüsünden SETTINGS CONTROL PANEL komutunu çalıştırın. Ekrana gelecek olan denetim masası
uygulamasında MULTIMEDIA simgesinin üzerine çift tıklayın. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunun CD MUSIC
bölümüne gelin. Burada DEFAULT CD-ROM... seçeneğini kullanarak müzik CD'lerini çalmak için kullanacağınız default
CD-ROM sürücüsünü belirlemeniz mümkündür.
106) Bilgisayarımın başkaları tarafından kullanılmasını istemiyorum. Bu yüzden bilgisayar açılırken "cancel" ile
geçilemeyecek şekilde nasıl şifreleyebilirim? BIOS da bulunan user password komutundan şifre koydum fakat sistem
açıldığında şifre sormuyor. bu konuda ne yapmam lazım. Windows 98 İngilizce kullanıyorum.
BIOS şifresini koyduktan sonra şifre korumayı etkinleştirmediğiniz için şifreyi sormuyor. Değişik BIOS'larda değişik şekilde
yapılan bu işlemi AWARD BIOS için anlatacağım, mantığını bir kere kaptıktan sonra diğer BIOS'lara da uygulayabilirsiniz.
Bilgisayarınız açıldıktan sonra DEL tuşuna basıp bilgisayarınızın BIOS kurulum programına girin. Ekrandaki
seçeneklerden PASSWORD SETTING bölümüne gelin ve ENTER tuşuna basın. Şifrenizi belirleyin. Daha sonra BIOS
FEATURES SETUP bölümüne gelin ve ENTER tuşuna basın. Açılacak olan ekranda SECURITY OPTION bölümüne
gelin. Buradaki ayarı PGUP tuşuna basarak SYSTEM yapın. ESC tuşuna basın, SAVE AND EXIT SETUP seçeneğini
aktif yapın ve ENTER tuşuna basın. Değişiklikleri kaydetme sorusuna EVET cevabını verin. Bundan böyle bilgisayarınız
her açılışında şifre soracaktır.
107) BAŞLAT MENÜSÜNE ÖZEL EKLEMELER
Başlat menüsüne yeni klasör ekleyip adını aşağıdakilerden biri yaparsanız (dikkat edin, aynısını yazmalısınız, parantezler
7
ve nokta dahil), yanda adı geçen klasörü otomatik olarak BAŞLAT menüsüne eklemiş olursunuz.
EKLENECEK ÖĞE YAZILACAK KOD
DENETİM MASASI Control Panel.{21EC2020-3AEA-1069-A2DD-08002B30309D}
ÇEVİRMELİ AĞ Dial Up Net.{992CFFA0-F557-101A-88EC-00DD010CCC48}
YAZICILAR Printers.{2227A280-3AEA-1069-A2DE-08002B30309D}
ÇÖP TENEKESİ Recycle Bin.{645FF040-5081-101B-9F08-00AA002F954E}
IE 4 ABONELİK Subscriptions.{F5175861-2688-11d0-9C5E-00AA00A45957}
GEÇMİŞ KLASÖRÜ History.{FF393560-C2A7-11CF-BFF4-444553540000}
108) Sabit diskimi ikiye boldum (3.2 olan diski 2 ve 1.2 olarak ayırdım). Fakat bazı arkadaşlar bölme işleminin bilgisayarı
yavaşlatacağını ve Windows'ta çökmeye yol açacağını söylediler. Şu ana kadar bir problem yok ama tereddütte kaldım en
iyi çözüm 2. bir sabit disk mi almak?
Arkadaşlarınıza değil bize inanın deriz. 3.2'lik bir diski işletim sistemi için 1 GB, veriler için de 2 GB yer ayırarak bölmek
en iyi çözümdür. İleride nasıl olsa yeni bir sabit disk alacaksınız gibi görünüyor, çünkü artık 4 GB'tan aşağı sabit disk
kalmadı ve yeni programlar da tam anlamı ile bir sabit disk canavarı. Şimdilik bu konfigürasyon sizi idare edecektir. Eğer
ileride yeni bir sabit disk almak istiyorsanız geçen sayıda yapılan sabit disk testini gözden geçirebilirsiniz.
109) TAKMA ÇIKARTMA Nedir ?
Windows 98 default kurulum esnasında bilgisayarınıza takılıp çıkartılabilen sürücüleri sürekli kontrol etmek üzere
ayarlanmıştır. Eğer bu tür bir sürünüz yoksa ve bilgisayarınızın açılışını azıcık da olsa hızlandırmak istiyorsanız bu
seçeneği kapatabilirsiniz. Bunun için klavyeden ALT düğmesine basın ve basılı tutun, masaüstünüzdeki BİLGİSAYARIM
simgesine çift tıklayın. Ekrana bilgisayarınızın özelliklerinin görüntüleneceği bir diyalog kutusu gelecek. Ekrana gelecek
olan diyalog kutusunun PERFORMANCE (PERFORMANS) bölümüne gelin. FILE SYSTEM (DOSYA SİSTEMİ)
düğmesine basın. Yeni bir diyalog kutusu açılacak. Burada FLOPPY DISK bölümüne gelin. SEARCH FOR NEW
FLOOPIES EVERY TIME YOUR COMPUTER STARTS seçeneğini kapatın. TAMAM düğmesine basın ve bilgisayarınızı
kapatıp açın. Bilgisayarınızın açılışının birazcık hızlanacağına şahit olacaksınız
110) WINDOWS 98'DE FİLE-CHECKER HATASI
Windows 98'in System File Checker özelliği, sistemin kilitlenmesine neden olabilecek bir hataya sahip. Hatanın varlığını
kabul eden Microsoft, çözümünü de yayımladı. Windows 98 kullananlar, dosyalarını System File Checker özelliğiyle
kontrol ederlerken dikkatli olmalı. Microsoft, bu işletim sisteminin yeniliklerinden olan System File Checker aracındaki bir
hatanın, sistemlerin çökmesine ve bir daha açılamamasına neden olduğunu açıkladı.
Şirketin geçen hafta varlığını kabul ettiği hata, checker'ın kayıp ya da hasarlı bir Windows 98 sistem dosyasının yerine
yanlış bir dosya kurmasıyla ortaya çıkıyor. Yanlış dosya kurulmasının nedeni ise, Windows 98 sistem dosyalarının
sıkıştırılmış halde tutulduğu .CAB uzantılı "cabinet" dosyalarının yerinin checker'a yanlış olarak bildirilmesi. Bu yanlış bilgi
nedeniyle, System File Checker düzeltilecek bir sistem dosyasının yerine yanlış bir dosyayı kuruyor. Sonuçta, sistem
kilitleniyor ve Windows 98 başlatılamıyor. Microsoft'a göre, bu sorunu yaşayan kullanıcılar, sistemlerini bir Windows 98
Başlangıç Disketi'yle (Startup Disk) açıp, düzeltilecek dosyanın yerine konacak olan dosyayı, MS-DOS komut istemine
geçip, CAB dosyalarını açmaya yarayan extract.exe'yi kullanarak sorunun üstesinden gelebilirler. Yalnızca Windows 98'i
etkileyen bu hatayle ilgili daha geniş bilgi için Microsoft'un destek sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Windows 98 Web adresi
http://support.microsoft.com/suppor...s/q192/8/32.asp şeklinde.
111) Windows 98'in BAŞLAT menüsüne yeni satırlar eklenince bütün düzen bozuluyor. Tekrar isim sırasına sokmak
zorunda kalıyorum. Böyle bir zorunluluk olmadan bu menü öğelerini otomatik olarak isim sırasına sokmanın bir yolu var
mıdır?
Vardır. Basit bir REGISTRY numarası ile bunu gerçekleştirebilirsiniz. Bunun için BAŞLAT menüsünden RUN komutunu
çalıştırın. Ekrana gelecek olan diyalog kutusu içerisinde REGEDIT yazın ve ENTER tuşuna basın. REGISTRY editörü
ekrana gelecektir.
Ekrana gelecek olan REGISTRY editörü uygulaması içerisinde sağ taraftan HKEY_CURRENT_USER\Software\
Microsoft\Windows\CurrentVersion\ Explorer\MenuOrder\Start Menu\Menu anahtarına gelin. Buraya gelince sağ tarafta
ORDER diye bir değer göreceksiniz. Bu değeri silin. Örnek için aşağıdaki resme bakabilirsiniz.
REGEDIT uygulamasından çıkın ve bilgisayarınızı kapatıp açın. BAŞLAT menüsündeki öğeler isim sırasına dizilecektirler
112) Ofiste kullandığım bilgisayarı arkadaşlar karıştırıp duruyorlar. Bazı nedenlerden dolayı birkaç kişi bir bilgisayarı
kullanmak durumunda kalıyoruz. Ancak bu yüzden ortada güvenlik diye bir şey olmuyor. Herkes birbirinin özel
dosyalarına girebiliyor. Bunu engellemek istiyorum. Acaba Windows ortamında dosyalarımı şifre ile güvenlik altına
alabileceğim bir yazılım var mıdır? Sadece şifreyi bilenler dosyanın içeriğini görebilsinler istiyorum.
bunun için birkaç tane yazılım var ancak gerek Freeware olması gerekse de kullanımının oldukça kolay olması nedeni ile
size SACRYPT programını öneriyorum. Programın işlevi çok basit, bir klasör içerisindeki seçtiğiniz dosyaları tek tıklama
ile şifrelemenize imkan veriyor. Bu dosyalar şifrelendikten sonra orijinallerini silebiliyorsunuz. Bundan sonra bu dosyaları
sadece şifreyi bilen kullanıcılar açabiliyorlar. Herhangi bir şifrelenmiş dosyanın üzerine gelip sağ fare düğmesine
bastığınızda açılan menüden şifreyi girip dosyanın orijinaline erişebiliyorsunuz. Böylece özel dosyalarınızı meraklı
gözlerden ırak tutabiliyorsunuz.
Programı http://www.pcmagazine.com.tr adresinden erişebileceğiniz ailenizin Web sitesi PC Magazine Online'ın "dergide
adı geçen dosyalar" bölümünden edinebilirsiniz. Sadece ve sadece 320 KB boyutunda olan bu programın dosya adı
SACYRPT.EXE şeklinde. Dosyayı bilgisayarınıza indirin ve üzerine çift tıklayın. Kurulum programının adımlarını izleyin ve
bilgisayara programı kurun. Şifrelemek istediğiniz dosya veya dosyaları seçili duruma getirin, sağ fare düğmesine basın.
8
Ekrana gelecek olan menüden SACYRPT * ENCYRPT With SACYRPT komutunu çalıştırın. Açılacak olan diyalog
kutusunda dosyaları şifrelemek için bir şifre girin (en az dört karakter uzunluğunda olmalıdır). Eğer birden fazla dosyayı
şifreleyecekseniz aynı şifrenin tüm dosyalara uygulanması için diyalog kutusu içerisindeki USE THIS SETTINGS...
seçeneğini aktif hale getirin. OK düğmesine basın. Örnek için aşağıdaki resme bakabilirsiniz.
OK düğmesine bastığınızda program dosyaları tek tek şifreleyecek ve uzantılarını değiştirecektir. Bundan böyle bu
dosyaları şifresini bilmeyen kimse açamaz. Şifreyi girip dosyayı açmak için şifrelenmiş olan dosyanın üzerine gelin ve sağ
fare düğmesine basın. Ekrana gelecek olan menüden SACYRPT * DECYRPT With SACYRPT komutunu çalıştırın.
Açılacak olan diyalog kutusunda şifrenizi girin. Dosyalar şifresi çözülerek eski hallerine getirileceklerdir. Artık bu
dosyalarla istediğiniz yapabilirsiniz
9
"YAZILIM"
Windows 95, 98, ME, 2000, XP, NT İçin gerekli bilgiler ve İpuçları
LOGO İPTAL ETMEK : Win-98 Me
Windows'un can sıkıcı logosunu görmek istemiyor iseniz kolayı var..
C:\\ MS-DOS.sys Dosyasını sağ mausla tıklayıp özellikler komutunu çalıştırın daha sonra gizlilik özelliğini kaldırın Notpet
ile açın "Option " bölümündeki kısma "logo=0" ı girin artık bilgisayarınız Windows logosunu açılış da görmeyeceksiniz...
DİSKET SÜRÜCÜLERİNİN ARANMASINI İPTAL ETMEK: Win-98-Me
Windows her açılış da disket sürücülerini arar bu da açılışta gecikmeye neden olur .
Bunu önlemek için Bilgisayarım\Özellikler\Başarım\Dosya sistemi\disket başlığı altında "açılışta disketi ara" şıkkını iptal
edin...
ÖN BELLEĞİN BÜYÜTÜLMESİ : Win-98-Me
"Bilgisayarım\sağ maus\özellikler\başarım\dosya sistemi" başlığı altında "Bilgisayarın belirgin rolü" olarak Ağ sunucusu
şeklinde seçin bu sayede Windows daha fazla ön bellek atayacaktır ...
YAVAŞ AÇILAN MENÜLERİ HIZLI AÇMAK
Menüler arasında gezinirken kısa bir duraklama oluşur bu bazen gereksiz bir yavaşlama sağlar...
Başlat\Çalıştır komutunu çalıştırın açılan pencereye regedit yazıp tamam tuşuna basın ve kayıt düzenleyecisinde
"HKEY_CURRENT_USER\Controlpanel\Desktop" dizininde "MenuShowDelay"ı arayın yok ise sağ boşlukta ki panelde
"sağmaus\yeni\dizedeğeri" ni tıklayıp oluşturun ve oluşturduğunuz öğenin üzerine çift tıklayıp değer olarak "0" girip
bilgisayarı yeniden başlatın...
SANAL BELLEK ATAMAK : Win 98- Me
Windows her uygulamada hard disk'e erişmek ister bu her erişim de bilgisayarın hızın yavaşlatır...Ancak bir sanal bellek
atanırsa sorun çözülür.Bilgisayarım\sağmaus\özellikler\Başarım\Sanal bellek "Sanalbellek ayarlarını kendim belirleyeyim"
şıkkını seçip değer olarak en az ve en çok olarak 200MByt değeri atayın. Bilgisayarı yeniden başlatın...
PROGRAMLARIN OTOMATİK BAŞLAMASINI ENGELLEMEK : Win -Tüm vers..
Bilgisayarınız her açılışında açılış ile beraber çalışan programlarınız olacaktır bu açılışı yavaşlatır.
Açılışı hızlandırmak için gereksiz otomatik başlayan prog.'ı Başlat\Çalıştır'ı tıklayın açılan pencereye "msconfig" yazıp
tamamı tıklayın daha sonra "başlangıç"taki çalışmasını istemediğiniz programın önündeki onay işaretini kaldırın...
TAKAS DOSYASINA ÖNBELLEK EKLEMEK :Win-98-Me
Sistem tam olarak yüklenmesine rağmen Windows verileri sabit disk'e takas eder bu da performansın düşmesine neden
olur.Ancak bir önbellek atanırsa sorun çözülmüş olur. Bunun için C:\Windows\SYSTEM.INI dosyasını açın (386Enh)
bölümüne ConservativeSwapfileUsage=1"ekleyin (bu dosyada yapacağınız değişiklikler sistemi direkt olarak etkiler onun
için bir yedeğini alınız)
AÇILIŞTAKİ BEKLEMEYİ ENGELLEMEK :
Eğer eski bir monitörünüz varsa Windows her açılışta monitör aygıt türünü okumaya çalışır ve bu da açılışı geciktirir.Bunu
düzeltmek için Başlat\Çalıştır "regedit" i açın "HKEY_LOCAL_MACHINE\System\CurrentControlSet\Servicies\Class\
Dısplay\0000\Default anahtarı altındaki "DDC" için"0" değerini girin...
