Ateş Diyarı ve Müzik Festivalleri Ülkesi 22

Ateş Diyarı ve Müzik Festivalleri Ülkesi 22

Kültür-Sanat
Azerbaycan –
Dr. Lale HÜSEYİNOVA
Sanat Bilimci
Ateş Diyarı ve Müzik
Festivalleri Ülkesi
ATEŞ DİYAR… AZERBAYCAN ESKİ ZAMANLARDAN BERİ BU ADLA BİLİNMİŞTİR Kİ, DOĞAL OLARAK BUNUN BİRÇOK NEDENİ
VARDIR. ANCAK BU MAKALEDE ÜLKENİN TAMAMEN FARKLI ALANDA ÜN KAZANDIĞI VE DEVAMLI OLARAK BU ALANDA
GELİŞME GÖSTERDİĞINDEN SÖZ EDİLECEKTİR. MÜZİK FESTİVALLERİ ÜLKESİ TANIM, ÜLKEDEKİ MEVCUT KÜLTÜREL VE MÜZİK
ALANLARINDAKI GELİŞMELERİ GÖZ ÖNÜNE GETİRİR. ÇÜNKÜ AZERBAYCAN’DA YILIN BELLİ BİR DÖNEMİNDE YAPILAN FESTIVALLER GELENEK HALINI ALMIŞ DURUMDADIR. TÜM BU KÜLTÜREL FAALİYETLERİ SIRASIYLA ANLATMAK DA ÖNEMLİDİR.
22
www.irs-az.com
İlkbahar Mevsimi
İlkbahar mevsiminin Azerbaycanlıların en sevdiği dönem olduğu
çok bilinmektedir. Özellikle bahar ayında ecdatlarımız tarih boyunca yeni yılın gelişini, tarihi Nevruz Bayramı’nı
ilkbaharın bayramı olarak kutlamışlar
ve kışın kalıntılarıyla vedalaşıp baharın
gelişini sevinçle karşılamışlar.
Son yıllarda Haydar Aliyev Vakfı’nın
aldığı kararla iki yılda bir olmak üzere
Nevruz mevsiminde uluslararası çapta
“Muğam Dünyası” (Space of Mugam)
festivali yapılması kararlaştırıldı. Bu
proje, geçmişte yapılan (2009, 2011)
iki festivalin katılımcılarının ve misafirlerinin oybirliğiyle desteklenmiş
olup, Doğu`nun geleneksel müziği
ile ilgili, dünya çapında başarılı ve en
güzel projedir. Bu projenin hayata
geçirilmesi için Haydar Aliyev Vakfı
Başkanı, UNESCO ve ISESCO`nun İyi
Niyet Elçisi Mehriban Aliyeva çok büyük emekler harcadı. Festivalin yapıldığı günlerde Azerbaycan’ın başkenti
Magomayev’in “Şah İsmail” operası, ayrıca milli Muğam hanendelerinin geniş
çaplı ifaları (Vokalist Muğam ustaları), Azerbaycan’ın ünlü Yedi Muğam`ı
(Rast, Şur, Seygah, Çahargah, BayatıŞiraz, Hümayun, Şüşter) dinleyicilere
sunuldu ve yabancı ülkelerden gelen-
Bakü 8 gün boyunca (14-21 Mart) rekor seviyede denebilecek sayıda müzik etkinliklerine ev sahipliği yaptı. O
günlerde Üzeyir Hacıbeyli’nin dünyada
ilk sayılan Muğam Operası (“Leyli ve
Mecnun”, “Aslı ve Kerem”) ve Müslim
lerin geleneksel müziği, Azerbaycan
ve Ortadoğu’nun eşsiz bestelerinden
Caz-Muğam türüne kadar çok sayıda
dinletiler katılımcılara sunuldu. Böylece
“Muğam Dünyası” festivalinin sanat yönetmeni ve Azerbaycan Bestekarlar
www.irs-az.com
Birliği Başkanı olan, UNESCO’nun dünya sanatçısı Firengiz Alizade tarafından
en ince detaylarına kadar titizlikle hazırlanan festivalin profesyonel sanatsal
konsepsiyonu, Muğam sanatının çeşitli
yönlerinin olduğunu dünya çapında
muhteşem bir şekilde kanıtladı.
