PDF İndir - İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi

Transkript

İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi - Sayı 40 / Bahar 2015
Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi
Süreli Elektronik Dergi
Copyright - 2015 Bütün Hakları Saklıdır
E-ISSN: 2147-4524
Grafik Tasarım Programlarına İlişkin Öğretim Elemanları ve Öğrenci
Görüşleri*
Opınıons of Instructors and Students on Graphical Design Educational Programs
Osman ÇAYDERE, Öğr. Gör. Dr., Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi, [email protected]
Anahtar Kelimeler:
Öz
Bu araştırmada, grafik tasarım alanında eğitim gören öğrencilerin ve eğitim veren
Grafik Tasarım,
Disiplinlerarası Tasarım, öğretim elemanlarının, “grafik tasarım” ve “grafik tasarım programlarına ilişkin öğretim
elemanları ve öğrenci görüşleri”, grafik tasarımın boyutları hakkındaki düşünceleri ile
Tasarım.
ilgili durumu ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu çalışmanın, grafik tasarımın uygulama
alanları hakkındaki farkındalığın artırılması yoluyla Türkiye’de alanda eğitim veren
öğretim elemanlarına program ve ders içeriği açısından katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Araştırmada hem nicel hem de nitel araştırma türünde, betimsel araştırma yöntemi ve
tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada grafik tasarım eğitiminde iki boyutlu ve üç
boyutlu tasarımın birbirinden ayrılmaz iki unsur olduğu ve eğitimcilerin mutlaka üç boyutlu
tasarım uygulamaları yapması konusunun önem teşkil ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca
grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin; ulusal kültür, evrensel kültür, sanat tarihi, mitoloji,
felsefe, psikoloji alanlarında bilgi sahibi olması sağlanmalıdır.
Keywords:
Graphic Design,
İnterdisciplinary Design,
Design.
Abstract
This study aims to present the opinions of the students, who are under graphical
design educational programs, and of the instructors, who teach of such programs, on the
aspects of “graphical design” and “opinions of such instructors and students on graphical
design educational programs”. By means of increasing the awareness on implementation
fields of graphical design, it is considered that this study will contribute to those instructors
teaching on the field in Turkey in terms of curriculum and course contents. In this study, a
descriptive research method and survey model is used as both quantitative and qualitative
research types. In this study, it has concluded that two- and three-dimensional designs are
two indissociable elements in graphical design education and that instructors are important
to certainly conduct three dimensional design implementations. Furthermore, the students
receiving education on graphical design should be provided with knowledge on the fields
of national culture, universal culture, art history, mythology, philosophy, and psychology.
*: Makale Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünde yapılan, aynı isimli doktora tezinden üretilmiştir.
Grafik Tasarım Programlarına İlişkin Öğretim Elemanları ve Öğrenci Görüşleri
Giriş
Bütün canlılar gibi insanın da hayatta kalabilmek için çeşitli ihtiyaçları vardır. İnsan;
varoluşundan beri bu ihtiyaçlarını karşılayabilmek için aklı ile çeşitli yöntemler geliştirerek
fiziksel eksikliğini de kapatarak, canlıların en güçlüsü haline gelmiştir. Yaşayabilmek için
en temelde yemek, barınma, korunma, giyinme gibi ihtiyaçlarını karşılamış ve üretim
faaliyetlerinde bulunarak diğer canlılardan ayrılmıştır. Bu süreçte, hem güçlü canlıları
alt edebilecek aletler, hem üretimi arttıracak araç gereçler tasarlamış ve bu birikimlerini
de diğer nesillere aktarmak için iletişim çabalarına girişmiştir. Bu bağlamda tasarım için
ihtiyaçtan üretime bir süreçtir denilebilir. İhtiyaç; hayatı kolaylaştırma, iş görebilme
sebepli olabileceği gibi duygusal bir dışavurum sebebine de dayanabilir.
Tasarım, dünyaya bakışımızı yöneten değişen temalara cevap verir ve buda,
Modernizm, Post-modernizm ve Dekonstrüktivizm gibi akımlarda ortaya çıkar. Bu akımlar
grafik tasarımın, yeni yaratıcı olasılık kapılarını açan ve tasarım zorluklarını karşılayan
yeni araçlar sunan, yaratıcı bir disiplin olarak gelişmesi ve evrimini şekillendirmeye
yardımcı olur (Ambrose ve Harris, 2009, s.24).
Tasarımın; bir model, kalıp ya da süsleme yapmaktan öte, kendi içinde bir yapıya
ve bu yapı arkasında bir planlamaya sahip olan bütün sanatların temelinde yeralan bir
olgu olduğu söylenebilir. Tasarlama eylemi, oluşturulacak yapının organizasyonu ile ilgili
her türlü faaliyeti içine alır. Başka bir deyimle; tasarım belirli bir amaç gözeten yaratıcı
bir eylemdir (Becer, 2008, s.32).
Tasarımın ne halde olacağı, hangi ihtiyaca cevap vereceği, hangi probleme çözüm
üreteceği, uygulama öncesi zihinde yaşadığı süreçte kurgulanabileceği söylenebilir.
“Zihinde tasarlanmış ve tam kesinliği olmamış bir durumda bulunan tasarım, kağıt
üzerinde ifade edilirken ilk anda kesin ve mükemmel şeklini alması beklenemez. Tüm
tasarım çözümlemeleri, problem çözme yöntemine dayanır. Yöntemin aslı, sorun ve
gerekliliğin ne olduğunu belirleyip çözüm önermektir” (Gence ve Orhon, 2006, s.14).
Tasarım anlam olarak çok geniş bir alanı kapsadığı söylenebilir. İletişimde,
felsefede, edebiyatta, sanatın bütün dallarında, mühendislikte, kısacası insanın soyut ve
somut bütün ihtiyaçlarına çözüm üreten alanlarda tasarım vardır. Bu denli geniş bir alanı
kapsayan tasarım kavramını temel olarak iki başlık altında, 2 boyutlu tasarımlar ve 3
boyutlu tasarımlar olarak toplayabiliriz.
Grafik tasarım, birçok sahayı içine alan yaratıcı bir görsel sanat disiplinidir. Sanat
yönetimi, tipografi, sayfa düzeni, bilgi teknolojisi ve diğer yaratıcı yönleri içerebilir. Bu
çeşitlilik, tasarımcıların içinde uzmanlaştıkları ve odaklanabildikleri tasarım uygulaması
için parçalı bir manzara olduğu anlamına gelir (Ambrose ve Harris, 2009, s.12).
Bir mesajı en yalın haliyle verme arayışından iki boyutlu tasarımların doğduğu
söylenebilir. Ayrıca mesajın güçlü bir iletişim aracı haline getirilme çabası sonucunda
görsel ögelerin de kullanılması ile grafik tasarımının meydana geldiği söylenebilir.
Becer’e (2008, s.33) göre ; “Grafik tasarım, görsel bir iletişim sanatıdır. Birinci
işlevi de, bir mesaj iletmek ya da bir ürün ya da hizmeti tanıtmaktır. Grafik tasarım terimi
345 İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi
Osman ÇAYDERE
ilk kez 20. yüzyılın ilk yarısında metal kalıplara yazılan ve çizilen ve daha sonra da
çoğaltılmak üzere basılan görsel malzemeler için kullanılmıştır.
Maden (2009, s.19) grafik tasarımı; “Batı ülkelerinde, yeni üretim biçimlerinin
doğması ve birey-toplum ilişkilerinin git gide karmaşıklaşması sonucu ortaya çıkmış
bir anlatım yolu. Etkileyici bir dil. Yapımcısından, çağdaş yaşamın gerilimine, çok
renkliliğine uygun bir duyarlılık, bir yaratma gücü bekliyor. Her türlü tüketim ürününün,
her türlü toplumsal olayların geniş yığınlara tanıtılması, duyurulması amacına yönelik.
Bu işlemi gerçekleştirirken plastik sanatların ortak amaç ve ilkelerinden yararlanıyor.
Bir üstyapı ürünü; ama toplumun bütün katlarında plastik sanatlardan daha dolaysız bir
yayılma, etkileme gücünde” olarak tanımlamıştır.
Tasarımda kullanılan elemanların seçimi, tasarım dilinin güçlenmesinde etkili
bir unsur olabilir. Görsellerin yaratıcı bir tarzda seçilmesi ve tasarlanması, izleyicinin
ilgisinin tasarıma çekilmesini sağlayabilir. Özellikle çocuklara yönelik çalışmalarda
yaratıcı elemanların kullanılması çocukların yaratıcı düşünme yetisini kazanmalarına
sağlayacağı katkı açısından önemli olduğu düşünülebilir.
Bir grafik tasarım ürünü, izleyicisine mesajını iletebildiği ölçüde başarılıdır. İnsan
gözü etrafında gördüğü şeyleri bir bütün olarak algılamaktadır. Grafik tasarımcısının
izleyici ile sağlıklı bir iletişim kurması ve mesajını başarı ile iletilebilmesi için tasarımında
görsel bütünlük oluşturması gerekmektedir. İzleyicinin tasarım ürünü üzerinde uzun
süreli kalması tasarımın etkisi açısından önemlidir. İzleyici bir mesajda daima bütünlük
aramakta; aksi halde tasarıma olan ilgisini kaybetmektedir. Gestalt Psikologlarının
yaptığı görme ve görsel algılama ile ilgili çalışmaların sonucunda oluşturulan Gestalt
teorisine göre bütün, sadece o nesneyi oluşturan parçaların toplamı olarak tanımlanamaz.
Bu durumda parçaların tek başlarına sahip oldukları özelliklerin bütüne olan katkıları
önem kazanmaktadır (Yücebaş, 2006, s.186).
Üç boyutlu tasarımlar ise, estetik kaygılarla oluşturulmuş sanat eserleri olabileceği
gibi, günlük hayattaki bir takım ihtiyaçları karşılamak amacıyla ortaya konulan ürünler
olabilmektedir. Hayatı kolaylaştıracak, yaşam kalitesini arttıracak ürünlerin ve mekanların
tasarlanması, üretim sürecindeki niteliği ve niceliği arttırmaya yönelik tasarımlar bu
grupta ele alınabilir. Bu çerçeveden bakıldığında ilk insanların mağara duvarlarına yaptığı
resimleri iki boyutlu tasarımların temeli olarak değerlendirilebilir. Yine icadı ile insanlığa
yön veren tekerlek de üç boyutlu bir tasarım ürünü olarak değerlendirilebilir.
Tasarım sürecinin önemli bölümü yaratıcı, pratik veya ekonomik engelleri aşmayla
ilgilenir. Sorun çözme, çeşitli tasarım unsurlarıyla çalışmayı gerektirir ve sadece, sorunun
ne olduğu konusunda varsayımlarda bulunmak yeterli değildir (Ambrose ve Harris, 2009,
s.79).
Tasarım kavramı tarihsel süreçte ele alındığında; Sanayi Devrimi’nden sonra sanatta,
mimaride, edebiyatta arayışlar, yenilikçi yaklaşımlar büyük bir hız kazandığı görülebilir.
Özellikle tasarımda yenilikçi yaklaşımlar farklı eserler ortaya çıkartması açısından önemli
bir hal aldığı söylenebilir. Temel ihtiyaçları karşılanan insanlık yaşam alanlarında daha
estetik objeler arar olduğu bilinmektedir. Bu gelişmeler sonucunda endüstriyel tasarımın
doğduğu söylenebilir..
Sayı 40 /Bahar 2015
346
Sanayi Devrimi’ne kadar icat edilen bütün araç gereçler, bir ihtiyacı karşılıyordu.
İlk “teknolojik” aletler, örneğin mikroskop, teleskop, termometre için özel bir estetik
gerekmiyordu. Bunlar tamamen fonksiyonel amaçlıydılar. 1698’de ilk kez buhar makinesi
(Newcomen) yapıldığında da durum aynıydı. Amaç, buhar gücüyle enerji elde etmekten
ibaretti. Önce Nicolas Cugnot ve sonra Richard Trevithick, buhar gücüyle yürüyen
aracı icat ettiklerinde de yine ortada her hangi bir estetik kaygı yoktu. Estetik kaygılar
ve “tasarım,” sanayinin değil, güzel sanatların sorunuydu. Ta ki, İngiliz Christopher
Dresser (1834-1904) ilk kez bir çaydanlığı “tasarlayarak” seri üretime geçene kadar. O
güne kadar kimse, çaydanlığı daha “güzel” ve estetik yapmayı düşünmemişti. Dresser
bu nedenle, çağdaş anlamda ilk endüstriyel tasarımcı olarak kabul edilir. Yine Sanayi
Devrimi isimlerinden Fransız Michael Thonet (1796-1871) de bugün hala kullanılan ünlü
iskemlesini estetik kaygılarla tasarlamış ve “alelade” bir iskemleyi bir sanat eseri gibi
yeniden tanımlamıştı. Yaptığı işi o güne kadar kimse düşünmemişti: İskemlenin ayağı
ve sırtındaki çubukları buharda yumuşatmayı akıl etti. Kalıba koyarak yuvarlak şekiller
verdi (Hobsbawm, 1998, s.38).
Avrupa sanayileşme sürecini yaşarken bu sürece bağlı olarak tasarım konusunda da
önemli gelişmeler yaşıyordu. Aynı dönemde Anadolu’da daha kapalı bir yapı hakimdi.
Loncaların da büyük etkisiyle sanayileşmenin Anadolu topraklarına girmesi bir hayli
geciktirildi. Bu sebeplerden; Avrupa ile Anadolu arasındaki fark oldukça açıldı. Ancak
Anadolu’da özellikle tekstil ve dokumacılık alanlarında söz sahibi önemli merkezler
vardı. Tekstil ve dokumacılık alanında tasarımlar yapılıyordu (Sezgin, 2011, s.46).
