Romanya`ya Hoşgeldiniz !

Transkript

AVRUPA BİRLİĞİ
AVRUPA BİRLİĞİ
tarafından finanse edilen proje
Genel Program:
“Göçmenlerle Dayanışma İdaresi''
Avrupa'ya Üçüncü ülkelerden gelen Vatandaşları Avrupa Entegrasyon Fonu
- 2010 Yılı Programı
Ç LER VE DARES
BAKANLI I
Ç LER VE DARES
BAKANLI I
Avrupa İşleri ve Uluslararası
İlişkiler
Genel Müdürlüğü
Göçmen için Romen Te kilat
ADO SAH ROM
CENTRUL PENTRU
RESURSE CIVICE
Gina Mocanu, Simina Guga, Rodica Novac
Proje:
“Romanya'da yaşayan ve üçüncü ülkelerden gelenlerin topluma
entegrasyonunun kolaylaştırılması”
İlgili sözleşme numarası: IF/10.02-01.02
Romanya'ya Hoşgeldiniz !
Üçüncü ülke vatandaşları için Bilgilendirme Rehberi
Hazırlayan:
ADO SAH ROM isimli Organizasyon Gelistirme Derneği
(Asociaţia pentru Dezvoltarea Organizaţiei – ADO SAH ROM)
Yayın tarihi:
Haziran 2012
Teklif, talep ve değerlendirmeleriniz için adresimiz:
Bükreş, Calea Moşilor nr. 284, bl. 22A, sc. 2,
et. 8, ap. 47, sectör 2,
Tel.: 021 210 71 60,
e-mail: [email protected].
Proje Ortakları:
ADO SAH ROM isimli Organizasyon Geliştirme Derneği'nin ortaklığı ile,
Anlaşmazlıklara Alternatifli Şekilde Çözüm Derneği
(Asociaţia pentru Dezvoltarea Alternativa a Disputelor- ADRA),
Türk İşadamları Derneği (Asociaţia Oamenilor de Afaceri Turci - TİAD),
ve Organizasyon Halkla ilişkiler Merkezi
(Asociaţia Centrul pentru Resurse Civice -CRC).
sivil toplum kurumlarının katkılarıyla birlikte hazırlanarak düzenlenmiştir.
ISBN: 978-606-648-015-4
“Adı geçen bu evrak / kitap Avrupa Birliği finansal destegi ile hazırlanmıştır.
Fakat kitabın içeriği'nden tamamen ADO SAH ROM ”.
2012
ROMANYA’YA HOŞ GELDİNİZ!
Yurtdışından gelen vatandaşlar için
bilgilendirme rehberi
II. Baskı
Tercüman: Niculae Păscuț
Bükreş, 2012
1
2
Önsöz
Yabancı bir ülkenin vatandaşıysanız ve Romanya’da oturma
izniniz varsa, en azından kısa bir süre için Romanya’da çalışmaya,
okumaya, aile birleşmesi için veya ticaret yapmaya karar verdiniz
demektir. Bu Bilgilendirme rehberi - sizin içindir- en önemli amacı ev
sahibi toplum içerisinde sizin adaptasyon ve entegrasyon aşamanıza
yardımcı olmak.
Bu rehberin birinci baskısı, Ocak 2010 tarihinde, “Romanya’ya
hoş geldiniz! Romanya toplumu ile entegrasyon olanakları ve yabancă
ülkelerden gelen vatandaşların hakları ve zorunlulukları ile ilgili
bilgilerin genişletilmesi” projesi kapsamında, ADO SAH ROM ve
Romanya Soros Vakfı işbirliği ile ARCA FARM tarafından
yayınlanmıştır.
Bu yeni baskı, daha önce “Romanya’ya hoş geldiniz! Yabancı
ülkelerden gelen vatandaşlar için bilgi rehberi” adı altında yayınlanan
önceki rehberi, 2010-2012 döneminde romen kanunlarına yapılan
değişiklikleri de göz önünde bulundurarak, güncelleştiriyor ve
tamamlıyoruz.
Bu rehber, ilk olarak yabancı ülkelerden gelen yabancılara, yani
Avrupa Birliği dışındaki ülkelerden, Avrupa Ekonomik Alanındaki
ülkelerden veya Isviçre Konfederasyonundan gelenlere, yerel
vatandaşlara göre farklı yönetimleri olan yabancılara hitap etmektedir.
Bilgilendirme kılavuzunun amacı, sizin, Romanya’da oturum
hakkı olan bir yabancı
olarak, entegrasyon olanaklarınızı, hak ve sorumluluklarınız hakkındaki
bilgilerinizi geliştirmektir. Kamu kurumlarının sorumlulukları, işgücü
piyasası, Romanya’da savunma ve sosyal yardımlaşma sistemi,
şikayetleri halletme yolları, ortaklık şekilleri ve başka bilgiler ile, bu
haklardan sizin tamamen yararlanma şanslarınızı yükseltmeniz için
katkıda bulunmayı, işyerinde ayırımcılığı ve sosyal marjinalizasyonu
yok etmek için mücadele etmeyi ve üyesi olduğunuz toplumun hayatına
aktif olarak katılım yolları göstermeyi umuyoruz.
Aynı zamanda, Romanya’da kendinizi evinizdeki gibi
hissetmeniz umuduyla, işbu bilgilendirme kılavuzu ile, karşılıklı güven
ve sorumluluğa dayalı bir ilişki geliştirme arzusundayız.
İşbu Bilgilerndirme Kılavuzu; Romence, İngilizce, Fransızca,
Türkçe ve Çince
3
dillerinde olmak üzere, kanuni sorumluluğu olmayan, fakat okuyucuyu
özel konu hakkında yetkili bilgi kaynaklarına yönlendirmektedir. İşbu
rehberde geçen bilgilerin doğru ve tutarlı olmasına gayret göstermemize
rağmen, lütfen, kanun, telefon numaraları, adres ve diğer bilgilerin
günden güne değişebildiğini göz önünde bulundurun ve bu sebepten
dolayı sizleri ilgilendiren konuyla ilgili her zaman yetkili kurum veya
kuruluşlara başvurmanızı tavsiye etmekteyiz.
Bu girişimde bizi destekleyen ve bu rehberin yayınlanması için
faydalı bilgiler veren herkese teşekkür ederiz.
4
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ ………………………………………………………......3
2. KISALTMALAR ……………………………………………...8
3. ROMANYA GENEL BİLGİLER ……………………………9
3.1. Romanya-genel bilgiler
3.2. Temel hak ve sorumluluklar
3.3. Romen toplumuna yabancıların entegrasyonu
4. ROMANYA’DA OTURUM HAKKI ………………………16
4.1. Romanya’ya giriş ve çıkış ile ilgili bilgiler
4.2. Vize rejimi
4.3. Romanya’da oturum izni
5. ROMANYA’DA ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK…30
5.1. Bir işte çalışmak
5.2. Çalışma izinleri
5.3. Romanya’da çalışma şartları
5.4. Başka sözleşmeli şekiller
5.5. Yasa dışı çalışma
5.6. Bireysel çalışma sözleşmesi sonucu hak ve sorumluluklar ile
ilgili anlaşmazlıkların halledilmesi
5.7. İşgücü işe alma ajansları
5.8. İnsan kaçakçılığı
5.9. Sosyal güvenlik
6. ROMANYA’DA BiR İŞ KURMAK ………………………..63
7. EĞİTİM VE KÜLTÜR………………………………………67
7.1. Eğitim
7.2. Romen eğitim sistemi
7.3. Romen eğitim kurumlarına kayıt şekilleri
7.4. Burslar
7.5. Yabancı dilde eğitim veren eğitim kurumları
7.6. Özel ve dini eğitim
5
7.7. Yabancı üniversite öğrencilerinin Romanya’ya girişleri ve
oturumları
7.8. Yabancı üniversite öğrencilerinin ögrenci evlerine yerleşmeleri
7.9. Diplomaların tanınması ve denkliği
7.10. Tahsiline Romanya’da devam etme
7.11. Kültür
7.12. Birkaç romen kültür simgesi
7.13. Sanat, kültür, medya, eğlence
8. SAĞLIK VE SOSYAL YARDIM HİZMETLERİ ………..87
8.1. Sağlık hizmetleri
8.2. Sigortalıların hakları ve zorunlulukları
8.3. Sosyal yardım hizmetleri
9. AİLE VE FIRSAT EŞİTLİĞİ ………………………………96
9.1. Aile
9.2. Bir evliliğin gerçekleşebilmesi için romen kanunların ön
gördüğü şartlar
9.3. Fırsat eşitliği
9.4. Anlaşmalı evlilik
9.5. Bir evliliğin sona erdirilmesi (Boşanma)
9.6. Doğum
9.7. Bir veya her iki ebeveyni de yabancı vatandaş olan çocuklar
9.8. Vefat
10. KONUTLAR………………………………………………..109
10.1. Bir evi kiralamak
10.2. Ariyet sözlesmesi veya kendi alanına alma ile oturmak
10.3. Bir ev satın almak
10.4. Yan gereksinimlerin kaydı
10.5. Zorunlu ev sigortası
11. ULAŞIM…………………………………………………….113
11.1. Şehiriçi ulaşım
11.2. Şehirlerarası ulaşım
11.3. Ehliyetler
12. FİNANS ……………………………………………………118
6
12.1. Ulusal para birimi
12.2. Banka hesapları
12.3. Yurtdışından veya yurtdışına para havalesi
12.4. Krediler
12.5. Romen posta
12.6. Vergilendirme – vergi ve harçlar
13. KENDİ TOPLUMUNA KATILIMDA BULUN! ………..122
13.1. Siyasi, gönülülük, çağırışımlı hayata katılım
13.2. Romanya’da yabancıların entegrasyonu ve yabancılara sunulan
destek hakkında uzman kurumlar
13.3. Hükümetlerarası kurumlar.
13.4. Kamu kurum ve kuruluşların, müfettişlik / acente/ il
müdürlükleri
13.5. Sendika ve İşverenler
13.6. Mesleki dernekler
14. EKLER………………………………………………………131
14.1. Gerekli bilgiler
14.2. Bireysel Çalışma Sözleşmesi
14.3. Yasalar
14.4. Romence dilinde kullanılan günlük deyimler
7
KISALTMALAR
AJOFM
ANAF
ANITP
ANOFM
CNAS
CNFPA
CNP
CNPP
CNRED
FNUASS
IM
ITM
MAI
MECTS
MFP
MMPSF
MS
O.G
ONG
ONRC
ONU
ORI
OUG
RTT
SEE
EU
İş Gücü Meşguliyeti ile ilgili İl Kurumu
Ulusal Kamu İdare Acentesi
İnsan Trafiğine Karşı Ulusal Örgüt
Iş Gücü Meşguliyeti için Ulusal Kurumu
Ulusal Sağlık Sigorta Kurumu
Reşitlerin Mesleki Formasyonu için Ulusal Kurum
Kişisel Kimlik Numarası
Ulusal ve Kamu Emeklilik Kurumu
Diplomaların Tanımlanması ve Denkleştirilmesi için
Ulusal Merkez
Sosyal Sağlık Sigortaları Tek Ulusal Fonu
Çalıma Müfettişliği
Bölgesel İş Müfettişliği
İç İşleri ve İdare Bakanlığı
Eğitim, Araştırma, Gençlik ve Spor Bakanlığı
Kamu Maliye Bakanlığı
Aile, Sosyal Koruma ve Çalışma Bakanlığı
Sağlık Bakanlığı
Hükümet Kararnamesi
Hükümete bağlı olmayan örgüt
Ulusal Ticaret sicil Bürosu
Birleşik Devletler Kurumu
Romanya Göç Dairesi
Acil Hükümet Kararnamesi
Üçüncü ülke uyrukluları
Avrupa Economik Topluluğu
Avrupa Birliği
8
ROMANYA – GENEL BİLGİLER
3.1 Romanya-Genel Bilgiler
ROMANYA
Avrupa Birliği üyesi
ülkedir: 1 Ocak 2007
den beri
Yer:
Avrupa’nın
güneydoğusunda
Resmi dili : romence
Hükümet
biçimi:
cumhuriyet
Para birimi: ley/RON
Nüfusu, 2011 yılında:
19.043.000 vatandaş
Iklim: dört mevsimli –
ılıman iklim
Ulusal
Marşı
:
Deşteaptă-te române!
Romanya bayrağı üç
renklidir; renkler dikey
olarak
aşağdaki
sıralamaya
göredir:
mavi, sarı, kırmızı.
İdari bölge birimleri:
41 il artı Bükreş ili. İller
şehir
ve
ilçelere
bülünmüştur.
İlçeler
kırsal yerlerdir.
Nüfus sayısına göre en
büyük şehirler: Bükreş
(başkent),
İaşi,
Köstence, Cluj-Napoca,
Timişoara,
Craiova,
Galaţi, Braşov, Ploieşti,
Brăila.
Romanya, Orta Avrupa’nın güneydoğusunda bulunan, Bulgaristan, Sırbistan,
Macaristan,
Ukrayna
ve
Moldavya
Cumhuriyeti ile komşu olan, güneydoğuda
Karadeniz ile ve güneyde ise tuna Nehri ile
sınırlı bir ülkedir.
Romenler, beyanlara dayanarak,
nüfusun % 88, 6 oranı ile, Romanya’daki ana
etnik
grubunu
temsil
etmektedirler.
Romenlerden sonra, nüfüsun %6,5 oranı ile,
en önemli ikinci toplum macarlardır. 20 000
kişi uzeri olan başka toplumlar ise aşagdaki
etnik gruplar bulunmaktadır: ukrainalılar
(51,7 bin kişi ile), almanlar (35,9 bin), türkler
(28,2 bin), rus-lipovanlar (23,9 bin) ve tatarlar
(20,5 bin kişi).
Resmi dili latince kökenli olan,
romencedir ve başka külturlere özgü olan
önemli sayıda kelime ve deyimler de
içermektedir. Nüfusun %20’den fazlası
azınlık ağırlıklı olduğu bölgelerde, sözkonusu
azınlığın dili hem yerel yönetimde, hem de
yargısal
sistemde
de
kullanılabilir.
Romanya’daki okullarda öğrenilen en önemli
yabancı diller İngilizce, Fransızca ve
Almancadır.
Dini hayat, Romanya’da dini inanç
hürriyeti prensibine göre yaşanmaktadır.
Romanya, dini birliklere ve inançlara karşı
tarafsızlığını koruyan laik bir devlettir.
Romanya toplumunun en büyük kısmı
kendilerini
hristiyan-ortodox
dininde
olduklarını beyan etmektedir. Aynı zamanda hristiyanlık, ortodoxluktan
9
başka hristiyanlık dallarına ait önemli dini topluluklar aşağdaki gibi
temsil edilmektedir : roman-katoliklik, protestanlık, pentikostallık ve
yunan –katoliklik. Dobruca bölgesinde, özelikle türk ve tatarlardan
oluşan,müslüman bir azınlık yaşamaktadır.
Romenlerin Esasları ve Temel Değerleri
Romen toplumunda aşağıdaki değerlere karşı saygı ve takdir
gösterilmekte ve hoşnutlukla karşılanmaktadır: müsamaha, cömertlik,
eğitim, görgü kuralları, çalışkanlık, onur, azim, misafirperverlik.
 Romanya Devleti insan hakları ve temel özgürlükleri,
çoğulculuğu, demokrasi değerlerini, azınlık haklarını, çok
kültürlülük ve açık toplum ilkelerini – şeffaflık, medeni
aktivizm, görüş ve çıkarların çokluğunu korumakta ve teşvik
etmektedir.
 Romanya’da kadın ve erkek eşittir. Kadın ve erkekler, eğitim,
istihdam, kültür, sosyal yaşam, yüksek kamu ve politik
görevlerine erişim konusunda hak ve muamelelerden eşit olarak
yararlanmaktadır.
Sosyal anlaşmalar






Diğerleri ile herhangi bir etkileşim esnasında, hiçbir
konuşmacının sözü kesilmemeli ve konuşmasının bitmesini
beklemek gerekir.
Selamlaşmadan sonra çoğu kez el sıkışılır.
Kafayı dikey yönde hareket etme (yukardan aşağı) „Evet”
manasına gelmekte ve onayı ifade etmektedir. Yatay yönde kafa
hareketi ise (sağdan sola) „Hayır” manasına gelmekte ve
onaylamadığınızı ifade etmektedir.
Çiçek hediyeleri tek verilmektedir.
Bir görüşmeye zamanında gelmeniz çok takdir edilmektedir.
Gecikmeler haber verilmelidir.
Toplu taşıt vasıtalarında; yaşlılar, hastalar, hamile bayanlar ve
kucakta çocuk taşıyan kişiler için özel koltuklar öngörülmüştür.
10
Kanuni çerçeve
Romanya hem kendi vatandaşları hem de kendi toprakları
üzerinde bulunan diğer kişilerin de, Anayasaya ve diğer yasalarına
uymaları mecburi olan, demokratik bir cumhuriyet, bir hukuk devletidir.
Devlet güçleri – kanun koyucu (Parlamento), yürütme organı
(Hükümet) ve yargı gücü (Yargılama kurumları: adalet sarayları,
mahkemeler, temyiz mahkemeleri, Temyiz ve Adalet Yüksek
Mahkemesi) – ayrıdırlar. Kanun koyucu – Parlamento - kanunların
düzenlenmesi ve Kabul edilmesi ile ilgilenen otoritedir. 2007 yılından
beri bir Avrupa Birliği üyesi ülke olarak, Romanya’nın topluluk
kurallarını ve yönergelerini Kabul etmesi ve iç düzeyde uygulaması
gerekmektedir.
Yasal çerçeve ise, aşağıdakiler tarafından verilmektedir:
 Romanya’nın da katıldığı uluslararası yönetmelikler ve Avrupa
Birliği katılımı sonucu uyması zorunlu olan yönetmelikler;
 Belli bir anda tüm ulusal hukuki normları içeren, iç hukuğa bağlı
yönetmelikler.
Romanya’daki kanuni sistem önem açısından hiyerarşi edilmiştir
ve devlet içerisindeki temel kanun Anayasadır (1991 yılında kabul
edilmiş ve 2003 yılında referandum yoluyla değiştirilmiştir). Anayasa
hükümleri hariç, Romen vatandaşlar ve Romanya sınırları içerisinde
bulunan yabancılar, yabancıların rejimi,kanunlara aykırı gelme, eğitim,
sivil anlaşmaların, ticari ilişkilerin ve ticari şirketilerin düzenlemesi v.s.
gibi farklı alanlarda belli sosyal ilişkileri veya alanları düzenleyen
yönetmenliklere uymaları gerekmekte. Bu yasalar ise organik yasa,
olağan yasa, hükümet kararları (HG), karanameler (OG), Acil Hükümet
kararları (OUG) ce emirler vs gibi sınıflandırılmıştır.
Aynı şekilde, aşağıdaki gibi, çok önemli alanlar için,
Romanya’da (İtalya veya Almanya gibi başka avrupa ülkelerindeki gibi)
kanunların içerisine alınmış kararnameler vardır :
 İş Kanunu – işveren ile işçi arasındaki çalışma ilişkileri ile ilgili;
 Medeni Kanun
 Ceza Kanunu – (kişiler arasındaki meydana gelebilecek ve
temel sosyal ilişklieri tehdit eden, genel anlamdaki cezalar ve
bunlara ilişkin uygulanabilir cezalar hakkındadır)
 Vergi Kanunu
11
Romanya’da yabancılar rejimini düzenleyen esas belgeler şunlardır:
 157/2011 Kanunu bazında 2011 yılında değiştirilip
güncelleştirilen, Romanya’daki yabancıların rejimi ile ilgili 12
Aralık 2011 tarhli 194 no’lu Acil Hükümet Kararı
 157/2011 Kanunu bazında değiştirilen Romanya topraklarında
yabancıların işe alınması ve atanması ile ilgili 56/2007 no’lu Acil
Hükümet Kararı
 Romanya’da bit tür himaye veya oturum hakkı elde etmiş
yabancıların sosyal entegrasyonu ile ilgili 44/2004 no’lu Hükümet
Kararnamesi
Romanya göçmenlik idaresi – Kurumlar, hizmetler ve programlar
Romanya’da göçmenlik idaresi için sorumluluk merkezi
düzeydeki kurumlar (hükümet bünyesi) ve yerel düzeydeki (yerel kamu
idaresi makamları ve bağımsız hizmetler) arasında bölünmüştür. Bunlar
hem kendi aralarında hem de başka ülkelerdeki benzeri kurumlarla,
uluslararası kurumlarla ve romen sivil toplumu ile işbirliğinde
bulunmaktadır.
Avrupa Birliği politikalarını, ve aynı zamanda kendi ulusal
düzeydki öncelikleri ile uyumlu bir şekilde olması şartı ile, romen devleti
Göçmenlik ile ilgili Ulusal Stratejiyi ve bunun uygulanması için yıllık
faaliyet Planları hayata geçirmektedir. Aynı zamanda başka ülkeler ile
imzaladığı çift taraflı anlaşmalar ile, bazı öngörülenleri, Romanya’nın,
ilgili ülkelerin vatandaşları için uyguladığı önlemleri şahsileştirmektedir.
Romen devletinin, Romanya’da oturum hakkına sahip veya bu
hakkı elde etmek isteyen yabancılara karşı ilgisi, doğrudan hizmetler
(gişede), bedava kurslar ve sosyal ve kültürel entegrasyon programları,
eğitime ve başka kamu hizmetlerine (tıbbi, sosyal, finansal, v.s) serbest
bir şekilde veya para karşılıgı giriş ile tercüme edilmektedir.
Romanya Göçmenlik Bürosunun veya hükümet dışı organizasyonların
verdiği bu bedava entegrasyon hizmetlerinden yararlanmak için,
doğrudan Romanya Göçmenlik Bürosuna başvurabilir veya anılan
organizasyonların faaliyetleri hakkında, bu rehberin son bölümünden
bilgi edinebilirsiniz.
12
3.2 Temel haklar ve zorunluluklar
Bir yabancı olarak Romanya’da yasal şekilde bulunduğunuz
takdirde, temel hak ve özgürlüklerden yararlanabilirsiniz. Fakat aynı
zamanda bazı önemli sorumluluklarınız da vardır.
Romanya Anayasası devletin demokratik ve sosyal
karakterinden bahsemekte ve aynı zamanda insan haysiyeti,
vatandaşların hak ve özgürlükleri, kişiliğin serbest gelişimi, adalet ve
siyasi çoğulculuk bu ülkede garanti edip yüce değerleri temsil
etmektedir.
Dolayısıyla size de, yabancı bir vatandaş olarak, vazgeçilmez
bazı temel haklar (anayasa hükümlerine göre) tanınmaktadır. Hicbir
engel tanımadan, aşağdaki haklar sizin için de geçerlidir:
 yaşam ve ruhi ve fiziki bütünlülük hakkı (işbu vatandaşın temel
haklarından biri olamakta ve aynı zamanda insanın en doğal
hakkıdır. Romanya’da idam cezası yasaktır ve hiçbir insan
işkenceye veya insanlık dışı veya aşağılayıcı cezalara maruz
kalamaz)
 bireysel özgürlük ve insan güvenliği hakkı;
 savunma hakkı;
 yazışmaların gizliliği hakkı;
 sağlığı koruma hakkı;
 vicdan ve ifade özgürlüğü.
Bazı haklarının yerine getirilmesinde aşağıda belirtilen bazı
önemli durumları da göz önünde bulundurmanız gerekmekte: diğer
kişilerin haklarını özgürlüklerini ihlal etmemeniz şartı ile, aile ve özel
yaşam temel hakkına sahipsiniz.
Bilmeniz gereken bir başka şey de yabancı vatandaş olarak,
siyasi faaliyet içerisinde bulunma hakkı ve iznininizin olmadığı – oy
kullanma veya seçilme hakkı.
Tabii ki, toplumun bir üyesi olarak, özel durumunuza göre
haklarınız var, fakat Romanya’da bulunduğunuz süre içerisinde özellikle
yürürlükte olan yasaların yerine getirilmesi ile, ahlak, kamu düzenine
karşı saygı gibi başka yükümlülükleri de yerine getirmeniz
gerekmektedir.
Romanya’da tanınan temel hak ve özgürlükler hakkında bütün
anayasanın öngörüleri İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi,
Romanya’nın taraf olduğu diğer antlaşmalara uygun ve buna göre
13
yorumlanmakta ve iç kanunlar ve uluslararası haklar ile ilgili antlaşmalar
veya sözleşmeler arasında uyuşmazlık olduğu takdirde, sadece iç yasa
hükümlerinin daha olumlu hükümler kapsamadığı durumlarda,
uluslararası düzenlemelere öncelik tanımaktadır.
3.3 Romanya Toplumuna Yabancıların Entegrasyonu
Romanya’da, toplumun özellikleri ile alışmanıza izin vermesi
gereken ve kendinizi bunun bir parçası olarak hissetmenizi sağlayacak
kanuni ve kurumsal kadro oluşturulmuştur.
Sosyal entegrasyon çok boyutlu ve sürekli olan “Romanya’da bir
koruma şekli veya oturum hakkı elde etmiş yabancıların, sosyal
dışlamayı önlemek ve mücadele etmek için, ve romen toplumunun
şartlarına adapte olmaları için, romen toplumunun ekonomik, sosyal ve
kültürel hayatına aktif olarak katılma1” işleminin nihai ürünüdur. Sosyal
engtegrasyon dört boyutun gerçekleşmesini kapsamaktadır:
 külturel (romen dilini tanıma düzeyinden, Romanya’da geçirilen
zamandan, kültürel medeniyet değerlerini tanımaktan bahseden)
 sosyal ( arkadaşlıklar, iki farklı ırktan kişilerin evlilikleri, ayırım
yapmama tavırları ile değerlendirilen)
 ekonomik (çalışma piyasasına, eve, eğitime, sağlık bakımı ve
başka hizmetlere giriş olasılığı)
 kamu görüşü (yabancılar hakındaki görüşü, sosyal ifadeler ve
bazı stereotiplerin mevcudiyeti veya yokluğu ile gerçekleşmiş).
Romanya’da bir oturum hakkı elde etmiş yabancılar istek
üzerine, aşağdaki bedava hizmetlerden yararlanabilir:
1. yabancıların “romen dili ile alışması” amacı ile, Eğitim
Bakanlığı ve Romanya Göçmenlik Bürosu işbirliği ile
düzenlenen, romen dili kursları2;
2. kültürel kaynaşma toplantıları
3. Romanya’daki yabancıların hakları ve bu hakları uygulamak için
belirli yöntemler ile ilgili bilgilendirme ve danışma
Külturel bağdaşma seanslarının amacı, yabancıları romen
gelenekleri, adetleri ve kültürel değerlerine alıştırmak ve romen toplumu
hakkında uygulamaya dönük bilgiler vermektedir3.
1
2
44/2004 no’lu Hükümet Kararının b harfi 2. Maddesine uygun olarak
44/2004 no’lu Hükümet Kararının 352. maddesinin 1. paragrafına uygun olarak
14
Kültürel uyum, bilgilendirme ve danışma hizmetleri Romen
Göçmenlik Bürosunun uzman personelleri tarafından bölgesel
merkezlerde özel düzenlenmiş alanlarda veya hükümet dışı
organizasyonlara alt mukavele ile verilebilir.
Yürürlükte olan kanunlara uygun olarak, sadece bir kez kültürel
uyum toplantıları ve romen dili eğitimi kurslarından yararlanabilirsiniz.
Daha fazla bilgi için bölgesel Romen Göçmenlik Bürosu
merkezlerine başvurabilirsiniz. Bu merkezlerle irtibat bilgilerini
aşağıdaki link’e girerek bulabilirsiniz:
http://ori.mai.gov.ro/formatiuni_teritoriale/index/ro.
Bir kişinin tamamen topluma entegre olduğunu aşağıdaki
durumlarda sayabiliriz: eğer teşhis edilidiği toplumun üyeleri ile, konuk
toplumun üyeleri ile ve devlet kurumları ile sosyal bağlar sürdurmekte
ise ve durumu sabit ve konuk ülkenin bir vatandaşına benzer şekilde
algılamakta ise ve kendini güvende hissedebilmesi için yeterli kültür ve
dil bilgilerine sahipse.
Sonuç olarak, bu rehberde, sizin romen toplumunun şartlarına
alışmanız için, sizin burdaki durumunuzu, faydalandığınız hakları ve
uymanız gereken zorunluluklarınızı anlayabilmeniz için, bir temel temsil
edebilecek bilgileri bulmanız- ve- neden olmasın- entegre olmanın
karmaşık işleminde size yardımcı olabilecek bilgileri bulmanızı ümit
ediyoruz.
3
44/2004 no’lu Hükümet Kararının 351. maddesinin 2. paragrafına uygun olarak
15
OTURUM HAKKI
Romanya’da bir oturma izni elde etmek, sizin aşagıda bulunan
haklardan yararlanabilmeniz için ilk adımdır : calışma, eğitim, tıbbi
hizmetler, v.s.
Oturma izninin süresinin uzatılması için, bunun geçerlilik süresinin
bitiminden en az 30 gün evvel gerekli olan dosyayı vermeniz için,
oturma hakkını elde ettikten sonra, süresinin ne zaman dolduğuna
bakmanız önemlidir.
 Romanya’daki yabancıların girişleri, oturumları ve çıkışları ve
bunların hak ve zorunlulukları, 157/2011 no’lu Kanun bazında
güncelleştirilen, Romanya’daki yabancıların rejimi ile ilgili
194/2002 no’lu Acil Hükümet Kararı ile düzenlenmektedir4;
 Yabancıların Romanya topraklarında işe alınması, aynı
157/2011no’lu Kanun bazında güncelleştirilen, 56/2007 no’lu
Acil hükümet Kararı ile düzenlenmektedir;
Romen kanunları yabancıyı romen vatandaşlığı, Avrupa Birliği
veya Avrupa ekonomik Alanı üyesi bir başka ülkenin vatandaşlığı,
veya İsviçre Konfederasyonu vatandaşlığı olmayan kişi olarak
tanımlıyor. Eğer bu kişi kategorisinde bulunuyorsanız, ileride
sunduğumuz bilgiler sizin içindir.
4.1. Romanya’ya giriş ve çıkış ile ilgili bilgiler
Eğer Romanya’da oturum için bir belgeniz varsa, aşağdaki
haklara sahipsiniz:
 yurtiçinde serbest dolaşım ve ikametinizi veya evinizi istediğiniz
yerde belirlemek;
 oturum belgesinin geçerliliği süresince ülkeye girmek ve
çıkmak;
4
Bu kanunların güncelleşmiş br şekilini Romanya Göçmenlik Bürosunun
sitesinde bulabilirsiniz http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Legislatienationala/121
16

kanunların belirlediği şartlar çercevesinde herhangi bir kamu
hizmetinden yararlanmak;
Aynı şekilde, aşağdaki sorumluluklarınız vardır:
 Romanya kanunlarına uymak;
 Oturma belgesi elde ettiğiniz amacınıza uymak ;
 evlenmeniz/boşanmanız durumunda, aile bireylerinden birinin
doğumu veya vefatı durumunda, vatandaşlığınızı değiştirmeniz
veya yeni bir adrese taşınmanız durumunda Romanya
Göçmenlik Bürosuna bildirmek;
 pasaportunuzu değiştirmeniz durumunda veya yeni bir iş yerinde
işe girmeniz durumunda bunu Romanya Göçmenlik Bürosuna
bildirmek;
Bu durumlardan birinde bulunduğunuz zaman, durmunuzda yapılan
değişiklikği, olayın meydana gelmesinden sonra 30 gün içerisinde
beyan etme zorunluluğunuz vardır. Romanya Göçmenlik Bürosuna
beyanda bulunmadığız durumda, 100-500 Ley arası olan bir ceza
alabilirsiniz.
Romanya’ya girebilmeniz için aşağdakilere sahip olduğunuzdan
emin olmalısınız:
 romen devleti tarafından tanımlanan, gümrüğu geçebilmek için bir
belge (pasaport, seyahat belgesi, v.s). Eğer bir başka kişinin
pasaportunda kayıtlı iseniz, ülkeye sadece o kişi ile birlikte
girebilirsiniz.
 Ülkeye giriş vizesi veya Romanya Göçmelik Bürosu tarafından
verilen oturma izni veya Romanya topraklarında oturma veya
tranzit geçme hakkı veren herhangi başka bir izin;
 Ülkeye bir vize bazında girdiğinizde, Romanya’da geçinme
araçlarını ıspatlayan belgeler (örnek: nakit olarak bir miktar para
veya hesap bakiyesi ıspatı, konaklamanızın veya hotel
rezervasiyonunun sağlandığını doğrulayan bir davet mektubu, v.s. ).
Geçinme araçlarının ıspatı Romanya’da oturma iznine sahip
olmayanlardan veya romen vatandaşının aile üyelerinden istenmez.
Romanya’ya girişinizin reddelmesi durumunda, bu reddin açıklamasını
içeren yazılı bir belge kabul edeceksiniz. Eğer ülke topraklarından
hemen gidemezseniz, 24 saati geçmemesi şartı ile, transit bir bölgede
17
veya aynı rejimli bir merkezde, Polis size geçici konaklama için bir alan
sağlayacaktır.
Romanya topraklarından çıkış
Romanya toraklarından çıkış yaptığınızda, ülkeye son kez
girdiğiniz, üzerinde giriş vizesinin bulunduğu ve/veya yurtdısındaki
Romanya konsolosluğundan veya büyükelçiliğinden elde ettiğiniz
vizenin bulunduğu aynı seyahat belgesini kullanmanız tavsiye edilir.
4.2. Vize Rejimi
Vize, yabancı vatandaşa havalimanı tranzitini, belli bir sure için
geçici oturum veya tranzit hakkının verilmesi iznidir.
Aşağdaki durumlarda vizeye ihtiyacınız yoktur :
 İkamet hakkını Romanya topraklarında kullanan, Avrupa Birliği
/ Avrupa Ekonomik Alanı / İsviçre Konfederasyonu’da bulunan
bir ülkedeki bir vatandaşın aile ferdi olarak, ona eşlik ettiğinizde
veya katıldığınızda;
 Romanya Göçmenlik Bürosu tarfından verilen bir oturum izniniz
varsa;
 Bir AB ülkesinde uzun süreli oturma izniniz varsa;
 Vatandaşlığınız yok ise ve AB ülkelerinden birinde uzun süreli
bir oturum hakkınız var ise;
 Kısa süreli oturum, uzun süreli oturum vizeniz veya Schengen
üyesi ülkelerin, Bulgaristan veya Kıbrısın verdiği oturma izniniz
varsa, bu durumda Romanya’yı 5 gün için tranzit geçebilirsiniz.
 Konseyin 539/2001 (CE) Yönetmeliğin II. ekinde bulunan bir
ülkenin vatandaşıysanız- Üye ülkelerin dış sınırlarından
geçebilmek için vatandaşlarının vizeye sahip olma zorunluluğu
olmayan üçüncül ülkeler listesi.
(!) Romanya’ya giriş vizesi ihtiyacı olmayan kişilerin oturumu 6 ay
içersininde 90 günden fazla olamaz.
Vizyeye ihtiyacınız olduğu durumlar