“Muğam Dünyası” festivalinin misafirleri ve katılımcıları, Mısır, ABD,
Türkiye, Kanada, Hindistan, Fransa, Irak,
Özbekistan, İran, Çin, Peru ve Ekvador
gibi çeşitli ülkelerden gelen vokal ve sanat ustalarından oluşmaktaydı. Festival
çerçevesinde UNESCO’nun uluslararası
sanat sempozyumu, bununla birlikte
gençler arasında Doğu`nun geleneksel
müziği alanında uluslararası yarışmalar
yapıldı. Böylece yoğun içerikli festivalin
her gününde 4-5 faaliyet ve sanat alanında gösteri yapıldı. İkinci festivalde
yapılan başka bir yenilik ise dünyaca
ünlü hanende Alim Gasımov ve Mısırlı
perküsyonist Habip Yammini’nin çalışmalarının dünya kamuoyuna duyurulması oldu. Bayram festivali Nevruz
Bayramı ile birlikte kutlanıyor ve kapanış konseri Haydar Aliyev sarayında,
Doğu`nun yeni yıl günü olan, hayat
enerjisinin canlanmasını, sanatın uyanmasını ve sanat ruhunun dirilmesini
simgeleyen 21 Mart gününde yapıldı.
Geçen seneden itibaren ilkbaharın
müzik sanatı sezonunda geleneksel
ve çağdaş müziği temsil eden Gara
23
Kültür-Sanat
Garayev Uluslararası Festivali yapılmaya başlandı. Aslında bu festival ilk
defa 1986 yılında ve ülkenin daha sonraki zor dönemlerinde (1990-1998 yılları) de yapılmıştı. Yirmi yıllık kesintiden
sonra bu festival yeniden hayat buldu
ve umarız ki, daha etkin geleneksel
hale bürünür.
Yaz Mevsimi
Yumuşak ve ılık ilkbahardan sonra
Azerbaycan’daki festivaller bütün hızıyla canlanır. Tarihte Albanya’nın başkenti ve insanlığın medeniyet beşiği olan Büyük Kafkas bölgesinin
dağlık bölgesinde eşsiz güzelliğe
sahip olan tarihi yapıtları ve muhteşem çağdaş otelleriyle tatil kenti
Gebele’de tüm dünyadan gelen misafirlere ve katılımcılara ev sahipliği yaparak üçüncü kez festival düzenledi. Büyük ustaların ve dünyanın
birçok ülkesindeki gelecek vaat eden
genç sanatçıların katıldığı büyük müzik
festivali için Batı ile Doğu`nun kesiştiği
ve medeniyetlerarası diyaloğu sembolize eden bu bölgenin, Haydar Aliyev
Vakfı tarafından bizzat seçilmesi tesadüf değildir.
Birinci (2009) ve üçüncü (2011)
festivallerde yeni yeteneklerin
tanınması için Uluslararası Genç
24
Piyanistler Yarışması yapıldı. Bu
muhteşem müzik forumunda fortepiyano müziğine olan ilginin temelinde şöyle bir gerçek yatmaktadır:
bu festivalin sanat yönetmenlerinden birisi Bakü Müzik Akademisi
Rektörü, ünlü piyano ustası Ferhad
Bedelbeyli`dir ve onun insiyatifiyle Gebele festivalinde piyano
ve royal çalınması kararlaştırıldı.
Gebele`de yapılan üç festivalin senfoni ve sade müzik konserlerine katılanlar arasında Londra Kraliyet filarmoni
orkestrası, İsrail Senfoni orkestrası,
“Novaya Rossiya” senfoni orkestrası, Rauf Abdullayev yönetimindeki Üzeyir Hacıbeyli adlı Azerbaycan
devlet senfoni orkestrası, ayrıca Yuriy
Başmet, Oksana Yablonskaya, Ferhad
Bedelbeyli, Dmitriy Yablonskiy (aynı
zamanda Gebele festivalinin sanat
yönetmenidir), Boris Berezovskiy,
Denis Matsuyev, Emilio Pons, Murad
Adıgözelzade, Hloye Hanslip, Evez
Abdullayev,
Feride
Mamedova,
Timoti Gill, Sergey Leyfurkes, Manana
Doidjaşvili, Saymon Blendis, Alena
Bayeva, Sergey Krılov, Anna Samiul,
Massimilano Pisapiya gibi ünlü grup ve
sanatçılar vardı.
Gebele’deki büyük yeşil dağların
eteklerindeki açık konser alanlarında – Ü.Hacıbeyov ve M.Magomayev,
V.A.Mozart ve Dj.Rossini, P.Çaykovskiy
ve Dj.Puççini, Dj.Bize ve S.Rahmanov,
Dj.Verdi ve F.Emirov, Y.Griga ve M.De
Falya, F.Mendelson ve K.Sen-Sans,
P.Sarasate ve Dj.Gerşvin, F.Pulenka
ve A.Glazunov, F.Şubert ve N.RimskiKorsakov, K.Karayev ve A.Melikov,
S.Prokofyev ve A.Pyassoli, Y.Sibelius ve
F.List gibi değerli müzik insanlarının
klasik eserleri seslendirildi. Saf kristal
hava ve doğal akustik yankı, unutulmayan festival günlerindeki müzik ziyafetinin yoldaşları idi.