Üç boyutlu tasarım anlamında Anadolu’da yenilikçi sayılabilecek önemli örneklerin
özellikle silah ve savaş mühimmatı konusunda olduğu, bu alanda başarılı tasarımların
yapıldığı ve üretime konulduğu görülebilir.
Matbaanın Anadolu’ya çok geç gelmesini, Anadolu’da grafik tasarımın
gelişimindeki gecikmenin sebebi olarak söyleyebiliriz. Ancak geleneksel el sanatlarından
hat, tezhip, minyatür alanlarında grafik tasarıma temel oluşturacak nitelikte çalışmaların
varlığından sözedelebilir.
Osmanlı Devleti’nde, özellikle azınlıkları oluşturan Musevi, Ermeni ve Rumların
kendi dini eserlerini matbaa tekniği kullanarak bastıkları bilinmektedir. Kanuni Sultan
Süleyman döneminde sarayda kurulan Enderun Mektebinde sanat konularına da özel
ağırlık verilmiş, İran, Özbekistan ve batıdan getirilen sanatçılar burada öğretmenlik
yapmışlardır. Kitap resimleme, sayfa tasarımı konularıdaki çalışmalara bu okulda önem
verilmiştir. Kanuni döneminde ünlü minyatür sanatçısı Matrakçı Nasuh, Anadolu’nun bir
çok şehrinin kuşbakışı resimlerini yapmıştır (Tepecik, 2002, s.21).
Sanat eserlerinin ortaya konulmasında duyguların, coşkuların, mutlulukların rolü
elbette çok büyüktür. Tasarım ve tasarım uygulamalarında ise ihtiyaçlar ön plandadır.
İhtiyaçtan kaynaklanan ürün, malzeme tasarımlarının, duyguların bezemesiyle sanatsal
bir form aldığı söylenebilir.
Çoğu tasarım, öğrenilmiş sembolik anlamların karışımı, deneyimlerimizden
anladığımız imgeler ve tasarım unsurlarını birbirine bağlayan, bileşenler arasındaki
Osman ÇAYDERE
ilişkileri görsel olarak kuran tasarımlar olarak düşünülebilir. Kolaylıkla kavranılan ögeler
yoluyla ilişkileri ifade ederek bir tasarım görsel olarak etkin hale getirilebilir (Ware, 2008,
s.58).
Günümüzde iki boyutlu tasarımlarla üç boyutlu tasarımların bir çok alanda iç
içe kullanılıyor olması grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin üç boyutlu tasarımlar
konusunda bilgi ve beceri sahibi olmasını gerektirdiği sonucunu ortaya koyabilir.
Bu bağlamda; güzel sanatların grafik tasarım alanında eğitim alan öğrencilerin
tasarıma bakış açılarının sadece kağıt üzerinde olduğu ve yaratıcı bakışı başka boyutlarda
göremedikleri düşüncesi ile böyle bir çalışmanın yapılmasına gerek duyulmuştur.
Araştırmada “Grafik tasarım konusunda eğitim alan öğrenciler ve eğitim veren öğretim
elemanlarının tasarıma dair görüşleri nelerdir?” problemine cevap aranmıştır.
Araştırmanın Amacı
Bu araştırmada, grafik tasarım dersine yönelik öğretim elemanı ve öğrenci görüşlerini
ortaya koymak amaçlanmıştır. Yine araştırmada, öğrenciler için mevcut grafik derslerinde
yaptırılan uygulamaların yanısıra ders programında yer almayan uygulamalar hakkındaki
durumun tespiti amaçlanmıştır. Bu araştırma ile Türkiye’de, alanda eğitim veren öğretim
elemanlarına program ve ders içeriği açısından katkı sağlanacağı düşünülmektedir.
Araştırmanın Önemi
Günümüzde her alanda olduğu gibi, grafik tasarım alanında da sürekli bir değişim
ve gelişim yaşanmaktadır. Teknolojinin hızla geliştiği günümüzde, içinde bulunduğumuz
şartlara uyum sağlayabilmemiz eğitim ile mümkün olabilmektedir. Bu nedenle araştırmada
grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin eğitimlerine yönelik görüş ve beklentileri
belirlenmeye çalışılmış, bu dersleri veren öğretim elemanlarından grafik tasarımdaki
gelişmelere yönelik görüşleri alınmış, öğrencilerin çağdaş tasarım alanları hakkındaki
farkındalıklarına katkıda bulunmak hedeflenmiştir.
Sınırlılık
Bu araştırma, Ankara ilindeki Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar
Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar
Fakültesi, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Başkent Üniversitesi Güzel
Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Güzel
Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi ve Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım
ve Mimarlık Fakültesi’nde grafik tasarım alanında görev yapan öğretim elemanları ile
yapılan görüşmeler ve Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi
Bölümü Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı’nda grafik öğrenimi gören öğrencilerle yapılan
anketlerle sınırlıdır.
İlgili Araştırmalar
Öktem (2012) tarafından yapılan “Grafik tasarım dersi alan öğrencilerin, grafik
tasarım ve bilgilendirme tasarımı hakkındaki görüşlerinin incelenmesi” konulu yüksek
348
lisans tezinde grafik tasarım hakkında geniş kapsamlı bir bilgi verilmiş, ardından
bilgilendirme tasarımı hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir. İki alan hakkında da ayrıntılı
örnekler verilerek anlaşılırlığı sağlanmıştır. Araştırmada söz konusu bu iki alanın birbiriyle
olan ilişkisi, öğrencilerin bilgi düzeyleri üzerinden yorumlama yoluna gidilmiş, bu amaçla
üniversitelerin ilgili bölümlerinde grafik tasarım dersi alan öğrencilere anket uygulanmış,
verilen cevaplar değerlendirilerek iki alan ilişkisi ortaya konmaya çalışılmıştır.
Çetinkaya (2011) tarafında yapılan “Tasarım ve kavram ilişkisinin iç mimarlık
temel tasarım eğitimi kapsamındaki yeri: Farklı iki üniversite örneği üzerinden temel
tasarım eğitimi üzerine bir araştırma” konulu yüksek lisans tezinde, tasarım disiplinlerinden
özellikle iç mimarlık disiplini temel tasarım eğitimi üzerinde durulmuştur ve Temel tasarım
kavramı, bu disiplinle ilişkilendirilmiştir. Bu çalışma kapsamında; iç mimarlık temel
tasarım eğitimi üzerinde temel tasarım kavramının etkisi sorgulanmıştır. Temel tasarım
kavramının analizi yapılmış, temel tasarımın tanımı, kavram ile olan ilişkisi, kavramsal
tasarımın anlamı araştırılmıştır. Bu bağlamda iç mimarlık temel tasarım eğitiminin ortamı
ve temel tasarım kavramının bu eğitimdeki yeri değerlendirilmiştir. Bu çalışmada amaç,
temel tasarım kavramının tanımının doğru yapılabilmesi bu kavramın kendi elemanları ve
prensipleri ile birlikte ilişkilendirilerek doğru değerlendirilebilmesi, tasarım aşamalarının
bir kavram ışığında kurgulandığı takdirde niteliğindeki farklılıklarının izlenebilmesi ve
iç mimarlık temel tasarım eğitiminde doğru düşünme, fikir üretme, kavram oluşturmanın
tasarımın gücünü belirlemedeki etkisi sorgulanmıştır. Ayrıca araştırmada iç mimarlık
disiplini temel tasarım eğitiminde, tanımı kapsamlı bir şekilde yapılmış olan temel tasarım
kavramı ve kavramsal tasarımın yerinin net bir şekilde görülebilmesi amaçlanmıştır.
Tepecik ‘in (1994) “Grafik tasarlama ilkelerine dayalı tasarım yöntem ve teknikleri”
başlıklı doktora tezinde, kaynak araç gereçler kullanım amaç ve esaslarına göre sıralanmış
ve tasarım tekniklerindeki özelliklerinden söz edilmiştir. Elde edilen bilgiler ve gözlemler
ışığında tasarlama fonksiyonları, sanat ve tasarım felsefesi ilkelerine dayandırılarak
ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmada, grafik tasarım tekniklerinin çokluğu göz
önüne alınarak bir sınırlamaya gidilmesi söz konusu olduğundan, sadece “amblem”,
“piktogram”, “afiş”, “tabela” yöntem ve tekniklerin tarihsel önemi, gerekliliği, tasarımda
aranılan özellikleri dikkat çekicilik, sadelik endüstriyel ve ekonomik estetik açıdan ele
alınmıştır. Ayrıca tasarımın yöntemler açısından ele alınışında ise, yapılacak çalışmanın
hangi kimlikte ortaya çıkarıldığı ve üç temel öğe üzerinde durularak, kimliğin isim
açısından tasarımı, iş alanı açısından tasarımı, yer tarih yada şahıs açısından tasarımı
olarak belirlenerek detaylı biçimde yorumlanmıştır. Araştırmanın sonucu doğrultusunda
önerilere yer verilmiştir.
Karakuş (2011) tarafından “Başlangıç seviyesindeki öğretim tasarımcılarının öğretim
tasarımı süreci ve deneyimlerinin etkinlik kuramı çerçevesinde incelenmesi: bir öğretim
tasarımı dersinin durum çalışması” Doktora Tezinde, başlangıç düzeyindeki öğretim
tasarımcılarının bir öğretim tasarımı uygulamasındaki süreçleri ve deneyimlerini etkileyen
bağlamsal unsurları ortaya koymak amacıyla bir öğretimsel çoklu-ortam tasarım geliştirme
dersi incelenmiştir. Çalışmanın katılımcılarını Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri
Eğitimi bölümünde derse kayıtlı olan 47 üçüncü sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Ayrıca,
dersi önceki yıllarda almış 26 öğrenci, elde edilen sonuçların desteklenmesi amacıyla
Osman ÇAYDERE
çalışmaya veri sağlamıştır. Derste, öğretimsel çoklu-ortam ürünleri geliştirilirken analiz,
tasarım, geliştirme, uygulama ve değerlendirmeyi (ADDIE yapısı) kapsayan bir öğretim
tasarımı çerçevesi izlenmiştir. Dersin proje danışmanlarından biri olan araştırmacının
rolü hedef kitle öğrenci ve öğretmenleri, takım arkadaşları, mezun öğrenciler ve konu
uzmanları ile etkili bir işbirliği içinde olmalarını sağlamak amacıyla düzenli bir şekilde
proje ekiplerini yönlendirmek olmuştur. Araştırmacı ve diğer proje danışmanları ek
olarak proje gruplarına projeleri için gereken yöntemsel ve teknik araçları sağlamışlardır.
Araştırmacı bu şekilde ortamın doğal bir parçası olmuştur. Veri toplamada nitel bir
yaklaşım kullanılmış ve bağlamsal unsurları ortaya koymada, bu unsurlar arasındaki
karşılıklı bağları bulmada ve sonuçların sunumunda Etkinlik Kuramı’ndan (Engeström,
1999) yararlanılmıştır. Sonuçlar başlangıç düzeyindeki öğretim tasarımcılarının beklenti
ve motivasyonlarının, takım çalışması becerilerinin, proje danışmanının ve hedef kitlenin
rolünün öğretim tasarım sürecini anlamada ve öğretim tasarımında yürütülen süreçlerin
kalitesi üzerinde etkileri olduğunu göstermektedir. Sonuçların başlangıç düzeyindeki
öğretim tasarımcılarının uygulama becerilerini güçlendirmek için öğretim tasarımı
derslerinin iyileştirilmesinde yararlı olacağı düşünülmektedir.
Tuna (2003)’nın “Sanat eğitimi bölümlerinde tasarım ilke ve elemanlarının
bilgisayar teknolojisi yardımı ile uygulanması” konulu Sanatta Yeterlilik tezinde,
üniversitelerin güzel sanatlar eğitimi bölümü resim-iş anabilim dallarında temel tasarım
dersi, tasarım ilke ve elemanları konularının bilgisayarla uygulanmasından ortaya
çıkacak ürünler üzerindeki etkisini belirlemek konu ile ile ilgilenenlere tasarım örnekleri
sunabilmek amaçlanmıştır. Araştırmada deneysel desnlerden son test kontrol grup deseni
kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda resim-iş eğitimi bölümlerinde özellikle birinci
sınıflarda uygun ortam ve yeterli ön eğitim verildiği taktirde temel tasarım dersi, tasarım
ilke elamanları konularında bilgisayar kullanımının öğrencinin başarı düzeyini artırdığı
görülmüştür ayrıca konu ile ilgili önerilerde bulunulmuştur.
Taneri (2013) tarafından hazırlanan “Mimarlık öğrencilerinin tasarıma dair algıları
ve bu algıların eğitim süresince dönüşümü” konulu yüksek lisans tezinde, mimarlık
öğrencilerinin tasarımı nasıl tarifledikleri araştırılmıştır. Araştırmada, lisans eğitimleri
boyunca birinci sınıftan dördüncü sınıfa kadar tasarıma dair algılarının nasıl değiştiği
konusuna odaklanılmıştır. Çalışma kapsamında İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE)
ve Dokuz Eylül Üniversitesi’nde bulunan mimarlık öğrencileri ile anket çalışması ve
takiben öğrencilerden oluşan odak gruplarıyla görüşmeler yapılmıştır. Çalışma sonucunda
problem çözümü olarak tasarım tarifi en çok tercih edilen tasarım tarifi olmuştur. Buna
sebep olarak ise tasarım stüdyosu pedagojisi öğrencilere lineer bir tasarım süreci sunması
öne sürülmektedir. Görüşmeler sonucunda öğrencilerin, tasarım sürecinin lineer bir süreç
olmadığının farkında oldukları halde uygulanan pedagoji yüzünden böyle bir tarifleme
yaptıkları sonucuna varılmış olup öğrencilerin tasarım eğitimi sürecinde başarılı olabilmek
için geliştirdikleri stratejik yaklaşımların, tasarım sürecinin doğası ile uygulanmakta olan
tasarım stüdyosu pedagojisi arasında var olan çelişkiden kaynaklandığı öne sürülmektedir.
