QARADAø SEMENT

“QARADA SEMENT”
6 SAYLI QURU ÜSULLU YEN YANDIRMA SOBASI
LAYHS
QARADA SEMENT ASC
Sahil qsbsi
Salyan osesi
Bak AZ1083
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsi (MSSTQ)
Qeyri-Texniki Xülas
“Qarada Sement”
6 sayl Quru Üsullu Yeni Yandrma Sobas
Tsvir “Holcim Group Support Ltd” trfindn
29.10.2008-ci ild hazrlanmdr
SON VARANT
Noyabr 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Bu snd Azrbaycan Respublikas, “Qarada
Sement” ASC –nin planladrlm 6 sayl yeni
yandrma sobas (Layih) üçün traf Mühit v
Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsi
(MSSTQ) Hesabatnn Qeyri-Texniki Xülassidir
(QTX).
ilmsin v mhsul istehsalnn artmasna sbb
olacaqdr. 6 sayl Sobann i salnmas il klinker
istehsal gücünü hmiyytli drcd yni mövcud
olan txminn 2600 t/ gün-dn 4000 t/gün
nominal hcmdk artrlmasna v bununla yerli
bazarda sement artmaqda olan daxili tlbatn
ödnilmsin xidmt edckdir (növbti hissd
göstrilir).
1 Giri
Hal-hazrda Qarada Sement” istehsalatda bu
sement zavodundan aral yerln açq sahd
miar da istehsal il mul olan karxanalarn
tullantlarndan sas xammal mnbyi kimiistifad
edir. Layih üzr, lav olaraq, “Qarada Sement”
irkti uzun müddt rzind hngda xammal il
tmin edilcyin min olmaq üçün özünün
hazrda istifad etmdiyi v zavoddan imal-q
istiqamtd 15 km msafd yerln “ahqaya
Qrb” hngda karxanasn yenidn açacaqdr.
Layih haqqnda mlumat
Azrbaycanda faliyyt göstrn Qarada Sement
ASC” irkti (“Qarada Sement”) özünün, Sahil
qsbsinin yaxnlnda, Bakdan txminn 34 km
cnub-qrbd v Xzr dnizinin sahil xttindn
txminn 1 km qrbd yerln Qarada sement
istehsal zavodunu yenildirmk niyytinddir.
Qarada Sement zavodu 1950-ci illrd istismara
verilib. 1999-cu ild Sahil qsbsind yerln v
vvllr dövlt mülkiyytind olan sement zavodu
özlldirildi v sveçr sement istehsalçs
«Holcim» Ltd. irkti “Qarada Sement”in
shmlrinin çox hiss
ald. «Holcim» dünyada
n böyük sement, doldurucu v digr tikinti
xidmtlri tchizatçlarndan biridir.
Özlldirildiyi vaxtdan bri, zavodun illik sement
istehsal gücü, texnologiyann ekoloji
göstricilrinin tkmilldirilmsin hmiyytli
drcd vsait qoymaqla alt df artrlmdr. Bu
öhdliyin davaml kild hyata keçirilmsinin
növbkimi «Holcim» irkti enerji v
xrclrinin azaldlmasna v istehsal
gücünün daha da artrlmasna imkan vern yeni
texnologiyan zavodda ttbiq etmk niyytinddir.
«Qarada Sement»in yenildirilmsi çrçivsind
zavodun razisind xammaln danmas
sementin guru üsulla
istehsal üçün n müasir frlanan yandrma sobas
ina edilckdir. Hmin yeni 6 sayl Yandrma
sobas hazrda ya üsulla ilyn dörd yandrma
sobasn vz edckdir, bunlar da yeni 6 sayl Soba
müntzm faliyyt baladqdan sonra istifaddn
çxarlacaqdr. Ya üsulla ilsobalarn v
onlarn tüstü bacalarnn sonrak mrhld
sökülmsi nzrd tutulur.
Köhn sobalarn quru üsulla il müasir
yandrma soba il vz olunmas traf mühitin
hmiyytli drcd yaxlamasna (xüsusi il d
brk hissciklrin havaya atlmasnn azalmasna
sbb olacaq v zavodun daha da smrli, etibarl
QARADA SEMENT ASC
Layih çrçivsind karxanalar olan razid
vvllr istismar ediln xammal yüklm
stansiyasnda yeni daqran quru v
ina olunacaq, hazrda istifad
olunmayan v “ahqaya-Qrb” karxanasn
«Qarada Sement» il birldirn dmir yolu
hisssi is brpa olunacaqdr.
Layih üçün kapital qoyuluu txminn 300 milyon
avrodur.
Layihy Tlbat
Azrbaycanda sement bazar 2003-cü ildn bri
inkiaf etmkddir v onun Azrbaycann
proqnozladrlan iqtisadi inkiafna mütnasib
olaraq daha da güclü surtd inkiaf gözlnilir.
2006-c ild istehlak 2.6 milyon ton olmu, 2007-ci
ild is sement tlbat artq 3.2 milyon ton
olmudur. 2015-ci ild Azrbaycanda sement
tlbatn txminn 40% artaca gözlnilir.
«Qarada Sement» hazrda Azrbaycanda yegan
sement klinkeri istehsalçs v hmçinin, ölkd
faliyyt göstrn n böyük sement istehsal edn
zavoddur. 2007-ci ild «Qarada Sement»
txminn 1.3 milyon ton sement istehsal etmidir.
Bel hcmd sement istehsal etmk üçün «Qarada
Sement» mövcud klinker istehsal edn sobalarn
istehsal qabiliyytinin mhdudluuna gör lav
klinker idxal etmli oldu. 6 sayl soba i
düdükdn sonra zavodun klinker istehsal
gücünün artmas mövcud üyütm qabiliyytindn
tam istifad olunmasna sbb olacaqdr. Glckd
zavodun özünün istehsal etdiyi ild txminn
1.2 milyon ton klinker hesabna «Qarada Sement»
trfindn istehsal olunan sement ild 1.7 milyon
QTX S 1 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
ton olacaqdr. Sement istehsalnn hcminin 30%
artmas il Layih ölkd sement olan tlbat
ödy v Azrbaycann xaricdn klinker v
sement idxalnn daha da artmasnn qarsn
alacaqdr.
Layih üzr traf Mühit Tsirin
Qiymtlndirilmsi
Layihnin Azrbaycanda traf mühitl bal
layihlrin tsdiqi slahiyytin malik olan
Ekologiya v Tbii Srvtlr Nazirliyi (ETSN)
trfindn tsdiq olunmas tlb olunur. traf
mühitl bal tsdiq etmk üçün ETSN-in müracit
edcyi sas snd olacaq Layih üzr traf Mühit
Tsirinin Qiymtlndirilmsinin ilnmsi üçün
«Qarada Sement» yerli mslht verm firmas
olan SRM il müqavil balamdr.
Bundan lav (Davaml Sement Tbbüsü,
Davaml nkiaf üçün Beynlxalq Biznes urasnn
üzvü olan) Holcim Group" irktini", onun
shmdar olan Avropa Yenidnqurma v nkiaf
Bank (AYB) v potensial beynlxalq layih
kreditorlarnn siyastin ml olunmas mqsdi
il «Qarada Sement» lav tdqiqatlar aparlmas
v beynlxalq standartlara istinad edn daha geni
hcmd traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin
Qiymtlndirilmsind (MSSTQ) lav
mlumatlarn toplanmas üçün ERM (Almaniya
Frankfurt Ofisi) trfindn rhbrlik ediln
Azrbaycanda Bak hrind traf Mühit
Texnologiyalar Mrkzi trfindn dstklnn
yerli mslhtçilr qrupu il müqavil balamdr.
MSSTQ hesabatnda Layihnin tikintisi v
faliyyti il bal traf mühit v sosial sahy
gözlniln tsiri trafl göstrilir. Hesabatda
müyynldirilmi tsirlrin qarsnn alnmas v
ya onlarn aradan qaldrlmas üçün v traf Mühiti
v Sosial Sah üzr daretm Plan ( !!"#) il
uyunluun yoxlanmas üçün tdbirlr
göstrilmidir.
Yerli MTQ Azrbaycandak tlblri qarlad
halda MSSTQ hesabat Layihnin AYB v digr
potensial kreditorlar trfindn traf mühitl bal
tsdiqi üçün sas snddir. Digr trfdn, tdqiqat
LTT podratçs il mühndislik, material v
avadanlq tdarükü v tikinti üzr müqavilnin
traf mühit v sosial sah il bal rtlri v
faliyyt v texniki xidmt üçün sasdr. O, Layih
üzr layihldirm, tikinti v faliyytin traf
mühit baxmndan qnatbx olmasn v hm
beynlxalq, hm d yerli standartlara uyun
olmasn tmin edckdir.
QARADA SEMENT ASC
MSSTQ v !!"# meyarlarnn sas bu mcmu
hesabatda qabaqda göstrilmidir. (Bölm 5).
MSSTQ iinin bir hisssi kimi sahibkarlar v
ictimaiyyt mlumat tdbirlri keçirilmi v layih
haqqnda mlumat Layih üçün nzrd tutulmu
ictimaiyyt mlumat v akarlama plan (MAP)
daxilind ictimaiyyt çatdrlmdr. MSSTQ
Hesabatnn Son Layihsi ictimaiyyt açqlanacaq v
«Qarada Sement» zavodun yaxnlnda yaayan
halinin mara olan nümayndlri üçün Açq
Qap günlri tkil edckdir.
2 Layihnin Tsviri
Layih razisinin Yerlmsi
Layihy Sahil qsbsindn keçn osenin v
dmir yolunun imal-qrb hisssind yerln
Qarada Sement zavodunun bina v qurularnn,
$%&'
$%
köhn dmir yolu yükl razisindki yeni
daqrc qurunun, v karxanan Qarada Sement
zavodu il birldirn dyolunun faliyyti
daxildir. Layih razisinin yerlmsi haqda kil
QTX-1-d mlumat verilir.
Sement Zavodu
Qarada Sement zavodunun sahsi txminn
52 ha-dr (tqr. 1,630 m x 430 m). Mövcud istehsal,
emal v inzibati quru v binalar, sasn, razinin
mrkzi v rq hisslrind yerlmidir. Yeni 6
sayl soba sasn razinin q hisssindki bo
yerd quradrlacaqdr. Yeni 6 sayl yandrma
sobas 2004-cü ild aparlmözlldirmdn
sonra sökülmü keçmi 5 sayl sobann yerind
yerldirilckdir.
Karxanalar
“Qarada Sement”in gil karxanas vardr v ondan
layih üçün d istifad olunacaqdr. Layih üçün
“Sahqaya-Qrb” ( karxanas yenidn
istifady verilckdir. O, zavoddan hava il 12
km, yol il 15 km msafd yerlir. Karxanann
152 ha-dan ibart razisi d özllm paketin
daxil idi. Bu karxanada Sovet vaxt (
hasilat balanmd, lakin ilkin faliyyt
baladqdan sonra hmin dövr üçün keyfiyyti
qeyri-qnatbx hesab olunduuna gör faliyyti
dayandrld.
Özlldirmnin bir hisssi kimi, “Qarada
Sement” hm dahqaya-Q) karxanasndan 2
QTX S 2 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
km cnubda yerln Karvansara (
mdnindn (~120 ha) d istifad etmk hüququ
ld etdi. Bu mdn daha uzun müddtli (
tchizatna imkan verir v bu Layihy aid deyil,
lakin glck
mrhld “Qarada Sement” trfindn iln
bilr.
kil QTX-1: Layih razisinin Tsviri
hmiyytli xüsusiyytlr
Yeni qurular vΩ mövcud zavodda dΩyiiklik
edilmΩsi
Yeni 6 sayl Sobadan istifad il Qarada sement
zavodunun müasirldirilmsin mövcud zavodda
dyiikliklr edilmsi v aadak sas qurularn
tikintisi daxildir:
x
72 m-lik frlanan quru üsullu yandrma sobas
(mövcud 4 dd 150 m-lik ya üsullu
yandrma sobasn vz edir);
x
ardcl yerldirilmi ilkin karbonsuzladrcl
5 pillli tk axli siklonlu ilkin qzdrc (txm.
132 m hünd.);
QARADA SEMENT ASC
x
yeni, hündürlüyü txm. 140 m olan tüstü
bacas (hündürlüyü 65 m olan 3 dd hazrk
bacalar vz edir);
x
klinkeriin manesiz hrkti üçün ok
üfürücülrl tchiz edilmi, mhsuldarl
4,000 t/gün olan qfsli klinker soyuducu;
x
Brk yanacaqlar (kömür/neft koksu
anbar)üçün 10,000 t tutumu olan qapal anbar
v mhsuldarl 24 t/saat olan aquli
diyirckli dyirman;
x
Müxtlif keyfiyytli miar dalar üçün dairvi
24,000 t tutumlu anbar
x
Gil v dmir tnzimldiricisi üçün hr birinin
tutumu 3500t olan 2 dd düzbucaql ambar
QTX S 3 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
x
xammaln üyüdülmsi üçün 355 t/s gücü olan
diyirc dyirman;
x
xammaln homogenldirilmsi üçün
8,000 tonluq anbar (bunker);
x
tlbatn fsildn asl olaraq, dyimsin
uyunlamaq imkan vern 75,000 t tutumu
olan klinker anbar (bunkeri);
x
hcmi 16,000 t olan sement bunkeri (yük
avtomobill*
2 quru
il) bu, sement saxlama qabiliyytini cmi
34,000 t qdr artrr;
x
istehsal sahsinin imal-qrb hisssind
yerln yeni yüksk grginlikli yarmstansiya
v zavoddan keçn 110 kv-lq elektrik xttin
balant (hazrda ina olunmaqdadr);
x
yeni soba sisteminin yerl(
üçün daxili
infrastrukturann genilndirilmsi (ms. su,
drenaj v elektrik bksi, emala nzart);
x
mövcud daxili dmiryolu xttinin txminn
600 m uzadlmas v sahnin imal qrb
srhdind daxil olan xammaln boaldlmas
üçün qatar boaltma stansiyasnn
genil
brk yanacaqlarn (da
kömür/neft koksu) boaldlmas üçün d
yoluna 1 qolda x
razidki nqliyyatn daxil olan v çxan
nqliyyata gör ayrlmas üçünrazinin cnub
srhdind ikinci darvaza.
Yeni 6 sayl yandrma sobas i düdükdn sonra
mövcud xammal dv lam (ya xammal
qar + hovuzlar quru üsulla istehsal zaman
lama ehtiyac olmad üçün istifaddn
çxarlacaqdr
Nticd , Sahil çirkab sularn emal zavodundan
(ÇSEZ) texniki suyu n mövcud boru x v
hmçinin çirkli suyun saxland hovuzlar
istismardan çxarlacaqdr. Müasirldirilmi
zavodda yalnz zavodun razisindn keçn
mövcud ümumi irin su xtmiz sudan
istifad olunacaqdr.
stehsal razisindki digr binalar glck istehsal
hcminin tlblrin uyun gldiyin gör
dyiilmz qalacaqdr.
ahqaya-Qrb" ( karxanasnn yenidn
açl, karxanann yeni daqran quru (750 t/s
istehsal gücü olan) il sas binasnn tikilmsi,
anbarn v m
,-.../
0
yüklm stansiyasnn tikilmsi v “Qarada
Sement) zavodu il «ahqaya-Qrb» karxanas
arasndak yollarn v dmir yolunun tmiri il
QARADA SEMENT ASC
eyni zamanda olacaqdr. ( karxanadan
daqrana (msaf txm. 2 km) gtirilmsi ar
özüboaldan avtomobillr vasitsi il hyata
keçirilckdir.
6 sayl yeni yandrma sobasnn ilmsi üçün
zavodun karxanalarndan hr gün orta hesabla 89qatar 5,600 t ( v 800 t gil danacaqdr.
Qatarlar adtn hftd 5 gün, shr saat 6-dan
axam saat 22-y qdr ilyckdir.
Artan xammal tlbatna gör Qarada Sement”
xammaln danmasnn asanladrlmas üçün
mövcud 6 lokomotivdn lav dizel müh 2
lokomotiv d alacaqdr v qatarlarn uzunluu
hazrk 6-8 vaqondan 15 vaqona çatdrlacaqdr
(hr qatarn 1,000 ton tutumu olacaqdr).
Zavodda stifadΩ EdilΩn Texnologiya
6 sayl yeni yandrma sobas zavodun
müasirldirilmsinin v
sas komponentidir. O, sement
snayesinin n son standartlar v kommersiya
chtdn özünü tsdiq etmi texnologiyalara
uyun olaraq layihlndirilckdir. Be mrhlli
siklonlu ilkin qzdrma v ,(
quru istehsal prosesi il(1 soba
Qarada Sement” zavodunda n müasir
beynlxalq texnologiyan nümayi edir. Quru
istehsal prosesinin ya istehsala nisbtn bir neç
üstünlüyü vardr, buna misal olaraq termik
enerjidn daha smrli istifad v istehsalla bal
xüsusn d brk hissciklr kimi daha az
tullantnn, traf mühit buraxlmas, sudan daha
az istifadni göstrmk olar.
traf mühiti mühafiz tdbirlri (aada tsvir
olunduu kimi) binann layihsin daxildir. Zavod
thlüksiz v davaml faliyyt üçün tlb olunan
bütün kömkçi avadanlq, hr növ aksesuarlar v
mühafiz v thlüksizlik avadanlqlar il tchiz
olunacaqdr.
raziy aid olan zlzl v tufan kimi tbii
flaktlr, habel fövqlad vziyytlr üçün uyun
qabaqlayc tdbirlr layihd nzrd tutulacaq v
uyun tikinti normalar ttbiq olunacaqdr.
Yanacaq
Mövcud ya üsul sobalar ölkd hasil olunan tbii
qazla ilyir (13 Mln m³/ay). Glckd yanacaq
bazarnn tlblri il (yanacan olmas, qiymti)
v Azrbaycann glckd tbii qazn ixrac
strategiyasna uyunlaa bilmsi üçün 6 sayl yeni
soba el layihlndirilmidir ki, müxtlif
yanacaqlarla ily bilsin. Yeni sobann idxal
QTX S 4 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
edilmi da kömürl v gr varsa, koksla (daha
yax olar ki, Azrbaycanda emal olunsun) ilmsi
planladrlmdr.
Buna gör d xam kömürün saxlanmas üçün bal
anbar, kömür dyirman v xrda kömür bunkeri
Layihnin yeni komponentlridir. Brk
yanacaqlarn idar olunmas üçün lav boaltma,
v qurular tlb olunur. Kömür
dyirmannn tüstü borusu kömür tozunun havaya
buraxlmasnn qarsn almaq üçün torbal
süzg tchiz olunacaqdr. Brk yanacan
yandrlmas hr hans tullant v ya külün
çoxalmasna gtirib çxarmayacaq, bel ki, qalqlar
klinkerin trkibin daxil edilrk xammal vz
edckdir. Da kömür msrfi txminn 15,000 t/ay
olacaqdr.