REGİSTRİDE Kİ BOŞ GEREKSİZ DOSYALARIN SİLİNMESİ : Win 95-98-Me
Her program yükleyip kaldırdığımızda kayıt düzenleyicisinde de kayıt tutulur bu zamanla regıstry'nin şişmesine ve
bilgisayarın yavaşlamasına neden olur. Bunun için MS-DOS altında iken" C:\scanreg /fix " enter" komutuyla boş kayıt
silineceği gibi kayıt düzenleyicisi de yeniden yapılandırılır. Ancak Me için boot disketiyle açılış yapmanız gerekir...
HASARLI REGİSTRİ TAMİRİ : Win-95 -98 - Me
Bazı programlar kurulup silindiğinde registry de başına buyruk değişiklikler yaparlar bu durumda kayıt düzenleyicisinin
hasar görmesi mümkündür ve Windows da açılamayabilir. Bu durumda Windows'un geride tutmuş olduğu beş eski
kaydından birini yeniden yükleyerek düzeltilebilir. Bunun için açılışta Windows kurulmadan hemen önce "Ctrl" tuşuna
basılı tutup açılan menü den "Sadece komut istemi (5) " i seçiniz ve komut satırına C:\cd\windows\command yazıp
onaylayın sonra "scanreg /restore" komutunu giriniz gelen menüden temiz olan geriye dönük kayıtlardan birini seçip
onaylayın böylece seçilen yedek kayıt devreye girerek işletim sistemi önceki kayıtta olan ki temiz duruma getirilebilir ve
eğer yanlışlıkla herhangi bir aygıta ait bir sürücüyü de sildiyseniz bunu da geri yüklemiş olursunu...
REGİSTRİ VERİ TABANINI OPTİMİZE ETMEK : Win_98_Me
Sistem kurulduktan bir kaç ay sonra registry giderek büyüyecek ve sistemin yüklenmesi daha uzun sürecektir.Bir DOS
komutuyla gereksiz yerleri sıkıştırabilirsiniz . Windows'un açılışında F8'e basılı tutun "Sadece komut istemi 5" i seçin
komut satırına da scanreg /opt komutunu girin program veri tabanındaki boş yerleri silecek böylece dosya boyutu
azalacak. Me 'de ise önce boot disketiyle açılış yapın C:\Windows\command dizininde bu komutu çalıştırın...
YAVAŞLATAN DLL'leri HAFIZADAN SİLMEK : Win 98 Me
10
Bir kere yüklenen "dll "ler ilgili program kapatıldıktan sonra bile hafızada kalmaya devam eder. Bu da sistemi gereksiz
yere yavaşlatır. Bunun için kayıt düzenleyicisini açıp
HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\ explorer\ "AlwaysUnloadDLL" anahtarını aktif
hale getirin böyle bir anahtar yoksa "Düzen\Yeni\Tuş" komutunu kullanarak oluşturun "Varsayılan değer" olarak "0" yerine
"1" atayıp bilgisayarı yeniden başlatın...
İNTERNET VE YERELb AĞ ÜZERİNDE GEZİNME HIZININ ARTTIRILMASI: Win- 9x -Me-NT4-XP
Registri de yapacağınız küçük bir değişiklikle internet veya yerel ağ üzerindeki hızınızı,bir çok win 32 bit bilgisayarlarda
kolayca arttırabilirsiniz. Önce Başlat\Çalıştır tıklayıp "regedit" yazarak registry'yi açın
HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\ explorer\RomoteComputer \NameSpace
anahtarını bulun sağ taraftaki panelde (D6277990-4C6A-11CF-808700AA-0060F5BF) dizesini seçip silin bir sorun
çıkmaması için bir yedeğini alın. Bilgisayarı yeniden başlatın ...
SİMGELERDEKİ KISA YOL İŞARETİNİ KALDIRMAK : Win 98-Me-2000
Masaüstü ve diğer simgeler üzerinde ki hoş durmayan Windows'un küçük ok işaretlerini silebilirsiniz.
İlk olarak kayıt düzenleyicisini açın HKEY_CLASSES_ROOT\lnkfile anahtarını aktif hale getirin burada bulunan
"IsShortcut" değerini silerek Windows "LNK" dosyalarının birer kısa yol olduklarını unutmasını sağlayabilirsiniz .Aynı
işlemi "PIF" dosyaları içinde uygulamak için "HKEY_CLASSES_ROOT\piffile anahtarı altında bulunan "IsShortcut"
anahtarını da silmelisiniz . Bunu yapmakla Programlar veya işletim sistemi üzerinde hiç bir şekilde sorun çıkmasına sebep
olmaz sadece ok'u siler...
PROGRAM EKLE- KALDIR LİSTESİNİ TEMİZLEMEK :Win-98
Program ekle/kaldır özelliğini kullanarak kurlu programı kaldırmanıza ve sabit diskten tüm bileşenlerini silmenize rağmen
bazen sadece ismi listede kalabilir .
Bu durumda (Başlat-Çalıştır-regedit) registry içindeki
HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion\ uninstall anahtarına başvurmanız lazım
gerekir. Burada yer alan programlardan istediğinizi silebilirsiniz . Ancak bu işlem sadece listedeki ismi silecekti asıl
programa dokunmayacaktır...
WİNDOWS 'un AÇILIŞINA UYARI YAZISI EKLEMEK : WİN 98,Me
Bu ilginç ipucuyla bilgisayarınızı ilk başlattığınızda daha oturum açılmadan bir uyarı baneri görüntülenmesini sağlaya
bilirsiniz. Bunun için önce regedit'i açıp "HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\
winlogon" anahtarı altına gelin şimdi burada " LegalNoticeCaption " adı altında yeni bir dize yaratmanız lazım bu dizeye
vereceğiniz değer menu çubuğunda görüntülenecektir .Daha sonra başka bir dize yaratmanız gerekiyor bunun adına da
"LegalNoticeText" olarak belirleyin ve ekrandaki diyalog kutusuna da ne görünmesini istiyorsanız baner ekrana her
açılışta getirecektir...
WİNDOWS DİSK CACHİNG İLE HIZ KAZANCI : Win-9x-Me
Windows altındaki garip bir davranış : Disk cache (keş) ,virtual Memory Manager tarafından tekrar sabit diske taşınacak
olan sabit disk içeriklerini hafızaya aktarıyor bu anlamsız işlem sitemin gereksiz yere yavaşlamasına neden olur.
yukarıda anlatılan sistem engelini bir sistem dosyasına eklenti yaparak ortadan kaldırabilirsiniz. Bunun için Windows
klasörü içerisinde bulunan " SYSTEM.INI" dosyasını bir editörle açın "[vcache]" başlığını görene kadar dosyayı aşağıya
kadar inceleyin bu başlık altına şu ifadeyi ekleyin "(MaxFileCache=2000) bu komut satırı Disk cache'i sınırlandırır. Bunun
soncunda RAM ve Cache aynı veri bloklarını saklamaz böylece verilerde devamlı olarak içeri dışarı taşınmazlar...
RUN MENÜSÜNDE İSTENMEYEN PROGRAMLARI ENGELLEMEK
Kullandığımız çoğu program işletim sistemini her başlattığında hafızaya yüklenmek isteyebilir bu yüzdende kendisini Run
menüsü'ne yazmaktadır.Ancak bu sayı arttıkça açılış da gecikecektir. Açılış da istemediğiniz programları silmek için Önce
regedit altında "HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\ altındaki Run ve Runservicies
anahtarları altında bulabilirsiniz. Daha sonra bulunan bu anahtarlar altındaki istenmeyen programları kaldırabilirsiniz
.Windows 'u yeniden başlatmayı unutmayın...
BİRLİKTE AÇ LİSTESİNDEKİ YANLIŞ ÖĞELERİ KALDIRMAK : 98-Me-2000
Eğer Windows gezgininde kayıtlı bir dosya tipini nesne menüsünde ki "birlikte aç/program seç" komutunu çalıştırıyorsanız
Windows seçili programı bir liste içerisinde ekrana taşıyacak ve ilerde bu dosya tipini açmak için devamlı olarak söz
konusu programa dönecektir.Bu noktada sistem seçilen programın söz konusu dosya tipi için uygun olup olmadığını
önemsemiyecektir. ( isterseniz bu tür programları kayıt defteri düzenleyicisini kullanarak silebilirsiniz) Başlat/Çalıştır
regedit yazıp onaylayın ve "HKEY_CURREN_USER\Sofware\Microsoft\Windows\CurrentVersion\ explorer\FileExts"
anahtarını aktif hale getirin burada sisteme kayıtlı dosya tiplerinin bir listesi bulunur şayet bir AVI dosyasını yanlışlıkla Not
defteri ile ilişkilendirdiyseniz "AVI" anahtarı üzerine iki kere tıklayın ve altında bulunan "OpenWithList" anahtarını aktif hale
getirin.
AVI dosyası türü ile ilişkilendirilmiş her programın burada bir öğesi bulunur örneğin "mplayer2.exe" ve "Not Pet "
istemediğiniz programa ait öğeyi buradan silebilirsiniz. Bunun için istemediğiniz öğe üzerine farenin sağ düğmesi ile
tıklayıp ekrana gelen nesne menüsünde ki sil komutunu çalıştırın ve ekrana gelen güvenlik sorusunu evet ile onaylayın .
Sistem otomatik olarak düzeltildiği için "MRUList" değerini göz ardı edebilirsiniz...
İNTERNET EX'in KOMPLE ÇÖKMESİNİ ENGELLEMEK :Win-98
11
Bir tane internet explorer penceresinin kilitlenmesi programın tamamen çökmesine ve hatta tek pencere ile yetinmeyen
dağınık sörfçü iseniz tüm sistemin çökmesine neden olabilir . Bunun için Başlat/Çalıştır -"regedit "-tamam tıklayıp çalıştırın
"HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\ explorer\BrowseNewProcess" anahtarını aktif
hale getirin burada bulunan aynı isimli verinin değerini "No" olarak değiştirin şayet böyle bir anahtar ve veriyi
görmüyorsanız kendiniz oluşturmalısınız. (Düzen/yeni/Tuş)...
HIZLI YENİDEN BAŞLATMA
Bilgisayarınızı yeniden başlatmak istediğinizde eğer "Shift" tuşuna da basılı tutarak tamamı seçerseniz bilgisayar yeniden
başlarken "BIOS" yüklenmeden başlayacaktır. Bu sayede bilgisayar hızlı "yeniden başlat" ı yapacaktır...
KURULUMDAKİ SCANDİSK KİLİTLENMESİNİ ENGELLEMEK : WiN :98
Scandisk aracını windows 98 kurulumu başlamadan önce MS-DOS komut satırı kullanarak açın . Bunun için bilgisayarı
açılış disketi kullanarak yeniden başlatın ve win98 açılış menüsü gelene kadar (CTRL) tuşuna basılı tutun "Sadece komut
istemi (5)" seçeneğini çalıştırın scandisk aracı disket üzerinde ayrı bir dosya olarak bulunmadığı için ilk olarak "extract
.ebd.cab scandisk.exe /1 a:" komutunu kullanarak "EBD.CAB" arşiv dosyasından çıkartmalısınız . Daha sonra komut
satırına scandisk komutu girin onaylayın. Ekrana gelen ve yüzey taraması isteyip istemediğiniz mesaja evet ile onaylayın
scandisk çalışmasını tamamladıktan sonra bilgisayarı yeniden başlatın ve "setup /is-(kur /is) komutunu kullanarak
kurulumu başlatın" scandisk kilitlenmesini görmek içinse "setup /ih-(kur /ih)" komutunu kullanarak çalıştırın . Bu sayede
scandisk ön planda çalışacak ve ve sonuçlar direkt olarak görülebilecek ( /is parametresi scandisk'i pas geçecekdir ) ...
MASAÜSTÜNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINI ENGELLEMEK :Win 98
Artık son haliyle bilgisayarınızın masaüstü'nü oluşturdunuz bunun bu şekilde kalmasını istiyorsanız kayıt düzenleyicisinde
yapacağınız küçük bir değişiklikle masaüstünde değişikli yapılmasını engelliyebilirsiniz.
"HKEY_CURRENT_USER\SOFTWARE\Microsoft\Windows\Policies\Explorer" anahtarını aktif hale getirin pencerenin sağ
tarafındaki boş alana Yeni/DWORD komutunu çalıştırın oluşturulan yeni öğenin isim olarak "NoSaveSetting" verin bu
öğenin değerini 1 olarak değiştirin artık masaüstünüze kimse müdahale edemeyecek...
REGİSTRY SIKIŞTIRMAK : Win-98/Me
Windows 98 ve Me altında registry yi otomatik olarak küçültmek için bir olanak var. Böylece bilgisayar bu dosyaya daha
çabuk ulaşabilir .Bu özelliği etkinleştirmek için bilgisayarımı açın ve "C:\Windows" dizinine girin "SCANREG.INI"
dosyasına çift tıklayın "optimize" seçeneğini arayın ve"=" ifadesinin yanına "1" değerini girin Windows dosyayı 500Kby'tan
daha fazla sıkıştıracaktır ...
SAĞA DAYALI METİNLERİ GÖRÜNTÜLEMEK :Win-98
Programlardaki menüler genellikle sağ tarafa doğru açılır ancak bir değişiklik yapıp bu menüleri sola doğru açılmalarını
sağlayabilirsiniz. İsteğinizi kayıt düzenleyesin de değişiklik yaparak yerine getirebilirsiniz . Bunun için Başlat/Çlıştır
komutunu açıp " regedit " yazıp tamam düğmesine basın.
Kayıt düzenleyicisin de "HKEY_CURRENT_USER\Controlpanel\Desktop" anahtarını aktif hale getirin pencerenin sağ
tarafına mausla "yeni/dize değeri" komutunu çalıştırın oluşturduğunuz öğenin ismini MenuDropAlignment olarak atayın bu
öğenin üstüne tıklayarak değer kutusuna "1" yazın . Bilgisayarı yeniden başlattıktan sonra programlardaki menüler sola
doğru açılmaya başlayacaktır.
Değişikliği geri almak için atadığınız değeri "0" yapın...
OTOMATİK SCANDİSKİ' İPTAL ETMEK :Win 98/ME
Windows' ön gördüğü gibi Başlat menüsü üzerinden kapatmazsanız bir sonraki sistem açılışında otomatik olarak
"scandisk" devreye girer ve sabit diskte ki hataları armaya başlar. Bu işlemin gereksiz olduğunu ve çok uzun sürdüğünü
düşünüyorsanız bu fonksiyonu iptal edebilirsiniz. Başlat menüsünde Çalıştır ile "msconfig" komutunu girin ve [enter]
tuşuna basarak "sistem yapılandırma hizmet Programını çalıştırın."Genel" sekmesinde "Gelişmiş" düğmesine tıklayın ve
"Hatalı kapatmadan sonra scandisk devre dışı kalsın" seçeneğini işaretleyin daha sonra tüm pencereleri tamam ile
kapatın ve Windows'un yeniden başlamasına izin verin...
CD ev DVD SÜRÜCÜLERİ İÇİN {DMA] TRANSFERİNİ AÇMAK :Win98/Me
CD-ROM ve DVD sürücülerime dosyaların okumasında normalde işlemci üzerinden ana belleğe gönerilirler .Veri akışını
kontrolü gereksiz yere yüksek hesaplama sürelerine neden olur .Özellikle DVD filmlerin oynatılmasında bu yüzden
görüntüler atlamalı,takılmalar meydana gelir . Bu yüzden sürücü için doğrudan bellek erişimini etkinleştirmeniz gerekir bu
erişim sayesinde veriler doğrudan belleğe gönderilir.Aygıt yöneticisini açın Ayarlar sekmesinde [DMA] 'nın önündeki
kutucuğu işaretleyin.Daha sonra Windows'u yeniden başlatmanız gerekiyor...
SHIFT TUŞU İLE STARTUP İPTALİ: Win 98,Me,NT,2000,XP
Windows'un Startup (Başlangıç) grubu , işletim sisteminin açılışı sırasında otomatik olarak yüklediği programları içerir .