Tavakkoli’nin (2014) “İç mimaride grafik tasarım” başlıklı yüksek lisans tezinde
iç mimaride nelerin önemli olduğu anlatılarak, iç mimaride grafik tasarımın önemini
vurgulamak amaçlanmıştır. İyi bir iç mekân grafik tasarımcının hem çok bilgili olması
350
gerektiğinden hem de bilgisini kullanabilme adına çok yaratıcı bir kişilik olması
gerektiğinden, iki boyutlu veya üç boyutlu ögeleri ve diğer unsurları çok dengeli bir şekilde
görselleştirmesinden bahsedilmiştir. Ayrıca tasarım, temel tasarım, grafik tasarım, iç
mekan- grafik tasarımı aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır. Tasarım: Düşünmek ya da zihinde
biçimlemek, bir amaç için formüle etmek, yöntem bulmak, sistematik olarak planlamak,
amacı, hedefi, niyeti olmak, yüksek beceri gerektiren veya sanatsal bir konuda yaratmak,
bulmak, icat etmek. Temel Tasarım: Bir görsel çalışma oluşturulurken farkında olarak veya
olmayarak kompozisyon ve biçimlendirme araçlarından ve ilkelerinden yararlanılarak
yapılan tasarım çalışmalarıdır. Grafik Tasarım: Bir mesajı iletmek, bir görseli geliştirmek
veya bir düşünceyi görselleştirmek için metnin ve görsellerin algılanabilir ve görülebilir
bir düzlemde, iki boyutlu veya üç boyutlu olarak organize edilmesidir. İç Mekân-Grafik
Tasarım: İç mekân grafikleri kullanıldıkları mekânlara göre farklı özellikler kazandıran
ve bu tasarımları tasarlarken mekânın erişebilirliği, yüzeylerin odaklayıcılık duygusunu
artıran, seçme konusunda iletilmek istenilen mesajı veren, görselliği sağlayan öğelerdir
Yücel’in (2014) “Disiplinlerarası ilişkilerin grafik tasarımı eğitimi sürecine etkisi”
başlıklı doktora tezinde, grafik tasarım eğitimi veren fakültelere yönelik, reklam grafiği
tasarımı eğitimi sürecinde disiplinlerarası ilişkilerin öğrenci kazanımlarına katkısını
ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırmada eylem araştırması yöntemiyle
düzenlenmiştir. Araştırmada, “reklam grafiği tasarımı eğitiminde” disiplinlerarası ilişkiler
üzerine, proje tabanlı bir uygulama ile tasarım süreçlerinin öğrenci kazanımlarına etkisi”
üzerinde durulmuştur. Araştırmanın uygulanması, T.C. Maltepe Üniversitesi İletişim
Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü 3. Sınıf 15 odak öğrencisiyle, 2012-2013
öğretim yılı bahar dönenimde, Reklam Grafiği – Etkileşimli Çoklu Ortam Uygulamaları
– Reklam Fotoğrafçılığı dersleriyle eş zamanlı olarak 14 haftada gerçekleştirilmiştir.
Gerçekleştirilen eylem araştırmasında, öğrencilerin tasarımsal becerilerinin gelişimini
gösteren gözlemci raporları, döküman inceleme (uygulamada yapılacak olan grafik
tasarım ürünleri), video kayıtları, yarı-yapılandırılmış görüşme, öğretim elemanı görüşleri,
araştırmacı günlüğü ve öğrenci günlüklerinden yararlanılmıştır. Eylem araştırması olarak
desenlenen bu nitel çalışmada içerik analizinden yararlanılmıştır. Araştırma grubunda,
reklam grafiği tasarım süreçlerinde disiplinlerarası ilişkilerin öğrenci kazanımlarına
katkıda bulunduğu, daha donanımlı -çok disiplinli yetişen bireylerin piyasa koşullarında
arz-talep dengesinin sağlanmasında avantajlı olduğu, çok disiplinli ve donanımlı olarak
kendini yetiştiren tasarımcıların teknoloji ve modern çağın gereklerine uygun olarak bilgi
alternatiflerini zenginleştirmesi açısından verimli olacağı sonuçlarına ulaşılmıştır.
Andarood’un (2014) “İç mimarlık alanında görsel iletişim temelli grafik tasarım
çözümlemeleri” başlıklı yüksek lisans tezinin, birinci bölümünde iletişimin anlamı
ve kavramı incelenmiş, görsel iletişimin algısı irdelenip, görsel düşünce kavramı
tanımlanmıştır. ikinci bölümünde tasarım ve tasarım alanında yeni açılımlara yer verilmiş
ve tasarlamanın temelleri tartışılmıştır. Üçüncü bölümde grafik tasarımın mimarlık ve
çevre tasarımın etkisi ve yeni yaklaşımlar incelenmiştir, bu anlamda iç mekan tasarımında
grafik tasarımın örnekleri analiz edilmiştir. Dördüncü bölümde ise, tez çerçevesinde
seçilmiş olan restoran ve konut, iç mekan tasarımı ve grafik tasarım açısından analizler
gerçekleştirilmiştir. Bu tezin önceki bölümlerinde söz konusu edilen verilerin ışığında,
mekan ve grafik tasarımın yorumu daha netleştirilmiş ve konu bu veriler ile irdelenmiştir.
Osman ÇAYDERE
Danışan’ın (2013). “Tasarım sürecinde, öğrencilerin yaratıcılığını etkileyen faktörler”
başlıklı yüksek lisans tezinde, Türkiye’deki Tasarım ve Güzel Sanatlar Fakültelerindeki
öğrencilerin yaratma sürecinde yaşadıkları sorunlar, öğretim görevlilerinin yöntemleri,
yaratıcılığın gelişim sürecine nasıl müdahale ettikleri ve öğrencilerin yaşadığı problemlere
yönelik çözüm önerilerinin ne olabileceği incelenmiştir. Araştırmada, kaynak tarama
yöntemi ile nitel yöntemlerden yararlanılmıştır. Bu kapsamda ilgili literatür taranmış ve
bu alanda eğitim alan öğrenciler ve eğitim veren öğretim görevlileriyle görüşme yapılmış
ve yorumlanmıştır. Araştırma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; yaratıcılığın
tanımı ve yaratıcılığın evreleri, yaratıcılığın boyutları, yaratıcı ürün, yaratıcı çevre,
yaratıcı süreç, yaratıcı kişi alt başlıklarıyla, yaratıcılık ile zeka, cinsiyet, yaş, eğitim ve
teknoloji kavramlarının ilişkisi, yaratıcılığı etkileyen faktörler literatür bilgisi ışığında
bireysel, algısal, duygusal, örgütsel, toplumsal ve eğitsel engeller olarak sınıflandırılmıştır.
Sonrasında yaratıcı düşünme teknikleri ortaya konmuş ve beyin fırtınası, yaratıcı problem
çözme, örnek olay inceleme, görüş geliştirme ve kavram haritaları alt başlıklarında
incelenmiştir. İkinci bölümde araştırma sonunda elde edilen bulgular, nitel veri analizi
kapsamında görüş ve verilerin içerik analizi ile analiz edilerek tablolar halinde sunulup
açıklanmış ve bulgular genel olarak yorumlanıp, teori ve uygulamadaki önemi ile doğruluk
değeri tartışılmış, elde edilen sonuçlara göre öneriler sunulmuştur. Kaya (2000) ’nın “Matbaa teknolojisinde dizgi sistemleri kronolojisinin teknik
olarak incelenmesi” konulu yüksek lisans tezinde günümüze kadar uygulanmış olan
dizgi sistemleri kronolojik olarak incelenmiştir. Araştırmada öncelikle Orta Asya’da
yaşayan Uygur Türkleri ele alınmış ve Uygur Türklerinin klişe baskıyı geliştirdiğinden
bahsedilmiştir, ancak Klişe baskının keşfine rağmen bazı toplumların (Çin) yazı
sistemlerinin kendilerine has olması sebebi ile ayrı ayrı harf döküm sistemine geçilemediği
ve bu durumun da matbaanın Orta Asya’daki keşfini geciktirdiği anlatılmıştır. Kaya’nın
araştırmasında kağıt üretim teknolojisinin Asya’dan Avrupa’ya geçmesinden sonra
Gutenberg’in geliştirdiği hareketli harfler ve Latin harflerinin dizilmesindeki kolaylık
yoluyla basımcılığın Batıda hızla geliştiği, gelişen teknoloji ile dizgi sistemlerinin
değişimi, sıcak dizgi sistemi ve foto dizgi sistemlerinin kullanılması, günümüzde
bilgisayarın kullanımı ile masaüstü yayımcılık sisteminin geliştiği anlatılmıştır.
Çitci’nin (2009) “Görsel Kültür Elemanı Olarak 20. Yy’da Afişin Toplumsal
Süreçlere Etkisi” konulu yüksek lisans tezinde belli başlı tarihsel olaylar, ekonomik,
sosyolojik ve politik düşünce biçimlenmelerinin afişe yansımaları ve bu etkiler
bağlamında şekillenen afiş tasarımlarının topluma nasıl bir geri dönüt oluşturduğuna
ilişkin bir anlama hedeflenmiştir. Araştırmada görsel kültürü besleyen bir alan olarak
afiş tasarımları incelenerek yaşanan sosyal dönüşümlerin izlerinin takip edilebileceği
görülmüştür. Toplumsal süreçlerdeki değişimler afişlerde konu, dil, üslup ve üretim
teknikleri bakımından yansıdığı ortaya konmuştur. Afiş tasarım ilke ve elemanları, yazı
karakterleri, figürler ve hatta basım biçimi ve teknolojisi tarihsel süreçlerden etkilenerek
çağının özelliklerini taşıyarak, toplumların düşünsel, ekonomik, sosyolojik ve teknolojik
yapısına ışık tuttuğu açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca araştırmada afişin sadece bir mesaj
ya da kültür taşıyıcısı olmadığı, görsel kültür elemanı olarak afiş toplumsal süreçlere,
var olan toplumsal yapıları yeniden üreterek onların devamını sağlamasına yardımcı
olduğu gibi toplumsal düzeni eleştirerek onu değiştirmeye de çalıştığı ve böylece afişler
352
toplumsal süreçlerin dönüşümüne etki ederek insanlık tarihinin felsefi, politik, sosyolojik
ve ekonomik evrimine katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.
Özmutlu (2009) tarafından hazırlanan “Grafik tasarım atölye derslerinde afiş
konusunun uygulama ve çözümleme süreçlerinde göstergebilimsel çözümleme
yönteminin kullanımı” başlıklı yüksek lisans tezinde, Grafik Tasarım Atölye Derslerinde
afiş konusunun uygulama ve çözümleme süreçlerinde göstergebilimsel çözümleme
yönteminin kullanımının gerekliliğini ve nasıl uygulanabileceğini ortaya koymak
amaçlanmıştır. Bu araştırmada; eğitim fakültelerinin resim-iş eğitimi bölümlerindeki grafik
anasanat derslerinde afiş konusunun işlenişi ele alınmış, bu derslerde yapılan afişlerin
taşıdığı kavramsal değerlerin en az estetik değerler kadar önemli olduğu, bu nedenle
afiş konusunun uygulama ve değerlendirme süreçlerinde göstergebilimsel çözümleme
yönteminin kullanılmasının gerekli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca mevcut bir
göstergebilimsel çözümleme modeli örneklere de yer verilerek önerilmiştir. Öncelikle söz
konusu çözümleme modeli aşamalarıyla anlatılarak bir afişin bu yöntem doğrultusunda
nasıl çözümlenebileceği belirtilmiştir. Konunun daha iyi bir şekilde anlaşılabilmesi için
bu yöntemle hazırlanmış detaylı çözümleme örneklerine yer verilmiştir. Araştırmanın
sonuçlarına göre; dersi yürüten uzmanların görüşleri doğrultusunda “bir grafik tasarım
ürününün estetik değerleri karşılayabilen, görsel yönü kuvvetli bir tasarım olması ne kadar
önemliyse, bir kavramı etkili bir şekilde ifade edebilmesi de en az onun kadar önemli
olduğu” açıkça ifade edilmiştir. Bu duruma göre öğrencilerin kendilerini kavramsal
yönden de geliştirebileceği uygulamalara yer verilmesi önerilmiştir.