Enerji TΩlΩbat
Ya üsuldan quru istehsal texnologiyasna keçm
klinker istehsal zaman xüsusi istilik enerjisindn
istifadni hmiyytli drcd, 6.37 kCoul/t
klinkerdn 3.2 kCoul/t klinker qdr, txminn
50% azaldr.
Digr trfdn ya üsuldan quru istehsal
texnologiyasna keçilmsi (lamn (xammal
qarnn) hazrlanmas xammaln quru
üyüdülmsi il vz olunur ki, bu da daha çox
elektrik enerjisi tlb edir) v yanacan qazdan
kömür dyimsi v kömürün üyüdülmsi üçün
lav elektrik enerjisi tlb olunduuna gör xüsusi
elektrik enerjisindn istifad az miqdarda, 16 %
artacaqdr. (81 kVts/t sementdn 94 kVts/t
sement qdr) razid orta elektrik enerjisinin
gücü 32 MVt-a qqalxacaq, yeni 6 sayl
yandrma sobasnn n yüksk elektrik enerjisi
tlbi is 22 MVt-a. q
Zavod müasirldirildiyi tqdird toz buraxan
mnblrdn, xüsusi il d 6 sayl yeni sobann
qzqrc v soyuducu qurularndan çxan çirkli
hava yüksk effektivliyi olan torbal
süzgdn keçirilr. Yeni
sobada az NOx yaradan odluun v selektiv qeyrikatalitik azalma (SQKA) metodunun t azot
oksidi tullantlarn azaldacaqdr. Zavodun
müasirldirilmsi il qapal anbarlardan istifad
tozun külyin tsiri il yenidn havaya qalxmas
riski azalacaqdr. Havaya hr hans maddlrin
buraxlmas milli v beynlxalq standartlar v n
qabaqcl tcrüb (BMK/AB-MO'2"!) çrçivsi
daxilind olacaqdr.
Emissiyalarn sas xüsusiyytlrinin müqayissi
QTX-1 cdvlind verilmidir. Tklif olunan
mübariz sisteminin smrliliyi tkc yanm qaz
konsentrasiyasnn aa dümsin deyil, hm d
ümumi istehsaln 50%-dn artq artmasna
baxmayaraq ümumilikd emissiyann ixtisarna
gtirib çxardr. (Bax Cdvl QTX- 2). Ümumilikd,
yeni sobann i dümsi zavodda havan
çirklndirn emissiyalar üzr vziyyt hmiyytli
drcd yaxlaacaqdr. Ümumilikd, yeni
sobann yerldirilmsi il havann zrrli qazlarla
çirklnmsi vziyyti hmiyytli drcd
yaxla doru dyickdir.
Havann ÇirklΩnmΩsinΩ NΩzarΩt
Özlldirmdn sonra havaya atlan tozun
miqdarnn icaz veriln h qdr azaltmaq
üçün mövcud sobalardak elektrostatik süzg
(çökdürücül(ESF)) tmir olundu v
müasirldirildi. Lakin hl d zavodun hazrk
faliyyti razid brk hissciklr d daxil olmaqla
havaya atlan emissiyalarn sas mnbdir.
Bundan lav, hazrk zavodun çoxlu açq anbarlar
vardr ki, bu da qeyri-müt( tozun daha da
çoxalmasna sbb olur.
QARADA SEMENT ASC
QTX S 5 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Cdvl QTX-1: Zavodun havaya buraxd zrrli maddlr, hazrda v glckd
Parametr
Emissiyalarn konsentrasiyas
(mg/Nm³) *
Normalar
Mövcud ya
üsulla ilyn
1-4 sayl
sobalar
6 sayl yeni
yandrma sobas
AB MOQTS
/MO'T
Brk hissciklr
170 – 400
< 30
20 - 30
30
Azot Oksidlri
(NOx)
400 - 900
< 500
200 - 500
600
Sulfat Dioksid
(SO2)
30 - 180
~ 200 *
200 - 400
400
Çirklndirici:
BMK
(Nm³ =Normal m³ ; MO'T: Mövcud olan qabagcil texnologiya)
* xammal analizin il müyynldirildiyi kimi trkibindki kükürd sasn
Cdvl QTX-2: 6 sayl yandrma sobas layih
il müqayisd mövcud
zavodun Cmi Emissiyas
Parametr
Cmi Emissiya (kg/saat)
Mövcud ya üsulla ilyn
1-4 sayl sobalar
Yeni 6 sayl yandrma sobas
Brk hissciklr
160
30
Azot Oksidlri (NOx)
316
157
Sulfat Dioksid (SO2)
35
65 *
Çirklndirici:
(*nnvi olaraq daha yüksk sviyy götürülür, slind, quru istehsal prosesind
klinker* daha az kükürd istifad,.)
Karbon Qaz Emissiyas
Klinker istehsalnn 50 %-dn çox artacana
baxmayaraq yeni texnologiyadan istifad
n
Qarada Sement zavodunun traf
mühit ataca ümumi karbon qaz emissiyas cmi
40% artaraq hazrk 739,000 t/ildn 1.03 mln t/il
çatacaqdr. Lakin, yanacan tbii qazdan da
kömür dyimsi il laqdar bir ton sement
dün xüsusi tmiz karbon qaz atlmas 1 %
azalacaqdr: Zavodun tam gücü il ildiyi birinci il
(2013) xüsusi karbon qaz emissiyas indiki 594 kq
CO2/t sement vzin 587 kq CO2/t sement olmas
gözlnilir.
Su TΩlΩbat
Hazrda ya istehsal üsulunda xammal qar
hazrlamaq üçün tlb olunan su ild 600,000 m³
tkil edir. Bunun üçün hazrda Sahil çirkab sular
emal zavodunda (ÇSEZ) tmizlnmi sudan v
kiçik miqdarda (23,000 m³/a) Sanqaçal
terminalnda “stehsal Olunan Su”dan istifad
olunur. Glckd bu suya tlbat olmayacaqdr,
bel ki, 6 sayl sobaya veril xammal quru
QARADA SEMENT ASC
üsulla hazrlanacaqdr. Texniki sudan sasn
istehsal prosesind püskürm, avadanln v
süzgzrrli qazlarn soyudulmas üçün
istifad olunacaqdr. Tmizlnmi çirkab suyu
yeni zavodun texniki tlblrini ödy
bilmyckdir, ona gör d ictimai su kmrindki
sudan istifad olunacaqdr. Bundan baqa, sasn
d yannsöndürm$yuma v sanitariya
mqsdlri üçün tmiz suya ehtiyac olacaqdr.
Tmiz suyu traf mühitin mühafizsini nzr
almaqla istifad etmk üçün Layih dövri su
sistemindn istifad edckdir ki, bu da soyutmaq
üçün istifad olunan suyun illik hcmini 30,000 m³
azaldacaqdr. Yenilnmi zavodda cmi illik su
tlbat pik vaxtlarda 85 m³/saat olmaqla txminn
211,500 m³/il olacaqdr.
Çirkab Sularn Danmas
Yenilndikdn sonra zavodda, indiki kimi
sanitariya v tmizlm mqsdlri üçün istifad
edilmi v hmçinin soyutma sistemind istifad
edilmi çirkab sular yaranacaqdr. Bu suyun
txminn 72,400 m³/il hisssi kanalizasiya vasitsi
il xaric edilckdir. (hazrk 168,000 m³/il il
QTX S 6 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
müqayisd). «Qarada Sement»-in çirkab sular
hazrda tmizlnmk üçün nasosla Sahil
qsbsindki çirkab sularn emal zavoduna
(ÇSEZ) vurulur. Lakin bu, hm fiziki chtdn,
hm d tmizlm mrhllri ilmdiyindn
keyfiyytsiz faliyyt göstrir. Buna gör d,
«Qarada Sement» razid özünün xüsusi su
tmizlyici qurusunu quradrma qrara
almdr ki, hmin tmizlnmi su da birbaa
alcya ötürülmsi üçün Azrbaycandak v
beynlxalq standartlara uyun olmaldr. gr
Qarada rayonu rhbrliyinin Sahil ÇSEZ-ni
yenilmkl bal planlar tmizlyici qurunun
tikintisin balamazdan qabaq hyata keçs
Layihnin bu komponentin ehtiyac olmayacaq v
Sahil ÇSEZ –dn istifad olunacaq.
BΩrk Tullantlar
Ümumiyytl, sement zavodlar yalnz mhdud
miqdarda, sasn tmirl bal tullant yaradr.
Filtrlrd ylm tozun ksr hisssi yenidn
istehsala buraxlr. ndi olduu kimi, yenilnmi
zavodda yaranm tullantlarn da danmas
müqavil yolu il lisenziyal podratçlar trfindn
hyata keçirilckdir.
Ψtraf MühitΩ SΩsin TΩsiri
Hazrda zavodun faliyytindn yaranan ssküyün yaxndak yaay mntqlrin ciddi bir
tsiri yoxdur. 6 sayl yeni yandrma sobasnn
faliyyti zaman yaranacaq ss-küy onu yaradan
avadanlqlara ss tnzimlyicilri lav etmkl
qbul edilmi beynlxalq normalara
uyunladrlacaqdr.
Xammal TΩchizat
Gündlik xammal tlbat txminn 6,320 ton
xrdalanm hngda, gil v(
olacaqdr. (Klinker üçün xammal qar s1
1.58t/t klinker olub mövcud istehsal zaman
olduu kimi olacaqdr.)
Zavodun arxa hisssind hörgü dalarnn
ksilmsindn yaranan hngda tullantlar yen
d zavod üçün sas material olaraq qalacaqdr.
Bundan lav, hngdann uzun müddt
olmasnn tmini v xammaln keyfiyytinin
stabilldirilmsi üçün «ahqaya-Qrb» karxanas
yenidn i salnacaqdr. «ahqaya-Qrb»
karxanasnn yeni 6 sayl yandrma sobasnn tlb
etdiyi xammaln 35%-ni ödycyi
proqnozladrlr. Bu mdnd 45–60 mln ton
hngda ehtiyat vardr v txminn 50 il istismar
oluna bilr.
QARADA SEMENT ASC
Karxana ilk df Sovet vaxtnda qazma-partlatma
mliyyatlar vasitsi il faliyyt balamdr.
Lakin, ilkin istismardan sonra, hngdann
keyfiyytind müxtliflik olduuna gör hmin
zaman istehsal üçün yararsz hesab edildi v
kifayt qdr biliyin v analiz texnologiyasnn
olmadna gör ona nzart etmk mümkün
deyildi. «Qarada Sement» yoxlama qaznts v
müxtlif keyfiyytli hngda nümunlri
götürülmsi d daxil olmaqla hrtrfli tdqiqat
aparm v karxana razisind rast glinn müxtlif
xam hngdalarnn xüsusiyytlri d nzr
alnmaqla trafl istismar plan ilyib
hazrlamdr. Nticd material qardrlmasnda
plastiklik üçün karxana eyni zamanda 3 ayr-ayr
yerdn istismar olunacaqdr. nnvi qazmapartlatma v yüklm-dama mliyyatlarnn da
qurulmas nzrd tutulur. Karxana dayaz,
sthindn 5 metr drinlikd terraslar açlmas yolu
il istismar edilckdir. Partlay mliyyatlarnn
traf mühit mnfi tsirini nzr alaraq «Qarada
Sement» açq üsulla v ya sth örtüyünün
partladlmas yolu il istismar kimi qeyri-partlay
metodlarndan istifadnin mümkünlüyünü tdqiq
etmkddir.
Qaradan mövcud gil karxanas (hazrda 12.3 ha)
uzun müddtli tchizat üçün kifayt qdr ehtiyata
malikdir. $ 24 ha ehtiyat mövcuddur.
LayihΩnin Yaradlmas
Layih$ zavodun texniki konsepsiyasn
Holcim Qrupunun” standartlarna uyun ilmi
“Holcim 'rupuna Yardm” (Holcim Group Support
(HGS) da daxil olduu t
*
Holcim” irktinin
dstyi il «Qarada Sement» trfindn
ilnmidir.
Yeni 6 sayl yandrma sobas v bununla bal
zavodun yenilnmsi istismara hazr vziyytd
thvili nzrd tutan layihlndirm, tchizat v
tikinti (LTT) müqavilsin uyun olaraq hyata
keçirilckdir. Yeni infrastrukturlar, zavodun
xidmti v kömkçi binalar «Qarada Sement»
trfindn yerli podratçlar vasitsil hyata
keçirilckdir. LTT Podratçs Yeni 6 sayl
yandrma sobasnn bütün inaat ilri üçün
cavabdeh olacaqdr. “stifady hazr”
müqavilsin bütün Holcim Group irktlr
qrupuna aid olan “Sahibkarn Standartlar”, yni
podratçnn öhdliklri d daxildir. Bunlar a LTT
podratçs trfindn ml olunacaq Beynlxalq
mk Tkilatnn (BT) sas mk Standartlarna
il bal texniki layihlndirm (ekoloji standartlar
QTX S7 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
üzr n yax tcrüby istinadn) v i tlblrinin
yerin yetirilmsinin keyfiyytin, layih üzr
hesabat verm v nzart, tfti v yoxlama, vzif
il bal salamlq, thlüksizlik v sosial
msuliyyt rtlri aiddir. LTT podratçsnn
bunlara n drcd riayt etmsi “Qarada
Sement” v “Holcim Group Support” (HGRS)
trfindn yoxlanb nzart edilckdir.
«Qarada Sement», tikinti baa çatdqdan v
Qarada mliyyat heyti il lazmi tlimlr
keçirildikdn sonra faliyyt balamaq üçün yeni
qurular thvil götürckdir. Texniki xidmt
Azrbaycanl v ya beynlxalq podratçlar
trfindn hyata keçirilckdir.
Yollarn v dmir yollarnn tmiri Azrbaycan
irktlri trfindn hyata keçirilckdir.
Dmiryolu mliyyatlar yen d «Qarada
Sement»-in daxili mliyyatlarnn bir hisssi
olacaqdr.
Karxanann xrdalayc, konveyer kmri, Qatar
yüklm stansiyas kimi sas infrastrukturunun
inas da LTT podratçs trfindn hyata
keçirilckdir. Karxanan Azrbaycanl podratç
ildckdir. (hazrda hngda tullantlarnn
ylmas v gil karxanas mliyyatlar «Qarada
Sement»-in rhbrliyi il Azrbaycanl subpodratç
trfindn hyata keçirilir.
çi HeyΩti vΩ Ω GötürmΩ
Hal-hazrda: «Qarada Sement» zavodunda sement
istehsalnda hazrda 462 nfr ilyir. stehsal
prosesi dörd növbd olmaqla sutkann 24 saat v
hftnin 7 günü davam edir. 2002-ci ildn bri
hngda v gil karxanas mliyyatlar
podratçlara hval edilmidir. Hazrda karxana
mliyyatlarnda podratçnn 76 içisi faliyyt
göstrir. Bundan lav orta hesabla cmi lli, pik
vaxtlarda is 300 nfr içisi olan bir neç texniki
xidmt v subpodrat irktlri vardr.
Layih üzr Tikinti lri: Layih üzr tikinti ilri
intensiv mk tlb edn ilr olub xeyli i yerinin
açlmasna sbb olacaqdr. Böyük miqdarda içi
qüvvsi, xüsusn tikintinin qzn çanda 700-900
nfr qdr içinin clb olunmas gözlnilir.
Mexaniki v elektrik quradrma ilri zaman
razid 250 nfr qdr üçüncü ölk
vtndalarnn (ÜÖV) i götürülmsi
planladrlr; lakin, LTT podratçsnn
tdarükündn asl olaraq tikintinin qzmar vaxt
qsa bir müddt rzind ÜÖV-lrin say 500 nfr
çata bilr. razidki tikinti içilrinin böyük
ksriyytini kiilr tkil edckdir.
QARADA SEMENT ASC
Layihnin faliyyti: Layihd texnologiyann son
nailiyytinin ttbiq olunmas mhsuldarln
yükslmsin v nticd bzi i yerlrin artq
ehtiyac olmadna v 2013-cü ild yeni 6 sayl
yandrma sobas tam gücü il i düdükd sement
istehsalnda 72 nfrin ixtisara dümsin sbb
olacaqdr. Karxana mliyyatlar da daxil olmaqla
subpodratçlara hval edilmi ilrd içilrin
saynn hazrda olduu kimi qalaca gözlnilir.
LayihΩnin cras CΩdvΩli
2008-ci ilin 1-ci yarsnda yeni 6 sayl yandrma
sobasnn yerldiril sah$ öz(
(sement
sobas tozlarnn v tikinti tullantlarnn qazlb
çxarlmas vtmizlnm
, hazrlanmdr.
Tikinti faliyytin balamaq üçün icaz 2008-ci ilin
avqust aynda alnmdr.
2008-ci ilin sentyabr aynda Texniki qtisadi
da müyynldirilmi layih tlbl
sasn «Qarada Sement» beynlxalq tender
vasitsi il sritli beynlxalq LTT podratçlarn
seçmidir.
razid yeni 6 sayl yandrma sobas il bal
tikinti ilrinin balanmas 2009-cu ilin nzrd tutulmudur. 6 yeni sayl yandrma sobas
Layihsinin cdvl üzr üç il rzind tam hazr
olmas planladrlr. sas tikinti v quradrma
ilri cmi 22 ay tlb edir.
Layihnin icra vaxt cdvlin sasn yeni 6 sayl
yandrma sobasnda ilk klinker 2011-ci ilin 2-ci
rübünd istehsal olunacaq.
3 traf Mühitin Tsviri
Regional Kontekst
Layih Azrbaycann rqind, Aberon
yarmadasnn cnub qrbind Bakdan 34 km
cnub qrbd, Xzr dnizinin sahilindn is 1.5 km
aralda hyata keçirilckdir. «Qarada Sement»
zavodu daha böyük inzibati rayon olan Baknn
trkib hisssi olan Qarada nzibati Rayonunda
yerlir. Rayonun rhbrliyi (cra Hakimiyyti)
zavoddan 16 km imal rqd yerln Lökbatanda
yerlir.
Topoqrafiya
Layih razisi üçün Xzr dnizin bitiik razid
sviyysi dniz sviyysindn -28 m aa (dsa)
olan kiçik dalar v düznliklr sciyyvidir. QS
QTX S8 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
zavodu hündürlükd, -10 m dsa-da sahilyan
düznlikd yerlir. imal v imal-qrb trf olan
razi sönmü vulkanlardan yaranm dniz
sviyysindn 100 m v 400 m yuxarda yerln
hündürlüklrl xarakteriz olunur. Onlar hat
edn razi is imal-qrbdn cnub-rq, Xzr
dnizin doru mailidir. Bel topoqrafiya palçq
vulkanlarnn faliyytindn v torpan
çlpaqlamasnn nticsind yaranaraq nisbtn
hündür yamaclar, drlr, yaranlar ml glmsi
v hngda yatann bzi yerlrd üstünün
açlmas il müayit olunur. Sahil doru
topoqrafiya çox hamar v qurudur, bütün
istiqamtlr açq mnzrnin qarsn tutan çox az
aac v kolluq vardr.