Ancak bazen bu programlara hiç ihtiyaç duyulmaz ve bu araçlar olmaksızın sisteminizi başlatmayı ve bir sonraki açılışta
ise yine her şeyin yine eski gibi olmasını istersiniz.
Küçü bir ipucu ile bu mümkün.Sistemi yeniden başlattığınızda (Shift) tuşuna basılı tutun. Windows böylece açılacak
,ancak Startup dizinini dikkate almayacaktır.
İNTERNET EXPLORER'ın ÖN BELLEĞİNİ İPTAL ETMEK: Win 95,98,Me,NT,2000
İnternet explorer bir Cache belleği oluşturur ve burada gezindiğiniz web sayfalarındaki veriler kaydedilir . Böylece
bilgisayarınızı kullanan herkes sizin hangi sitelere girdiğinizi kolayca görebilir . Bu önbelleği iptal etmek için "registry" deki
12
bir kaydı iptal etmeniz gerekiyor . Burada
HKEY_LOCAL_MACHINE\Sofware\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Internet settings\Cache\Contenet yolunda
"Cachelimit" kaydını göreceksiniz . Böyle bir kayıt yoksa sağ tuşa tıklayıp "Yeni-DWORD değeri" ile oluşturun . Bu kayda
çift tıklatıp değerini "0" olarak ayarlayın daha sonra Windows'u yeniden başlatın.Bu ayar internet explorer'ın 4
sürümünden itibaren çalışıyor.
GÖNDER MENÜSÜNE YENİ KAYITLAR EKLEMEK :Win 95,98,Me,NT,2000
Explorer'da bir dosyaya sağ tuşla tıklayın. Şimdi bu dosyayı kısa yol menüsündeki "Gönder" komutuyla bir diskete
"Belgelerim" dizinine veya masaüstüne kopyalayabilir veya e-Mail ile gönderebilirsiniz . Bu "Gönder" menüsünü yeni
kayıtlarla genişletmeniz mümkün , mesela bir Text dosyasını Word Pad ile açabilirsiniz. WORDPAD.EXE\Program
files\Donatılar gurubunda bulunuyor ."WordPad"e bir kısa yol oluşturun ve "WİNDOWS\SENDTO" dizinine kopyalayın.
Kısa yol artık sağ tuşla tıklayınca açılan kısa yol menüsünde otomatik olarak görünecektir.
ÇEVİRMELİ AĞ BAĞLANTISI İÇİN PAYLAŞIMLARIN İPTALİ : Win 95,98,Me
Dosya ve yazıcı paylaşımını kurduysanız, bu paylaşım sadece yerel ağda değil, internet için çevirmeli ağ bağlantılarında
da etkin olur. Bu durumda internet üzerinden paylaşılan dizinlere erişmek çok daha kolaydır. Bunu değiştirmek için ağ
komşuları'nın özelliklerinden
"TCP\IP ->Çevirmeli bağdaştırıcı" kaydını çift tıklayın. "Bağlantılar " sekmesine geçin ve "Microsoft ağları için dosya ve
yazıcı paylaşımı " seçeneğin önündeki işareti kaldırın .
UDMA/66 DESTEĞİNİ ETKİNLEŞTİRMEK :Win 2000
Windows 2000 yeni sabit disk ve denetleyicilerin (controller) UDMA66 mod'unu destekliyor . Ancak burada ilginç bir
durum söz konusu , bu fonksiyon standart olarak etin halde değil . Bunu sizin etkinleştirmeniz gerekiyor . Bunun için de
registry veri tabanında bir değişiklik yapılması gerekiyor : REGEDİT.EXE editörünü açın ve
HKEY_LOCAL_MACHINE\System\CurrentControlSet\Control\Class\{4D36E96A-E325-11CEBFC1-08002BE10318}
dalına girin .
Daha sonra "edit" menüsünden "New DWORD Value" simgelerine tıklayın . Type alanında REG_DWORD' u ayarlayın ve
değer adı olarak da "EnableUDMA66" girin . "Tamam" düğmesine tıklayarak onaylayın ve bir sonraki pencerede "1"
değerini girin , böylece fonksiyonu etkinleştirmiş olursunuz daha sonra bilgisayarınızı yeniden başlatın ...
DENETİM MASASINDAKİ SİMGELERİ SİLMEK
Windows'un Denetim Masası, zaman içerisinde Java,Outlook,Office gibi programlara ait özel simgelerle dolar bunu
sonucunda hem pencerenin açılması zaman alır hem de oldukça karışık görünür. Ancak bunu düzeltme şansına
sahipsiniz . Fakat "Denetim Masası" diğer klasörlere benzemez yani "Del" tuşu ile silemezsiniz. Bunu kayıt düzenleyicisi
yardımı ile düzeltilebileceğiz.
Başlat/Çalıştır/regedit komutunu kullanarak penceredeki HKEY_CURRENT_USER\ControlPanel anahtarını aktif hale
getirin . Burada "don't load" adında bir anahtar bulunur. Eğer böyle bir anahtar yoksa, bunu kendinizde oluşturabilirsiniz.
Bunun için farenin sağ düğmesini kullanarak "Control Panel" üzerine tıklayın ve açılan nesne menüsündeki "Yeni/Tuş"
komutunu çalıştırın. Ardından pencerenin sağ tarafını kullanarak, hangi simgelerin ekrana gelmeyeceğini
belirleyebilirsiniz. Sıra,fare sağ düğmesiyle penceredeki boş bir alan tıklayıp, "Yeni/Dize değeri" komutunu çalıştırın ve
isim olarak istediğiniz "CPL" dosyasının adını girebilirsiniz. Bunları tablodan çıkarabileceğiniz gibi, Windows dizini
içerisindeki SYSTEM klasöründen de çıkartabilir ve hangi "CPL" dosyalarının kullanıldığını görebilirsiniz. Örneğin,
"QUICKTIME.CPL" dosyası "quicktime" denetim elemanını temsil eder. CPL dosyasıyla aynı isme sahip öğeyi oluşturarak
üzerine iki kere tıklayın. Ekrana gelen pencere üzerindeki değer verisi kutusuna "No" yazın. Şimdi Denetim masasını
çalıştırarak istediğiniz simgelerin görünüp görünmediğini kontrol edebilirsiniz . Denetim masasında öğelerin tekrar
görünmesini istediğinizde yeni oluşturduğunuz anahtar içerisindeki öğeleri silmeniz yeterli...
SABİT DİSKİNİZİ BAŞKA BİR BİLGİSAYARA TAŞIMAK
Eğer bilgisayarınızdaki sabit disk'inizi donanımları tamamen farklı başka bir bilgisayara taşıdıysanız, daha sonradan
sistemi başlatmanız sırasında problemler ile karşılaşabilirsiniz. Bunu engellemek için önceden aygıt yöneticisinden tek tek
elle yapmaktansa regedit'i kullanabilirsiniz. Önce regedit'i çalıştırın ve HKEY_LOCAL_MACHINE anahtarına gidin.
Buradaki "Enum" bölümünü sildiğinizde donanımlara ait tüm ayarlar silinecektir.
KAYITLI KULLANICININ ADINI DEĞİŞTİRMEK
Windows'un kayıtlı kullanıcısının adını değiştirmek registry altında oldukça kolaydır. Bunu için sadece
HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Micrasoft\Windows\CurrentVersion anahtarı altında "Registered Owner" altındaki
ismi değiştirmeniz yeterli...
KLASÖRLERE TEK TUŞLA ÇABUCAK GÖZ ATMAK
Bir dizin içerisindeki veya sabit disk üzerindeki tüm klasörlere tek bir tuşa basarak göz atabilirsiniz. Bunun için çok az
bilinen bir Windows Explorer fonksiyonunu
kullanmalısınız :Göz atmak istediğiniz klasör veya sürücüyü arayın. Explorer penceresinin solundaki bölümden dizini
seçin. Daha sonra klavye sayı bloğu üzerinde bulunan {*} tuşuna (Bazı klavyelerde bu{x}olarak gösterilir) basın. Dizin
büyüklüğüne bağlı olarak Windowsun tüm yapıyı görüntülemesi vakit alabilir. Bu yöntem yazıcılar veya ağ sürücüleri gibi
diğer seçim pencerelerinde ve kayıt düzenleyicisinde de kullanılabilir...
TAKAS DOSYALARINA DEFRAK
13
Windows normalde takas dosyalarına disk birleştirmeyi uygulamaz. Ancak defrak (disk birleştirme) yapılmadan önce
"sanal disk özelliğini" devre dışı bırakarak yamak mümkün. Bilgisayarım sağ mausla tıklatıp özellikler'e oradan
"Başarım/sanal bellek" sekmesini tıklayın açılan pencereden "Sanal bellek ayarlarını kendim belirleyeyim" şıkkını
işaretledikten sonra hemen altındaki "Sanal belleği devreden çıkar" kutucuğunu işaretleyin gelen uyarı yazısını onaylayıp
bilgisayarın yeniden başlamasına izin verin. Artık defrak işlemine başlayabilirsiniz . Defrak işlemi bittikten sonra eski seçil
kutucuğu ve "Sanal belleği Windows yönetsin" şıkkını işaretlemeyi unutmayın...
GERİ DÖNÜŞÜM KUTUSUNU YENİDEN ADLANDIRMAK: 98 Me
Sistemin masaüstü simgelerini ve Windows 98 ,Me sisteminizi kendinize göre değiştirmek istiyorsunuz.
İpucu : Söz konusu simgelerin isimleri "kayıt defteri"nde tutulurlar ve nesne menülerin de "yeniden adlandır " komutuna
sahip olmamalarına rağmen buradan rahatlıkla değiştirilebilirler. Örneğin Windows'un masa üstündeki sistem
simgelerinden "geri dönüşüm" kutusu"nun ismini değiştirmek için ilk olarak " Başlat/Çalıştır/regedit" komutunu kullanarak,
kayıt defteri düzenleyicisini çalıştırın ve ekrana gelen pencerede ki "HKEY_CLASSES_ROOT\CLSID\{645FF040-5081101BT9F08-00A-A002F954E}" anahtarını aktif hale getirin. Bunun sonucunda pencerenin sağ tarafında ekrana gelen
"(varsayılan)" öğesinin değeri "Geri dönüşüm kutusu"dur.
Söz konusu simgenin ismini değiştirmek için " (varsayılan )" değerini iki kere tıklayın ve ekrana gelen "dize düzenle"
penceresindeki "değer verisi" kutusuna kullanmak istediğiniz ismi, örneğin "çöp kutusu" girin. Diğer sistem simgelerini
isimlerini de benzer şekilde değiştirebilirsiniz. Bilgisayarım için "HKEY_CLASSES_ROOT\CLSID\{20D04FE0-3AEA1069A2D8-08002B30309D}" ve ağ bağlantılarım için de "HKEY_CLASSES_ROOT\CLSID\{208D2C60-3AEA-1069-A2D7-0
8002B30309D}" anahtarlarını kullanabilirsiniz...
KÜÇÜK YEDEKLERLE YER TASARRUFU :WİNDOWS Me
Windows Me'deki Sistem geri Yükleme fonksiyonunun sabit diskinizi "_RESTORE" ismindeki klasörlerin doldurduğunu
fark ettiniz. Ancak Windows Me altında bu klasörü silme iznine malesef sahip değilsiniz.
İpucu : "_RESTORE" klasörünün kayıt kapasitesini Başlat/Ayarlar/Denetim masası komutunu çalıştırın ve ekrana gelen
pencerede sistem simgesini iki kere tıklayın. Sitem özellikleri penceresindeki Başarım kartını aktif hale getirin ve burada
Dosya sistemi düğmesine tıklayın. Bunun sonucunda Dosya sitemi özellikleri adında bir iletişim penceresi ekrana
gelecektir. Buradaki sabit disk kartı üzerinde "Sistem geri yükleme disk alanı " ayarlama çubuğu bulunur. BU çubuk
yardımıyla "_RESTORE" klasörünün büyüklüğünü belirleyebilirsiniz.
Dikkat ! Saklama kapasitesinin küçültülmesi ileride daha az geri yükleme noktasının kullanılabileceği anlamına gelir.
Ayrıca "_RESTORE" klasörünü burada anlatılan şekilde tamamen silemezsiniz veya büyüklüğünü 0 MByte olarak
değiştiremezsiniz. Sistem geri yükleme en azından 200MByte sabit disk alanı kullanır. Daha fazla disk alanından tasarruf
sağlamak için Sistem geri yükleme aracını tamamen kapatmalısınız. Bu durumda da sistem geri yüklemeyi kendi
üstünüze almış olursunuz. Buna rağmen Sistem geri yüklemeyi kapatmak için "Dosya Sistemi Özellikleri" penceresindeki
"Sorun giderme " kartını aktif hale getirin buradaki "Sistem Geri Yüklemeyi devreden çıkar" seçeneğini işaretleyin. Bu
işlem sonucunda bilgisayar yeniden başlatıldıktan sonra Sistem Geri Yükleme fonksiyonu kapatılacak ve "_RESTORE"
klasörünün büyüklüğü minimuma (2,7MByte) inecektir. Ancak bu durumda daha önceden kaydedilen yükleme noktaları
kaybolacaktır. "_RESTORE" klasörü bu işlem sonucunda bile Windows sisteminden tamamen silinemez..
MS-DOS SYS DOSYASI İLE HIZLI AÇILIŞ
Bilgisayarım sonra C: (sabit diskiniz) konumundan msdos.sys dosyasına sağ tıklayarak özellikler kısmına gelin alt
taraftata salt okunur yazan yerin yanındaki tik işaretini kaldırın.msdos.sys dosyasını iki kere tıklayarak birlikte aç
kısmından NOTEPAD yazan simgeye iki kere tıklayın.şimdi [opsions] bölümüne şu satırları
ekleyin.
drvspace=0
dblspace=0
BootWarn=0
BootDelay=0
Sonra Dosya bölümünden Kaydet komutunu çalıştırın. Uygulamayı kapatın ve MSDOS.SYS dosyasını tekar salt okunur
olacak şekilde ayarlayın artık bilgisayarınız açılırken bu fuzuli sürücüleri yüklemeyecek daha çabuk açılıp daha az bellek
harcayacak ...
SON AÇILAN BELGELER LİSTESİNİ TEMİZLEMEK
Windows üzerinde son çalıştığınız dosyaların listesini Başlat menüsündeki Belgeler öğesi altında tutar. Eğer
bilgisayarınızı başla kullanıcılar ile paylaşıyorsanız bu kişilerin üzerinde çalıştığınız dosyaları görmelerini ellemek
isteyebilirsiniz . Başlat-Çalıştır/regedit yazıp tamamı tıklayın
"HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Policies\Explorer" anahtarını etkinleştirin.
Pencerenin sağındaki boş alana farenin sağ tuşunu kullanarak tıklayın ve "Yeni/İkili" değer komutunu çalıştırın yeni
öğenin ismini "ClearRecentDocsOnExit" olarak değiştirdikten sonra "Düzen/Değiştir" komutunu çalıştırın ve ikili değeri "01
00 00 00" olarak değiştirin ve kayıt defterini kapatın . Bundan böyle Windows her kapatılıp açıldığında son kullanılan
Belgeler listesi temizlenecek.
WİNDOWS'u DAHA DAHA HIZLI KAPATMAK
Windows'u kapatırkenbir iletişim penceresi çıkar ve işletim sistemini kapatmak mı, yeniden başlatmak mı yoksa enerji
tasarrufu moduna geçmek mi istediğiniz sorulur bu sorguyu iptal etmek elinizde bunu için masaüstüne sağ fare tuşu ile
tıklayın ve Yeni/Kısayol simgelerine tıklayın. Windows 98 veya Me altında Şu komut satırını girin "rundll32.exe
user,ExitWindows Exec" Windows 95'de ise şu satırı girmelisiniz "rundll32.exe user,ExitWindows" kısa yola bir isim verin
14
ve "SON" düğmesine tıklayın. Bu simgeye çift tıkladığınızda Windows hemen kapanacaktır...