Arıkan’ın (2008). “Grafik tasarımda yapısal öğelerin algısı ile sosyo demografik
değişkenler arasındaki ilişki Selçuk Üniversitesi Örneği” konulu doktora tezinde, görsel
algı ile tasarım ilke ve elemanları arasında var olması muhtemel ilişkiyi incelenerek;
tasarım ilke ve elemanlarının algılanışında hangi sosyo demografik değişkenlerin nasıl
etki ettiğinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma grafik tasarım alanı içerik
sahasında, tasarımcılara, grafik eğitimcilerine, araştırmacılara ve öğrencilere yardımcı
olması bakımından önemlidir. Araştırmada genel olarak kaynaklar incelendiğinde, geçmiş
kaynaklardaki metinlere, gözlemlere ve mesleki tecrübelere dayalı bilgilere yer verildiği
anlaşılmaktadır. Bu açıdan nitel ve nicel metotların kullanılması ve sonuçların nicel
değerlendirme ile elde edilmesinin çalışmayı önemli kılacağı düşünülmüştür. Araştırmada
elde edilen sonuçlara göre; insanın görsel algılama bağlamında grafik algısı, tasarımı
meydana getiren ilke ve elemanlar tarafından etkilenmektedir. Bir başka ifade ile; elde
edilen bulgular, bütünü meydana getiren parçaların ortak algılayış şekillerinin olduğunu
kanıtlanmıştır.. Hedef kitle, grafik tasarım ürününü (görseller - afiş, amblem, resimleme,
fotoğraf vs.) bütün olarak algılarken, aynı zamanda da bütünü meydana getiren parçaları
da istemli veya istem dışı olarak algılayabilmektedir. “Ortak anlam” bu parçalar yada
bütün tarafından (tasarım ürünü veya sanat eseri) yaratılmaktadır ve insanların ne türden
şeyleri algılarken benzer tepkiler verdiği, hedeflenen “ortak anlam” yaratma çabası için
önemli ip uçları verebilmektedir.
Baktır’ın (2006) “Bauhaus felsefesi ve endüstriyel tasarımdaki işlevsellik boyutu”
başlıklı yüksek lisan tezi dört bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde Bauhaus’un tarihsel
gelişimi incelenirken, Bauhaus’un oluştuğu ortam ve bu fikrin ortaya çıkmasında etkili
Osman ÇAYDERE
olan kişiler ve kurumlar araştırmaya dahil edilmiştir. Aynı zamanda okulun gelişim süreci
ve bu süre içinde yayınladığı manifestolar konu edilmiştir. İkinci bölümde Bauhaus’un
farklı eğitim sistemi, temel ilkeler ve öğretimin kapsamı başlıkları altında incelenmiştir.
Okula öğretici olarak bağlanan sanatçıların, sanat ve zanaatın birliği için yaptıkları
çalışma yöntemlerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde Bauhaus’un endüstriyel tasarıma
olan katkıları incelenirken, endüstri ürünü, işlevsellik ve formun standartlaştırılması
kavramları açıklanmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde ‘Bauhaus Stili’ diyebileceğimiz
yalın, hafif, işlevsel ve estetik esaslara dayanan yaklaşımın oluşturduğu karakteristikler
renk, malzeme ve form başlıkları altında irdelenmiştir. Beşinci bölümde ise, Bauhaus’un
gelişim süreci ve ortaya koyduğu ürünlerin yakaladığı evrensellik incelenirken, miras
bıraktığı düşünce sisteminin 21. yüzyılda aydınlatma elemanları, ev aksesuarları,
mutfak gereçleri ve mobilya tasarımında ulaştığı nokta günümüzden bazı örneklerle
değerlendirilmeye çalışılmıştır. Araştırmada tüm bu başlıklar altında elde edilen
bulgulara göre varılan nokta endüstriyel tasarımın kurucusu olan Bauhaus’un, bu alanda
bir başlangıç noktası olduğu ve kendinden sonra gelenlere örnek teşkil ettiği olmuştur.
Tepecik (2002) tarafından hazırlanan “Grafik Sanatlar Tarih –Tasarım- Teknoloji”
başlıklı kitap sanat, grafik sanatlar, grafik sanatlarda tasarım ilkeleri, grafik tasarım
ürünleri, teknoloji, başlıklarını ele alan beş bölümden oluşmaktadır ve grafik tasarım
alanında çalışanlar için kaynak oluşturmaktadır.
Tepecik ve Tuna (2001) ‘nın “Plastik sanatlar eğitiminde bir araç olarak bilgisayar
kullanımı” konulu makalesinde ilköğretim okullarının ikinci kademe ve üstü öğrenciler
olarak belirlenen hedef kitle ile bilgisayarın plastik sanatlardaki yeri incelenmeye
çalışılmıştır. Bilgisayarın sanat eğitimi içerisinde neler yapabileceği, öğrencilerin
sanatsal yaratma ve sanatsal yaratma için gerekli olan cesareti sağlamada nasıl yardımcı
olabileceğine değinilmiştir.
Sarıkavak’ın (2012) “Grafik tasarım eğitiminin geleceğine bir bakış konulu”
makalesinde, günden güne gelişen ve değişen teknolojiler yoluyla görsel iletişimin
günümüzde farklı bir aşamaya gelmesinden bahsedilmiştir. Ülkemiz üniversitelerinde ise
grafik tasarım eğitiminin yerinde saydığı ancak bazı akademisyenlerce kavranarak lisan
ve lisans üstü düzeyde yeni açılımların mevcut olduğu anlatılmıştır. Makalede mevcut
durum tespitinin ardından görsel iletişim ya da grafik tasarım adları altında yürütülen
lisans ve lisans üstü eğitime ilişkin teknolojideki gelişmeler ve gündelik yaşama ilişkin
yeterlilikler ortaya konularak, alana ilişkin geleceğe dair önlem almak amacı ile önerilerde
bulunulmuştur.
Düzenli ve Kavuran (2004) tarafından hazırlanan “Görsel iletişim aracı olan pul’un
tarihi gelişimi ve grafik ürün olarak önemi” konulu makalede pul üzerinde taşıdığı
görsel imgelerle (kültür-tarih vs.) bir ülkenin tanıtım aracı olup aynı zamanda evrensel
bir boyut da kazanan aynı zamanda iletişim aracı olan pulun tarihi gelişimi ve grafik
tasarım ürünü olarak öneminin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmada, ilgili bilimsel
yayınların listesini içeren indeksler, özler ve dolayısıyla kütüphane koleksiyonları
taranmıştır. Bilimsel verilerden elde edilen bulgular doğrultusunda pulun grafik ürün
olarak tasarımında görsel estetik ve teknik kaygıların gerekliliği sonuçlarına varılarak bu
354
sonuçlar doğrultusunda öneriler sunulmuştur.
Güvendi Kaptan ve Kaptan’ın (2004) “Ders kitaplarındaki tasarım sorunları
ve öğrencilerin öğrenme düzeyine etkisi” konulu bildiride estetikten ve tasarımdan
yoksun bir anlayışın, “eğitim açısından” düşünce karmaşasına yol açacağı, kitabı gerçek
amacından uzaklaştıracağı savunulmuştur. Ders kitaplarının ise, görsel olarak estetik haz
uyandırarak, ‘bilginin’ sanatsal değerlerle dışavurumunu yansıttığı anlatılmıştır. Ayrıca
çalışmada ders kitapları tasarımlarının, belirli tasarım ilkelerini uygulamayı zorunlu
kıldığı vurgulanmıştır. Eğitim bilimciler çocukların öğrenmelerinde görsel yolun etkin
öğrenme yolu olduğunu belirtmeleri sebebi ile, kitaplarda yer alan görsel elemanların,
metnin kavranmasını kolaylaştırdığı, geleceğimiz olan çocuklara bilgiyi estetik bir biçim
de sunacak eğitimci ve grafik tasarımcılara her zamankinden daha çok ihtiyaç olduğu
sonucuna ulaşılmıştır.
Alpaslan’ın (2011) “Türk grafik sanatı tarihinden, samsun sigarası ambalaj ve
pavyon tasarımları ile Atıf Tuna” başlıklı bildirisinde Türk Grafik Sanatının daha söz
sahibi, saygın, özgün ve hak ettiği noktaya yükselebilmesinin toplumun yaşam ve kültür
düzeyinin yükseltilmesiyle mümkün olacağı anlatılmıştır. Çağdaş Türk Grafik Sanatının
ilk kuşağı diye nitelendirilen kuşakta yer alan İhap Hulusi ve Münif Fehim’le aynı
dönemde yer alan Atıf Tuna’nın zamanının diğer sanatçıları gibi güçlüklere göğüs gererek
ve gönül verdiği sanatıyla tüm olanaksızlıkların üstesinden geldiği, herhangi bir sanat ya
da tasarım eğitimi almamış olmasına rağmen grafik tasarım alanına gönül verdiği ve bu
alanda çok başarılı çalışmalara imza attığı, sanatçı kimliğin bugün bile çok önemsenilen
çok yönlülüğüne sahip tasarımın dışında tasarım disiplinlerinin neredeyse her alanında da
ürünler vermiş olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca halen kullanılmakta olan pek çok tasarım
ürününün görselinde imzası olan Atıf Tuna’nın; afiş, posta pulu ve amblem dallarında
birincilik ödülleri ve mansiyonlar almış, yurtiçi ve yurtdışı fuarlarda pavyonlar hazırlamış,
kendi evinin projesi dahil pek çok mimari proje gerçekleştirmiş, muhteşem iskemleleri
başta olmak üzere mobilya tasarımları yapmış, ev ve işyerleri dekore gibi faaliyetlerinin
olduğu anlatılmıştır. Bu bağlamda kendi yaşam temellerini yine kendi düşünce, yaratma
gücüyle, kendi değer yargılarıyla çözümleyip kuramayan toplumun her sanat dalı gibi
grafiği de köksüz olacağı anlatılmıştır.
Yöntem
Araştırmanın bu bölümünde araştırmanın yönteminden, modelinden, evren ve
örnekleminden, verilerin toplanmasından, verilerin çözümlenmesi ve yorumlanmasından
bahsedilmiştir. Araştırmada hem nicel hem de nitel araştırma türü kullanılmıştır. ‘’Nitel
araştırmalar, belli bir konu ile ilgili araştırma yaparken o konunun ‘ne kadar’ ya da ‘ne
kadar iyi’ olduğunu öğretmekten çok daha geniş bir bakış açısı elde etmek isterler. Örneğin
bir dersin nasıl öğretildiği, bu ders için nasıl hazırlanıldığı, öğrencilerin neler yaptıkları,
ne tür etkinliklerin işe konulduğu, öğrenme sürecini olumlu ve olumsuz yönde etkileyen
faktörlerin neler olduğu araştırılır’’ (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz, Demirel,
2013, s.234). Nicel araştırma ise; “Olgu ve olayları nesnelleştirerek gözlemlenebilir,
ölçülebilir ve sayısal olarak ifade edilebilir bir şekilde ortaya koyan araştırma türüdür”
(Arslan, 2012, s.36).
Osman ÇAYDERE
Araştırmanın Modeli
Bu araştırma grafik tasarım dersine yönelik öğretim elemanı ve öğrenci görüşlerini
belirlemeye yönelik olması nedeniyle betimsel bir araştırmadır. “Betimleme araştırmaları
mevcut olayların daha önceki olay ve koşullarla ilişkilerini de dikkate alarak, durumlar
arasındaki etkileşimi açıklamayı hedef alır” (Kaptan, 1995, s.59). Ayrıca araştırmada
model olarak tarama modeli kullanılmıştır. “Tarama modelleri geçmişte ya da halen var
olan bir durumu olduğu biçimiyle betimleyen araştırma modelleridir” (Karasar, 1998,
s.77). Tarama modelinde verilere görüşme anket yoluyla ulaşılabilir.
Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini Ankara’daki güzel sanatlar eğitimi veren kurumlarda eğitim
veren öğretim elemanları ve Ankara’da eğitim fakültesi güzel sanatlar eğitimi bölümü
resim-iş eğitimi anabilim dalında grafik tasarım eğitimi alan öğrenciler oluşturmaktadır.
Araştırmanın yapıldığı tarih itibari ile; Ankara’da güzel sanatlar alanında grafik eğitimi
veren 5 üniversite bulunmakta, bu üniversitelerde 45 öğretim elemanı grafik derslerini
yürütmektedir. Ayrıca güzel sanatlar eğitimi veren 1 eğitim fakültesi bulunmakta, bu
fakültede ise toplam 106 öğrenci grafik eğitimi almaktadır.
Örneklemini ise, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi’de görev yapan bir
öğretim elemanı, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde görev yapan bir öğretim
elemanı, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde görev yapan bir öğretim
elemanı, Atılım Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi’nde görev
yapan bir öğretim elemanı, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Güzel Sanatlar
Tasarım ve Mimarlık Fakültesi’nde görev yapan bir öğretim elemanı, Başkent Üniversitesi
Güzel Sanatlar Fakültesi’nde görev yapan bir öğretim elemanı olmak üzere toplam altı
öğretim elemanı ve Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi
Bölümü Resim-iş Eğitimi Anabilim Dalı’nda grafik tasarım eğitimi gören 53 öğrenci
oluşturmaktadır.
Anketin Uygulandığı Örneklem Grubunun Özelliklerine Göre Dağılımları
Grafik 1. Ankete katılan öğrencilerin sınıflarına göre dağılımı
Grafik 2. Ankete katılan öğrencilerin cinsiyete göre dağılımı
356
Verilerin Toplanması Araştırmada, verilerin toplanmasında görüşme ve anket tekniği kullanılmıştır.
Literatür tarandıktan sonra öğretim elemanları için görüşme, öğrencilere uygulanmak
üzere “Tasarım Algısı” anketi hazırlanmış ve uygulanmıştır. Ölçüm aracı olarak, konu
kapsamında geliştirilen öğrencilere uygulanan “Tasarım Algısı” anketi ve öğretim
elemanlarına uygulanan görüşme formları kullanılmıştır. Öncelikle öğretim elemanı
görüşme formları hazırlanmış ve geçerlilik çalışmasının ardından örneklem grubuna
uygulanmıştır. Öğretim elemanlarıyla yapılan görüşmelerden yararlanılarak öğrencilere
uygulanan anket oluşturulmuştur. Görüşme için yarı yapılandırılmamış görüşme tekniği
seçilmiştir. “Yapılandırılmamış görüşmeler; araştırmacıya konu ile ilgili olabilecek
maddelerin sorulmasında büyük serbestlik sağlar. Sorular ve sıralamaları sabit değildir.