Torpaqdan stifadΩ
Rayonda quraq iqlim raitin v torpan
mhsuldarlnn aa olmasna gör knd
tsrrüfat çox zif inkiaf etmidir. Burda knd
tsrrüfat faliyyti çox az olub yalnz sasn keçi
v qoyunlardan ibart kiçik sürülr rast glmk
olar. Sahil boyunca ara-sra meyv v trvz
yetidirmk üçün salnm kiçik baçalara rast
glmk olar. Qarada rayonunda torpaqdan
istifadd balca yer ar snaye sahlrin
mnsubdur (aada göstrilmidir).
QΩsΩbΩlΩr
«Qarada Sement» zavodu v karxanalarn
yaxnlnda yalnz iki qsb vardr. QS zavoduna
n yaxn olan Qarada inzibati rayonunun n
böyük qsbsi olan Sahil qsbsidir (halisi
22,700). Hm sas avtomagistral, hm d dmir
yolu il iki yer bölünmü Sahil qsbsi zavodun
1.5 km rqind yerlir. Ümid qsbsi is (halisi
2,000) QS zavodundan 3.5 km cnub qrbd
yerlir. slind bu knd mcburi köçkünlr1 (MK)
üçün yaradlmd, lakin yaxn illr rzind xeyli
böyümüdür.
«ahqaya-Qrb» karxanasnn yaxnlnda dan
cnub qrbind hrbi binalar yerlir, «Qarada
Sement» gil karxanasnn cnubunda is mhbus
dürgsi vardr.
nfrastruktura
Sahil razisindn imaldan cnuba sahil paralel
olan infrastruktur xtlri keçir. Bak-Astara/Tbilisi
osesindn ibart nqliyyat koridoru v paralel sas
dmir yolu xtti Sahil qsbsi v «Qarada
Dalq Qaraba münaqisi nticsind3
mcburi köçkün dümü hali
1
QARADA SEMENT ASC
Sement» zavodunun arasndan keçir. Bundan
lav, burda sas qaz xtti, yüksk grginlikli
elektrik xtlri v Kür Çay-Bak sas su tchizat
xtlri kimi infrastrukturlar vardr, ki bunlar da
sahil razini çox zaman nqliyyat xtlrin paralel
ksir. Bir sra neft v qaz ixrac xtlrinin marrutu
zavodun 5 km cnubunda yerln Sanqaçal neft
v qaz terminalna bitiik zonadan keçir ki,
bunlardan da Layihnin yerldiyi raziy n
yaxn layihnin tdqiqat zonasnn cnub trfi il
Sanqaçal terminalna çatmam «ahqaya-Qrb» v
Karvansara ( mdnlrinin qrbindn keçn
imal Marrutu xrac Borusudur (MB). Zavodun
trafnda, karxanalarn razisindki yol
infrastrukturu demk olar ki, tmirsiz
vziyytddir.
SΩnaye FΩaliyyΩti
Qarada rayonu üçün yüksk sviyyd snaye
faliyyti sciyyvidir. Burda 15 xarici v birg
müssislr d daxil olmaqla qeydiyyatdan keçmi
180 müssis vardr. Baknn cnub-qrbindki
sahilyan zonada snaye inkiaf etmkddir.
zavodun 10-15 km radiusunda Sahil qsbsindki
böyük ticart hmiyytli limanlar, zavodun
txminn 8 km imal rqind yerln drin özüllü
dniz platformalar tikintisi irkti SPS v txminn
8 km cnub qrbind yerln Sng* qaz v neft
terminal da daxil olmaqla bir sra snaye
müssislri yerlir. Bundan lav, QS zavodun
txminn 9 km imal rqind yerln Azrbaycan
Qaz Nqliyyat, Azturqaz birg müssissi,
Avanqard-N müasir gips fabriki, zavoddan txm. I
km içriy doru Gilan Holdinq Krpic Zavodu v
hmçinin bir sra nisbtn kiçik neft-kimya v neft
sahsi üzr tchizat firmalar «Qarada Sement»
zavodunun razisini yaxnlnda yerlir.
Zavodun 1.8 km cnub-qrbind ose körpüsündn
sonra is neft terminalnn tikilmsi planladrlr.
ahqaya razisi d daxil olmaqla Sahil qsbsin
bitiik razinin böyük bir hisssi hazrda v tarixn
hngda karxanas v ya miar da ksilmsi
üçün istifad olunmudur.
Geologiya
Aberon Yarmadas Kiçik Qafqazn aa hisssi
il Xzr dnizinin tektonik çökkliyinin ksim
zonasnda yerldiyin gör mürkkb geoloji
struktura malik olmas il xarakteriz olunur.
razinin geoloji strukturunda sxlmadan
deformasiyaya uram yant çöküntüsü
süxurlar ksriyyt tkil edir ki bunlar da cnubrq doru tpciklrin yaranmasna gtirib
QTX S9 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
çxarmdr. Uzun tektonik faliyyt dövründ
burda bzn vulkan fall da olmudur. Miosen
dövrünün sonunda ba vermi tkan Yura v
Tbair dövrünün süxurlarn Böyük Qafqazn
Pliocen dövrün aid ehtiyatlarnn üstündn
qaldrmdr.
Layih razisind tbqlrin sthi sasn (
v gildn ibart olub yalnz bzi hallarda qum
tbqsin rast glinir. Bu tbqlrin altnda is
txminn 20 km drinliy qdr bazalt tbqsi
vardr.
Tektonika vΩ Seysmiklik
Avrasiya materik yaylasnn bir hisssi olan Xzr
regionunun rb v Hind materik yaylalar il
qovuan srhdi vardr. Adtn qovuan yaylalarn
hrkti seymik faliyytin artmasna sbb olaraq
zlzl v vulkanlarla müayit olunur. Aberon
Yarmadas neotektonik proseslrin yüksk
intensivlikl ba verdiyi böyük tektonik blokdur.
Burda 1842-ci ildn bri Rixter c il 6.0 baldan
yüksk 5 zlzl ba vermidir. Bunlardan n
axrncsnn episentri Bakdan 30 km imal-rqd,
gücü Rixter c il 7 baldan yuxar olmu v
25 noyabr 2000-ci il tarixind ba vermidir.
Qarada rayonu Aberon yarmadasnn rqin
bitiik razid seysmikliyin ortadan yüksy doru
dyidiyi bir zonada yerlir.
Bu regionda ba vern geoloji sürümlr bzn bir
sra palçq vulkanlar il müayit olunur. Onlarn
yerlmsi antiklinallardan asldr v onlar zncir
klid bu qatlarn oxlar boyunca v ya daha
böyük sürüm qatlarnn xtti boyunca imal
qrbdn cnub rq istiqamtind olur. Palçq
vulkanlarnn ayrca cmldiyi sah Qobustan
hrinin yaxnlnda, layihnin 25 km cnubunda
yerlir. Bundan lav «ahqaya-Qrb» v
Karvansara ( mdnlrindn bir neç
kilometr qrbd yeni palçq vulkanlar qeyd
alnmdr.
Torpaq vΩ Torpaqaltnn ÇirklΩnmΩsi
Layih razisinin sthind (, gil v qum
da vardr. Tdqiq olunan razidki substratlar
adtn boz-qhvyi, lil v dal gil v münbit
torpaqdan ibartdir. nkiaf etmi torpaq növlrin
qhvyi, açq abald, Solonçak (duzlu torpaqlar)
v Serozem (boz torpaqlar) növlri daxildir.
Torpaq tbqsi adtn nazikdir v trkibind üzvü
maddlr çox azdr (2%) v knd tsrrüfat üçün
zif rait olduuna gör yallq azdr. Bir trfdn
yar-quraq v quraq iqliml birlikd dnvr
torpaq digr trfdn quru külklr quru
QARADA SEMENT ASC
torpaqlarn çlpaqlamasna sbb olur. Gilin
çoxluq tkil etmsin gör torpaq sasn d q
vaxtnda yantdan sonra su il ifrat dola bilr v
bunun da nticsind eroziya yarana bilr.
«Qarada Sement» zavodunun razisindki
aparlm bir neç yoxlamann nticsind mlum
olmudur ki, razidki torpaq v torpaqalt qat
neftl çirklnmi v böyük sahlr vvlki
mliyyatlar nticsind v tullantlarn
boaldlmasna gör sement sobas tozu (SST) il
örtülmüdür. Lakin gil tbqsi altdak torpaq v
yeralt sularn izol etmk xüsusiyytin malikdir.
razid aparlm vvlki yoxlamalar zaman
altdak torpaq v yeralt sular yoxlanlarkn
onlarda zhrli maddlr akar edilmmidir.
raziy SST kifayt qdr böyük miqdarda
atlmdr (8.6 ha sahd 1-4.5 m tbqlrd
olmaqla cmi 185,000 m³ hesablanmdr). Tikinti
sahsini Layih üçün hazrlamaq mqsdi il 2008ci ilin 1-ci yarsnda 148,100 m³ SST qazlb
çxarlm v Lökbatandak s tullantlarnn
zibilxanasna boaldlmdr.
Hidrogeologiya vΩ Yeralt Sular
Susuz torpaqalt tbqnin xüsusiyytin gör
layih razisind yeralt sular nadir hallarda ml
glir. Kiçik torpaqalt su ehtiyatna sasn
dördüncü dövr aid qum ehtiyatlar razisindki
sth yaxn, yni torpaqdan bir neç metr drind
olmaqla müxtlif drinlikd yerln susaxlayan
tbqd rast glmk olar.
Ümumiyytl, bu su da daxili v snaye tullantlar
il çirklndiyin gör keyfiyytsizdir. Daha drind
üst dnvr gil qatlarnn altnda az su ehtiyatna
malik su saxlayan tbqlr rast glmk olar. Bu
yeralt sularn duzluluu yükskdir v yüksk
miqdarda xlor v sulfat duzlar hesabna korroziya
aktivliyi il xarakteriz olunur. Bundan lav,
yantnn az olmas yeralt su ehtiyatm yenidn
dolmas prosesi çox lng gedir. Qarada
rayonunun sahilyan zonasnda yeralt sularn axn
istiqamtinin qurudan Xzr dnizin sahilin trf
olmas güman olunur. «Qarada Sement»
razisind 150 m drinlikd qazlmaqla aparlm
yoxlama hmin razid istifady yararl su
tbqsinin olmadn göstrmidir. Bak hri d
daxil olmaqla bütün rayonda qsblrin v snaye
müssislrinin su tchizat Kür çayndan gln
sas su kmri (3 x 4 m³/s) hesabnadr.
QTX S10 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Hidrologiya/SΩth Sular
«Qarada Sement» zavodu v ya «ahqaya-Qrb»
karxanas il birbaa laqsi olan heç bir su axn
yoxdur. “Qarada Sement” zavoduna n yaxn
sas çay Ceyrankeçmz Çaydr ki, o da Sçal
q
(«Qarada Sement» zavodu
razisin CQ istiqam 10 km –dn artq
msafd) yaxnlnda Sanqaçal Körfzind
Xzr tökülür. razi boyunca çoxlu sayda vadi
sistemlri vardr ki, bunlarda da yalnz güclü
yadan sonra su olur. Bzi daha aada yerln
laylarda q v yaz aylar rzind sth sular ylr;
buna «Qarada Sement» zavodunun imal
rqind v imal v imal qrbd durun sularn
ml gtirdiyi çox geni v dayaz yerlrd rast
glmk olar. Bu razilr yay vaxtlar rzind sasn
quru olur. Bu razilrd buxarlanma rejimi,
torpan keyfiyyti v su örtüyünün qdan yaza
qdr qalmas onlar yallqdan demk olar ki,
tamamil mhrum edir.
“Qarada Sement” zavodu Xzr dnizindn
txminn 1.5 km aralda yerlir. Hazrda suyun
sviyysi – 28m dsa-dr, lakin suyun sviyysi
uzun müddtli dyimlr mruz qalr (1901-ci
ildn 1977-ci il qdr dnizd suyun sviyysi
daim dürk -25.58 m dsa –dan 29.01 m dsa-ya
enmidir)
qlim Ωraiti
Region orta drc istilikd olub yarm shradan
quru shraya kimi iqlim raitin malikdir. Ona
Avropa shra zonasnn Qafqaz dalar relyefinin
v Xzr dnizinin tsiri vardr. Puta meteoroloji
stansiyas «Qarada Sement» zavodundan
txminn 15 km imal rqd yerlir v Layih
razisini tmsil edir.
Temperatur: Orta illik temperatur 14.1°C – dir.
(yayda 25.5°C; qda 3.9°C.). n soyuq ay adtn
yanvar aydr, n isti is yul v Avqust aylardr.
Putada yanvar aynda orta temperatur 3.4°C-dir.
(orta min. 0.7°C; tam minimum -17°C-dir). yul
aynda Xzr dnizinin soyuducu tsirin gör
Butada aylq temperatur 25.8°C (orta maksimum
30.4°C, tam maksimum 41°C-dir).
Yantlar:: Qarada rayonu Azrbaycann n quru
rayonlarndan biridir. Orta illik yant 105 mmdir, lakin illik amplituda qeyd olunmu
maksimum, 390 mm (1968-ci il) v minimum,
78 mm (1925-ci il) arasnda dyiir. Yantnn sas
hisssi Sentyabrdan Aprel ayna kimi olan dövrd
düür, yul v Avqust is n quraq aylardr. Buna
QARADA SEMENT ASC
baxmayaraq bir ill o biri il arasnda frq
böyükdür. Yüksk yant hallar (gün rzind
68 mm- kimi qeyd olunmudur) sasn yayda ba
verir, lakin xüsusi il d sahil zonasnda onlar
qda da ola bilr. Yant yalnz bir neç qarl gün
istisna olunmaqla, demk olar ki, tamamil ya
klind olur.
Külk:: Aberon yarmadasn hat edn razilr
külyin orta sürti 4.6 m/s olmaqla Azrbaycann
n külkli razilrindn biridir. l rzind 114 v
daha artq gün külyin sürti 15 m/s-dn artq
olur. Külk sasn imal v imal rq
istiqamtind olur. Yerli hali arasnda “Xzri”
adn alm güclü imal külyi xüsusn d qda
temperaturun qfil dümsin v bzn qar
yamasna sbb ola bilr.
Bundan lav, o, tez-tez toz tufanlarna sbb olur.
Qarada Sement zavodu trafndak razi xüsusi
il d q aylarnda çox külkli olur v sürti
25 m/s-dn (90 km/saat) yuxar olan tufan
külklri olur. Qarada sahili boyunca daha çox
hmin yer üçün sciyyvi olan istiliyin tsiri il
yaranan külk sistemi vardr. Shrin erkn
saatlarnda yüngül dniz külyi, sonra is torpaq
istilndikc güclü quru külyin çevriln bu torpaqdniz-külk-sistemi n çox yayda müahid olunur.
Rayonun meteoroloji dinamikas il birg istiliyin
bu tsiri özü haqda ba vermsin çox az vaxt
qaldqda proqnozladrla biln güclü külklr
sbb ola bilr.
Havann keyfiyyΩti
“Qarada Sement” zavodu razid tüstü
bacalarndan v danq mnblrdn (ms.
dyirmanlar v açq saxlama yerlri) atmosfer
sasn azot oksidl(NOx), karbon oksidl (CO)
v toz (brk hissciklr – BH) buraxan yegan n
böyük emissiya mnbyidir. Geni sahlri hat
edn neft v qaz hasilat kimi digr snaye
f liyytlri is NOx, CO, SO2 v uçucu üzvi
karbon (UÜK) kimi maddlrl astmosfer atlan
tullantlara öz lavsini edir. lav NOx, CO, SO2,
UÜK v BH emissiyalar is nqliyyat
vasitlrindn, yaay msknlrindn v
yandrlan tullantlardan qaynaqlanr. Quraq
razilrd torpaqlarn külk eroziyasna mruz
qalmas v Sahil qsbsinin yaxnlndak
razilrd da karxanalarnn faliyyt göstrmsi
külkl yaylan v atmosfer havasnda BH
konsentrasiyalarnn yaranmasna tkan vern
tozun sas mnbyidir. Toz burulan regionda
tez-tez rast glinn hadisdir. Güclü külklrin
QTX S11 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
imal v imal-rq trfdn sdiyini nzr alaraq,
Qarada rayonunun imalnda v Bak hri
razisind atmosfer buraxlan çirklndiricilrin
zif hava axn il layih razisinin atmosfer
havasna da mnfi tsir göstrmsi gözlnilir.
“Qarada Sement” zavodunun yaxnlnda
atmosfer havasnn keyfiyyti v hava axn
haqqnda davaml mlumatlar yoxdur. Atmosfer
havasnn keyfiyyti üzr n yaxn daimi
monitorinq mntqsi Lökbatan qsbsinin
yaxnlnda, “Qarada Sement” zavodunun
razisindn 16 km imal-rqd yerlir. “Qarada
Sement” zavodu razid n böyük emissiya
mnbyi olduuna gör, zavod, o cümldn
yaxnlqda yerln qsblr trfindn atmosfer
atlmalar nticsind yaranan atmosfer çirklndirici
maddlrin getdikc artan konsentrasiyas hava
dispersiyas modeli (Lanqranq hissciklr modeli
AUSTAL2000) ttbiq olunmaqla atmosfer havasnn
keyfiyyt bazasn yaratmaq mqsdil
hesablanmdr.
“Qarada Sement” zavodunun hava axnna tsiri
üzr aparlm aradrmann nticlri göstrir ki,
zavodun cari faliyytinin atmosfer havasna
maksimal tsiri cnub istiqamtind Xzr
Dnizinin daxilindk uzanan 3 km msafni hat
edir. Zavoddan imal-qrb istiqamtind uzanan,
bütöv sahilyan düznlikd dispersiyann qarsn
alan topoqrafik mane kimi çx edn v
hündürlüyü 400 m olan vulkan tpsinin tyind
v zirvsind qsamüddtli konsentrasiyalar n
yüksk hdlr çatr. Üstünlük tkil edn imal
külklri d zavoddan irli gln brk hissciklrin
yaylmasnda v zavodun yaxnlnda tozun ml
glmsind hlledici rol oynayr. Tpnin
yuxarsndak mhdud raziy aid qsamüddtli
göstricilr istisna olmaqla, havan çirklndirn
qazabnzr maddlrdn, üzvi maddlrdn v
ar metal daxil olmaqla brk hissciklrdn ibart
konsentrasiyalarn orta illik v qsamüddtli
hesabat göstricilrinin heç biri Azrbaycann
müvafiq normalarndan v ya Avropa Birliyinin
hava keyfiyyti üzr standartlarndan knara
çxmr.