539/2001 (CE) Konseyi Yönetmeliğinin I. ekinde – Üye
ülkelerin dış sınırlarından geçildiğinde vatandaşlarının vizeye
18

sahip olması gereken üçüncül ülkelerin listesi- bulunan bir
ülkenin vatandaşıysanız
90 günden fazla bir oturum için giriş yapıyorsanız ve oturma izni
isteğinde bulunuyorsanız (İstisna olarak ABD, Kanada ve
Japonya vatandaşları Romanya’ya giriş vizesi elde etmeleri
zorunluluğu olmadan oturum haklarını uzatabilirler).
Vize türleri
Verilme amacına göre, herbiri değişik özelliklerle, birçok vize
türleri vardır:
Seyahat amacı
Giriş sayısı
Geçerlilik/
Şartlandırmalar
Kısa sureli vize ( C)
Uzun süreli vize ( D )
diplomatik görev (ilgili  ekonomik
memurlar ve bunların
faaliyetler (D/AE)
aile fertleri için)
 ticari
faalieytler
turizm
(D/AC)
ziyaret- romen bir  mesleki faaliyetler
vatandaşın
veya
(D/AP)
Romanya’da oturma  işe grime (D/AM)
hakkı sahibi olan bir  tayin ( D/DT)
yabancının
daveti  eğitim (D/SD)
üzerine verilen;
 aile
birleşmesi
iş
(D/VF)
nakliyat
 dini
faaliyetler
spor,kültürel, bilimsel,
(D/AR)
insani faaliyetler
 bilimsel araştırma
kısa süreli tıbbi tedavi
faaliyetleri (D/CS)
 diplomatiK vize ve
çalışma
vizesi
(DS)
 başka
amaçlar
(D/AS)
Bir/Birden fazla
Bir/Birden fazla
Vize geçerliliği süresince Vize
geçerliliği
genelde
Romanya’da süresince Romanya’da
devamlı veya kesintili devamlı veya kesintili
olarak toplam 90 gün olarak toplam 90 gün
19
Uzatabilme
Başka bilgiler
oturma olanağı vererek,
en fazla 6 ay için
verilmektedir.
Romanya’da çok seyahat
edenler
için
birinci
günden başlayarak 6 ay
içerisinde
ülkenin
topraklaraında en fazla
90 gün kalabilme olanağı
sağlayan, en fazla 5 yıl
için geçerli olan kısa
süreli bir vize verilebilir.
Uzatılamaz. Oturma izni
isteğinde
bulunmanıza
izin vermez.
Alınma
değiştirilemez.
oturma
olanağı
vererek, en fazla 6 ay
için verilmektedir
Oturm amacının aynı
olduğu
sürece,
uzatılabilir.
Bunun
bazında bir oturma
izni elde edilebilir.
amacı Alınma
amacı
değiştirilemez. Aksi
takdirde
ülkeyi
terkedip yeni bir uzun
süreli
vize
için
başvurmanız gerekir.
Vizeleri Romanya diplomatik misyonlarından elde edilebilir. Bunların
listesini bu internet adresinde bulabilirsiniz:
http://www.mae.ro/romanian-missions.
Sunmanız gereken evrakların listesi, vatandaşı olduğunuz ülkeye
göre değişebilir, bu sebepten dolayı lütfen memleketiniz veya ikamet
ettiğiniz ülkenin misyonlarından bizzat bilgi edinin.
( !) Eğer Romanya’da kısa sureli bir vize ile girmiş olduysanız, herhangi
bir anda, ülkede kalmak için mazeretinizin meydana gelmesi durumunda
bile oturumunuzu uzatamazsınız (örn: çalışma yeri sözü). Romanya’da
uzun bir süre kalabilmeniz için, Romanya’ya girebilmeniz ve vize
20
başvurusunda bulunduğunuz amaç için bir oturma izni isteyebilmeniz
için, memleketinize dönüp, uzun süreli bir vize için başvurmanız gerekir.
(!) Yabancı bir vatandaş ile romen bir vatandaş/Romanya’da oturma
hakkı olan bir yabancı arasındaki evlilikler, Romanya topraklarında
sadece yabancı vatandaşın geçerli bir oturum hakkına (geçerli uzun
süreli vize ile veya oturma izni ile verilen) sahip olması durumunda
gerçekleşebilir.
4.3. Romanya’da Oturma Izni
Romanya’ya giriş için vize alma zorunluluğundan muaf kişiler
ve uzun süreli vizeye sahip olan kişiler, bir oturma izni elde ederek,
Romanya’da oturumlarının uzatılmasını isteyebilirler. Bu belge için
başvuru sadece aşağdaki şartların yerine getirildiği kanıtını yaptığınız
durumda kabul edilecektir:
 Geçerli bir seyahat belgesine sahipseniz;
 Romanya’da uzun süreli vizenin verilmesi sebebinin aynı amacı
için kalacağınızı ıspat edebilirseniz veya oturum amacını
ıspatlayabilirseniz (eğer giriş vizesine ihtiyacınız olmamış ise);
 Romen bir vatandas ile evlendiğinizde,ve romen vatandaşlarının
aile ferdleri için geçici bir oturma izni için başvurmak
istediğinizde.
Romanya’da geçici olarak bir oturma hakkını elde etmek veya
uzatabilmek için, yasal oturma hakkınızın (geçerli bir vize veya oturma
izni) geçerli olduğu süre içerisinde Romanya Göçmelik Bürosuna bir
talepte bulunmanız gerekecektir. Doasya’nın şu evrakları içermesi
gerekmektedir: pasaportun bir kopyası, oturma alanın kanıtı, tıbbi
sigortanın kanıtı, izinin verilmesi için gereken ücretlerin makbuzu.
Bu evraklardan başka Romanya’da oturumunuzun uzatılması
isteyinde bulunduğunuz amaca göre, başka ek belgeler de istenilecektir.
Hangi evraklara ihtiyacınız olduğunu öğrenmek için, Romanya
Göçmenlik Bürosuna başvurabilir veya www.ori.gov.ro sitesinin,
AB’den olmayan vatandaşlar/Romanya’da oturum, bir oturum hakkı
istemenizin amacı bölümüne girebilirsiniz.
Oturma izni üzerinde yazılı olan bilgiler:
 Yabancı vatandaşın soyadı ve adı
 Doğum tarihi
21




Memleketi
Romanya’da ilk oturum belgesi istemi anında yabancı
vatandaşlara verilen seri, numara ve KŞN (Kişisel Şahsi
Numara). Kişisel şahsi numara, kişinin romen vatandaşlığı elde
edip başka Kişisel şahsi numara elde edene kadar geçerli
olacaktır.
Oturma izninin türü ve yabancının Romanya’da ikamet
etmesinin amacı
Oturum belgesinin verilme tarihi ve son kullanma tarihi
Oturum izninin kaybı, çalınması veya zarar görmesi durumunda, 5
günlük bir süre içerisinde Romanya Göcmenlik Bürosunu bilgilendirmek
ve yeni bir oturma izni verilmesi başvurusunda bulunmak zorundasınız.
Geçici Oturma Izni
Kısa sureli oturma izni, Romanya’ya girmek için bir vizeye
ihtiyacı olamayan üçüncül ülke veya uzun oturum vizesi sahibi olan
hergangi bir vatandaş tarafından istenebilir. Bu belge aşağda da
bulunduğu gibi birden fazla amaçlar için verilebilir:
Geçici
oturum
izninin türü
(amacı)
Ekonomik
faaliyetler
Bu belge için kimler
başvurabilir
Belgenin
maximum
geçerliliği
Bireysel veya ailevi
ortaklık çercevesinde
yapılan
ekonomik
faaliyetler.
1 yıl
Belgenin verilmesi için
minimum özel şartları5
Iş için işletme izin
belgesine
sahip
olduğunuzun kanıtını ve
aylık en az 250 euro
miktarında
geçinme
araçlarına
sahip
olduğunuzun
kanıtını
yapıyorsanız.
5
Bunlar bir oturma izni için başvurabilmeniz için yerinde getirmeniz gereken
sadece birkaç minimum özel şartlar. Gerekli olan evrakların tam bir listesi için
Romanya Göçmenlik Bürosunun verdiği bilgilere bakın.
22
Mesleki
faaliyetler
Mesleki faaliyetlerde
bulunan kişiler.
1 yıl
Ticari
faaliyetler
Romanya’da işletme
idare eden kişiler.
Ticaretin
türu ve fon
hacmine
göre, 1-3
yıl
Çalışma
Romanya’da çalışma
sözleşmesi ile işe
alınan kişiler ( daimi
işçiler,
sezonluk
işçiler, stajiyer işçiler,
sporcular, nomimal
ruhsatlı kişiler, sınır
ötesi calışanlar için
veya yüksek kalifiye
işçiler için)
1 yıl
Yüksek
kalifiye
işçiler (yüksek eğitim
diplomasına sahip ve
Romanya’da
sahip
oldukları diplomaya
uygun bir yerde işe
alınmak için talepte
bulunanlar)
2 yıl
Yurtdışında
alınan,
Ülkeler
arasındaki
Atanma
işe
fakat
En az 250 euro değerinde
geçinme araçlarına sahip
olduğunuzun
kanıtını
yapıyorsanız.
Eger hissedarsanız, aylık
en az 700 euro, ve
ortaksanız en az 500 euro
miktarqnda
geçinme
araçlarınız varsa. Aynı
zamanda
yerine
getirilmesi gereken başka
önemli şartlar serisi de
vardır.
Geçerli
bir
çalışma
izniniz varsa ve ekonomi
uzerinden ortalama brut
maaş ile eşit minimum bir
maaşınız varsa. Eğitim
amaçlı bir oturum iznine
sahip
yabancılar,
eğitimlerini
bitirdikten
sonra, ülkeyi terketmek
zorunda
kalmadan,
mezun oldukları bölüme
uygun, tam normlu olarak
bir çalışma sözleşmesi
imzalamaları şartı ile,
oturum izinlerini çalışma
amaçlı
olarak
uzatılmasını
talep
edebilirler.
Ekonomi üzerinden en az
4 ortalama maaş ile
ücretlendirilmeniz
gerekiyor.
Işinizi
kaybetme
durumunda,
ülkeyi terketmek zorunda
kalmadan, yeni bir iş
bulmanız için 3 aylık bir
mühletiniz vardır.
Geçerli
bir
atanma
kararınız
varsa
ve
23
Romanya’yadaki bir
şirkete atanan kişîler
Eğitim
Bir
eğitim
kurumunun
kurslarına gidebilme
amacı
ile,
Romanya;ya gelmek
isteyen
kişiler.
Bunlar, günde en
fazla 4 ssat çalışma
iznine sahipler, fakat
calışma
yetkisine
ihtiyaçları vardır.
Aile
birleşmesi
Oturma hakkı sahibi
yabancı
vatandaşlarının
ve
Romanya’da bir tür
koruma sahibi olan
kişilerin aile fertleri
(karı/koca,
çocuk,
ebeveyn).
Romen vatandaşların
Romen
anlaşmalar
bazında
uzatılabilm
e olanağı
ile, 5 yıllık
bir
süre
icerisinde
an fazla 1
yıl.
1 yıl (her
yıl
yenilenir
ve eğitimin
sürecinin
bitmesi
sonunda
okul
durumunu
kapatabilm
ek için 3
ay
uzatılabili)
Burslu
yüksek
eğitim
ögrencileri
tüm eğitim
süresince
geçerli
olan
bir
vize
verilmekte
dir.
Sponsorun
(aile
birleşmesi
talebinde
bulunanın)
süresi ile
benzer bir
süre için.
5 yıl
ekonomi
üzerinden
ortalama brut maaş ile
denk
minimum
kazançların
kanıtını
yapıyorsanız.
Yasalara uygun olarak
akredite olmuş veya
ruhsatlı
bir
eğitim
kurumu tarafından Kabul
edildiğinizin ve ekonomi
üzerinden asgari ücret
değerine denk geçinme
araçlarına
sahip
olduğunuzun
ıspatını
yapmanız
gereklidir
(sadece romen kökenli
yabancı yüksek eğitimi
öğrencileri
bundan
muaftır). Yüksek eğitim
öğrencileri, baştan tahmin
edilen eğitim süresini
geçmemesi
şartı
ile
eğitim
bölümlerini
değiştirebilirle.
Sponsor (ailenin tekrar
birleşmesini talep eden)
ilgili kişiler ile akrabalık
bağını
kanıtlamak
zorunda.
Evliliğin anlaşmalı evlilik
24
vatandaşları
n
aile
fertleri
Bağımsız
olarak aile
fertlerine
verilen
oturma
hakkı
Dini
faaliyetler
Bilimsel
araştırma
Eğitici
faaliyetler
Başka
amaçlar
aile fertleri
olup olmadığına dair
tetkikler yapılacaktır.
 Boşanmış kişiler
 Romen sponsorun
/vatandaşın vefat
etmesi
 Romen vatandaşın
aile ferdi olması
durumunda, kişinin
reşit olması veya 21
yaşını doldurmuş
olması
Romanya’da
dini
faaliyetler
yapan
kişiler
Bilimsel
araştırmacılar
6 ay
Son 5 yıl içerisinde, aile
birleşmesi için geçici
oturum hakkına sahip
olmuş olmanız veya
romen bir vatandaşın aile
ferdi olmanız.
1 yıl
Dinler
Ulusal
Sekreterliğin
iznine
ihtiyacınız vardır.
Ulusal Bilimsel Araştırma
Merkezi tarafından tasdik
edilmiş kabul edilme
onayına
inhtiyacınız
vardır.
Eğer Avrupa
Briliği üyesi bir ülkede
oturum hakkınız varsa,
uzun oturum vizesine
gerek olmadan, oturum
hakkınızın Romanya’ya
transfer
edilmesini
isteyebilirsiniz.
Ögretmenler,
ana
okul öğretmenleri, v.s
-uzun süreli bir tıbbi
tedavi
gören
yabancılar ve bunlara
eşlik edenler (eğer
durum gerektiriyorsa)
-ticaret
şirketi
yöneticileri
Romanya’ya
akredite edilmiş bir
tedarikçinin
çerçevesinde
veya
kamu
veya
özel
1 yıl
5 yıl
1 yıl
Başka
amaçlar
için
oturma hakkı talebinde
bulunabilme
durumlarından
birinde
olduğunuzun
kanıtı
yapmanız gerekmektedir.
25
sektördeki bir şirketin
çerçevesinde,
para
karşılığı
olmayan
mesleki eğitim amacı
ile girenler.
gönüllülük
programları
çerçevesinde faaliyet
yapan yabancılar
Aşağdaki durumlardan birinde bulunduğunuzda geçici oturum
izniniz Romanya Göçmenlik Bürosu tarafından iptal edilebilir:
 elde edilme tarihinde istenilen tüm gereksinimleri yerine
getirmeden oturma iznini elde etmeniz veya bu haktan
yararlanabilmek için sahte belgeler/bilgiler kullanmanız;
 ülkeye sahte bir kimlik ile girmiş olmanız;
 sınırı yasadışı bir şekilde geçmeye çalışmış olmanız veya ülkeye
Romanya’da girme veya oturma hakkı olamayan kişileri
yasadışı olarak sokmaya çalışmanız;
 Romanya topraklarında suçlar işlemiş olmanız ve bundan dolayı
kamu düzeni için bir tehdit haline geldiğinizin düşünülmesi;
 Bir Romanya vatandaşının aile ferdi olarak bir oturma
izninizin olması ve bir yıl içerisinde, toplam 6 aydan fazla,
ülkede bulunmamanız. Bu durumda oturma izni otomatik
olarak geçerliliğini kaybeder ve Romanya’ya vize ile girmek
zorunda kalırsınız. Tek istisna durumları, ülkede şu durumlar
için bulunmama sebebini kanıtlamanız: zorunlu askerlik
görevinizi yerine getirmek, hastalık veya hamilelik/doğum
sebeplerinden ve dönmenize izin vermeyen olağanüstü
durumlar.
 Romanya’ya oturum hakkı elde ettikten sonra yakalandığınız,
kamu sağlığını tehlikeye koyan bir hastalığınızın olması ve
verilen tıbbi tedaviyi görmeye reddetmeniz.
 AB Mavi Kartı sahibi olup, kendinizi ve ailenizi geçindirmek
için, ekonomi üzerinden minimum gelir düzeyinde gerekli olan
gelirinizin olmaması. Aynı zamanda, AB Mavi Kardı, onun
geçerliliği süresince birkaç işsizlik döneminizin olması
durumunda iptal edilebilir.
 Oturma hakkı verilmesi amacına uymamanız.
26
Uzun süreli oturma izni
Uzun süreli oturma hakkı, Romanya’da uzun süreler için ikamet
etmiş olan ve aşağadaki şartları yerine getiren yabancılara verilmektedir :
 dilekçenin verilmesinden once son 5 yıl6 içerisinde Romanya
topraklaraklarında sürekli oturma izni olanlara (bu 5 yıllık süre
içersinde, ülkede bulunmama süreleri ardışık olarak 6 aydan
veya toplam 10 aydan fazla olmayanlara)7. Eğitim amaçlı
oturum sürelerinin yarısı hesaplanmaktadır.
 ekonomi üzerinden minimum net maaş düzeyinde geçinme
araçları olanlar, istisna olarak ta romen vatandaşının aile ferdi
olan yabancılardır, onlar, bunun kanıtını yapmaları
gerememektedir;
 sosyal sağlık sigortasına sahip olanlar;
 oturma alanın ıspatını yapanlar (mülkiyet, kira, alana alma,
ariyet);
 en azından tatmin edici bir düzeyde romen dilini bilmesi;
 kamu düzeni ve ulusal güvenlik için bir tehlike olmayanlar;
Sürekli oturum hakkı aşağdaki yabancı vatandaş kategorilerine
verilmektedir:
 son iki yıl içerisinde Romanya’da oturduklarını ve son 5 yıl
icerisinde AB de sürekli oturumlarının olduğunu ıspat eden Mavi
Kart sahipleri;
 ebeveylerinin sürekli oturum hakları olan, reşit olamayan
çocuklara
 en az 1.000.000 euro degerinde yatırımlar yaptığının kanıtını
yapan veya 100 tam normlu çalışma yerleri yaratan yabancılara;
Uzun süreli oturma hakkı talebinde bulunduğunuz anda vermeniz
gereken evrakların listesini kontrol etmek için, şu linki tıklayın:
http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Sedere-pe-termen-lung-inRomania/79veya direk olarak Romanya Göçmenlik Bürosuna başvurun.
6
Bir tür koruma şekilinden yararlanan kişilerin durumunda (mülteci veya ikincil
koruma) bu süre 4 yıldır.
7
Bu sürenin belirlenmesinde , eğitim için oturum hakkının yarısı hesaba alınır
ve kısa süreli vizenin, diplomatik veya iş vizesinin verdiği oturum hakkı ve
sezonluk işçilik faaliyetleri için elde edilen oturum hakkı hesaplanmaz.
27
Uzun süreli oturum izni, dilekçeyi verme anında, aşağdaki
durumlarda bulunan yabancı vatandaşlara verilemez:
 eğitim için geçici oturum hakkı sahiplerine (eğitim amaçlı oturma
izni);
 sığınma telebinde bulunanlara veya geçici insani korumadan veya
geçici korumadan yararlananlar;
 kısa süreli vizenin, diplomatik veya çalışma vizesinin verdiği
oturma hakkının sahipleri.
Uzun süreli oturum izninin en fazla 5 yıllık bir gecerlilik süresi vardır,
istisna olarak ta, 10 yıl geçerli olan bir belgeleri olup, sonradan bunun
süresinin uzatılmasını talep edebilen, romen vatandaşların aile
fertleridir.
Uzun süreli oturma hakkı şu durumlarda iptal veya fesih edilebilir:

bir başka ülkenin topraklarında uzun süreli oturum hakkı elde
edilmesi durumunda;
 romen devletinin topraklarında kesintisiz olarak 12 aydan fazla
bir süre bulunmadığınzda, istisna olarak ise, bu sürede Avrupa
Birliği üyesi bir ülkede geçici oturma izninden yararlanmış olma
durumudur.
 Süre içerisinde AB üyesi bir ülkenin geçici oturum hakkından
yararlanmış olsanız bile, romen devletinin topraklarında ardışık
olarak 6 yıldan fazla bir süre bulunmadığınzda
Bu durumda bulunuyorsanız, yeni bir oturma izni talebinde,
sadece Romanya topraklarında 12 aylı sürekli bir oturum sonrasında
bulunabilirsiniz.
Bu süre içerisinde, yukarıda bulunan sebeplerden dolayı uzun
süreli oturma izni iptal edilen kişi, vize elde edebilmek yeni bir oturma
izni talebi için ülkeyi terketmek zorunda kalmadan 194/2002 no’lu Acil
Hükümet Kararında yazılı olan bir amaç için bir oturma izni talebinde
bulunabilir.
 Istek üzerine veya romen vatandaşlığı elde edildiğinde;
 Eski AB Mavi Kartı sahibi, uzun süreli ikamet edenin veya
romen vatandaşının aile fertlerinin, Avrupa Birliği, Avrupa
Ekonomik Alanı veya Isviçre Konfederasyonu üyesi ülkelerin
28
topraklarında ardışık olarak 2 yıldan fazla bir sürede
bulunmaması.
Uzun süreli oturum izni sahiplerinin hakları:
 çalışma piyasasına serbest giriş (calışma izni olmadan);
 eğitim bursları dahil, tüm eğitim ve mesleki hazırlık düzeylerine
giriş;
 yürürlükte olan düzenlemelere uygun olarak, eğitim denkliği,
diplomaların, sertifikaların, ustalık ve mesleki beceri
belgelerinin tanınması;
 sosyal güvenlik, sosyal yardım ve koruma (örn.: sosyal
yardımlar, devlet yardımları)
 kamu sağlıgı yardımı
 toplu gelir vergisinden kesintiler ve vergi muafiyeti;
 bir ev elde edebilme dahil, kamu malları ve hizmetlerine izin;
 ortaklık, üyelik, ve bir sendika veya mesleki kuruma üye
olabilme özgürlüğü;
Bir kişinin uzun süreli oturum hakkı talebinde bulunması durumunda
ve dilekçesinin red edilmesi durumunda, bu redten etkilenecek
olmayan, geçici oturum hakkı bazında Romanya’daki oturumuna
devam eder.
Sahip olduğunuz oturum izninin türü önemsemeden, süresini
uzatmak için, bunun geçerlilik süresinin bitiminden en az 30 gün
evvel bir dilekçe vermeniz önemli.
29
ROMANYA’DA ÇALIŞMA VE SOSYAL
GÜVENLİK
Romanya Göçmen Ofisi (ORI) yabancıların Romanya’da
çalışma hakkını tanıyan belgeleri vermeye yetkili kurumdur. Avrupa
Birliği, Avrupa Ekonomik Alanı veya İsviçre Konfederasyonu ülkesi
uyruğuna sahip olmayan vatandaşlar, işbu bölümde sunulan yasal şart ve
yükümlülüklere uymakla Romanya’da çalışma hakkına sahiplerdir.
5.1. İşe alınmak
Romanya’ya sürekli, stajer, mevsimlik, sınır ötesi veya yüksek
kalifiyeli işçi olarak gelmek istiyor ve çalışma iznine ihtiyacı olmayan
yabancı vatandaşlar (Romen vatandaşların aile fertleri, Romanya’da
sürekli oturum hakkına sahip olan kişiler, bir şekilde korunmaya sahip
kişiler) veya çalışma hakkı veren diğer bir amaçla ülkee bulunan
(örneğin: öğrenciler, aile bütünleme ile ilgili gelen kişiler) kategoriye
dahil değilseniz sıradaki aşamaları geçmeniz gerekmektedir:
1. Romanya’da bir İşveren bulmak,
2. İşveren’in talebi üzerine çalışma izni almak,
3. Çalışma izni ve talep edilen diğer belgelere dayanarak,
bulunduğunuz devletin diplomatik misyonundan uzun süreli vize
almak (söz konusu kişi Romanya’da ise ve yasal oturum hakkına
sahip ise, bu uzun süreli vizeyi almasına gerek yoktur),
4. Uzun süreli vizeye dayanarak Romanya’ya girebilir ve en kısa
zamanda Romanya Göçmen Ofisinden uzun süreli vizede yazılı
aynı amaç için bir oturum izni talep etmeniz gerekmektedir.
Bir yabancı ülke vatandaşının Romanya’da yasal faaliyet
gösteren bir İşveren’in yanında çalışabilmesi için aşağıdaki şartların
yerine getirilmesi gerekir8:
1. Müsait yerlerde Romen vatandaşları veya Avrupa Birliği, Avrupa
Ekonomik Alanı ile ilgili Anlaşmayı imzalayan devletlerin vatandaşları
8
Yabancıların Romanya’da çalışmaları veya tayin (detaşe) edilmesi ile ilgili
56/2007 no Acil Hükümet Yönetmeliği madde 4.
30
veya Romanya’da bulunan sürekli ikametgahlı yabancı vatandaşların
çalışamaması;
2. İşverenin yürürlükteki kanunlara dayanarak istediği mesleğe hazırlık,
çalışma deneyimi ve yetki gibi özel şartları yerine getirmeleri;
3. Sözkonusu faaliyeti sürdürebilmesi için tıbbi açıdan uygun olduğunu,
Romanya’da sürdüren veya sürdüreceği faaliyete uygun olmayan sabıka
kaydı olmaması;
4. Hükümet Kararı ile onaylanan yıllık kontenjana uyması;
5. İşverenin son üç aylık dönemde devlet bütçesine yükümlülüklerini
yerine getirmesi;
6. İşveren faaliyetini çalışma izninı talep edildiği konuda efektif olarak
çalışması;
7. İşveren daha önce beyan etmediği veya kanunsuz işe almakla ilgili
ceza almaması.
Yasalara göre temel Romence dili bilginizin olduğuna dair şahsi
sorumluluk beyannamesi sunmakla yükümlüsünüz. Çalışacağınız
firmada sizin dilinizi konuşan kişiler olduğu veya tercüman hizmetinden
faydalanacağınızı beyan etmeniz iyi olacaktır.
Aşağıdaki sarıda bulunan kategorilere dahil iseniz, yukarıda
yazılı şartları yerine getirmenize gerek yoktur:

Yabancı ortaklı bir şirkette idareci göreviniz olup bu görevde tek
kişi olmanız;

Profesyonel sporcu olup diğer bir ülkede benzer bir faaliyet
sürdürdüğünüzü ispatlayan belgeleriniz olması;

Nominal bir çalışma izni talep etmeniz;

Sınır ötesi işçiler için bir çalışma izni talep ediyorsanız;

Eğitim amaçlı bir oturum hakkına sahip kişi iseniz.
5.2. Çalışma izinleri
Yürürlükteki yasalara göre9:”Her yıl Hükümet Kararı ile
yabancıların Romanya’da çalışması veya transferi ile ilgili özel
9
Romanya’da Yabancılar rejimi ile ilgili 194/2002 sayılı Hükümet Acil
Yönetmeliği.
31
yasaların öngörülerine göre yabancılara verilecek çalışma izinlerinın
sayısı belirleniyor.” Çalışma izni yasalara göre verilen ve hamiline tek
bir İşveren’de ve tek bir görevde Romanya’da çalışması veya tayin
(detaşe) edilmesi için hak tanıyan resmi belgedir.10 Bu demektirki
çalışma iznine ihtiyacı olan yabancı vatandaş kategorisine dahilseniz,
görevi, meşgale veya İşvereni değiştirmek istiyorsanız, yeni bir çalışma
iznine ihtiyacınız olacaktır.
Aşağıdaki koşulları taşıyorsanız çalışma iznine ihtiyacınız yoktur11:

Romanya’da sürekli / uzun süreli (belirlenen ikametgah) oturum
hakkına sahipseniz;

Romanya’da bir şekilde korunmaya sahipseniz (mülteci veya
ikincil korumaya sahip kişi);

Bir Romen vatandaşının aile ferdi olup (evlilik, doğum) bu
amacı gösteren bir oturum kimliğiniz varsa;

Romanya’nın iş piyasasına ulaşım ile ilgili anlaşma, anlaşma
veya ikili anlaşmaların imzalandığı ülkelerden geliyorsanız;

Eğitim, bilim, kültürel amaçlı bir çalışma yürütüyorsanız veya
Romanya’da ikili anlaşmalara dayanarak geçici olarak akredite edilen
veya ruhsatlandırılan bu alanlardaki kurumlarda özel faaliyetler
sürdürüyorsanız;

Milli Eğitim, Araştırma, Gençlik ve Spor Bakanının
talimatnamesine dayanarak bilim araştırma faaliyetleri sürdürülmesi için
oturum hakkına sahipseniz, özel kalifiyeli personele dahilseniz, Kültür
ve Ulusal Hazine Bakanının talimatnamesine dayanarak Romanya’daki
kültür müesseselerinde sanat faaliyetleri sürdürüyorsanız;

Bakanlıklar, diğer merkezi veya yerel idare organları veya
otonom (bağımsız) idare otoriteleri tarafından talep edilen geçici
faaliyetleri sürdürüyorsanız;

Romen yasalarının öngördüğü hükümlere uygun yurtdışında
merkezi bulunan bir şirketin Romanya’daki şubesi veya temsilciliğinde
müdür iseniz;
10
Romanya’da yabancıların rejimi ile ilgili bazı yasaların değişmesi ve
tamamlanması ile ilgili 157/2011 sayılı Kanun madde 4.
11
Yabancıların Romanya’da işe alınması veya tayin (detaşe) edilmesi ile ilgili
56/2007 sayılı Hükümet Acil Yönetmeliği madde 5
32

Avrupa Birliği, Avrupa Ekonomik Alanı veya İsviçre
Konfederasyonu üye ülkelerinde merkezi bulunan bir tüzel kişinin
personeli olup söz konusu ülkedeki oturum kimliğinizi gösterme şartı ile
Romanya’ya tayin (detaşe) olduysanız;

Mülteci başvurusu yaparak bir yıllık süre bittikten sonra
mültecilik talebiniz varsa, bir şekilde korumaya alınma prosedürü
aşamasında iseniz;

Romanya’da kalmanız için tolerans süresi boyunca size tolerans
gösteriliyorsa.
Çalışma izni, Romanya’ya kabul etmek üzere ve oturum hakkını en fazla
bir yıl dönem ile uzatılması için verilmektedir. Çalışma izni sizin adınıza
İşverenin talebi üzerine Romanya Göçmen Ofisi tarafından
verilmektedir.
Çalışma izni aşağıdaki şartlarda da verilmektedir:
 Romanya’nın bu amaçla sınır geçişi için vize iptalı konusunda
imzaladığı anlaşmalar, anlaşmalar veya sözleşmeleri olan ülkelerden
geliyorsanız veya Romanya’ nın tek taraflı vize yükümlülüğünden
vazgeçtiği ülkelerden geliyorsanız;
 Aile bütünlüğü için Romanya’daki yabancıların rejimi ile ilgili
yasalara uygun olarak verilen oturum hakkınızdan faydalanıyorsanız;
 Eğitim amaçlı oturum hakkınızdan faydalanıyorsanız ve en fazla
günde 4 saatlik kısmen çalışma için bireysel çalışma sözleşmesine
dayanarak işe girmeyi talep ediyorsanız;
 Romanya’ya tayin (detaşe) edildiyseniz.
Eğitim amaçlı oturuma sahip yabancı vatandaş öğrenciler günde en fazla
4 saat çalışma ve çalışma iznine ihtiyacı olması koşullarına uydukları
takdirde eğitim süresinde çalışabilirler. İşveren tarafından ödemesi
gereken harç daha düşük- 50 Avro karşılığıdır. İşverenin vergilerin
gününde ödediğini ispatlamasına gerek yoktur.
Mezun olduktan sonra eski öğrenci eğitim gördüğü alanda çalışıyorsa
33
Romanya’dan çıkmadan ve İşverenin harç ödemesine gerek
kalmadan çalışma amaçlı vize alabilir12. Işveren tarafından hiçbir
ücret ödenmeden.Romanya Göçmen Ofisi sürekli çalışan (tam normlu)
izninı iş sözleşmesine dayanarak, bu tip ruhsat için gereken belgeleri
İşverenden talep etmeden verecektir 13.
Yabancılara verilen çalışma izinlerin çeşitleri şunlardır:
Sürekli çalışanlar
için çalışma izni
Tayin (Detaşe)
edilen çalışanlar için
çalışma izni
Sezonluk işçiler için
Belirli veya belirsiz süreli çalışma sözleşmesine
dayanarak, izin hamiline Romanya’da tek bir
özel veya tüzel kişi veya bir yabancı şirketinin
temsilciliği veya şubesinde çalışma hakkı
veriyor.
Romanya’daki bir tüzel kişi işverene veya
yurtdışında merkezi bulunan bir tüzel kişi
işverenin Romanya’daki temsilciliği veya
şubesinde çalışmak üzere verilen tayin (detaşe)
kararına dayanarak minimum 5 yıllık bir sürede
maksimum 1 yıl boyunca çalışma hakkı veriyor.
Romanya’nın
taraf
olduğu
anlaşmalar,
antlaşmalar ve uluslararası sözleşmelere
dayanarak, tayin (detaşe) edilen kişinin
Romanya’da sürdüreceği çalışma süresi söz
konusu anlaşmalarda özellikle öngörüldüğü şart
ve durumlarda uzatılabilir14.
Hamiline, Romanya’da 12 ay süre içinde en
12
194/2002 sayılı Hükümet Acil Yönetmeliği madde 56 fıkra 10: Eğitim amaçlı
yabancılar mezun olduktan sonra bu amaçla uzun süreli vize talep etme
yükümlülüğü olmadan tahsil gördüğü alanda tam süreli iş sözleşmesi imzalama
şartı ile çalışma amaçlı oturum hakkını uzatmasını talep edebilirler.
13
56/2007 sayılı Hükümet Acil Yönetmeliği madde 15 fıka 12: madde 3 fıkra
(3) c) bendine dayanarak bir iş izni alan yabancıya ( eğitim amaçlı olan ve
günde en fazla 4 saat çalışma kısa süreli bireysel iş sözleşmesine dayanarak işe
girme talebinde bulunan yabancılara çalışma izninin verilmesi), Romanya’da
mezun olduktan sonra, işverenin talebi üzerine madde 7 fıkra (1) e uymasına
gerek kalmadan ve madde 20 de belirtilen ücreti ödemeden, mezun olduğu
konuda tam süreli iş sözleşmesi yapması şartı ile yeni bir çalışma izni veriliyor.
14
56/2007 no Hükümet Acil Yönetmelik madde 6, b bendi.
34
çalışma izni
fazla 6 ay çalışma hakkı veriliyor ve diğer bir
nitelikteki çalışma için bu izin uzatılamaz.
Stajer işçileri için
Hamiline Romanya’da bir mesleki kalifiye elde
çalışma izni
edebilmek üzere çalışma hakkını veriyor.
Sporcular için
Profesyonel sporculara ana konusu spor
çalışma izni
faaliyetleri sürdürmek olduğu tek bir Romen
işveren tarafından, en fazla 12 aylık süre için işe
alınma hakkını veriyor. Bu süre yeni 12 aylık
dönemlerle uzatılabiliyor.
Nominal çalışma izni Hamiline daha önce sezonluk işçiler için çalışma
iznine dayanarak Romanya’daki aynı işverende
faaliyetlerini sürdürdüyse ve önceki bireysel
sözleşmesinin bitiminde, yasaların öngördüğü
hükümlere
göre
Romanya’dan
gitme
yükümlülüğüne
uyduysa,
yeni
sezonluk
faaliyetleri sürdürmesine hak veriyor.
Sınır ötesi işçileri
Hamiline
bireysel
çalışma
sözleşmesine
için çalışma izni
dayanarak, 12 aylık yeni dönemlerle uzatma
imkanı ile, en fazla 12 aylık bir dönem için,
Romanya’da bir özel veya tüzel şirkette veya
yurtdışında merkezi bulunan bir tüzel şirketin
temsilciliği veya şübesinde, her gün veya haftada
en az bir gün, vatandaşı olduğu ve ikameti
bulunduğu Romanya ile ortak sınırı olan bir
devletin sınır bölgesine dönerse (örneğin: sürekli
seyahat yapan sürücülerin bu tür çalışma izni
vardır)
Yüksek
kalifiyeli Hamiline Romanya’da bir özel veya tüzel kişide,
işçiler için çalışma yüksek kalifiyeli bir görevde, en az bir yıllık
izni
süre için geçerli bir çalışma sözleşmesine
dayanarak işe alınma hakkı veriyor 15.
15
157/2011 no Kanun madde 4 e göre, yüksek kalifiyeli iş, diğer bir kişinin
yararına veya koordinesinde maaşlı, gerçek ve etkin faaliyet sürdürme amacıyla
ücret alan ve yüksek mesleki kalifiyelerle ispat edilen uygun ve spesifik
yetkileri olan bir kişinin işidir.
35
Çalışma izni verildiğinde İşverenin ödeyecekleri ücretler:
 Daimi, tayin (detaşe), sınır ötesi, stajer, nominal, sporcu olarak
çalışanlar için 200 Avro ley karşılığı;
 Öğrenci ve sezonluk çalışanlar için 50 Avro ley karşılığı16
ÖNEMLİ: Son iki yıl içinde ticari faaliyetleri sürdürmek üzere oturum
hakkı olup, yabancıların ekonomi faaliyetlerinin sürdürülmesi ile ilgili
yasalarda öngörüldüğü iş plana uymayan yabancılara çalışma izni
verilmeyecektir.17
Çalışma iznini talep etme şartları, dilekçenin incelenmesi ve belgenin
verilmesi konusunda ayrıntıları OUG nr 56/2007 (Hükümet Acil
Yonetmeliği no 56/2007 de bulabilirsiniz. Daha fazla ayrıntı ORI
(Romanya
Göçmen
Ofisi)
http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Munca/73 sitesinde bulunur. Her
tip izin için gereken belgelerin ayrı listesi vardır.
Çalışma izninin verilme dilekçesi kayıt tarihinden itibaren 30
gün içinde Romanya Göçmen Ofisi tarafından çözümlenmektedir.
Çalışma iznini elde etme şartlarının yerine getirildiğini tespit edilmesi
için ek incelemeler gerekli olduğu takdirde, dilekçenin çözüm süresi en
fazla 15 gün uzatılır. Diğer bir AB üyesi ülkede alınan Avrupa Birliği
Mavi Kart hamilinin verdiği çalışma izni dilekçesi verildiği dilekçenin
tarihten itibaren 15 gün içinde çözülmek zorundadır.18
ÖNEMLİ: Avrupa Birliği Mavi Kartı Romanya’da yüksek kalifiyeli
bir işte çalışan olarak hamiline oturum ve çalışma hakkı veren çalışma
amaçlı bir oturum iznidir. Yüksek kalifiyeli çalışanlar için çalışma izni
alması için, İşveren söz konusu işçiye aylık / yıllık ekonomide brüt
ortalama ücretin en az 4 kat değerinde bir maaş sağlaması ve dosyaya
16
Bu tutarlar rehberin yayınlama tarihinde geçerliydi. Güncel olup olmadığını
teyit etmeniz rica olunur.
17
Daha sonraki ilavelerle yayınlanan 194/2002 no Hükümet Acil Yonetmeliği
madde 43 fıkra (2) a) bendi.
18
Yabancıların Romanya’da işe alınmaları veya detaşe edilmeleri konusundaki
56/2007 no Hükümet Acil Yonetmeliğin 15.maddesi.
36
kalifiyesini ispatlayan Romen devletinin tanıdığı tahsil belgelerini de
eklemesi gerekiyor.
Çalışma izni Romanya Göçmen Ofisi tarafından aşağıdaki
durumlarda 5 iş günü içinde iptal edilmektedir:
 Yabancı ile iş ilişkisinin tek taraflı bitirilmesi veya tarafların
anlaşmasıyle bireysel iş sözleşmesinin bitimi neticesinde işverenin talebi
üzerine;
 Romanya’ya tayin (detaşe) edildiği süre bitiminde işverenin veya
yabancı vatandaşın talebi üzerine;
 Kendi insiyatifinden iş ilişkisinin bitimi neticesinde yabancı
vatandaşın talebi üzerine,
 Yürürlükteki yasalara dayanarak, yabancı vatandaşın istenmeyen
kişi ilan edilmesi, Romanya’da oturum hakkının iptal edilmesi veya işe
girmesi ile ilgili şartları yerine getirmediği durumda yetkili organların
uyarması üzerine;
 Dilekçenin çözüm tarihinden itibaren 30 gün içinde Romanya
Göçmen Ofisinden çalışma iznini almak için işverenin gelmemesi.
56/2007 no Hükümet Acil Yönetmeliğe göre, iptal edilen
çalışma izni, iptal dilekçesi ve iş ilişkilerinin bittiğini gösteren belgeler
ile birlikte Romanya Göçmen Ofisinde muhafaza edilecektir.
Çalışma kimliğinin kaybedilmesi, kaybedildiği tarihten itibaren
3 gün içinde Romanya Göçmen Ofisine bildirilecektir. Söz konusu izin
belgesinin yıpranması veya imha edilmesi de Romanya Göçmen Ofisine
aynı süre içinde bildirilecektir.
Yabancının iş ilişkisi çalışma izninin bitim süresinden daha önce
sona erdiği durumda, diğer bir işverene ancak yeni bir çalışma izni ile işe
girebilecektir. Yeni çalışma izni için dilekçe yeni işveren tarafından iş
ilişkisi bittiği kayıt tarihinden 60 gün içinde verilecektir19. Bu durumda
işvereni değiştirmesine rağmen, yabancı vatandaş Romanya’dan çıkış
yapmadan yeni bir çalışma izni talep edebilecektir.
19
Aynı.
37
Sizin işvereninizle çalışma sözleşmeniz sona erdiği takdirde ve 60 gün
içinde yeni bir iş bulamadığınız takdirde, çalışma izniniz iptal edilir ve
oturum hakkınız da sona erecektir. Netice olarak Romanya’dan çıkış
yapıp yeni bir vize almanız gerekecektir.
İşe alınması ile ilgili uzun oturum süreli vize çalışma izni
verildiğinden itibaren 30 gün içinde alınması gerekiyor ve Romanya’nın
elçilikleri veya konsoloslukları tarafından verilmektedir. Uzun oturum
süreli vize talep üzerine bir veya bir çok seyahat ile aşağıdaki amaçlarla
90 günlük bir süre için verilebilir:

İşe alınmak- bireysel iş sözleşmesine dayanarak işe alınmak için
Romanya’ya giriş yapmak üzereyken (simge D/AM);

Ekonomik faaliyetleri sürdürmek- bağımsız veya bir aile
dernekleri dahilinde ekonomi faaliyeti sürdürmek üzereyken (simge
D/AE;

Mesleki faaliyetler sürdürmek- özel yasalara dayanarak
Romanya’da bireysel olarak mesleki faaliyetler sürdürme hakkınız varsa
(simge D/AP);

Ticari faaliyetleri sürdürmek - Romanya’da bazı ticari
şirketlerinde hissedar veya yönetim ve idari görevli ortaklar olduğunuz
veya olacağınız takdirde (simge D/AC).
ÖNEMLİ: Vize ücreti 120 Euro ve talepte bulunduğunuz ülkede size
vizeyi veren Romanya’nın diplomatik kuruluşuna ödenecektir.
Bu tip vize Romanya’ya girmenizle birlikte geçici oturum hakkınızın
uzatılması talep etmenize ve oturum izni almanıza imkan veriyor.
Oturum izninin alınması için gereken belgelerin listesi kaldığınız il
içinde bulunan Romanya Göçmen Ofisi bölge şubesinde asılı veya
http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Munca/73http://ori.mai.gov.ro/deta
lii/pagina/ro/Munca/73 web sayfasında bulunmaktadır
Romanya’da oturum hakkı verildiyse veya bu hak uzatıldıysa,
Romanya Göçmen Ofisi size şunları verecektir:
a) Uzun süreli oturum vizenin verildiği amaca uygun çalışma,
ekonomik, mesleki veya ticari faaliyetler sürdürme amacıyla geçici
oturum izni;
38
b) Geçici oturum ve çalışma hakkı verildiyse veya duruma göre
uzatıldıysa, yüksek kalifiyeli işçiler için geçerli çalışma ruhsatlı hamiline
Avrupa Birliği Mavi Kartı.
ÖNEMLİ: Yasalara göre20 her yabancı vatandaş, Romanya’da kaldığı
sürece oturum hakkını veren Romanya Göçmen Ofisinin bölge şübesine
aşağıdakileri bildirmekle yükümlüdür:
a) Şahsi durumu ile ilgili her değişiklik, özellikle uyruk değişimi,
evlilik işlemi, boşanma veya iptali, çocuk doğumu, Romanya’da oturan
bir aile üyesinin vefatı;
b) İşe alınması ile ilgili her türlü değişiklik;
c) Devlet sınırı geçiş belgesinin süre uzatılması veya belgenin
değişmesi.
İkametini veya oturum yerini değiştiren yabancı, yeni adrese
taşındığından itibaren 15 gün içinde kayıt ve kimlik belgesine
gerekenlerin belirtilmesi için Romanya Göçmen Ofisi bölge şübesine
gitmesi gerekiyor.
Bu yükümlülükler ihlal edildiği durumda, Romanya Göçmen
ofisi yabancı vatandaşı 100 ile 500 lei arası bir tutar ile cezalandıracaktır.
İhlal hafif suç sayılacaktır
Tayin (Detaşe) edilmek
Yurtdışında merkezi bulunan tüzel bir kişinin işçisi olup
Romanya’da faaliyet gösteriyorsanız, tayin (detaşe) edilen21 ünvanınız
aşağıdaki şekilerde mümkün olacaktır:

Bulunduğunuz yurt dışındaki müessese ile (detaşe eden)
Romanya’da faaliyet gösteren diğer bir kurum ile imzalanan sözleşme
dahilinde Romanya’ya detaşe edildiyseniz22;

Romanya’da bulunan bir birim veya bir müessese grubunun
şubesine tayin (detaşe) edildiyseniz.
20
Romanya’da yabancı vatandaşların rejimi ile ilgili 194/2002 no Acil
Yönetmeliğin 13.maddesi.
21
Yabancı vatandaşların Romanya’da işe alınması veya tayin, detaşe edilmesi
ile ilgili 56/2007 no Hükümet Acil Yönetmeliği madde 2 g) bendi
22
Daha sonraki değişiklikler ve ilave ekleri ile yayınlanan Romanya’daki
yabancı vatandaşların rejimi ile ilgili 194/2002 no Hükümet Acil Yönetmeliği
21.madde.
39
Bu demektir ki siz Romanyalı bir şirketin işçisi değilsiniz, yani siz
çalışma sözleşmenizi Romanya’daki bir şirketle imzalanan hizmet
sözleşmesine dayanarak yabancı bir şirketle imzaladınız.
Tayin (detaşe) edilen işçiler için çalışma izni aşağıdakiler
tarafından elde edilir:

Romanya’dan tüzel kişi işveren;

Yurtdışında merkezi bulunan bir tüzel kişinin temsilciliği veya
şubesi.
Tayin (detaşe) edilen işçiler için çalışma izni, yabancı tüzel
kişinin detaşe kararına dayanarak, Romanya’da bir tüzel kişi İşvereni
veya yurtdışında bulunan bir tüzel kişinin Romanya’daki temsilciliği
veya şubesinde minimum 5 yıl içinde en fazla bir yıl çalışma hakkını
tanıyor. Tayin (detaşe) edilen yabancıların oturum hakkı detaşe kararında
öngörülen bir süre ile uzatılabilir fakat 5 yıl süre içinde bir seneden fazla
olmayacaktır23. Romanya’nın taraf olduğu anlaşmalar, antlaşmalar veya
sözleşmeler varsa, detaşe edilen işçinin Romanya’da faaliyet gösterdiği
süre söz konusu anlaşmalarda öngörülen özel şart ve durumlarda
uzatılabilecektir24.
Romanya’da faaliyet gösteren detaşe edilen bir yabancı için detaşe için
uzun süreli oturum vizesi alınması gerekmektedir. Bu vize D/DT
simgeli
ile
bilinmektedir.
Romanya
Göçmen
ofisinin:
http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Munca/73
Sitesine girerek bu tip vizenin alınması için gereken belgelerin listesini
bulabilirsiniz. Bu vize daha önce Romanya’ya detaşe edileceğiniz şirket
tarafından alınan detaşe edilen işçiler için verilen çalışma iznine
dayanarak elde edilecektir25.
23
Romanya’daki yabancı vatandaşlarının rejimi ile ilgili bazı yasaların
değişmesi ve ilave edilmesi ile ilgili ( 194/2004 no Hükümet Acil Yonetmeliği
madde 56 fıkra 5 değişimi) 157/2011 no Kanun madde 83.
24
56/2007 no Hükümet Acil Yönetmeliği madde 6 b bendi
25
Romanya’daki yabancı vatandaşlarının rejimi ile ilgili 194/2004 no Hükümet
Acil Yönetmeliği madde 24 d¹ bendi
40
Detaşe amaçlı uzun süreli oturum vizesi yabancıların talebi üzerine bir
veya daha fazla seyahat ile 90 günlük bir süre için veriliyor. Vize
dilekçesine aşağıdaki belgeler de eklenecektir: Romanya Göçmen Ofisi
tarafından verilen çalışma ruhsatının kopyası; bakım imkanlarının ispatı,
sağlık sigortası vs. Ayrıntılar için Romanya Göçmen Ofisinin bölge
şübeleri ile temasa geçebilirsiniz.
Tayin, detaşe edilmesi için uzun süreli oturum vizesi Avrupa Birliği,
Avrupa Ekonomi Alanı, İsviçre Konfederasyonu üye ülkelerinden
birinde merkezi bulunan tüzel kişide işe alınan Romanya’da detaşe
edilen o ülkede oturum izni olan ve Romanya’da özel veya tüzel
kişilerde işe alınabilen veya ruhsatsız çalışabilen işçiler için de veriliyor.
Bu vizeye dayanarak, Romanya Göçmen Ofisi size vize
bitiminden en az 30 gün önceden verilen dilekçe üzerine oturum
izninizi verecektir.
Çalışma izni, işçinin Romanya’ya tayin, detaşe edildiği süre
bitimi neticesinde işverenin veya yabancının talebi üzerine Romanya
Göçmen Ofisi tarafından 5 iş günü içinde iptal edilecektir.
Romanya’ya tayin, detaşe edilme konusunda daha fazla ayrıntı 56/2007
no Hükümet Acil Yönetmeliği, 157/2011 no Kanun ve Romanya
Göçmen
Ofisinin:
http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Munca/73
internet sitesinde bulabilirsiniz.
Mesleki faaliyetlerin sürdürülmesi
Mesleki faaliyetleri sürdürmek için, Romanya’da özel bir yasaya
dayanarak bireysel şekilde meslek sürdürme hakkınız olduğu takdirde,
talebiniz üzerine 90 günlük süre için bir veya daha fazla seyahatlı uzun
süre oturum vizesi verilebilir. Bunun için aşağıdaki koşullara uymanız
gerekmektedir:

Söz konusu mesleği dürdürmeniz için yasal şartları yerine
getirdiğinizi ispatlamanız
41

Romanya’da sürdürmek istediğiniz mesleğe benzer bir mesleği
geldiğiniz ülkede sürdürdüğünüzü ispatlamanız;

Vizenin geçerliliği sürece sağlık sigortanız olduğunu
ispatlamanız;

Sabıka belgesi veya aynı değerde diğer bir belgeyi ibraz etmeniz.
Mesleki faaliyetler südürmek için uzun süreli oturum vize D/AP simsesi
ile tanılıyor. Rehber yayınlandığı tarihte vize ücreti 120 Euro ve talepte
bulunduğunuz ülkede ödeniyor. Ayrıntılar için aşağıdaki siteye
girebilirsiniz:
http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Activitatiprofesionale/72
ÖNEMLİ: Romanya’da bir mesleki faaliyet sürdürmek istiyorsanız
başta bu meslek için özel bir kanun olup olmadığını incelemeniz
gerekmektedir. Özel mesleklerin listesini bulacağınız site:
http://ori.mai.gov.ro/api/media/userfiles/Lista_legi_nonUE.pdf.
Örneğin üçüncü devlet vatandaş mimarlarının Romanya’da imza
hakkı alma ve Mimarların Ulusal Tablosuna kayıt talebi şartları Romen
devletinin söz konusu devletlerle imzaladığı karşılıklı anlaşmalarla
belirlenmektedir. Doktor, diş doktoru eczacı meslekleri Romanya’da
tıp/dişçilik/eğzacılık alanında resmi kalifiye ünvanı alan aşağıdaki kişiler
tarafından sürdürülebilir:

Bir Romen vatandaşın eşi, aynı zamanda uyruğu farketmezsiniz,
bir Romen vatandaşın bakımında bulunduğu daha önce veya daha sonra
gelen doğrudan kişiler;

Romanya sürekli oturumu olmaktan faydalanan üçüncü
devletlerin vatandaşları;

Konfederasyonu üyesi bir devlet tarafından verilen uzun süreli
oturum(ikametgah) dan faydalananlar;

Konfederasyonu üyesi bir devlet vatandaşının aile üyeleri.
Ayrıca bazı meslekler Romanya’da sadece söz konusu meslek
alanındaki Odaya üye olan kişiler tarafından sürdürülebiliyor; bu da söz
konusu mesleğin sürdürdüğünü onaylayan belgeye dayanarak. Yeminli
tercüman, hukuki danışman veya psikolog gibi diğer mesleklerin
42
sürdürülmesi sadece Avrupa Birliği ve Avrupa Ekonomik Alanı üye
devletlerinin vatandaşları ile sınırlıdır.
Eğer talep eden son 10 yıl içinde 2 yıl süre boyunca tam zamanlı
olarak bu mesleği söz konusu mesleğin düzenlenmiş olmayan bir Avrupa
ülkesinde daha önce sürdürdüğünü gösterip veya bu meslek için
hazırlandığını gösteren üye devletinin yetkili bir otoritenin verdiği bir
veya daha çok kalifiye ünvanlarına sahip ise, Romanya’da düzenlenmiş
bir mesleğe erişim hakkı veya bir mesleğin sürdürme hakkı
yasaklanamaz26.
Romanya’da hangi koşullarda mesleki faaliyetler sürdürebileceğinizi
öğrenmeniz için bu yasaları, aynı zamanda diplomaların ve
kalifiyelerinin tanınma yontemlerini incelemeniz gerekmektedir. Daha
fazla ayrıntı için Diplomaların Tanınma ve Denklik Ulusal
Merkezinin(CNRED)
(http://www.cnred.edu.ro/)
sitesine
ve
Romanya’daki Liberal Mesleklerin Ulusal Birliği (UNPLR)
(http://www.uplr.ro/principale.html) sitesine girebilirsiniz
Ekonomik ve ticari faaliyetlerin sürdürülmesi
Talep üzerine bir veya daha fazla girişli uzun süreli oturum
vizesi 90 gün için aşağıdaki faaliyetler için verilebilir:

ekonomik faaliyetleri sürdürmek- bağımsız olarak veya bazı aile
dernekleri dahilinde ekonomik faaliyetler sürdürmek üzere olsanız;

ticari faaliyetleri sürdürmek- Romanya’da bir ticari şirkette
hissedar veya yonetim ve idare görevli ortak olduğunuz veya olacağınız
takdirde.
Ekonomik faaliyetler sürdürülmesi için uzun süreli oturum vizesinin
simgesi D/AE, ticari faaliyetlerin sürdürülmesi ile ilgili vizenin simgesi
D/AC dir.
26
Bu hak mesleki kalifiyelerin tanınması ile ilgili Avrupa parlamentosu ve
Konseyin 2005/36/CE Direktif şartlarında uygulanmaktadır.
43
Ekonomik faaliyetleri sürdürmek üzere vize alması için
yabancı vatandaş sıradaki şartları yerine getirmesi gerekiyor27:

özel kişilerin ekonomik faaliyetler düzenlemesi ve sürdürmesi
ile ilgili yasada öngörülen mesleki hazırlığının onaylanması ile ilgili
şartları yerine getirdiğini ispatlaması;

vize geçerliliği süresince sağlık sigortası olması;

sabıka kaydı belgesi veya eş hukuki değerde diğer bir belge ibraz
etmesi.
Vize, oturum izni alınması ile ilgili ayrıntıları Romanya Göçmen
Ofisinin
http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Activitaticomerciale/71.internet sitesine girerek öğrenebilirsiniz. Romanya
yasalarına göre oturum hakkını verildiği amaca uymakla yükümlüsünüz.
Bu demektir ki çalışma izniniz varsa, ekonomik faaliyeti sürdürmek için
oturum hakkı talep edemezsiniz veya tersi.
5.3. Romanya’da çalışma şartları
Yasalara göre, çalışma iznine dayanarak bireysel çalışma
sözleşmesi ile işe alınabilir veya Romanya’ya tayin edilebilirsiniz
Bireysel çalışma sözleşmesi
Romanya’daki Çalışma Yasası çalışma ilişkilerin tümü, çalışma
ilişkileri alanındaki düzenlemelerin uygulama kontrolü ve çalışma
konusundaki yargılama yetkisini kapsayan düzenlemeleri içeriyor.28
Çalışma yasasında yer alan hükümler Romanya’daki bir işveren için
çalışan bireysel çalışma sözleşmesine dayanarak işe alınan yabancı veya
vatansız kişiler için de uygulanmaktadır.
İşveren ile işçi arasındaki ilişkiler ile ilgili hak ve
yükümlülükler, muzakere ile, toplu iş sözleşmeleri ve bireysel iş
sözleşmeleri dahilinde belirtiliyor. Romanya’da bir kişi 16 yaşından
itibaren çalışabiliyor, 15 yaşındaki kişiler ebeveyn onayı ile çalışır.
Bireysel iş sözleşmesi tarafların (işveren ve işçi) yazılı,
Romence rızası ile yapılır. Bireysel iş sözleşmesinin imzalama
yükümlülüğü iş ilişkisi başlamadan önce işverenindir.
27
Romanya’daki yabancı vatandaşlarının rejimi ile ilgili 194/2004 no Hükümet
Acil Yonetmeliği madde 41
28
53/2003 sayılı Kanunun değişmesi ve ilavesi ile ilgli 40/2011 sayılı Kanun madde 1
44
Yasalara göre, bireysel iş sözleşmesinin yazılı şekli sözleşmenin geçerli
olması için şarttır. Sözleşme işçilerin genel kayıt defterine işlem görür ve
Bölge Çalışma Müffetişliğe (ITM) bildirilir. İşveren iş sözleşmesinin bir
nüshasını size vermekle yükümlüdür.
Sözleşmeyi imzalamadan önce dahilindeki hükümleri dikkatle
okumanız gerekmektedir. Bireysel iş sözleşmesi iki nüsha olarak yapılır,
biri size diğeri işveren içindir. Bireysel iş sözleşmesi imzalamadan veya
değişmeden önce işveren size sözleşmeye dahil etmek veya sözleşmede
değiştirmek istediği hükümler konusunda bilgi vermekle yükümlüdür 29.
Çalışma izni, iş ilişkileri aynı görevle ve aynı işverende devam ettiği
durumda, bireysel iş sözleşmesi süresince geçerlidir.
Bireysel çalışma sözleşmesinin genel örneğine göre30, sözleşme
tarafları (işvren ve işçi), iş yeri, görevi/sıfatı, görev tanıtımı, mesleki
faaliyetinin değerlendirme kriterleri, görevin özel riskleri, sözleşme
süresi, iş süresi, izin süresi, maaş, saat/gün ve saat/hafta olarak ifade
edilen normal iş süresi, iş koşullarını düzenleyen toplu iş sözleşmesi,
deneme dönemin süresi (yürütme görevleri için en fazla 90 gün, yonetim
görevleri için en fazla 120 gün), özel hükümler (mesleki eğitim, gizlilik
şartı, uyumsuzluk, hareketlilik vs), tarafların genel hak ve
yükümlülükleri yer almaktadır.
İşbu Rehberin eklerinde bir bireysel iş sözleşmesinin ana
unsurlarını bulacaksınız.
31
29
Çalışma Yasasının 19.maddesine göre: işveren öngörülen bilgilendirme
yükümlülüğünü ihlal ettiği durumda, işe alınacak kişi veya işçi, duruma göre, bu
yükümlülük ihlal edildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yetkili mahkemeye
şikayet edebilir ve bilgilendirme yükümlülüğü ihlal edildiğinden gördüğü zarara
uygun tazminat talep edebilir.
30
Çalışma ve Sosyal Dayanışma Bakanının 64/2003 nolu Emirnamesinin ekinde
öngörülen bireysel iş sözleşmesinin genel örneğinin değişmesi ve ilave edilmesi
ile ilgili Çalışma, Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanının 1616/2011 nolu
Emirnamesi.
31
Çalışma Kanununun 17.maddesi 4. fıkrasına göre: Çalışma sözleşmesinin esas
hükümleri ile ilgili işverenin yapmak zorunda olduğu bilgilendirmenin unsurları,
bireysel çalışma sözleşmesinin içeriğinde de bulunması gereklidir.
45
Bireysel iş sözleşmesi hükümleri yasalara aykırı veya yasalar veya toplu
iş sözleşmeleri ile belirtilen minimum seviye altında haklar kapsayamaz.
Işçiler kanunen kendilerine tanılan haklardan vazgeçemezler. İşçilerin
kanunen kendilerine tanılan haklardan vazgeçmeleri veya bu hakları
sınırlayan her huküm geçersiz olacaktır.
Romanya’da işçi iseniz haklarınız şunlardır: çalışma karşılığında
maaş, günlük ve haftalık dinlenme, yıllık izin, eşit şans ve muamele, iş
onuru, iş güvenliği ve sağlığı, mesleki eğitime erişim, bilgilendirme ve
danışma, işten çıkarma durumunda güvenlik, toplu ve bireysel muzakere,
toplu faaliyetlere katılmak, sendika oluşturmak veya sendika üyesi
olmak, yasaların ve uygulanan toplu iş sözleşmelerinin tanıdığı diğer
haklar.
Bir kişi söz konusu işi yapabileceğini teyit eden bir sağlık belgesine
dayanarak işe alınır. Aksi takdirde sözleşme geçersizdir
Çalışma Yasasına göre işçilerin yükümlülükleri şunlardır:
çalışma normu veya duruma yükümlülükleri görev tanıtıma göre yerine
getirmesi, iş disiplinine uyması, iç nizamnameye dahil öngörmelere
uyması, toplu iş sözleşmesi ve bireysel iş sözleşmesi hükümlerine
uyması, iş görevini yaptığında işverene sadık olması, iş yerindeki iş
güvenliği ve sağlığı tedbirlerine uyması, iş gizliliğine saygı duyması,
yasaların veya uygulana toplu iş sözleşmelerinin öngördüğü diğer
yükümlülükler.
İşçilerin hakları ile ilgili işverenin yükümlülükleri de
öngörülmüştür: işçileri iş şartları ve iş ilişkileri konusudnaki unsurları
bilgilendirmek, sürekli uygun iş imkanları sağlamak, işçilere tüm kanuni,
toplu ve bireysel iş sözleşmelerindeki hakları sağlamak, belirli sürelerde
işçilere, açıklanması ile şirkete zarar verebilecek hassas ve gizli bilgiler
hariç, şirketin ekonomi ve mali durumunda bilgi vermek. Bilgilendirme
süreleri muzakere ile toplu iş sözleşmesi ile belirlenir; sendika ile
danışılır veya duruma göre işçilerin hak ve menfaatlerini etkileyebilecek
kararlar konusunda işçilerin temsilcileri ile danışılır; işçilerle imzalanan
tüm sözleşmelerle ilgili harç ve vergileri ödemesi, talep üzerine ve
ücretsiz işçi sıfatını gösteren belgeleri vermek, kişisel nitelikli bilgilerin
gizliliğini korumak.
46
TAYİN (DETAŞE)
Detaşe edilmek işverenin kararı ile diğer bir işverenin menfaatı
için çalışmak üzere geçici olarak iş yerinin değişmesidir. Bu süre en
fazla bir yıllık olabilir ve yaptığınız bireysel iş sözleşmesi ve detaşe
belgesine dayanarak gerçekleşir.
Detaşe amaçlı verilen çalışma iznine dayanarak gerçekleşen yurtdışına
yapılan detaşeden farklı olarak bu tip detaşe bir işverenden diğer bir
işverene iş yerinin geçici olarak değiştirmektir.
Maaş
Bireysel iş sözleşmesi kapsamında yapılan işler için, her
çalışanın lei olarak maaş hakkına sahiptir. Maaşın belirlemesi ve
verilmesinde cinsiyet, cinsel yönelim, genetik özellikler, yaş, milliyet,
ırk, etnisite, din, siyasi görüş, sosyal köken, engellilik, aile durumu veya
sorumluluğu, sendika üyeliği veya faaliyet kriterlerine göre ayrımcılık
yapılması yasaktır.
Maaş, ana maaş, harcırahları, ikramiye ve diğer yararları içerir ve
işverenlerin herhangi bir diğer parasal yükümlülükler önce ödenecektir.
İşveren bireysel iş sözleşmesi ile ülke bazında garanti edilen asgari brüt
maaş seviyesi altında bir maaş müzakere edemez.
Bireysel iş sözleşmesinde yazılı maaş çoğu zaman işe alınma
veya ana maaşı ifade eden brüt maaştır. Çalıştığınız bir dönem sonunda
size net maaş verilecektir. Net maaş kanunen mecbur ödenecek sosyal
sigorta katkısı, maaş vergisi vs kesintisinden sonra işçinin tahsil ettiği
para tutarıdır. Genelde işveren işçiye işe almadan önce net maaşını
bildirir fakat nakit veya banka hesabınıza size verilen paranın bildirilen
para tutarı ile aynı olup olmadığını emin olmanız gerekiyor. Maaş
dışında size yemek kuponları şeklinde işverenin karşıladığı bireysel
yemek katkısı sağlanabilir32.
32
Yemek kuponları sahibine üzerinde yazılan değerde marketlerden gıda
üzürnleri satın alma hakkını veren değerli fişlerdir. Mevcut yasalara göre bunlar
işveren için düşülebilir gelir veya vergiye tabi olmayan gelir sayılabilir.
47
ÖNEMLİ: Çalışma sözleşmeniz varsa sizin şahsen sağlık sigortası
ödemenize gerek yok. İşveren sağlık kurumuna katkınızı ödemekle
yükümlüdür. Sağlık sigorta ispatı, kamu sistemine sağlık sigortanın
ödendiğini ifade eden işverenin verdiği belge ile yapılır.
Çalışma ve dinlenme zamanı
Tam zamanlı çalışan işçiler için, çalışma zamanının normal süresi günde
8 saat, haftada 40 saattir. Çalışma zamanının kanunen maksimum süresi
fazla mesai dahil haftada 48 saati aşamaz33. 18 yaşına kadar gençler için
çalışma süresi günde 6 saat ve haftada 30 saattir.
Bazı faaliyet sektörleri, birimleri veya meslekler için, toplu ve
bireysel muzakere ile veya özel yasalarla 8 saatten az veya fazla günlük
çalışma süresi belirlenebilir. Günde 12 saatlik çalışma süresinden sonra
24 saat dinlenme süresi olacaktır.
Haftalık normal çalışma süresinin dışındaki çalışma fazla mesai
sayılacaktır. Fazla mesai, mucbir sebep veya bazı kazaları önlemek veya
kaza neticelerini uzaklaştırmak adına acil işler durumları hariç, işçinin
rızası olmadan yapılamaz.
Fazla mesai yapıldıktan sonra sıradaki 60 gün içinde ücreti
ödenilen izin günleri ile telafi edilir.
22.00 ile 6.00 arası yapılan çalışma gece çalışması sayılır. Gece
işçilerinin faydalanabileceği şunlardır 34:
a) ya en az 3 saat gece çalışması yaptığı günler için normal iş süresine
göre çalışma süresinin bir saat daha az olması ve aynı maaş ödenmesi ya
da;
b) gece çalışması için en az 3 saat çalıştığı takdirde, ana maaştan %25
zam verilmesi.
Yasal Bayram Günleri şunlardır: 1 ve 2 Ocak; Paskalyanın ilk
ve ikinci günü, 1 Mayıs, Rusalii Bayramının (Hristiyanların hamsin
yortusu)ilk ve ikinci günü, Meryem Uyuması, 1 Aralık, Noel ilk ve
33
İstisna ile, fazla mesai içeren çalışma süresi haftada 48 saatle uzatılabilir fakat
4 takvim ayı referans süresi için hesaplandığında ortalama çalışma saatleri
haftada 48 saati aşmayacaktır.
34
Çalışma Yasası madde 126.
48
ikinci günü, hristyan olmayan diğer kişiler için, dinlerin yasal tanıdığı
yıllık üç dini bayramlarının her biri için, 2 gün.
Tüm işçilerin en az 20 iş günü ücretli yıllık izin hakkı var, bu hak aksi
bir sözleşme hükümü ile sınırlı olamaz veya iptal edilemez.
Çalışma normları
Çalışma normları yürürlükteki yasalara dayanarak işveren
tarafından belirlenir. Normatifler olmadığı durumda, çalışma normları
sendika rızası veya işçilerin temsilcileri rızası ile işveren tarafından
belirlenir.
Çalışma normunu fazla bulduğunuz durumda sendikaya danışabilir veya
Bölge Çalışma Müfetişliği veya Çalışma Teftişliği ile irtibata
geçebilirsiniz. http://www.inspectmun.ro/
İş sağlığı ve güvenliği
Çalışma yasasına göre işveren:

İş kazası ve mesleki hastalıklara karşı tüm işçileri
sigortalayacaktır;

İş sağlığı ve güvenliği konusunda belirli sürelerde işçileri
eğitecektir
Romanya’da bireysel çalışma sözleşmeli işçi iseniz, otomatik iş
kazası ve mesleki hastalıklara karşı çalışma meslek hekimliği hizmetleri
ile sigortadan faydalanıyorsunuz35. Bu tip sigorta hizmetleri ve
uygulamalarından sözleşme imzalama tarihinden itibaren sözleşme
bitimine kadar faydalanma hakkınız vardır. Mesleki hastalıklar
35
Çalışma Yasası madde 189 da çalışma hekiminin ana görevlerini sunuyor: a)
çalışma kazaları ve mesleki hastalıkların önlenmesi; b) çalışma sağlığı ve
hijiyen şartlarını efektif takip etmek; c) hem işe alındıklarında hem de bireysel
çalışma sözleşmesi sürece işçilerin sağlık kontrolünü sağlamak
49
durumunda, sağlık sigorta ve uygulama hakkı iş ilişkileri veya bireysel
sigorta sözleşmesi bitiminden sonra da geçerlidir.
İş kazası çalışma süreci veya iş görevlerini yerine getiriken
gerçekleşen ve en az 3 takvim günü geçici çalışma yetersizliği veren,
sakatlık yaratan veya ölüme neden olan vücüdün şiddetli yaralanması,
aynı zamanda akut meslek zehirlenmesidir. Aynı zamanda, iş kazası iş
yerinden eve ve evden iş yerine giderken normal güzergahda gerçekleşen
kaza veya çalışma süresinde işverenin merkezinde gerçekleşen fakat
çalışma süreci ile ilgilsi olmayan ve sadece kazalanan işçinin yanlışından
olmayan kaza da iş kazası sayılacaktır.
İş güvenliği ve sağlığı ile ilgili 319/2006 sayılı Kanuna göre,
mesleki hastalıklar bir meslek uygulaması neticesinde meydana gelen,
iş yerine özel fiziksel, kimiyasal, biyolojik zaararlı maddelerini nedeni
olan, aynı zamanda çalışma sürecinde vücüdün çeşitli organ veya
sistemlerini fazla kullanmasından kaynaklanan hastalıklardır. Yasalara
göre pratik eğitim sırasında öğrencilerin ve talebelerin geçirdiği
hastalıklar da mesleki hastalıklar sayılmaktadır.
Bir olay (iş kazası) durumunda, Çalışma Müffetişliğin yaptığı
araştırmaları içeren asıl dosya örneği Bölge İş Müffetişliği veya Çalışma
Müffetişliği tarafından kaza görenin ülkesine bağlı elçilik veya
konslosluğa verilecektir.
İşveren her işçi için iş güvenliği ve sağlığı konusunda yeterli
eğitim alma imkanı verecektir. Bunlar özellikle iş yeri ve görevine özel
bilgiler ve iş talimatları olarak olacaktır:

işe alındığında;

iş yeri değişiminde veya transferde;

yeni bir çalışma ekipmanı getirldiği zaman veya mevcut
ekipmana değişiklik yapıldığında;

herhangi bir yeni tekonoloji veya çalışma yonetmi getirildiğinde;

özel işler yapıldığında.
İş kazaları ve mesleki hastalıklara karşı sigorta sisteminin
sigortalıları
aşağıdaki
hizmetler
ve
uygulamalardan
faydalanabilirler:

tıbbi rehabilitasyon ve çalışma kapasitesinin kurtarılması;

rehabilitasyon ve yeniden mesleki eğitim;

geçici iş göremezlik tazminatı;
50

geçici olarak diğer bir iş yere geçme tazminatı ve çalışma
zamanı azaltılması tazminatı;

bütünlüğü sağlama tazminatı;