Görüşme sırasında gelişebilir. Bu yöntemde karşılaştırma ve analiz kolaylığı amacı ile
seçmeye zorlamak yerine, açık uçlu sorular aracılığıyla zengin ve yeterli bilgi toplanması
hedeflenmektedir” (Büyüköztürk ve diğerleri, 2013, s.163).
Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması
Araştırmada uygulanan görüşmenin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır.
İçerik analizinde, dokümanlardan elde edilen nitel araştırma verilerinin işlenmesi, verilerin
kodlanması, temaların bulunması, kodların ve temaların düzenlenmesi, bulguların
tanımlanması ve yorumlanması şeklinde dört aşama bulunmaktadır (Yıldırım ve Şimşek,
2006). Araştırmada öğretim elemanlarıyla yapılan görüşmenin çözümlenmesinde
öncelikle öğretim elemanlarıyla yapılan görüşmenin ses kayıtları deşifre edilmiştir.
Ardından araştırma amacı doğrultusunda yazılı metin haline gelen görüşmeler her öğretim
elemanı için ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Veriler kodlanarak öğretim elemanlarından
alınan görüşler için temalar oluşturulmuş, bu temalar tablolaştırılmış ve düzenlenmiştir.
Böylece bulguların tanımlanması sağlanarak yorumlanmaya çalışılmıştır. Öğrencilere
uygulanan “Tasarım Algısı” anketi verileri % (yüzde) ve f (frekans) yoluyla çözümlenerek
yorumlanmaya çalışılmıştır. Yapılan bu aratırmanın güven aralığı % 95, standart sapması
+/- % 2’dir. Anket verileri SPSS istatistik programında değerlendirilmiştir.
Bulgular Ve Yorumu
Araştırmanın bu bölümünde, grafik tasarım dersine yönelik öğretim elemanı ve
öğrenci görüşlerini ortaya koymak amacı ile; dört başlık altında toplanan öğretim elemanı
görüşleriyle elde edilen bulgulara, dört ana başlık altında toplam yirmi sorunun yeraldığı
grafik dersi alan öğrencilerle yapılan ankete ait bulgulara ve yorumlarına yer verilmiştir.
Öğretim Elemanlarının “Tasarım”ın Tanımı Hakkındaki Görüşleri
Altı öğretim elemanına ait tasarım tanımı ile ilgili görüşler analiz edilerek tema
oluşturulmuştur.
Tasarımın; “İnsanın ihtiyaçları çerçevesinde, insan-araç bağlamındaki fonksiyonlar
düşünülerek, beş duyu organının kullanıldığı ve psikolojik olarak hissedilebildiği,
çevredekilere görsel olarak farklı anlamları yükleyerek ve ergonomiyi bilerek yapılan,
Osman ÇAYDERE
modüler oransal bağlantıların farkında olarak, görülenin anlamlandırılmasını sağlayarak,
işlevsellik ve fonksiyonellik içselleştirilerek yapılan, problem çözme yetisinin kullanıldığı,
problemin gerçekliği konusunda yetiye sahip olarak yapılan, talebe cevap veren, sadece
resim için değil; mimarlık, iç mimarlık, grafik, endüstri ürünleri tasarımı, heykel, seramik
ve sanatın diğer tüm alanları kapsayan, inter disiplinlerarası yapılan çalışmalardır”
şeklinde tanımlanabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan öğretim elemanı görüşmelerine
göre; başarılı bir tasarımın hayata geçirilebilmesinin temel altyapının oluşturulmasında
zaman, mekan, sosyal etkenler, kültürel etkenler, kullanıcı, kullanım alanının belirlenmelsi,
tasarım probleminin net olarak ortaya konulması gerektiği söylenebilir. Tasarımın tarih
boyunca çeşitli evrelerden geçtiği, bu evreler sürecinde tarihi, kültürel ve sosyal gelişimler
yaşadığı, teknolojik gelişimelere açık ve yakın bağlantılı bir görselleştirme süreci olduğu
Öğretim Elemanlarının “İki Boyutlu Tasarım” Hakkındaki Görüşleri
Altı öğretim elemanına ait “İki Boyutlu Tasarım” ile ilgili görüşmeler analiz
edilerek tema oluşturulmuştur.
Öğretim elemanlarıyla iki boyutlu tasarımın anlamı, önemi ve uygulanışı konusunda
yapılan görüşmelere göre;
• Görsel tasarımın iletişim tasarımı alanına girdiği,
• İki boyutlu tasarımda kağıda sadece bir cepheden bakılırken, tasarımcı kendi
hayalinde ya da hayal dünyasında onu üç boyutlu hale getirip tasvir edebileceği,
• İki boyutlu tasarım daha çok kağıdın üzerinde kolaj, boyama, çizim gibi bir
takım kes, kopyala, yapıştır, ekle gibi tekniklerle yapılabileceği,
• Kişiye, zamana, ortama göre değişik tasarımlar yapılması gerektiği,
• Tasarım teknik ve kurgusunda zamanı yakalayarak ve sık sık tartışmak gerektiği,
• Grafik tasarımın içerisinde iki boyutlu tasarım temel yapının kurulduğu, tasarım
iskeletinin oluşturulduğu tasarım süreci olduğu,
• İki boyutlu tasarım, üç boyutlu tasarıma geçilmeden önce doğru olarak
kurgulanıp ortaya çıkarılmasına yönelik temel süreç olduğu,
• İki boyutlu tasarımın öğrencinin daha fazla hayal kurmasına vesile olduğu,
• İki boyutlu tasarım ile soyut düşünce birbirini besleyen kavramlar olduğu,
• İki boyutlu tasarımın, tasarım ilke ve yöntemlerini bilmek açısından önemli
olduğu,
bulgularına ulaşılmıştır. Bu bulgular doğrultusunda iki boyutlu tasarımın, tasarım
çalışmalarının temelini oluşturduğu, üç boyutlu tasarıma hazırlık teşkil ettiği, yaratıcılığı
geliştirdiği, soyut düşüncenin gelişimine katkı sağladığı söylenebilir.
358
Öğretim elemanlarına göre iki boyutlu tasarımın bir eğitimci gözüyle öğrenciye
(tasarımcıya) kazandırabilecekleri;
• Sanat tarihindeki örneklerden yola çıkarak, bir çalışmada arka plan, ön plan ya
da arka yapı, ön yapı denilebilen tasarım ögeleri öğrenciye iki boyutlu tasarım
yoluyla verilebilir. Böylelikle öğrencinin hayal dünyası geliştirebilir.
• Atölye sürecinde ilk üzerinde durulan konu iki boyutlu tasarımdır.
Sadeleştirmeden stilizasyona, tipografiden siyah beyaz kompozisyonlara kadar
pek çok uygulamanın bu algıda gerçekleştirilmesi mümkün olabilir. İleriki
dönemlerde de bu algının kuvvetlenmesi uygulama alanları farklılık gösterse
bile nitelikli ürünlerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
• Organik ve inorganik çok sayıda nesnenin grafik ifadesi oluşturulmalı, iyi
örnekler sunum yoluyla öğrenciye aktarılmalıdır.
• Öğrenicinin araştırma yapacağı alanlara yol gösterilmelidir ve çok sayıda eskiz
ve uygulama gerçekleştirilmelidir.
• Gerçek hayat adaptasyonu, öğrencinin yeni fikir geliştirmesi, daha yaratıcı işler
ortaya koyması için gerekli olabilir.
• Öğrencinin iki boyutlu tasarım algısını güçlendirmek için tasarım alanı tipografi
ve fotografi çalışmalarıyla desteklenebilir.
• İki Boyutlu tasarıma öncelik verilme sebebi, önce kavram, çizgi, nokta, ritim,
hareket, doku vb. elemanların iki boyutlu tasarımda ele alınmasıdır denilebilir.
• Tasarımcı olacak öğrencinin okuması, alan araştırması yapması, felsefe
bilmesi gerekli olduğu söylenilebilir. Ayrıca bağlantıları, toplumun yapısını vb.
durumları bilmesi gerektiği söylenilebilir.
Yukarıdaki öğretim elemanı görüşleri doğrultusunda, tasarım eğitimi alan
öğrencilerin nitelikli işler ortaya çıkarabilmeleri için, alan araştırması yapmaları, sanat
tarihini iyi bilmeleri, mitoloji, felsefe, sosyoloji konularında da bilgi sahibi olmaları
gereklidir.
Öğretim Elemanlarının “Üç Boyutlu Tasarım” Hakkındaki Görüşleri
Altı öğretim elemanına ait “Üç Boyutlu Tasarım” ile ilgili görüşler analiz edilerek
tema oluşturulmuştur.
Grafik tasarım açısından üç boyutlu tasarımın anlamı, önemi ve uygulanışı
konusunda yapılan görüşmelere göre;
• Grafik tasarım çalışmaları daha çok işlevsel çalışmalar olduğu için, iki boyutlu
çalışmaların üç boyutlu hale dönüştürülebilmeleri, değişik mekanlarda
kullanımının kurgulanması, alan, mekan ve tasarım ilişkilerinin sağlanabilmesi,
• Tasarımcının, günümüz görsel dünyasında kesinlikle iki boyutla sınırlı
kalmayacağı,
Osman ÇAYDERE
• Tüm sanat ve tasarım disiplinlerinin iç içe olduğu dünyada tasarımcının üç
boyut yetisiyle öne çıkabileceği,
• Endüstiyel bir nesneye grafik yolla müdahale şansının olabilceği,
• Üç boyutlu tasarımların, etrafında yani dört cephesinde dolaşıp nasıl bir kavrama
sahip olduğunu anlayabilme avantajına sahip olduğu,
• Grafik tasarım eğitiminde üç boyutlu tasarım teknik ve çağın teknolojisiyle
bağlantılı olduğu
• Tasarımcının iki boyutla yetinmediği durumlarda üç boyutlu tasarımlar yaptığı
bulgularına ulaşılmıştır. Bu bulgular doğrultusunda üç boyutlu tasarımın, tasarım
çalışmalarını soyuttan somuta getirdiği ortadadır.
Öğretim elemanlarına göre üç boyutlu tasarımın bir eğitimci gözüyle öğrenciye
• Üç boyutlu tasarımın alanımızda en önemli uygulama alanlarından birisinin
ambalaj tasarımı olduğu söylenebilir.
• Üç boyutlu tipografi uygulamaları yapılarak, hem öğrencilerin harfi tanımaları
hem de üç boyut algısı yardımıyla ürünler ortaya koymaları sağlanabilir.
• Üç boyutlu tasarım yetisinin bir tasarımcı için, uygulama alanlarında çeşitliliği
sağlayabilir.
• Tasarım süreçlerinde sürekli bir şekilde maket kullanımını alışkanlık haline
getirilebilir.
• Öğrencilerin üç boyutlu tasarım algısını güçlendirmek için çevre üzerinde
araştırma yapması sağlanarak, daha sonra yapacağı üç boyutlu tasarımlar daha
anlamlı hale getirilebilir.
• Üç boyutlu tasarım konusunda farkındalık yaratılabilmesi için, grafik eğitimi
alan bir öğrencinin görsel anlatım unsurlarını çok iyi kullanma becerisi
kazanmalı, kültürel alt yapıya sahip olması çok önemlidir.
• Üç boyutlu algılama ve uygulamaya dair ekstra dersler yapılmalıdır.
• Tasarımcının kendi kültürünü tanıması sağlanmalı, ülkemizdeki kültür mirasını
kullanabileceği, çalışmalar yaptırılmalıdır.
• Verilen tasarım eğitiminde üç boyutlu tasarım amaca yönelik, teknik imkanlar
çerçevesinde öğrencinin sonuç alabilecek yetileri kazanması sağlanmalıdır.
• Tasarım eğitiminde üç boyutlu tasarım algısının oluşturulması için ilgili teknik
yazılımlar kullanılabilir.
İki boyutlu tasarımda olduğu gibi üç boyutlu tasarımda da nitelikli işlerin
yapılabilmesi için öğrencilerin kültürel ögeleri bilimeleri, alan araştırması yapmaları, sanat
tarihini iyi bilmeleri, mitoloji, felsefe, sosyoloji konularında da bilgi sahibi olmalarının
yanısıra teknik donanım ve imkanları da kullanıyor olmaları gereklidir.
360
Öğretim Elemanlarının “Digital Tasarım” Hakkındaki Görüşleri
Altı öğretim elemanına ait “Digital Tasarım” ile ilgili görüşler analiz edilerek tema
oluşturulmuştur.
Grafik tasarım açısından dijital tasarımın anlamı, önemi ve uygulanışı konusunda
yapılan görüşmelere göre;
• Dijital ortamın tasarımcılara hayal ettiğimiz ölçüde sınırsız bir dünya sunmasının,
tasarım sürecinde farklı etkiler yarattığı,
• Sunulan imkanların yeterli düzeyde kullanılamamasının, tasarım sürecini çoğu
zaman sekteye uğrattığı ve nicelik yönünde zengin olsa da nitelik yönünden
zayıf tasarımların ortaya çıkmasına neden olduğu,
• Dijital ortamın bol malzemelere sahip bir araç olduğu, ancak tasarımcının
yaratıcılığı ve becerisi ile nitelikli işlerin ortaya çıkabileceği,
• Bir takım dijital yeniliklerin de tasarım ilke ve yöntemleri içerisinde anılmaya
başlandığı
• Dijital ortam tasarımlarının insanların alışkanlarını değiştirecek ölçüde etkili olduğu,
Öğretim elemanlarına göre digital tasarımın bir eğitimci gözüyle öğrenciye
• Öğrenciye önce yaratıcılığın ne olduğu öğretilmeli, estetik unsurlar açısından
daha sonra dijitale geçilebilir.