Yaay razilrind (Sahil v Ümid qsblri)
zavodun faliyytindn qaynaqlanan NO2
emissiyasnn sviyysi Azrbaycanda ttbiq ediln
qsamüddtli limitlrin 75%-n, Avropa
Birliyi/BMK-nn standartlarnda ttbiq ediln
qsamüddtli limitlrin 30%-n, AB/BMK-nn
trfindn tyin edilmi uzunmüddtli orta
limitlrin is yalnz 3%-n çatr. Brk hissciklr
QARADA SEMENT ASC
daxil olmaqla atmosferi çirklndirn digr
maddlr üzr hesablanm uzunmüddtli v
qsamüddtli göstricilr d yuxarda göstriln
hmiyytsiz sviyyddir. Sahil qsbsind
sslnn fikirlr gör yüksk toz ymlarnn
“Qarada Sement” zavodu il laqlndirilmsin
baxmayaraq, zavoddan qaynaqlanan tozun orta
illik sviyysi Almaniyada yaay yerlri üçün
ttbiq ediln ictimai narahatçlq hddinin yalnz
2%-n brabrdir.
Sahil qsbsind maraql trflrl keçirilmi
görülr zaman mlum olmudur ki, tozdan lav,
bzn xoaglmz qoxu da hazrk “Qarada
Sement” zavodunun cari faliyyti il
laqlndiriln digr potensial narahatçlq
mnbyidir. Xoaglmz qoxunun mümkün
mnbyi xammal qarnn hazrlanmasnda
istifad olunan çirkab suyudur. Xammal
qarnn hazrlanmasnda istifad olunan suyun
sas hisssi tmizlnilmi kild Sahil
qsbsindki Çirkab Su Tmizlm Qurusundan
(ÇSTQ), cüzi hisssi is Sanqaçal neft
terminalndan çxarlan suyun (2008-ci ilin oktyabr
ayndan sonra bu sudan istifadnin
dayandrlaca planladrlr) hesabna tmin
edilir. Xammal qarnn hazrlanmasnda
istifad olunan bu sularn trkibind hll
olunmam üzvi maddlr qala bilr ki, bunlar da
növbsind xoaglmz qoxu mnbyi hesab edil
bilr. Xoaglmz qoxular xammal qarnn
hazrlanmas müddtind, xüsusn açq xammal
qar olan hövzlrindn birbaa emissiyann ba
vermsi nticsind ml gl bilr. Bununla bel,
“Qarada Sement” trfindn emissiyalarn i
mühitin tsiri üzr aparlm aradrmann nticsi
göstrmidir ki, bu cür emissiyalar salamlqla
bal heç bir thlük yaratmr. Bundan lav,
xammal qar yandrma sobasna
doldurulduqdan sonra bzi üzvi birlmlr, o
cümldn xoaglmz qoxuya malik maddlr qaz
alovunun temperatur göstricilri il tam
parçalana bilmdiyin gör buxarlanacaq v tüstü
bacalar vasitsil havaya buraxlacaq. Bununla
bel, razid bir sra digr potensial qoxu mnblri
vardr ki, bunlar da bldiyy zibilliklrinin
yandrlmasndan v Sahil qsbsindki Çirkab Su
Tmizlm Qurusunun (ÇSTQ) faliyytindn
irli glir.
QTX S12 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Ψtraf mühit sΩs-küyü
Sahil qsbsind mlum olan sas ss-küy
mnbyi Bak-Astara osesidir. Sahil qsbsinin
ose yaxnlnda yerln yaay mntqlrind
orta ss-küy sviyysi gündüz vaxt 60 dB(A), gec
vaxt is 50 dB(A) tkil edir. “Qarada Sement”
zavodunun yaxnlnda, elc d Sahil qsbsinin
“Qarada Sement” zavodu periferiyasnda
(zavodla qsb arasnda msaf: yol /dmiryolu
koridorundan tqribn 1,5 km-dir) ayr-ayr
nöqtlrd aparlm ölçm ilrin, elc d
zavoddan qaynaqlanan ss-küy hesablamalarna
sasn müyyn edilmidir ki, zavodun cari
faliyyti ttbiq ediln mhdud normalar
çrçivsinddir. Xammal dyirman kimi müyyn
qurular gec daha az ildildiyin gör, zavodda
yaranan ss-küyün yaylma sviyylri bir qdr
aa düür.
Ekoloji Resurslar
Flora v onun yaylma areal: qlim rtlrindn asl
olaraq, “Qarada Sement” zavoduna yaxn v uzaq
razilrin bitki örtüyü yovan (Artemisia lerchiana)
v oran ot (Salsola spp.) növlrinin üstünlük tkil
etdiyi yarmshra bitkilrindn ibartdir. Nadir
hallarda rast glinn növlr srasna daxil olmasa
da, bu cür bitkilrin inkiaf tdricn ba verir. Bu
bitkilr, quraq v külkli hava raitinin üstünlük
tkil etdiyi razid brpa olunmaq üçün çoxsayl
illr tlb etdiyindn, zdlnmy qar olduqca
hssasdrlar.
Bununla bel, regionun böyük hisssi sahilyan
düznliklrd ba vern snaye inkiaf v bir qdr
aralda yerln tpliklrd tikinti da istehsal
edn karxanalarnn faliyyti il laqdar olaraq
mnfi tsir mruz qalmdr. Bu sbbdn, bu
bitkilrin yaylma areal toxunulmam qdim
yarmshra razisi hesab edil bilmz. Bitki örtüyü
sciyyvi olaraq 60-80% tkil edir, lakin
Karvansara hngda yatann v «ahqayaQrbi» Karxanasnn yerlm mövqelrin bnzr
yükskliklrd daha geni bitki örtüyün rast
glinir. Bu yükskliklrd d birinci növbd
yovan (Artemisia lerchiana), ikinci növbd is ot
örtüyü (sasn Poa bulbosa) üstünlük tkil edir.
Da karxanalarnn faliyyti il laqdar da
dorama sahlrind ekstensiv ksiklr silsilsi
ml glmi v bu razilrdki bitki örtüyü
tamamil pozulmudur. Üst tbqni tkil edn
hngda laynn demk olar ki, tam ilnmsi
nticsind “Qarada Sement” zavodunun
QARADA SEMENT ASC
hngda yatann üstü açlmdr. Üstü açlm
gil laycqlarnda bzi yarmshra bitki növlri (ms.
Artemisia fragrans v Salsola nodulosa) mskn
salmaa balamdr.
«ahqaya-Qrbi» Karxanasnn nisbtn az tsir
mruz qalm sahsind mühafiz olunan bitkilr
siyahsna daxil olan bitki növlri yaylb: ahqaya
regionu üçün sciyyvi olan olduqca nazik üst
torpaq qatnda Azrbaycann qrmz kitabna
dümü Süsn (ris acutiloba C.A. Mey) növlri
geni yaylmdr.
Fauna: Yarmshra mühitlrind fauna müxtlifliyi
nisbtn zif inkiaf edib; vizual olaraq rast glinn
növlr dovan (Lepus), tülkü (Vulpes vulpes), bzi
gmiricilr, ilan (Vipera Libertina) v krtnkllrl
tmsil olunan bir sra sürünnlr v bir neç qu
növlri daxildir. dbiyyatlarda veriln mlumata
gör ahqaya razisind hmçinin canavar (Canis
lupis) msknlri d mövcuddur. Bununla bel, sas
tdqiqatlar zaman hr hans nadir v ya
qorunanlar sinfin daxil olan fauna növlrinin
mövcudluu haqqnda qeydlr aparlmamdr.
Ümumilikd, Sahil qsbsinin hüdudlarndan
knarda v daxilind yarmshra mühitlrin daimi
tsir edn geni yaylm da dorama
mliyyatlar bitki v canl alminin yaylma
msknlrini hmiyytli tzyiq altnda saxlayr.
Qoruq sahlri: “Qarada Sement” zavodunun v
ya karxana razilrinin yaxnlnda qoruq sahlri
yoxdur. Diqqtlayiq n yaxn sah “Qarada
Sement” zavodundan 5-8 km imal-rqd yerln
“elfproyekstroy” (SPS) Durulduculardr. Bu
qurular qum-çnql laylar v qam zolaqlar
vasitsil Xzr dnizindn tdric olunmu iki dd
qapal durulducudan ibartdir. Bu sah su
qularnn mühüm miqrasiya koridorunda
(Mrkzi Asiyann köçri qularn miqrasiya marrutu)
yerlir. Köçm zaman v ya q mövsümünd
qrmz kitaba dümü bzi növlr rast glinir.
ld olunan mlumata gör, Ramsar Sahsi
adlandrlmaa namizd kimi irli sürüln bu sah
Azrbaycan qanunlar il qorunmur v burada
ovlama hallar geni yaylb.
MΩdΩni irs
Azrbaycann rq hisssi Xzr Dnizi il Ba
Qafqaz Dalar Silsilsi arasnda dar keçid rolu
oynadna v imala trf uzanan mühüm ticart
yolu kimi xidmt göstrdiyin gör arxeoloji
qalqlarla zngindir. Bununla bel, “Qarada
QTX S13 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Sement” zavodunun v ya «ahqaya-Qrbi»
Karxanasnn razisind v ya bilavasit
yaxnlnda bilinn mdni irs obyektlri yoxdur.
Karvansara hngda yatann cnub-qrb
srhdinin 1 km-i boyunca 16-c sr aid ah Abbas
Karvansaras (ticart yolunun üstünd
mehmanxana) yerlir. Tarixi abid tsdiq olunmu
rsmi mühafiz statusuna malik deyil. Tikili hssas
vziyytddir v hal-hazrda kiçik fermer
tsrrüfat kompleksinin bir hisssi olaraq istifad
olunmaqdadr. Tarixi obyektin traf hng
dalarnn doranmas nticsind dadlmdr.
Landaft vΩ vizual mΩnzΩrΩ
“Qarada Sement” zavodu Xzr Dnizi boyunca
uzanan hamar sthli v yarm-shra formal sahil
zolanda yerlir. Bir qdr aralda yerln dalqayal v çlpaq sthli tplrin hündürlüyü 400 m çatr. razid üstünlük tkil edn hngda v
gil süxurlarnn bozumtul-qhvyi rngi özünü
qabarq kild göstrir. Zavodun imalnda
yerln da karxanalarnn razisinin yer sthi
böyük tsir mruz qalb. “Qarada Sement”
zavodunun yaxnlnda tzahür edn bariz
landaft elementi zavoddan 3,5 km imal-qrbd
yerln v hündürlüyü 389 m olan sönmü
vulkan tpsidir. Sahil qsbsi il Lökbatan
arasndak msafnin yars qdr rqd v
“Qarada Sement” zavodundan 8.5 km aralda iki
zirvli v yükskliyi 383 m olan digr bir tp
yerlir. Bu yer qorunan tbii abid olaraq “Baknn
Qulaqlar” adlandrlr. “Qarada Sement” zavodu
özü-özlüyünd üç 65 m-lik tüstü bacas v
10 km msafdn gözl görünn tüstü buludu il
birlikd nzr çarpan, hamar sahilyan zolaqda
yerln mühüm yerüstü oriyentirdir. “Qarada
Sement” zavodunun yaxnlnda v bir qdr
aralda yerln digr antropogen landaft
elementlrin Sahil qsbsi (9-10 mrtbli yaay
binalar, qdim hr sahlri v dnizyan gzinti
yerlri il birlikd), Ümid qsbsi (oxar ölçüy v
konstruksiyaya malik bir mrtbli yaay binalar
il meydana gln vahid görünüü il) v bir qdr
cnub-qrbd yerln Sanqaçal neft v qaz
terminal daxildir. Zavoddan imal-qrbd,
sahilyan avtomobil yolunun knarnda, sahilyan
ose boyunca snaye müssislri, 7 km msafd
is vizual olaraq n çox gözçarpan yarmçq ina
edilmi, lakin trk edilmi drin özül qurusu olan
SPS zavodu yerlir.
QARADA SEMENT ASC
Sosial-iqtisadi vΩziyyΩt
Layih razisi Bak hri il Astara v Tbilisi
hrlrini birldirn osenin trafnda yerlir v
hmçinin ictimai nqliyyat vasitlri il sas
mrkzlr smrli gedi-gli imkan yaradr.
Tqribn 110.000 nfr halisi olan Qarada
rayonunda hyata keçiriln iqtisadi faliyytin
sasn snaye sektoru tkil edir; mk qabiliyytli
halinin tqribn 50%-i snaye sektorunda, 20%-i
is tikinti sahsind ilyir. sas sektoru neft, qaz
v bunlarla laqli snaye müssislri v xidmtlr
tkil edir.
2007-ci ild halinin qeyri-dövlt müssislrind
ilyn hisssi txminn 62% tkil edirdi. Qarada
rayonunda 2007-ci ild qeyd alnm mulluq
sviyysi 56 % olmudur. Son iki il rzind
Sanqaçal neft v qaz terminalnda tikinti ilrinin
baa çatmas il laqdar olaraq Qarada
rayonunda rsmi olaraq 400 adam isiz kimi
qeydiyyatdan keçmidir v bunlarn yars rayon
rhbrliyindn sosial yardm alr. 2008-ci ilin
sentyabr aynda 1.550 i yeri açlmdr. Rayon
rhbrliyindn veriln mlumata gör, xüsusil
ixtisas hazrl aa sviyyd olan gnc xslr v
ya 55-dn yuxar olan insanlar isizlik riski il
üzlir. Rayon halisinin 15% pensiyaç olaraq
qeydiyyatdan keçmidir: pensiyalar ümumilikd
çox aa sviyyd olmaqla yaay üçün kifayt
etmir. Bellikl, pensiyaçlar adtn lav glir ld
etmk v ya rayon rhbrliyin sosial yardm üçüm
müracit etmk mcburiyytind qalrlar. Qarada
rayonunda bir ailnin orta aylq gliri 400 manat
(tqribn 365 avro) tkil edir.
“Qarada Sement” zavodunda çalan 458 içinin
ksriyyti bir-birin qonu olan iki qsbd, Sahil
(~400 içi) v Ümid (~30 içi) qsblrind
yaayrlar. Sahil qsbsi (yerli halinin say:
tqribn 22.700) Qarada rayonunun istr hali,
istrs d snaye artm baxmndan n böyük
yaay msknlrindn biridir. Sahil qsbsinin
tarixi “Qarada Sement” zavodu il sx laqlidir,
çünki bu qsb SSR dövründ ilkin olaraq Sement
Zavodunun fhl qsbsi (Primorsk ad altnda)
olaraq salnmdr. Bu gün Qarada sement
zavodunun içilrinin Sahil qsbsinin ümumi
halisin nisbti qismn aadr. Bununla bel,
sözügedn qsb “Qarada Sement” irktin
inkorporativ sosial msuliyyt proqram
iqtiqam “Qarada Sement” zavodunun
faliyytinin diqqt mrkzind olan yaay
msknidir. Ümid qsbsi ilkin olaraq 1999-cu ild
QTX S14 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Dalq Qaraba münaqisi nticsind m,
3*,(250 mcburi köçkünü (Qarada
rayonunda mcburi köçkünlrin say ümumi
halinin 10%- brabrdir) yaay yeri il tmin
etmk mqsdil salnmdr. Bu gün Ümid
qsbsinin 2000 sakini vardr ki, bunlarn da ¾-ü
mcburi köçkünlrdir. BP irkti, Sanqaçal
terminalnn istismarçs olaraq Ümid qsbsind
sosial yardm layihlrinin hyata keçirilmsind
aktiv itirak edir. Qsbnin mk qabiliyytli
halisi bu yaxnlarda terminalda tikinti ilrinin
baa çatmas il laqdar olaraq i yerlrinin
itirilmsi problemi il(.
Qsblrd yaay raiti sas standartlarla
müyynlir. Sahil qsbsind ev tsrrüfatlar
sutkada iki df 5 saat rzind, Ümid qsbsind
is sutkada 24 saat rzind nasos vasitsil nql
ediln su il tchiz olunur.
Qarada rayonunda ibtidai v orta thsil
sviyysind mktb davamiyyt faktiki olaraq
100% tkil edir. Praktiki olaraq bütün uaqlar v
mktbli yanda olan yeniyetmlr 11 illik orta v
ya pe-texniki mktblrin gedir. Sahil
qsbsind Azrbaycann lil uaqlar üçün yegan
mktbi yerlir. Mktb tbbüsl idar
olunur v “Qarada Sement” irkti trfindn
dstklnir. Sahil qsbsind yerln idman
mktbind müxtlif bdn trbiysi sahlrind
mktbdn sonra tlimlr keçirilir. Burada 1000-
yaxn uaq thsil alr v bu mktb d “Qarada
Sement” irktinin dstyi il faliyyt göstrir.
Qarada rayonunun bütün halisi ambulator v
stasionar tibb xidmtlrindn pulsuz faydalanmaq
imkanna malikdirlr. Sahil qsbsi bir xstxana
v tcili yardm manlar il birg tcili tibbi
yardm mntqsi il dtmin olunmudur. Bu
müssislr hmçinin “Qarada Sement”
zavodunda ba ver bilck qza hallarnda
xidmt göstr bilr.
4 Alternativlr
LayihΩnin ΩhatΩ etdiyi Ωrazi: 6 sayl yeni yandrma
sobasnn tikilm
il zavodun müasirldirilmsi
“Qarada Sement” zavodunun mövcud aparlacaqdr. Ayr-ayr komponentlrin inaat
meydançalar bundan önc istifad olunmu v ya
trk edilmi snaye tikintisi qalqlarnn cmldiyi
daxili torpaq sahsind yerldirilir. stifad
QARADA SEMENT ASC
olunmam inaat meydançasnn yenidn
istifady götürülmsind özünü göstrn torpaa
qnat yanamas quru sement yandrma sobasnn
vvldn qalm tozunun, habel 5 sayl köhn
yandrma sobasnn v digr qurularn dant
tullantlarnn tmizlnmsini zrurildirmk
kimi lav tsirlgöstrckdir.