WİNDOWS REGİSTRY VERİ TABANIN YENİDEN HIZLI YÜKLENMESİ
Programların kurulumlarından sonra bunlar çoğunlukla Windows'un yeniden başlatılmasını isterler,böylece değişiklikler
etkili olabilir. Ancak çoğu durumda sadece registry'nin yeiden yüklenmesi gereken bir durum söz konusudur . Bunun için
bilgisayarın mutlaka yeniden yüklenmesi gerkmiyor
İpucu : Sağ fare tuşuyla masüstüne tıklayın ve yeni kısayol simgelerine tıklayın. Şimdide şu komut satırını girin
"C:\WINDOWS\RUNDLL32.EXE shel32,SHExitWindowsEx" ileri düğmesine tıklayın kısayola çift tıkladığınızda zahmetli
bir yeniden başlatma işlemine gerek kalmadan Registry veri tabanı yeniden yüklenecektir...
SİSTEM DOSYASI DENETLEYİCİSİYLE RESTORE
Virüsler yada hatalı programlar yüzünden sistem dosyaları hasar görmüş öyle ki sistem düzgün bir şekilde çalışmıyor .
İpucu : Windows'un sistem dosyası denetleyicisi programı bozulan sistem dosyalarını orjinalleriyle değiştirebiliyor BaşlatÇalıştır komutlarıyla "msinfo32" girin ,ve tamamı tıklayın .Daha sonra açılan programdan ,"Araçlar-Sistem dosyası
denetleyicisi" ve başlat seçenekleriyle programı çalıştırın sistem dosyası denetleyicisi şimdi kayıtlı tüm sistem dosyalarını
denetleyecektir . Hatalı olanları varsa bunlar sabit disk'e yedekler veya Windows CD'sindeki dosyalarla değiştirecektir ...
SİSTEM AÇILMIYOR : Ral Mode Karnel
Baios mesajlarından sonra sistem açılmıyor ve sistem bulunamadı gibi bir mesajla karşılıyor.
İpucu : Bu hatanın neden i boot sektöründen kaynaklanıyor ve burada kayıtlı olan real mode karnel'in ( DOS/Windows9x
için IO.SYS veya Windows NT/200 için NTLDR ) artık mevcut değil . Dosyayı geri yüklemek oldukça kolay . Doğru işletim
sistemiyle oluşturulmuş bir boot disketiyle bilgisayarı açın ve komut isteminde şu komutu girin "sys a: c:" "SYS.COM" boot
sektörünü ve karneli sabit diske yazacaktır . Daha sonra yine normal bir şekilde diskten sistemi açabilirsiniz .
DİKKAT ! :Bir boot managerden (mesela Windows NT) Windows 9x 'in açılması başarısızlıkla sonuçlandıysa durum daha
karışık hal alıyor .Buna da Windows 9x boot disketinden sistemi açıp "SYS" komutunu girmek vahim sonuçlara yol
açacaktır bu durumda boot manager da silinecek ve sistem hiç açılmayacaktır . Böyle bir durumda boot disketinden
"SYS" komutu yerine şunu girin
" copy a:\io.sys c:\ " Böylece Windows 9x 'in DOS karnelini boot sektörüne dokunmadan kopyalamış olursunuz...
SİSTEM GERİ YÜKLEMEYİ DOS'DAN ÇALIŞTIRMAK : Win Me
Bilgisayar kilitlendi ve artık hiç bir tepki vermiyor . Problem değil nasıl olsa sistem geri yükleme aracı ile bilgisayaraı eski
haline döndürebilirsiniz . Ancak bilgisayar Güvenli modd da çalışmayı kabul etmezse , sistemi geri yüklemek için gerekli
bilgilere de ulaşamazsınız . Bu durumda şöyle bir hileden faydalanabilirsiniz . Bilgisayarı bir açılış disketi yardımıyla
çalıştırın ve " edit c:\windows\system.ini " komutunu DOS altında çalıştırın ekrana gelen dosya içerisinde " shell= " satırını
arayın ve bunu " shell=progman.exe " olarak değiştirin . Artık bilgisayarı yeniden çalıştırdığınızda program yöneticisi
açılacaktır .Buradan Dosya/Çalıştır komutunu çalıştırın ve ekrana gelen pencereye " msconfig " yazdıktan sonra Enter'e
basın eğer "Sistem Geri Yüklemeyi Başlat " öğesini seçecek olursanız program çalıştırılacaktır...
SİSTEM KAYDININ TUTULMASINI ENGELLEMEK : Win Me
Windows Me ,program hatalarının kaydını tutar. Bu veriler kullanıcı için yer kaplamaktan başka bir işe yaramazlar .
Kayıt özelliğini kapatmak için ilk olarak kayıt Defterindeki
" HKEY_LOCAL_MACHİNE\SOFTWARE\Microsoft\WBEM\CIMOM " anahtarını aktif hale getirin ve
" EnableEvents " öğesine iki kere tıklayın. Değer verisi olarak " 0 " girin . Aynı işlemi " Logging " anahtarı için de uygulayın
. Burada da değer verisini yine "0 " girin . Daha sonra " Beckup Interval Threshold " alt anahtarına değer olarak " 60 " girin
. Log dosyaları tarafından tutulan alanı serbest bırakmak için
" C:\WINDOWS\SYSTEM\WBEM\LOGS " sistem klasöründeki dosyaları silin...
15
"YAZILIM"
Norton Ghost 2001 Kullanımı
Konumuz imaj (image) veya diğer bir değişle görüntü alanları. Bilmeyenler için kısaca ne olduğunu açıklayalım. Bir diskin
veye CD'nin içindeki tüm dosyaların, format ve boot sektör bilgileriile kopyalanmasına (klonlanmasına) imaj almak veya
hayalet görüntü almak denir. Disk imajı almakta Norton Ghost 2001, Powerquest Drive Image gibi programlar, CD imajı
almakta ise Nero Burning ROM, CDRWin, WinImage gibi programlar yaygın şekilde kullanılır. peki diskimizin imajını
almak ne işimize yarar?
Diyelim tertemiz Windows kurmuşsunuz, tüm donanım sürücülerinizi gerekli olduğunu düşündüğünüz tüm yazılımlarınızı
yüklemişsiniz. Belki birkaç saatinizi aldı ama herşey dört dörtlük çalışıyor. Ancak siz uyumsuz shareware programlar,
çakışmalar, elektrik kesintileri derken diskinizdeki dosyalar iyice karışacak, birkaç, hatta belki birkaç hafta içinde Windows
hata mesajları vermeye başlayacak. Windows'u ve yazılımlarınızı başatan kurmak için tekrar saatlerinizimi vereceksiniz?
Norton Ghost gibi bir imaj alma programıyla, her şeyiyle çalışan bir diskin imajını almanız PC konfigürasyonunuza göre 5
ila 10 dakika, geri yüklemiz ise yine o kadar sürer. Yani Windows bozulduğu anda 5 dakikada sisteminizi ilk kurulduğu
günkü haline getirebilirsiniz.
Özellikle PC sektöründe profesyonel iş yapanların çok işine yarar. Diyelim, konfigürasyonu birbirinin aynı yüzlerce PC'ye
Windows kuracağız, çeşitli yazılımları yükleyeceğiz. Bir kez kurulu bir sistemden disk imajı alıp bunu diğerlerine yüklemek
hem 5-10 dakika gibi kısa sürede halledilebilir, hem de güncel yazılımların network üzerinden imaj yükleme desteği vardır;
yerinizden kalkmadan tüm sistemleri kısa sürede kurabilirsiniz.
Peki CD imajları ne işe yarar? Bir Cd'nin tüm içeriğini kopyalamak bazen yeterli gelmeyebilir; örneğin o CD bootable bir
CD ise, yani açılış disketi yerine geçip sıfır formatlı bir diske kurulum yapabiliyorsa CD içindeki klasörleri kopyalamak
çözüm olmaz. Bu iş için CD yazma yazılımınızın CD Copy işlevini kullanarak CD'den CD'ye kopyalama yaparsınız; işte bu
da bir imaj koplayamadır. Öte yandan diyelimki elimizde bootable CD'yi CD yazıcımızla başka bir CD'ye kopyalamak
değil, bu CD'yi Internet sitemizden dağıtmak istiyoruz. İşte o zaman CD'nin imajını alıp sitemize koyarız; isteyen bu imajı
CD'ye basıp orjinali ile aynı bir CD elde eder veya anlatacağımız programla imaj içindeki istediği dosyaları diskine aktarır.
NORTON GHOST 2001
Disk imajı almak için en çok kullanılan, bol ödüllü bir yazılım Norton Ghost 2001. Ghost 6.5 tabanlı Personel Edition
sürümü her tür bireysel kullanıcıya hitap ederken Ghost 7.0 Enterprise Edition sürümünde Ghost 6.5 yanında şirketlere
yönelik ilaveler var. Biz burada Personel Edition sürümünü ele alacağız ama Enterprise sürümündeki ilavelere kısaca
değinelim. Şirkette bir kullanıcı PC değiştirecekse klasör, dosya ve masaüstü ayarını yeni PC'ye aktaran Ghost User
Migration; tüm disk imajını değil, son alına tam imaja bakıp sadece o zamandan beri diskte gerçekleşmiş değişikliklerin
imajını belirli aralıklarla alan Ghost Incremental Backup; ağdaki PC'lere uzaktan erişip yönetmeyi sağlayan 3com Boot
Services yazılımı; klonlama için ana bilgisayarı hazırlamakta kullanılan Microsoft System Preparation aracı; Ghost
Console aracı ile yazılım paketlerini Otomatik Yükleme seçeneği. Şimdi gelelim Norton Ghost 2001 Personel Edition'a.
Önemli Kural: Ghost ile partisyonun görüntüsü (imaj dosyası) aynı partisyona alınamaz. Diskinizin imajını almak
istiyorsanız 3 seçeneğiniz var.
1- Çift disk kullanıp, örneğin birinci diskin (örneğin C:\) imajını ikinci diske (örneğin D:\) almak.
2- Bir diski daha önceden iki veya daha çok partisyona ayırmış (ikiye bölmüş) olup birinci partisyonun (örneğin C:\) imajını
ikinci partisyona örneğin (örneğin D:\) almak.
3- Norton Ghost ile uyumlu bir CD yazıcınız varsa diskin imajını CD'ye yazdırmak.
Norton Ghost'a daha önced aşina olan kullanıcılar bile 3. seçeneği duymamış olabilir; çünkü ilk kez Ghost 2001 6.5
sürümü ile gelen bir özellik. NortonGhost artık CD'ye yazabiliyor! Merak etmeyin, hepsini sırasıyla anlatacağız. Ama
diskinizin imajını almadan önce temiz bir Windows kurduğunuzu, donanımlarınızı doğru ve sorunsuz şekilde tanıttığınızı,
tüm ihtiyaç duyduğunuz programları yüklediğinizi, velhasıl dört dörtlük çalışan bir PC'ye sahip olduğunuzu var sayıyoruz.
GHOST İLE İMAJ ALMAK
Windows'un kurulu olduğu bölmenin (partisyon) imajını almak istiyorsunuz. Yukarıda anlattığımız gibi üç seçeneğiniz var.
İlk ikisinde yöntem aynı; disk imajını CD-R diske almak istiyorsanız ilave birkaç noktaya dikkat etmeniz gerekecek. İşe
başlamadan önce elinizin altında birkaç boş disket bulundurun; çünkü Norton Ghost Windows'a kurulsada DOS'tan
çalışan, çoğu kez kendi boot disketlerini gerektiren bir program.
A. İki diskiniz veya iki partisyonunuz varsa;
1. Norton Ghost 2001'i PC'nize kurdunuz. Disket sürücünüze boş bir disket takıp Programlar/Norton Ghost 2001
menüsünden Norton Ghost Boot Wizard'ı çalıştırın. bu program Ghost sistem açılış (boot) disketleri yaratmak için.
Programı çalıştırınca karşınıza 3 seçenek çıkacak. Bizim işimiz "Standart Boot Disk With LPT and USP Supporyt" ile.
Bunu seçip Next düğmesine tıklayın.
2. Yeni ekranda "USP support" ve "LPT support" seçenekleri var. Bu seçenekler, sisteminizi USB Bridge adı verişen
kabloyla USB port'undan veya "laplink" kablosuda denen paralel kablo ile paralel port'tan başka sisteme bağlanmışsanız
16
ve bu bağlantılar üzerinden diskinizin imajını ikinci bir PC'ye almak istiyorsanız işe yarar.Böyle bir bağlantınız yoksa açılış
disketi boşu boşuna bu bağlantıları arar ve bulunamadığını söyler.Yani USB veya LPT (paralel port) üzerinden ikinci bir
PC'ye bağlantınız yoksa bu seçenekleri işaretlemeden Next düğmesine tıklayın.
3. Sonraki üç ekranda da Next düğmelerine tıkladığınızda disket sürücünüzdeki disketi formatlamak için bir pencere
açılacak. Start (Başlat) düğmesi ile disketi formatlayın. İşlem bitincede Close (Kapat) düğmesine tıklayın. Hemen
ardından Ghost başlangıç disketi oluşturacak. Finish düğmesi ile Boot Wizard'ı kapayın.
4. Şimdi sisteminizi, oluşturduğunuz disketle açın. Norton Ghost DOS ortamında açılacak. Fareniz bu ekranda
çalışmayabilir; fare çalışmıyorsa klavye tuişları ile ilerlemeniz; düğmelere tıklamak için Alt tuşunu basılı tutarak düğme
üzerine altı çizgili harfe klavyeden basmanız, diyalog kutularındaki alanlar arasında gezinmek için tab düğmesini
kullanmanız gerekecek. Bu şekilde açılan ilk pencerede OK düğmesine tıklayınca Ghost'un Local menüsü açılacak.
Local/Partition/To Image komutunu çalıştırın.
5. Şimdi sırasıyla imajını alacağınız partisyonun bulunduğu diski ve partisyonu seçeceksiniz (tek bir diskiniz varsa ilk
ekranda disk görünecek; diski seçtiğinizde ikinci ekranda o diskteki partisyonlar görünecek). Windows'un kurulu olduğu
partisyonun imajını alacaksanız o partisyon Primary olarak görünür, bunu seçin.
6. Sonraki ekranda seçtiğiniz partisyonun imajını hangi isimle, nereye kaydedeceğiniz soruluyor. Tab tuşu yardımı ile
Look in menüsüne gelip aşağı ok tuşu yardımıyla imaj dosyasını kaydedeceğiniz diski veya partisyonu seçin. (Dikkat bu
dosyayı imajını aldığınıuz partisyona kaydedemezsiniz! ikinci partisyona veya varsa ikinci diske kaydetmeyi
seçeceksiniz.) File kısmına da 8 karakteri geçmeyen bir isim verin. (Cimaj gibi) ve Save düğmesini çalıştırın.
7. Sonraki ekranda No, Fast ve High seçenekleri var. No seçeneği sıkıştırma uygulamadan imaj alır; yani C:\
sürücünüzdeki tüm dosyaların boyutu 1.5 GB'ı buluyorsa imaj dosyası da o boyutta olur. Fast seçeneği düşük seviye
sıkıştırma uygular; boyut bir miktar küçülür ama imaj alma kısa sürer. High seçeneği yüksek seviye sıkıştırma uygular;
boyut küçülebildiği kadar küçülür ama imaj alma işlemi uzun sürer. Her halukarda 1.5 GB'lık alanın imajını 10 dakika'nın
altında bir sürede alabileceğinizi söyleyebiliriz. Sonraki "Proced with partition dump?" ekranında Yes düğmesine
bastığınızda imaj alma işlemi başlar; işlem sona erdiğinde artık disketi çıkarıp sistemi baştan başlatabilirsiniz.