• Eğitim programlarında digital tasarıma yer verilebilir.
• Öğrenciye önce iki boyutlu tasarımlar yaptırılıp, daha sonra bu tasarımlar
bilgisayar ortamında yaptırılabilir.
• Zenginleştirilmiş tasarım modeli tasarım öğrencisinin ileride karşılaşacağı
tasarım problemleri çerçevesinde belirlenecek müfredat ve teknik eğitim
altyapısı ile kullanılabilir.
•
Grafik tasarım eğitiminde zenginleştirilmiş tasarımlar çağdaş teknoloji ile
birlikte değerlendirilerek doğru müfredatlar oluşturulabilir.
Digital çalışmalarda nitelikli tasarımlar ortaya koyabilmek; temel iki boyutlu
tasarımlar konusunun yeterince işlenmesi, öğrencinin yaratıcılığı, becerisi ve teknik
donanıma hakimiyetiyle mümkün olabilir.
Osman ÇAYDERE
Grafik Tasarım Eğitimi Alan Öğrencilerin Grafik Dersinin İşlenişi, Süresi,
İçeriğine Yönelik Görüşleri
Tablo 1. Atölye Dersi Ders Saatlerinin Yeterliliğine İlişkin Durum
Öğrenci Görüşleri
Cevapsız
Çok yeterli
Yeterli
Orta
Yetersiz
Toplam
f
1
8
25
11
8
53
%
1,9
15,1
47,2
20,8
15,1
100
Yukarıda Tablo 1’de görüldüğü gibi öğrencilerin atölye ders saatlerini %15.1
oranında çok yeterli bulduğu, % 47,2 oranında yeterli bulduğu, % 20,8 oranında orta
derecede yeterli bulduğu ve %15,1 oranında da yetersiz bulduğu ortadadır. Ayrıca
öğrencilerin % 1.9 oranında cevap vermedikleri görülmektedir.
Tablo 2. Atölye Dersi Ders İçeriklerinin Yeterliliğine İlişkin Durum
f
%
Çok yeterli
4
7,5
Yeterli
26
49,1
Ortao Orta
20
37,7
Yetersiz
3
5,7
Toplam
53
100
Yukarıda Tablo 2’de görüldüğü gibi öğrencilerin atölye dersi ders içeriklerini, %7,5
oranında çok yeterli bulduğu, % 49,1 yeterli bulduğu, % 37,7 oranında orta derecede
yeterli bulduğu ve % 5,7 oranında yetersiz bulduğu ortadadır.
Tablo 3. Atölye Dersi Ders İşlenişinin Yeterliliğine İlişkin Durum
f
%
Çok yeterli
6
11,3
Yeterli
33
62,3
Orta
13
24,5
Yetersiz
Toplam
1
53
1,9
100
Yukarıda Tablo 3’de görüldüğü gibi öğrencilerin atölye dersi ders işlenişini, %11,3
oranında çok yeterli bulduğu, % 62.3 yeterli bulduğu, % 24.5 oranında orta derecede
yeterli bulduğu ve % 1.9 oranında yetersiz bulduğu ortadadır.
362
Grafik Tasarım Eğitimi Alan Öğrencilerin Grafik Dersine Yönelik Beklentileri
Tablo 4. Nitelikli Tasarımlar Yapabilmek İçin İhtiyaçlara İlişkin Durum
Öğrenci Görüşleri Cevapsız
Eğitim saati/Çalışma
Teknik donanım
Atölye ortamı
Alan araştırması
Atölye dışı çalışma
Yaratıcılığın arttırılması
Hepsi
Toplam
f
8
10
8
5
15
1
3
3
53
%
15,1
18,9
15,1
9,4
28,3
1,9
5,7
5,7
100
Yukarıda Tablo 4’de Öğrencilerin daha nitelikli tasarımlar yapabilmeleri için
görüşleri incelendiğinde, %18.9 oranında eğitim/çalışma saatine ihtiyaçları olduğunu,
%15.1 oranında teknik donanım ihtiyaçları olduğunu, %9.4 oranında uygun atölye
ortamına ihtiyaçları olduğunu, %28.3 oranında alan araştırmasına ihtiyaçları olduğunu,
%1.9 oranında atölye dışı çalışmaya ihtiyaçları olduğunu, %5.7 oranında yaratıcılığın
artırılmasına ihtiyaçları olduğunu ve %5.7 oranında tüm bunlara ihtiyaçlarının olduğunu
düşünmektedirler.
Grafik Tasarım Eğitimi Alan Öğrencilerin Grafik Dersine İlişkin Öz
Değerlendirmeleri
Tablo 5. Öğrencilerin Grafik Tasarım Alanında Kendilerini Gördükleri Durum
Öğrencilerin Görüşü
f
%
Başarılı
15
28,3
Fena değil
36
67,9
Başarısız
2
3,8
Toplam
53
100
Yukarıda Tablo 5’de görüldüğü gibi grafik tasarım alanında öğrencilerin kendilerini
%28.3 oranında başarılı buldukları, %67.9 oranında başarı konusunda fena bulmadıkları,
% 3.8 oranında başarısız buldukları ortadadır.
Tablo 6. Öğrencilerin Mezun Olduktan Sonra ÖncelikleTercih Edecekleri Çalışma Alanı
Öğrencilerin Görüşü
Görsel sanatlar öğretmeni
Grafik tasarımcı
Sanat ile ilgili eğitim faaliyetleri,
akademisyenlik
Bir kamu kuruluşunda alan dışı çalışmak
Toplam
f
28
8
%
52,9
15,1
13
24,5
4
53
7,5
100
Osman ÇAYDERE
Yukarıda Tablo 6.’da görüldüğü gibi tasarım eğitimi alan öğrencilerin mezun
olduktan sonra, birincil olarak düşündükleri çalışma alanı tercihleri ; % 28 oranında
görsel sanatlar öğretmeni olmak, % 15.1 oranında grafik tasarımcı olmak % 24.5 oranında
sanat ile ilgili eğitim faaliyetlerini sürdürmek–akademisyenlik, % 7.5 oranında alan dışı
bir kamu kuruluşunda çalışmak olduğu ortadadır.
Tablo 7. Öğrencilerin Tasarım Bilgilerinde Kişisel Merak ve Araştırmalarının Katkısı
f
%
Çok önemli
36
67,9
Önemli
15
28,3
Orta
2
3,8
Toplam
53
100
Yukarıda Tablo 7’de görüldüğü gibi “grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin
tasarım bilgilerinde kişisel merak ve araştırmalarının katkısının” %67.9 oranında çok
önemli olduğunu, %28.3 oranında önemli olduğunu, %3.8 oranında orta derecede önemli
olduğunu düşündükleri ortadadır.
Tablo 8. Öğrencilerin Tasarım Bilgilerinde Atölye Eğitiminin Katkısına İlişkin Durum
Çok önemli
Önemli
Orta
Toplam
f
28
21
4
53
%
52,8
39,6
7,5
100
Yukarıda Tablo 8’de görüldüğü gibi “grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin tasarım
bilgilerinde aldıkları atölye eğitiminin %52,8 oranında çok önemli olduğunu %39,6
oranında önemli olduğunu, %7,5 oranında orta derecede önemli olduğunu düşündükleri
ortadadır.
Tablo 9. Atölye Eğitimi Öğrencileri Araştırmaya Yöneltmesine İlişkin Durum
Cevapsız
Teknolojik yönü
Sanatsal yönü
Eğitim yönü
Yaratıcılık yönü
Diğer
Toplam
f
4
9
2
22
11
5
53
%
7,5
17,0
3,8
41,5
20,8
9,4
100
364
Yukarıda Tablo 9’da görüldüğü gibi öğrencilerin, %17’sinin aldıkları atölye
eğitimin teknolojik yönüyle, %3.8 oranında bir bölümünün sanatsal yönüyle, %41.5
oranında bir bölümünün eğitim yönüyle ve %20.8 oranında bir bölümünün ise yaratıcılık
yönünüyle kendilerini araştırmaya yöneltmesi konusunda etkili olduğu görüşündedirler.
Ayrıca öğrencilerin %7.5 oranında cevap vermedikleri ve %9.4 oranında diğer seçeneğini
işaretledikleri görülmektedir.
Tablo10. “Tasarımın Temeli İki Boyutlu Tasarımdır” Önermesine İlişkin Öğrenci Görüşleri
Öğrenci Görüşleri f
%
Cevapsız
2
3,8
Çok katılıyorum
2
3,8
Katılıyorum
18
34,0
Kısmen katılıyorum
20
37,7
Katılmıyorum
8
15,1
Hiç katılmıyorum
Toplam
3
53
5,7
100
Yukarıda Tablo 10’da Öğrencilerin tasarımın temeli iki boyutlu tasarımdır önermesi
ile ilgili görüşleri sorulduğunda; öğrencilerin %3,8’inin bu önermeye karşı cevapsız
kaldığını, %3,8’inin çok katıldığını, %34’ünün katıldığını, %37,7’sinin kısmen katıldığını,
915,1’inin katılmadığını, %5,7’sinin ise hiç katılmadığını görüyoruz.
Tablo 11. Öğrencilerin Kendilerini İki Boyutlu Tasarım Konusunda Nasıl Gördüklerine İlişkin
Durum
%
Çok başarılı
2
3,8
Başarılı
22
41,5
Fena değil
28
52,8
Başarısız
1
1,9
Toplam
53
100
Yukarıda Tablo 11’de görüldüğü gibi öğrencilerin iki boyutlu tasarım konusunda
kendilerini % 3.8 oranında çok başarılı buldukları, % 41.5 oranında başarılı buldukları,
%52.8 oranında fena bulmadıkları, % 1.9 oranında başarısız buldukları ortadadır.
Tablo 12. İki Boyutlu Tasarım Çalışmalarında Atölye Eğitiminin Etkisine İlişkin Öğrenci
Görüşleri
Öğrenci Görüşleri Çok yeterli
Yeterli
Orta
Yetersiz
Toplam
f
4
28
20
1
53
%
7,5
52,8
37,7
1,9
100
Osman ÇAYDERE
Yukarıda Tablo 12’de görüldüğü gibi öğrencilerin iki boyutlu tasarım çalışmaları
hakkında aldıkları atölye eğitimini %7,5 oranında çok yeterli bulduğu, %52.8 oranında
yeterli bulduğu, %37,7 oranında orta derecede yeterli bulduğu ve %1.9 oranında yetersiz
bulduğu ortadadır.
Tablo.13. İki Boyutlu Tasarım Çalışmalarında Teorik Derslerin Etkisine İlişkin Öğrenci
Görüşleri
Öğrenci Görüşleri Çok yeterli
Yeterli
Orta
Yetersiz
Toplam
f
1
18
25
9
53
%
1,9
34,0
47,2
17,0
100
Yukarıda Tablo13’de görüldüğü gibi öğrencilerin iki boyutlu tasarım hakkında
aldıkları teorik dersleri %1.9 oranında çok yeterli bulduğu, %34 oranında yeterli bulduğu,
%47,2 oranında orta derecede yeterli bulduğu ve %17 oranında yetersiz bulduğu ortadadır.
Tablo 14. Öğrencilerin Üç Boyutlu Tasarım Konusunda Yeterlilikleri
%
Çok başarılı
1
1,9
Başarılı
11
20,8
Fena değil
30
56,6
Başarısız
10
18,9
Çok başarısız
1
1,9
Toplam
53
100
Yukarıda Tablo 14’de görüldüğü gibi öğrencilerin üç boyutlu tasarım konusunda
kendilerini % 1.9 oranında çok başarılı buldukları, % 20.8 oranında başarı buldukları,
%56,6 oranında fena olmadıkları, %18,9 oranında başarısız buldukları ve %1,9 oranında
da çok başarısız buldukları görülmektedir.
Tablo.15. Üç Boyutlu Tasarım Çalışmalarında Atölye Eğitiminin Katkısına İlişkin Durum
Çok yeterli
Yeterli
Orta
Yetersiz
Çok yetersiz
Toplam
f
1
13
29
8
2
53
%
1,9
24,5
54,7
15,1
3,8
100
366
Yukarıda Tablo 15’de görüldüğü gibi öğrencilerin üç boyutlu tasarım çalışmaları
hakkında aldıkları atölye eğitimini %1,9 oranında çok yeterli bulduğu, %24.5 oranında
yeterli bulduğu, %54,7 oranında orta derecede yeterli bulduğu, %15.1 oranında yetersiz
bulduğu ve %3.8 oranında çok yetersiz bulduğu ortadadır.
Tablo 16. Grafik Tasarım Eğitimi Alan Öğrencilerin Üç Boyutlu Tasarım Hakkında Aldıkları
Teorik Dersleri Ne Derece Yeterli Bulduklarına İlişkin Durum
%
Çok yeterli
1
1,9
Yeterli
10
18,9
Orta
23
43,4
Yetersiz
15
28,3
Çok yetersiz
4
7,5
Toplam
53
100
Yukarıda Tablo 16’da görüldüğü gibi öğrencilerin üç boyutlu tasarım hakkında
hakkında aldıkları teorik dersleri %1,9 oranında çok yeterli bulduğu, %18,9 oranında
yeterli bulduğu, %43.4 oranında orta derecede yeterli bulduğu, %28.3 oranında yetersiz
bulduğu ve %7.5 oranında çok yetersiz bulduğu ortadadır.