Zavodun istismar ssenarisi: Qarya qoyulmu
plan ondan ibartdir ki, 6 sayl yeni yandrma
sobas istehsala baladqdan sonra istifaddn
çxarlmas nzrd tutulan ya üsul il ilyn
dörd dd köhn yandrma sobasn vz
edckdir. Ya üsul il ilyn sobalarn növbti
illr rzind istismardan çxarlaca nzrd
tutulur. Eyni zamanda bir variant olaraq “Qarada
Sement” irkti mhdudladrlm müddt (5-10 il
arasnda) rzind yeni quru üsulla sement istehsal
edn 6 sayl yeni yandrma sobas il paralel ya
üsul il ilyn iki sobann istismarnn davam
etdirilmsi üzr tdqiqatlar aparmdr. Bu variant
6 sayl yandrma sobasnn istismar saysind
“Qarada Sement” zavodunun mhsuldarl
hmiyytli drcd artmad müddtd davam
edck yerli sement istehsal çatmazl nzr
alnmaqla düünülmüdür. Hllik bu bard heç
bir qrar verilmyib. 4( üsul il ilyn sobalarn
istismarnn davam etdirilmsi beynlxalq v yerli
standartlara cavab vermk üçün traf mühitin
qorunmas sahsind tkmilldirm tdbirlrinin,
o cümldn maraql trflrl mslhtlm daxil
olmaqla traf mühit üzr aradrmann
aparlmasn labüd edckdir.
stehsal prosesi: “Qarada Sement” zavodunun
hazrk faliyyti ya üsul il ilyn dörd sobaya
saslanr. Bu texnologiya 1940-c illr aiddir. Bu
gün sement klinkerinin quru üsulla biirilmsi
prosesi n smrli v arzuolunan texniki üsul
hesab edilir (AB MOQTS). Avropada istehsal
olunan sementin demk olar ki, 80%-i quru üsullu
yandrma sobalarnn payna düür. Sement
klinkerinin istehsal sahsind özünü beynlxalq tcrüby(BMK) uyun olaraq, yeni
zavodlar v sasl tkmilldirm tdbirlri üçün
çox-mrhlli ilkin qzdrc vkalsinasiya (QK
sobalar) funksiyalar olan quru yandrma sobas
nzrd tutulur. “Qarada Sement” zavodunun n
yax beynlxalq tcrüb il uzlama çrçivsind
müasirldirilmsi QK funksiyal quru yandrma
sobalar texnologiyasna saslanr.
Yanacaq: Hazrk yandrma sobalar tbii qazla
ilyir. Yanacaq bazarnda glckd ba ver
bilck hr hans dyiikliklrdn (lçatan olmas v
qiymt baxmndan), habel Azrbaycann qaz
QTX S15 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
ixrac üzr strategiyasndan asl qalmamaq
mqsdi il 6 sayl yeni yandrma sobasnn
müxtlif yanacaq növlri il istismar edil bilcyi
nzrd tutulmudur. Sobann idxal olunan da
kömürdn, yaxud neft koksundan (üstünlüyün
Azrbaycan neftayrma zavodlarndan alnana
verilmsi rti il), hmçinin tbii qazdan istifad
etmkl istismar edilmsi planladrlr. Halhazrda, neft koksundan baqa, digr alternativ
yanacaq növlri v xam materiallar (TAY
adlandrlan madd, ms: neft lam, bitum
tullants, tullant inlr, tullant lam, çirklnmi
torpaq, yüksk istiliktörtm qabiliyytli tullant v
s.) etibarl yanacaq mnbyi hesab edilmir, lakin
klinkerin yandrlmas prosesi bu cür materiallarn
ekoloji chtdn tmiz v thlüksiz raitd
istifad olunmas v emal olunmas üçün olduqca
münasib olduun gör glckd bu cür materiallar
maraq ksb ed bilr. Hm Avropa Birliyinin
MOQTS, hm d BMK-n tlimatlarnda mdn
yanacaqlarna qnat etmk üçün TAY-n istifad
olunmas tövsiy olunur. Bu cür TAY-tipli yanacaq
növlrinin istifad olunmas üçün xüsusi icaznin
alnmas v traf mühit aradrmasnn aparlmas
tlb olunur.
ΨhΩngda tΩchizat: Hal-hazrda, “Qarada
Sement” zavodunun faliyyti bütövlükd da
karxanalarnn hngda tullantlarna saslanr.
Zavodun uzunmüddtli v stabil qaydada
keyfiyytli hngda il tmin olunmas üçün,
“Qarada Sement” irkti zavodun özllmsinin
trkib hisssi olaraq “Qarada Sement” irktinin
mülkiyytin keçmi «ahqaya-Qrbi» Karxanasn
yenidn açmaq niyytinddir. Bu karxanadan
çxarlmas tlb olunan hngdann 1/3
hisssinin üyüdülmsi tullant xarakterli
hngdann keyfiyyti il bal dyiikliklrdn
asl qalmamaa, elc d hngda tullantlarnn
keyfiyyti stabil qald müddtd «ahqayaQrbi» Karxanasndak hngda ehtiyatndan az
istifad etmy rait yaradr.
Bundan lav, sahy çatdrlan hngda
tullantlarnn trkibind hörgü dann k
prosesi nticsind xeyli miqdarda ml glmi
toza rast glinir. Bu fakt zavodda xammaln
üyüdülmsi üçün istifad olunacaq yeni aquli
diyircdyirmannn faliyyti üçün
mnfi cht hesab edilir. hngda tullantlarnn
karxanadan yenic ksilib gtirilmi hngda il
birg üyüdülmsi prosesd istifad olunan
materialn fiziki xüsusiyytlrin daha yax
nzart etmy imkan yaradacaqdr.
QARADA SEMENT ASC
Ümumiyytl, hm tullant xarakterli, hm d
karxanada istehsal olunan hngdann istifad
mnblri olaraq planladrlmas hngda
keyfiyytinin stabilliyi baxmndan arzuolunan
arxaynçla (ehtiyatlla) v nticd bütün
hngda ehtiyatlarnn maksimal istifadsin
imkan yaradr.
Bundan lav, 6 sayl yandrma sobas il
istismarn v istehsaln uzunmüddtli olmasn
tmin etmk öhdliyin ml etmk mqsdi il
ayrlm hmiyytli layih investisiya qoyuluu
tkc tlb amilinin güclü olmasn deyil, eyni
zamanda xammal tklifinin d etibarl olmasn
tlb edir. Hazrda zavoda n yaxn sahlrd
mövcud olan hngda tullantlarnn miqdar
qiymtlndirmy uyun olaraq 6 sayl yeni
yandrma sobasnn tqribn 15 illik istismar
tlbin cavab verir. 6 sayl yeni yandrma sobas
miqyasnda layihnin irkt siyasti sasnda
hyata keçirilmsi üçün “Qarada Sement”
zavoduna 50-100 il müddtin hngda
ehtiyatlar lazmdr. Hazrda, “Qarada Sement”
irkti üçüncü xslrin faliyyti nticsind hasil
olunan hngda tullantlarndan asldr.
«ahqaya-Qrbi» Karxanas il gündlik tlbin
tqribn 1/3 hisssi birbaa “Qarada Sement”
irktinin xüsusi mülkiyytind olan mnbdn
glckdir v “Qarada Sement” zavodunun
yaxnlnda yerln v mövcud (
,bilavasit zavodun nzartind
olan hngda ehtiyatlarnn tqribn 55 il
müddtind istismar üçün yetrliliyi tmin
edilckdir. Özlldirm müqavilsin sasn,
ilnilm hüquqlar “Qarada Sement” irktin
verilmi Karvansara hngda yata glckd
uzun müddt rzind yenic ksil bilck
hngdann lçatan olmasna tminat yaradr.
Karxanann istismar: Karxanalarda hazrda ttbiq
ediln istehsal konsepsiyas rti partlatmalar
vasitsil üz çxm dayaz (nazik) laylarn sthi
istehsala clb olunmasndan ibartdir. “Qarada
Sement” zavodu dünyann baqa yerlrind
hngda karxanalarnda ttbiq ediln v partlay
tlb etmyn alternativ hasilat üsullarnn
icrasnn mümkünlüyünü aradrmaqdadr. Bu
üsullar ttbiq olunduqda hngda yata “Sthi
Hasilat” avadanl yaxud ekskavator v ya
müvafiq ksici hisslri olan buldozerdn istifad
olunmaqla nazik laylara ayrlr. Texniki v iqtisadi
chtdn yararlln nzr alaraq “Qarada
Sement” zavodu bu variantlara üstünlük
QTX S16 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
verckdir, çünki bu variantlar xüsusi tdbirlrin
görülmsi il köhnlmi partlatma üsullarna
mhdudiyytlr qoyur v partlatmann traf
mühit tsirinin qarsn alr.
FΩaliyyΩtsizlik: “Qarada Sement” zavodunun
özlldirilmsindn sonrak illrd «Holcim»
irkti zavoddan havaya buraxlan tullantlarn
sviyysini azaltmaq üçün mühüm sylr
göstrmi v investisiyalar yatrmdr. Havaya
buraxlan tullantlara nzart tdbirlrinin daha da
modernldirilmsi zavodun istehsal gücünd v
mhsuldarlnda irlilyi nail olmadan lav
xrclrin çkilmsi mnasn ifad edir. 6 sayl yeni
yandrma sobasnn tikintisin investisiya
qoymaqla traf mühit üzr faliyyt v “Qarada
Sement” zavodunun faydal i msalnda sasl
irlilyi nail olunacaqdr.
Hal-hazrda, “Qarada Sement” zavodu ölkd
yegan sement klinkeri v n iri sement
istehsalçsdr. Daxili tlbatn davaml v kskin
artmn nzr alaraq, layih üzr “faliyytsizlik”
ölk daxilind getdikc artan klinker v sement
istehsal çatmazl v bununla da glck iqtisadi
inkiafa v investisiyalara ngl ola bilck idxal
tlbatnn artmas il nticln bilr.
“Faliyytsizlik” hmçinin “Qarada Sement” ASCnin bir irkt olaraq dayanqlna uzunmüddtli
mnfi tsir göstr bilr. 6 sayl yandrma sobasnn
qurulmas sas götürülmkl zavodun
modernldirilmsin investisiya qoyuluu
mhsuldarl v enerji sahsind faydal i
msaln artraraq istehsaln xrc bazasn
yaxladracaqdr. “Qarada Sement” irkti 6
sayl yeni yandrma sobasnn qurulmas saysind
artacaq istehsal gücü il bazardak cari mövqeyini
artan tlbata uyunlama müstvisind qoruyub
saxlayacaqdr. Zavodun 6 sayl yeni yandrma
sobas il modernldirilmsi uzun müddt rzind
“Qarada Sement” irkti trfindn hyata
keçiriln faliyytin rqabt davamlln tmin
edckdir.
5 traf Mühitl Bal Gözlniln Tsirlr v
Yüngülldirici Tdbirlr
Torpaq itkisi vΩ torpaqdan istifadΩ ilΩ ΩlaqΩdar
digΩr tΩsirlΩr: Layih üçün torpaq sahsinin
ayrlmas tlb olunmur, çünki layih üçün lazm
olan bütün torpaq sahlri “Qarada Sement”
QARADA SEMENT ASC
irktinin mülkiyytinddir. 6 sayl yeni yandrma
sobas “Qarada Sement” irktinin mülkiyytind
olan sahlrd tikilck v bunun üçün laq
torpaq sahsinin ayrlmas tlb olunmayacaqdr.
«ahqaya-Qrbi» karxanasnn yenidn açlmas
torpaqdan istifad il bal heç bir mnfi tsirl
nticlnmyckdir, çünki quraqlq razisi olan bu
sahdn n daimi, n d müvqqti kild istifad
olunur. Ümumiyytl, Layih torpaqdan istifad il
bal hr hans bir tsir sbb olmayacaqdr.
Layih ümumi istifadd olan yollara da tsir
göstrmyckdir. Mövcud ose qovaqlarnda v
“Qarada Sement” zavoduna istiqamtlnn daxili
yollarda dyiikliklr v ya lavlr ehtiyac
yoxdur. Zavodun yol qovanda v ya daxili
yolda hr hans bir dyiiklik nzrd tutularsa, bu
msl “Qarada Sement” irkti il yollara nzart
edn qurumlar arasnda müzakir olunacaqdr.
ahqaya-Qrbi karxanas il keçmi yüklm
stansiyasn birldirn baxmsz v trk edilmi
dmiryolu xtti mövcud marrut srhdlri
çrçivsind saxlanlmaqla tmir edilck. Tmir
ilri lav torpaq sahsin ehtiyac yaratmayacaq
v ya torpaqla bal lav mhdudiyytlr sbb
olmayacaqdr. Dmiryolu il ksimlrd
thlüksizlik siqnal-ötürm üsulu il tmin
edilckdir.
Atmosfer havasna tΩsir: Layihnin atmosfer
havasna tsirini müyyn etmk v mövcud
zavodla müqayisd frqlri nümayi etdirmk
üçün traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin
Qiymtlndirilmsin (MSSTQ) Lanqranq
hissciklr modelin saslanan dispersiya
(yaylma) modelldirmsi aparlmdr.
Beynlxalq standarta söyknn bu kimi modellrd
lokal MTQ-d istifad olunan Qauss modelindn
frqli olaraq yerli topoqrafiya v meteoroloji rait
daha çox tfsilat il nzr alnr. Dispersiya
modelinin lokal MTQ-d göstriln nticlri
Layihnin Azrbaycann atmosfer havas üzr
standartlarna uyunluunu tsdiq edir. MSSTQ
üzr aparlan lav hesablamalarn nticlrinin
qsa xülassi aada, Cdvl QTX-3-d verilmidir.
Xülasy sasn, istehsal gücünün hmiyytli
drcd (40%) artacana v istifad olunan
yanacaq növünün qazdan kömür keçmsin
baxmayaraq, Yeni Quru mövcud zavodla
müqayisd atmosfer havasna xalis tsiri
azaldacaqdr ki, bu da artq beynlxalq sviyyd
qbul olunan atmosfer havasna tsir drclrinin
QTX S17 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
çrçivsind olmaq demkdir. stismarn hazrk
vziyyti il müqayisd, xüsusn atmosfer
havasndak brk asl hissciklr azalacaqdr.
Ümumi tsir sviyysi nisbtn aa olmaqla
atmosfer havasna tsirin ümumi fzada
paylanmas mövcud vziyyt oxar hdd
olacaqdr: Layih çrçivsind il rzind orta
hesabla qazabnzr maddlrin tsirin n çox
mruz qalacaq sah zavodun cnubunda, Xzr
dnizind yerlir. Bununla bel, zavoddan
atmosfer buraxlan brk asl hissciklrin tsir
dairsi indiki vziyytl müqayisd daha qsa
msafni hat edck v yaylma miqyas daha
kiçik olacaqdr. Modelldirm üzr aparlan
hesablamalar göstrir ki, “Qarada Sement”
zavodunun imal-qrbindki tpd ks-istiqamtli
zif külkdn asl olaraq dispersiya amilinin
qsamüddtli maksimal göstricilri mhdud
normalar ötür. Lakin, bu normalar yaay olan
razilr amil edildiyi halda, bu tp yaay
olmayan, çlpaq v dal-qayal bir razidir. Cari
istismarla müqayisd Layihnin hyata
keçirilmsi nticsind normadan knara çxma
sviyysi azalacaqdr. Onu da nzr almaq
lazmdr ki, külkli iqlimi olan bu razid sakit
günlr ümumiyytl çox az müahid olunur.
Dispersiya modelldirmsinin nticlri göstrir
ki, tüstü bacalarndan atmosfer buraxlan
tullantlarn hcmini azaltmaq üçün aa NOx
trkibli fitillrdn v brk hissciklr üçün yüksk
effektivlik drcsin malik torbal filtrlrdn
istifad etmk istisna olmaqla lav yüngülldirici
tdbirlr ehtiyac yoxdur. Zavodun tqdim ediln
layihsind artq mövcud olan n qabaqcl
texnologiyalar öz ksini tapmdr. Hündürlüyü
140 m olan tüstü bacas atmosfer buraxlan
çirklndiricilrin manesiz yaylmas tlbin cavab
verir. Modelldirmd proqnozladrlr ki,
atmosfer buraxlan tullantlar emissiya v
atmosfer havasnn keyfiyyti sahsind ttbiq
olunan milli v ya beynlxalq standartlara cavab
verckdir. Zavodun istismar müddtind tüstü
bacalarndan çxan ilnmi qaz konsentrasiyalar
davaml olaraq ölçülck v müvafiq qeydlr
aparlacaqdr.
Cdvl QTX-3: Glckd faliyyt göstrck 6 sayl yandrma sobas (Layih) il müqayisd mövcud
zavodun Atmosfer Havasna Tsiri
Çirklndirici
madd
stinad olunan
dövr
Hazrk zavod (nmlndirm 6 sayl quru yandrma
üsulu il ilyn 4 soba)
sobasnn tikintisi
layihsi
Limit / Normativ
dyrlr
NO2
(μg/m³)
llik
1 saat, orta*
1 saat, maksimum
2.1
72
840
0.9
55
63
1.6
51
250
Yaay
sahlrin
maksimal
tsirin
hesablan
m
dyri
0.7
49
54
SO2
(μg/m³)
llik
1 saat, orta*
1 saat, maksimum
l rzind
0.4
8
880
18
0.18
5
9
1.2
1.3
25
430
2.6
0.5
24
37
0.7
20 (AB/BMK)
350 (AB)
500 (Az**; BMK+)
40 (AB)
Sutka rzind
299
5
21
6
350
(Almaniyann Havan
Keyfiyy5
22)***
Yaay
Hava axnna
Hava axnna
sahlrin
maksimal
maksimal
maksimal
tsirin
tsirin
tsirin
hesablanm
hesablanm
hesablanm
dyri
dyri
dyri
PM10
(μg/m³)
Tozun ml
glmsi
(mg/m²)
40 (AB)
200 (AB)
85 (Az**); 200 (BMK)
* lin 18 n yüksk bir-saatlq orta göstricisi istisna olmaqla; **Az. – limiti yalnz yaay razilrin amil olunur; + 10 d; *** ictimai
rahatln pozulma sviyysi
QARADA SEMENT ASC
QTX S18 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
SΩs-küy: Glck faliyyt müddtind ss-küy
mnblri aada kild dyickdir: köhn
yandrma sobalar istifaddn çxarlacaq; klinker
istehsal ü*artq açq saxlama sahlrinin
olmayacan v xammaln yüklnib boaldlmas
mliyyatlarnn daha aparlmayacan nzr
alaraq inaat sahsind yük manlarnn v
yüklm qurularnn hrkti köklü surtd
azaldlacaqdr. Yeni ss-küy mnblri yeni
yandrma sobas, xammal dyirman, kömür
dyirman v lentli konveyerdn ibart olacaqdr.
Qatarlarn boaldlmas üçün stansiya daha uzaq
msafy, daha dorusu sahnin imal-qrbin
köçürülck v Qatar boaltma ilri gündüz
vaxt yerin yetirilckdir. Böyük hcmd
xammaln gtirilmsi v sementin yüklnmsi il
laqdar olaraq sahd nqliyyat vasitlrinin
hrkti artacaqdr. Lakin, bu ilr gündüz
vaxt aparlacaqdr.
LTT Podratçsndan tlb olunacaqdr ki,
qurunun layihsi «Holcim» irktinin
“zavodtraf icmalara ss-küy tsiri” il bal
tlblrin uyun kild hazrlansn: 6 sayl yeni
yandrma sobasnn faliyyti il laqdar olaraq
n yaxn yaay sahsind (ms. Sahil qsbsi)
yaranan ss-küy gündüz vaxt 45 dB(A), gec
vaxt is 40 dB(A) drclrini ötmmlidir.