ölüm tazminatı

gider iadesi.
İşveren çalışma kazalarını ve mesleki hastalıkları Bölge Çalışma
Müffetişliğe bildirmek durumundadır. Bazı durumlarda sigortacılar ve
suç organlarına da bildirecektir. Çalışma kazasının beyanı kesinlikle
kaza görene olumsuz etkisi olmayacaktır. Çalışma kazasının beyan
edilmemesi kaza görenin uygun sağlık hizmetleri ve sonraki sigortadan
kaynaklananhaklardan mahrum edebilir.
Çalışma güvenliği ve sağlığı konusunda daha fazla ayrıntı iş baş
şehirlerde merkezi bulunan Bölge Çalışma Müffetişliği veya İş
Müffetişiliği veya iş güvenliği ve sağlığı konusundaki 319/2006 sayılı
Kanunda bulabilirsiniz.
5.4. Diğer sözleşme şekilleri (bireysel iş sözleşmesi
dışında)
Üçüncü bir devlet vatandaşı olarak, iş ilişkileri dahilinde
gerçekleşmese de, gelirlerinizin ilavesi olarak diğer faaliyetler de
sürdürebilirsiniz. Böylece, telif ve bunlara bağlı ek haklar ile ilgili daha
sonraki ilaveler ve değişimlerle yayınlanan 8/1996 no Kanuna
dayanarak, telif haklarınızın devretme faaliyeti sürdürebilirsiniz36 veya
hizmet sözleşmesine dayanarak bazı faaliyetler sürdürebilirsiniz. Şu anda
sivil sözleşmelerinin yasal olması ile ilgili birçok tartışma mevcut ve
bunların yerine kısmen süreli bireysel çalışma sözleşmesi imzalanması
tavsiye edilir. Romanya’da fikri eser yaratmasına katkıda
bulunuyorsanız, yukarıda belirtilen özel bir sözleşmeye yani telif
hakları devir sözleşmesine dayanarak ücret tahsil edebilirsiniz.
36
Yasalara göre: Telif hakkı konusu Edebiyat, sanat veya bilim alanında
yaratılan orijinal eserler, telif şekli ifadesi ne olursa olsun ve değer ve
kullanımından bağımsız olarak telif hakkı konusudur.
51
(!) Diğer hiç bir sözleşme şekli çalışma amaçlı bir oturum izni/vizesi
uzatılmasına hak vermiyor çünkü size sağlık ve sosyal hizmetlerinin
karşılandığı garantisi veren bireysel çalışma sözleşmesi yerine geçemez.
Gündelikle çalışanlar
tarafından sürdürülen zaman zaman
faaliyetlerin gerçekleştirilmesi
Gündelikle çalışan işçilerin sürdürdükleri zaman zaman
faaliyetlerle ilgili yeni ulusal yasalar37çalışma kapasitesi olan ve zaman
zaman kalifiye olmayan işleri sürdüren kişiler ile işlerden faydalananlar
adıyla tanımlanan çeşitli tüzel kişiler arasındaki ilişkileri
düzenlemektedir. Zaman zaman faaliyetler, yasalara göre Romen veya
yabancı uyruklu kişiler tarafından sürdürülebilir. Zaman zaman
faaliyetlerin sürdürülebileceği alanlar: tarım, avcılık ve balık tutma,
ormancılık, tomrukçuluk, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği, meyve
yetiştiriciliği ve bağcılık, arıcılık, hayvancılık, gösteriler, sinema
yapımları, odiovizüel yapımları, reklamcılık, kültür faaliyetleri, mal
elleçleme, bakım ve temizlik faaliyetleri dir.
Gündelikle çalışan ve faydalanan arasında bir çalışma
sözleşmesi imzalanmıyor ve zaman zaman faaliyetlerin süresi aynı şirket
için senede 90 günü aşamaz. Gündelikle çalışanlarla temas kuran kişi
gündelikle çalışan işçilerin defterini düzenlemek, brüt maaştan
hesaplanan %16 tutarında gelir vergisi ödemek, yapacak işle ilgili
gündelik çalışana bilgi ve eğitim vermek, özel çalışma ve güvenlik
ekipmanları sağlamakla yükümlüdür.
Yaptığı iş için gündelik işçinin ücret alma hakkı en az 2 lei/saat
ile en fazla 10 lei/saat arasında38 ve gündelik işçiler ve faydalanan
Gündelik işçi Defterini imzalamadan önce her çalışma günü sonunda
ödeniyor.
Gündelik işçi olarak çalışabilmesi için, söz konusu kişi 16 yaşını
doldurmuş olması gerekiyor. Gündelik işçiler özel kişiler tarafından işe
alınamaz ve üçüncü bir kişiye detaşe edilemez.
37
Gündelikle çalışna işçilerin zaman zaman sürdürdükleri faaliyetlerle ilgili
52/2011no Kanun.
38
Rehber yayınlandığı tarihde geçerli bir hüküm.
52
Sürdürülen faaliyet gündelik işçinin kamu emeklilik sistemi,
sosyal sigorta sistemi ve sosyal sağlık sigorta sisteminde sigortalı
niteliğini tanımıyor. Gündelik işçi bunlardan faydalanmak istiyorsa,
bireysel şekilde ödeyebilir.
5.5. Yasadışı çalışma
Bireysel iş sözleşmesi imzalamadan, aynı zamanda yasalarda
öngörülen hükümlere uymadan çalışmak yasadışı çalışmadır ve işçiler
için birçok dezavantajı vardır.
İşe alındığınızda yasalara uygun bireysel iş sözleşmeniz
olduğundan emin olmanız için, kontrol etmeniz gerekenler şunlardır:

sözleşmenin işverenle anlaştığınız maddeleri içerip içermediğini;

sözleşmenin 2 nüshası sizin imzanız, işverenin imzası, şirket
mühürü ve çalışanların kayıt genel defterinde kayıt numarası,
sözleşmenin bir asıl nüshası sizde olduğunu.
Sözleşme imzalandıktan sonra ancak sizin rızanızla değişebilecektir.
Sizin tarafından imzalanan fakat üzerinde işverenin imzası ve mühürü
olmayan bir sözleşmenin hiç bir hukuki değeri yoktur!
Kayıtdışı çalışma „Kara çalışma” olarak da adlandırılan yasadışı
çalışmanın sizin için birçok riskleri vardır: işveren düşük maaş
ödeyebilir, asgari ücret veya tahsiliniz ve çalıştığınız süre altında bir
maaş olabilir; ödeme ile ilgili sabit bir tarih yok; yasal düzenlemelere
göre sabit programınız yok; faaliyet normlarınız yok; çalışma ve
güvenlik ekipmanından faydalanamıyorsunuz; yıllık izin hakkınız yok;
işsizlik ödeneğinden faydalanamıyorsunuz, iş kazası durumunda sakatlık
maaşınız olamaz; hastalık ödeneği alamayacaksınız ve gerektiği
durumda hastanede ücretsiz tedavi göremezsiniz; işveren sigortalarınız
ödemediği için indirimli ilaçlar alamazsınız vs. Bunun ötesinde, yasal
bireysel iş sözleşmeniz olmaması, çalışma ve detaşe için hariç oturum
hakkından faydalanan kişiler istisna, Romanya’da sizin için oturum
hakkınızın uzatılması reddedilebilir.
53
2011 yılından itibaren yasadışı çalışma ile ilgili şikayetler için ücretsiz
telefon hattı faaliyettedir. Hat 0800868622 yeşil no vasıtasıyla arayanlar
için açıktır. Çağrılar sadece sabit şebekelerden yapılabilir.
5.6. Bireysel iş sözleşmelerinden kaynaklanan hak ve
yükümlülüklerle ilgili ihtilafların çözümü
Çalışma yasasının sağladığı haklardan biri veya daha fazlası size
verilmediği durumda, İşveren tarafından açıklamalar isteyin.
Kendisinin size bazı hakların tanındığını bilmemesi mümkündür. Bu
girişimler muhtemel iş ihtilaflarına çözüm getirebilir.
İş yerinizdeki haklar ve bunları korumak için tercihlerinizle ilgili
müesesse sendikanızdan destek talep edin.
İş ilişkileri konusundaki yasal hükümlerin ihlali durumunda
(yasadışı çalışma, ücretsiz veya abartılı fazla mesai, resmi bayram
günlerine uymamak, çalışma sözleşmesinde belirtilen maaştan farklı bir
maaş almak, bireysel iş sözleşmesine kanunsuz hükümler dahil etmek
vs), Bölge Çalışma Müfettişliği veya İş Teftişine şikayette bulunun.
Bireysel/toplu iş sözleşmelerinin imzalanması, yürütülmesi,
değişmesi, askıya alınması ve feshedilmesi vs konusundaki ihtilafların
çözümü için39 İkametiniz veya oturduğunuz yere bağlı Adliyeye
başvurun.
İş sözleşmenizdeki haklarınız ihlal edildiği durumda, işverene karşı dava
açmak sadece belirli bir süre içinde yapılabileceği için, en kısa zamanda
bir hukukçu veya avukat ile temasa geçmeniz iyi olacaktır. Aynı
zamanda, haklarınızı koruma şekli ile ilgili tavsiyeler almak üzere
sendikaya başvurabilirsiniz.
39
İş ihtilafların çözümü ile ilgili bu talepler acil yargılanıyor.
54
Mahkemeye başvurma süreleri şunlardır: birysel iş sözleşmesinin
imzalanması, yürütülmesi, değişmesi, askıya alınması veya bitimi ile
ilgili işverenin tek taraflı kararı bildirildiği tarihten itibaren 30 takvim
günü; disiplin cezası uygulama kararını bildirildiği tarihten itibaren 30
takvim günü; bireysel çalışma ihtilafı konusu işçiye verilmeyen maaş
hakları veya ödenmeyen tazminatları olduğu durumunda, aynı zamanda
işçilerin işverene karşı mal varlıkları ile sorumlu oldukları durumunda,
olduğu tarihten itibaren 3 yıl; bireysel veya toplu iş sözleşmesinin
geçersizliği veya bazı hükümlerin geçersizliği tespiti talep edildiği
durumda, sözleşmenin tüm geçerlilik süresince; toplu iş sözleşmesi veya
bazı hükümler uygulanmadığı durumda, ihlal gerçekleştiği tarihten
itibaren 6 aylık süre içinde.
Yukarıda belirtilenler hariç durumlarda, süre hak doğduğu
tarihten itibaren 3 yıldır.
İş ihtilafların çözümü ile ilgili yetkili mahkeme şikayette bulunanın
ikameti veya oturduğu yere bağlı mahkemedir.
Çalışma Yasası iş ihtilafları konusunda diğer kuralları da
belirtiyor:

İş ihtilafların çözümü ile ilgili davalar damga ve pul vergisinden
muaf ve acil yargılanmaktadır.

Yargılama süreleri 15 günden fazla olamaz.

Verilen kararlar kesin ve itiraz edilemez.
Bu hükümler sadece Romanya’da imzalanan iş sözleşmeleri için
geçerlidir. Üçüncü bir ülkeden detaşe edilen biri iseniz, iş ihtilafı çözümü
ancak sizin iş sözleşmenizde özellikle böyle bir hüküm belirtildiği
takdirde Romanya yasalarına göre gerçekleşecektir.
Halk Avukatına başvurun. Her özel kişi, uyruğu, yaşı,
cinsiyeti, etnik kökeni, siyasi görüşü veya dini farketmezsizin, kamu
idare otoriteleri tarafından hak ve özgürlükleri ihlal edildiği durunmda,
Halk Avukatına başvurabilir.
Halk Avukatı faaliyetini aşağıdaki konularda sürdürüyor:

insan hakları, erkekler ile kadınlar arası eşitlik şansı, dini
mezhep, ulusal azınlıkları;

çocuk, aile, genç, emekli, engelli hakları;
55


ordu, adalet, emniyet, hapishaneler;
mülkiyet, emek, sosyal güvenlik, vergi ve harçlar.
Halk Avukatına yerel kamu otoritelerinin verdikleri belgeleri ve
idari yaptıklarıyla (bazı evrakların geç vermeleri dahil) birey olarak hak
ve özgürlükleriniz ihlal edildiği durumlarda40 başvurabilirsiniz. Halk
Avukatına verilen dilekçe pul ücretinden muaftır. Isimsiz şikayetler kayıt
altına alınmıyor. Halk Avukatı şikayet edene verdiği dilekçenin
çözümünü bildirmesi gerekiyor ve bu cevap, gizli belgeler ve bilgiler
konusundaki kurallara uyarak şikayetçinin rızasıyla basın yoluyla
açıklanabilecektir.
Daha fazla ayrıntı burada bulabilirsiniz :
http://www.avp.ro/index.php?option=com_content&view=article&id=47
&lang=en&Itemid=54
5.7. İşgücü istihdam ajansları
Romanya’daki bir şirketin yabancı işçi istihdamı konusunda
birçok şekil mümkündür. Çoğu zaman Romanya veya ülkenizden bir
istihdam şirketi ile temasa geçer, o şirket söz konusu müsait iş yerleri
için uygun kişileri aramak için girişimlerde bulunur. Romanya’da
çalışmak istiyorsanız, bir istihdam şirketi ile temasa geçtiğinizde kontrol
etmeniz gerekenler şunlardır:

İstihdam şirketi yasal olarak tescilli veya bu tür faaliyetler
sürdürmesi için yetkili midir;

Romanya’da çalışma sözleşmesinin iki şekli de (dilinizde ve
Romence dilinde) verildi, içerik aynı mıdır. Romanya’da Hükümetin
onayladığı (işbu rehberin ekinde bir bireysel sözleşmenin en önemli
hükümlerini bulursunuz) standart bir çalışma sözleşmesi formatı
olduğunu dikkate almanız gerekiyor; Romanya’da çalışma sözleşmeleri
mecburen Romence yapılmaktadır.

Sözleşme yazılı şekilde ifade edilecek, siz ve sizi işe alan firma
tarafından imzalanacaktır. İki tarafın imzaladığı dilinizde ve Romence
40
Kurumun dahilinde faaliyet gösteren 14 bölge ofisi var, Temyiz Mahkemeleri
yetki bölgelerinde düzenlidir ve bu ofislerin yetkisi de Halk Avukatı kurumunun
yetkileri ile aynıdır.
56
dilinde İş sözleşmesinin bir nüshası size şahsen verilmesi gerekiyor.
Sözleşme hükümleri konusunda anlaşıldığı bunlar yazılı şekilde teyit
edildmesi ile birlikte, sizin rızanın olmadan değişemez;

Sözleşmeyi ve imzaladığınız herhangi diğer belgeleri iyi
anlamanız gerekiyor. Net anlamadığınız bir şey olursa, ajansdan
açıklama isteyin. Net olmadan ve sizin anlamadığınız bir dilde ise
sözleşmeyi imzalamayin;

Günlük ve haftalık çalışma saatleri, yıllık izin ve hastalık izinleri
konusunda hükümleri öğrenin;

NET maaş ne kadardır, maaş hangi dövizde belirlenir, ödeme
hangi döviz kurunda yapılır (Romanya’da maaşlar sadece ley olarak
ödenir)

Yol, konaklama ve yemek giderlerini kimin karşıladığı,
konaklama imkanları ne olduğunu, sağlık sigortasından faydalanıp
faydalanmadığınızı ve ne şartlarda faydanaldığınızı öğrenin. Örneğin
hastaneye yattığınız durumunda, sağlık sigortanız tüm hastane
masraflarını karşılıyor mu bilmeniz lazım çünkü Romanya’daki giderler
ülkenizdeki giderlerden daha yüksek olabilir;

Romanya’da işe alınma konusunda bilgileriniz, tercih ettiğiniz
meslek/görev için yabancı vatandaşların alınması mümkün mü, iş
piyasasına erişim şartları nedir, işe başlamadan önce herhangi bir izin
almanıza gerek var mı, çeşitli ücretler ödenmesi gerekiyor mu
öğrenmeniz lazım;

Pasaportunuz size iade edilmesi, oturum ve çalışma kimliği
size verilmesi gerekiyor (bunlar sizde bulunması gerekiyor!). Hiç
kimsenin bu belgelerinizi muhafaza etme hakkı yok ve kimse bu
belgelerinizi tutamaz!
Genelde bir istihdam ajansı ile imzaladığınız sözleşmenin bir iş
sözleşmesi değil, bir sivil sözleşmesi olduğunu dikkate alımanız
gerekiyor. Bu sözleşmeye dayanarak, istihdam şirketi bir komisyon
karşılığında size yurtdışında iş bulmayi taahhüt ediyor. Bu tip sözleşme
ile ilgili ihtilaflar sadece mahkeme tarafından çözümlenir. İstihdam
şirketi ile imzaladığınız sivil sözleşmesine Romanya’da sizi işe alan veya
siz detaşe eden şirket ile iş sözleşmesi eklenmesi gerekiyor. İstihdam
şirketi aynı zamanda sizi Romanya’da işe alan veya detaşe eden şirket
ise, bu hükümden istisnadır.
57
Romanya’da işe alındıysanız, bireysel iş sözleşmesi mecburen Romence
olacaktır. Sözleşmenin hükümlerini iyi anladığınızdan emin olmanız
gerekiyor! Detaşe edildiğiniz durumda, sözleşme işvereninizle
anlaştığınız dilde yapılacaktır. Sözleşmenin sözlü çevirisi değil, resmi
çevirisini kabul etmeniz tavsiye edilir. Çevirinin örneği sizde kalacaktır.
5.8. İnsan kaçakçılığı
İnsan kaçakçılığı insan haklarının ihlali ve insan onuruna ve
bütünlüğüne zarar vermektedir. İnsan kaçakçılığı „kişilerin tehdit, şiddet,
kaçırma, dolandırıcılık, aldatma, yetkiyi kötüye kullanma, zayıflık
durumunu kullanma yontemleri ile alınması, taşınması, transfer edilmesi,
konaklanması veya kabul edilmesi, aynı zamanda kullanmak üzere diğer
bir kişi üzerine otoritesi olan bir kişinin rızasını almak için teklifte
bulunmak veya ödeme veya avantajdan faydalanmaktır.”
Göçmen kaçakçılığı, kişinin vatandaşı veya sürekli oturum hakkı
olmadığı bir farklı bir ülkeye girmesi ile ilgili dolaylı veya dolaysız
maddi veya farklı nitelikli yarar elde etme kolaylığıdır.
Kişi kaçakçılığı41 bir kişinin çeşitli amaçlarla kullanılması
demektir. Bu amaçlar arasında çalışma, cinsel istismarı, organ alınması
gibi amaçlar bulunmaktadır.
Kişi kaçakçılığı mağduru olan yabancı vatandaşlara Romanya fazla
gecikmeden asıl ülkelerine dönmelerini ve Romen devletinin sınırına
kadar, devletler arasında yapılan ikili anlaşmalarda farklı öngörülmedi ise,
tam güvenli ulaşımını sağlıyor. Kişi kaçakçılığı mağduru yabancıların
yasalara göre halk bakımına alınmadan özel düzenlenen merkezlerde
kalmaları sağlanabilir. Bu amaçla merkezlerin idaresi kamu bakımına
alına yabancıların bulunduğu alanlardan ayrı olarak alanlar düzenliyor.
Kişi kaçakçılığı mağdur yabancılara anladıkları dilde uygulanan hukuki
41
Kişi kaçakçılığı önleme ve müdahalesi ile ilgili 678 /2001 no kanun güncel
ve 1nci Bölümünden kişi kaçakçılı ile ilgili suçları öngörmektedir. Bu kanunun
öngördüğü suçlar ile zarar gören kişiler ve bu suçların diğer mağdurlarına
özellikle savunma ve fiziksel, psikolojik, tıbbi, hukuksal, sosyal yardım
sağlanmaktadır.
58
ve idari prosedürler konusunda bilgi veriliyor ve kendileri Romen
vatandaşı mağdurları gibi psikolojik danışmanlık, tıbbi, sosyal, ilaç ve
yemek yardımdan faydalanabilirler.42
Kişi kaçakçılığından mağdur olmaları için ciddi nedenleri olan
yabancılar, 90 güne kadar pişmanlık ve düşünme süresinden
faydalanıyorlar, bu süre içinde suç işleyenlerin etkisinden çıkmak ve
yetkili otoritelerle işbirliği için bilinçli bir karar almaları için fırsattır. Bu
süre içinde, savcının veya mahkemenin talebi üzerinde, Romanya
Göçmen Ofisi tarafından geçici oturum izni verilerek Romanya’da
kalmaları için tolerans gösterilebilir. Kişi kaçakçılığı mağdurlarının
yanında bulunan reşit olmayanlar veya kişi kaçakçılığı mağduru reşit
olmayan kişiler için uygun olarak Romanya’daki yabancıların rejimi ile
ilgili öngörmeler uygulanacaktır.
Daha fazla ayrıntı için Kişi Kaçakçılığına karşı Müdahale Ajansının
(ANTIP): http://anitp.mai.gov.ro/en sitesine girerek veya kişi kaçakçılığı
mağdurları ile çalışan Sivil toplum Kuruluşları sitelerinden
öğrenebilirsiniz.
5.9. Sosyal güvenlik
Kamu sisteminde, sosyal güvenlik yaşlılık, engellilik, kaza,
hastalık, işsizlik, doğum, ölüm vs gibi sigortalanan riskler olarak
adlandırılan bazı nedenler neticesinde maaşın kısmen veya tamamen
yerine geçen bir gelirdir.
Yasalara göre, işveren devlet sosyal güvenlik bütçesine vermesi
gereken sosyal güvenlik katkılarını sigortalılardan kestiği bireysel
katkılarla birlikte aylık olarak hesaplaması ve havale etmesi ile
yükümlüdür.
Sosyal güvenlik katkı oranları sosyal güvenlik bütçesi ile senede
bir belirleniyor. 2012 için işveren tarafından ödenen katkı oranları
aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
42
678/2001 no Kanun madde 37.
59
Yarar tipi
Emeklilik maaşı ve diğer sosyal
sigortaları
İş kazaları ve mesleki hastalıklar
Sağlık
İzinler ve sosyal sağlık ödenekleri
İşsizlik
Maaş borçlarını garantileyen fon
2012 katkısı
 normal çalışma şartları - %
20,8
 özel çalışma şartları- % 25,8
 özel çalışma koşulları- % 30,8
% 0,15 – 0,85
% 5,2
% 0.85
% 0,5
% 0,25
Bireysel iş sözleşmesine dayanarak gelir elde eden işçilerin
bireysel ödediği sosyal güvenlik katkı oranları şunlardır:
Yarar tipi
Emeklilik maaşı ve diğer sosyal haklar
Sağlık
İşsizlik
2012 katkısı
% 10,5
% 5,5
% 0,5
İşçilerin ödediği sosyal güvenlik katkıların hesaplanmasında baz
olarak alınan, elde ettikleri brüt aylık gelirdir.
Bireysel iş sözleşmesi ile işe alınan her kişi için bu katkıların işveren
tarafından ödenmesi bir yükümlülüktür. Detaşe edilen kişiler
Romanya’da sosyal güvenlik katkı ödemiyorlar, bu nedenle detaşe edilen
kişilerin Romanya yasalarına göre detaşe edildikleri süre içinde sağlık
hizmetlerinden faydalanmaları için bireysel sağlık sigortası yapmaları
tavsiye edilir.
Emeklilik maaşı ve diğer sosyal güvenlik hakları
Sürekli oturum izninin varsa veya Romanya’da bazı faaliyetlerin
sürdürülmesi şartı olmayan geçici oturum izniniz varsa (örneğin Romen
vatandaşlarının aile üyeleri) ve yasal koşulları yerine getirdiyseniz,
Romen yasalarının sosyal güvenlik konusunda sağladığı tüm haklardan
yararlanabilirsiniz. Bu şartlar özellikle kamu emeklilik ve diğer haklar
60
sistemine minimum katkı süresine uymak, aynı zamanda emeklilik
hakkına sahip olmanız için standart yaşı ile ilgilidir.
Sosyal güvenlik haklarının belirlenmesinde Romanya’daki kamu
emeklilik sistemine katkı dönemleri ve gerçekleşen sigorta dönemleri
veya Romanya’nın taraf olduğu uluslararası hukuki araçların ve/veya
Avrupa Birliği kurallarının düzenlediği şartlarda diğer ülkelerde kabul
edilen sigorta dönemleri dikkate alınır.
Romanya’da beş tip emeklilik mevcuttur: yaş sınırı emeklilik
maaşı (emeklilik için standart yaş erkekler için 65, kadınlar için 63’tür)
Erken emeklilik maaşı, kısmen erken emeklilik maaşı, engellilik
emeklilik maaşı ve yetim emeklilik maaşı43.
Romanya’daki kamu sisteminde hak edilen sosyal güvenlik
hakları ve bu haklarla ilgili yararlar Romanya’nın taraf olduğu
uluslararası anlaşmalarla düzenlendiği takdirde, sigortalıların ikameti
bulunduğu ülkelere transfer edilebilir. Emeklilik maaşları yanında diğer
sosyal güvenlik hakları da mevcuttur: sigortalılar için kaplıca tedavisi,
tatil biletleri, sigortalının, emeklinin veya aile üyesinin ölümü
durumunda, yasal şartlarda vefat yardımından da faydalanabilirsiniz.44
Daha fazla ayrıntı için Ulusal Emeklilik Kurumunun sitesine
girebilirsiniz:
http://www.cnpas.org/portal/mediatype/html/language/ro/user/anon/page
/default.psml?language=en Aynı zamanda Kamu Emeklilik Birimsel
Sistemi ile ilgili 263/2010 sayılı yasadan da bilgiler alabilirsiniz.
İşsizlik sigortaları
İşsizlik sigorta sisteminde Romanya’da ikameti veya oturumu
olduğu dönem içinde yasalara göre işçi olan veya gelir elde edilen
yabancı vatandaşlar veya vatansızlar sigorta edilebilecektir45.
43
Kamu Emeklilik Birimsel Sistemi ile ilgili 263/2010 sayılı yasası madde 51.
Kamu Emeklilik Birimsel Sistemi ile ilgili 263/2010 sayılı yasadan madde
121.
45
Işsizlik için sigorta sistemi ile ve çalışma gücünü teşvik etme ile ilgili 76/2002
no’lu Kanununun 16.Maddesinin e) harfi
44
61
İşsizlik ödeneğinden faydalanmak için aşağıdaki şartların aynı
anda yerine getirmeniz gerekiyor:
 işsizlik ödeneği talep dilekçesi verildiği tarih öncesi 24 ay içinde
en az 12 aylık ödeme döneminiz olması;
 geliriniz yok veya yasalara göre izin verilen faaliyetlerden sosyal
gösterge değerinin altında geliriniz olması46;
 emeklilik şartlarına uygun olmamanız;
 işiniz olduysa veya orada gelir elde ettiyseniz,
ikametiniz/oturduğunuz yerin bağlı olduğu bölgedeki istihdam
ajanslarında kayıtlısınız.
Romanya’daki güvenlik sistemindeki haklar, Romanya’nın taraf
olduğu uluslararası anlaşmaların şartlarında sigortalıların ikamet veya
oturumunu taşıdığı ülkelere transfer edilebilecektir47.
ÖNEMLİ: Talep tarihinde kendi hazırlık ve tahsil seviyesine göre
önerilen bir işi kabul etmeyen veya istihdam ajanslarının sağladığı
istihdam ve mesleki eğitim teşfiği konusundaki hizmetlere katılmayi
kabul etmeyen kişiler işsizlik ödeneğinden yararlanamazlar.
İşsizlik ödeneği işsiz kişilere ödediği sigorta dönemine göre (1-10
yıl), 6-12 ay süresi için verilir. İşsizlik ödeneği olarak verilen para tutarı
işsizlik sigortasına katkı dönemine göre değişir ve belirlenen tarihteki
sosyal gösterge değerinin %75 den başlıyor.
İşsizlik sigortası konusunda daha fazla bilgi Ulusal istihdam Ajansının
www.anofm.ro sitesi veya konu ile ilgili kanunlardan öğrenebilirsiniz:
işsizlik sigortası ve istihdam teşfiği ile ilgili 76/2002 sayılı Kanun. Özel
mesleki eğitim veren özel tedarikçiler konusunda ayrıntılar il istihdam
ajanslarının web sitelerinde veya CNFPA www.cnfpa.ro sitesinde
bulunur.
46
Rehber yayınlandığı tarihte referans sosyal göstergesi 500 RON idi.
Yasaların öngördüğü işsizlik ödenekleri Avrupa Birliği diğer devletlerinde
ödenebilir, işçilerin, bağımsız çalışanların ve Avrupa Topluluğunda hareket
eden aile üyelerinin sosyal güvenlik rejiminin uygulanması ile ilgili AB
düzenlemelerinin öngördüğü ve işsizlikle ilgili hükümler şartlarında, aynı
zamanda bu AB kurallarının uygulanmasında yasalara göre alınan diğer
tedbirler gerçekleşir.
47
62
ROMANYA’DA BİR İŞYERİ AÇMAK
Üçüncü devlet vatandaşı olup Romanya’da iş açmak istiyorsanız,
bunu iki durumda yapabilirsiniz:

Romanya’da oturum hakkı almak üzere olduğunuzda (ticari
faaliyetleri sürdürmek için);

Romanya’da geçici veya sürekli oturum hakkınız olduğunda.
Ekonomik faaliyetleri sürdürmek üzere Romanya’da oturum hakkı
alacaksanız
Yabancı vatandaş olduğunuz durumda, Romanya’da ticari
faaliyetleri sürdürmek amacıyla yürürlükteki yasalara uyarak oturum
hakkı alabilirsiniz.
Ticari faaliyetleri sürdürmek amacıyla oturum vizesi almanız için,
Romanya Yabancı Yatırımcıların ve Ticaretin Tanıtım Merkezinden izin
almanız gerekiyor. Yatırım yapmak üzere Romen Tüzel Kişi olan ticari
şirketinde hissedar veya yonetim veya idari görevli ortak olsanız da bu
izin gerekiyor.
Romanya Yabancı Yatırımcıların ve Ticaretin Tanıtım Merkezi
tüm yasal şartlara uyduğunuz takdirde izni verecektir.48 Daha fazla
ayrıntı için, Romanya Göçmen Ofisinin (ORI) bölge temsilcilikleri ile
temasa geçmeniz tavsiye edilir.
Romanya Yabancı Yatırımcıların ve Ticaretin Tanıtım
Merkezinin verdiği izin verildiği tarihten itibaren 6 ay geçerli ve amacı
yabancı vatandaş tarafından yapılacak yatırımın teknik şartlarını yerine
getirildiğini tespit etmektir.
Tüm bu şartlara uyduğunuz takdirde, Romanya Göçmen
Ofisinden oturum izni alabilirsiniz ve bu size ticari faaliyetleri
sürdürmek için izin verecektir, netice olarak Romanya’da iş yapmanız
için hak tanıyacaktır.
48
Romanya’da yabancı vatandaşların rejimi ile ilgili 194/2004 sayılı Hükümet
Acil Kararname madde 43.
63
Romanya’da oturum hakkınız olduğunda
Romanya’da oturum hakkı olan yabancı vatandaşlar bir ticari
şirketi kurarak
işe başlayabilirler. Romanya’da merkezi bulunan ticari şirketleri
Romen tüzel kişilerdir.
Yasalar birçok ticari şirketi tipi öngörmektedir49: a) kollektif
şirket ; b) basit komandit şirketi; c) anonim şirket; d) hisseli komandit
şirket; e) limited şirket.
Tüm bu tip şirketler arasında en çok rastlanan limited şirkettir
(SRL), tek bir kişi tarafından kurulabilir50 - tek ortaklı. Bu tip şirket için
maksimum ortak sayısı 50 dir. Limited şirketi SRL kurmak için şirket
sermayesi en az 200 lei olması gerekiyor.
Bir özel veya tüzel kişi tek bir limited şirketinde tek ortak olabilir. Bir
limited şirketinin tek ortağı sadece bir ortak dan oluşan diğer bir limited
şirketi olamaz.
Bir ticari şirketinin
gerçekleştirmeniz gerekiyor:
oluşması
için
sıradaki
adımları
 Ticaret Sicili Ulusal Siciline veya her bir ildeki temsilciliklerinde
yapılan şirket adı rezervasyonu (şirket ünvanı)51;
 Iki belge düzenlenmesi: kuruluş sözleşmesi ve tüzük. Bu
belgelerde yer alması gerekenler: şirket kimlik bilgileri (adres, ünvan,
iletişim bilgileri), ortakların sayısı, şirketin varolma şartları, her bir
ortağın katkı payi, kar ve zararın paylaşım şekli vs. Önemli bir unsur
şirketin faaliyet konusudur. Bu faaliyet alanı, ana faaliyet ve ikincil
faaliyetleri kapsıyor. Bu faaliyetler karşılığında Ulusal Ekonomi
49
Ticari şirketlerle ilgili yeniden düzenlenmiş 31/1990 sayılı Kanun madde 2.
31/1990 Kanununun 5.maddesinin 2.fıkrası : Limited şirketler, tek bir kişinin
eylemive isteği ile oluşabilir.
51
Ticaret Sicil 2 seviyede düzenlidir: Ulusal Ticaret Sicil Ofisi emrinde her bir
adliyeye bağlı faaliyet gösteren 42 bölge ofisleri tarafından temsil edilen yerel
seviye. Ulusal seviye ise Adalet Bakanlığı emrinde faaliyet gösteren Ulusal
Ticaret Sicil Ofisi tarafından temsil edilmektedir.
50
64
Faaliyetlerin Sınıflandırılmasında (CAEN) bir kod uygundur.52 (ana
faaliyet için bir kod, ikincil faaliyetler için daha fazla kod);
 şirket hesap durumu ile ilgili (sermaye durumu) ıspat belgesi
alınması. Şirket sermaye değeri kurmak istediğiniz şirket tipine göre
farklıdır. Limited şirketi için sermaye en az 200 RON ise, anonim şirketi
veya hisseli komandit şirketi için sermaye 90.000 lei den daha düşük
olamaz. Sermaye ispatı ticari şirketin hesabını açtığınızdan hemen sonra
hesap özeti ile banka dan alabilirsiniz;
 şirketin tek ortağı veya ortakları için vergi sabıka
belgesinin/belgelerinin alınması. Bunlar ikamet veya oturduğunuz
adresin bağlı olduğu bölge/iş Kamu Maliye İdaresinden temin edilir. Bu
belge için şahsen veya vekil vasıtasıyla bir vekaletnameyle (noterde
onaylanmış) ibraz etmeniz gereken belgeler: bir dilekçe, sabıka kayıt
belgesinin örneği53 ve vergi dairesinin merkezinde ödediğiniz harç. Vergi
sabıka kayıt belgenizi acil talep ediyorsanız, hemen verilir.
 şirket merkezi için yer ispatı. Bu ispat yerin bağlı olduğu Vergi
dairesinde tescil edilen bir kira sözleşmesi ile veya alım satım sözleşmesi
ile gerçekleşir. Aynı zamanda, bu ispat devren kiralama sözleşmesi veya
ariyet sözleşmesi ile mümkün olabilir. Bu ispat belgesine gerektiği
durumda bina yoneticisinin onayi, komşuların onayını eklemeniz
gerekiyor;
Yukarıda
belirtilen
belgeler
ile
ortakların
kimlik
belgeleri/pasaport örnekleri, ortakların onayi, imza örnekleri, harçların
ödendiğini ispatlayan belge ile birlikte Ticari Sicilinin dahilindeki Tek
Ofise yatırılır.
Bu belgeleri almak için yeterli zamanınız yoksa, uzman kişilerin
hizmetlerine başvurabilirsiniz. Hizmetler ücretli ve bu ücretlerin değeri
200 ile 1000 RON dur54.
52
CAEN Romanya’daki ekonomik faaliyetlerin sınıflansdırılması ile ilgili
kullanılan kısaltmadır. Örneğin şehirlerarası yolcu nakliyesinin faaliyet kodu
491 dir.
53
Sabıka kayıt belgesi ikametiniz veya oturduğunuz yerin bağlı olduğu Polis
Şübesinden verilir.
54
Tutar değeri ile ilgili bilgi, bu tür hizmetlerin birçok tedarikçisinde yapılan
araştırma sonucunda internetten alınmıştır.
65
Şu anda Ulusal Ticaret Sicilinin bazı hizmetleri on-line
verilmektedir: bir ticari şirketinin kayıt dilekçesi, şirket ünvanı
geçerliliği
vs.
Daha
fazla
ayrıntıyı
https://portal.onrc.ro/ONRCPortalWeb/ONRCPortal.portal
web
sayfasında bulabilirsiniz.
Ulusal Ticaret Sicili için mevcut bilgilendirme şekilleri
bunlardır:

Faks ile (+4021) 316 08 29 no dan

elektronik posta ile : e-mail: [email protected]

Bulevardul Unirii nr. 74, Bl. J3b. Tr. II+III, sector 3, București
merkez adresinden doğrudan, zemin girişinde bulunan Bilgi verme
Bürosü vasıtasıyla

Online, RECOM hizmetine erişim ile: http://recom.onrc.ro.
Evrakları yatırdıktan sonra size tek tescil no içeren bir belge
(CUI) verilecektir. Bu belgeye dayanarak, işinizi başlatabilirsiniz.
Romanya’da herhangi ticari faaliyetlerin sürdürülmesi vergilendirilir,
şirket faaliyeti süresince elde ettiğiniz kara göre verileri ödemeniz
gerekmektedir.
Bir işin daha kolay açma şekli ruhsatlı özel kişi olarak kaydedilmektir.
(PFA). Kanunlara göre55 ruhsatlı özel kişi kendi iş gücünü kullanarak
her türlü ekonomi faaliyetler dürdürebilecek bir kişidir. PFA açmanız
için Vergi dairesinden bir vergi kayıt kodu almanız ve Ticaret Sicilinde
tescil olmanız gerekiyor. Daha fazla ayrıntı için Ticaret Sicil ile temasa
geçmeniz ve http://www.onrc.ro/romana/formalitati_pf.php sitesini
ziyaret etmeniz rica olunur.
Şu anda vergi oranı %16 ve biten üç aylık dönem için sıradaki
ayın 25 ne kadar ödenecektir.
Vergi Yasasına göre56 Romanya’da KDV standart oranı % 24 ve
katma değer vergisinden muaf olmayab veya indirimli kotalardan
faydalanmayan vergilendirilen işlemler için vergilendirilme bazına
uygulanmaktadır.
55
Ruhsatlı özel kişiler, bireysel kurumlar ve aile kurumlarının sürdürebileceği
ekonomi faaliyetler konusunda 44/2008 no Acil Yonetmelik.
56
İşbu rehber yayınlandığı tarihte.
66
EĞİTİM VE KÜLTÜR
7.1. Eğitim
Yürürlükteki yasalara göre57, Romen devleti Romanya’da
oturum hakkı verilen yabancıların ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel
yaşamına entegrasyonu için imkanları, aynı zamanda onların eğitim
sistemine erişimlerini sağlıyor. Bu yükümlülük Romanya’nın Ana
Yasasında da belirtilmektedir: „eğitim hakkı genel zorunlu eğitim, lise ve
mesleki eğitim, yüksek eğitim, aynı zamanda diğer eğitim ve iyileştirme
şekilleri ile sağlanıyor.” ve kültüre erişim garanti edilmektedir.58
Tüm derecedeki eğitim Romence, ulusal azınlıkların dilinde,
bunun yanı sıra uluslararası iletişim dillerinde gerçekleştirilmektedir.
Romanya Ana Yasasında insanların uyruğuna göre bir ayrım yapılmıyor,
sadece eğitim hakkı garanti edildiği belirtiyor.
7.2. Romen eğitim sistemi
Eğitim Kanununa göre59, Romanya’da genel zorunlu eğitim 10
sınıf ve ana ve orta okulu kapsıyor. Lise eğitimi en geç 2020 yılına kadar
zorunlu olacaktır. Öğrencinin 10 sınıflı eğitime katılma yükümlülüğü 18
yaşında sona ermektedir.
Seviye ve Romence dilinde eğitim veren okullara göre öğrenim grafiği:
Üniversite öncesi ulusal eğitim sistemi sıradaki seviyeleri
kapsamaktadır:

Erken öğretim (0-6 yaş), önce okul öncesi seviyesi (0-3 yaş) ve
okul öncesi seviyesini (3-6 yaş), küçük, orta ve büyük grubu kapsıyor;

İlk öğretim, hazırlık sınıfı (0 Sınıf adıyla bilinen)60 ile I-IV
sınıflarını kapsıyor;
57
Romanya’da yabancı vatandaşların rejimi ile ilgili 194/2002 sayılı Hükümet
Acil Yönetmeliği madde 79.
58
Romanya Ana Yasası 2003 madde 32 ve 33, Ştefan Yayın Evi, Bükreş, 2010
59
1/2011 sayılı ulusal eğitim Kanunu.
60
1/2011 sayılı Kanun madde 29, fıkra 2 ye uygun olarak: Öğrenim yılı
başlamadan 6 yaşını dolduran çocuklara hazırlık sınıfına kayıt olmalarına izin
67

Orta öğretim:
Alt orta veya orta öğretim: V-IX sınıfları;
Üst orta veya lise: X-XII/XIII lise sınıfları, teorik, mesleki ve
teknolojik bölümleri ile;

Mesleki öğretim, 6 ay ile 2 yıl arasında süre ile;

Üniversite olmayan tersiyer öğretim, lise sonrası öğretimi
kapsıyor.