Tablo 17. Grafik Tasarım Eğitimi Alan Öğrencilerin Digital Ortamlar İçin Hiç Tasarım Yapıp
Yapmadıklarına İlişkin Durum
Öğrenci Görüşleri Evet, yaptım
Hayır, yapmadım
Toplam
f
30
23
53
%
56,6
43,4
100
Yukarıda Tablo 17’de görüldüğü gibi öğrencilerin digital ortamlar için %56,6
oranında tasarım yaptıkları, %43,4 oranında tasarım yapmadıkları ortadadır.
Tablo 18. Grafik Tasarım Eğitimi Alan Öğrencilerin Digital Ortam Tasarımlarını Takip Edip
Etmediklerine İlişkin Durum
Öğrenci Görüşleri Evet, takip ederim
Hayır, takip etmem
Arasıra takip ederim
Toplam
f
25
3
25
53
%
47,2
5,7
47,2
100
Yukarıda Tablo 18’de görüldüğü gibi öğrencilerin digital ortam tasarımlarını %47,2
oranında takip ettikleri, %5,7 oranında takip etmedikleri, %47,2 oranında arasıra takip
ettikleri ortadadır.
Osman ÇAYDERE
Tablo19. Grafik Tasarım Eğitimi Alan Öğrencilerin Atölye Derslerinde Digital Ortam
Tasarımları Konusu Üzerinde Durulup Durulmadığına İlişkin Görüşleri
Öğrenci Görüşleri Evet
Hayır
Arasıra
Toplam
f
27
4
22
53
%
50,9
7,5
41,5
100
Yukarıda Tablo 19’da görüldüğü gibi öğrencilerin atölye derslerinde digital ortam
tasarımları konusu üzerinde %50,9 oranında durulduğu , %7.5 oranında durulmadığı, %
47.5 oranında ise arasıra durulduğunu söyledikleri ortadadır.
Tablo 20. Grafik Tasarım Eğitimi Alan Öğrencilerin Aldıkları Eğitim İçerisinde Digital
Tasarım Konusunun Kapsadığı Alanı Ne Derece Yeterli Bulduklarına İlişkin Görüşleri
Öğrenci Görüşleri Çok Yeterli
Yeterli
Orta
Yetersiz
Çok Yetersiz
Toplam
f
1
22
18
9
3
53
%
1,9
41,5
34,0
17,0
5,7
100
Yukarıda Tablo 20’de görüldüğü gibi öğrencilerin aldıkları eğitimlerinde digital
tasarım konusunun kapsadığı alanı %1,9 oranında çok yeterli, % 41,5 oranında yeterli,
%34 oranında orta derecede yeterli, %17 oranında yetersiz ve %5.7 oranında çok yetersiz
buldukları ortadadır.
Sonuç Tartışma
Araştırmanın bu bölümünde araştırmanın amacı doğrultusunda ulaşılan sonuçlara
ve bu sonuçlar ile ilgili tartışmalara yer verilmiştir. Yapılan öğretim elemanları
görüşmelerine dair sonuçlar, yapılan öğrenci anketlerinden elde edilen sonuçlar sırasıyla
aşağıda verilmiştir.
İnsanın ihtiyaçları çerçevesinde, insan-araç bağlamındaki fonksiyonlar
düşünülerek, beş duyu organının kullanıldığı ve psikolojik olarak hissedilebildiği,
çevredekilere görsel olarak farklı anlamları yükleyerek ve ergonomiyi bilerek yapılan,
modüler oransal bağlantıların farkında olarak, görülenin anlamlandırılmasını sağlayarak,
işlevsellik ve fonksiyonellik içselleştirilerek yapılan, problem çözme yetisinin kullanıldığı,
problemin gerçekliği konusunda yetiye sahip olarak yapılan, talebe cevap veren, sadece
resim için değil; mimarlık, iç mimarlık, grafik, endüstri ürünleri tasarımı, heykel, seramik
ve sanatın diğer tüm alanları kapsayan, inter disiplinlerarası yapılan çalışmalardır.
İki boyutlu tasarımın, tasarım çalışmalarının temelini oluşturduğu, üç boyutlu
tasarıma hazırlık teşkil ettiği, yaratıcılığı geliştirdiği, soyut düşüncenin gelişimine katkı
sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.
368
Üç boyutlu tasarımın, tasarım çalışmalarını soyuttan somuta getirdiği sonucuna
ulaşılmıştır.
Grafik tasarım çalışmaları daha çok işlevsel çalışmalar olduğu için, iki boyutlu
çalışmaların üç boyutlu hale dönüştürülebilmeleri, değişik mekanlarda kullanımının
kurgulanması, alan, mekan ve tasarım ilişkilerinin sağlanabilmesi gerekliliği sonucuna
ulaşılmıştır.
Tavakkoli (2014) “İç mimaride grafik tasarım” konulu yüksek lisans tezinde; iç
mimaride grafik tasarımın öneminden bahsedilmiştir. Tavakkoli’nin araştırmasının
bu araştırma ile paralellik gösteren yönü ise, grafik tasarımda üç boyutlu tasarımların
öneminden, öğrenciye kazandırılması gerekliliğinden ve nasıl kazandırılabileceğinden
bahsediyor olmasıdır. Ayrıca Tavakkoli’nin; disiplinlerarası çalışılarak daha
verimli tasarımların yapılabileceği ve grafik tasarım alanında daha nitelikli öğrenci
yetiştirilebileceği yaklaşımı da bu araştırmayla ortak özellikler göstermektedir.
Zenginleştirilmiş çalışmalarda nitelikli tasarımlar ortaya koyabilmek; temel iki
boyutlu tasarımlar konusunun yeterince işlenmesi, öğrencinin yaratıcılığı, becerisi ve
teknik donanıma hakimiyetiyle mümkün olacağı sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarımcılara eldeki konu hakkında bilgi toplama öğretilmelidir ki “bir
çok şey hakkında az biraz bilgi” deyişinin ne olduğunu öğrenebilsinler. İlgili konuda
uzman olmaları gerekmez ama en azından söz konusu şeyi kullanabilecek kadar bilgi
edinmelidirler. Temel bilimlerde güçlü bir temel iletişim becerileri edinmeye, bu bilgi
toplama ve araştırma becerilerini güçlendirmeye yardımcı olur (Heller, 2005, s.20).
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerine, grafik tasarım alanında kendilerini ne
derece başarılı gördükleri sorulduğunda alınan cevaplara göre; büyük bir çoğunluğunun
kendilerini başarılı bulduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumda öğrencilerin alanla ilgili
farkındalık düzeylerinin de iyi durumda olduğu söylenebilir. Bu durumda başarısız
olduğunu düşünen öğrencilerin oranının çok düşük olduğu söylenilebilir. Grafik tasarımın
oldukça geniş bir alanda uygulanıyor olması, farklı teknik altyaplarla tasarımlar yapılıyor
olması, öğrencilerin de bütün bunlara eğitim süresince hakim olamaması, kendilerini
başarılı olarak tanımlamamalarının en büyük sebebi olduğu düşünülmektedir.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin mezun olduktan sonra, birincil olarak
tercih edecekleri çalışma alanı sorgulandığında görsel sanatlar öğretmenliğinde yığılma
gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin büyük çoğunluğunun öğretmen ve ya
akademisyen olmayı istemeleri, eğitim fakültesinde eğitim görmelerinin etkisi olarak
da yorumlanabilir. Öğrencilerin bir kamu kuruluşunda alan dışı çalışmayı tercih etmiyor
olmaları, alanla ilgili bilgi ve becerileri ile alanın işlevi konusunda donanımına sahip
oldukları sonucunu gösterebilir.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin tasarım bilgilerinde kişisel merak ve
araştırmalarının katkısı sorgulandığında; öğrencilerin tasarım bilgilerinin gelişmesi
konusunda kişisel merakları ve araştırma yapmayı önemli buldukları söylenilebilir.
Öğrencilerin öğrenmeyi öğrenmeleri ve alana olan ilgilerinin, onlar üzerinde alanla
ilgili kişisel merak uyandırdığı düşünülürse, bu çerçevede öğrencilerin alan bilgi ve
becerilerinin öğrenmeye, gelişmeye açık olduğu söylenebilir.
Osman ÇAYDERE
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin tasarım bilgilerinde aldıkları atölye
eğitiminin katkısına ilişkin durum sorgulandığında; öğrencilerin tasarım bilgilerine
aldıkları atölye eğitiminin katkısının önemli düzeyde olduğu söylenilebilir. Tasarım
hakkında öğrenciye öğretilmek istenilen bilgiler ve öğrencinin kazanması hedeflenen
beceri ve tecrübeler atölye ortamında uygun bir müfredatla verilebileceği sonucuna
ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin aldıkları atölye eğitiminin hangi yönleriyle
kendilerini araştırmaya yönelttiğine ilişkin durum sorgulandığında; atölye eğitiminin
mevcut işleniş şekli ile öğrencileri eğitim ve yaratıcılık boyutuyla araştırma yapmaya
yönlendirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Grafik tasarımı eğitimi alan öğrencilerin, atölye
eğitiminde özellikle yaratıcılık boyutuyla araştırmaya yöneliyor olmaları, bu öğrencilerin
özgün ve nitelikli tasarımlar yapma kaygısı ile çalıştıkları sonucuna da ulaşılmıştır.
Grafik tasarımı eğitimi alan öğrenciler içerisinde çok az sayıda bir bölümünün sanatsal
kaygılarla araştırma yaptıkları sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin atölye dersi ders saatlerini ne derece yeterli
bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında; grafik tasarım atölye ders saatleri büyük
oranda yeterli bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin atölye dersi ders içeriklerini ne derece
yeterli bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında; öğrencilerin ders içeriklerini orta
seviyede buldukları sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin atölye dersi ders işlenişini ne derece yeterli
bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında; yeterli ve çok yeterli bulan öğrencilerin oranı
%73 civarında olduğu görülmüştür. Böylece grafik tasarımı eğitim atölye derslerinin
işlenişinin yeterli seviyede olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin daha nitelikli tasarımlar yapabilmek için
ihtiyaçlarına ilişkin durum sorgulandığında; “alan araştırması” ihtiyacının varlığı, çalışma
saatleri ile ilgili bir yetersizliğin de söz konusu olduğu ancak, tablo 5.6.’da ki sonuçlarla
karşılaştırıldığında ise atölye ders saatlerinin öğrenciler tarafından yeterli bulunduğu
görüşü de dikkate alınarak, okul dışında da öğrencilerin çalışmaya yönlendirilmesini
sağlayabilecek projelerin hazırlatılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin “tasarımın temeli iki boyutlu tasarımdır”
önermesine katılmalarına ilişkin durum sorgulandığında; öğrencilerin iki boyutlu
tasarımın gerekliliği konusunda görüşlerinin orta düzeyde olduğuna, iki boyutlu tasarım
eğitiminin öğrenciler tarafından algılanmasını sağlayacak çalışmalar yapılmasına gerek
olduğunu sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin iki boyutlu tasarım konusunda kendilerini
ne derece başarılı bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında; başarısız olduğunu düşünen
öğrencilerin oranının çok düşük olduğu, iki boyutlu tasarımlarda öğrenci genelinin
kendilerini başarılı buldukları sonucuna ulaşılmıştır.
370
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin iki boyutlu tasarım çalışmaları hakkında
aldıkları atölye eğitimini ne derece yeterli bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında;
öğrencilerin aldıkları iki boyutlu eğitimi yeterli bulduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin iki boyutlu tasarım hakkında aldıkları
teorik dersleri ne derece yeterli bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında; tasarımla
ilgili verilen teorik derslerin orta derecede yeterli ya da yetersiz bulunduğu sonucuna
ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin üç boyutlu tasarım konusunda kendilerini
ne derece başarı bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında; öğrencilerin büyük
çoğunluğunun kendilerini orta seviyede başarılı gördükleri sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin üç boyutlu tasarım çalışmaları hakkında
aldıkları atölye eğitimini ne derece yeterli bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında;
öğrencilerin büyük çoğunluğunun atölyede aldıkları eğitiminin içindeki üç boyutlu
çalışmaların orta ve yetersiz seviyede olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin üç boyutlu tasarım hakkında aldıkları teorik
dersleri ne derece yeterli bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında; %35’li bir kısmın
yetersiz ve çok yetersiz bulduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin digital ortamlar için hiç tasarım yapıp
yapmadıklarına ilişkin durum sorgulandığında; öğrencilerin yarıya yakınının digital
ortamlar için tasarım yaptıkları sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin digital ortam tasarımlarını takip edip
etmediklerine ilişkin durum sorgulandığında; büyük bir çoğunluğun digital ortam
tasarımlarını takip ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum bir çeşit alan araştırması olarak
da değerlendirildiğinde, bu alanla ilgili öğrencilerin araştırma ve farkındalığının yüksek
olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin atölye derslerinde digital ortam tasarımları
konusu üzerinde durulup durulmadığına ilişkin görüşleri sorulduğunda; tamamına
yakınının atölye ortamında digital ortam tasarımları ile ilgili, zaman zaman da olsa
çalışmalar yaptığı sonucuna ulaşılmıştır.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin aldıkları eğitim içerisinde digital tasarım
konusunun kapsadığı alanı ne derece yeterli bulduklarına ilişkin görüşleri sorulduğunda;
yeterli ve çok yeterli diyenlerin oranının yarıdan az olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Öneriler
Araştırmanın Sonucuna İlişkin Öneriler
Başarılı bir tasarımın hayata geçirilebilmesinin temel altyapılarını irdelediğimizde,
görüşmecilerin görüşlerinde de belirttiği gibi, zaman, mekan, sosyal etkenler, kültürel
etkenler, kullanıcı, kullanım alanı belirlenmeli, tasarım problemi net olarak ortaya
konulmalıdır.