Gebele’den birkaç kilometre ötede Büyük İpek Yolu’nda Şeki adlı tarihi
bir şehir mevcuttur ve buradan günümüze kadar natürel ipek üretiminin
sırları ulaşmıştır. Özellikle gerçek Doğu
mimarisine sahip Şeki Hanlarının sarayının bulunduğu bu şehirde, 2010
yılının yaz mevsiminde, Birinci İpek
Yolu Uluslararası Müzik Festivali`nin
yapılması tesadüf değildir. Azerbaycan
bestekarlar birliği tarafından organize
edilen bu festivale Azerbaycan, Kore,
Norveç, Kanada, Finlandiya gibi ülkelerden müzik ustaları katıldı. Çeşitli
müziklerin seslendirildiği bu ortamın
unutulmaz bir manzarası vardı; çünkü
sanat ustalarının sahnesi olarak, Şeki
Hanları Sarayının çok asırlı çınarlarının
bulunduğu tarihi el yazılarının bulunduğu park, Kervan Saray mimari külliyesi, dağlık köy olan Kiş’teki tarihi Alban
kilisesi gibi tarihi yapıtların bulunduğu
alanlar kullanıldı.
Sonbahar Mevsimi
Azerbaycan’daki müzik festivalleri konser sezonunun her seneki başlangıcı olarak Azerbaycan
klasik müziğinin usta ismi Üzeyir
Hacıbeyov’un doğum günü olan
18 Eylül tarihi seçilmiştir ve bu
gün büyük müzik festivalinin açılış
günü kabul edilmektedir. Artık bu
gün milli geleneksel müziğin sembolü haline gelmiş ve Müzik Günü adını
almıştır. 2010 yılında yapılan sonbahar
müzik festivalinin özel bir anlamı vardı,
o da festivalin Üzeyir Hacıbeyov’un
www.irs-az.com
doğumunun 125.yılına ithaf edilmiş olmasıydı. Bu 10 günlük festival
programına tiyatro oyunları, orkestra
müziği konseri, yerli ve yabancı ünlü
sanatçıların grup ve solo şeklindeki
konserleri dahil edilmiş olup gösteriler
başkent Bakü’nün, Sumgait’in, ayrıca
Üzeyir Hacıbeyov’un memleketi olan
Ağcabedi’nin en iyi konser salonlarında
gerçekleştirildi.
Festivalde yurtdışından: “Orfeon”
korosu (Türkiye), “Tang” kvarteti
(Singapur), “Amalteya” grubu (İsviçre),
BDT ülkelerinin genç senfoni orkestrası (yönetmeni-V.Spivakov), ayrıca A.Gindin, S. Kudryakov, A. Saykin
(Rusya), D.Liveli, Dj.Veen (Hollanda),
N.Reksrot
(Almanya),
A.Bankas,
N.Kogan (Kanada) gibi ünlü sanatçılar,
müzik yönetmenleri A.Markin (Rusya),
İ.Hacıyev (Kanada) katıldı.
www.irs-az.com
Aynı şekilde yerli ve yabancı ünlü
sanatçıların yer aldığı 2011 yılındaki
festival de uluslararası çapta büyük beğeni topladı.
Sonbahardaki Bakü müzik sezonunun en kayda değer yönlerinden
birisi, geleneksel Caz Festivali`ni de
içinde barındırmış olmasında yatmaktadır.
Belirtmek gerekir ki caz festivalleri tam bir bayram havasına sahiptir.
Çünkü sahnedeki sanatçı ile salondaki seyirci arasındaki sanatsal iletişimi başka hiçbir sanat dalında yoktur.
Gerçekten bu festival; caz sanatının
yeni stillerini, yeni yeteneklerini, yeni
ayrıntılarını göstermektedir. 1965 yılında yapılan ilk Bakü Caz Festivali de aynı
anlamı içermekte idi.
Son yıllarda gerçekleştirilen Caz festivallerinde ünlü sanatçılar sanatlarını
25
Kültür-Sanat
halka takdim etti. Bu festivallerin konserleri; Haydar Aliyev Sarayı, Bakü
Muğam Merkezi, Müslüm Magomayev
Azerbaycan Devlet Filarmonisi, Bakü
Caz Merkezi`nin konser salonlarında
yapıldı. Özellikle belirtilmelidir ki festival katılımcıları arasında “Şakatak”
(İngiltere), “Djazamor” gurubu, Vijay
İvera (ABD), “Arena” (Azerbaycan) caz
gurupları ile birlikte Diana Rives (Vokal,
ABD), Al-Di Meolu (gitar, ABD), Matt
Bianko (İngiltere), Azize Mustafazade
(Azerbaycan), Keiko Matsui (piyano,
Japonya), Erika Vloyemans (Hollanda),
Artur Dutkiyeviç (piyano, Polonya),
Monti Aleksandr (piyano, Jamaika),
Omar (vokal, İngiltere) gibi ünlü sanatçılar, ayrıca Rain Sultanov (saksafon),
Salman Gambarov, Cemil Amirov, Emil
Afrasiyaboğlu, İsfara Sarabskiy (fortepiyano) gibi Azerbaycanlı caz ustaları yer
aldı.