Yüksek ulusal öğretim sisteminin 3 üniversite öğretim seviyeleri
vardır:
o üniversite lisans öğretimi ;
o üniversite master öğretimi;
o üniversite doktora öğretimi.
Eğitim, Araştırma, Gençlik ve Spor Bakanlığı, yerel kamu idari
otoriteleri ile işbirliği yaparak, okul müffetişlikleri vasıtasıyla, sınıfa
uygun yaşı 4 yıldan fazla bir süre ile aşan ve çeşitli nedenlerden dolayi
orta okuldan mezun olmayanlar için „İkinci şans” tipinde öğrenim
programları düzenleyebilir.
Devlet ilk, orta, mesleki ve devlet lisesi, akredite edilen özel lise ve
mesleki lise, aynı zamanda devlet lise sonrası öretim görenler tüm
öğrenciler için ana finansmanı sağlayabilir. Bu ana finansman Eğitim,
Araştırma, Gençlik ve Spor Bakanlığının hazırladığı metodolojiyi
dikkate alınarak sağlanacaktır.
Avrupa Yüksek Öğrenim Alanı oluşturmak üzere, Romanya Bologna
öğrenim sistemlerinin uyumlaştırılma sistemini benimsemiştir. Bu
yönde Romanya aşağıdaki gibi bazı hükümler getirmiştir:
 3 yıllık yüksek lisans öğrenimini uygulamak;
 Devredilebilir Kredi Avrupa Sistemini uygulamak (ECTS), Avrupa
Birliği herhangi bir ülkesinde alınan diploma tüm diğer ülkeler
tarafından tanınması.
Aynı zamanda, Erasmus, Copernicus, Monet v.b. programlar yoluyla
uluslar arası öğrenci değişim programı sistemine iştirak etmektedir.
veriliyor. Evebeynler, veliler veya kanuni destekleyenlerin talebi üzerine,
psikomatik gelişimleri uygun olduğu durumda, hazırlık sınıfına takvim yılın
sonuna kadar 6 yaşını dolduran çocuklar da kayıt olabilirler.
68
Üniversite yılı genelde Ekim ayın ilk iş gününde başlar ve iki
sömestre den oluşuyor.61
Seviyeler
Öğrenim
şekli
Erken
öğrenim
Önce okul
öncesi
Sınıflar
Kreşler,
ana
okullar
ve
gündüz
merkezle
ri
Okul
öncesi
İlk
öğretim
İlk okul62
Düzen
I-IV
Normal,
uzatılmış
ve
haftalık
program.
Gündüz
–genelde
sabah
programı
Yapılandırma
Yıllara
göre
süre
0-3
Yaklaşık: 15
Eylül – 15
Haziran
3-6
4
„Okulda
n sonra
okul”
programı
63
Orta okul
Orta
öğretim
V-IX
Tam
zamanlı
5
61
Bir sömestrenin süresi genelde 14 haftalık eğitim faaliyetlerinden oluşur,
sonra, genelde, en az 3 hafta sınavlar gerçekleşir. Üniversite yılın yapılanması
Üniversite Senatosu tarafından onaylanıyor.
62
İlk öğrenim okulu hazırlık sınıfı da kapsıyor.
63
1/2011 no Kanun madde 58 e göre, yerel kamu otoriteleri ile velilerin
dernekleri, „Okuldan sonra okul” programı ile, öğrenimin hızlandırılması ve
yetkilerin güçlenmesi için, aynı zamanda düzeltilmiş bir şekilde öğrenim için,
eğitici, dinlendirici, boş zamanlı faaliyetler sunuluyor.
69
Lise
6 ay – 2
yıl
Mesleki
öğretim
Tersiyer
veya
üniversite
öğretimi
olmayan
öğretim
XXII/XIII
Lise
sonrası
1-3 yıl
Lisans
3-6 yıl
Master
1-2 yıl
Doktora
3 yıl
Yüksek
öğretim
3-4
Tam
zamanlı/
Yarı
zamanlı
6 ay-2 yıl
Tam
zamanlı
Tam
zamanlı/
Yarım
zamanlı
/Uzaktan
Tam
zamanlı/
Yarım
zamanlı
Yaklaşık: 1
Ekim – 20
Haziran
1-3 yıl
Yaklaşık: 1
Ekim – 20
Haziran.
- iki sömestre
sınav dönemi ve
tatil dönemi ile
bitiyor
- final sınav ile
bitiyor: lisans,
tez, doktora.
3-6 yıl
(profile
göre )
Tam
zamanlı
Romen okullarında not verme sistemi
SEVİYE
İlk
Orta, mesleki, tersiyer ve
yüksek
NOT VERME SİSTEMİ
Derecelerinin verilmesi:
Çok iyi (FB) – Mükemmel, İyi (B) İyi, Orta (S) – Orta Yetersiz (I) –
sınavı geçmemiş.
1 ile 10 arası not verme sistemi
- 10 en iyi puan, 1 en zayıf puandır
- 5 başarı puanıdır
- Lise bitirme sınavının ( lise
sonundaki sınav) başarı notu 6 dır
70
Üniversite öncesi öğretimi konusunda daha fazla ayrıntı için:
http://www.edu.ro/index.php/articles/c21 yüksek öğretim konusunda
daha fazla ayrıntı için: http://www.edu.ro/index.php/articles/c22 Bologna
Sistemi
konusunda
ayrıntılar
için:
http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/
ve
Devredilebilir
Kredi
Avrupa
Sistemini
için
için
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc48_en.htm
e
giriniz.
7.3. Bir Romen eğitim şekline kayıt
Romanya’daki eğitim sistemi, yasalara göre oturumu ülkede
kabul edilen reşit olmayan yabancılara, üniversite öncesi tüm eğitim
şekil ve seviyelerine erişimi için eşit haklar ve ayrımcılık olmaksızın
hayat sürece eğitim hakkı tanımaktadır.64
Zorunlu öğretim için yabancı öğrenciler Romen vatandaşı
öğrencilerle aynı haklardan faydalanıyor ve üst ikincil lise
öğretiminde üçüncü devletlerden gelen öğrenciler 1/2010 sayılı
Kanun hükümlerine göre eğitim ücreti ödüyorlar.65 Üst ikincil lise
öğretiminde şimdiki ücret aylık 180 Avro’dur.
I. Üniversite öncesi öğretimine kayıt edilmesi ile ilgili; Avrupa
Birliği, Avrupa Ekonomik Alanı veya İsviçre Konfederasyonu üyesi
olmayan devlet vatandaşı öğrenciler, ebeveyn, veli veya kanuni
destekleyicilerden biri aşağıdaki durumlardan birinde bulunduğu
durumda, Romanya’da kayıt olabilir: ülkesine iade edilmiş ise, evlilikle
Romanya’da ikameti varsa, Romanya’da oturum izni varsa, yasal
hükümlerine uygun olarak Romanya’da faaliyetler sürdürüyorsa,
Romanya’da devlet/özel üniversite veya üniversite öncesi akredite edilen
64
1/2011 sayılı Eğitim Kanunu madde 2, fıkra 6
2011 – 2012 öğrenim/üniversite yılında Romanya’daki devlet okulları ve
akredite edilen özel okullara AB üçüncü devletlerinin vatandaşlarını öğrenim ve
eğitime kabul etme Metodoloji madde 20 ve 21.
65
71
öğretim kuruluşunda tahsil görüyorsa.66 Talep üzerine bir öğrenin yılı
boyunca Eğitim Müffetişliklerinin düzenlediği Romence dili öğrenme
hazırlık kurslarından yararlanabilirler. Dosyalar, tahsil ve öğretime kabul
edilme metodolojisine göre, Eğitim, Araştırma, Gençlik ve Spor
Bakanlığı dahilindeki Uluslararası ve Avrupa İlişkileri Genel
Müdürlüğüne teslim edilecektir.
Daha fazla ayrıntı için:
http://www.edu.ro/index.php/met_rep_reg_ins_etc/c914/
ziyaret edin.
web
sitesini
II. Avrupa Birliği, Avrupa Ekonomik Alanı veya İsviçre
Konfederasyonu üyesi olmayan devletin yabancı vatandaşları, aşağıdaki
şartlardan birini yerine getirdiği takdirde, üniversite veya üniversite
sonrası eğitimine kayıt edilebilirler:

Romen eğitim belgeleri (diploma ve sertifikalar) veya Romanya
ulusal sisteminden bir okul birimi/yüksek öğretim kurumunda ardışık en
az dört yıl eğitim gördüğünü ispatlayan belgeleri ibraz ettikleri
takdirde.

Romence dilini biliyorlarsa ve bu bilgileri ispatlamak için
adayin eğitim görmek istediği yüksek eğitim kurumunun Romence Dili
Bölümü üyelerinden oluşan uzman komisyon tarafından düzenlenen
sınavı başarı ile geçerse. Söz konusu yüksek eğitim kurumunun uzman
bölümü olmadığı durumda, sınav akredite edilen diğer bir yüksek eğitim
kurumunun benzen bir komisyonu huzurunda gerçekleşebilir. Bu sınav
sonrası kendisine Yeterlilik Belgesi verilecektir.

Romence dili ve eğitim görecekleri alan (anatomi, fizik, kimya,
teknik çizim, tıp, vs) konusunda gereken bilgileri öğrendikleri hazırlık
yılın mezuniyetinden sonra. Üniversite eğitimi için hazırlık yılın süresi
1 öğrenim/akademik yılı, master, doktora ve lisansüstü ihtisatı için en az
6 aydır.
Üniversite eğitimi 1.döngüsüne lise mezuniyet diploması veya
eşdeğer diploma hamili lise mezunları kayıt edilebilir. Lise mezuniyet
diploması veya eşdeğer diploma ilk döngüsüne dahil edilebilir.
66
2011 – 2012 öğrenim/üniversite yılında Romanya’daki devlet okulları ve
akredite edilen özel okullara AB üçüncü devletlerinin vatandaşlarını öğrenim ve
eğitime kabul etme Metodoloji madde10.
72
Kayıt prosedürü aşağıdaki gibidir:
A. Başvuru dosyanızı istediğiniz eğitim kurumuna gönderin
(dosyadaki tüm belgeler çevirilmiş, onaylı ve bazı durumlarda apostilli
olması gerekmektedir). Bazı durumlarda dosyayı şahsen teslim etmeniz
istenecektir ve o zaman Romanya’ya kısa süreli vize (örneğin turistik
vize) ile gelebilirsiniz çünkü eğitim kurumu size dosyayi teslim etmek
üzere geleceğinizi ispatlayan bir belge veremeyecektir.
B. Size kabul veya ret mektubu verilir. Kayıt olduğunuz zaman
giriş sınavına katılmanız gerekmiyor, ancak bazı durumlarda yetenek
testlerine tabi olacaksınız.
Romanya’da eğitim için kabul edildiğiniz durumda, Eğitim,
Araştırma, Gençlik ve Spor Bakanlığına aşağıdaki belgeleri içeren bir
dosya gönderin:

Kabul mektubu verilmesi için dilekçe, tüm bölümlerini
doldurarak, iki nüsha;

Eğitim belgesi- söz konusu eğitim şekli için kişiyi yeterli
olduğunu ispatlayan eğitim belgesinin süreti ve onaylı çevirisi (lise
mezuniyet diploması veya eşdeğer belgesi);

Not dökümleri –bir eğitim süresi denkliğini talep eden öğrenciler
durumunda, gördüğü eğitim ve müfradata ait67 not dökümlerinin suret ve
onaylı çevirileri;

Yetkili makamlar tarafından verilen sertifika68- bununla ibraz
edilen eğitim belgelerinin hamiline, belgeyi veren ülkede, Romanya’da
talep ettiği eğitim seviyesine benzen eğitime erişimin mümkün olduğunu
teyit edilmeli;

Doğum belgesi–süreti ve onaylı çevirisi;

Pasaport sureti;

Eğitim kurumuna kayıt olacak kişinin bulaşıcı hastalığı veya
gelecek mesleğine uygun olmayan bir hastalığı olmadığını belirten
(uluslararası dilde) bir sağlık belgesi.
67
Müfredat bir eğitim kurumunda verilen her ders konusunun hedefleri ve
bölümlerini yazılı şekilde sunulmasıdır (dex-on-line sözlüğü)
68
Yetkili Makam bir sorun ile ilgili yargı etkisi ile onu çözümleme yeterliliği
olmasıdır. (dex-on-line sözlüğü)
73
Eğitim kurumundan kabul mektubunu almadan önce Romanya’ya kısa
süreli bir vizeye dayanarak giriş yaptıysanız, menşe ülkenize dönüp
Romanya Elçiliği veya Konsolosluğundan eğitim amaçlı uzun süreli vize
talebinde bulunmanız gerekşyor çünkü ancak bu şekilde ilerde eğitim
amaçlı oturum iznini alabilirsiniz.
22/2009 sayılı Hükümet Yönetmeliğini onaylayan 1/2010 sayılı
Kanuna göre69, sıradaki minimum ücretler öngörülmüştür- bu ücretler 9
ay (gündüz kursları için) ve 3 ay önceden (uzaktan eğitim görenler
için)ödenecektir. Üniversite Senatoları son ücretleri belirleyeceklerdir:
Eğitim alanı
Üniversite, lisans,
master, ihtisas
dönemi eğitimi
(Avro/ay)
Teknik, tarım, bilim, matematik
ve uygulamalı matematik, spor
Mimarlık
Sosyal ve insan, psikoloji,
ekonomi
Tıp
Müzik ve sanatlar
Müzik yorumu, tiyatro
Film
270
Üniversite
sonrası,
doktora
eğitimi(
Avro/ay)
290
350
220
370
240
320
420
750
950
340
440
770
970
Kayıt Ağustos sonunda veya kurs sırasında yapılır, kaybedilen
ders saatleri telafi edielcektir. Kayıt doğrudan Eğitim Müffetişlikleri
veya Romanya Göçmen Ofisi merkezlerinde yapılabilir, kurslar belirli
bir şekilde tayin edilen eğitim kurumlarında gerçekleşecektir.
69
Avrupa Birliği, Avrupa Ekonomik Alanı ve İsviçre Konfederasyonu üyesi
olmayan ülkelerden gelen ve Romanya’da kendi imkanları ile eğitim gören
yabancılar için minimum eğitim ücretlerini belirlenmesi ile ilgili, 14.01.2010
tarihindeki 22/2009 sayılı Hükümet Yonetmeliğini onaylayan 1/2010 sayılı
Kanunun güçlendirilmiş çalışması.
74
Romanya’da eğitime kabul metodolojisi, Romence hazırlık yılını
düzenleyen fakültelerin listesi, aynı zamanda yabancı dillerde eğitim
veren üniversitelerin listesi (İngilizce ve Fransızca dillerinde yazılı bir
belge olarak)
http://www.edu.ro/index.php/met_rep_reg_ins_etc/c914/ web sitesinde
bulunmaktadır.Hazırlık yılı ücreti eğitim göreceği fakülteye göre farklı,
bu ücretler üniversitelerin Senatosu tarafından belirlenmektedir.
7.4. Burslar
Yabancı vatandaşlar, Romen devletinin tek taraflı verdiği bir bursa
dayanarak veya ülkeler arası ikili anlaşmalar dahilinde, uluslararası
kurumların verdiği burslara dayanarak Romanya’da bir eğitim kurumuna
kabul edilecektir70.
Üçüncü devletlerden ücretli olarak kayıt edilen öğrencileri olan
akredite edilen her bir eğitim kurumu (Moldova Cumhuriyeti
vatandaşları ve yurtdışında ikameti bulunan Romen uyruklu kişiler
hariç), Eğitim, Araştırma, Gençlik ve Spor Bakanlığına71 eğitim
kurumunun rektörü tarafından imzalanan resmi yazı ile adayların
klasmanını kapsayan rapor ile birlikteen fazla 6 aday dosyası
sunacaktır72.
70
Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanan metodolojiye göre, eğitim burslarını
vermek üzere yarışmanın düzeni ve sürdürülmesi, diğer ülke vatandaşlarının
Romanya’da eğitim görmesi ile ilgili yeniden yayınlanan 288/1993 sayılı
Hükümet Kararnamesi hükümlerine uygun olarak gerçekleşmektedir.
71
Romanya’da kendi imkanlarına dayanarak eğitim gören ve Avrupa Birliği,
Avrupa Ekonomik Alanı ve isviçre Konfederasyonu üyesi olmayan ülke
vatandaşları için döviz olarak minimum eğitim ücretlerinin belirlenmesi ile ilgili
22/2009 sayılı Hükümet Yonetmeliğini onaylayan 1/2010 sayılı Kanuna uygun
olarak .
72
2011 – 2012 üniversite eğitimi yılında Romanya’da devlet ve akredite edilen
eğitime AB üçüncü devlet yabancı vatandaşların eğitime kabulu ile ilgili
Metodolojinin 8.Bölümü.
75
Dosyaya gereken belgeler, 2011 – 2012 öğrenim/üniversite yılında
Romanya’daki devlet okulları ve akredite edilen özel okullara AB üçüncü
devletlerinin vatandaşlarını öğrenim ve eğitime kabul etme Metodoloji,
Bölüm 8 (hem İngilizce hem de Fransızca olarak çevirilmiş):
http://www.edu.ro/index.php/met_rep_reg_ins_etc/c914/ web sitesini
ziyaret ederek indirilebilen Dosyaya gereken belgeler, 2011 – 2012
öğrenim/üniversite yılında Romanya’daki devlet okulları ve akredite
edilen özel okullara AB üçüncü devletlerinin vatandaşlarını öğrenim ve
eğitime kabul etme Metodoloji, Bölüm 8 (hem İngilizce hem de Fransızca
olarak çevirilmiş) de öngörülmüştür.
7.5. Yabancı dillerde eğitim veren eğitim kurumları
Bazı şehirlerde yabancı dillerde eğitim alınan tüm eğitim
seviyelerde eğitim müesseseleri de mevcuttur. Bunlar devlet ya da özel
eğitim müesseseleri olabilirler; ücretler her müessese tarafından tespit
edilmektedir. Örneğin: Bükreş’te Goethe Alman Koleji (Alman dili),
Teori Lisesi “Ady Endre” (Macar dili) gibi münhasıran yabancı dil
eğitim veren kamu üniversite öncesi müesseseleri mevcuttur.
Aynı zamanda, üst eğitim için yabancı dil (İngilizce, Fransızca,
Almanca) eğitim veren üniversitelerine başvurabilirsiniz; listesi
aşağıdaki
websitesinde
bulunmaktadır:
http://www.edu.ro/index.php/met_rep_reg_ins_etc/c914/
Yabancı dillerde gerçekleştirilen eğitim programlarında73
yabancı dil testi düzenleniyor. Kursların gerçekleştiği dil söz konusu
kişilerin geldiği ülkenin resmi dili ise ve eğitim belgeleri ile o dilde kurs
gördüklerini ispatlayan kişiler bu testten muaftır.74
73
Metodolojinin 2.Ekinde öngörülmüştür.
74
Metodolojinin 9.maddesi.
76
7.6. Özel ve dini eğitim
Unitățile de învățământ acreditate sunt sprijinite de stat
Romanya’da özel ve dini eğitim gelişmesi, kar amacı gütmeyen
prensibine göre, üniversite öncesi kurumlarda, tüm seviye ve şekillerde,
yürürlükteki yasalara göre gerçekleşebilir. Üniversite öncesi özel ve dini
eğitim kurumlarının belirli sürelerde geçici faaliyetruhsatlandırılması,
akreditesi ve değerlendirilmesi Üniversite Öncesi Eğitim Kalitesini
Sağlayan Romen Ajans (ARACIP) tarafından gerçekleştirliyor75.
Devlet ilk, orta, mesleki ve lise devlet, özel veya dini eğitimine dahil
öğrenciler için, aynı zamanda lise sonrası devlet eğitim kurumlarındaki
öğrenciler için ana finansmanı sağlıyor76. 1/2011 sayılı Kanun madde 6
ya uygun olarak, Romanya’da sadece Romen devletinin tanıdığı
diplomalar geçerli ve akredite olmayan eğitim kurumları tanınmış
diplomalar veremezler.
7.7. Yabancı öğrencilerinin Romanya girişi ve
oturumu
Romanya’daki eğitim kurumundan kabul mektubunu aldıktan
sonra, eğitim amaçlı uzun süreli oturum vizesi almak üzere sizin
ülkenizdeki Romanya Elçiliği veya Konsolosluğuna başvurmanız
gerekiyor. Şu anda ödemeniz gereken ücret 120 Avro ve bir veya daha
fazla girşili 90 gün geçerlidir. Romen devletinden burs alan öğrenciler
durumunda, kendileri eğitim ücreti ödediğini ve geçim imkanları ile ilgili
ispat belgesi getirmelerine gerek yok, Romen orijinli vatandaşlar için ise
geçim imkanlarını ispatlayan belgeye gerek yoktur.
Daha fazla ayrıntı için Romanya Göçmen Ofisinin websitesini ziyaret
edebilirsiniz:
http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Studii/74.
Romanya’ya ulaşmanızla birlikte, Romanya Göçmen Ofisine bir
yıl geçerli olan eğitim amaçlı oturum izni almak üzere dosyayı teslim
75
76
1/2011 sayılı Eğitim Kanunu madde 60.
1/2011 sayılı Eğitim Kanunu madde 101.
77
etmeniz gerekiyor, bu izin her yıl önceki sona ermeden en az 30 gün
önceden yenilenecektir. Oturum izninin uzatılması ancak Romanya
Göçmen ofisinin talep ettiği belgeleri teslim edildikten sonra mümkün
olacaktır.
Romanya’da eğitim amaçlı oturum hakkı alan veya oturum hakkı
uzatılan yabancı, eğitim profili veya mesleki uzmanlık profilini
yürürlükteki yasalara göre değiştirebilir fakat önceki eğitim için
öngörülen oturum süresini aşmama kaydı ile. Eğitim profili veya mesleki
uzmanlık profili değişmesi ile önceki eğitim süresi aşıldığı durumda,
eğitim amaçlı yeni uzun süreli bir vize alınması gerekiyor77.
Eğitim amaçlı oturum hakkına sahip yabancılar, bir çalışma
iznine dayanarak, geçim imkanlarını tamamlamak üzere, yürülükteki
kanunlara göre, sadece part time (en fazla günde 4 saat) çalışabilirler.
Eğitim amaçlı uzun süreli vize ve eğitim amaçlı uzun süre izninin
alınması için gereken belgelerin listesi aşağıdaki websitesinde
bulunmaktadır: http://ori.mai.gov.ro/detalii/pagina/ro/Studii/74
7.8. Öğrencilerin öğrenci yurtlarında konaklaması
Romanya’da eğitim gördükleri süre içinde, talep üzerine ve
olasılıklar doğrultusunda, öğrenci yurtlarında konaklama imkanından
yararlanabilirsiniz. Bunun için üniversitenin sekreteryasına dilekçe
vermeniz veya başvuru formunuzda başvuru dosyayi teslime ttiğinizde
işaretlemenzi gerekiyor.
7.9. Diplomaların tanınması ve denkliği
Romanya’da tahsilinizi devam ettirmek istemeniz veya çalışmak
için başvuruda bulunmak istemeniz durumda yurtdışında kazandığınız
diplomaların tanınması ve denkleştirilmesi gereklidir. Prosedürleri
başlatmak için diplomaların ilgili ülkede akredite bir eğitim kurumu
tarafından verilmiş olması gereklidir.
77
Romanya’da yabancı vatandaşların rejimi ile ilgili 194/2002 sayılı Acil
Yonetmelik madde 59.
78
Lise mezuniyet sınavı, üniversite veya üniversite sonrası
diplomaların ve aynı zamanda kalifiyelerin tanınması için ispat belgeleri
ile birlikte bir dilekçeyi Diplomaların Tanıma ve Denkliği Ulusal
Merkezine teslim etmeniz gerekiyor. (CNRED) 78 – Eğitim, Araştırma,
Gençlik ve Spor Bakanlığına (MECTS) bağlıdır. Dosya Eğitim,
Araştırma, Gençlik ve Spor Bakanlığın Kayıt Bölümüne veya posta ile
Eğitim, Araştırma, Gençlik ve Spor Bakanlığına posta adresine
gönderilir. Daha fazla ayrıntı için Diplomaların Tanıma ve Denkliği
Ulusal Merkezinin internet sitesini ziyaret ediniz.
Tanınma işlemi – bir diploma veya eğitim belgesinin gerçek
olarak kabul etme işlemidir. Diplomaların tanınması için değerlendirme
kriterileri aşağıdakilerdir: Romen eğitiminde seviyesini tespit etmek
üzere eğitim programı tipi, transfer edilebilir kredi sayısı, içerik, oluşum,
alan, ihtisas dalı, profesyonel kalifiye, Romen eğitim sistemiyle
mukayese yolu takip edilerek.
Denklik işlemi– ilgili diploma veya eğitim belgesinin veriliş
tarihine kadar gördüğü curriculum’un değerlendirilmesi ve sözkonusu
belgelerin Romen eğitim sistemiyle uygunluğunu tespit etmektedir.
Dekliği takip eden işlem Romanya’da eğitim görenlerle eşit haklar veren
bir belgenin düzenlenmesidir.
Tam ve kısmen eğitim diplomaları ve sertifikaları, AB ve AEA
ülkelerinde akredite edilen eğitim kurumları tarafından verildi ise,
otomatik olarak tanılmaktadır; üçüncü devletler tarafından verilen
diplomalar ve sertifikalar, söz konusu üçüncü devletin eğitim yapısı
Romanya’daki ile benzen ise ve iki ülke arasında diplomaların karşılıklı
denklik anlaşması var ise tanınmaktadır. Aksi durumda, telafi edici
önlemler alınacaktır (test, farklılık sınavı, eğitim stajları vs). Otomatik
tanınma basitlendirilmiş bir prosedürdür. CNRED uygulamasında
otomatik tanınmadan faydalanan dosyalar olağan incelemesine tabi
değildir. 79
78
İşbu rehber düzenlendiği tarihte, CNRED yeniden yapılanma prosedüründen
geçiyordu, bu demektir ki kurum ünvanı ve çalışma prosedürleri değişebilir.
79
„Bir şekil korumalı kişilerin diplomaları ve sertifikalarının tanınması
konusunda Küçük Rehber”- „Romanya’da bir şekil korumadan yararlanan
kişiler için yardım, hazırlık entegre hizmetleri” projesi dahilinde düzenlenmiştir
(ERF/09.01/03.01) ve Oana-Adriana Iacob ve Gina Mocanu, ADIS Ortakları
tarafından gerçekleştirilmiştir.
79
Eğitiminiz ve Romanya’da gerçekleştirilen eğitim arasında
büyük farklılıklar varsa, CNRED fark sınavlarına katılmanızı, eğitim
görmenizi veya bir süreliğine belirli bir kurumda staj yapmanız için karar
verebilir.
7.10. Romanya’da eğitime devam
Üniversite öncesi eğitimine devam etmek için (I – XII, XIII
sınıfları), dilekçe eğitiminize devam etmek istediğiniz okulunun Eğitim
Müffetişliğine teslim etmeniz gerekiyor. Dilekçe sonra Eğitim
Müffetişliği tarafından Diplomaların Tanınma ve Denklik Ulusal
Merkezine
gönderilecektir.
(http://www.cnred.edu.ro/#echivalareperioade-studii-preuniversitare). CNRED dosyaları inceleyen kurumdur.
Üniversite (fakülte) ve üniversite sonrası (master,
üniversite sonrası uzmanlık eğitimi, doktora, doktora sonrası eğitimi
için, dosya, CNRED dahilindeki uzmanlardan oluşan bir komisyon
tarafından incelenecektir. Bu inceleme için, CNRED söz konusu kişinin
eğitimi Romanya’daki eğitimle, aşağıdaki açılardan, benzen olup
olmadığı anlamdadır:
 eğitimin göründüğü üst eğitim kurmunun seviyesi;
 diploma seviyesi;
 eğitim yılların sayısı/kresi sayısı;
 eğitim alanı, profili, uzmanlığı;
 eğitim programı/uygun çalışma hacmi;
 Romanya’da düzenlenen meslekler için, mesleki kalifiye
(Diplomaya Ek)
Eğitim belgeleri apostilli olmadığı durumda tanınmamaktadır.
Diplomaların Tanınma ve Denklik Ulusal Merkezinin prosedürleri ile
ilgili ek bilgileri: www.cnred.edu.ro websitesini ziyaret ederek
bulabilirsiniz.
80
7.11. Kültür
Bir milletin kültürü kendi ruhani
değerlerini ( inanç, eğilim, yetenek,
gündelik davranışlar dahil olmak üzere) ve
maddi değerlerini, yani ilgili toplumun
çalışma veya düşünce sonuç ve ürünlerini,
spesifik mercileri, alanlarında uzmanları ve
milli kültürün gelişmesinde katkıda
bulunan şahsiyetleri toplamaktadır.
7.12. Romen Kültürü ile ilgili
bir kaç ipucu
Tarihi eserler:

Ortaçağ kaleleri – Sighişoara,
Fagaraş, Neamt, Poienari, Raşnov v.s.

Manastırlar – tarihi ve sanat değeri
taşıyan kültür alanları – Voronet,
Sucevita,Putna, Cozia, Cernica v.s.

Saraylar –
Cotroceni Sarayi
(Bükreş), Brukenthal Sarayi(Sibiu), Palatul
Culturii (Iaşi).

Braşov’daki Siyah Kilise – 600
yıllık tarihiyle gotik mimarili
UNESCO
patrimonyosunda
bulunan Romanya’daki
tarihi eserlerin listesi
(The World Heritage
List)
 Tuna Nehri Deltası
 Moldavya
Kuzeyindeki XVI.yy
Kiliseleri
 Horezu Manastırı
 Transilvanya
Bölgesindeki tavkiyeli
kiliseli köyler
 Oraştie Dağları’ndaki
Dacian Hisarları
 Sighişoara
Ortaçağ
kalesinin
tarihi
merkezi
 Maramureş
bölgesindeki
tahta
kiliseler
Ülke Başkenti, Bükreş’deki Bina ve Anıtları :

Zafer Anıtı

Romanya Athenaeum

Parlamento Sarayı

Romen Köylü Müzesi

Köy Müzesi

Antipa Müzesi
81
Doğa eserleri:
 Tuna Nehri Deltası – Tabi Rezerv, koruma altına alınan statüsü
vardır; 1991 yılından UNESCO dünya koruma alanı içerisinde
bulunmaktadır.
 Milli ve doğal parklar – Retezat Parkı, Apuseni Parkı, Piatra
Craiului Parkı, Gradiştea Parkı, Vânători Neamț Parkı v.s.
 Doğal rezervler – ”Valea Zimbrilor – Bizon Çayırı” Tabi
Rezervi, Braşov eyaleti – Piatra Cioplita (İşlenmiş Taş) bazalt
kolonları, v.s.
 Kırmızı Göl (Lacul Roşu) ve Kutsal Ana Gölü (Lacul Sfânta
Ana) (Harghita eyaleti)
 Çamurlu Volkanlar (Buzau eyaleti) – killi bir zemin üzerinde
gazlı bir alanın oluşturduğu doğal şekiller
Romanya’nın tüm yerşekilleri vardır: dağ, yayla, tepeler, ovalar, çayırlar,
delta ve ülkenin güney sınırından geçen Tuna nehri. Romanya 244 km
ile Karadeniz’de bir açıklığı vardır. Romanya iklimi Akdeniz etkisi ile
ılıman kıtasaldır.
Romanya Kültür Adamları, Şahsiyetleri:
Şairler:
 Mihai Eminescu, Romen Şiirinin Yıldızı olarak tanılıyor. En
bilinen eserleri arasında: „Yıldız”, „3.Mektup”, „Kal”, „Melek
ve Şeytan” şirleri var.
 Vasile Alecsandri edebiyat tarihinde Romen tyatrosunun
yaratıcısı, şair, Romanya Akademisi kurucusu olarak kaldı.
 George Coşbuc Transilvania’lı şair idi, „El Zorab”, „Anne”, „
Zamfira Düğünü”, „Fulger’in Ölümü”, „Sokaklarda
kış”eserleri var..
 Tudor Arghezi, Romen şiirinin gelişmesinde katkısı ile
tanınıyor.
 George Bacovia, en önemli simgeci Romen şairi.
 Lucian Blaga :“Ben dünya harikalar tacını ezmem”, „Çok mu
ağlayacaksın yoksa gülümseyecek misin?” veya „Aydınlık”gibi
şiirler yazdı.
82
Yazarlar:
 Ion Creangă
 Ion Luca Caragiale
 Mircea Eliade
 Marin Preda
Ressamlar:
 Nicolae Grigorescu Romen modern resim sanatının
kurucularından biri, çok ünlü eserleri arasında: „ este unul dintre
fondatorii picturii române moderne, iar capodoperele sale
remarcabile sunt: „Öküz arabası”, „Neşeli çingene” şi
„Grandville deki Balıkçı kadın”
 Theodor Aman
 Ştefan Luchian
Heykel tıraşlar:
 Constantin Brâncuşi, en büyük Romen heykel tıraşı, Târgu Jiu
deki çok bilinen „Öpüşme Kapısı”, „Sessizilik Masası”, „Sonsuz
Kolon” eserlerini yaratıcısı.
 Dimitrie Paciurea
Müzik adamları (klasik müzik):
 George Enescu – besteci, kemancı, piyanist, şef ve öğretmen.
En önemli Romen müzik adamı.
 Ciprian Porumbescu - besteci
Romen sporunun ünlüleri:
 Nadia Comăneci - jimnastikçi
 Gheorghe Hagi - futbolcu
 Ilie Năstase – tenisçi
Biliyor muydunuz.....?
 Sibiu Şehri, Lüksemburg ile birlikte 2007 yılında ”Avrupa
Kültür Başkenti” olmuştur.
 Târgu Jiu şehrini ziyaret ederseniz, Constantin Brancuşi’nin en
etkileyici üç eserini içeren bir heykel topluluğunu
83




izleyebilirsiniz: Sonsuz Kolon, Sessizlik Masası ve Öpücük
Kapısı.
Paskalya bayramı vesilesiyle Romenler kırmızı yumurta
kırmaktadırlar.
Doina (Romen folklor müziği icatı) ve Caluşari Dansı UNESCO
beşeri maddi olmayan kültürel korunasna dahil edilmiştir.
Romanya 41 eyaletten oluşuyor. Bunlara Başkent Bükreş
eklenmektedir.
Romen Halkının Tarihi 2000-2500 yıl öncesine dayanıyor.
7.13. Sanat, Kültür, Medya,
Eğlence
Diğer Dillerde Neşredilen
Yayınlar
• Hakses (Köstence) –
Türkçe ve
Romence
• Yahudi Gerçekleri
(Bükreş) -Romence, İdis ve
İngilizce
• Nas Holos. Ukrainski
Visnek ve Ukraina Gazetesi
(Bükreş) – Ukrayna dilinde
• Şafaklar (Bükreş) ve Kitej
Grad (İaşi) Rusça Nasa Reci
ve Knijeni jivot (Timişoara)
– Sırpça
İstekli toplum daima çeşitli bir
kültür ürün ve gösterilerine ulaşma
imkanına sahiptir.
Bükreş’te, ve aynı zamanda
Romanya’nın
diğer
şehirlerinde
müzeler, kütüphaneler, kırtasiyeler,
sinemalar, külüpler veya basın dağıtım
noktaları mevcuttur. Düzenli olarak
tiyatro, opera, operet, bale ve çağdaş
dabs, konser gösterileri, sergiler, spor
yarışları,
fuar,
”şehir
günleri”
düzenlenmektedir.
Bilgi
için
bazı
ücretsiz
rehberlerin yerel yayınlarını veya ilgili internet sayfalarını inceleyiniz.
Bazı yabancı ülkelerin kültür kurum ve merkezleri,
Romanya’daki Büyükelçilik veya Konsolosluklarıyla birlikte, kendi
vadandaşları ve yalnızca bunlar için değil programlar sunmaktadır.
Bunların hedefi özel kültürlerini tanıtmak yanısıra aynı zamanda, kültür
farklılık ve kültürel alışverişlerin anlaşmasını ve uymasını
desteklemektir. Bu programlar çerçevesinde film gösterileri, görüşmeler,
84
kültür geceleri, geleneksel ürün tadımı, davetli yabancı sanatçı gösterileri
ve diğer çeşit olaylar gerçekleşmektedir. Romanya’da, Romen dilinde
televizyon ve radyo yayın programları ve basını yanısıra, yabancı veya
iki dilde yayın yapan veya basın mevcuttur. Bunlardan: Bucharest
Hebdo, Nine O’Clock, bucharest Night Life, Arab News Agency, Radio
France İnternational, Deutche Welle. Aynı zamanda, Romence dahil, 17
dilde yayın yapan Romanya Enternasyonal Radyosu, Radyo Kamusal
Yayın Kanalini tavsiye etmekteyiz.
Romen Mutfağı
Romen mutfağı sayısız gelenek, görenek ve özel mutfak ürünleri
ihtiva etmektedir.
Bu Balkan, Türk, Macar veya Alman Mutfağından
etkilenmektedir. Romenler hem sebze hem de süt ve et ürünleri
tüketmektedirler.
 Ana yemek saatleri: kahvaltı, öğlen yemeği ve akşam yemeğidir.
 Bunlardan herhangi birisi ”Afiyet Olsun!” temennisiyle
başlayabilmektedir.
 Tipik Romen yemek çeşitlerinden: mamaliga (mısır unundan),
cozonak, sarma, v.s.
 Romanya dünya genelinde 15 şarap üreticileri arasında yerini
tutmaktadır.
 Romenler uluslararası mutfağını da beğenmektedir. Bu yüzden
her büyük şehirde Romen dışında diğer ülkelerin üsülü yemek
sunan restoranlar bulabilirsiniz.
Gelenek ve Bayramlar
Romenlerin gelenek ve göreneklerin menşei eski halk veya dini
gelenek ve göreneklere dayanmaktadır.
Halk gelenek ve görenekleri (dans, şarkı, giyim) bir bölgeden
diğer bölgeye göre farklıdır. En tanınmış bölgeler arasında: Maramureş,
Tara Motilor, Mehedinti Bölgesi,Harghita Bölgesi’dir. Bazı farklılıklar
doğum, sünnet, evlilik veya cenaze töreni gibi vakalarla ilgili spesifik
geleneklerde görünmektedir.
Romanya’da en önemli dini bayramlar büyük hristiyan vakaların
kutlamasıyla ilgilidir. Bunlar Kristmas ve Paskalya olup spesifik Romen
85
mutfağı ürünleri tüketilmekte ve hediyeler dağıtılmaktadır. Bu bayram
günlerinde yasal tatil günleri kategorisine girdiğinden, 1 Aralık, 1 Mayıs,
Yeni Yıl veya Hristiyanlık dışında kendi dininin bayramını kutlayan
kişilere tanılan 2 tatil günü yanısıra kanunen tatil günü ilan edilmiştir. Bu
geleneklerin veya bayramların mecburi hususlu olmadığının dikkate
alınması önem taşımaktadır. Her kimse bunlara kendi özel tarzında
davranmakta serbesttir.
86
SAĞLIK VE SOSYAL YARDIM
HİZMETLERİ
8.1. Sağlık hizmetleri
Romanya’da oturma hakkına sahip olduğunuz sürece ve oturum
izni elde ettiğiniz anda, zorunlu sağlık sigortanızı ödemek zorundasınız.
Sigorta her ay ödenir ve bunun miktarı sizin beyan etmekle mükellef
olruğunuz gelinirizin durumuna göre değişir.
Sağlık sigorta primlerinizi, söz konusu dönemde Romanya’da geçerli bir
oturum belgeniz olduğu müddetçe - ülkede olmasanız bile- ödemekle
yükümlüsünüz.
Romanya’da oturumunuz için ilk defa resmi olarak
başvurduğunuz anda, Romanya Göçmenlik Bürosu, sizden sağlık
sigortası yaptırdığınıza dair belge isteyecektir. Bu durumda, romen
makamları henüz sizin için düzenlenmiş bir kimlik belgenizin
olmamasını gözönüne alarak, - Ulusal Sağlık Kurumunun uygulaması
- sizden ihtiyari sağlık sigorta ödemesini talep edecektir. Bu durumda
aşağıdaki kişiler kategorisinde bulunanlar için ihtiyari sağlık sigortası80
için öngörülen kurallar uygulanır:
a) Romanya’ da akredite edilmiş diplomatik misyon üyeleri;
b) Uzun vadeli vize talebinde bulunmadan, ülkede geçici olarak
bulunan yabancı ve vatansız kişiler;
c) Ülkede geçici olarak bulunan, yurtdışında ikamet eden
romen vatandaşları.
Yasalara uygun olarak, fona ödeme yaptıklarını belgelendirenler, ülkede
ikamet eden tüm Romen vatandaşları ve Romanya’da geçici veya uzun
süreli oturum haklarının uzatılması talebinde bulunup bunu elde eden
tüm yabancı ve vatansız kişiler sigorta kapsamındadır81.
80
Sağık alanında reform ile ilgili 95/2006 no’lu Kanunun 241. Maddesinin 2.
Bendi
81
Sağık alanında reform ile ilgili 95/2006 no’lu Kanun.
87
Aşağdaki maddelerin kapsamında bulunuyorsanız - ödeme
yapmadan - otomatik sigorta kapsamı içerisinde değerlendirilirsiniz:
 Her ay sağlık kurumuna katkılarınızın transfer edildiği,
Romanya’da çalışma sözleşmesi ile veya başka türlü bir
sözleşme üzerinden çalışıyorsanız. Sigortalı niteliğinizi,
işverenin veya başka türlü bir sözleşme imzaladığınız kişinin
verdiği, her ay sağlık için katılımlarınızın ödendiğini belirten bir
işci belgesi aracılığı ile kanıtlayabilirsiniz;
 Kocanız / karınız bir çalışma sözleşmesi üzerinden çalışıyorsa
veya başka bir şekilde sigortalı ise (başka türlü bir sözleşmesi
varsa veya bireysel olarak sağılk sigortası odemekte ise). Bu
durumda siz de müşterek sigortalısınız ve sigortalı kişilerin aynı
haklarından yararlanabilirsiniz. Müşterek sigortalı niteliğinizin
kanıtını, müşterek sigortalı82 oluğunuzu belirten kocanızın /
karınızın iş yerinden verilen bir belge ile veya müşterek sigortalı
olarak sağlık kurumunun verdigi bir belge bazında
yapabilirsiniz;
 18 yaşından küçükseniz;
 26 yaşından küçükseniz ve bir eğitim kurumunda eğitiminize
devam ediyorsanız, (öğrenci, yüksek eğitim öğrencisi, doktora
yapıyorsanız), ve ya mesleki eğitim alıyorsanız;
 26 yaşından küçükseniz ve çocuk koruma sistemine dahilseniz
ve çalışmadan veya sosyal yardımdan geliriniz yoksa;
 Emekliyseniz;
 Özürlü bir kişi olmanız ve çalışmadan, emekli maaşından veya
sosyal yardımdan geliriniz yoksa;
 Hamile veya lohusa bir kadın olup, geliriniz asgari brüt maaşın
altında ise;
 İş kazası veya mesleki hastalık sonucu verilen geçici çalışma
engeli nedeniyle zorunlu izinde bulunyorsanız;
 2 yaşını doldurana kadar veya özürlü çocukları varsa ve
çocuğunu 3 yaşını doldurana kadar bakmakla mükellef olduğuna
dair izni varsa;
82
Belge, müstenit belgelerin belirlenmesi ile ilgili metodolojik Kuralların
değiştirilmesi ve tamamlanması için 19 Kasım 2007 tarihli 903 No’lu Emir’de
öngörülen modele göre düzenlenir.
88