Osman ÇAYDERE
Tasarım eğitimi alan öğrencilerin problem tanımlamalarını yapabilmeleri için,
eğitim süreci boyunca atölye eğitimi yanında, psikoloji, ergonomi, kültür, mitoloji gibi
konularda da eğitilmeleri gerekmektedir.
Öğrencilerin ön yargılarından
yapılandırılması sağlanmalıdır.
arındırılarak,
görsel
algılarının
yeniden
Tasarım derslerine girişte; malzeme tanıtımı, teknik araçların tanıtımı, yaratıcılık ve
soyut düşünce ile ilgili örneklerin gösterilmesi ve bu doğrultuda iki boyutlu çalışmaların
başlatılması sağlanmalıdır.
Sanat tarihindeki örneklerin konu edildiği çalışmalarla arka plan, ön plan ya da arka
yapı, ön yapı denilebilen tasarım ögeleri öğrenciye iki boyutlu tasarım yoluyla verilebilir.
Böylelikle öğrencinin hayal dünyası geliştirilebilir.
Atölye sürecinde ilk üzerinde durulması gereken konu iki boyutlu tasarım olmalıdır.
Sadeleştirmeden stilizasyona, tipografiden siyah beyaz kompozisyonlara kadar pek çok
uygulamanın bu algıda gerçekleştirilmesi mümkün olabilir.
Organik ve inorganik nesnelerin grafiksel ifadesinin oluşturulabilmesi için, çok
sayıda iyi örnek sunum yoluyla öğrenciye aktarılmalıdır.
Tasarımcı olacak öğrencinin okumaya teşvik edilmesi, düzenli alan araştırması
yaptırılması, felsefe ve sosyoloji konusunda bilgi sahibi olması sağlanmalıdır.
Grafik tasarımda, üç boyutlu tasarımın, en önemli uygulama alanlarından birinin
ambalaj tasarımı olduğu gerçeğinden hareketle, ambalaj tasarımı konusunda eğitimcilerin
öğrencileri çalıştırmaları günümüz şartlarında oldukça gereklidir.
Öğrencilerin harfi tanımaları hem de üç boyut algılarının geliştirilmesi için,
öğrencilere üç boyutlu tipografi uygulamaları yaptırılması uygun olacaktır.
Tasarım süreçlerinde sürekli bir şekilde maket kullanımını alışkanlık haline
getirilebilir.
Öğrencilerin üç boyutlu tasarım algısını güçlendirmek için çevre üzerinde araştırma
yapmasının sağlanması uygun olacaktır.
Üç boyutlu algılama ve uygulamaya dair, program dışında dersler yapılabilir.
Tasarımcının kendi kültürünü tanıması sağlanmalı, ülkemizdeki kültür mirasını
kullanabileceği, çalışmalar yaptırılmalıdır.
Tasarım eğitiminde üç boyutlu tasarım algısının oluşturulması için ilgili teknik
yazılımlar kullanılabilir.
Tasarım eğitimi alan öğrencilere estetik unsurlar açısından önce yaratıcılığın ne
olduğu öğretilmeli, daha sonra dijital tasarıma geçilmesi önerilmektedir.
Eğitim programlarında zenginleştirilmiş tasarıma yer verilmesi uygun olabilir.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin atölye dersi ders içeriklerini ne derece
372
yeterli bulduklarına ilişkin durum sorgulandığında; öğrencilerin ders içeriklerini
orta seviyede buldukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumda daha verimli bir eğitim
sürecinin oluşabilmesi için, bu alandaki derslerin ve ders içeriklerinin gözden geçirilmesi
önerilmektedir.
Grafik tasarımı eğitiminde kaliteyi yükseltebilmek için, grafik tasarım atölye eğitimi
kapsamında verilen ders içeriklerinin çağdaş gereksinimler ve yenilikçi tasarım modelleri
üretebilecek şekilde revize edilmesi, güncel tasarım alanlarına adaptasyonlarının
sağlanması, atölyelerin teknik olarak da nitelikli tasarımlar yapabilecek şekilde
donatılması önerilebilir.
Öğrencilerin iki boyutlu tasarımın gerekliliği konusunda görüşlerinin orta düzeyde
olması, iki boyutlu tasarım eğitiminin, öğrenciler tarafından algılanmasını sağlayacak
çalışmalar yapılmasının gerekli olması sebebiyle, mevcut eğitim programları içerisinde
iki boyutlu eğitimin önemini anlatan konuların işlenmesi yönünde revizyonlar yapılması
önerilebilir.
İki boyutlu tasarımla ilgili verilen teorik derslerin orta derecede yeterli ya da yetersiz
bulunması sebebiyle, grafik tasarım eğitimi alan öğrencilere iki boyutlu tasarımla ilgili
daha fazla teorik bilgi verilmesi önerilebilir.
Grafik tasarım derslerinde yaptıkları üç boyutlu çalışmalar konusunda kendilerini
başarısız gören öğrencilerin oranlarının da %20 civarında olması sebebiyle, bu konuda
bir takım çalışmalar yapılması gerektiği söylenebilir. Bu öğrencilere üç boyutlu tasarım
konusundaki başarılarının arttırabilmesi için, mevcut grafik tasarım atölye derslerinin
yanısıra, üç boyutlu tasarımlarla ilgili bilgi verilip, uygulamaya yönelik çalışmaların
yaptırılabileceğine ilişkin bir dersin programa eklenmesi önerilebilir.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin üç boyutlu tasarım hakkındaki çalışmaların
yeterli seviyeye çıkartılabilmesi, bu konu ile ilgili yeni bir dersin açılmasıyla mümkün
olabileceği sonucundan hareketle, bu konuda yeni derslerin açılması önerilebilir.
Grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerin, atölye hocası tarafından üç boyutlu
çalışmalar ile ilgili teorik bilgilerin de arttırılabileceği bir takım çalışmalar yapmaya
yönlendirilmesi önerilebilir.
Digital ortamın günümüzde önemli bir tasarım alanı olduğu düşünülürse, grafik
tasarım eğitimi alan öğrencilerin digital ortamlar için tasarım çalışmaları yapmalarının son
derece önemli olduğu sonucuna varabiliriz. Bu denli önemli bir alanda, atölye hocaları
tarafından, öğrencilerin çalışmalar yapmak için yoğun bir şekilde yönlendirilmeleri
önerilebilir.
Çağdaş grafik tasarım alanlarının başında gelen digital ortamlarla ilgili grafik
tasarımına, atölye dersleri kapsamında daha geniş yer verilmesi önerilebilir.
Araştırmanın Konusu İle İlgili Yapılabilecek Yeni Araştırmalara Dair Öneriler
Tasarımda arka yapıyı oluşturan ögelerin kurgulanmasında, sanat tarihi, mitoloji,
felsefe, sosyoloji, psikoloji, ulusal ve evrensel kültür derslerinin, tasarım eğitimine
Osman ÇAYDERE
olan katkılarını ortaya çıkarabilmek için grafik tasarım eğitimi alan öğrencilerinden
oluşturulacak bir grupla deneysel araştırmalar yapılabilir.
Tasarımda ön yapıyı oluşturan ögelerden fotoğraf, perspektif, yazı’nın tasarım
eğitimine olan katkılarını daha etkin bir hale getirebilmek için, bir öğretim modeli
denenebilir.
Kaynaklar
Alpaslan, Tutku Dilem, (2011, Ekim). Türk grafik sanatı tarihinden, samsun sigarası
ambalaj ve pavyon tasarımları ile Atıf Tuna. Samsun Sempozyumunda sunulmuş bildiri,
AVA
Ambrose, G., ve Harris, P. (2009). The Fudamentals of Graphic Design, Switzerland:
Andarood, Hossein Ghasemi. (2014) İç mimarlık alanında görsel iletişim temelli
grafik tasarım çözümlemeleri. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar
Enstitüsü İç Mimarlık Bölümü İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı ABD, Ankara
Arıkan, Abdulgani, (2008). Grafik tasarımda yapısal öğelerin algısı ile sosyo
demografik değişkenler arasındaki ilişki Selçuk Üniversitesi Örneği. Doktora Tezi,
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı
Resim Eğitimi Bilim Dalı, Konya
Arslan, Metin, (2012). Araştırma Yöntem ve Teknikleri Ders Notları, Harran
Üniversitesi Birecik Meslek Yüksek Okulu
Baktır, Özlem, (2006). Bauhaus felsefesi ve endüstriyel tasarımdaki işlevsellik
boyutu. Yüsek Lisan Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya
Becer, Emre, (2008). İletişim ve grafik tasarım. Ankara: Dost Kitabevi.
Büyüköztürk Ş., Kılıç Çakmak, E,. Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F., (2012).
Bilimsel araştırma yöntemleri. 11.Baskı, Ankara: Pegem Akademi
Çetinkaya, Çiğdem, (2011). Tasarım ve kavram ilişkisinin iç mimarlık temel
tasarım eğitimi kapsamındaki yeri: Farklı iki üniversite örneği üzerinden temel tasarım
eğitimi üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Anasanat Dalı, Ankara
Çitci, Erol, (2009). Görsel kültür elemanı olarak 20. Yy’da afişin toplumsal
süreçlere etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı, Adana
Danışan, Koray, (2013). Tasarım sürecinde, öğrencilerin yaratıcılığını etkileyen
faktörler. Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik
ABD, Kütahya
Düzenli,Ş., ve Kavuran, T. (2004). Görsel iletişim aracı olan pul’un tarihi gelişimi
ve grafik ürün olarak önemi. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi Aralık 28 (2), 187-204
374
Gence, D.C., Orhon, İ.B. (2006), Temel Sanat Eğitimi, Ankara: Erhun
Güvendi Kaptan, S., & Kaptan, Y. (2004, Temmuz). Ders kitaplarındaki tasarım
sorunları ve öğrencilerin öğrenme düzeyine etkisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri
Kurultayında sunulmuş bildiri, İnönü Üniversitesi, Malatya
Hobsbawm, Eric, John, (1998). Sanayi ve İmparatorluk,(Abdullah Ersoy, Çev.).
Ankara: Dost Kitapevi.
Karakuş, Türkan, (2011). Başlangıç seviyesindeki öğretim tasarımcılarının öğretim
tasarımı süreci ve deneyimlerinin etkinlik kuramı çerçevesinde incelenmesi: bir öğretim
tasarımı dersinin durum çalışması. Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
Karasar, Niyazi, (1998). Bilimsel araştırma yöntemi. 8. Baskı. Ankara: Nobel
Yayın Dağıtımı,
Kaptan, Saim, (1995). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Rehber
Yayınevi
Kaya, Asuman, (2000). Matbaa teknolojisinde dizgi sistemleri kronolojisinin teknik
olarak incelenmesi. Yüksek LisansTezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara
Maden, Sait, (2009). Bir usta, bir dünya: Sait Maden tasarımcı, sanatçı, şair.
İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat.
Öktem, Elif, (2012). Grafik tasarım dersi alan öğrencilerin, grafik tasarım ve
bilgilendirme tasarımı hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi,
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Anabilim Dalı Resim-İş
Öğretmenliği Bilim Dalı, Ankara.
Özmutlu, Aytaç, (2009). Grafik tasarım atölye derslerinde afiş konusunun uygulama
ve çözümleme süreçlerinde göstergebilimsel çözümleme yönteminin kullanımı. Yüksek
Lisans Tezi, Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi
Anabilim Dalı, Samsun
Sarıkavak, Namık Kemal, (2012). Grafik tasarım eğitiminin geleceğine bir bakış.
Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Yazıları Dergisi, Aralık 27, 113132 Ankara
Sezgin, Candan, (2011). Sanayi devriminin etkisinde imparatorluk’tan Cumhuriyet’e
Türkiye, İstanbul: Arçelik.
Tavakkoli, Roya, (2014). İç mimaride grafik tasarım. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe
Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı ASD, Ankara.
Taneri, Batuhan, (2013). Mimarlık öğrencilerinin tasarıma dair algıları ve bu
algıların eğitim süresince dönüşümü. Yüksek Lisans Tezi, İzmir Yüksek Teknoloji
Enstitüsü / Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İzmir.
Osman ÇAYDERE
Tepecik, Adnan, (1994). Grafik tasarlama ilkelerine dayalı tasarım yöntem ve
teknikleri. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
Tepecik, Adnan, (2002). Grafik Sanatlar. Ankara Detay & Sistem
Tepecik, A.,& Tuna, S. (2001). Plastik sanatlar eğitiminde bir araç olarak bilgisayar
kullanımı. Çağdaş Eğitim Dergisi. 277 , s.8-12.
Tuna, Serdar, (2003). Sanat eğitimi bölümlerindetasarım ilke ve elemanlarının
bilgisayar teknolojisi yardımı ile uygulanması. Sanatta Yeterlilik Tezi, Gazi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
Ware, Colin, (2008). Visual Thinking For Design, San Fransisco: Morgan Kaufmann
Yücebaş, Çınla, (2006). Grafik tasarımda görsel bütünlük oluşturmada tipografi
ile görseller arasindaki ilişki ve sanat eğitimindeki yeri. Yayımlanmamış doktora tezi,
Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Yücel, Adem, (2014). Disiplinlerarası ilişkilerin grafik tasarımı eğitimi sürecine
etkisi. Doktora Tezi Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar
Eğitimi ABD, İstanbul.
376

PDF İndir - İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi

Transkript

Benzer belgeler

ISO 9001 Teknik Ressam Görev Tanımı

Grafik Tasarım - Bilkent Üniversitesi

HOME HEROES (Evimizin Kahramanları)

Kopenhag Tasarım Turu