Azrbaycanda ss-küyl bal standartn
olmaman nzr alaraq bu tlb ss-küyün
gündüz vaxt 55 dB(A), gec vaxt is 45 dB(A)
olmasna dair beynlxalq standartlardan (BMK)
daha ciddi xarakter dayr. Bundan lav, layih
mövcud fon ss-küyünü +3 dB(A)-dan artq
olmama il bal beynlxalq meyarlara (BMK)
da cavab verilckdir.
MSSTQ mqsdl ss-küydn töryn tsirin
modelldirilmsi göstrmidir ki, mnbd
akustik gücü cüzi sviyyd azaltmaqla (7 dB(A)
hcmind) beynlxalq standartlara ml
olunmasna nail oluna bilr. “Qarada Sement”
irkti sas ss-küy mnbyind müvafiq ss-küy
azaldc tdbirlr hyata keçirmkl «Holcim»
irktinin daha ciddi tlbin ml etmyin
mümkün olduunu düünür. LTT Podratçs
zavodun layihsini d müvafiq qaydada
optimalladrmaldr. Xüsusn, hmiyytli
drcd ss-küy yaradan dyirman kimi
komponentlr ss-boucu örtüklri olan
binalarda yerldirilckdir. Qeyd olunan
mhdud normalara uyunluun tmin edilmsi
üçün ss-küy ml gtirn avadanlqlar lazm
glrs ss boucular v ya ssi ks etdirn
QARADA SEMENT ASC
ekranlarla tchiz olunacaqdr. Ss-küyün
modelldirilmsind hmçinin müyyn
edilmidir ki, avtomobil yollarnda hrkt edn
nqliyyat vasitlri Sahil qsbsi üçün balca
ss-küy mnbyi olaraq qalacaqdr.
Bundan lav, magistral yollarda hrkt edn
nqliyyat vasitlrinin fonunda tikinti v ya
istehsalla laqdar olaraq istifad olunacaq hr
hans nqliyyat vasitlrinin ml gtircyi ssküy hmiyyt verilmyck hdlrd olacaqdr.
“Qarada Sement” irktin mxsus sahd
tikinti ilri aparlan zaman, msln svaylarn
qazlmas dövründ qsa müddtd ss-küy pik
hdlr çata bilr. Lakin, bu mhdud dövrü hat
edckdir. Ümumilikd, gec saatlarnda ssküylü tikinti ilri aparlmayacaqdr.
«ahqaya-Qrbi» Karxanasnda, da dorama v
yüklm mntqlrind partlatma ilri (gr
partlatma üsulu ttbiq olunarsa), istismar
avadanlqlarnn, da dorama makinasnn
istifadsi, habel yüklm v dama vasitlrinin
(özüboaldan mdn yük manlar, qatarlar)
faliyyti il laqdar olaraq ss-küy ml
glckdir. Yaxnlqda hssas küy qbuledicilri
olmadna gör, içilrin ss-küydn
tsirlnmsin qar pe salaml v
thlüksizliyi normalarnn müyyn edilmsi
mqsdmüvafiqdir. Bunlar müvafiq
avadanlqlarla v proseduralarla tmin
edilckdir.
Vibrasiya: 6 sayl yeni yandrma sobasnn layih
sndind frlanan mann düzgün tarazlanmas
v avadanlqlarn vibroizolyasiyas tmin
olunacaqdr. Sahnin hüdudlarndan knarda
istismarla laqli vibrasiya hmiyytsiz drcd
olacaqdr.
Ekskavatorlar, buldozerlr v ar yük dayan
nqliyyat vasitlri kimi digr vibrasiya
mnblrinin tsiri daha az msaflrd
hmiyytsiz sviyyy çatr. Bundan lav,
tikinti ilrinin yalnz mhdud dövrd aparlaca
v gündüz vaxt il mhdudlaaca gözlnilir.
Qsaca olaraq, istismar v ya tikinti ilrindn
irli gln vibrasiyann zavodun yaxnlndak
yaay sahlrin tsir göstrmsi gözlnilmir.
Knar razilrd vibrasiyadan tsirln bilck
hssas yerlr olmadna gör, karxanann v
karxana bazasndak qurularn istismar mnfi
vibrasiya tsirlrin sbb olmayacaqdr.
QTX S19 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Su mΩnbΩlΩrinΩ tΩsir
Yeralt sular: Yeralt laylar gil süxurlarndan ibart
olduuna v istismara yararl sulu horizont
olmadna gör, tikinti dövründ yeralt sularn
çirklnmsi riski ehtimal olunmur. Bundan lav,
çirklndirm potensiall maddlrdn (ms. dili
çarxlar üçün sürtgü yalar) mhdud miqdarda
istifad olunacana gör, istismar qrunt sularna
v ya yeralt sular hmiyytli risk altnda
qoymur.
Sth sular: Çirkab sularn miqdar hazrk
istismarla müqayisd 56% hcmind
azaldlacaqdr. Layih çrçivsind ml gmi
çirkab sular yeni sah-daxili tmizlm
qurusunda çirkab sular üzr beynlxalq
standartlara uyun kild tmizlnck v
sonradan kanalizasiyaya buraxlacaqdr. Sth
sularna hr hans mnfi tsir göstrilmsi
gözlnilmir.
Su ehtiyatlar: Layih çrçivsind ümumilikd
cari faliyyt üçün srf olunan su hcmi il
müqayisd 65% daha az su istifad olunacaqdr.
Cari istismar üçün tmizlnmi çirkab su istifad
olunduu halda, Layih çrçivsind istehsalat
prosesi üçün sas su kmrind tmiz suyun
istifad olunmas zruri olacaqdr. Bununla bel,
istehsalda suya qnat edn qapal su
dövriyysinin ttbiq olunmas planladrlr. Suya
tlbatn pik vaxtlarnda zavod su kmrinin
tutumunun 0.2%-ni istifad edckdir.
Torpaq vΩ yeralt qruntlara tΩsir: Zavodun
sahsindki torpaq v qrunt rtlrinin
xarakteristikasn, xüsusil d hssas chtlrin
olmaman nzr alaraq, torpaa müvafiq
tsirin göstrilmsi v qruntlarn çirklnmsi
risklrinin meydana glmsi gözlnilmir.
Layihd bundan qabaqk sement yandrma
sobalarndan tökülmü sement tozu qalqlarnn
v neft axm müyyn sahlrin tmizlnmsi
nzrd tutulur.
ahqaya-Qrbi” Karxanasnda üstünlük tkil
edn az-qalnlql torpaq qatlar itirilckdir,
çünki çox nazik olduqlar üçün brpaya
yaramrlar.
BΩrk tullantlar: Layihnin istismar zaman
ml glck brk tullantlarn miqdar çox az
(tqribn gün rzind kiloqramlarla) olacaqdr.
Bu tullantlar adtn ev tsrrüfatlarna aid ediln
tullantlardan, dövrdn soyuducu sularn v
QARADA SEMENT ASC
çirkab sularn tmizlnmsi zaman yaranan
qalqlardan ibart olur.
Zavodun daxilind v zavod trfindn ml
gtirilmi bütün tullantlar lisenziyal podratçlar
trfindn zavodun sahsindn
knarladrlacaqdr. Tullantlarn yekun
zrrsizldirilmsi müvafiq slahiyytli inzibati
qurumlarla razlama sasnda tullant
tmizlyici qurularda v ya yerli basdrlma
sahlrind aparlacaqdr.
Flora, fauna vΩ onlarn yaylma mΩskΩni: 6 sayl
yandrma sobas v zavodun digr
komponentlri keçmi sement zavodu
obyektlrinin tikinti qalqlarnn yerldiyi, bitki
örtüyü olmayan sahd aparlacaqdr.
Regiondak bitki örtüyü yarm-shra tipli
bitkilrdn ibartdir v burada nadir hallarda
torpaq qatna rast glinir.
140 m hündürlüyünd tüstü bacasnn qulara v
onlarn zavoddan 5-8 km imal-rqd yerln
durulducu trafndak yaay msknlrin
(köçri qularn müvqqti dayanma msknlri
daxil olmaqla) hr hans mnfi tsir göstrmsi
gözlnilmir. Zavod Xzr dnizinin sahilind
suda yaayan canllar üçün thlük yaradacaq
zrrli tullantlar buraxmayacaqdr.
Eyni zamanda, karxanalara gedn yol
infrastrukturunun brpas zaman bitki örtüyün
v onlarn yaylma msknlrin hr hans bir
mnfi tsir göstrilmyck, mövcud dmiryolu
xttinin v yolun trassas dyidirilmyckdir.
“ahqaya-Qrbi” Karxanasnn istismar kol
bitkilrinin seyrk yayld yarm-shra tipli
tpnin tyind bütövlükd 152 hektara tsir
göstrckdir. vvllr kfiyyat mqsdli qazma
ilrinin aparlmasna v üçüncü xslr
trfindn qanunsuz olaraq kiçik miqyasda da
dorama hallarna yol verilmsin baxmayaraq,
tsir mruz qalan bu razini tbii mskn hesab
etmk olar. Sovet dövründ ahqaya razisind
da dorama faliyyti hazrda karxana olaraq
tyin edilmi sahnin cnubunda hyata
keçirilirdi. Yaz fslind çiçk açan v
Azrbaycann qrmz kitabna dümü bitki
növlrin daxil olan Süsn bitkisi (Iris acutiloba)
çox nazik torpaq qatndan ibart olan dal
süxurlarda geni yaylmdr. Bu bitki növün
bütün regionda rast glinmsin baxmayaraq, da
dorama faliyytinin geni yaylmas v digr
QTX S20 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
dyiikliklrl laqdar olaraq onun tbii yaylma
mskni tzyiq altndadr. Buna gör d,
“ahqaya-Qrbi” Karxanas trfindn
göstrilck tsirin hmiyytli drcd olaca
v bu sbbdn yüngülldirici tdbirlr ehtiyac
olaca nzrd tutulur. Bu sbbdn, qorunan
bitki növlrinin transplantasiyas nzrd tutulur.
Xalis itkini minimal hdd endirmk üçün,
“Qarada Sement” irkti süsn köklrinin
transplantasiyas proqramn hyata keçirckdir.
Bu proqram 2011-ci ild 6 sayl yandrma
sobasnn faliyyt balamas il paralel olaraq
karxanann faktiki istismarna balanmasna
qdr mövcud olan vaxt çrçivsind hazrlanb
hyata keçirilckdir. Bu proqramn
hazrlanmasnda eyni regionda Sanqaçal
terminalnn v müvafiq neft kmrinin tikintisi
zaman hyata keçirilmi bitki transplantasiya
proqramnn tcrübsindn istifad olunacaqdr.
Bununla yana, “Qarada Sement” irkti
trfindn tfrrüatl qaydada hazrlanacaq
karxanann reabilitasiyas plannda da bitkilri
yenidn yetidirilmsi v onlarn yaylma
mskninin brpas nzr alnacaqdr.
olduqca az buxar ml gtirckdir v yüksk
mhsuldarlql süzgbrk hissciklrin
atmosfer buraxlmasn hmiyytli drcd
azaldacaqdr.
Tsvir QTX-1:
Yeni 6 sayl yandrma
sobasnn dmiryolu
körpüsündn imitasiya
edilmi görünüü
Vizual tΩsir: Layih üzr müxtlif uzaq v yaxn
msafli görüntülr üçün fotorealistik
simulyasiyalar hazrlanm v hazrk vziyytl
müqayislr aparlmdr (Aa bax: 1-3+.
Uzaq msafli görüntü etibar il glck zavod
hazrk zavodla müqayisd daha çox görünn
yerüstü oriyentir olaraq nzr çarpacaqdr.
6 sayl yeni yandrma sobas il birg
modernldirilmi “Qarada Sement” zavodu
bütün regionda n uca süni yerüstü oriyentir
olacaqdr. Yeni zavodun fiziki quruluu (sasn
yeni tüstü bacas (140 m) il ilkin qzdrma qüllsi
(132 m) mövcud tüstü bacalar (65 m) il
müqayisd iki df hündür olacaq v daha
böyük kubaturaya (anbar bunkeri: 65 m) malik
olacaqdr ki, bu da zavodun 10 km-dn artq
msafdn bütün istiqamtlrdn görünmsin
rait yaradacaqdr.
Tsvir QTX -2:
Yeni 6 sayl yandrma sobasnn
Sahil q
(
(3(
Hazrk zavod uzaqdan sasn külk
istiqamtind genilnn v region boyunca
görünn mli il müyyn edildiyi halda, 6
sayl yeni yandrma sobasnn istismar zaman
yaranacaq ml ksr vaxtlarda çtinlikl
görünckdir. Quru üsulla yandrma prosesi
böyük miqdarda qat suyu buxara çevirn ya
üsul il ilyn hazrk sobalarla müqayisd
QARADA SEMENT ASC
QTX S21 - 33
Tsvir QTX -3:
Yeni 6 sayl yandrma
sobasnn Ümid kndindn
imitasiya edilmi görünüü
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Sahil qsbsindn yaxn-müstvili görüntü üçün
Qarada Sement zavodunun kubaturasnn
artrlmas hündürlük artmndan daha çox
müyynedici element rolunu oynayacaqdr.
Lakin, yeni qurularn qsbnin imal-qrb
istiqamtind, xeyli uzaqda ina edilcyini
nzr alaraq, hmiyytli tsirin göstrilmsi
gözlnilmir.
Artrlm hündürlük v kubatura mühüm
görüntülrin v ya mnzrlr silsilsinin
qarsn hmiyytli drcd almayacaqdr.
Qarada Sement zavodundan tqribn 8.5 km
rqd yerln v “Bak Qulaqlar” adlandrlan
tbii abid sasn osed, sahilyan
düznliklrdn görünür. Bellikl Layih
mnzrlr mnfi tsir göstrmyckdir.
Zavod tikililrinin vizual tsirlrini yumaltmaq
üçün, qurularn üstünlük tkil edn fonla
vhdt tkil etmsin rait yaradan bozumtul
qhvyi fasad rngindn istifad olunacaqdr.
Arxeologiya, tarixi vΩ mΩdΩn irs: 6 sayl yeni
quru yandrma sobasnn v digr qurularn
tikintisi mövcud sement zavodunun yerin yetirilckdir. naat sahsindki v ya
onun trafndak torpaq sahlrind mühüm
hmiyyt ksb edn hr hans arxeoloji, tarixi v
ya mdni irs qalqlarnn olmas haqqnda heç
bir mlumat olmadndan, hr hans bir tsirin
olmas gözlnilmir. Bundan lav, karxanalara
istiqamtlnn yol v dmiryolu
infrastrukturunun yenidn qurulmas eyni xtt
üzrind aparlacandan, habel yol v
dmiryolu zolaqlarnn genilndirilmsi
planlanmadndan, hr hans potensial yeralt
arxeoloji ünsürlr mnfi tsirin göstrilmsi
ehtimal olunmur.
Arxeoloji, tarixi v ya mdni irs obyektlrinin
mövcudluunu tsdiq ed bilck heç bir yani
dlil yoxdur v torpaq qatnn qalnl o qdr
nazikdir ki, karxana sahlrind yoxolma
sviyysin çatr v bu sbbdn torpaq qatnda
yalarn basdrlmas ehtimal çox azdr.
Bununla bel, “Qarada Sement” irkti
Azrbaycann müvafiq nizamlayc tlblri il
uzlama çrçivsind rekoqnisirovka üsulu il
arxeoloji tdqiqatn aparlmasn slahiyytli
mütxssislrhval edckdir.
“Qarada Sement” ASC sement zavodunu inaat
sahsind faliyyt göstrck LTT podratçs,
QARADA SEMENT ASC
sas karxana qurularnn (da dorayan quru
v s.) tikintisi üçün tyin edilmi podratç v
subpodrat müqavilsi sasnda tyin edilmi
karxana istismarçs trfindn yerin yetirilck
tsadüfi tapntlar prosedurasn hazrlayacaqdr.
Podratçlardan bütün tsadüfi tapntlar
haqqnda “Qarada Sement” irktinin
nzartçilrin mruz etmk tlb olunacaqdr.
“Qarada Sement” irkti is öz növbsind
hmiyytli tapntlarn qeyd alnmasn v
lazm glrs brpa olunmasn tkil etmk üçün
müvafiq qurumlara mlumat verckdir.
gr “Qarada Sement” zavodu glckd
Karvansara hngda yatandan istifad edrs,
bu halda “Qarada Sement” irkti slahiyytli
qurumlarla v ekspertlrl razlama çrçivsind
16-c sr aid ah Abbas Karvansara binasnn
fiziki vziyytinin yaxladrlmas kimi
mühafiz tdbirlrinin maliyyldirilm
nzr*.
Sosial vΩ sosial-iqtisadi tΩsirlΩr
Tikinti: Layihnin tikinti müddtind yerli mk
bazarna müvqqti (3 il yaxn) d olsa
ümumilikd müsbt tsir göstrilckdir, çünki
hesablamalara $ inaata c olunan
maksimum 700-900 nfrdn ibart olan içi
qüvvsinin böyük hisssi (60%-dn artq) yerli
mk bazarndan i götürülckdir. naat v
konstruksiya ilrini yerin yetirck fhllrin
60-80%-i ixtisassz v yarm-ixtisasl olacaqdr.
Mexaniki v elektrik quradrma ilri dövründ
250 nfr qdr ixtisasl “üçüncü ölk
vtndann)(ÜÖV) tikinti sahsind faliyyt
göstrmk üçün i götürülmsi nzrd tutulur.
Lakin, LTT Podratçsnn tchizat ilrindn asl
olaraq üçüncü ölk vtndalarnn ümumi say
qsa müddt rzind, tikintinin qzn vaxtnda
500 nfr çatacaqdr. naat içilrinin ksriyyti
kiilrdn ibart olacaqdr. Buna baxmayaraq
LTT Podratçsnn tchizat ilrindn asl olaraq
tikintinin qzn vaxtnda qsa müddt rzind
içilrin say 500 çata bilr.
Tikinti il laqdar olaraq i qbul haqqnda
mlumat “Qarada Sement” irkti v LTT
podratçs vasitsil yerli haliy dolun kild
v vaxtl-vaxtnda çatdrlacaqdr. qbul
imkanlar haqqnda elanlar icmalardak mlumat
lövhlrin aslacaqdr. “Qarada Sement”
zavodunda yerli icmalarla laqlr üzr msul
mkdan tyin olunmas yerli hali il davaml
QTX S22 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
laqni asanladracaq v eyni zamanda
“Qarada Sement” zavoduna v LTT
podratçsna yerli mk resurslarndan istifad
etmkl i qbul imkanlarn smrli kild
aradrmaq imkan verckdir.
Birbaa igötürm imkanlarndan lav,
layihnin tikinti mrhlsind yerli iqtisadiyyata
v
müsbt tsir göstrilckdir.