Kış Mevsimi
Dünyaca ünlü müzik sanatı ustası
Bakü doğumlu Mstislav Rostropoviç
“Ne mutlu bana ki, ana şehrim Bakü’de
26
festivaller yapılmaktadır” demişti. Bu
sanat ustasının inisiyatifi ve Haydar
Aliyev Vakfı’nın desteğiyle 2006 yılında
Bakü’de 20. yüzyılın önde gelen bestekarı, Azerbaycan müziğinin üstadı
ve büyük dostu Dmitriy Şostakoviç’in
100. doğum günü dolayısıyla uluslararası festival düzenlendi. O unutulmaz
Şubat günlerinde Bakü’nün konser
alanlarında birinci nesil yıldızlar konser
verdi, bu konserlerin müzik yönetmenliğini ise usta Mstislav Rostropoviç’in
kendisi yaptı. O, hayatının son on yılının
her senesinde ana şehri olan Bakü’ye
gelirdi. Onun her gelişi, eşsiz konser
programlarıyla sınırlı kalmayıp aynı
www.irs-az.com
zamanda Bakü Müzik Akademisi’nin
ve Çocuk Müzik okullarının öğrencileri için unutulmaz profesyonel dersleri
de kapsıyordu. Zamanında usta isim
Rostropoviç’ten ders alan birçok ünlü
yerli müzisyenler onun sayesinde büyük yol katettiler. Şostakoviç’in festivalinden bir yıl sonra, 2007 yılında bütün
dünya Rostropoviç’in 80. doğum gününü kutladı. Ancak o sene büyük ustanın
hayranları için kaygılı bir yıl oldu, çünkü o büyük usta son doğum gününü
kutlayamamıştı. Azerbaycan, Haydar
Aliyev Vakfı’nın desteğiyle Rostropoviç
adına müzik festivali düzenleyen ilk
ülke oldu. Neticede amaçlandığı şekilde bu festival gelenek halini aldı ve
son beş senedir Aralık ayında Yılbaşı
bayramından önce Bakü’de muhteşem
bir şekilde Uluslararası Rostropoviç
Müzik Festivali yapılmaktadır. Her yıl
yapılan festivalin katılımcısı ve misafiri
olarak yurtdışından “Novaya Rossiya”
Moskova orkestrası (müzik yönetmeni Y. Başmet), İsrail filarmoni orkestrası (müzik yönetmeni – Zubin Meta),
İngiltere orkestrası, ayrıca Kristian
Badea, Yudjin Kon, Maksim Vengerov,
www.irs-az.com
Pol Votkins gibi müzik yönetmenleri; Pinkas Sukkerman, Sergey Krilov,
Andres Mustonen, Yuriy Reviç, Rey Çen
gibi keman ustaları; Natalya Gutman,
Denis Şapovalov, David Geringas,
Ksavye Filips, Amanda Forsayt gibi çello ustaları; Eliso Virsaladze, Aleksandr
Korsantiya, Mihail Lidskiy, Rudolf
Buhbinder, Filip Kopaçevskiy gibi piyanistler; B.Maysuradze, Silvio Zanon,
Doyna Dimitriu, S.Leyferkus, Hibla
Gerzmava, Yelena Manistina, Sergey
Plyusnin, Oksana Dika gibi şarkıcılar
katıldı. Festival günlerinde Leopold
ve Mstislav Rostropoviç’in müze evleri
herkesin ziyaretine açılıyor. Bu müze
evlerinde büyük ustanın Azerbaycan
ile olan bağları sergilenmektedir ve
burada Rostropoviç Vakfı’nın bursunu
kazanan gençler yeteneklerini sergilemektedirler.
Bu festival çerçevesinde Azerbaycan
Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu`nda
Galina Vişnevskaya Opera Merkezi`nin
tiyatro oyunları gösterime girmektedir.
Son Rostropoviç festivallerinin birinde
adı geçen opera merkezi Bize’nin ünlü
“Karmen” oyununu sergiledi ve büyük
başarı elde etti.
Böylece gelenek halini alan Mstislav Rostropoviç Uluslararası Müzik
Festivali en prestijli festivallerden birisi
olup, Bakü sakinleri ve yurt dışından
gelen misafirler tarafından dört gözle beklenen festival oldu. Her sene kış
mevsiminde Aralık ayının ortasında
dünya müzik sanatının önde gelen ustaları Mstislav Rostropoviç’in doğduğu
ülkeye onun hatırasını yaşatmak, canlı
tutmak için Bakü’ye gelmektedirler.
27