B. CD Yazıcınız varsa
İki diskiniz veya iki partisyonunuz yok, ya da diskinizde imaj yedekleyecek alan yok diyelim. CD yazıcınız varsa bu imajı
doğrudan CD'ye yazdırma şansınız var. Ama önce CD yazıcınız Norton Ghost ile uyumlu olmalı. Uyumlu CD yazıcıların
bir listesi Norton Ghost 2001 ile Windows'a kurulan Norton Ghost Manuel adlı PDF dosyasının "Image Files and CD
Writers" bölümünde yer alıyor. Ancak bu listede sadece çalıştığı denenen CD yazıcılar var; CD yazıcınız bu listede
olmasa da işe yarayabilir; deneyerek görmeniz şart. Örneğin Yamaha 2100E CD yazıcım da bu listede yoktu ama gayet
iyi çalıştı. Ghost 2001 SCSI CD yazıcılarla da çalışıyor ama harici (USB, paralel, firewire) Cd yazıcılarla çalışmıyor. CD
yazıcınıza taktığınız boş CD-R'a imaj almak için şu adımları takip ediyorsunuz:
1. Yukarıda A şıkkında diske imaj alma için anlattığımız standart boot disketini yaratın ancak kesinlikle UTP veya LPT
desteğini işaretlemeyin. (CD'ye yazdırabilmek için gereksiz şeylerin yüklenmemesi gerekiyor).
2. Yaratacağınız CD'nin "bootable" olmasını, yani BIOS'tan ayarlandığında sistemi boot disketi gibi açabilmesini
istiyorsanız ikinci bir diskete ihtiyacınız var. Bu disketi de Norton Ghost Boot Wizard'ın "CD-ROM Boot Disk" seçeneği ile
yaratıyorsunuz.
3. İlk disketle (Standart Boot Disk) sistemi açınca Norton Ghost çalışıyor. Yukarıda A şıkkında 4. 5 ve 6. adımları aynen
takip edin. Ancak 6. adımda imaj kaydetmek için ikinci diski veya ikinci partisyonu değil CD yazıcınızı seçin.
4. Save düğmesine tıkladığınızda CD'yi bootable yapmak isteyip istemediğiniz soruluyor. Yes (Evet) düğmesini
seçerseniz sizden oluşturduğunuz ikinci disket (CD-ROM Boot Disk) istenecek. Bu disketi takın ve OK düğmesine tıklayın.
Ghost, bu disketle işi bitince tekrar ilk disketi isteyecek.
5. Artık disk imajı CD'ye yazdırılmaya başladı. Diyelim ki diskinizdeki dosyalar, programlar, en yüksek sıkıştırmada bile
tek CD-R'a sığmayacak kadar çok alan tutuyor. O zaman bir CD-R dolduğunda Norton Ghost sizden ikinci CD-R'ı
isteyecek. Yani işler çok kolay, tümüyle
otomatik.
İMAJI GERİ YÜKLEMEK
Norton Ghost ile aldığınız imajın soyadı GHO oluyor. Bu imajı olduğu gibi geri yüklemeyi anlatmadan önce, Windows
altında kurmuş olduğunuz Ghost 2001 sayesinde bu GHO dosyası üzerine çift tıklyarak içindeki klasör ve dosyalara
bakabileceğinizi, istediiğiniz klasör ve dosyaları sürükleyip bırakarak diskinize aktarabileceğinizi söyleyelim.
İmaj dosyasını ikinci diskinize veya partisyonunuza kaydettiyseniz, imajı geri yüklemek oldukça basit arabirime de artık
aşinasınız. İmajı geri yüklemek için önce yüklediğiniz sürücüyü güzelce formatlayın. Sistemi yine Ghost Standart Boot
disketi ile açın, Local\Partition\From Image komutunu seçin.İkinci disk veya partisyonunuzda duran imaj dosyasınınyerini
gösterin. Bu imajın yükleneceği disk ve partisyonunuzu seçin ve OK düğmesine tıklayın. Bu kadar.
CD-R'a yazdığınız imajı geri yüklemek içinse yine dikkat edilmesi gereken küçük bir detay var. Sistemi Standart Boot
disketi ile değil, Ghost Boot Wizard ile yarattığınız CD-ROM Boot disketi ile açacaksınız. Sonra Norton Ghost ana
menüsünden Local\Partition\From Image komutunu seçeceksiniz. Ekranda çıkan komutları izleyip size imaj dosyasının
yeri sorulduğundan ("File name to load imaj from") CD-RW sürücünüzü seçeceksiniz. Bu da bu kadar.
Norton Ghost ana menüsündeki diğer komutları merak ediyor olabilirsiniz. Partition yerine Disk komutlarını seçtiğinizde
partisyonu değil tüm diskin imajını alır ve geri yükler. Tabii sisteminize yeni bir disk almış, eskisinin içeriğini imaj yedeği
17
filan almadan olduğu gibi yenisine aktarmak istiyorsanız Disk to Disk seçeneğinide kullanabilirsiniz.
Bu Makale Pc World Dergisinden Kaynak alınmıştır.
18
YAZILIM"
SALDIRI TESPİT SİSTEMLERİ - INSTRUSION DETECTION SYSTEMS
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler, ağ ve İnternet teknolojilerinin de gelişmesini etkilemiştir. Ağ uygulamalarındaki
gelişmeler ve sağlanan kolaylıklar, bunların kullanım alanlarını arttırmıştır. Ayrık bilgisayar sistemlerinden birbirine bağlı
ağ ortamlarına ve uygulamalarına doğru gidiş, pek çok alanda olduğu gibi bilgi güvenliği alanında da yepyeni endişeleri
ve sorunları beraberinde getirmektedir. Doğrudan bilgi güvenliğini ilgilendiren bu yeni sorunlardan bazıları dağıtılmış
erişim denetimleri, farklı ağlar arasında izolasyonların sağlanması, dağıtılmış verilerin bütünlüğünün korunması ve ağ
üzerinden taşınan verilerin gizliliğinin sağlanmasıdır.
Ağ güvenliği ile ilişkili teknolojilere göz atıldığında, bu alanda en yaygın uygulaması bulunan teknolojinin güvenlik
duvarları (firewall) olduğunu görebiliriz. Temel olarak bir güvenlik duvarı, bir ya da daha fazla ağ arasına yerleştirilen ve
bu ağlar arasında belirlenen bir politika çerçevesinde izolasyon sağlayarak onları birbirinden yalıtan bir ağ bileşenidir.
Güvenlik duvarları, yaygın kanaatin aksine, tek başlarına eksiksiz bir güvenlik çözümü oluşturamamaktadır. Yalnızca
kaynak ve hedef bilgilerine bakarak seçici geçirgenlik gösteren "paket filtreleyen güvenlik duvarı" uygulamalarının yanlış
kullanımlarıdır. İnternet'e açık web hizmeti veren bir sistemi korumak üzere kurulan bir "paket filtreleyen güvenlik duvarı
sistemi" kaçınılmaz olarak bu sisteme doğru gelen tüm web istemlerini geçirmek zorundadır; ancak saldırganların web
üzerinden yapabilecekleri saldırılar için herhangi bir koruma sağlanamamaktadır. Örnek sistem için aynı düzeyde koruma,
doğrudan sistemin basit ayarları ile de gerçekleştirilebilir durumdadır.
Ağ güvenliğindeki gelişim ile özellikle saldırı tespit sistemleri (intrusion detection systems) ve zayıflık inceleme araçları
(vulnerability assessment tools) giderek önem kazanan diğer bilişim güvenliği uygulamaları olarak çözüm paketinin
oluşturulması esnasında dikkatle değerlendirilmesi gereken bileşenlerdir. Bu bileşenlerden saldırı tespit sistemleri
hakkında bilgileri aşağıda bulabilirsiniz.
SALDIRI TESPİT SİSTEMLERİ
Bilgisayar sistemleri için güvenlik hedefleri; güvenilirlik, bütünlük ve kullanılabilirliktir. Bu güvenlik hedeflerini tehlikeye
atmaya çalışan etkilere ise saldırı adı verilir. Saldırı engelleme için doğrulama, şifreleme ve benzeri teknikler yeterli
değildir. O yüzden saldırı tespiti yapmaya ihtiyaç vardır [1].
ST(ID) ile temsil edilen Saldırı Tespiti, uygunsuz, hatalı veya alışılmışın dışında-düzensiz olan aktiviteleri tespit eden
bir sanattır. Bilgisayar üzerinde çalışan kötü niyetli aktivitelerin tespitine yarayan sistemleri bilgisayar-tabanlı ST sistemleri
(host-based ID systems) denir. Benzer şekilde bilgisayar ağı üzerindeki verilerin akışlarında çalıştırılan sistemleri ağtabanlı ST sistemleri (network-based ID systems) adı verilir [2]. Saldırı tespit sistemleri, İnternet veya yerel ağlardan
gelebilecek ve ağdaki sistemlere zarar verebilecek, çeşitli paket ve verilerden oluşabilen saldırıları fark etmek üzere
tasarlanmış sistemlerdir. Temel amaçları belirlenen kurallar çerçevesinde bu saldırıları tespit ederek e-posta, sms, snmp
mesajları gibi araçlar ile haber vermek ve gerekliyse bu saldırıyı önlemektir [4].
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE
STS (Saldırı Tespit Sistemi) ilk olarak 1980’lerde bir araştırma sahası olarak tanımlanmıştır. Bu ilk periyotta sistemler ve
ağlar kısmi olarak birbirinden bağımsız ve izole edilmiş durumdaydı. Bu periyotta araştırmalar daha çok bilgisayar tabanlı
tespite odaklanmıştı. STS için kullanılacak veriler işletim sistemi tarafından oluşturulan uygulama ve güvenlik günlükleri ile
ağ denetleme verisiydi, teknikler ise örüntü eşleme (pattern matching), profil oluşturma (profile creating) ve toplanmış
verilerin otomatik analizi şeklindeydi. Örüntü eşleme tekniği daha önceden saldırı olarak belirlenmiş bir durum meydana
geldiğinde, yani yeni durum ile eskiden belirlenen saldırı davranışı eşleştiğinde tespit yapılıyordu. Profil oluşturmada ise
bilgisayar sistemi için normal durumun ne olduğuna karar veren veriler oluşturuluyordu. Mesela bilgisayar her gün ne
kadar kullanılıyor (işlemci kullanım oranı, disk kullanım oranı, giriş/çıkış ihtiyacı vs.) veya veri alışverişi miktarları gibi.
Normal durumdan sapmaların saldırı olduğu kanısına varılarak tespit o yolla yapılmaktaydı.
1990’larda STS yapısı ve ortamı biraz daha değişti. İlk başta ağ STS'leri bilgisayar tabanlı sistemlerle birlikte üretildi.
İkinci gelişme web üzerindeki gelişme idi. İnternet’teki gelişme beraberinde güvenlik ihtiyaçlarını artırdı. Bu dönemde
güvenlik duvarları için resmi standartlar belirlendi. Ticari STS otomatik gözlem yaparak güvenlik duvarına yardımcı
olmaya başladı.
Bir diğer gelişme ise 1990’lardaki birliktelik idi. Bu aşamada bilgisayar tabanlı ve ağ tabanlı saldırı tespit sistemleri
birleştirildi [5].
Hemen hemen bütün şirketlerin varlıklarını devam ettirebilmek için İnternet’e bağımlı oldukları bugünün dünyasında
ağ saldırı tespit sistemlerinin böylesine hızlı gelişmiş olması sürpriz bir gelişme değildir. Güvenlik duvarları, yamalar,
saldırı tespiti ve eğitim gibi bazı argümanların şirket ağını korumada en iyi yol olduğu bir durumda saldırı tespit
sistemlerinin güvenli ağ mimarisini sağlamada anahtar vazife taşıdığı bir gerçektir.
19
....................................................................
KAYNAKÇA
[1] Wenke Lee and Salvatore J. Stolfo, Data Mining Approaches for Intrusion Detection, Computer Science Department
Columbia University
[2] Dirk Lehmann, What is ID?, http://www.sans.org/resources/idfaq/what_is_id.php
[3] D. Denning, 1986, “An Intrusion Detection Model, Proceedings of the IEEE Security and Privacy Conference
[4] Deborah A. Frincke, Ming-Yuh Huang, 2000, “Recent Advances in Intrusion Detection Systems”, Computer
Networks 34 541-545
[5] Sunita Sarawagi, 2001, “Intrusion Detection Using Data Mining Techniques”, http://www.it.iitb.ernet.in/~sunita
20
"YAZILIM > PHP"
PhpMyAdmin - PHP İle Web Tabanlı MySQL Yönetimi
Eğer PHP ve MySQL çalıştırmayı başardıysanız, veritabanı yönetimi için web tabanlı yönetim işinizi hem kolaylaştıracak
hem de hızlandıracaktır. Şimdi bunun nasıl, ne ile olacağını göreceğiz.
Normal şartlar altında eğer web tabanlı bir arayüz kullanmıyorsanız SQL ifadelerini telnet veya aynı işlevi yerine getiren
bir program ile yapmanız gerekmektedir. Php ile yazılmış oldukça gelişmiş SQL ifadelerini sadece bir tıklama ile
yapabileceğiniz bir program vardır. PhpMyAdmin. İnternet Explorer, Mozilla FireFox gibi web gezginlerini kullanarak
MySQL veritabanını yönetebilirsiniz.
PhpMyAdmin elde edebileceğiniz adresler; http://sourceforge.net/projects/phpmyadmin/
PhpMyAdmin programını bilgisayarınıza indirdikten sonra sıra bu programın yüklenmesine geldi.
Eğer Windows işletim sistemi kullanıyorsanız;
•
•
Web sunucunuzun localhost yazdığınızda gördüğünüz alanın bulunduğu klasöre (Örn: AppServ için
c:\AppServ\www klasörü içine ) phpmyadmin klasörü içine açınız.
Daha sonra bu klasör içindeki config.inc.php dosyası içinde yer alan $cfg['Servers'][$i]['user'] değişkenine
mysql kullanıcı adınızı ve $cfg['Servers'][$i]['password'] değişkenine de mysql bağlantı şifrenizi yazınız.
(Genelde standart ayar olarak kullanıcı adı : root şifre : tanımlanmamış şekilde olur.)
Eğer Unix veya türevi bir işletim sistemi kullanıyorsanız;
•
•
•
Bilgisayara indirilen programı web sunucunun kurulu olduğu klasöre yerleştirmek için Console kullanılarak
cd /bana_ait/web_server/root komutu ile web sunucunun root klasörüne geçilir. (/bana_ait/web_server/root olarak
belirtilen dosyaları siz kendi bilgisayarınızda nasıl ise o şekilde yazmanız gerekir.) Bu klasöre geçtikten sonra
tar zxvf phpMyAdmin_x.x.x.tar.gz komutu ile web sunucunun root klasörüne phpMyAdmin adında bir klasör içine
sıkıştırılmış dosyalar yerleşir.
Bu işlemlerden sonra "vi" text editörü ile veya sistemde kullanılan benzeri bir text editörü ile phpMyAdmin klasörü
içindeki config.inc.php dosyası açılır.
Bu editör ile config.inc.php dosyası içinde yer alan $cfg['Servers'][$i]['user'] değişkenine mysql kullanıcı adınızı
ve $cfg['Servers'][$i]['password'] değişkenine de mysql bağlantı şifrenizi yazınız.
Eğer ayarları doğru yaptıysanız web gezgininize http://localhost/phpMyAdmin yazmanız durumunda karşınıza Şekil 1`deki
görüntü gelecektir.
Şekil 1 : PhpMyAdmin ekran görüntüsü
Eğer phpTriad, AppServ, AbriaMerlin vb. paketleri kullanacaksanız bu panel genelde yüklü ve ayarları yapılmış bir şekilde
gelir. Bu yüzden eğer bu işe başlıyorsanız hazır paketlerden birini yüklemenizi öneririm. MySQL, PHP üzerinde
deneyimlerini arttırdığınızda kullanmanız çok daha rahat olacaktır.