İzinde olup, 3 ve 7 yaş arası özürlü çocuğu büyütmek için çocuk
büyütme primi alıyorsanız;
Hapiste veya tutukluysanız ve geliriniz yoksa,
İşsizlik priminden faydalanıyorsanız;
416/2001 Kanunu bazında sosyal yardımdan faydalanıyorsanız.
Ülkeden çıkışa veya Romanya’da yeni bir oturum hakkı elde edinceye
kadar, kamu koruması altına alma merkezlerinde bulunduğunuz süreler
için sigortalısınız.
Yukarıdaki durumların birinde bulunuyorsanız ve herhangi bir
geliriniz yoksa, gelir elde etmeyen kişi olarak, zorunlu sağlık sigortası
ödemeniz gerekecektir. Gelirsiz kişiler için katılım, temel asgari maaşın
% 5,5 oranından oluşmaktadır.
Bu, son 5 yıl içerisinde elde ettiğiniz vergiye tabi gelirlerinize ve
son sigorta ödeme döneminize göre değişir. Bunu şu şekilde ödemeniz
gerekir:
 Son 5 yıl içerisinde vergiye tabi gelirlerinizin olmaması
durumunda, son 6 ay için;
 Sigortanızın olmadığı tüm 5 yıllık dönem için, bu süre içerisinde
vergiye tabi gelirlerinizin olması ve gelirlerinizin olmadığı
dönemlerinizin olması durumunda.
Romanya’da merkezi olan bir şirketinizin olmaması durumunda,
gelirsiz bir kişi olarak sigorta ödemeniz için, aşağıdaki evrakları
ispatlamanız ve sunmanız gerekir:
 Romanya Göçmenlik Bürosu tarafından verilen kimlik
belgesinin bir kopyası (oturma izni).
 Romanya’da bir şirketinizin olmadığını doğrulayan Ticare Sicili
Ulusal Ofisinden – ONRC - asıllık sertifikası- Bu sertifika iki
çalışma günü içerisinde, bedava olarak verilmektedir.
 Son 5 yıl içerisinde Romanya’da vergiye tabi gelirlerinizin
olmadığını gösteren, mali idare tarafından verilen mali belge. Bu
belge en fazla 30 gün içerisinde, bedava olarak verilmektedir.
89
Bazı sigorta kurumları (örn: Bükreş Ili Sağlık Sigorta Kurumu –
CASMB) aşağdakileri doğrulayan, kamu noteri tasdikli bir beyan da
talep edeceklerdir:
o Romanya’da oturma hakkınızın olduğu son 5 yıldaki
dönemler;
o Son 5 yıl içerisinde,Romanya’da vergiye tabi tutulan,
yabancı ülkelerde edindiğiniz gelirlerinizin olup - olmadığı;
o Son 5 yıl içerisinde Romanya’da gelirleriniz varsa.
Bir ticaret şirketinizin olması durumunda (firma) veya kendi
hesabınıza calışan kişiyseniz (PFA) sağlık için katılımlarınızı yalnız
ödemeniz gerekecektir. Bunlar, elde ettiğiniz gelirler ve başka
değişkenlerle birlikte hesaplanır. Bu yüzden de bunların hesaplanması
için, işbirliğinde bulunduğunuz Sağlık Sigorta Kurumuna veya uzman
bir muhasebeciye başvurmanız gerekir.
Romanya’da gelirinizi vergiye tabi tutacak bir şirketiniz varsa
veya bazı gayrı menkulleri (kira) kullanıma vermekten dolayı herhangi
bir geliriniz veya başka gelir kaynaklarınız varsa, borçlu olduğunuz
katılımın hesaplanması için Sağlık Sigorta Kurumuna başvurmanız
gerekecektir.
Yabancı vatandaş olarak size uygulanan yasalar hakkında daha fazla
bilgi için Ulusal Sağlık Sigorta Kurumunun web sayfasını
inceleyebilirsiniz: http://www.cnas.ro/intrebari-frecvente/ce-trebuie-safaca-un-cetatean-strain-.
ÖNEMLİ: Zorunlu katılımı ödemediğiniz takdirde, tıbbi
hizmetlerden sadece tıbbi-cerrahi acil durumlarda veya şu
hastalıklar halinde yararlanabilirsiniz: izolasyon ve tedavinin gerektiği
hastalıklarda, kanunların öngördüğü akıl hastalıkları için zorunlu olarak
hastaneye yatma durumlarında, doktor tarafından bir hastaneye yatmaları
için tavsiyeleri olan uzman kişilerin durumunda.
Sağlık için katılımlarınızı ödemek için, işbirliği yapacağınız
sağlık sigorta kurumunuzu kendiniz seçebilirsiniz. Yürürlükteki yasalara
uygun olarak şu anda Romanya’da seçebileceğiniz üç sağlık sigorta
kurumu bulunmaktadır:
 Ulusal Sağlık Sigorta Kurumu;
90


Savunma, Kamu Düzeni, Ulusal Koruma ve Adli Makamların
bağlı bulunduğu Sağlık Sigorta Kurumu (C.A.S.A.O.P.S.N.A.J);
Ulaştırma, Inşaat ve Turizm Bakanlığının Sağlık Sigorta
Kurumu.
8.2. Sigortalıların hakları ve zorunlulukları
1. Sigortalıların hakları
Eğer romen kanunlarına göre sigortalandıysanız aşağdaki
haklarınız vardır:
 Katılımlarınızı ödediğiniz sağlık sigorta kurumu ile işbirliğinde
bulunan doktorların listesinden seçtiğiniz, bir aile doktorunun
listesine kaydınızı yaptırabilirsiniz. Aile doktorunuzu, - en az 6
aylık bir sürede- değiştirilebilir ve dosyanızın yeni aile
doktorunuza transfer edilmesini talep edebilirsiniz;
 Sigortalı niteliğine dayanarak, bedava veya indirimli olarak bazı
tıbbi hizmetlerden, ilaçlardan, tıbbi malzemlerden, ve tıbbi
aletlerden yararlanabilirsiniz;
 Hastalıkların tespiti için önleyici tıbbi yardım hizmetlerinden
yararlanmak;
 Ambulanslarda ve sağlık sigorta kurumları ile sözleşmeye bağlı
bir
ilişkisi
olan
hastanelerde
tıbbi
hizmetlerden
yararlanabilirsiniz;
 Acil tıbbi hizmetlerden yararlanmak;
 Bazı stomatolojik yardım hizmetlerinden yararlanmak;
 Fizyoterapi geri kazanım tedavisinden yararlanmak;
 Evde yapılan sağlık bakım hizmetlerinden yararlanmak;
 Yasalara uygun olarak hastalık izinleri ve sosyal sigorta
yardımlarından yararlanmak;
 Yılda en az bir kez olmak üzere, sigorta kurumu tarafından
şunlar ile ilgili bilgilerden faydalanabilirsiniz: yararlandığınız
hizmetler, bireysel katılım düzeyi ve katılımın ödenmesi için
yöntemler ve sigortalı niteliği olan biri olarak hak ve
zorunluluklarınız.
91
ÖNEMLİ: 3 yaşından küçük olan çocuğunuzun hastaneye yatması
gerekmesi durumunda, hiçbir ücret ödemeden, onunla hastanede
kalabilirsiniz. Aynı şekilde, ağır dizabilitesi olan bir kişinin
refakatçisiyseniz ve doktoru sizin orada bulunmanızın gerekli olduğunu
düşünüyorsa, hastanede kalabilirsiniz.
Kişisel nitelikli bilgilerinizin gizliliği ve teşhisin ve verilen
tedavinin gizliliği hakkına sahipsiniz. Aynı şekilde, bulunduğunuz
durumu ve size verilen doktor tavsiyelerini daha iyi anlayabilmeniz
için, kesin ve detaylı bilgiler alma hakkınız vardır.
2. Sigortalıların zorunlulukları
Sigortalı kişi olarak, aşağıdaki zorunlulukları yerine getirmeniz gerekli:
 Bir aile doktorunun listesine kayıt olmak ve her sağlık
durumunuzda değişiklikler meydana geldiği zaman aile
doktorunu bilgilendirmek;
 Kimlik bilgilerinizin (soyadınızın değişmesi, romen
vatandaşlığı elde etme) veya mensubu olduğunuz sigorta
kategorisinin değişmesi ile ilgili (örnek olarak, eğer işe
girdiyseniz işverenden bir belge veya sigoratlı olduğunuzun
kanıtını getirmeniz gerekir) sağlık sigorta kurumunu ve aile
doktorunuzu, 15 günlük bir süre içerisinde bilgilendirmek ;
 Çerçeve anlaşması83 ile belirlenen önleyici ve dönemsel
kontrollere gitmek;
 Aile doktorunun veya uzman doktorun tedavisine ve
önerilerine uymak;
 Tıbbi hizmet tedarikçilerine (aile doktoruna, hastaneye,v.s)
sigortalı niteliğinizi doğrulayan ilgili belgeleri sunmak;
Romanya’da sağlık sigortanız varsa ve ülke dışında bulunuyorsanız,
Romanya’nın sağlık alanında öngörüler içeren uluslararası belgeler
imzaladığı ülkelerin topraklarında bulunmanız durumunda (örn:
Bulgaristan) ücretsiz sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkınız vardır.
83
Bu zorunluluk hakkında bilgi edinmek için, aile doktorunuzdan veya sağılk
sigortanızı ödediğiniz sağlık kurumundan açıklamalar isteyebilirsiz.
92
Bu durumda, ilgili uluslarası belgelerin84 öngördüğü şartlarda, bu
ülkelerin topraklarında tıbbi hizmetlerden yararlanabilirsiniz.
Romanya’da bir sağlık sigortanız varsa ve Avrupa Birliğindeki bir
ülkeye seyahat ediyorsanız, verilme tarihinden sonra 6 ay geçerli olan,
işbirliğinde bulunduğunuz Sağlık sigorta Kurumu tarafından ücretsiz
olarak verilecek olan bir avrupa sağlık sigorta kartı talebinde
bulunabilirsiniz. Bu kartı elde etmek için, bir dilekçe, kimlik belgesinin
bir kopyasını (oturma izni) ve son 5 yıl için sigortalı niteliğinin bir
kanıtını vermeniz gerekecek. Bu kart yurtdışında oturduğunuz süre
boyunca temel tıbbi ihtiyaçlarınızı kaşılayacaktır, fakat oraya tıbbi
hizmetlerden yaralanmak amacı ile giden kişilerin ücretlerini
karşılamaz. Daha fazla bilgi için bu web sitesini ziyaret edin:
http://www.casmb.ro/card_european.php
Romanya’ya döndükten sonra Sigorta Kurumu yurtdışında
yaptığınız harcamaları, Romanya’da benzeri tıbbi hizmetler için
onaylanan limitler içinde size dekont edeceğini bilmeniz gerekir.
Harcamaların tazmini, Avrupa Birliği üyesi bir ülkede verilen ve
sigortalı tarafından ödenen tıbbi hizmetin, Romanya’daki85 sağlık sigorta
kurumlarının temel hizmet paketinden olması durumunda yapılacaktır.
Sigortalı niteliğinin belirlenmesi için gerekli olan belgeler
Tıbbi sigortanın ispatlanması için, hem Romanya Göçmenlik
Bürosu, hem aile doktorları, genelde tıbbi sigortanın ödendiğine dair
makbuzun bir kopyasını veya işverenin verdiği işçi belgesini (bireysel
çalışma sözleşmesi ile calışan kişiler veya müşterek sigortalılar için)
kabul ederler. Bir sigotalı belgesinin istenmesi durumunda, bu sağlık
sigorta kurumundan elde edilebilir. Bu belgenin verilmesi için gerekli
olan evraklar, duruma göre değişir, bu sebepten dolayı katılımlarınızı
ödediğiniz sağlık kurumuna başvurmanız gereklidir.
84
95/2006 No’lu kanununun 236. Maddesi
729/2009 no’lu CNAS emri ile onaylanmış, Romanya’nın da üye olduğu,
sağlık alanında öngörüler içeren uluslararası belgeler bazında verilen tıbbi
yardım harcamalarının geri alınması ve tazmin edilmesi ile ilgili 17 Temmuz
2009 tarihli metodolojik Normun 8. Maddesinin 5. ve 6. bendi
85
93
Bir aile doktoruna kayıt olmak için gerekli olan evraklar
Aile doktoruna yazılmak için, bulunduğunuz özel duruma göre,
aşağdaki evrakları sunmanız gereklidir:








1. Yetişkinlerin durumu:
Kimlik belgesi (Romanya’da oturma izni veya ikamet kartı);
Sigortalı niteliğinin kanıtı – işçi belgesi veya duruma göre,
emekli maaşı kuponu, sağlık sigortalarını ödeme makbuzu veya
işsizlik karnesi;
Daha önceki aile doktorunudan çekilme (başka aile doktoruna
yazılmış olanların durumunda)
Hastalık sebebinden dolayı emekli olan kişilerin durumunda, ilk
ve son emeklilik kararının kopyaları gerekmektedir.
2. Öğrencilerin veya 26 yaşından küçük yüksek eğitim
öğrencilerinin durumu:
Romanya’da oturumlarını doğrulayan kimlik belgesinin veya
doğum sertifikasının kopyası;
Bulunduğu eğitim yılı için vizelenmiş olan karnesinin bir
kopyası veya ögrenci / yüksek eğitim ögrencisi belgesi;
3. Ögrenci veya yüksek eğitim
çocuklar için:
Doğum setifikasının bir kopyası;
Aşı karnesinin bir kopyası.
öğrencileri
olmayan
8.3. Sosyal yardım hizmetleri
Ulusal sosyal yardım sistemi, kişinin, ailelerin, grupların veya
toplumların dışlanmasını veya sosyal ayırımcılık meydana getirebilecek
bazı geçici veya daimi durumların sonuçlarını önlemek, limitlendirmek
veya yok etmek için, yerel halkın ve sivil toplumun devletin kurum ve
tedbir topluluğunu aracılığı ile müdahale etmesidir.
Sosyal yardımının 292/2011 no’lu Kanununa uygun olarak,
Romanya topraklarında meskeni veya ikameti olan yabancının veya
ülkesiz olan kişinin, romen yasalarının ve Avrupa Birliğinin
94
yönetmeliklerinin ve Romanya’nın da içinde bulunduğu anlaşmaların ve
muahedelerin şartları altında sosyal yardıma hakları vardır.
Sosyal yardım sistemi sosyal yardım faydaları sistemini ve
sosyal hizmetleri de içerir.
Sosyal hizmetlerin tarafları şunlardır:
 Zor durumlarda bulunan kişiler ve aileler (gelirleri olmayan veya
az gelirli kişiler ve aileler);
 Yaşlı kişiler;
 Özürlü kişiler ;
 Evsiz kişiler;
 İnsan kaçakçılığının mağdurları;
 Özgürlükleri kışıtlanmış olan kişiler ve sosyal ihtiyaç
durumlarında bulunan başka kişiler.
Sosyal hizmetler sistemi şunları içerir: İnsanın temel
ihtiyaçlarının karşılanması için yardım ve destek hizmetleri, şahsi bakım,
geri kazanım / rehabilitasyon, sosyal yardım / tekrar bakım hizmetleri
v.s.
Sosyal yardımın faydaları: Bunlar, amaç ve hedeflerine göre
birçok kategoriye bölünür ve aşağdakilerden ibaret olabilir:
 Sosyal yardımlar, doğal afet, yangın, kaza sebeplerinden dolayı
meydana gelen durumlar için verilen acil durum yardımları;
 Sosyal burslar ve eğitime erişimi kolaylaştırmak için finansal
yardımlar;
 Ayni, gıda ve malzeme yardımları;
 Toplu taşıma araçlarını kullanma ile ilgili kolaylıklar;
 İletişime ve bilgiye erişim ve kanunların öngördüğü başka
kolaylıklar;
 Çocuk paraları; ebeveylerin korumasından geçici veya daimi
olarak yararlanmayan çocuklar için para; çocukları büyutmek
için ödenekler; özürlü kişiler için para; özürlü kişilerin bakımı
için para, v.s.
Romanya’daki sosyal yardım ile ilgilli daha fazla bilgi edinmek için:
http://www.mmuncii.ro/ro/domenii/politici-familiale-incluziune-siasistenta-sociala-146-view.html web sayfasını ziyaret edebilir veya her
il düzeyindeki Sosyal Yardım Genel Müdürlüklerine başvurabilirsiniz.
95
AILE VE ŞANS EŞITLIĞI
9.1. Aile
Aile, evlilik, kan bağı veya evlat edinme bağları bazında
oluşmuş kişiler grubudur. Romanya kanunlarına göre, kökeninde aile
“eşlerin aralarında hür ve karşılıklı anlaşması ile meydana gelen,
bunların eşitliğine ve ebeveylerin çocuklarını büyütme, eğitme ve terbiye
etme hakkına dayanarak” kurulmaktadır.
Kişinin sahşi, ailevi ve özel hayata olan hakkı, Romanya Anayasası86,
başka iç kanun ve yasaların öngorülerine ve Avrupa Insan Hakları
Sözleşmesinin87 ilkelerine göre tanımlanmakta ve korunmaktadır.

Nışanlanma, Romanya’da, evliliği88 gerçekleştirmek için çift
taraflı bir söz olarak görülmekte, fakat nışanın yapılması evliliğin
yapılmasını şartlayamaz;
86
Romanya Anayasası, 26. Maddesinde şunları belirlemektedir: “Kamu
kurumları özel/ailevi ve şahsi hayatı korumaktadır”. Aynı şekilde, Aile ile ilgili
48. maddede şunlar yazılıdır: (2) Bir evliliğin gerçeklesmesi, iptali ve
geçersizliği şartları kanun tarafından belirlenir”. Dini nikah sadece resmi
nikahtan sonra kıyılabilir. (3) Kanunların karşısında evlilik dışı olan
çocukları,evlilik içinde doğmuş olan çocuklar ile eşittir.”
87
Avrupa Insan Hakları Sözleşmesinin 8. maddesi şunlara değinmektedir :
“Ozel ve aile hayatına saygı gösterme hakkı”,ve şunları hatırlatmaktadır : “(1)
Herhangi bir kişinin özel ve aile hayatına, ikmetine ve muhabetarına saygı
gösterme hakkı vardır” , (2) “Bu hakkın kullanımında, kamu kurumlarının
karışmasına, sadece bunun kanunlar tarafından öngorülmesi durumunda ve
demokratik bir toplum içerisinde, ulusal güvenlik, ülkenin ekonomik refahı,
düzenin korunması ve kanundışı olayların gelişmenisi önlemek, ahlakın ve
sağlığın korunması veya başkaların malvarlığını ve özgürlüğünu korumak için
bir önlem olmadığı durumda, izni yoktur.”
88
1 Ekim 2011 tarihinde yürürlüge girmiş olan Medeni Kanunun 266-270
maddeleri.
96


Romanya’da iki eşlilik – evil olan bir kişinin evlenmesi – yasaktır.
Aynı şekilde, dördüncü derece dahil, akrabalar arasında evlilik
yasaktır;
Romanya’da aynı cinsiyetten olan kişilerin arasındaki evliliği, bu
evliliklerin yurtdışında meydana gelmiş olması durumunda bile,
yasaklayıp tanımlamaz.
9.2. Evliliğin gerçekleşmesi için romen kanunlarının
öngördüğü şartlar
Romanya’da evlilikler, kamu toplumu kişisel kayıt hizmetinin
merkezinde (belediyeye bağlı olan evlendirma dairesinde) veya duruma
göre gelecekteki eşlerden birinin ikameti veya meskeni olduğu bölgenin
belediyesinde, evlendirme memuru tarafından gerçekleşir.
Evlilik, belediye başkanının onayı ile, kamu hizmeti merkezinin
veya duruma göre yetkili belediyenin dışında da gerçekleştirilebilir.
Gelecekteki her iki eşin yabancı vatandaş olmaları veya
ikametleri yurtdışında olan romen vatandaşlar olmaları durumunda,
evlilik beyanı, bunların geçici olarak bulundukları şehrin belediyesinde
yapılabilir.
Evenen kişilerin, evlenebilmek için evlilik yaşı adını da taşıyan
yasal yaşta olmaları gereklidir- gelecekteki eşlerin en az 18 yaşında
olmaları gereklidir. Sağlam sebepler durumunda, kadın veya erkek
olması farketemeden, yasal şartları yerine getirmeleri şartıyla 16
yaşındaki çocuk evlenebilir.
Yaşlarının ıspatını yapmak için, gelecekteki eşlerin, şu geçerli
kimlik belgelerini sunmaları gereklidir : pasaport, kimlik kardı/oturma
izni ve doğum setifikası. Evlilik, gelecekteki eşlerden biririn ikameti
veya meskeni bulunduğu şehrin Belediyesine bağlı Evlendirme
Memurluğuna dosyayı teslim ettiğiniz tarihten itibaren 10 gün içinde
gerçekleştirilebilecektir.
İki yabancı vatandaş veya biri yabancı diğeri romen
vatandaşların evliliği için gereken
belgeler asıl be kopya olarak verilecektir. Gerekli olan evraklar şunlardır:
 Evlilik beyanı – Evledirme Memurluğunda bulunan bir form
kullanarak, evrakların sunulmasında yapılır;
97









Üzerinde
geçerli
vize
bulunan
pasaport
veya
vatandaşıların/yabancı vatandaşın Romanya’da oturum izni;
Doğum sertifikası (Romanyadaki bir noterde onaylanmış
çevirisi);
Bekarlık belgesi (kişinin evli olmadığını ispatlayan) - kendi
ülkesinden veya söz konusu ülkenin Büyükelçiliği veya
Konsolosluğundan verilir ve /veya kişinin evli olmadığına dahil
bir kamu noterinde düzenlenmiş sorumluluk beyannamesi. Kişi
daha önce evlilik yaptıysa, boşanma belgesi veya eski eşinin
vefat belgesini ibraz edecektir.
Evlilik için uygun olduklarını gösteren sağlık belgesi (verildiği
tarihten itibaren 14 gün geçerli olan ve kişinin evlenebileceği
özel belirtisini taşıyan sağlık belgeleri).
yabancı uyruklu kişiler için medeni durum bilgilerini içeren
noterde onaylanmış beyanname (adı, soyadı, doğum yeri ve
tarihi, anne ve baba adı ve soyadı).
Gelecekteki eşin evil olmadığına dair ve Romanya’da evlilik
yapmak için ulusal kanununun istediği temel şartları yerine
getirdiğine dair, kamu noterinde tasdikli, şahsi sorumluluk
beyannamesi.
Romanya’nın medeni veya aile hakkı alanında yasal yardım
sözleşmeleri/anlaşmaları/mukaveleleri imzaladığı ülkelerin
vatandaşları veya Romanya’da akredite edilmiş diplomatik
misyonların olmadığı ülkelerin vatandaşları, vatandaş oldukları
ülkenin ulusal kanunları tarafından istenilen ve vatandaş
oldukları ülkenin yetkili makamları tarafından verilen evliliğin
gerçekleşmesi için müstenit belgeler ile temel şartların yerine
getirilidiğini kanıtını yaparlar.
Evliliğin romence bilmeyen veya sağır-dilsiz kişiler arasında
meydana gelmesi durumunda, yeminli tercuman ile birlikte
düzenlenmiş zabıt.
Aktif olarak askeri alanda çalışanların, ülkesiz veya sadece
romen vatandaşlığına sahip olmayan kişiler ile evlenmeleri
durumunda, Ulusal Savunma Bakanlığının, Iç Işleri
Bakanlığının, Adalet Bakanlığının veya ulusal savunma ve
güvenlik alanında uzmanlaşmış devlet hizmetleri yöneticileri
tarafından onay.
98
Yukarıda belirtilen iki noter huzurundaki beyanları içeren, tek
bir şahsi sorumluluk beyanının kabul edilmesi mümkündur. Bu sebepten
dolayı, sizin veya kocanızın/karınızın ikamet ettiği şehirde veya
sektöründe bulunan Belediye’ye bağlı Evlendirme Dairesi için gerekli
olan belgelerin listesini istemenizi öneriyoruz.
Daha fazla bilgi burda bulabilirsiniz: http://dgepmb.ro/acte-necesareincheierii-casatoriei/35
Evlilik gününde, kimlik belgeleri olan iki tanık, Romence
anlamayan yabancı vatandaşlar için ise yeminli tercüman bulunması
gerekmektedir (bir tutanak düzenlenip dosyaya eklenecektir).
119/1996 No’lu kanununun 50, maddesine göre: “Evliliğin
resmileştirilmesi, evlendirme memuru tarafından, romence dilinde,
uygun olarak düzenlenmiş bir odada, bu işlemin ciddiyetine uygun bir
kıyafet giyerek yapılır. Tören, istek üzerine, evlendirme memurunun
iligili dili bilmesi durumunda, evlenecek olan kişilerin anadillerinde de
yapılabilir.”
Yabancı vatandaşlar için, orijinal doğum sertifikaların, daha önceki
evliliğin bittiğine dair belgelerin, bunların tasdik edilmiş tercümeleri,
zorunlu olarak La Hey sözleşmesine göre apostil içerecek veya duruma
göre tasdik şerhi gerekir.
DIKKAT:
Belgeri veren ülkenin La Hey Sözleşmesini imzalayan ülkeler
arasında bulunuyorsa, verilen ve evlilik için zorunlu olarak sunulan
belgelerin, Sözleşmeye uygun olarak apostil içermeleri gereklidir. Eğer
belge, Romanya’nın tasdik şerhinden veya apostilden vazgeçmeyi
öngören çift taraflı anlaşmalar ve sözleşmeler imzaladığı ülkelerden
geliyorsa, belgeler bu formaliteden muaftır.
Apostilleme prosedürü ile ilgili biligileri ve La Hey Sözleşmesini
imzalayan
ülkelerin
listesini,
burda
bulabilirsiniz:
http://www.mae.ro/node/1455 veya http://www.apostile.ro/.
La Hey sözleşmesini imzalamayan ve Romanya ile çift taraflı bir
anlaşma imzalamamış olan ülkelerin verdikleri belgelerin tasdik şerhi
99
taşımaları gereklidir (o ülkedeki Romanya diplomatik misyonu
tarafından veya Romanya’daki asıl memleketinin diplomatik
misyonunda vizelenmiş belgenin tasdik şerhi ve Romanya Dış Işleri
Bakanlığı tarafından belgenin son tasdik şerhi).
Romanya’da bir evlilik yapmadan önce, bu konudaki
zorunluluklarınız hakkında Romanya’daki ülkenizin büyükelçiliğinden
veya konsolosluğundan bilgi edinmenizi tavsiye ederiz.
Yasalara89 uygun olarak, tolere edilen statüsüne sahip olanlar,
kimliğini beyan edip sığınma talebinde bulunanlar, ve iade edilme kararı
almış olan yabancıların Romanya topraklarında evlenmelerine izin
verilmez.
9.3. Sans eşitliği
Şans eşitliği, ayrıntılı bir şekilde, kandının calışma piyasasında,
sosyal-ekonomik, kültürel ve politik hayatta ayırımcılğa uğramasını
tamamen yok etmeyi deneyip, her kişinin uyruğuna, cinsiyetine, dinine,
yaşına, özürlülüğüne ve cinsel eğilimine aldırmadan, sosyal ve ekonomik
hayata katılımlarını sağlamaktır.
Aile içerisinde, evli oldukları sürece erkeğin ve kadının eşit hakları
vardır, ve evliliğin gerçekleşmesi ile ilgili kararları eşlerin birlikte
almaları gereklidir. Bir kişi istemediği bir evlilik yapması için
zorlanamaz.
Eşler arasındaki ilişkiler, aynı ailenin üyeleri olarak, eşitlik,
şefkat, tolerans ve karşılıklı saygı çerçevesinde gelişmektedir ve evlilik
ile ilgili kararları da eşler birlikte alırlar.
89
26/01/2011 tarihli medeni durum ile ilgili hükümlerinin tek tek uygulnması ile
ilgili Metodolojinin aracılığı ile 2. Bölümün Uygulanmaya Konulması 42
maddesinin 9. Bendi (119/1996 no’lu Kanun) : Romanya topraklarında bir
evlilik gerçekleştirmek için yabancı vatandaşların şu kimlik belge kategorileri
geçerli değildir: a)sığınma talebinde bulunanlar için, üzerinde “KIMLIĞI
BEYAN EDILMIŞTIR” yazısını taşıyan, geçici kimlik belgesi; b) tolere edilen
statüsünü kanıtlayan belge; c) iade edilme kararı.
100
DIKKAT: Bir eş, diğer eşin muhaberatını, sosyal ilişkilerini
veya meslek seçimini sansür edemez, ve eşlerin özel hakları ve
zorunlulukları karşılıklıdır.
Romanya yasalarında, gelecekteki eşlerin, mallarının ortaklaşa
olup olmaması hakkında seçme olasılığı öngörlüp, aynı zamanda
eşlerin90 patrimonyal özgürlükleri de öngörülmüştür. Aynı şekilde,eşler,
malları, gelirleri ve borçları ile ilgili karşılıklı bilgilenme hakkından
yararlanmaktadır. Yani, soyadını belirlemekten başlayarak91, evlilik
süresince malların rejimine kadar vararak, eşlerin bazı önemli unsurlar
hakkında karar verme olasılıkları vardır.
Kadınların çalışma hakları erkekler gibi aynı görevlerde
bulunma hakları, aynı ekonomik veya politik faaliyetler
gerçekleştirebilme ve aile ve toplum içerisinde aynı rollere sahip olma
hakları vardır. Bazı önyargıların var olmasına rağmen, büyük bir sayıda
kadınların ticaret şirketlerinin, eğitim kurumlarının ve kamu
makamlarının yönetiminde bulunup, kadınların sosyal-ekonomik hayatın
içinde bulunmaları olasılığı vardır; aynı şekilde erkekler ile eşit bir maaş
hakkına sahip olup, kadınlar her alanda çalışabilir ve ekonomik olarak
özgür olabilirler.
Çocukların büyütülmesi ile ilgili, kanunlara uygun olarak,
sadece çocukların yararı için kullanılan, eşlerin aynı şekilde eşit hak ve
zorunlulukları vardır . Her çocuğun ebeveylerinin yanında yaşaması için
temel hakkı vardır, ve çocuğun büyümesi, gelişiminin sağlanması ile
ilgili sorumluluk ilk olarak ebeveylerine düşer.
Tüm çocukların eğitime girişleri garantilidir, ve çocukları okula
yazdırmak ve bunların derslere gittiğininden emin olmak ebeveylerin
zorunluluğudur. Çocuklar kendi düşünce ve fikirlerini dile getirmek ve
kendi dinlerini yaşamak ile özgürdürler; bütün bunlara rağmen ebeveyler
veya çocukların balkımda bulunduğu kişiler dogru eğitim, çocuklara
öğrettikleri davranış ve inançlardan sorumludurlar. Devlet yasaları,
90
Medeni kanununun 317. maddesi: “Kanunların başka türlü öngörmediği
drurumda, her eş diğer eşi ile veya üçuncül kişiler ile her türlü kanuni belgeler
imzalayabilir. (2) Her eş, diğerinin rızasını almadan, banka depozitoları ve
bunlarla ilgili başka işlemler yapabilir”
91
Medeni kanununun 282. maddesi şunları öngörmekte: Gelecekteki eşler,
evlilik öncesi soyadlarının korumaya, aralarından herhangi birinin soyadını
almaya veya her iki soyadları kullanmak için anlaşabilriler.
101
çocukların, tıbbi hizmetleren yararlanma, herhangi bir ihmal, şiddet ve
taciz türüne karşı korunma hakkın, ve herhangi bir suistimal türüne karşı
korunma hakkı öngörmektedir.
9.4. Anlaşmalı evlilik
Anlaşmalı evlilik tek amacı yabancıların Romanya’ya girişi veya
oturumu için,yerine getirmeleri gereken koşulların yerine, yapılan bir
evliliktir.
Evlilik yaptığınızdan sonra bu yeni medeni durumunuz bazında
oturum hakkı almak/ uzatmak için başvuruda bulunursanız ORI
tarafından yapılacak bir kontrol sürecinden geçeceksiniz. Bu, partnerler
arasındaki ilişkiyi ispatlayan deliller talep edebilir, ikamet yerlerini
ziyaret edebilir veya her iki eşle bir veya daha çok kez konuşabilir, v.s.
Romanya’daki yabancıların rejimi ile ilgili kanunlara uygun
olarak, bir evliliğin alaşmalı evlilik olduğunu belirtebilen unsurlar
şunlardır:
 Birlikte yaşamamaları;
 Evliliğin meydana gelmesinden önce eşlerin hiç buluşmamış
olmaları;
 Eşlerin ikisininde anladığı bir dili konuşmamaları;
 Evlilik sonrası meydana gelen zorunluluklarını yerine getirmek
için katkıda bulunmamaları;
 Eşlerden birinin daha önce anlaşmalı evlilik geçirmesi;
 Şahsi karakterli bilgilerin beyanında, tanışmaları hakkındaki
veya kendileri ile alakalı bilgiler verdiklerinde, eşlerin tutarsız
olmaları;
 Çeyiz92 dışında, evliliğin gerçekleşmesi için eşler arasında bir
mikra para ödenmesine şartlı olan durum;
Bütün bu durumların ve unsurların tespiti, Romanya Göçmenlik
Bürosunun bir mülakat memuru tarafından yapılır, ve kanunlara uygun
olarak, bu unsurlar şu durumlardan doğabilir:
92
Romanya’da yabancıların rejimi ile ilgili 194/2002 no’lu Acil Hükümet
Kararının 63. maddesinin, 2. Bendi.
102