Bel ki, bu mrhld tikinti ilrin clb olunmu
içi qüvvsin ictimai ia v
xidmtlri, yaxud tikinti ilri çrçivsind
subpodrat v mal tdarükü xidmtlrinin
göstrilmsi kimi müxtlif imkanlar tqdim
olunacaqdr. Birbaa “Qarada Sement” v ya
LTT podratçs il ehtimal olunan yerli mal, i v
xidmt al hazrda txminn 50-80 milyon avro
arasnda qiymtlndirilir. “Qarada Sement”
Layih il bal biznes imkanlar bard mara
olan yerli irktlr üçün mlumatlandrma tdbiri
keçirmyi planladrr. Bu Azrbbaycan
Respublikasnn qtisadi nkiaf Nazirliyi, Ticart
Palatas v sahibkarlarn yerli tkilatlar il
mkdalq yolu il hyata keçirilckdir.
Tikinti müddtindn sonrak dövrü hat edck
müsbt tsir ondan ibartdir ki, ayr-ayr içilr
pe tcrüblrini artrm olacaqlar. Bu, onlarn
layih üzr tikinti ilri baa çatdqdan sonra
baqa yerlrd i düzlmk imkanlarn
artracaqdr.
Çoxlu sayda içilrin olmas v cnbi içi
qüvvsinin olmas içilr arasnda v içilrl
yerli hali arasnda yanl rftardan v ya
mdniyyt frqlrindn irli gln fikir ayrlna
sbb ola bilr. Bu cür hallarn ba verm
ehtimaln minimuma endirmk üçün, sahsinin
Nizamnamsi v çilr üçün Davran Kodeksi
hazrlanacaqdr v içilrin bu qaydalara ml
etmsin nzart olunacaqdr. Sahdaxili
msllr ortaya çxd tqdird, mübahislr
“Qarada Sement” zavodunun qabaqcadan tlim
keçmi rsmi nümayndl trfindn
baxlacaqdr. “Qarada Sement” zavodu
mübahisli msllri öncdn müyyn etmk v
hmin msllrin hllini yerli sakinlrl birg
tmin etmk üçün icma il laqlr, o cümldn
ikaytlr narazlqlara baxlma prosedurasn
brqrar edckdir.
istehsal texnologiyas il ilmk bacarn
artraraq ümumilikd müsbt tsir göstrckdir.
Layih çrçivsind irkt içilrinin, xüsusn
texniki personaln hazrk bacarq sviyysini
tkmilldirmk mqsdil külli miqdarda
investisiya yatrlacaqdr. xtisas hazrln
lazmi sviyysin çatdrmaq üçün texniki içilr
üçün i yerind daxili t v quru yandrma
texnologiyalarndan istifad edn digr «Holcim»
irktlrin sfrlr tkil olunacaqdr.
Bununla yana, n müasir texnologiyann ttbiqi
mhsuldarln artmasna v nticd lazmsz i
yerlrinin çoxalmasna v içilrin ixtisarna
gtirib çxaracaqdr. 6 sayl quru üsulla yandrma
sobas 2013-cü ild tam istismara verildiyi zaman
sement istehsalat sah
72 tam-tatl vzif
üzr i yerlri itirilckdir. sasn aa ixtisas
sviyysi tlb edn vziflr çoxluq tkil
edckdir. “Qarada Sement” zavodunun kadrlar
idarsi trfindn i yerlrinin itirilmsinin
mümkün mnfi tsirlrini minimal hdd
endirmk v tsir mruz qalm içi qüvvsinin
mk bazarndak imkanlarn güclndirmk
üçün hrtrfli ixtisar plan ilnib
hazrlanacaqdr. “Qarada Sement” irkti
Azrbaycann mk qanunvericiliyind nzrd
tutulanlara , içilri n
yax beynlxalq tcrüby söyknn hrtrfli
yardm proqramlar il. irktin öz
faliyyt dairsini digr inaat materiallar
sektoru istiqamtind genilndirmk niyytind
olduunu nzr alaraq, içilrin daxili
yerdyimsi variantlarna da baxlacaqdr.
“Qarada Sement” irktinin öz içilri istisna
olmaqla mulluq amilin hmiyytli tsir
göstrilmyckdir, çünki podratçnn içilrinin
say bugünkü sviyyy oxar hdd qalacaqdr.
ctimai Salamlq vΩ TΩhlükΩsizlik
Layih, xüsusi il d brk hissciklr kimi
maddlr daxil olmaqla zavodun traf mühit v
havaya hazrk tsirini xeyli azaldacaqdr.
Yerli hali üçün ictimai salamlq v thlüksizlik
msllri d daxil olmaqla tikinti dövrün aid
sas msllrl bal mlumatlandrma
kampaniyas keçirilckdir.
stismar: Layihnin tamamlanmas nticsind
rsy gtirilmi qurunun istismar “Qarada
Sement” zavodunun içi qüvvsinin qabaqcl
QARADA SEMENT ASC
QTX S23 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
stismar Vaxt Salamlq vΩ TΩhlükΩsizlik
MΩsΩlΩlΩri
Tikinti: LTT podratçs salamlq v thlüksizlik
plan hazrlayacaq v bu plana hm podratçnn,
hm d bütün subpodratçlarn içilri ml
etmlidir. Bu plan BMK-nn ümumi !2
direktivlrini rhbr tutmal v «Holcim»
irktinin tlblrin cavab vermlidir. LTT
podratçs müntzm uyunluq müayinlrinin
v yoxlamalarnn aparlmas üzr msuliyyt
dayacaqdr. Tikinti sahsind traf mühit
salaml v thlüksizliyi il laqdar yarana
bilck ümumi thlüklrdn lav, ifrat
yükskliklrd ilrin aparlmasna da xüsusi
diqqt yetirilmlidir. 6 sayl yeni yandrma
sobasnn tikintisi zaman nmlndirm üsulu il
ilyn sobalarn hfaliyytd olacan,
xüsusil d tüstü bacasndan atmosfer buraxlan
tullantlar nzr alaraq tikinti zaman xüsusi
gigiyena v myin mühafizsi tdbirlri nzrd
tutulmaldr.
Tikinti ilrin ümumi nzart sahibkarn üzrin
dün msuliyytin trkib hisssi olaraq
“Qarada Sement” irkti trfindn hyata
keçirilckdir. Bu mqsdl müvafiq içi heyti
tyin edilckdir.
naat sahsin giri hssas Thlüksizlik Sistemi
il mhdudladrlacaqdr. Bel ki, bu mqsdl
xsiyyti müyyn edn fotokilli, maqnit lentli
kartlardan istifad olunacaq v yalnz xsiyyti
müyyn edn qanuni kartlara sahib xslr
sahy, elc d i getmk v idn qaytmaq
üçün tmin ediln avtobuslara daxil olmaq
icazsi verilckdir. Zavodun razisind heç bir
dürg qurulmas nzrd tutulmur; içilrin
mnzil tminat yerli yaay imkanlar hesabna
olacaqdr. naat sahsinin hüdudlar
çrçivsind v “Qarada Sement” zavodunun
srhdlri daxilind tam faliyyt göstrn tibbi
tyinatl v ictimai ia binalar (yemkxanalar,
sanitariya, ylnclr) v xidmtlr tmin
edilckdir.
stismar: Zavodun müasirldirilmsi
ümumiyytl daha tmiz i mühitin (qeyrimüt( tozun azalmas) v razid daha
thlüksiz faliyyt (materiallarn danmas
üçün istifad olunan avtomobillrin ixtisar)
sbb olacaqdr.
(Keyfiyytin dar Olunmas Sistemi üzr SO
14001, eyni zamanda SO 9001 standartlarna
QARADA SEMENT ASC
uyun olaraq) 2003-cü ild“Qarada Sement”
t1t( traf Mühitin dar
Olunmas Sistemi Layihnin tlblrin cavab
vermk mqsdil genilndirilckdir. 6 sayl
yandrma sobas il modernldirilck zavod
istismar tlimatna uyun kild istismar
edilck v hazrk zavodun istismarnda istifad
olunan traf mühit, myin gigiyenas v
thlüksizliyi planlarna «Holcim» irktinin
Standartlar v istehsalçnn avadanlqlara dair
tövsiylri nzr alnaraq Layih tlblrin
uyun dyiiklik v düzli edilckdir.
Salamlq, 1
(*1*
Karxanalara giri yollarnda ictimai nqliyyatla
“Qarada Sement” zavodunun istismar tyinatl
nqliyyat vasitlrinin bir-birin mane olmama
üçün thlüksizlik msllrinin hllin
ünvanlanan nqliyyat thlüksizliyi plan
hazrlanacaqdr.
6 traf mühit v sosial sah üzr
idaretm plan
“Qarada Sement” zavodu müvafiq msllrin
hlli v tsirlrin qiymtlndirilmsi prosesind
müyyn edilmi mümkün tsirlrin
yüngülldirilmsin yönlmi monitorinq
faliyytlrini d özünd ks etdirn traf Mühit
v Sosial Sah üzr daretm Plann (MSSP)
yerin yetirckdir. MSSP-n
'&Texniki Xülas
.
MSSP-d Layih vasitsil traf mühit,
salamla, thlüksizliy6!2+ v sosial sahlr
göstril bilck mümkün mnfi tsirlrin aradan
qaldrlmas üçün zruri tdbirlrin hyata
keçirilmsini tmin edn tkilati tlblr v
monitorinq planlar öz ksini tapr. Bu tdbirlrin
bzisi artq “Qarada Sement” irkti trfindn
hazrk layih planladrma mrhlsinin trkib
hisssi olaraq müyyn edilmidir. Layih
hazrlnn v icrasnn ardcl mrhllri
çrçivsind MSSP-in hcm v mzmun etibar
il tkmillmsi davam etdirilir.
“Qarada Sement” zavodu layihnin bütün
mrhllrind, daha dorusu layihlndirm,
tikinti, istismara verilm v istismardan çxarlma
dövründ !!"# üzr tam msuliyyt dayr.
Tikinti dövründ hyata keçirilck bütün
tdbirlr gör seçilmi LTT podratçs msuliyyt
QTX S24 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
dayacaqdr. Lakin, tikinti mrhlsind mnfi
tsirlr yol verilmmyi üçün Layihnin
sifariçisi olan “Qarada Sement” zavodunun
içilri podratçnn faliyytin nzart edckdir.
!!"#-d ortaya qoyulmu msllri v bu
sahd irlilyii iqlandrmaq mqsdil
müstqil xarakter dayan tfrrüatl alt-planlar
(ms. traf mühitin monitorinqi üzr tfrrüatl
plan, qza hallarna reaksiya plan v icma inkiaf
plan) ilnib hazrlana bilr v ya mövcud
proqramlara düzlilr edil bilr. gr bu sah
üzr msuliyyt ayr-ayr trflr arasnda
bölüdürülrs, , bu halda podrat müqavillri
sasnda clb olunmu irktlr “Qarada
Sement” irktinin traf Mühit v Sosial sah
üzr daretm Plannn tlblrin ml
etdiklrini göstrmk üçün özlrinin msuliyyt
dairlri çrçivsind alt-planlar ilyib
hazrlamaldrlar.
llik monitorinq hesabatlar toplanm m,
sasnda trtib olunub müvafiq orqanlara v
borcvernlr tqdim olunacaqdr. Bu
hesabatlarda icazlr, o cümldn bu cür
lisenziyalardan v ya icazlrdn irli gln
öhdliklr ml olunma statusu, sas sbblr
aradrlmaqla v düzli xarakterli tdbirlr
görülmkl traf mühitl bal tnzimlyici
standartlarn tkmilldirilmsi kimi msllr
daxil olmaqla !2 il bal aspektlr hat
olunmaldr.
7 ctimai itirak
Özünü n yax kild dorultmu beynlxalq
tcrüb v ETSN-nin tövsiy etdiyi praktiki
tlimatlarla uzlama çrçivsind “Qarada
Sement” irkti bu layihnin siyasi strategiyas
olaraq maraql trflr v ictimaiyyt könüllü
surtd mlumat açqlama v mslhtlm
imkanlar tklif edir.
“Qarada Sement” zavodu maraql trflrin
itirak prosesind bldçi rolunu oynayacaq
ctimai Mslhtlm v Açqlama Plann
(MAP) hazrlama öz öhdsin götürmüdür.
MAP çrçivsind, layih haqqnda
mlumatverici sndlr (vrq, broüra, MAP,
iradlar v ikayt formalar) müvafiq maraql
trflr tqdim olunmu v açqlanmdr
QARADA SEMENT ASC
(hmçinin ( internet shifsind:
www.garadagh.com). 2008-ci ilin iyun aynda Sahil
v Ümid qsblrind ictimai yncaqlar
keçirilmi, habel ETSN v QHT-lr d daxil
olmaqla maraql trflr arasnda layihnin ilkin
tqdimat keçirilmidir. Bu mslhtlmlr
zaman bir sra iradlar qbul edilmidir.
Ümumilikd, mhsuldarln artmasna v traf
mühitl bal vziyytin yaxlamasna rait
yaradan müasir texnologiyann ttbiqi müsbt
qarlanmdr. Bununla bel, istehsal gücün
artmasndan v tbii qaz yanacann kömürl
vz olunmasndan asl olaraq glckd
zavodun faliyyti nticsind atmosfer
çirklnmsinin ba vercyi haqqnda trddüdlü
ifadlr d sslndirilmidir. Sahil qsbsind
icma il aparlan mslhtlmlr zaman
“Qarada Sement” zavodunun keçmid v halhazrda havann keyfiyytin göstrdiyi tsir (toz
v tüstüdn yaranan narahatlq “Qarada
Sement” zavodu il laqlndirilmidir)
barsind ziddiyytli fikirlr sslndirilmidir.
Lakin, zavodun müasirldirilmsi il ümumi
inkiafn ba vercyigözlnilir. Sanqaçal
terminalnda tikinti ilrinin bitmsi il laqdar
i yerlrinin azald Ümid qsbsind yeni soba
v onun tikintisi il bal gözlniln i imkanlar
vurulanm v yerli halinin terminaln tikintisi
zaman qazand srit v keyfiyytlrdn
danlmdr. cmalarn rhlrini ümumildirn
fikir ondan ibartdir ki, “Qarada Sement”
irktinin sosial icmalara yönlmi investisiya
proqramlar davam etdirilmlidir.
Qbul edilmi rhlr “Qarada Sement” irkti
trfindn nzrdn keçirilmi v tklif v iradlar
MSSTQ hesabatnda ks olunmudur.
Qiymtlndirmdn göründüyü kimi, hazrk
zavod beynlxalq almd qbul edilmi normalar
daxilind faliyyt göstrir v Layih ekolgiyaya
mnfi tsirin qarsn almaa hmiyytli
drcd kömk edckdir. “Qarada Sement” i
v tchizat imkanlar bard mlumatlarn Sahil
v Ümid qsblrind v rayonda yaylmasn
asanladracaq. Glckd “Qarada Sement”
icmaya yardm faliyytini daha da inkiaf
etdirckdir.
!!2' sndinin yekun variantnn layihsi
ictimaiyyt açqlanacaq v !!2' sndinin
yekun variantnda lav iradlar v tkliflr nzr
alnacaqdr.
QTX S25 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
!!2' sndinin ictimaiyyt açqlanmas
üçün ayrlan 60 gün rzind Qarada Sement”
zavodu Sahil qsbsind 2 günlük açq iclas
(2008-ci ilin dekabr aynda keçirilmsi nzrd
tutulur) tkil edck v bu tdbird maraql
trflr victimaiyyt nümayndlri onlar
narahat edn istniln msllri v ya tkliflri
birbaa “Qarada Sement” zavodu qarsnda
qaldra v yarana bilck xüsusi suallarna cavab
ala bilrlr.
“Qarada Sement” zavodu tikinti v istismar
zaman ictimaiyytl laqni davam etdirmk
üçün cmalarla laqlr üzr M
( +
tyin edckdir. G“Qarada Sement”
zavodu ikaytlr baxlma mexanizmini yerin
yetirck, Qarada Sement” zavodu tikinti v
istismar zaman ictimaiyytl laqni davam
etdirmk üçün is iradlarn v narazlqlarn
qeyd alnmas v baxlmas üzr msuliyyt
dayacaqdr. 6 sayl yeni quru yandrma
sobasnn tikintisi layihsi il bal açqlanm
informasiyaya cavab olaraq hazrlanm yazl
mülahizlr v ya zavod il bal ümumi
narazlqlar “Qarada Sement” irktin poçt,
elektron poçt, faks vasitsil göndril bilr v ya
Sahil qsbsinin Mdniyyt Saraynda v Ümid
qsbsinin sosial binasnda quradrlacaq poçt
qutularna atla bilr. ikayt v narazlq
formalar müvafiq olaraq ictimaiyyt tqdim
olunur. Ehtiyac yarand tqdird “Qarada
Sement” zavodu mürkkb ikayt msllrin
baxlmaq üçün mübahislrin hlli üzr
(“Qarada Sement”-in v(,
nümay+komitnin
yaradlmasn nzrdn keçirckdir.
QARADA SEMENT ASC
QTX S26 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
QTX-y lav:
Ekoloji v Sosial daretm Plannn Xülassi (MSSP)
Ümumi Mlumatlar:
LTT Podratçs (LTT) trfindn yaradlan istniln plan v ya prosedura/i tlimat Qarada Sementin müqavil
il müyynldirdiyi ekoloji, salamlq, thlüksizlik v sosial msuliyyt rtlrin saslanacaqdr v yerin
yetirilmzdn vvl QS-nin tsdiqini tlb edckdir.
craya Nzart QS trfindn tmin edilckdir. gr monitorinq nticsind icrada zif chtlr akarlanrsa, iin
icrasn yaxladrmaq üçün plan v tdbirlrd dyiiklik edilckdir. Faliyyt növünün icras sas icra
göstricilrin sasn ölçülckdir.
Tikinti v istismarla bal bütün ilrin ekoloji v sosial tsirlri il bal Azrbaycan qanunvericiliyin sasn
müvafiq orqanlarn slahiyytlri daxilind yoxlamalar keçirilckdir.
Faliyyt
Növü #
Gözlniln Tsir / Msl
Nizamlama / daretm
cra Öhdliyi
Tikinti (Yeni 6 sayl yandrma Sobas, ahqaya-Qrbi Karxanasnn sas Qurular, Yollarn, Dmiryolunun
Brpas)
C1
C2
C3
Tikinti lrinin Ekoloji v
Sosial Tsiri
Tikinti lrinin Ekoloji,
Tsiri – Yax Tcrüb
Tikintid Salamlq v
Thlüksizlik
QARADA SEMENT ASC
x Tikintiy Nzart Plan
x QS nzart heytinin tyin
edilmsi;
x Müntzm sah yoxlamalar v
LTT il QS-in görülri;
x LTT-nin mlumatlarnn
müntzm yoxlanmas v LTT
Podratçsnn daretm Planlarn
yerin yetirmsin nzart.