Ayrıca eğer phpMyAdmin programını kendinize ait domain için de kullanmak isterseniz şifre korumalı bir dizine
yerleştirmeniz şiddetle tavsiye edilir ve güvenliğiniz için bu çok önemlidir. Aksi durumda bu adrese ulaşan kişiler
veritabanınızdaki bilgilere tam yetkili erişim hakkını elde eder.
"YAZILIM > VISUAL BASIC"
21
Windows XP System32 Klasöründeki Uygulamalar
system32\compmgmt.msc : Bilgisayar Yönetimi
system32\clipbrd.exe : Pano..Clipboard
system32\cleanmgr.exe : Disk Temizleyici..
system32\ciadv.msc : Dizin Yöneticisi
system32\charmap.exe : Karakterler ve kodları.. işlemler..
system32\calc.exe : Hesap Makinesi
system32\diskmgmt.msc : Disk yönetimi.. Partition Magic gibi...
system32\devmgmt.msc : Aygıt Yöneticisi
system32\dfrg.msc : Disk Birleştirici
system32\eudcedit.exe : Karakter imalatı...
system32\appwiz.cpl : Program Ekle Kaldır...
system32\access.cpl : Erişilebilirlik Seçenekleri
system32\accwiz.exe : Erişilebilirlik Sihirbazı
system32\desk.cpl : Görüntü Özellikleri. Monitör ayarı. Ekran Koruyucu vs.
system32\eventvwr.exe veya .msc : Olay Görüntüleyicisi
system32\freecell.exe : iskambil oyunu
system32\fsmgmt.msc : paylaşılan klasörler..
system32\hdwwiz.cpl : donanım ekleme sihirbazı
system32\iexpress.exe : Setup programı..
system32\inetcpl.cpl : internet özellikleri
system32\intl.cpl : Bölge ve dil ayarları
system32\joy.cpl : Oyun Kontrolu-kumandası ekle..
system32\magnify.exe : Büyüteç...
system32\main.cpl : fare özellikleri
system32\mmsys.cpl : ses ayarları
system32\mspaint.exe : paint.. boyama
system32\narrator.exe : yazı okuyucusu..sesli..
system32\ntbackup.exe : yedekleme sihirbazı
system32\nusrmgr.cpl : kullanıcı hesapları XP için..
system32\osk.exe : ekran klavyesi..
system32\powercfg.cpl : güç seçenekleri.. monitörü kapat vs..
system32\rasphone.exe : Ağ Bağlantıları.. internet bağlantısı gibi..
system32\regedt32.exe : regedit-kayıt düzenleyici
windows\regedit.exe : kayıt düzenleyici..
system32\sndrec32.exe : ses kaydedicisi
system32\sndvol32.exe : ses ayarları
system32\sol.exe : soltare.. kağıt oyunu
system32\spider.exe : kağıt oyunu
system32\taskmgr.exe : Görev Yöneticisi
system32\telnet.exe : telnet
system32\timedate.cpl : tarih ve saat ayarlama
system32\tourstart.exe : Windows Turu..
system32\winchat.exe : chat programı.. denemedim..
system32\winmine.exe : mayın tarlası.. oyun
system32\write.exe : wordpad.. metin editörü
system32\wupdmgr.exe : windows update .. güncelleme
windows\explorer.exe : windows gezgini..
windows\NOTEPAD.EXE : not defteri
22
"YAZILIM > YAZILIM İNCELEMELERİ"
Total Commander:Tam Bir İSVİÇRE Çakısı
Dosya yöneticisi, sıkıştırma programı, ftp yöneticisi, download yöneticisi ve daha bir çok özellik bir programda toplanınca
İsviçre Çakısı benzetmesini ister istemez hak ediyor. DOS kullanmış olanlar hatırlarlar, bir dosyayı bir yerden bir yere
kopyalamak, dosyanın niteliklerini değiştirmek isterseniz, Ergenekon destanı uzunluğundaki komutları ezbere bilmek
zorundaydınız. Sonraları Norton Commander programı ile bu işleri DOS altında kolayca halletmeye başladık. Şimdi ise
Windows altında bütün bu işleri ve daha fazlasını Total Commander ile yapabiliyoruz. 1.5 MB’lık bu programı
http://www.ghisler.com/download.htm adresinden bulabilirsiniz.
Programı bir ay süreyle deneyebilirsiniz. Sonrasında satın almanız isteniyor. Kayıtlı kullanıcı olmasanız bile programı
kullanmaya devam edebilirsiniz. Bu durumda programı her başlattığınızda açılan “nag screen” denilen rahatsız edici
ekrana katlanmak zorundasınız.Fakat bunun program üreticisine göre yasal olmadığını belirtelim.
Programın artılarından biri de Türkçe dil desteğinin bulunması. http://ghisler.fileburst.com/languages/wcmd_tur.zip
adresinden edineceğiniz dosyayı programın Language klasörüne açıp ardından Configuration/Options yolunu izleyip
açılan pencerede Language sekmesine tıklayıp buradan Türkçe’yi seçer Tamam’a tıklarsanız programı Türkçe olarak
kullanabilirsiniz.
Program gelişmiş özellikleri sayesinde Windows Gezginin de pabucunu dama atıyor. Meşhur sürükle-bırak tekniğini bu
programda da kullanabiliyoruz.
PROGRAMIN MENÜLERİ VE GÖREVLERİ
Dosyalar menüsünde bulunan seçeneklerle dosyalarla ilgili işlemleri gerçekleştiriyoruz. Bunlar şunlar; Bir dosyanın
niteliklerini değiştirme(arşiv dosyası, salt okunur, gizli dosya yapma veya bu özellikleri iptal etme). Dosyayı .zip formatında
sıkıştırma(winrar,winace gibi dosya sıkıştırma programları sistemde kurulu ise bu formatlarda da sıkıştırma işlemi
yapılabiliyor.) Sıkıştırılmış dosyaların açılması,arşiv dosyalarının test edilmesi,iki dosyanın içeriklerinin
karşılaştırılması,dosyaların bir programla ilişkilendirilmesi,dosya özelliklerinin gösterilmesi,Dosyaların parçalanması(Eğer
bir dosyayı diskete kaydetmek istiyor ve bu dosya 1.44 MB’tan büyük ise bu seçenek sayesinde dosyayı birkaç diskete
bölebiliyoruz.)
Parçalanmış dosyaların bir araya getirilmesi,MIME,UUE,XXE formatında dosyaların kodlanması ve açılması gibi işlemleri
Dosya menüsünden kolayca yapabiliyoruz.
İşaretle menüsünde aynı formattaki dosyaları bir grup halinde seçme,seçimi iptal etme,tüm dosyaları seçme seçimi iptal
etme, seçimleri ters çevirme,klasörleri karşılaştırma gibi işlemleri gerçekleştiriyoruz.
Komutlar menüsüyle dizin ağacını görüntüleme(DOS’taki tree komutu), herhangi bir dosyayı arama,birim etiketini
görüntüleme ve değiştirme,sistem bilgilerini görüntüleme, dizinleri uyumlandırma, DOS’U çalıştırma,Arka plan aktarım
yöneticisi ile dosya download etme gibi işlemleri gerçekleştiriyoruz.
Ağ menüsü ile, eğer bir ağ ortamında isek diğer bilgisayarlara bağlanabilir,dosya transferi yapabiliriz. Ayrıca istediğimiz
klasörleri paylaşıma açabilir veya paylaşımdan çıkarabiliriz. Bu menü ile FTP bağlantısı yaparak dosya download veya
upload edebiliriz. Eğer iki bilgisayarı birbirine bağlamak istiyorsak program bu iş için biçilmiş kaftan. İki bilgisayarı laplink
kablosu ile paralel portlarından birbirine bağlayıp,her iki makineye de programı kurduğumuzda,Ağ/Başka Bilgisayara
PORT Bağlantısı seçeneği ile bir makineyi sunucu diğerini istemci olarak belirleyip dosya transferi veya internet paylaşımı
gerçekleştirebiliriz.
Göster menüsü ile dosya ve klasörleri çeşitli ölçütlere göre(Ad,tarih,boyut v.b) sıralayabiliriz.
Yapılandır menüsü ile seçenekler kısmında programla ilgili ayarlara ulaşıp gerekli değişiklikleri yapma ve kaydetme
işlemlerini yapabilir ,araç çubuğuna yeni kısa yollar ekleyebiliriz.
Başlat menüsü ile bu menüye yeni kısa yollar ekleyebilir, programın ayarlarına buradan da ulaşabiliriz.
Programın alt kısmında bulunan seçeneklerle ise, bir dosyanın içeriğini görebilir,dosyada değişiklik yapıp kaydedebilir,tek
tuşla seçtiğimiz dosyayı kopyalayabilir, seçtiğimiz dosyanın adını değiştirebilir veya başka bir klasöre taşıyabilir,yeni
klasör oluşturabilir veya seçtiğimiz dosya veya klasörleri silebiliriz. Dediğimiz gibi tek tuş olayı burada çok işe yarıyor:)
Programı kullandıkça diğer özelliklerini de siz keşfedeceksiniz ve bilgisayarınızın olmazsa olmaz programları arasına
dahil edeceksiniz.
[email protected]
23
"DONANIM"
İnternette Kimlik koruma yöntemleri
İlgili Konular : İnternette Kimlik, Kimlik Koruma Yöntemleri, Kişi takip, SOCKS kurulumu, Web, FTP, ICQ gibi
programlarda IP Gizleme, Genel takip mantıkları, PGP ve Sniffing
Seviye : Orta Düzey (Bilgisayar Kullanıcısı)
Bölüm I – Neden ?
Kimliğimiz ne olabilir ki ?
İlk önce internette kimliğin ne olduğuna değinelim. Sonrada bunu gizlemezsek neler olabileceğine değinerek konuyu
kavrayalım.
Kimlik dediğimizde akla tekil olan şey gelir. Yani sizi tanımlayacak bir şey olmalıdır kimlik dediğiniz. İnternette bugün
kimlik diyebileceğimiz belli başlı şeyler var.
E-mail adresinizin sizin kimliğinizin bir parçasıdır, IP adresinizin sizin adresinizdir. Gerçek dünyadaki isminizin ortaya
çıkması ise zaten kimliğinizin büyük bir bölümünün deşifre edilmesidir.
Yani internette size ulaşmak isteyen bir kişi bu ilk ulaşım alanlarından başlayabilir. İnternetteki faaliyet süreciniz ve
aktifliğiniz, ticari kullanım alanlarınızın geniş olması daha çok iz bırakmanız anlamına gelir.
Örneğin eğer bir siteniz varsa bunun kayıt bilgileri genel ulaşıma açıktır. Dolayısıyla herhangi biri (
http://www.internic.com/whois.html) gibi bir adresten domain adınızı sorgulayabilir ve bilgilerinize ulaşabilir. Bu da sizin
kimliğinizin ortaya çıkma ihtimalini yükseltir.
Tabii ki burada yanlış bilgiler girebilirsiniz. Bunun etkileri ayrı bir konu...
Temel İntenet Kimlik Kriterleri;
1) IP Adresi
IP adresi bi nevi sizin internetteki ev adesinizdir. İnternete bağlanırken her bilgisayara tekil olarak verilir.
IP Adresleri Dial-Up tipi bağlantılarda dinamik (her bağlantıda değişir) olmasına rağmen ADSL, Kablo Modem tipi
bağlantılarda sabittir. Bu yüzden bu tip bağlantılarda IP adresinizin açığa çıkmaması daha fazla önem taşır.
2) E-mail Adresi
E-mail adresiniz size her zaman ulaşımı sağlaması açısından en büyük önemi taşıyan kimliklerden biridir. Bir çok açıdan
önem taşır. Şifreleriniz buradan geçer, bu yoldan size saldırılar gelebilir, gerçek kimliğiniz e-mail adresinden bulunabilir,
size atılan e-maillar zekice yönetmelerle takip edilerek IP numaranız saptanabilir. Olasılıkları çoğaltmak mümkün tabii ki.
Kim niye istesin ?
Firmaların veya başka kimselerin sizin kimliğinizi istemesi için bir çok sebep olabilir. Firmalar cookie, spyware ve benzeri
teknolojilerle sizin bilgilerinizi alıp istatistiksel verilerde ve özellikle de reklam sektöründe kullanıyorlar. Kazaa
(www.kazaa.com, www.imesh.com, www.google.com toolbar/Advanced Mode) gibi bir çok örnek var.
Bir diğer önemli sebep ise internette herhangi bir şekilde legal olmayan bir işlemde bulunmanız yada özellikle Türkiyede
ciddi sorunlara neden olabilecek düşüncelerinizi yayınlmaış olabilirsiniz.
Dolayısyla bu tip bir durumda eğer arkanızda iz bıraktıysanız gelip sizi enseleyeceklerdir !
Veya sadece paranoyak bir manyakta olabilirsiniz. Kimliğimizi saklamamız için tahmin edebileceğimizden de fazla neden
var.
Ama nasıl bulabilir ki ?
Bu işlemde temel olarak çok basit. Bir forumda yazdığınız yazıdan sizi takibe aldıklarını farzedelim;
1) Forum yöneticisine başvururlar, Forum yüksek ihtimalle sizin IP numaranızı ve mesajın yazılma tarihini tutuyordur,
bunu ele geçirirler.
2) Bu IP’ nin hangi Servis Sağlayıcısına ait olduğu bulunur.
3) Hangi saatte bu IP den hangi telefon numarasından bağlanıldığı bulunur.
4) Türk Telekom gibi ilgili kurumdan da evinizin yeri rahatça tespit edilebilir.
Gördüğünüz gibi gayet rahat, özellikle konu üst seviyede bir konu ise. Aynı zamanda devlet konuları olmasa dahi
herhangi bir kişi bir çok yoldan bu verilere erişebilir. Özellikle de sosyal ilişki yollarından.
Demekki en temel şekilde bizi bulabiliyorlarmış. Şimdi gizlenme yolları...
24
Bölüm II – Uygulamalarda IP Gizlemesi
IP Gizleme
Aslında tüm dokümanın yazılış sebebi denilebilecek en önemli kısım budur. Temel kimliğimiz olan IP’ mizi nasıl
gizeleyebiliriz ?
Bunun için belli başlı temel bir yol var Proxy, SOCKS gibi bir başka sistem üzerinden internete çıktı yapmamıza izin veren
sistemleri kullanmak.
Proxy en basit şekilde internete aracı bir makine vasıtasıyla bağlanmaktır.
Proxy üzerinde çalışan bir sistemde görelim;
http://ferruh.mavituna.com adresine girmeye çalıştığınızda (istek gönderdiğinizde) makinanız önce Proxy’ nize bağlanır.
Proxy’ niz http://ferruh.mavituna.com a bağlanır. Ardından ise aldığı verileri tekrar size gönderir. Dolayısıyla ulaştığınız
web sitesindeki kişi ziyaretçinin IP’ sini almaya çalıştığında sizin değil aradaki Proxy Sunucunun IP’ sini alır. Bu da sizin
güvende kalmanızı sağlar.
Ancak tabii ki bu mükemmel bir güvenlik değildir. Sonuçta buradaki Proxy’ de de log tutuluyor olabilir ve bu loglardan
birkaç adımda çok daha zor bir şekilde belki size ulaşılabilir. (Mesela Çindeki bir proxy den çıktığınızı düşünürseniz, size
ulaşmaları bazen imkansıza yaklaşır)
SOCKS ise Proxy ile aynı mantıkta çalışır ancak ICQ, FTP, Telnet vs. gibi protokollerde çok program için Proxy desteği
verir. Kullanımı daha rahattır vemantığı itibarı ile takibi daha da zorlaştırabilir. Örneğin 3-5 makine üzerinden dolaylı çıkış
yapabilirsiniz.