Ayrı bir şekilde, mülakat sonucu, her bir eşten alınan
bilgiler;
 Yazıtlar;
 Ilgili kişierin veya üçüncül kişilerin beyanları;
 Evlilerin yaşadığı eve kontröller ve başka ek kontröller;
Anlaşmalı evlilik olduğunu tespit edildiğinde, Romanya’da
geçici oturum hakkının uzatılması reddedilir ve yabancı vatandaş için
iade kararı verilir. Yabancı vatandaş ülkeyi 30 gün içinde terkedecektir.
Kararın Romanya Göçmenlik tarfından verilmesi durumunda, karar
bildirildiği tarihten itibaren 10 gün içinde BükreşTemyiz
Mahkemesinde, veya iade kararını veren bölgesel kurumunun bulunduğu
yetki bölgesindeki Temyiz Mahkemesinde itiraz edilebilir.
9.5. Evliliğin iptali (boşanma)
Evliliğin iptali sadece boşanma ile yapılır. Boşanma şu
durumlarda yapılabilir:
 Eşlerin anlaşmalarıyla, her iki eşin veya diğer eşin kabul etmesi
ile bir tek eşin isteği doğrultusunda;
 Ciddi sebeplerden dolayı, eşler arasındaki ilişkiler kötü zarar
group evliliğin devamı mümkün olmadığı durumda;
 en az 2 yıl süren bir ayrı kalma durumundan sonra, eşlerden
birinin isteği üzerine;
 sağlık durumunun evliliği devam ettirmeğe imkansız kılan eşin
isteği durumunda;
Tarafların anlaşmalı olarak boşanmaları, hem mahkeme kararı
ile, hem de çocukların olmaması durmunda idari yoldan medeni durum
memuru tarafından veya küçük çocuklarının olması durmunda bile kamu
noteri tarfından noter işlemi ile, eşlerin boşanma sonucu meydana
gelebilecek tüm durumlar ile ilgili anlaşmış olmaları şartı ile yapılabilir
örnek olarak: boşanmadan sonra taşıyacakları soyad, çoçukların her iki
ebeveyn tarafından bakımı, masrafların sağlanmsı, boşanmadan sonra
yaşanılacak evin belirlenmesi.
Boşanma dilekçesi eşler tarafından birlikte veya istisnai durumda bir
temsilci aracılığı ile verilir ve dilekçenin verilmesinden sonra 30 günlük
bir düşunme süresi verilir.
103
Bir eşin veya her iki eşin kabahati sebebinden boşanma kararı,
soyadları, ortak malları, çocukların kimin himeytinde kalacakları
hususlarını belirleyecek olan mahkeme tarafından verilecektir.
Boşanmanın, makheme kararının kesinleştiği tarihte gerçekleşmiş olduğu
sayılacaktır.
9.6. Doğum
Yürürlukte olan kanunlara uygun olarak, Romanya topraklarında
doğmuş olan herhangi bir çocuğun, yerel kamu toplumunun kişisel kayıt
kurumunda veya duruma göre doğumun93 gerçekleştiği bölgedeki
belediyenin medeni durum ofisine beyan edilip kayıt edilmesi gereklidir.
Yeni doğmuş olanın kayıtı: 15 günlük bir süre içerisinde (hayatta olarak
doğmuş bir çocuk için) veya 3 günlük bir süre içerisinde (ölü doğmuş
çocuk için) yapılır.
Doğum beyanı 15 günlük veya 3 günlük bir sürenin sona ermesinden
sonra, doğumun gerçekleşmesinden sonra bir yıllık sürenin dolmasından
evvel yapılmış ise, doğum belgesinin düzenlenmesi sadece belediye
başkanının, veya diplomatik misyonunun şefi veya karier konsolosluk
ofisinin onayı ile yapılır.
Eğer beyan doğum tarihinden bir yıl geçemesinden sonra yapılmış ise,
belgenin düzenlenmesi, doğum belgesinin düzenlenmesi için gerekli olan
bilgileri içeren, kesin ve gayrı kabili rücu olan mahkeme kararı bazında
yapılır
Ebeveylerin sözlü beyanı sonucu olan, yeni doğmuşun beyan
edilmesi, romen doğum sertifikasının verilmesi için gereklidir. Eğer
değişik sebeplerden dolayı, ebeveyler beyanı yapmazlarsa, beyan etme
zorunluluğu, doktora, doğum esansında orda bulunmuş olan kişilere,
doğumun gerçekleştiği sağlık ünitesinin görevli kişilerine veya çocuğun
doğumunu öğrenmiş olan herhangi bir kişiye aittir.
93
Tekrar basılmış olan, medeni durum belgeleri ile ilgili 119/1996 no’lu
Kanununun 17. maddesi
104
Bu medeni durum belgesinin verilmesi için aşağdaki belgeler
gereklidir :
 doğumun gerçekleştiğine dair tıbbi sertifika;
 annenin kimlik kardı/oturma izni/ikamet kardı;
 Evlilik sertifikası veya annenin boşanmış olması veya evil
olmaması durumunda, annenin doğum sertifikası;
 Beyan edenin kimlik kardı - eğer çocuğun ebeveynleri evil
değillerse;
 Çocuğun soyadını belirleme beyanı- eğer ebeveynleri farklı
soyadlar taşıyorlarsa;
Ebeveynlerden biri veya her ikisi yabancı vatandaşlar ise,
yukarıda belirtilen evraklardan başka, aşağdakilere de ihtiyacınız vardır:
 Orijinali ve bir kopyası olarak, yabancı vatandaş
ebeveyin/yabacı vatandaş ebeveylerinin pasaportu veya Avupa
Birliği üye ülkelerin vatandaşları için kimlik belgesi ve kimlik
bilgilerini içeren sayfanın tasdik edilmiş tercümesi;
 Ebeveylerin evli olmaları durumunda, çocuğun ebeveylerinin
evlilik sertifikası ve bunun tasdik edilmiş tercümesi. Serifikanın
orijinali ve bunun tercümesi apostillendirilecektirk/tasdik şerhi
alınacaktır.
Çok önemli: doğum sertifikalarının verilmesi ile birlikte, Şahsi Kimlik
Numaraları sadece romen vatandaşlarının çocuklarına verilir.
Ebeveylerin ortak soyadları yoksa veya doğumun gerçekleştiğine
dair tıbbi sertifikasında yazılı olan adı ile beyan edenin sözlü beyanı
arasında uyumsuzluk varsa, doğum belgesinin düzenlenmesi, çocuğun
soyadını ve adını içeren, her iki ebeveylerin yazılı ve imzalı beyanları
bazında yapılır.
Doğumun kaydı, kimlik belgesi bazında herhangi bir kişi
tarafından yapılabilir, fakat doğum sertifikası sadece ebeveylerden birine
verilecektir.
105
9.7. Bir veya her iki ebeveynleri yabancı vatandaş
olan çocuklar
Her iki ebeveynin isteği ve izni ile, aşağdaki çocuklar romen
vatandaşı olabilirler :
 ebeveynlerden sadece birinin romen vatandaşı olmasına rağmen,
romen devletinin topraklarında doğmuş olanlar;
 yurtdışında doğmuş olan ve her iki ebeveynin veya sadece
birinin romen vatandaşlığına sahip olması;
 yabancı vatandaşlar olup, romen vatandaşlar94 tarafından evlat
edinen;
 bir veya her iki ebeveynin romen vatanaşlığı elde etmeleri
tarihinde 18 yaşından küçük olurlarsa otomatik olarak romen
vatandaşlığı elde ederler;
Ebeveynlerinden hiçbirinin bilinmemesi durumunda9595, romen
topraklarında bulunmuş olan bir çocuk romen vatandaşıdır.
Ebeveynlerden sadece birinin romen vatandaşlığı elde etmesi
durumunda, çocuğun vatandaşlığı ile ilgili kararı ebeveynleri ortak
anlaşma ile alacaklardır. Ebeveynlerin anlaşamadığı dumumda, çocuğun
yüksek menfaati ilkelerine uyarak, çocuğun ikamet şehrindeki mahkeme
karar verecektir. 14 yaşını doldurmuş çocuğun durumunda, onun rızasını
almak gereklidir.
9.8. Vefat
Yasalara göre, Romanya’da gerçekleşen bir vefat yerel
otoritelere beyan ve kayıt edilir. Vefat belgesinin düzenlenmesi yerel
kamu toplumunun kişisel kayıt kurumu tarafından veya duruma göre,
vefaatın meydana geldiği bölgedeki belediyeye bağlı olan medeni durum
94
Romen vatandaşlıgının 21/1991 no’lu Kanununun 6. maddesi şunları
öngormektedir: Yabancı vatandaş veya vatandaşlığı olmayan bir çocuk, evlat
edenlerin romen vatandaş olmaları durumunda, romen vatandaşlığını evlat
edinme ile alır. Evlat edinenin reşit olması durumunda, bunun rızası
gerekmektedir.
95
Romen vatandaşlıgının 21/1991 no’lu Kanununun 4. maddesi
106
memuru tarafından yapılır. Vefat beyanının aile fertleri tarafından veya
bunun olmaması durmunda vefatın meydana geldiği sağlık ünitesinin
doktoru veya başka çalışanı tarafından, veya vefat9696 hakkında bilgi
sahibi olan herhangi bir kişi tarafından yapılması gereklidir.
Bir vefatın kaydı için aşağdaki belgelere ihtiyacınız vardır:
 Özel form üzerinde düzenlenen, kayıt numarası, açık tarihi,
tespiti yapan doktorun imza ve mührünü, sağlık ünitesinin
sicilini/mührünü ve vefat sebebini de içermesi gereken, vefatın
tespiti tıbbi sertifikası.
 Vefat eden kişinin nüfüs cüzdanı
 Vefat eden kişinin doğum ve evlilik sertifikası
 Ölümü beyan edenin nüfüs kimliğinin bir kopyası
 Vefat edenin askerlik cüzdanı veya duruma göre askere alma
belgesi (durum gerektiriyorsa).
 Vefatın kaydı, bunun meydana gelmesinden sonra 3 günlük bir
süre içerisinde yapılır. Bu süre vefatın meydana geldiği günü ve
beyanın yapıldığı günü de içerir. Yabancı bir vatandaşın vefatı
durumununda, kimlik belgesi, sürekli oturum izni veya geçici
oturum izni, vefatın kayıt edildiği yerdeki medeni durum
memuru tarafıdan, vefat belgesinin bir vesikası ile birlikte,
bölgesel Romanya Göçmenlik Bürosunun ünitesine verilecektir.
Eğer yukarıda belirtilen belgelerin verilmemiş olması
durumunda, Romanya Göçmenlik Bürosuna medeni durum
memuru tarafından, beyan edenin gerekçeli beyanı ile birlikte,
vefat belgesinin resmi kullanım için bir vesikası gönderilir.


Vefat edenin ülkesinin konsolosluğu, aşağıdakileri yapabilir:
Cenaze hizmetleri veren şirektlerin irtibat bilgileri ile birlikte,
vefat durumunda yapılması geren işlemler ile ilgili bilgiler;
Cansız bedenin uluslararası nakli için gerekli olan ölü pasaportu
vermek.
Medeni durum olayları (evlilik, doğum, boşanma, vefat) ile ilgili
herhangi bir sorununzun olması durumunda, sizin şehrinizin
Belediyesine bağlı olan Medeni Durum Ofisine başvurmanızı rica
96
Tekrar basılmış olan, medeni durum belgeleri ile ilgili 119/1996 no’lu
Kanununun 35. maddesi
107
ediyoruz. Aynı şıkilde, sizin medeni durumunuzda meydana gelmiş olan
herhangi bir değişikliği, Romanya Göçmenlik Bürosuna bildirmek ile
zorunlusunuz.
108
KONUTLAR
Şu anda Romanya’da yabancı vatandaşlar için uygun ikamet
yerleri şartlarını düzene koyan özel kanunlar yoktur. Bunlar sahip
oldukları bütçeye ve imkanlarına uygun olarak tek başlarına kendilerine
bir ev bulmaları gerekmektedir.
Eğer Romanya’da bir ev kiralama veya satın alma
arayışındaysanız, bilgi edinmek için aşağıdaki gibi, birkaç kaynağınız
vardır:
 Yerel gazete ilanları,
 Emlak ajansları,
 Sokak ilanları
 Bazı hipermarketlerin girişinde asılan ilanlar.
Ev bulmakta veya evin kirasını ödemekte problemler yaşamanız
durumunda, Romanya’da bulunan yabancı topluluklarına ve yabancı
vatandaşlara yardım ve hizmetler sunan hükümet dışı farklı
organizasyonların (ONG)97 hizmetmerine başvurabilirsiniz.
10.1. Bir ev kiralamak
 Konaklamayla ilgili sorununun çözümü için en kolay yöntem bir
ev kiralamanızdır.
 Kira ücreti evin büyüklüğüne, bölgesine ve donanımına göre
değişir (mobilya, elektikli ev eşyaları). Genel bir kural olarak,
bir apartamanda birkaç kişi ile birlikte yaşamak tek başına tek
odalı bir dairede yaşamaktan daha ucuzdur.
 Ev sahiplerinin çoğu, kira gelirlerinden kaynaklanan vergiler
ödememek için (sözleşmede yazan kira değerinin %16 oranı)
kiracıları ile kira sözleşmesi yapmak istemiyorlar. Fakat,
Romanya’da oturum belgelerini elde etmek veya uzatmak için,
bir sözleşme aracılığı ile, ikamer yerinin ispatlamanız gerekiyor.
(şahsi mülkiyetinizin veya bir evde oturmak için kanuni
hakkınızın olduğu kanıtını yapmanız gerekmektedir).
97
Ulkenin ana şehirlerinde bulunan bu organnizasyonların listesini, bu rehberin
sonunda bulabilirsiniz.
109
Bu durumda, zorunlu olarak sözleşmenin Mali Idarenin Ulusal
Ajansında kayıt edilmesi gereklidir ve kayıt etme mülk
sahibinin sorumluluğudur.
(!) Durumların herhangi birinde, ev sahibinizle yazılı olarak bir sözleşme
imzalamanızı öneririz.
Bir kira sözleşmenizin olması veya olmaması durumunda bile,
sizlere tavsiyemiz, kirayı ödediğiniz anda, ev sahibinin size yazılı olarak
verdiği sizin ve ev sahibinin imzalarını taşıyan, ödenmiş miktarın
kanıtını yapan bir makbuz verdiğinden emin olmanızdır.
 Depozito (garanti), kiranın son ödeme ayı olarak düşünülecek
olan veya gayrımenkule getirilen hasarların olmaması
durumunda, kiracının evi boşaltması anında geri verilecek olan ,
birçok ev sahibinin talep ettiği para miktarını temsil eder. Bazı
ev sahipleri bu parayı iade etmek istemiyor. Bu durumda, eğer
bu parayı ödediğinize dair bir kanıtınız varsa (örn: bu
depozitonun, kira sözleşmesinde de yazılı olması gerekir)
kanuni yoldan dava açabilirsiniz.
10.2. Emanet veya satın alma sözleşmesi ile oturmak

Oturma alanı elde etmek için başka yollar da, bedava olarak, evi,
mukimin kullanımınna sunma anlamına gelen ida (emanet)
sözleşmesi ve satın alana alma beyanıdır.
Ida sözleşmesi, her iki taraf arasında meydana gelen, taraflardan
birinin diğer tarafa geçici ve ücretsiz olarak kullanımı için bir
gayrımenkul / daire / oturma alanı vererek yapılan sözleşmedir. Bu
sözleşme, sözleşmenin süresini, ilgili alanı kullanacak olanın
zorunluluklarını ve sözleşmenin feshi ile ilgili hükümler içermektedir.
Genelde ida sözleşmesi, noterde tasdiğine ihtiyaç olmadan, taraflar
arasında imzalanır. Ve ida sözleşmesi mali yönetimde kaydedilir.
(!) Oturum belgelerininizi değiştirmek veya uzatmak
istediğinizde, Romanya Göçmenlik Bürosu, sizden, noterde tasdik
edilmiş ida sözleşmesinin bir kopyasını isteyecektir. Sözleşmeyi tasdik
etmek için, gayrımenkulun sahibi ile notere gitmeniz ve bunun orda
orijinal olarak kimlik kardını ve ilgili alanın tapusunu sunması
gereklidir.
110

Alana alma beyanı, alanın/gayrımenkulun sahibi tarafından
düzenlenir ve noterde tasdik edilmesi gereklidir. Bunun için
mülkiyetin sahibi, evin tapusunu, şahsi ve alana alacagı kişinin
kimlik belgelerini sunmasına gerek olacağı bir notere gidecektir.
Bu sözleşmede alana alınan kişinin son meskeni ve kişinin alana
alınmasının amacı da belirtilecektir (örn: kimlik belgelerinin değişmesi
için).
10.3. Bir ev satın alma


Romanya’da oturma hakkı olan yabancı bir vatandaş olarak,
romen vatandaşları ile aynı şartlar içerisinde gayrımenkul (ev,
daire, büro alanları, v.s) satın alma hakkınız vardır. Böyle bir
gayrımenkul satın almak için, bir emlakçılık ajansına veya
formaliteleri satıcı (tüzel veya bireysel kişi) ile doğrudan bir
kamu noterinde halledebilirsiniz.
Istisna olarak memleketiniz ve Romanya arasında uluslararası
karşılıklı bir anlaşma imzalanmış olması durumundan başka,
yabancı bir vatandaş olarak arazi satın alma hakkınız yoktur
(312/2005 no’lu Kanuna uygun olarak). Romanya’da arazi satın
alma hakkınızın olup olmadığını ögrenmek için , memleketinizin
konsolosluğuna veya bir noterlik bürosuna başvurmanız önerilir.
10.4. Yan gereksinimlerin kaydı