Tikintidn vvl QS
trfindn yaradlr;
Tikinti boyu QS trfindn
yerin yetirilir; traf mühit,
salamlq, thlüksizlik v
sosial msllr bard aylq
hesabatlar
x Tikinti razisinin darolunmas
Plan, aada göstrilmi alt-planlar
da daxil olmaqla:
- Materiallarn Dalmasnn v
Fövqlad Vziyytin Qarsnn
alnmas Plan;
- Materiallarn Saxlanmas v dar
Olunmas Plan
- Thlükli Maddlrin darolunmas
Plan (beynlxalq marka sistemi d
daxil olmaqla)
- Tikinti Tullantlarnn dar
Olunmas Plan;
- Tikinti Sahsinin Balanmas Plan;
- Tikinti Nqliyyatnn darolunmas
PLan (razid v razidn
knarda)
x LTTnin Tyin Etdiyi Sah Meneceri
v EST üzr Msul xslr
Tikintidn vvl LTT
trfindn yaradlr;
x Tikintid Salamlq v Thlüksizlik
Plan, aadak qaydalar da daxil
olmaqla:
- I yerind riskin
qiymtlndirilmsi v xsi
mühafiz avadanl tlblri
- Tikinti içilrinin tlimi v
mlumatlandrlmas
Tikintidn vvl LTT
trfindn yaradlr;
QTX S27 - 33
Tikinti boyu QS-nin
nzarti il LTT trfindn
yerin yetirilir.
Tikinti boyu QS-nin
nzarti il LTT trfindn
yerin yetirilir.
(müvafiq orqanlarla
mkdalq yolu il: Sahil
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Faliyyt
Növü #
Gözlniln Tsir / Msl
Nizamlama / daretm
cra Öhdliyi
Tikinti (Yeni 6 sayl yandrma Sobas, ahqaya-Qrbi Karxanasnn sas Qurular, Yollarn, Dmiryolunun
Brpas)
-
Böyük hündürlükd v dar
yerlrd ilm
- Zavod faliyyt göstrn zaman
(havaya tüstü buraxlan zaman)
ilm
- Tikinti nqliyyatnn thlüksizliyi
x Qza ba vern zaman onu aradan
qaldrmaq üçün Fövqlad
Vziyytlr Hazrlq Plan
qsbsindki
yannsöndürnlr
briqadas, xstxana v
müvafiq rayon orqanlar;
Yerli orqanlar trfindn i
raitinin v EST-nin
yoxlanmas
C4
Tikinti içilrinin rifah/
sosial problemlri
x Sosial Vsaitlr v Xidmtlr Plan;
x Sanitariyann, sosial v tibbi
vasitlr v xidmtlr; içilrin
yerlmsi (ÜÖV) v nqliyyatn
(ÜÖV v yerli içilr) tmin
olunmas;
x çilrin i faliyytlrindn sonra
sosial istirahti üçün vasitlrin v
imkanlarn tmini;
x çilrl müsahiblr d daxil
olmaqla sosial tfti;
x çilrin Mübahislrinin
Tnzimlnmsi Mexanizmi
QS-nin nzarti il LTT
trfindn yaradlr (lav
olaraq Azrbaycanda yerli
orqan trfindn rsmi
yoxlama keçirilir )
C5
çi
problemlri/mübahislr;
x Sahsin dair Qaydalar
x çilrin Davran Mcllsi
x Mübahislrin Tnzimlnmsi
Mexanizmi
x çilrin
mlumatlandrlmas/tlimi (ÜÖV
v yerli azrbaycanl içilrin
xüsusi sosial-mdni
xüsusiyytlri nzr alnmaqla)
Tikinti balanmazdan vvl
QS il mkdalq yolu il
LTT trfindn yaradlr.
QS-nin nzarti il LTT
trfindn yerin yetirilir.
x Yenidn i götürülmd yardm
mqsdil yerli içilr üçün Yardm
Proqram
x ÜÖV üçün hesabat proseduralar
Maksimum içi qüvvsinin
clb olunduu dövrün
bitmsin bir il qalm QS
trfindn yaradlr v
hyata keçirilir.
çilr arasnda münaqi
riski / ÜÖV – yerli heyt
münaqilri
C6
Tikintid çalan içilrin
azad edilmsi
Tikinti balandqdan sonra
6 ay rzind LTT trfindn
yaradlr. QS-nin nzarti il
LTT trfindn yerin
yetirilir.
C7
ctimaiyytl laqlr
Tikinti il bal
ictimaiyytin narazlqlar
QARADA SEMENT ASC
Aadaklarn da daxil olduu
ctimaiyytl laqlr Plan:
-
LTT-nin ctimaiyytl laqlr
üzr çisinin v müahidçisinin (QS )
tyinatlar; (QS cmiyytl
mövcud laqsin saslanan) yerli
QTX S28 - 33
lr balanarkn QS il
mkdalq yolu il LTT
trfindn yaradlr. QS-nin
nzarti il LTT trfindn
hyata keçirilir.
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Faliyyt
Növü #
Gözlniln Tsir / Msl
Nizamlama / daretm
cra Öhdliyi
Tikinti (Yeni 6 sayl yandrma Sobas, ahqaya-Qrbi Karxanasnn sas Qurular, Yollarn, Dmiryolunun
Brpas)
-
C8
razid v razidn
Knarda Tikinti
Nqliyyatnn
Thlüksizliyi
ictimaiyytl laq komitlrinin
yaradlmas
ctimaiyyti Mlumatlandrma
Tdbiri;
Yax münasibtlr nail olmaq
üçün tdbirlr (sosial tdbirlr);
Münaqilrin hlli proseduras da
daxil olmaqla ictimai
münaqilrin tnzimlnmsi
mexanizmi
x Tikinjti Nqliyyatnn darolunmas
Plan
QS-nin daimi içilrin v tikinti
içilrin tlimatlar verilmsi
Podratçlara tlimatlar verilmsi
(ms. sürücülr, tchizatçlar)
C9
C10
Tikinti razisin giri v
razid thlüksizlik
Sahy Giri v Thlüksizlik Plan;
ctimai Salamlq v
Thlüksizlik Msllri
(Yolda thlüksizlik;
tikinti küyü/vibrasiya v
toz)
ctimai Salamlq v Thlüksizlik Plan
QARADA SEMENT ASC
D kartlar vasitsi il giri-çx tmin
edn sistemin yaradlmas;
göztçilr/qarovulçulara tlim
keçirilmsi
ctimai yolda thlüksizlik (tikinti il
bal danma v nqliyyat);
vibrasiya, küy v toz; tikinti y clb
olunan böyük içi qüvvsi il bal
salamlq problemlri (ms. cinsi
yolla keçn xstliklr (CKX) (STD),
v ictimai thlüksizlik msllri
(ms.: ÜÖV-lrin olduuna gör
sosial istirahtin olmamas riski);
Mübahislrin Tnzimlnmsi
Mexanizmi (ctimaiyytl laqlr Plan
il laqlndirilmkl)
QTX S29 - 33
Tikinti balanmazdan vvl
QS il mkdalq yolu il
LTT trfindn yaradlr.
Tikinti dövründ LTT
trfindn icra olunur;
icraya nzart QS trfindn
hyata keçirilir.
lr balanmazdan qabaq
LTT v QS trfindn
yaradlr; LTT v QS
trfindn hyata keçirilir
lr balanmazdan qabaq
LTT trfindn trtib edilir;
yerli ictimaiyytin inzibati
rhbrliyi v nümayndlr
d itirak edir (QS-nin
ictimaiyytl yaratd
laqlr vasitsi il) QS-nin
nzarti il LTT trfindn
hyata keçirilir.
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Faliyyt
Növü #
Gözlniln Tsir / Msl
Nizamlama / daretm
cra Öhdliyi
Tikinti (Yeni 6 sayl yandrma Sobas, ahqaya-Qrbi Karxanasnn sas Qurular, Yollarn, Dmiryolunun
Brpas)
C11
Yerli i imkanlar
Yerli çi Qüvvsinin Götürülm
Plan i götürm prosedurasnn
qaydalar kimi; yerli içi qüvvsinin
i götürülmsi imkanlarnn
yaradlmas üçün; tcrübsiz, qismn
tcrübli v tcrübli içilrin nzr
alnmas
lr balanmazdan qabaq
LTT trfindn trtib edilir.
Tikinti dövründ LTT
trfindn hyata keçirilir.
C12
Yerli iqtisadi imkanlar
Yerli Tchizat Plan
lr balanmazdan qabaq
LTT v QS trfindn
hazrlanr; tikinti zaman
icra olunur.
Tikinti zaman bütün xidmt sahlri
üzr yerli irktlrl müqavil
balanmas imkanlar yaradlmas
mqsdi dayr (Holcim/QS
podratçlar üçün siyasti nzr
alnmaqla)
C13
Qaznt ilri zaman
arxeoloji tapntlar
Tsadüfi Tapntlar Proseduras
çilr üçün mlumatlandrma tlimi
QS trfindn lr
balanmazdan qabaq
hazrlanr.
QS-nin nzarti il
trfindn hyata keçirilir.
C14
razid tarixn ylm
zhrli maddlrin
tmizlnmsi (SST,
karbohidrogen)
QARADA SEMENT ASC
razinin Tmizlnmsi Plan
(nümun götürm, gr tlb olunarsa
tmizlm, tullantlarn ylmas v
razidn xaric edilmsi)
QTX S30 - 33
Layihnin tikinti sahsind
torpaqdan SST –nin
tmizlnmsi artq hyata
keçirilmidir. razinin
qalan hisslri üçün plan
QS trfindn 1 il rzind
hyata keçirilckdir.
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Faliyyt
Növü #
Gözlniln Tsir /
Msl
Nizamlama / daretm
cra Öhdliyi
Yeni 6 sayl yandrma sobasnn istismar
O1
Havaya zhrli
maddlrin
buraxlmas
Havaya Zhrli Maddlrin Buraxlmasna
Nzart Plan:
daima bacadan xaric olan zhrli
qazlarn (PM10, NOx, SO2) standartlara
nzrn müntzm (gündlik)
monitorinqi
stismara balayan zaman
proseduralar QS trfindn
hazrlanr v icra edilir
Çanta-filtrlrd tzyiqin dümsin
nzart; zdlnmi filtr çantalarnn
bilavasit tcili yenisi il vz olunmas;
atlmalar azaltmaq üçün mliyyatn
optimalladrmas; nzart
avadanlnn kalibrasiyasnn tmin
olunmas; hr 3 ildn bir üzvi maddlr
v ar metallar buraxlnn ölçülmsi
üçün vahid kampaniya
O2
O3
O4
O5
traf razinin
havasnn
keyfiyytin tsir
traf razid Havann Monitorinqi Plan:
passiv (diffuziya borular) nümun
götürm: zavodun yaxnlnda
müyyn yerlrd (16 mntq nzrd
tutulmudur) azot oksidi v yaylan toz
nümunlrinin götürülmsi v analizi;
beynlxalq standartlara sasn
qiymtlndirm
12 ay istismardan vvl v 12
ay istismardan sonra (cmi 24
ardcl ay), hr ay QS
trfindn hazrlanr v icra
edilir
Çirkab sularn
axdlmas
Çirkab Sularn Monitorinqi plan:
QS trfindn hazrlanr v icra
edilir
Küyün
yaranmas/tsiri
Küyün Monitorinqi Plan:
stixana effekti
yaradan qazlarn
(XQ) havaya
buraxlmas
(atlmas)
QARADA SEMENT ASC
razidki ÇSEZ-dn axan çirkab sularn
Müntzm monitorinqi (balancda
istehsalçnn mlumat sasnda,
müntzm faliyyt baladqda is hr
ay).
yerind v razidn knardak küy
mruz qalan yaay mntqlrind
küyün tsirinin (hr ay)yoxlanmas (10
mntq nzrd tutulmudur); ssin
gündüz v gec vaxt ölçülmsi
XQ Atlmalarnn xtisar Plan:
Havaya XQ atlmalar bard illik
hesabat; atlmann azaldlmas üçün
potensial tdbirlr (klinker nisbti, TAY,
yanacaq); atlmann azaldlmas üçün
tdbirlrin hyata keçirilmsi
QTX S31 - 33
QS trfindn hazrlanr v icra
edilir; Layih istismara
verilmzdn vvl istinad
tdbirlri
QS trfindn hazrlanr v icra
edilir; hesabat v yoxlamalar
yeni 6 sayl yandrma sobasn
Layihsinin istismarnn ilk
ilindn balanr.
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Faliyyt
Növü #
Gözlniln Tsir /
Msl
Nizamlama / daretm
cra Öhdliyi
Yeni 6 sayl yandrma sobasnn istismar
O6
Partlay Risklri
Partlayn Qarsn Alma v Mühafiz
Plan:
Partlay risklrinin
müyynldirilmsi; partlayn
qarsn alma tdbirlri; partlay
zonalarnn iarlnmsi; razilrin v
thlüksizlik avadanlqlarnn
müntzm yoxlanmas
O7
O8
O9
stismardan vvl qaydalarn
hazrlanmas v icra QS
trfindn hyata keçirilir
Thlükli
maddlrin
saxlanmas,
danmas v küyün
tsiri
Yerind Riskin Qymtlndirilmsi v
Tsirin Monitorinqi Plan:
Qaydalarn yaradcs v
craçs: QS
Thlükli maddlrl bal i yerlrinin
müyynldirilmsi; küyün yüksk
olduu i yerlrinin
müyynldirilmsi; qabaqlayc v
nizamlayc tdbirlr, gözlniln tsir;
tsirin v içilrin müayinsinin
müntzm monitorinqi
stismardan vvl
QS-nin istehsalatda
çalan içilrinin
yeni
texnologiyalarn
ttbiqin gör
azalmas v
zavodun daha da
smrli ilmsi
xtisar Plan
2009-cu ilin Rübünd trtib
edilir v yeni 6 sayl yandrma
sobasnn istismar balanana
qdr QS-nin Kadrlar öbsi
trfindn icra olunur.
ctimaiyytl
laqlr v birg
fayda lds etm
QARADA SEMENT ASC
çilr vaxtnda mlumat vermkl
bal qaydalar, yerli i imkanlarnn
qiymtlndirilmsi, sosial profili,
bacarqlar, üstünlüyü thlil etmk üçün
müsahiblr, xüsusi tlimi d daxil
olmaqla
ctimaiyyt Yardm proqram
Layihnin tsiri olan Sahil v Ümid
qsblrinin halisi il mvrtlr
apararaq v ictimaiyytin ehtiyaclarnn
qiymtlndirilmsin (QS 2008) sasn
(QS/Holcim Qroup prinsiplrin ml
etmkl, yni ictimaiyytin marana
dstk, rifahnn yaxladrlmas,
akarlq) QS-nin icmaya yardm
faliyytinin davam etdirilmsi.
QTX S32 - 33
Hr il QS-nin KSM öbsi
trfindn hazrlanr v icra
olunur.
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
Faliyyt
Növü #
Gözln iln Tsir /
Msl
Nizamlama / daretm
cra Öhdliyi
ahqaya-Qrbi Karxanasnn stismar
Q1
Qrmz kitaba
dümü bitkinin,
süsnin (Iris
acutiloba) mhv
olmas
Yerdyim Plan
IQrmz kitaba dümü süsn bitkisinin
köçürülcyi yerin müyyn edilmsi,
Yerlm v Qaznt Tdqiqat v yeni
yer köçürm (2008-ci ilin payzndan
2010-cu il qdr), karxanann istismara
balamasndan vvl olmaqla;
becrilmnin n drcd uurlu
alnmasn yoxlamaq üçün illik
monitorinq (birinci 5 il rzind).
Karxana mliyyatlar
balanmazdan vvl QS
trfindn yaradlr v hyata
keçirilir
Q2
Karxanann
istismar v
balanmas
Karxana v Karxana Bazasnn stismar
Üzr Plan
Ekoloji chtlr d daxil olmaqla:
- Torpan çlpaqlamasnn qarsnn
alnmas/sthin brkidilmsi v
brpa üçün material saxlanmas
- razinin tmizlnmsi,
- Yamaclarn brkidilmsi, örtülmsi
v yarm shra bitkilrinin
toxumlarndan istifad etmkl bitki
örtüyünün brpas
Karxana mliyyatlar
balanmazdan vvl QS
trfindn yaradlr v hyata
keçirilir
Q3
çilrin Salaml
v Thlüksizliyi
x yerind riskin qiymtlndirilmsi karxanann istismar il bal bütün
ilr üçün (ahqaya Qrbi v Gil
karxanasnn razilri, . Qrbi
karxana bazas-da dorama v qatar
yüklm stansiyas, nqliyyat
marrutlar (materiallarn danmas,
dmiryolu nqliyyat, içilrin
danmas))
x Karxana il bal hr bir faliyyt
növü üçün xüsusi EST tlimatlar v
hasilat metodu (partlatma) il bal
qaydalar da daxil olmaqla Salamlq
v Thlüksizlik Planlar.
QS v Podratçlar trfindn
yaradlr
QS nzart edir
Q4
Karxanada
partlayclardan
istifad
Partlayc maddlrin Danmas,
Saxlanmas v stifad Plan (gr
partlay üsulu ttbiq edilrs)
QS trfindn Podratçlarla
mkdalq yolu il yaradlr
QS v podratçlar trfindn
hyata keçirilir, nzarti QS
hyata keçirir
Q5
QS istismar
nqliyyatnn
nqliyyat
müdaxillri
(podratçlar daxil
olmaqla) v ictimai
nqliyyat (karxana
giriind da
dorayanlar v
nqliyyat
yollarnda)
Yol v Dmiryolu Nqliyyatnn
Thlüksizliyi Plan
Yolda thlüksizlik tdbirlri
(Xbrdaredici iarlr, sürt hddi,
karxana bazasndak yolun giriin
nzart)
Sürücülr tlim keçirilmsi
Da dorayanlarn istifad etdiyi QS-
mxsus özl yoldan istifad
proseduralar.
QS v Podratçlar trfindn
yaradlr; QS v podratçlar
trfindn hyata keçirilir,
nzarti QS hyata keçirir
Sorular üçün laq mlumat:
QARADA SEMENT ASC
QTX S33 - 33
NOYABR 2008
traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi
Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas
"Qarada Sement" ASC
Sahil Qsbsi
Salyan osesi
Bak AZ -1083
http://www.garadagh.com/
C-b Nriman Mantaev
KTEMTÜT üzr Menecer
Tel.: (994 12) 441 88 88 / lav 591
Faks: (994 12) 446 18 81
E-poçt: [email protected]
X-m Rna Tahirova
laqlr v Korporativ Sosial Msuliyyt üzr
Menecer
Tel.: (99412) 441 88 88 / lav 519
Fax: (99412) 446 18 51
E-poçt: [email protected]
P0080289 GC-Kiln6_ESIA_NTS_AZ.doc
C-b Kamran Abbasov
Marketinq üzr Menecer
Tel.: (994 12) 441 88 88 / lav 550
Faks: (994 12) 446 18 81
E-poçt: [email protected]
QARADA SEMENT ASC
NOYABR 2008