IE için Proxy kullanımı
Web sitelerinde IP adresinizi çok basit şekilde Proxy ile saklayabilirsiniz.
Önce çalışan proxyler bulmanız gerekiyor, Bunun aşağıdaki adreslerden rahatça bulabilirsiniz.
Alive Proxy Geliştiricilerinden;
http://atomintersoft.com/products/alive-proxy/proxy-list/
Google Free Proxies Dizini;
http://directory.google.com/Top/Computers/Internet/Proxies/Free/?il=1
1) Internet Explorer’ ı açın
2) “Tools > Internet Options > Connections > LAN Settings”
3) “Use a proxy server for your LAN...” kısmını seçin
4) “Address” kısmına proxy adresiniz (yukarıdaki adreslerden bulduğunuz) adresini girin. (203.108.89.199 gibi)
5) “Port” kısmına Proxy’ nizin portunu girin (Genelde 80 olur)
6) “Bypass Proxy Server” kısmını sçeerseniz “http://localhost” gibi lokalde çalıştığınız adresler proxy üzerinden erişilmez.
Seçmeniz tavsiye edilir.
7) “Advanced” butonuna tıklayarak farklı protokoller için farklı proxy’ ler belirleyebilirsiniz. “Exceptions” kısmına ise
127.0.0.1; 212.154.12.17 gibi IP nizi görecek yani Proxy üzerinden bağlanılmayacak IP adreslerini girebilirsiniz. “;” işareti
ile ayırarak istediğiniz kadar girin.
Önemli Not : Inernet Explorer FTP için buradaki Proxyleri kullanmıyor. Yani gerçek IP’ niz karşı FTP nin loglarına
kaydedilecektir. FTP de IP bırakmamayı da SOCKS kısmında anlatacağız.
“OK” ile onaylayarak tüm pencereleri kapadıktan sonra www.whatismyip.com adresine girerek test yapabilirsiniz.
Karşıdaki IP sizin gerçek IP’ niz ise Proxy’ niz çalışmıyordur, Proxy ayarlarına girdiğiniz IP ise çalışıyor, Sayfa hiç
açılmıyor ise Proxy sunucusunu değiştirmeyi deneyin.
Gerçek IP Numaranız
1) “Start > Run” veya “Windows Tuşu+R”
2) “cmd” yazıp “Enter” basın bu sizi DOS komut satırına götürecektir.
3) Komut satırına “ipconfig” yazıp enter’ a basın
4) IP Address’ in karşısındaki sizin gerçek IP numaranız.
Bu Proxy işlemlerini kolaylaştırmak için Alive Proxy (http://atomintersoft.com/products/alive-proxy/download/) gibi
yardımcı bir program kullanabilirsiniz. Bu program sayesinde güncel Proxyleri otomatik bulabilir, otomatik olarak belirli
aralıklar ile IP değiştirebilir, Proxyleri hız ve çalışma testinden geçirip kullanabilirsiniz.
Sakın hemen yüklemeyin daha güzel bir şey var elimizde SOCKS. Onu da okuduktan sonra hangi yönetmi seçeceğinize
karar verirsiniz.
25
Proxy seçerken “High Anon.” Proxyleri seçmeye özen gösterin diğer Proxyler sizin bilgilerinizi http Header lar içerisinde
taşıyor olabilir. Bunu bilen bazı siteler sizin IP’ nizi gene ele geçirebilirler.
Şu an sadece internette IP bırakmadan dolaşıyorsunuz. ICQ’ yu açtığınızda ise gene gerçek IP !
Bunun için her programda ilgili Proxy ayarlarınızı düzeltmeniz gerekiyor. Bazı Proxyler Telnet, FTP gibi uygulmaları
desteklemiyor olabilir.
SOCKS Kurulumu ve Kullanımı
Permeo Security Driver bunun iş için en uygun uygulama.
http://download.permeo.com/cgi-bin/eval adresinden yükleyebilirsiniz. Linux, FreeBSD, Solaris ve Windows işlemleri için
farklı versiyonları var.
Ancak bu programı da kullanmak için aynı Proxy sunucusu bulduğumuz gibi SOCKS desteği olan sunucular bulmamız
gerekmektedir.
Bu iş içinse SocksChain (http://www.ufasoft.com/socks/) çok güzel bir uygulama. SocksChain’ i yükleyip çalıştırın.
1) “Tools > Proxy Manager” ı açın.
2) “Update List” i tıklayın. Web sitesinden güncel sunucuların bir listesini alacaktır. Ancak hiç sevinmeyin bunları da test
edeceğiz ve geriye kalan 3-5 tanesini kullanabileceğiz ancak.
3) “Test All” butonuna basarak bütün sunucuları test etmesini bekleyin.
4) Çalışan sunucuların yanında Ampul çalışmayanların yanında ise Çarpı işareti bulunacaktır. Herhangi bir çalışan
sunucu IP numarasını bir kenara not alın. Şimdi onu az önce yüklediğimiz Permeo Security Driver ile kullanacağız.
Not : İsterseniz ayarlarından SocksChain’ i de herhangi bir Proxy Server üzerinden çalıştırabilirsiniz.
Aslında Permeo Security Driver’ ın yaptıklarını SockChain de yapmasına rağmen Permeo daha kullanışlı.
Şimdi sağ alt köşede (taskbar) Permeo nun ikonunun olması gerekiyor.
1) “Sağ Tuş > User Properties”
2) “In Office“ in yanındaki “Edit” butonuna basın.
3) Küçük ikonlar “+” New’ e basın.
4) “Name or Address” kısmına az önce kenara not aldığımız sunucunun adresini girin.
5) “Ok” ile pencereleri onaylayıp kapatın.
6) Taskbar’ daki “Sağ tuş” ile tıklayığ “In Office” kısmını seçili değilse seçili hale getirin. Seçili ise o şekilde kalsın.
“In Office”, “Out of Office” farklı konfigürasyonlar içindir. İki konfigürasyon arasında rahat geçiş yapabailirsiniz. “Disable”
ise SOCKS kullanımını iptal eder.
Internet Explorer / Tarayıcınız açıksa kapatın yeniden açın ve test için www.whatismyip.com adresine girin. Karşıdaki IP
sizin gerçek IP’ niz ise SOCKS çalışmıyordur, ayarlara girdiğiniz IP ise çalışıyor, Sayfa hiç açılmıyor ise Sunucuyu
değiştirmeyi deneyin.
Gerçek IP Numaranız için yukarıdaki “Gerçek IP Numaranız” kısmına bakınız.
SOCKS ve Procy yöntemleri bağlantınızı yavaşlatabilir. Bunun için sunucuları test etmeniz ve stabil, hızlı bir sunucu
bulmaya çalışmalısınız. Bazı sunucular birebire yakın hız verebiliyorlar. Zaten güvenliğiniz hızın önünde gelmelidir.
SOCKS Sunucusu üzerinden FTP Kullanımı
Bu yöntem ile bağlandığınız FTP Serverın loglarında sizin değil üzerinden bağlandığınız sunucunun IP adresi gözükür.
Aslında Permeo Security Driver ile FTP lerin otomatik olarak SOCKS üzerinden çalışması gerekiyor ancak bunu
becerebildiği söylenemez. Bu yüzden FTP Client Programımızın ayarlarını kendimiz yapacağız. Ben popüler olan Cute
FTP ve FTP Voyager için ilgili ayarları gösterecğim diğer FTP programları içinde benzer ayarları siz yapabilirsiniz.
Cute FTP Pro v2.0 (http://www.globalscape.com)
1) “Edit > Global Settings“ yada “Alt+F7”
2) “Connection > SOCKS4 & 5”
3) “Use the highlighted Socks Server when Connecting” seçeneğini seçin.
4) “Add” e tıklayın.
5) “Host Name” kısmındaki “” i silin ve SOCKS sunucunuzun IP adresini yazın.
6) “Port” kısmına da portunu yazın. (genelde 1080)
7) “OK” deyip onayladıktan sonra yapacağınız bütün bağlantılar SOCKS sunucunuz üzerinden gerçekleşicektir.
Log Windows bağlantı durumlarını takip edebilirsiniz.
26
Log Windows’ u açmak-kapamak için “Window > Hide/Show Invidiual Log Windows”
Kısaca FTP Voyager 9.0.1 (http://www.rhinosoft.com)
1) “View > Options“
2) “Connection > Proxy”
3) “Internet Access Type” kısmından SOCKS 5 kısmını seçin. Bu SOCKS sunucunuza göre değişebilir, SOCKS 4A veya
SOCKS 4’ te olabilir
4) “Proxy Name” kısmına SOCKS Sunucu IP Adresini girin
5) Port” kısmına da portunu yazın. (genelde 1080)
6) “OK” deyip onayladıktan sonra yapacağınız bütün bağlantılar SOCKS sunucunuz üzerinden gerçekleşicektir.
FTP Voyager hız olarak gayet başarılı. Bağlantının durumunu sol alt köşedeki log penceresinden izleyebilirsiniz.
Not : İşiniz bitince FTP penceresini kapatın. Çünkü siz kapatmadığınızda FTP Programlarının bir çoğu bağlantıyı canlı
tutabilmek için karşıdaki server a belli aralıklarla komut gönderir. Sistemde gereksiz yere kalmak ve loglanmak istemeyiz
değil mi ? Unutmayın ki “Serv-U FTP Server” gibi bir FTP Serverın aktif bağlantıları gösteren küçük programcıkları vardır.
Bu sayede server yöneticisinin gözüne batabilirsiniz !
Bir çok FTP Programında “Keep Alive” başlığı altında bu özelliği bulabilir ve iptal edebilirsiniz.
Cute FTP için Keep Alive İptali;
1) “Edit > Global Settings“ yada “Alt+F7”
2) “Conection > Smart Keep Alive”
3) “Enable Smart Keep Alive” kısmındaki işareti kaldırın.
FTP Voyager için Keep Alive İptali;
7) “View > Options“
“Conection > Keep Alive”
9) “Enable Keep Alive” kısmındaki işareti kaldırın.
FTP ve Web üzerinden IP Gizlemeyi öğrendik aynı şekilde bir çok uygulamanın Proxy, SOCKS desteği bulunmaktadır.
Yaptığımız örnekleri temel alarak gerekli ayarları yapabilirsiniz.
Bölüm III – E-mail Güvenliği
Sniffing Nedir ?
İlk önce ineternetteki mesajların, doldurduğumuz formların neden güvenliksiz olduğunu anlamamız gerekiyor. Sniffing
dediğimiz yöntem bu işin temelindeki olay.
Networklerde makinalarımızı birbirine bağlarken HUB kullanırız. Bilgisayarlar aralarında bağlantı kurarlarken bu HUB a
bilgi gönderirler. Bilgi HUB’ a geldiğinde her makinayı bir yoklar. Makinalarda eğer ilgili bilgi kendilerine gönderildiyse bu
bilgiyi alırlar.
Sniffing mantığında ise ilgili ilgisiz her veri toplanır yani hangi makianay gönderildiğine bakılmadan. Sizin de tahmin
edebileceğiniz gibi bu da networkünüzde gidip gelen her veriyi ele geçirmeniz anlamına gelir.
Basit bir kullanıcı tarafından tahmin edilemiyen, akla gelmeyen ve inanılmaz derecede efektif bir yöntem.
Eğer siz network üzerinde değilseniz bile bilgi internete çıkmak için bir çok makinadan geçer “traceroute“ yöntemi ile bu
rahatlıkla görülebilir.
Sniffing işlemi için internette bir çok araç bulunmaktadır;
Etheral (http://www.ethereal.com/)
En popülerlerinden biridir.
CommView (http://www.tamos.com/products/commview/)
Essential Net Tools’ un geliştiricelerinden çok kullanışlı ve kişisel tercihim olan bir sniffing aracıdır.
CommView Remote Agent (http://www.tamos.com/products/commra/) ile istenilen bir makine her zaman her yerden sniff
edilebilir.
Sonuç itibarı ile verilerimiz güvensizdir.
Bir düşünürseniz e-mail mesajlarımızın içerisinde bir çok şifrei özel bilgiler ve veriler gönderiyoruz. Bunların başkalarının
eline geçmemesi için PGP kullanabiliriz. Bu başklarının eline geçmesini değil ancak geçtikten sonra şifre olamdan
okunmamasını sağlayacaktır. Dünyaca kabul gören ve artık standart olmuş bir yöntemdir.
PGP Enterprise (http://www.pgp.com/display.php?pageID=96)
27
E-mail, Harddisk, dosya, ICQ mesaj şifreleme gibi özellikleri bulunan PGP Enterprise harika bir kişisel güvenlik
çözümüdür.
PGP Personal ve PGP Freeware ise fiyat açısından daha sorunsuz hafif versiyonlarıdır.
PGP’ yi kurduktan sonra kendinize bir (key) anahtar oluşturun. Unutmayacağanız ama basitte olmayan bir şifre seçin.
PGP Otomatik olarak Mail-Client ınıza plug-in olarak yereleşecektir. Birine PGP ile mail göndermeden önce anahtarınızı
gönderin.
1) “Program Files > PGP > PGP Keys” i çalıştırın
2) Göndermek istediğiniz anahtarıa sağ tuş ile tıklayın
3) “Send To > Mail Reciepent”
4) Şimdi istediğiniz kişiye gönderin
5) Karşıdaki kişi bu PGP dosyasını açınca sizin gönderdiğiniz e-mailları okuyabilecek.
Tabii ki bu göndermede eğer mümkünse daha farklı güvenli sistemler kullanın.
Bir mesaj gönderirken de (Outlook Express 6);
1) Yeni mesaj ekranına gelin, mesajınızı yazın.
2) Göndereceğiniz adresi yazın
3) “Tools > Encrypt Using PGP’ yi seçin”
4) Gönderin. Gönderilirken gerekli işlem yapılacak ve gönderilecek...
Traceroute Nedir ve Nasıl ?
Bir adrese ulaşırken gönderdiğiniz verilerin geçtiği yolları izlemeye denir.
Basit bir traceroute örneği
1) “Start > Run” veya “Windows Tuşu+R”
2) “cmd” yazıp “Enter” basın bu sizi DOS komut satırına götürecektir.
3) Komut satırına “tracert www.mavituna.com” yazıp enter’ a basın
4) Karşınızdaki ekranda verinin gidişini izleyebilirsiniz
Bu işlem için bazı yardımcı araçlarda kullanabilirsiniz.
Ping Plotter (http://www.pingplotter.com/) gibi.
Veya online bazı araçlarda kullanabilirsiniz.
Türkiye için;
http://baknet.net/trace/
http://appsrv.ttnet.net.tr/traceroute.php
gibi.
Daha fazla adres için http://www.traceroute.org u ziyaret edin.
Yahoo.com’ a çekilmiş bir traceroute
1 0 0 10 xxx.xx.xxx.x router.xxxxx
2 0 0 0 212.98.192.253
3 0 10 20 212.98.192.9
4 30 40 40 213.194.115.73
5 40 30 30 195.175.23.41
6 40 40 41 195.175.10.53 getepeM160-gtepeM20-1.ttnet.net.tr
7 210 210 220 144.232.171.69 sl-gw18-nyc-1-2.sprintlink.net
8 201 200 210 144.232.13.165 sl-bb25-nyc-15-0.sprintlink.net
9 280 210 321 144.232.13.190 sl-bb26-nyc-10-0.sprintlink.net
10 210 231 200 144.232.13.10 sl-bb20-nyc-15-0.sprintlink.net
11 221 210 200 209.244.160.185 pos1-3.core1.NewYork1.Level3.net
12 200 211 200 64.159.17.162 ae0-56.mp2.NewYork1.Level3.net
13 290 270 271 64.159.1.130 so-3-0-0.mp2.SanJose1.Level3.net
14 281 290 280 64.159.2.41 gige10-0.ipcolo3.SanJose1.Level3.net
15 280 270 291 64.152.69.30 unknown.Level3.net
16 280 270 351 66.218.71.198 w1.rc.vip.scd.yahoo.com
Gördüğünüz gibi veri yahoo.com a bir veri gönderirken veri bir çok farklı makina üzerinden geçiyor.