Şahsi mülkiyetinizde bulunan bir daireye veya eve taşındığınız
an, yan gereksinimlerin (gaz, su, elektrik) tedarikçileri ile olan
sözleşmeleri değiştirmeniz veya bakımdaki adınızı değiştirmesi
için apartman yöneticisini bildirmeniz gerekecektir.
Bir gayrımenkulun sahibi olmanız durmunda, yıllık konut
vergisini ödemek zorundasınız. Bu, gayrımenkulün büyuklüğüne,
coğrafik yerleşimine ve gayrımenkulun donanımlarına göre Mali İdare
Ulusal Ajansı tarafından hesaplanır.
 Elektrik, sabit telefon, kablolu televizyon yayını, İnternet
faturaları, ayrı olarak, tedarikçi kurumlarına, doğrudan gişe,
postane veya banka yoluyla kiracı tarafından ödenir. Tam
gereksinimler kullanım ile orantılı bir şekilde (elektiğin, suyun
111
veya apartamn dairesi sentrali durumunda doğal gazın,
durumlarında olduğu gibi sayımı yapılıyorsa), oda sayılarına
göre (özel şirketler tarafından tedarik edilen termik ajentesi
durumundaki gibi), verilen hizmete göre (kablolu televizyon
yayını veya internetin durumundaki gibi), v.s hesaplanır.
10.5. Zorunlu ev sigortası
2011 yılından başlayarak, yangın, sel ve depremler yüzünden
meydana gelebilecek zararları önlemek için, evin sigortalanması
zorunludur. Zorunlu sigorta yılda 10 - 20 euro arasında değişir ve online
olarak veya bazı kurum ve şirketlerin şubelerinde ödenebilir.
Daha fazla bilgiyi, şu internet adresinde bulabilirsiniz:
https://asigurareaobligatoriealocuintelor.ro/
İsterseniz, - daha pahalı olan- fakat daha fazla risk karşısında
(örn: hırsızlık) sizi koruyan opsiyonel / isteğe bağlı sigorta da
yaptırabilirsiniz.
112
ULAŞIM
Romanya’da oturum hakları olan yabancılar, var olan ulaşım
hatlarını kullanarak, ülke topraklarında özgürce seyahat etme hakkına
sahiptir: kırsal /ulusal / avrupa yolları ve otobanlar, ulusal kapsamlı demir yolları, hava yolları, deniz yolları, yeraltı metro yolları (sadece
Bükreş’te).
 Yol altyapısı (yollar ve otobanlar) tüm ülke topraklarını
kapsamaktadır. Değişik kategorideki yollarda uygulanabilen en
yüksek hız limitleri şunlardır : otobanlar-130 km/h, avrupa
yolları – 100 km/h, ulusal yollar -90 km/h, yerel veya kasaba
yolları – 50 km/h. Otobanların, ulusal ve avrupa yollarının bir
listesini
şurda
bulabilirsiniz:
http://ro.wikipedia.org/wiki/Categorie:Drumuri_na%C8%9Bion
ale_din_Rom%C3%A2nia
 Demiryolu şebekesinin ulusal kapsamı vardır. Belli bir hatta,
tren ile seyahat etmek için var olan bağlantılarınızı görmek için
şu adrese girilebilir: http://www.cfrcalatori.ro/
veya
oturdugunuz şehirdeki Romanya Demir Yolları (CFR) satış
acentelerine
veya
istasyondaki
gişelere
doğrudan
başvurabilirsiniz. Tren biletleri, online olarak CFR
ajanslarından veya doğrudan istasyondan satın alınabilir.
 Havaalanları Romanya’nın önemli şehirlerinin yanında
bulunup, çoğunun hem yurtiçi hem yurtdışı seferleri vardır.
Romanya’daki havaalanlarının bir listesini, burada bulabilirsiniz:
http://www.airportaar.ro/
11.1. Sehiriçi ulaşım
 Ülke şehirlerinde şehiriçi ulaşım; otobüs, troleybüs, minibüs ve
tramvaylardan oluşan toplu taşıma araçları ile sağlanmaktadır.
Şehirlerin büyüklüğüne göre ulaşım şebekesi daha komplex
(örn: bütün bunların yanı sıra metronun da bulunduğu Bükreş)
veya daha sade olabilir (örn: sadece otobüs ve minibüslerin
olduğu Deva). Bükreş, ülkedeki metro ve ekspres (şehir ve
havaalanı arasında bağlantı yapan) hatları olan tek şehir olarak,
en kompleks şehiriçi ulaşım sistemine sahiptir.
113
 Şehiriçi ulaşım için tarifeler, ulaşımın kamu iktisadi kuruluşu
veya yerel düzeyde ulaşım hizmetleri veren özel şirketler
tarafından belirlenir. (örn: Bükreş’te, 1 Mayıs 2012 tarihinde,
otobüs, troleybüs ve tramvay hatlarında geçerli olan bir biletin
fiyatı 1,3 LEY, ve tüm hatlar için aylık abonman 50 LEY; iki
seyahat haklı bir metro kardının fiyatı 4 LEY ve 2 seyahat haklı
Expres kart 7 LEY).
 Bazı ortak ulaşım araçlarında, özürlü kişiler için özel
donanımlar vardır. Bu ulaşım araçlarına binmek için, aracın
mobil platformunu indirmesi için şoförle konuşmanız gereklidir.
 Seyahat biletleri, kartelleri ve kartlarını, durakların yakınında
bulunan dükkanlardan alabilirsiniz. Bilet sadece onaylandıktan
sonra geçerli olur. Biletin onaylanması zorunludur ve ulaşım
aracının içinde monte edilen onaylama aparatına bileti
sokmamızla veya bu amaç için özel olarak monte edilen
aparatlara kartı dokundurarak yapılır. Bir kere onaylanan bilet,
tüm yolculuk boyunca saklanmalıdır. Bükreş’te seyahat
belgelerinin ödemesi, tüm online satış noktalarında – VISA
veya MASTERCARD- banka kardı aracılığı ile de yapılabilir.
 Taksilerin ücretleri değişkendir, bu sebepten dolayı da yerel
planda tanınmış firmalara veya arabanın kapısında tarifeleri
yazılı olan şirketlere başvurmanızı tavsiye ediyoruz. Taksilerin
tarifeleri gece için veya şehir dışı seyahatler için değişik
olabilir. Gitmeniz gereken adresin şoför tarafından iyi
bilindiğini ve seyahat sonunda size mali fiş verdiğinden emin
olmalısınız.
Havaalanları genelde şehir dışında yer alıyor. Fakat çoğu
durumlarda havaalanına / havaalanından yapılan seyahatler için değişik
tarifeler uygulanmaz. Havaalanının önünden aldığınız taksinin uygun
tarifeleri olduğundan emin olmanız (tarife arabanın kapısı üzerinde yazılı
olmalıdır) veya size bir taksi çağırabilen, havaalanı danışma bürolarına
başvurmanız tavsiye edilir.
Örnek olarak, eğer Bukreş’teki Henri Coandă (Otopeni)
Havaalanına geldiyseniz, Gidişler terminalinden bir taksi almanız tavisye
edilir. Lisanslı taksilerin çoğu, müşterileri Gelişler terminalinin önünde
beklemelerine hakları yoktur, bu yüzden Gidişler terminalinde park
ederler.
114
11.2. Şehirlerarası ulaşım
Ülkenin farklı şehirleri arasındaki ulaşım aşağıdakiler vasıtasıyla
yapılır:
 Değişik kamu veya özel şirketlerin kullanıma verdiği otobüs
veya minibüslerle: http://www.autogari.ro/
 Başlıca CFR (Romanya Demir Yolları) tarafından işletilen veya
daha küçük mesafeler için çalışan özel demir yolu ulaşım
şirketleri. Daha fazla bilgi için istasyonlardaki billgi edinme
burolarına başvurabilir veya http://infofer.ro/ sitesine
girebilirsiniz.
 Ülkenin değişik şehirlerine seferler yapan uçaklara. Bunlar
TAROM şirketi tarafından işletilir, ama aynı anda ülkenin
değişik şehirlerine de iniş yapan uluslararası uçuşları olan
başka şirketler tarafından da yapılıyor.
11.3. Ehliyet
Romanya’da bir otomobil kullanabilmeniz için, 18 yaşını
doldurmuş olmanız ve kullandığınız araca uygun bir ehliyetinizin olması
gereklidir.
Bir başka ülkede elde ettiğiniz bir ehliyetinizin olmaması ve
ehliyetinizi Romanya’da elde etmeyi istemeniz durumunda, Romanya’da
oturma hakkınızın olması (oturma izni, ikametgah kartı) ve sınava
yazılma tarihinden evvel, ülkede en az 185 takvim günü (6 ay)98 ikamet
etmeniz gereklidir. Bundan sonra, aşağıdaki etaplardan geçmeniz
gereklidir:
 İkamet ettiğiniz şehirdeki bir sürücü okulunun kurslarına kayıt
olup, teorik (24 saat) ve pratik (30 saat) kurslara katılmanız;
 Kurs bitiminden sonra, bilgisayarda teorik bir sınavdan (sınav
için deneme örneği http://simulare.examenauto.net/) ve ikamet
ettiğiniz şehrin güzergahında verilecek olan pratik bir sınavdan
oluşan imtihana yazılmanız gereklidir. Teorik sınav, istek
98
Kamu yollarında trafik ile ilgili 195/2002 no’lu Acil Hükümet Kararının 23.
maddesi (1 ve 2)
115
üzerine, uluslararası dillerde verilebilir fakat pratik sınav
(güzergah) romence dilinde verilecektir.
Ehliyetin 10 yıllık bir geçerlilik süresi vardır. Sürenin dolması
halinde bu geçerlilik süresi sınavsız uzatılabilir.
Karayolları Anlaşmasını (Viyana 1968) imzalayan
ülkelerden birinde elde edilmiş geçerli bir ehliyetiniz varsa, hiçbir
sınav veya imtihana gerek olmadan, bu belgenizi romen bir belge ile
degiştirebilirsiniz.
Bu belgeyi imzalamış olan ülkelerin listesi şunları içerir: Güney
Afrika, Arnavutluk, Ermenistan, Avusturya, Azerbaycan, Bahama
Adaları, Bahreyn, Belarus, Belçıka, Bosna-Hersek, Brezilya,
Bulgaristan, Cote d’Ivoire, Hırvatistan, Küba, Danimarka, Estonya,
Makedonya, Rusya, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Almanya,
Yunanistan, Guyana, Macaristan, İran, İsrail, İtalya, Kazakistan, Kuveyt,
Letonya, Liberya, Litvanya, Luksemburg, Cezayir, Monaco Prensliği,
Moğolistan, Nijerya, Norveç, Özbekistan, Pakistan, Filipinler, Polonya,
Orta Afrika Cumhuriyeti, Moldavya Devleti, Kongo, Çek Devleti, San
Marino Devleti, Senegal, Sırbistan, Seyşel, Slovakya, Slovenya, İsveç,
İsviçre, Tacikistan, Tunus, Türkmenistan, Ukrayna, Urugay, Zimbabve
ve Iç Işleri Bakanlığının99 verdiği, yabancı ehliyetlerin benzeri romen
ehliyetleri ile değiştirilmesi ile ilgili 1480/2006 no’lu Hükümet
Kararında bulunmaktadır.
Ehliyetinizi değiştirmek için, oturma izninizde yazılı olan ikamet
ettiğiniz şehirdeki, Valilik Kurumuna bağlı “Ehliyetler ve Araçların
Kayıtlı Rejimi Toplumsal Kamu Hizmeti kurumuna başvurmanız
gereklidir.
Ehliyetin değiştirilmesi için gerekli olan evrakların listesi,
yukarında anılan, yabancı ehliyetlerin benzer romen belgeler ile
değiştirilmesi ile ilgili 1480/2006100 No’lu
Hükümet Kararının 6.
maddesinde yazılı bulunmaktadır. Romen ehliyet, dosyanın
verilmesinden sonra 30 gün içerisinde verilmetedir, bu süre içerisinde
geçici bir belge ile araba kullanabilirsiniz.
99
http://legestart.ro/Ordinul-1480-2006-preschimbarea-permiselor-conducerestraine-documente-similare-romanesti-%28MjEyNTg5%29.htm
100
http://infolege.ro/ordinul-14802006-privind-preschimbarea-permiselor-deconducere-straine-cu-documente-similare-romanesti/
116
Karayolları Anlaşmasını imzalamamış olan ve Avrupa
Birliğine üye olmayan bir ülkenin verdiği bir ehliyete sahipseniz,
Romanya’da uluslararası ehliyet ile birlikte, ilgili ülkede edindiğiniz
ehliyet bazında araba kullanabilirsiniz.
Üçüncü bir ülkede elde ettiğiniz oturma izinlerinin doğruluğunu
onaylamak için ek belgelerin istenmesi mümkündür (örn : konsolosluklar
tarafından verilen belgeler). Bu sebepten dolayı, ikametinizin bulunduğu
ildeki Ehliyetler ve Araçların Kayıtlı Rejimi Toplumsal Kamu Hizmeti
kurumundan bilgi edinmenizi tavsiye ederiz.
117
FİNANS
12.1. Ulusal para birimi
Romanya’nin ulusal para birimi romen Lei’dir (RON) ve lei 100
ban101 olarak bölünmektedir.
Romanya Ulusal Bankası / BNR (Merkez Bankası) mali istikrarı
sağlama rolü olan mali kuruluştur. BNR, değişim kuru birçok mali
kuruluşlar ve çeşitli kurumlar arasında mali bankacılık işlemleri
yapılmasında garantör olup döviz değişim politikası yine Romanya
Merkez Bankasına aittir.
Ticari bankaların bir kuru vardır ve döviz bürolarının da değişik
kriterlere göre belirlenen bir kurları olup, komisyon talebine
bulunabilirler.
Döviz kurları ile ilgli daha fazla bilgiyi burda bulabilirsiniz:
http://www.bnr.ro/Exchange-rates-1224.aspx.
12.2. Banka hesapları
Ödeme yapmak, para tahsil etmek veya yurt dışından veya
yurtdışına para havalesi yapmak istediğinizde bir banka hesabı
açabilirsiniz. Tüm bankalarda basit bir hesap açabilme imkanınız vardır
ve aynı şekilde çoğu banka şubelerine gidip bir zimmet veya ekonomi
hesabı açabilirsiniz. Kimliğinizin ispatı için sizden pasaport ve / veya
oturma izni gibi birkaç belge istenecektir.
Banka hesabının açılması, idaresi ve mali işlemleri genelde
bankadan bankaya farklıdır ve verilen hizmetlere göre bazı giderler
içermektedir (hesap idaresi komisyonu, işlem komisyon ücretleri v.s.).
Banka seçiminde ana kriterler, bunların şartları, şubelerin sayısı
ve dağılımı, uluslararası kapsam ve sundukları ürün ve hizmetlerdir.
Bircok banka hizmetleri, internet veya telefon aracılığı ile (Internet
banking veya mobile banking) yapılabilir: depozitolar açabilir, havaleler
101
5 Temmuz 2005 tarhinde, Romanya, 10.000 ROL 1 ley’e dönüşturerek, eski
leyi yeni bir ley (RON) ile değiştirip, bir parasal reform gercekleştirdi
118
yapabilir, döviz değiştirebilir, faturaları ödeyebilir, hesabını kontrol
edebilir veya kartına ödeme yapabilirsin.
Romanya ulusal Bankası tarafından akredite edilen bankaların listesini
ve irtibat bilgilerini şu adreste bulabilirsiniz : http://www.bnro.ro/Bancicomerciale-1333.aspx.
12.3. Yurtdışına veya Yurtdışından Para Havalesi
Romanya içine ve Romanya’dan yurtdışına para havalesi veya
yurtdışından Romanya’ya para havalesi için ticari bankaların
hizmetlerinden faydalanabilirsiniz. Bankalardan, talebiniz üzerine para
gönderebileceğiniz ülkelerin listesini verebilir ve her ülke için uygulanan
komisyonların değerini ve gönderilmiş olan para miktarı hakkında bilgi
alabilirsiniz. Bir havale yapabilmeniz için kimliğinizi ıspatlayan pasaport
ve /veya oturum kimliğinizi ibraz etmeniz gerekmektedir. Romanya
Postanesi da aynı zamanda Romanya içinde, Romanya’dan yurtdışına ve
yurtdışından Romanya’ya para havalesi hizmeti sunmaktadır.
Daha fazla bilgi: http://www.postaromana.ro/services/personal#transferde-bani_7 .
Diğer bir para havale yöntemi de uluslararası hızlı para havalesi
hizmetlerinin aracılığı ile yapılır, örneğin: Money Gram, Western Union,
RIA102. Bu hizmetler, ilgili firmanın logosu bulunan bankalarda
mevcuttur. Komisyon gönderen kişi tarafından ödenir ve para miktarına
göre değişir.
12.4. Krediler
Kredi bir bankacılık kurumunun bir sözleşmeye dayanarak
verdiği para borcudur. Bir kredi sözleşmesi imzalamadan once, bunun
verilmesi ile ilgili harcamalar ve verilme şartları ile ilgili bilgi almanız
çok önemlidir: kredinin maksimum süresi, uygulanan faiz türleri,
uygulama için gerekli olan minimum gelir ve kabul edinen gelir turleri,
Romanya;da ikamet etme süresi ile ilgili şartlar, iş yerindeki kıdemlilik,
102
Bu hizmetler için, önceden açılmış bir hesabınızın olması gerekmez, ve
paralar yürürlükte olan döviz yönetmeliğine uygun olarak gönderilip kabul
edilir.
119
başka gerekli olan teminatlar ve sigortalar, v.s. Ayrıntılı bilgileri, bir
bankanın herhangi bir şubesinden, bankaların web sitelerinden veya
Hakla İlişkiler telefon numaralarını arıyarak öğrenebilirsiniz.
Ayrıca birçok bankanın sadece Romen vatandaşlara veya sürekli
oturum hakkı olan yabancılara kredi verdiklerini öğrenebilirsiniz.
12.5. Romanya Postanesi
Posta şubeleri pul, telefon kartları satıp, gereksinimlerin
faturalarının (elektrik, doğal gaz, telefon, v.s) ödemeleri veya yurtiçine
ve yurtdışına para havale hizmetleri sağlıyor.
Daha ayrıntılı bilgiyi: http://www.posta-romana.ro/?lang=en_US
adresinden
veya Romen Postanesinin
halkla ilişkiler telefon
hizmetinden INFOPOST- 021 9393111 (tüm mobil ve sabit hatlar için)
veya 021/9393 (Vodafone şebekesi) – posta alanından yararlı bilgilerden,
elde edebilirsiniz.
12.6. Vergilendirme – vergi ve harçlar
Eğer kendi adınıza özel bir işte calışıyorsanız ve tasdikli bireysel
kişi olarak kayıtlıysanız (PFA) veya bir ailevi ortaklık kaydetmişseniz,
mâli kayıt kodu103 elde etmek için ve gelir üzerinden verginizin
hesaplanması için Vergi Dairesine kayıt olmanız gereklidir. İkamet
yerinize veya faaliyet gösterdiğiniz yerin Vergi Dairesine başvurmanız
gereklidir.
Bu rehberin yayınlanması tarihinde, gelir üzerinden verginin
oranı %16 idi ve katma değer vergisinin (KDV) standart oranı % 24 idi.
Yardımlar, tazminatlar ve başka özel yardım türleri, analık riski,
analık, çocuk büyütme ve hasta çocuğu büyütme tazminatları v.s vergiye
tabi gelirler değildirler104.
103
Aynı adı taşıyan kanun ile karıştırılmaması gereken, mali kimlik kodu, mali
kod adını da taşır. Mali kimlik kodu en fazla 10 rakamdan oluşur (sadece
rakam)
104
50/2012 no’lu Acil Hükümet Kararının 42. Maddesi- Mali kodun uygulaması
için metodoloji kurallarına yapılan değişim ve tamamlamalarla
120
Aynı zamanda, Romanya’da yerel vergi ve harçlar (arazi vergisi,
ulaşım araçları için vergi, sertifika, onay ve izinlerin verilmesi için ücret
gibi), gelir üzerinden vergiler, otomobil ve taşıtlar için özel vergiler,
tüketim vergileri (sigara, alköl, yakıtlar, kahve v.s) ve başkaları vardır.
Bir işte çalışmanız durumuda, işvereninizin her ay sizin
maaşınızın gelir vergisini durdurması ve devlet butçesine (Vergi Dairesi)
vermesi gereklidir.
121
TOPLUMUNA SEN DE KATIL!
13.1. Politik, gönüllülük ve etkileşimli hayata katılım
Romanya Anayasası uyarınca, yabancı bir ülkenin vatandaşı
olarak siyasi haklar hariç, tüm temel haklardan yararlanabilirsiniz. Siyasi
haklardan yararlanamama, seçme veya seçilme hakkı (oy kullanma),
siyasi parti kurma hakkı ve kamu görevleri yürütme hakkına sahip
olmadığınız anlamındadır.
Serbest ortaklık hakkından yararlanmak istiyorsanız, hükümete
bağlı olmayan bir kuruluş kurabilme, bir dernek kapsamında ortak veya
üye olabilme, bir vakıf kurabilme veya gönüllü olarak değişik faaliyetler
gerçekleştirebilme imkanına sahipsiniz.
Hükümete bağlı olmayan sektörler, sanat, kültür veya spordan
başlayarak, çocukların korunması, eğitim, çalışma ve oturma yerleri
yaratma, insan hakları, sosyal yardıma kadar birçok önemli alanları
kapsar. Hepsinin çıkar dışı faaliyetler gerçekleştimek için kurulmuş
olmalarına rağmen, bu tür organizasyonların amacı hassas durumlarda
bulunan kişiler için sosyal yardım etme, dayanışma ve karşılıklı yardım
duygularının gelişimi, girişimleri destekleme, kamu politikasının
değişimi ve icra edilmesi veya kendi üyelerinin menfaatlerini
desteklemektir.
Hükümete bağlı olmayan kuruluşlar yasalara105 uygun olarak
kurulur ve merkezleri106 olan bölgedeki mahkemelerin Dernek ve
Vakıfların Siciline kaydedililir. Bir dernek en az romen veya yabancı 3
bireysel veya tüzel kişilerle, bir vakıf ise en az bir kişi tarafından
kurulabilir.
105
Derneklerin ve vakıfların kurulması ve işletilmesi, daha sonra yapılmış
değişiklikler ve tamamlamalarla dernek ve vakıflar hakkındaki 26/200 no’lu
Hükümet Kararı (OG) ile düzenlenmiştir. Buna, ek kurallar belirleyen başka
kanunların ve yasamaların, mali vesika ile ilgili 75/2001 no’lu Hükümet Kararı
(OG), 195/2001 no’lu gönüllülük Kanunu, Kara paranın önlenmesi ve
cezalandırılması için 656/2002 no’lu Kanunun, şahsi karakterli bilgilerin
işlenmesi ve bu bilgilerin serbest dolaşımı ile ilgili kişilerin korunması için
677/2001 no’lu Kanunun, v.s durumlarında olduğu gibi, ek hükümler
eklenmedktedir.
106
http://www.just.ro/MeniuStanga/PersonnelInformation/tabid/91/Default.aspx.
122
Derneklerin ve vakıfların özel ve kamu kaynaklarına erişim
izinleri vardır, benzeri organizasyonlarala veya kamu otoriteleri ile
anlaşmalar imzalayabilirler, ve çıkar dışı kuruluşlar olmalarına rağmen,
yaratılmalarının ana amacına ulaşmaları adına, ek gelirler elde etmek için
ikincil özellikli ekonomik faaliyetler gerçeklestirebilirler.
Eğer hakları tanıtmayı, topluma hizmetler sunmayı, lobby ve
advocacy veya araştırma için kampanyalara katılmayı, veya sizinle aynı
merakları, hobbyleri veya ilgi alanları olan kişilerle buluşmak
istiyorsanız, bir dernek bunun cevabı olabilir. Aynı şekilde, gönüllülük
faaliyetlerine de katılabilirsiniz.
Kanunlara uygun olarak, gönüllülük, toplum için bazı olumlu
değişikliler yapma ve yerel düzeyde belirlenen bazı problemleri çözme
amacı olan faaliyetlerdir ve gönüllü adı taşıyan bir kişinin kamu
yararına yaptığı faaliyettir. Siz gönüllülük faalyetleri ile ev sahibi
toplumun ve geldiğiniz tolumun arasındaki iletişimin ve sosyal ilişkilerin
etkili olması için yardımda bulunabilirsiniz. Multikültürel, açık ve
samimi bir toplumun yaratılması için, romen toplumu ve sizin
toplumunuz arasında etkin bir diyaloğun gelişimi için katkıda
bulunabilirsiniz.
13.2.Romanya’da yabancıların entegrasyonu ve
yardımı konusunda özelleşmiş, hükümet dışı, kâr
amacı hedeflemeyen kurumlar
Romanya’da yabacıların menfaatleri için faaliyet gösteren
hükümet dışı örgütler ve aynı anda külturel, mesleki, iş adamları, insan
hakları koruması için yabancı toplumların
örgütleri vardır. Bir
probleminiz olduğunda veya faaliyetlerini desteklemek istiyorsanız
onlara başvurabilirsiniz.
Romanya Mülteci ve Göçmenler Ulusal Konseyi
Mülteciler (CNRR)
Bükreş, Mântuleasa sok. 42,
3.kat, daire
10, 2. Sektör, Romanya
Tel / fax: +(4021) 312 62 10;
Romanya’daki Mülteciler için
Cizvitler Hizmeti (JRS)
Irtibat: Pedro Arrupe Merkezi
Bükreş, Mr.Ilie Opriş sok 54, 4.
Sektör, kod 041378
123
+(4031) 405 02 75
Tel : +40 21 332 2457, +40 31 102
E-mail:
[email protected], 14 32, +40 37 293 63 46
www.cnrr.ro
Tel/Fax : +40 21 332 5361
e-mail : [email protected],
Örgütün Gelişimi için Dernek [email protected]
www.jrseurope.org
–
SAH ROM
Bükreş, Moşilor yolu 284, 22A Kültürlerarası Timişoara
apartman, 2. kapı, kat 8, daire. Enstitüsü
47, 2.sektör,
Timişoara, 16 Aralık 1989 caddesi,
tel/fax: 021 210 71 60 ,
no.8, 300173, Romanya
e-mail:[email protected],
Tel/fax : +(40) 256 498457,
www.adosahrom.ro
+ (40) 256 203942
e-mail: [email protected]
Sivil
Kaynaklar
Merkezi www.intercultural.ro ve
www.migrant.ro
(CRC)
Constanţa, George Enescu sok.
no.18,
Çocukları Kurtarın Romanya
kat 1, tel : 0742 738 836
(SCR)
e-mail : [email protected] Genel sekreterlik: Bükreş, Ştefan
www.resursecivice.ro
Furtună girişi, no.3, 1.sektör,
Romanya
Tel: +40 21 316 61 76,
Anlaşmazlıkların Seçenekli
faks: +40 21 312 44 86
olarak Halli Derneği (ADRA)
Suceava, Universităţii sok. No
48, 6. Oda
www.salvaticopiii.ro
Tel : 0745 469 459
e-mail :
İşkence mağdurlarının
[email protected]
rehabilitasyonu için tıbbi merkez
www.adramediere.ro
(ICAR)
Bükreş, unirii caddesi, no. 70,
apartman J5, 5. Sektör, kod 030836
APEL Hizmeti Derneği
Bükreş, Regina Elisabeta
Tel : (4 021 ) 321 22 21
caddesi, No.73, 1.kapı, 1.kat ,
Faks : (4 021) 327 54 74
daire 2, Int 02, P.C 050016,
e-mail : [email protected]
5.sektör
www.icarfoundation.ro
Tel : 004/021.311.61.42
Faks: 004/021.311.61.43
Genç Nesil
124
Timişoara, B.P.Haşdeu caddesi,
No.11, daire 1, Posta kodu
300016, Timiş ili,
Tel/Faks : 0040/256.498.869
www.apelngo.ro
Timişoara, Molidului sok. 8, RO
300244, tel: +40 256 282 320
Faks: +40 256 215 659
www.generatietanara.ro
Romanya Mülteciler ve Göçmenler
Forumu (ARCA)
Bükreş, Austrului sok. ,no 23, daire
1, 2. Sektör,
Tel : (4 021) 252 7357,
Faks: (4 021) 252 0815
www.arca.org.ro
13.3. Hükümetler arası örgütler
UNICEF Romanya
Kancelarya : Bükreş, ONU Evi,
Primăverii caddesi, 48A, 1. Sektör,
011975
Tel : 201.7872-76-Santral
Fax: 317 52.55
e-mail : [email protected]
http://www.unicef.org/romania/ro/
Kızılhaç Romanya
Bükreş, Biserica Amzei sok, no.29,
1. sektör,
Sekreterlik: Iulia Sandu
Tel : +40 21 317 60 06
E-mail: [email protected]
http://www.crucearosie.ro/
Mülteciler için Bileşik Devletleri
Yüksek Komiserliği
Bükreş, Primăverii caddesi, 48A,
1. Sektör, kod 011975, Romanya
Tel: Mass-medya: 021.201.78.77,
Kütüphane: 021.201.78.78, Idare:
021.201.78.79
Faks: 021 201 78 80
http://www.unhcrcentraleurope.org/ro/index.html
Uluslararası Göç Örgütü
Kancelarya : Bükreş, Dacia
caddesi, no.89, 2.sektor, kod
020052
Telefon: (0040-21) 211 45 65, 211
56 57
Faks: (0040-21) 211 44 54
www.iom.int, www.iom.ro
125
13.4. Kamu kurumları ve makamları, müfettişlikler /
ajanslar/ il müdürlükleri
Bir bölgenin gelişimi ve ilgili bölgede yaşayan insanların
yardımını sağlama sorumluluğu yerel makamalara aittir.
Bölgesel makamlar ve bunların irtibat bilgilerin, kamu
yönetiminin ulusal portalinde bulunabilir: www.administratie.ro.
Yine burada, merkezi ve yerel idarenin ana site-lerini, detaylı ve
güncel bilgiler (hümkümet ajansları, Romanya’daki kurum ve yerel
yönetimler, kanuni bilgiler, on line formlar, yurtdışındı vatandaşları için
bilgiler v.s)bulabilirsiniz.
İdare ve Içişleri Bakanlığı
Bükreş, Piaţa Revoluţiei nr.1A,
1.sektör
IIB Santrali : 021 / 303.70.80
Duruşmalar : 021 / 315.86.16
Halkla ilişkiler: 021 / 314.10.50
www.mai.gov.ro
Dışişleri Bakanlığı
Bükreş, Alexandru yolu, no. 31, 1.
sektör, kod 011822
Tel: (40 21) 319.21.08 sau
319.21.25
Faks: (40 21) 319.68.62
www.mae.ro
Romanya Göçmenlik Bürosu
Sığınma ve Entegrasyon
Müdürlüğü
Bükreş, Tudor Gociu sok, no.24 A,
4. sektör
Tel: 021 4501134
Fax: 021 4501729
Konsolosluk Departmanı
Bükreş, Alexandru yolu, no. 24, 1.
Sektör
Sekreterliğin telefonu: (004)
021.319.68.70
Faks:
(004)
021.319.68.69
Göç Müdürlüğü
Bükreş, Nicolae Iorga sok, no.23,
1. Sektör
Telefon/ Faks 021-212 80 07
Bükreş Üçüncü Ülke
Vatandaşları Hizmeti
Bükreş, Eforie sok., no.3-5, 5.
Ulusal Vize MerkeziRomanya’da seyahat etmek
isteyen yabancı vatandaşlar için
Sekreterliğin telefonu: (004)
021.232.55.07
Fax:
(004)
021.232.55.78
Eğitim, Araştırma ve Buluşlar
Bakanlığı
126
sektör
Telefon: 021 310 13 24
Faks: 021 311 18 27
http://ori.mai.gov.ro/
Gen. Berthelor sok. 28-30,
1.sektör, 010168, Bükreş
Santral tel : 4056200; 4056300
www.edu.ro
Bölgesel büroların listesini ve
bunların irtibat bilgilerini, ikamet
ettiğiniz ili tıklayarak elde
edebilirsiniz.
http://ori.mai.gov.ro/formatiuni_ter
itorial
e/index/ro
Uluslararası Yüksek Eğitim
Öğrencileri Müdürlüğü
Tel. / Faks: 021 405 63 560744
301 008
Vatandaşlık için Ulusal Otorite
Bükreş, Smârdan sok. no.3,
3.sektör, kod 030071 ( halkın
girişi, Bâlnari sokaktan, Sf.Nicolae
Şelari’in karşısından yapılır)
Tel: 021.201.93.55
Faks: 021.315.35.43
Irtibat Emaili: [email protected]
http://cetatenie.just.ro
Diplomaların Tanınması ve
Denkliği Ulusal Merkezi
Bükreş, Spiru Haret sok, no.12,
1.sektör, kod 010176
Sekreterliğin telefonu: (+4) 021
405 63 22
Fax: (+4) 021 313 10 13
www.cnred.edu.ro
Sağlık Bakanlığı
Bükreş, Cristian Popişteanu girişi,
no.1-3, 1. sektör
Telefon: 021 3072500, 021
3072600
Çalışma, Aile ve Koruma
Fax: 021 3072 67
Bakanlığı
Bükreş, Dem. I. Dobrescu sok. no. Kayıt işlemleri tel: 0213072535
2-4, 1. Sektör
[email protected]
Telefon:
021.313.62.67, www.ms.gov.ro
021.315.85.56
E-mail:
Kamu Finansları Bakanlığı
[email protected]
Bükreş, Apolodor sok., no.17,
www.mmuncii.ro
Telefon: 0213199759,
0212261110, 0212261000
Çalışma Müfettişliği
Bükreş, Matei Voievod sok, no.14, Faks: 021 3122509
2. sektör
[email protected]
Tel. 021/302.70.30
www.mfinante.ro
www.inspectiamuncii.ro
127
Emeklilik Maaşları ve Başka
Sosyal Sigortalar Ulusal Kurumu
Bükreş, Latină sok., no.8, 2. sektör
Telefon: 021 3169111; 08 00 826
727
[email protected]
www.cnpas.org
Genel kayıt işlemleri- Telefon: 021
3162894
Çocuk Koruma Genel
Müdürlüğü
Bükreş, G-ral Gheorghe Magheru
caddesi, no.7
1.sektör, Posta kodu 010322
Tel: 021 3153633, 021 3153630,
021 3100789, 021 3100790
Faks: 021 3127474
İşgücü İhracı için Ulusal Ajans
Bükreş, Avalanşei sok., no.20-22,
Tel: 021 3039831
Faks: 021 3039838
www.anofm.ro
İnsan Kaçakçılığına Karşı Ulusal
Ajans (ANITP)
Bükreş, Ion Câmpineanu sok,
no.20, 5.kat, 1.sektör, Romanya
Telefon: 021 311 89 82, 021 313
31 00
Faks: 021 319 01 83
http://anitp.mai.gov.ro
Ulusal Mali İdare Ajansı
(ANAF)
Bükreş, Apolodor sok., no.17,
5.sektör
Telefon/Faks: 021 3199759;
021 3199776; 021 3199768
www.anaf.mfinante.ro
Ayrımcılığa karşı Ulusal
Konseyi
Bükreş, Piaţa Valter Mărăcineanu
no.1-3, 1.sektör, kod 010155,
Telefon: 021 312.65.78; 021
312.65.79
Faks: 021 312.65.85
Email: [email protected]
www.cncd.org.ro
Temyiz ve Adalet Yüksek
Mahkemesi
Bükreş, Batistei sok., no.25,
2.sektör, posta kodu 020934
Tel: 021 310.39.08, 021
310.39.09,
021 310.39.12
www.scj.ro
Kamu Hakemi
Bükreş, Eugeniu Carada sok.,
no.3, 3.sektör,
Tel: 021 312.94.62, 021
312.71.01
Faks: 021 312.49.21
Web: www.avp.ro
128
13.5. Sendika, İşveren ve patron
Sendika örgutleri, üyelerinin mesleki, ekonomik ve sosyal
menfaatlerini destelemek için, romen kanunlarının, ortak ve bireysel
sözleşmelerinin, Romanya’nın da üye olduğu uluslararası anlaşmaların
ve mukavelelerin öngörduğü hakların korunması amacı ile, serbest
ortaklık hakkı bazında oluşurlar. Aynı şekilde sendikalar, örgütlenebile
güçlerini, üyelerinin veya genel olarak çalışanların sosyal politikalarını
ve faydalı kanunlarını savunmak için kullanırlar.
Sendikalar, aynı kuruluşta çalışan en az 15 kişi tarafından
oluşup, sektöriyel federasyonlar veya konfederasyonlarlar şeklinde
birleşebilirler. Sendika örgütleri, kamu makamları, siyasi partiler ve
partonluk/işveren örgutlerine karşı bağımsızdırlar.
Aralık 2000 tarihinde Nisa’da kabul edilen, şu an Avrupa için bir
Anayasa Düzenlenmesi Anlaşmasının II. Bölümü olan, Avrupa
Birliğinin Temel Hakları Tüzüğü, ortaklık özgürlüğü (12. Madde) ve
kolektif uzlaşma haklarının ile kolektif faaliyetler gerçekleştirme
haklarının olduğu gibi (28.madde) bir seri temel sendika hakları
içermektedir.
Romanya topraklarında çalışma hakkına sahip olan yabancı vatandaşlar,
oturma belgesinin türü ile ilgisiz bir şekilde, sendikalara üye olabilirler.
Patronluklar işverenlerin örgütleri olup, kamu makamları,
siyasi partiler ve sendikalar karşısında bağımsız olup, yerel ve ulusal
düzeyde faaliyet sektörlerine göre kurulmuşlardır. Romanya’da sendika
ve patronluklar, 62/2001 no’lu sosyal diyalog Kanununa uygun olarak
düzenlenmişlerdir.
Sosyal diyalog, Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından
tanımlandığı gibi, ekonomik ve sosyal alandaki ortak menfaatler ile igili,
tüm uzlaşma türlerini, hükümet temsilcileri, işverenler ve çalışanlar
arasındaki danışmaları ve bilgi değişimlerini içerir. Üç taraflı bir hareket
olarak var olabilir, ve bu durumda hükümette sosyal diyaloğun bir tarafı
olur veya hükumetin direk karışımı veya karışımı olmadan sadece
patronluk ve sendika örgütlerini kapsayarak çift taraflı ilişkiler şeklinde
olabilir. Sosyal diyalog ulusal, bölgesel veya kurumsal düzeyde
yapılabilir veya meslekler arası, sektöriel veya bunların bir karışımı
şeklinde olabilir. Sosyal diyalog, düzgün çalışma şartlarını ve
129
yoksulluğun giderilmesini desteklemek için esas olan,çok önemli bir
sosyal-ekonomik gelişim faktörü olarak sayılır.
İşvereneniz karşısında haklarınızın korunması veya desteklenmesi için
yardıma ihtiyacınızın olması durumunda, çalıştığınız kuruluştaki sendika
örgütlerine başvurabilirsiniz.
Sendikalar faaliyet sektörü kriterlerine göre, ve bunlar da birçok
ulusal ekonomi alanlarından
federasyonlarla birleşen sendika
konfederasyonları şeklinde düzenlenebilir. Örnek olarak, inşaat
alanındaki işçiler Familia Genel Sendika Federasyonu’na (www.fgs.ro)
üyedirler. Konfederasyonların web sayfalarında, her alandaki kabul
edilen örgütlerin listesini bulabilirsiniz.
Romanya’daki Serbest Sendikaların Ulusal Konfederasyonu –Frăţia
(C.N.S.L.R – Frăţia)
Bükreş, Cristian Popişteanu sok. no.1-3, 1.sektör, posta kodu 010024
tel: 021 315 73 00
faks:021 312 62 06
E-mail: [email protected], www.cnslr-fratia.ro
“Cartel Alfa” Ulusal Sendika Konfederasyonu (CNS Cartel ALFA)
Bükreş, Splaiul Independenţei , No 202 A, 2.kat, 6.sektör, posta kodu:
060022
Tel: 021 317 1040; 021 317 1041; 021 317 1045
Faks: 021 312 3481
E-mail: [email protected], www.cartel-alfa.ro
Ulusal Sendika Dairesi (BNS)
Bükreş, Turturelelor sok., no.11A, 3.sektör, Phoenicia Business Center
binası, 3.kat,
Telefon/faks : 021-316.27.98; 021-316.27.99 021-316.28.01
E-mail: [email protected], www.bns.ro
www.imigrantinromania.ro
130
13.6 Mesleki Dernekler
Romanya’da bazı mesleklerin uygulanması kanunlar tarafından
ayarlanıp, bazı şartarın yerine getirilmesine(belli eğitim yılları veya
vatandaşlığın olduğu gibi) ve özgür uygulama hakkı elde edilmesine
şartlıdır.
Düzenlenen alanlardaki meslek sahipleri, özel kanunlar bazında
kurulmuş olan, özgür uygulama hakkını veren veya iptal eden, ilgili
mesleklerin deontolojik kodlarının uygulanmasını onaylayan veya
gözetleyen, Romanya’daki özgür uygulama haklı alandaki meslek
sahipleri için Siciller oluşturan, mesleki dernekler şeklinde
tertiplenmişlerdir.
Bu tür derneklerin birkaç örneği şunlardır: Romanya’daki
Psikologlar Koleji, Romanya’da Tıbbi Sistemdeki Biyokimyacılar,
Biyologlar ve Kimyacılar Birliği, Romanya’daki Tıbbi Asistanlar ve
Ebeler Birliği, Romanya’daki Diş Teknisiyenler Birliği, Sürveyanlar
Birliği, Mimarlar Birliği, Uzman Muhasebeci ve Tasdikli Muhasebeciler
Kuruluşu v.s.
Düzenlenmiş olan mesleklerin listesi, Romanya’daki
düzenlenmiş olan meslekler için, diploma ve mesleki meziyetlerin
tanımlanması ile ilgili 200/2004 No’lu Kanununun 2.Ekinde
bulunmaktadır.
131
EKLER
14.1 EK – Yararlı Bilgiler
İnternetteki arama motorları, yararlı bilgilerin bulunabilmesi için
faydalı araçlardır :
İnternetteki bazı arama motorları :
 www.google.ro –romence, macarca, ingilizce, fransızca, v.s
dillerinde arama motoru;
 www.dreptonline.ro - adli portal
 www.paginiaurii.ro, www.paginialbe.ro, www.yellowpages.ro –
faaliyet alanlarına göre, firmaların irtibat bilgilerini, ünvan veya
şirketin yerleşim bilgilerini içeren;
Romence kelimeler ve cümleler ile
web sayfaları:
o www.linguanaut.com
o http://www.happychild.org.uk/free
way/romanian/
Romen dili online kursu:
o http://www.vorbitiromaneste.ro/
o http://www.dprp.gov.ro/elearning/
Romanya’daki sehirlerin haritası
http://harta.orasultau.ro/
Bir işyeri
arayabileceğiniz
siteler:
www.myjob.ro,
www.ejobs.ro,
www.bestjobs.ro,
www.findjob.ro,
www.1job.ro,
www.bursamuncii.ro,
www.job-studenti.ro,
www.romjob.ro,
www.jobber.ro
ROMANYA ANAYASASI:
Fransızca Romanya Anayasası:
http://www.cdep.ro/pls/dic/site.page?id=372
İngilizce Romanya Anayasası:
Romence Romanya Anayasası:
132
ÇALISMA YASASI:
Romence çalışma yasası : http://codul-muncii.webox.ro/
Faydalı telefonlar
Acil çağrı numarası - 112 yangın, kaza, tıbbi acil
durumlar, facialar ve başka
olaylar ile ilgili acil çağrılar;
acil çagrıları uluslararası
kullanımlı bir dilde de kabul
eder;
Tafik polisi - 9544
Tüketicinin koruması0800.080.999
Çocuğun telefonu - 116 111
Sosyal yardım–
021.314.23.15
Değişik bilgiler - 1951
Romanya için telefon
kodu
Yabancı bir ülkeden,
0040 veya +40 ülke
kodunu sonrasından da
sıfır kullanmadan
aradığınız ilin kodunu ve
telefon numarasını girin.
Örnek:
0040 21 32....(Bükreşteki
bir sabit telefon için)
00407... (cep telefonu
numarası için)
133
14.2 EK- BİREYSEL ÇALIŞMA
SÖZLEŞMESİNİN ZORUNLU UNSURLARI
İşveren ve işçi arasında imzalanan bireysel çalışma sözleşmesi,
mecburen aşağıda
bulunan kadro-modelde öngörülen unsurları kapsayacak. Yasa
uyarınca,taraflar arasındaki pazarlık sonucu, bireysel çalışma sözleşmesi,
özel hükümler de kapsayabilir.
A.
B.
C.
D.
E.
F.
G.
H.
I.
J.
K.
L.
M.
N.
Sözleşme tarafları (bireysel veya tüzel kişi olan işveren ve işçi)
Sözleşmenin konusu
Sözleşmenin süresi (blirsiz veya belirli, ….aylık)
iş yeri (sabit, işverenin merkezinde, veya başka yerlerde)
Çalışma şekli (görevi/mesleği, veya uygun COR kodu)
Görevin sorumlulukları (bireysel çalışma sözleşmesinin 1. ve 2.
Eki olacak olan, görev formunda bulunan görevin sorumlulukları
ve işçinin mesleki faaliyetini değerlendirme kriterleri)
Çalışma şartları (sonraki değişikler ve düzenlemerle kamu
emekli maaşları sistemi ile ilgili 236/2010 No’lu Kanuna uygun
olarak normal/özel /özgü veya özel şartlar - altında çalışan
zaralı, ağır veya tehlikeli şartlarda çalışan işçiler için günlük 8
saat altında çalışma süresini belirleme ile ilgili 31/1991 no’lu
Kanununa uygun olarak ağır, zararlı veya tehlikeli )
Çalışma süresi (tam mesai veya kısmi/bölünmüş)
Tatil (çalışma suresi ile orantılı olarak – tam norm veya
bölünmüş norm, ek tatil- çalışma günleri olarak)
Maaş (ley olarak brüt aylık ana maaş, primler, tazminatlar,
parasal veya mal olarak başka ek menafaatler)
Sağlık ve çalışma emniyeti ile ilgili tarafların özel hak ve
sorumlulukları (bireysel güvenlik ekipmanı, bireysel çalışma
ekipmanı, temizlik – sağlık malzemeleri, koruyucu gıda,
çalışmada sağlık ve güvenlik için başka hak ve zorunluluklar)
Diğer hükümler (deneme süresi, işten ayrılma veya çıkarılma
durumunda uyarı süresi…)
Tarafların genel hak ve zorunlulukları
Son hükümler
134
O. Bireysel çalışma sözleşmesinin imzalanması, uygulanması,
değiştirilmesi, askıya alınması veya feshi ile ilgili
anlaşmamazlıklar.
P. Her iki tarafın imzalaması
14.3. EK – YASALAR











Iş kanunu – 40/2011 no’lu Kanun
Medeni Kanun – 71/2011 Kanunu bazında tekrar yayınlanmış,
Medeni kanun ile ilgili 287/2009 no’lu Kanun
157/2011 no’lu Kanun bazında güncelleştirilmiş olan,
Romanya’da yabancılar rejimi ile ilgili 194/2002 sayılı Hükümet
Acil Kararnamesi
157/2011 no’lu Kanun bazında güncelleştirilmiş olan, Romanya
sınırları dahilinde yabancıların işe alınması ve detaşe edilmesi
hakkında 56/2007 sayılı Hükümet Acil Kararnames
Romanya’da oturum hakkı veya bir koruma şeklini elde eden
yabancıların ve Avrupa
Ekonomik Alanı ve Avrupa Birliğine üye devletleri
vatandaşlarının sosyal entegrasyonu hakkında 44/2004 Hükümet
Kararnamesi
Göç için Ulusal Stratejinin uygulanması için Koordinasyon
Grubunun oluşturulması
hakkında 572/2008 sayılı Hükümet Kararnamesi
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle İş
Müfettişliğin kurulması ve duzenlenmesi için 108/1999 sayılı
Kanun
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle kamu
emeklilik sistemi ve diğer sosyal sigorta hakları ile ilgili 19/2000
sayılı Kanun
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle garanti
edilen minimum gelir hakkında 416/2001 sayılı kanun
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle, iş yerinde
sağlık ve güvenlik hakkında 319/2006 sayılı Kanun
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle, iş kazaları
ve mesleki hastalıklarına karşı sigortalanma hakkındaki
346/2002 sayılı Kanun
135













Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle,sağlık
alanında reform hakkında 95/2006 sayılı Kanun
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle, işsizlik
için sigorta sistemi ve iş gücü meşguliyetinin teşviği hakkında
292/2011 sayılı sosyal yardım Kanunu
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle, tasdikli
gerçek kişiler, bireysel müesseseler ve aile müesseseleri
tarafından ekonomik faaliyetlerin gerçekleşmesi hakkında
44/2008 sayılı Hükümet Acil Kararnamesi
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle,
Romanya’da yasa tarafından düzenlenen meslekler için mesleki
sınıflandırma ve diplomaların tanınması hakkında 200/2004
sayılı Kanun
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle, çocuklar
için devlet yardımı hakkında 61/1993 sayılı Kanun
Tekrar gözden geçirilmiş olan, ticaret şirketleri hakkında
31/1990 sayılı Kanun\
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle,
Romanya’nın taraf olduğu, sağlık alanında karşılıklı uluslararası
protokollerin, anlaşmaların, mukavelelerin bazında, yabancı
vatandaşlara Romanya’da sağlık desteği verilmesi hakkındaki
Daha sonra yapılmış tamamlamalar ve değişikliklerle, insan
trafiğinin önlenmesi hakkındaki 678/2001 sayılı Yasa
13 Kasım 2009 tarihinde Bükreş’te imzalanan, küçük sınır trafiği
ile ilgili Romanya Hükümeti ile Moldavya Hükümeti
Anlaşmasının tasdik edilmesi ile ilgili 10/2010 sayılı Kanun
Mesleki yeterliliklerin tanımlanması ile ilgili Avrupa
Parlamentosu ve Konseyinin 2005/36/CE yönergesi
64/2003 sayılı çalışma ve sosyal dayanışma bakanının Emrinin
ekinde bulunan, bireysel çalışma sözleşmensinin karo-modelinin
değiştirilmesi ve tamamlanması ile ilgili 1616/2011 sayılı
Çalışma, Aile ve sosyal Koruma Bakanının Emri
2011-2012 egitim yılı için, Romanya’da akredite edilmiş devlet
ve özel eğitimde, AB’ne üçuncül ülke olan yabancı vatandaşların
eğitime ve okullara girebilmeleri için metodoloji
136
14.4 Ek- Romence sık kullanılan kelimeler
SELAMLAŞMA FORMÜLLERI FORMULE DE SALUT
Merhaba/Selam - Salut. / Bună.
Nasılsın? Nasılsınız? - Ce mai faci? /
Ce mai faceţi?
Adın ne? - Cum te cheamă?
Benim adım ___- Numele meu este
______ .
Lütfen / Lütfen - Te rog / Vă rog.
Teşekkür ederim - Mulţumesc.
Evet./Hayır - Da. / Nu.
Özür dilerim/afedersiniz - Scuză-mă /
Scuze
Görüşmek üzere - La revedere
Romence konuşmuyorum - Nu vorbesc
româneşte.
Romence konuşuyormusunuz? Vorbiţi româna?
Günaydın/Iyi akşamlar - Bună
dimineaţa. / Bună seara.
Iyi geceler - Noapte bună.
Anlamıyorum - Nu înţeleg.
Büyükelçilikle/konsoloslukla
konuşmak istiyorum - Vreau să
vorbesc cu ambasada/consulatul
Bir doktora ihtiyacım var - - Am
nevoie de un doctor.
Telefonunu/ telefonunuzu
kullanabilirmiyim? - Pot să folosesc
telefonul tău / dvs.?
Yardıma ihtiyacım var - Am nevoie de
ajutor.
Acil durumdur. - Este o urgenţă.
RAKAMLAR - NUMERE
1 – bir - unu
2 – iki - doi
3 – üç - trei
4 – dört - patru
5 – beş - cinci
6 – altı - șase
7 – yedi - șapte
8 – sekiz - opt
9 – dokuz - nouă
10 – on - zece
100- yüz - o sută
1000 – bin - o mie
10.000 – on bin – zece mii
100.000 – yüz bin - o sută de
mii
1.000.000 – bir miliyon – un
milion
137
YILIN AYLARI – LUNILE
ANULUI
Ocak - Ianuarie
Şubat - Februarie
Mart - Martie
Nisan - Aprilie
Mayıs - Mai
Haziran - Iunie
Temmuz - Iulie
Ağustos - August
Eylül - Septembrie
Ekim - Octombrie
Kasım - Noiembrie
Aralık - Decembrie
GÜNLER - ZILE
bugün - astăzi
dün - ieri
dünden önceki gün - alaltăieri
yarın - mâine
yarından sonraki gün poimâine
bu hafta – săptămâna aceasta
gelecek hafta – săptămâna
viitoare
Pazartesi - Luni
Salı - Marți
Çarşamba - Miercuri
Perşembe - Joi
Cuma - Vineri
Cumartesi - Sâmbătă
Pazar - Duminică
138
AVRUPA BİRLİĞİ
AVRUPA BİRLİĞİ
tarafından finanse edilen proje
Genel Program:
“Göçmenlerle Dayanışma İdaresi''
Avrupa'ya Üçüncü ülkelerden gelen Vatandaşları Avrupa Entegrasyon Fonu
- 2010 Yılı Programı
Ç LER VE DARES
BAKANLI I
Ç LER VE DARES
BAKANLI I
Avrupa İşleri ve Uluslararası
İlişkiler
Genel Müdürlüğü
Göçmen için Romen Te kilat
ADO SAH ROM
CENTRUL PENTRU
RESURSE CIVICE
Proje:
“Romanya'da yaşayan ve üçüncü ülkelerden gelenlerin topluma
entegrasyonunun kolaylaştırılması”
İlgili sözleşme numarası: IF/10.02-01.02
Romanya'ya Hoşgeldiniz !
Üçüncü ülke vatandaşları için Bilgilendirme Rehberi
Hazırlayan:
ADO SAH ROM isimli Organizasyon Gelistirme Derneği
(Asociaţia pentru Dezvoltarea Organizaţiei – ADO SAH ROM)
Yayın tarihi:
Haziran 2012
Teklif, talep ve değerlendirmeleriniz için adresimiz:
Bükreş, Calea Moşilor nr. 284, bl. 22A, sc. 2,
et. 8, ap. 47, sectör 2,
Tel.: 021 210 71 60,
e-mail: [email protected].
Proje Ortakları:
ADO SAH ROM isimli Organizasyon Geliştirme Derneği'nin ortaklığı ile,
Anlaşmazlıklara Alternatifli Şekilde Çözüm Derneği
(Asociaţia pentru Dezvoltarea Alternativa a Disputelor- ADRA),
Türk İşadamları Derneği (Asociaţia Oamenilor de Afaceri Turci - TİAD),
ve Organizasyon Halkla ilişkiler Merkezi
(Asociaţia Centrul pentru Resurse Civice -CRC).
sivil toplum kurumlarının katkılarıyla birlikte hazırlanarak düzenlenmiştir.
ISBN: 978-606-648-015-4
“Adı geçen bu evrak / kitap Avrupa Birliği finansal destegi ile hazırlanmıştır.
Fakat kitabın içeriği'nden tamamen ADO SAH ROM ”.
2012

Romanya`ya Hoşgeldiniz !

Transkript

Benzer belgeler

Halloween Zamanı Transilvanya, Romanya (Uçaklı)

Ek 1

Romanya - Boğaziçi İşadamları Derneği

burayı - Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

KONULU ULUSLARARASI PANEL 07

Vocabular tematic roman - turc

ZORBALIK KARŞISINDA DĐRENME HAKKI Devleti oluşturan

Oturum Programı

ENERJİ VERİMLİLİĞİ PROJELERİ İÇİN İŞ PLANI ve FİNANSMAN

Etkinlik Kitapçığını indirin

Kongre Programı

Uneo Tekli Broşür 645Kb