Kaynak : http://ferruh.mavituna.com
28
"İNTERNET"
İnternet Explorer Kısayol Tuşları
Web sayfalarına bakma ve gezinti yapma
F1 : Internet Explorer Yardımı'nı görüntüleme veya bir iletişim kutusundayken bir öğeyle ilgili bağlamsal yardım
görüntüleme
F11 : Tam ekran görünümü ve tarayıcı penceresinin olağan görünümü arasında geçiş yapma
SEKME : Web sayfası, Adres çubuğu ve Bağlantılar çubuğu öğeleri arasında ileri gitme
ÜST KARAKTER+SEKME : Web sayfası, Adres çubuğu ve Bağlantılar çubuğu öğeleri arasında geri gitme
ALT+HOME : Giriş sayfanıza gitme
ALT+SAĞ OK : Sonraki sayfaya gitme
ALT+SOL OK veya
GERİ : Önceki sayfaya gitme
ÜST KARAKTER+F10 : Bağlantının kısayol menüsünü görüntüleme
CTRL+SEKME veya
F6 : Çerçeveler arasında ileri gitme
ÜST KARAKTER+CTRL+SEKME : Çerçeveler arasında geri gitme
YUKARI OK : Belgenin başına doğru kayma
ALT OK : Belgenin sonuna doğru kayma
PAGE UP : Belgenin başına doğru büyük artışlarla kayma
PAGE DOWN : Belgenin sonuna doğru büyük artışlarla kayma
HOME : Belgenin başına gitme
END : Belgenin sonuna gitme
CTRL+F : Bu sayfada bulma
F5 veya
CTRL+R : Yalnızca Web sürümüne ve yerel olarak kaydedilen sürüme ilişkin zaman damgaları farklıysa, geçerli Web
sayfasını yenileme
CTRL+F5 : Web sürümüne ve yerel olarak kaydedilen sürüme ilişkin zaman damgaları aynı olsa bile, geçerli Web
sayfasını yenileme
ESC : Sayfayı yüklemeyi durdurma
CTRL+O veya
CTRL+L : Yeni bir yere gitme
CTRL+N : Yeni pencere açma
CTRL+W : Geçerli pencereyi kapatma
CTRL+S : Geçerli sayfayı kaydetme
CTRL+P : Geçerli sayfayı veya etkin çerçeveyi yazdırma
ENTER : Seçili bağlantıyı etkinleştirme
CTRL+E : Explorer çubuğunda Arama'yı açma
CTRL+I : Explorer çubuğunda Sık Kullanılanlar'ı açma
CTRL+H : Explorer çubuğunda Geçmiş'i açma
CTRL+tıklatma : Geçmiş veya Sık Kullanılanlar çubuğunda, birden çok klasör açma
Adres çubuğunu kullanma :
ALT+D : Adres çubuğundaki metni seçme
F4 : Adres çubuğu geçmişini görüntüleme
CTRL+SOL OK : Adres çubuğundayken, imleci sola doğrı sonraki mantıksal kesme karakterine (. veya /) taşıma
CTRL+SAĞ OK : Adres çubuğundayken, imleci sağa doğrı sonraki mantıksal kesme karakterine (. veya /) taşıma
CTRL+ENTER : Adres çubuğuna yazılan metnin başına "www." Ve sonuna ".com" ekleme
YUKARI OK : Otomatik Tamamla önerileri listesinde ileri gitme
AŞAĞI OK : Otomatik Tamamla önerileri listesinde geri gitme
Sık kullanılanlarla çalışma :
CTRL+D : Geçerli sayfayı sık kullanılanlara ekleme
CTRL+B : Sık Kullanılanları Düzenle iletişim kutusunu açma
ALT+YUKARI OK : Seçili öğeyi, Sık Kullanılanları Düzenle iletişim kutusundaki Sık Kullanılanlar listesinde yukarı taşıma
ALT+AŞAĞI OK : Seçili öğeyi, Sık Kullanılanları Düzenle iletişim kutusundaki Sık Kullanılanlar listesinde aşağı taşıma
Düzenleme :
CTRL+X : Seçili öğeleri kaldırıp Pano'ya kopyalama
CTRL+C : Seçili öğeleri Pano'ya kopyalama
29
CTRL+V : Pano içeriğini seçilen yere ekleme
CTRL+A : Geçerli Web sayfasındaki tüm öğeleri seçme
30
"İŞLETİM SİSTEMLERİ > LINUX"
Canlı Canlı Linux
Linux adını sıklıkla duymuş olmalısınız. Hatta bir kaç başarısız Linux kurma denemelerinde bile bulunmuş olabilirsiniz.
Her seferinde tanınmayam modem tv kartı ya da hiç açılmayan KDE ekranı gibi sorunlar sizi Linux'tan soğutmuş olabilir.
Ya da hiç Linux kurmamış olabilirsiniz. Siz de ya şu Linux neymiş diyenlerdenseniz, bilgisayarınıza hiç kurma zahmetine
katlanmadan
Linux'u tanıyabilirsiniz. CD den Boot ederek yani bilgisayarı açarak sizi Linuxla tanıştıran dağıtımlara live Linux deniyor.
Bunların en meşhuru Knoppix. Bir alman ürünü olan Knoppixi
ftp://ftp.bahcesehir.edu.tr/pub/knoppix/KNOPPIX_V3.4-2004-05-17-EN.iso adresinden indirebilirsiniz.
Knoppix'e ülkemizden de bir rakip çıktı son zamanda. İsmi Turkix olan bu Türkçe ve Azerice dağtım hakkında
http://tr.turkix.org adresinden bilgi alabilir. http://godel.cs.bilgi.edu.tr/mirror/turkix/live/1.9/turkix-1.9.iso adresinden Turkix`i
indirebilirsiniz.
İndirdiğiniz bu iso dosyalarını Nero yardımıyla CD ye yazdığınızda artık sizin de canlı canlı bir Linux'unuz olacak. Bu
işlemi nero ile şöyle yapıyoruz. Nero 6 Ultra edition sürümünde Nero Express`i açıyoruz. Disk kalıbı veya kayıtlı tasarı
bölümüne tıklıyoruz açılan pencerede Dosya türüne tıklayıp Tüm dosyaları seçiyoruz. Buradan indirdiğimiz iso dosyasını
seçip Aç atıklıyoruz ve ileriye tıklayıp yazma işlemini gerçekleştiriyoruz. Yazdığımız CD'yi CD-ROM a yerleştirip
bilgisayarımızı tekrar başlatıyoruz. BIOS ayarlarında First Boot Device olarak CD ROM ayarlıyoruz ve başlangıçta Entere
basarak CD den boot ediyoruz. İşte karşımızda Knoppix ve Türk rakibi Turkix.
İki dağıtımda da Bilgisayarımı açar açmaz ağı otomatik olarak tanıdı ve hemen Internete bağlandı.
http://www.linux-sevenler.org/acemi?wid=344&func=viewSubmission&sid=1323 adresinde Windows programlarının Linux
karşılıklarını görebilirsiniz.
Cemal TANER
[email protected]
31
"YAŞAM"
ENFLASYON MU...! EREZYON MU...!
Cennet memleketimin cennetlik insanları, tarih 1 Aralık 2004 saat 01.30. Yatağımda uyku tutmuyor bir sağa bir sola
dönüyorum olmuyor, baş ağrısından beynim çıkacak gibi ağrı kesici. Bir hap alıyorum ve başlıyorum tekrar düşünmeye
neyi biliyor musunuz? Memleketin halini. Belki işleri tıkırında olanlar “ne varmış memleketin halinde?” diyebilirler. Olsun.
O da onların düşünceleri ben düşüncelerimi kalem ile önce deftere sonra bilgisayara aktarıp sizlerle paylaşmak istiyorum.
Hayat paylaşmak değil mi?
Kominizm bazılarının ifadesine göre eşitlik değil mi?
İslamiyet paylaşmayı emretmiyor mu?
Hepimizin amacı huzur içerisinde tatlı bir hayat yaşamak değil mi?
O halde ben de düşündüklerimin bir kısmını sizlerle paylaşmak istiyorum.
Ne yararı olur onu bilemem ama muhakkak bana yararı var. Nasrettin Hoca bile yararı olacağına inanarak göle yoğurt
mayalamış...
Değerli paydaşlarım, herşey bir yana memlekemizin durumu hiç iyiye gitmiyor. Her ne kadar hükümet yetkilileri
enflasyonun düştüğünü söyleselerde benim düşüncem enflasyondan önce kişilik erozyonunun önüne geçilerek çareleri
bulunmalıdır.
Kişilik erozyonunu nasıl ifade edeceğimi tam olarak ben de bilmiyorum ama size şöyle ifade edeyim, hani Ulu
Atatürk`ümüzün altı ilkesinden biri olan Laiklik bazılarının söylemlerine göre hangi çerçeveden bakarsan öyle görürsün
derler ya işte öyle bir şey.
Yetkililer tarafından Geçim Standardının BİR MİLYARın üzerinde, açlık sınırının BEŞYÜZ MİLYON civarında açıklanan bir
ülkede emekli maaşlarının dörtyüz milyon ortalamasında olduğunu düşünürsek, ki öyle.
Bundan daha vahimini görmek istiyorsanız gazeteye ilan verin. Eleman aranıyor diye. Bakın günde kaç kişi müracaat
ediyor. Üzücü olan ne biliyor musunuz, gelen elemanların içerisinde ilkokul mezunu hiç yok. Büyük çoğunluğu lise
mezunu hatta oldukça fazla üniversite mezunu.
Daha da üzücü olanı ne biliyor musunuz? İş için müracaat eden kişiye ne kadar ücret düşünüyorsunuz diye
sorduğunuzda cevap ne biliyor musunuz? 300-350 milyon, çok az bir kısmı 500-600 diyor. Eğer benim ülkemde yaşayan
insanlar açlık sınırının altında emekli maaşı alıyorsa, gençlerimiz emekli maaşının altında maaşla iş arıyorsa onu da
bulamıyorsa sonuç elip erezyona dayanıyor.
Bu yazısı okuyan okumayan herkese Soruyorum!
Şu günlerde sizin veya bir yakınınızın başından bir hırsızlık, bir kapkaç olayı geçti mi? Evet dediğinizi duyar gibi oluyorum.
Maçlarda çıkan olaylara bir bakalım son günlerde oralarda bile olay patlamaları var. Çok düşük tansiyonla insanların
yaşayamayacağı gibi çok düşük gelir seviyeleri ile yaşayan veya yaşamaya çalışan insanlar ön takımı bozuk arabaya
benzer. Siz direksiyonu istediğiniz kadar sıkı tutun, araç gitmek istediği yöne gider hele bir de hava rüzgarlı ise!
Karanlığı da eklersek olayı aydınlatmış oluruz!
32
"MAKALE"
Yüz Tanıma (Face Recognition)
Yüz tanıma günümüzde çok önemli bir uygulama konusu konumuna gelmiştir. Özellikle Amerika`ye gerçekleştirilen 11
Eylül saldırılarında sonra güvenlik için önem kazanmıştır. Önem kazanmasının nedeni; yüz, insanın ayırt edici
özelliklerinden biridir. Güvenlik sistemlerinde, suçlu tespitinde, insan-bilgisayar iletişiminde vb. kullanılabilir.
Yüz tanıma, yüzlerde gerçekleştirilen bir örnek tanıma (pattern recognition) işlemidir. Burada, veritabanında kayıtlı
bilgilere göre, karşılaştırma yapıldıktan sonra, aranılan yüz bilinen veya bilinmeyen olarak tanımlanır. İdeal bir sistemde
istenilen, bilinmeyen yüzlerin tespitini yapıp onların veritabanına eklemesini yani öğrenme yeteneğine sahip olmasıdır.
YÜZ TANIMA TARİHİ
İlk resmi yüz sınıflama metodu 25 Mayıs 1888 yılında Sir Francis Galton tarafından (Charles Darwin`in kuzeni)
gerçekleştirilmiştir. 1980`ler boyunca yüz tanıma üzerine çok fazla çalışma olmamıştır. Olan çalışmalar da gerçek zamana
ayak uydurabilecek nitelikte değildir. 1990`dan sonra bazı sebeplerden ve gereksinimlerden dolayı yüz tanımaya ilgi
artmıştır. Bunun sebebi;
Sivil / Ticari araştırma projelerinin öneminin artması
Yapay sinir ağları sınıflamasında gerçek zamanlı hesaplamaların ve adaptasyonun öneminin artması
Gerçek zamanlı donanımların kullanılabilirliği
Uyuşturucu trafiği, terörist aktiviteleri gibi hareketlerin artmasından dolayı bu faaliyetleri izleyebilecek ve olaylarla
insanlar arasında bağlantı kurabilecek uygulamalara olan ihtiyacın artması
NİÇİN YÜZ TANIMA
Güvenlik ve organizasyon, tanımlama ve doğrulama metotlarının öneminin artması ile bugünkü koşullarda çeşitli
alanlarda bir anahtar teknoloji geliştiriliyor. Bu teknoloji, binalara giriş kontrolü, genel olarak bilgisayarlara giriş kontrolü
veya otomatik veznedar makineleri için (banka hesabından para çekmek, kriminal araştırmalarda) vb önemli alanlarda
kullanılıyor. Bilgisayar erişimi kontrolünde güvenilir özel/kişisel tanımlama için gereksinim biyometriklerde artan ilgiye
neden oldu.
Biyometrik tanımlama otomatik tanımlama tekniği veya bireylerin fiziksel karakteristik veya kişisel özelliklerinin
soruşturulmasıdır. “Otomatik” teriminin anlamı biyometrik tanımlama sistemi bir insan karakteristiğini veya özelliklerini
hızlıca, kullanıcının az karışarak veya hiç karışmadan tanımlama ve soruşturmayı yapabilmesidir.
Biyometrik karakteristikleri ve özellikleri davranışsal ve fiziksel şeklinde iki kategoriye ayrılır. Davranışsal
biyometrikler imza ve tiplendirme ritimleri (typing rhythms) gibi davranışları içeriyor. Fiziksel biyometrik sistemleri
tanımlama için göz, parmak, el, ses ve yüz kullanıyor.
Tablo 1 : Biyometrik teknolojilerin karşılaştırılması
Biyometrik Teknoloji Doğruluk
Yüz
Yüksek
GüvenilirlikSosyal Kabul EdilirlikHız (sn) Yedeği(Backup)
Yüksek
Çok Yüksek
1.5
İnsan
Parmak izi eşleştirme Çok yüksek Hafif
Hafif
6.0
-
El geometrisi
Yüksek
Hafif
5.0-15.0 -
Retina tarama
Çok yüksek Hafif
Çok Az
5.0-15.0 -
Ses tanıma
Hafif
Hafif
Çok Yüksek
10.0
İmza karşılaştırma
Hafif
Hafif
Yüksek
3.0-5.0 İnsan
Hafif
33
-
Tablo 1`de belirtilen biyometrik teknolojilerin karşılaştırılmasına göre hızlılığı, güvenilirliği, doğruluğu açısında yüz tanıma
tercih edilir hale gelmiştir. Yüz tanıma sistemleri araştırma ve geliştirme aşamalarında olmasına rağmen birçok ticari,
askeri, sivil alanda kullanılmaktadır.
İnternetdergisi ekibi
Ufuk Çekiç ve Fatih Ceylan
[email protected]
[email protected]
________________________________________________________________________________
Kaynak gösterilmemiş dokümanlarımızı, sitemizi kaynak göstererek telif hakkı ödemeksizin çoğaltabilir, yayınlayabilir ve dağıtabilirsiniz.
Copyright © internetdergisi
34