Ölüm belgesi_tıbbi kısım.

T.C.
T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU
TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU
ÖLÜM BELGESİ
TIBBİ BÖLÜM
MEVZUAT
ÖLÜM NEDENLERİNİN
BELGELENDİRİLMESİ EĞİTİMİ
27 Aralık 2012
ANKARA
1
ÖLÜM BELGESİNİN DOLDURULMASI
Ölüm nedeni Bölüm I
Bölüm I - (a) Satırı
Satır I (a)’ya, en son ölüm nedenini kaydedin, örneğin doğrudan ölüme neden olan
hastalık veya komplikasyon bu satıra yazılacaktır. Kalp durması ve solunum yetmezliği
gibi ölüm şekilleri değil, ölüme sebebiyet veren hastalık, yaralanma ve komplikasyon
türü yazılacaktır.
Şiddet veya doğal olmayan nedenlerden kaynaklanan ölümlerde, dış nedenlerden
kaynaklanan kaza en yakın ölüm nedenidir ve bu yüzden satır I(a)'ya işlenmelidir. (Not:
Dış nedenleri belgelemek için Cumhuriyet Savcılığına veya Bölge Asayiş birimine (polis,
karakolu, jandarma, savcı) bildiriniz.
Eğer satır I(a)'da belirtilen en yakın ölüm nedeni başka bir hastalıktan kaynaklanıyorsa
veya başka bir hastalığın sonucuysa, bu hastalık satır I(b)'ye işlenmelidir. Bu zincirleme
işlem I(c) ve I(d)'de benzer şekilde sürdürülür. Gerekirse ek satır(lar) dahil edilebilir. En
alt satırına yazılan hastalık ya da olay, resmi ölüm istatistikleri için temel olarak
kullanılacaktır.
Eğer I (a) satırına kaydedilen en son ölüm nedeni bir kazaya, zehirlenmeye veya şiddete
bağlı değilse, önce gelen ölüm nedeni olarak dış nedenlerin ve ölüm şeklinin kısa bir
açıklamasını en alt satıra kaydediniz veya “ek bilgi” bölümünde rapor ediniz (bakınız
vaka incelemeleri 1-3).
Bölüm II’ye, önem sırasına göre, Bölüm I'deki sıralamanın parçası olmamalarına rağmen
ölümcül sonuca katkıda bulunan diğer önemli hastalıklar ve nedenleri yazınız. (bakınız
vaka incelemeleri 4-6 ).
Süre
Ölüm formuna yazılan her bir nedenin başlangıçından ölüme kadar geçen yaklaşık
süreyi ilgili sütuna yazınız. Başlangıç zamanı ya da tarihi bilinmeyen durumlarda tahmin
2
veya “bilinmiyor” yazılabilir. Her bir vakaya zaman birimi yazılmalıdır (yıllar, aylar, günler,
saatler ve dakikalar).
Neden belirlenemiyorsa
Bazen, kapsamlı otopsi ve laboratuar (toksikoloji, immünoloji, viroloji, bakteriyoloji)
incelemelerine rağmen ölüm nedeni belirlenemeyebilir. Eğer böyle bir durum söz
konusuysa, formu dolduran kişinin bir formda ölüm nedeninin “belirlenemedi” veya
“otopsi ve toksikolojik incelemede ölüm NEDENİ belirlenmedi” yazılır(bakınız vaka
incelemeleri 23-24).
Diğer önemli ipuçları
o Cerrahi girişimler ve diğer işlemlerdeki kazalar
Ameliyatta veya diğer tıbbi işlemlerde gerçekleşen ve ölüme yol açan veya ölüme
katkıda bulunan olaylar zincirinde yer alan her türlü kaza Cumhuriyet savcılığına veya
bölge asayiş birimine uygun olarak rapor edilmelidir.
o Önlem Mekanizmaları: Nasıl ve Ne zaman
Eğer bir organ yetmezliği (kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği veya solunum yetmezliği
gibi) bir ölüm nedeni olarak sıralanıyorsa, altında bulunan satırda(satırlarda) etiyolojisini
her zaman rapor edilmelidir (örnek olarak, Tip I diyabet mellitusa bağlı böbrek yetmezliği
ya da etilen glikol zehirlenmesine bağlı karaciğer komasından kaynaklanan çeşitli organ
yetmezliği).
o Belirlilik Nasıl Artırılır
Tümorlerin anlaşılır olarak aşağıdaki gibi ifade edilmelidir.
3
Neoplazma rapor edilirken kullanılacak liste aşağıdaki gibi olmalıdır:

İyi huylu, kötü huylu ya da belirsiz olup olmadığını;

Eğer biliniyorsa primer bölgeyi;

Primer bölgenin bilinip bilinmediğini;

Eğer biliniyorsa morfolojik türü;

Eğer biliniyorsa metastaz bölge(ler) ve primer bölgeyi;

“bölgeden metastatik” ifadesi primer bölgeyi (bölgeleri) ifade eder;

“bölgeye metastatik” ifadesi seconderl bölgeyi (bölgeleri) ifade eder;

“karsinomatoz”, “karsinoz”, “büyüme”, “kötü huylu tümör” vs. gibi belirli olmayan terminolojiden
mümkün olduğu kadar kaçının;

Lösemiyi “akut", “sub-akut” veya “kronik” olarak tanımlayın ve ilgili hücre türünü açıklayın.
(bakınız vaka incelemeleri 11-15)
Ölümle ilgili olarak bir ilaç söz konusuysa, ilacın jenerik ismi yazılmalıdır.
Tablo 1'de rapor edilen durumlara benzer durumlar rapor edildiğinde etiyoloji hakkında
ek bilgi dahil edilmelidir; eğer formu dolduran kişi bir işlemin etiyolojisini
belirleyemiyorsa, işlem bilinmeyen, belirlenmemiş, olası ya da tahmin edilen bir etiyoloji
olarak vasıflandırılmıştır.
4
Tablo 1 – Etiyoloji üzerine ek bilgi gerektiren bazı durumlar
Bebek ölümlerinde belirlilik nasıl artırılır?
Ölen bebeğin ölüm nedeni için mümkünse açık ve net bir etiyolojik sıralamasının olması
gereklidir. "Prematürelik" terimi prematüreliğin etiyolojisi açıklanmadan yazılmamalıdır.
Anneye bağlı durumlar, bebek ölümüne neden olan sıralamayı başlatmış veya etkilemiş
olabilir ve buna benzer nedenler bebeğin ölüm belgesine ölüm nedenine ek olarak rapor
edilmelidir (örnek olarak, Hiyalen membran hastalığının nedeni; 28 haftalık
prematüreliğe; plasentanın erken ayrılmasına;veya annenin karnına gelen bir künt
travmaya bağlı olarak yazılabilir).
Ani Bebek Ölümü Sendromundan (SIDS) şüphelenildiğinde, Ulusal kanunların
gerekliliklerine göre eksiksiz bir araştırma yürütülmelidir. Ani Bebek Ölümü Sendromu
onaylandığı zaman lütfen uluslararası olarak kullanılan kısaltmasını (SIDS) rapor ediniz:
"Ani Ölüm” ifadesini kullanmak yeterli değildir (bakınız vaka incelemesi 39).
5
Ölümleri rapor ederken birden fazla neden olmasının önemi
Ölüm belgelerinde rapor edilen bütün nedenler önemlidir ve özellikle de çeşitli ülkelerde
kullanımda olan mevcut otomatik kodlama sistemlerince izin verilen yaklaşımlarla
incelenebilirler.
Birden fazla ölüm nedeni incelemeleri, ölüm belgesinde bahsedilen bütün durumları göz
önünde bulundurur. Buna benzer incelemeler belirli hastalıkları ve nedenleri araştırmada
ve aynı ölüm belgesinde rapor edilen durumlar arasındaki ilişkileri sorgulamada önemli
bir role sahiptir (örnek olarak: Ölümcül yaralanmaların ve otomobil kazalarının türü veya
yaşlılarda görülen dejeneratif kronik hastalıkların önünde rapor edilen durumların türü).
Ölüm tarihi
Ölümün gerçekleştiği tam ayı, günü, yılı ve saati(01 ile 24 şeklinde) kaydediniz. Kesin bir
ölüm tarihi belirlemek mümkün değilse, tahmin edilen aralık belirtilmelidir.
Otopsiler
Otopsi veya diğer ölüm sonrası inceleme türleri varsa, bu bilgileri de kapsamalıdır. Bu
bilgiler eksikse ölüm formunun hazırlanması geciktirilmemelidir.
o Otopsi yapıldı mı? (Evet veya Hayır)
Kısmi ya da tam otopsi uygulandıysa "Evet" diğer durumlar için “ Hayır” seçeneğini
işaretleyiniz.
o Aşağıda belirtilen ölüm nedeni otopsi bulgularından mı elde edildi? (Evet
veya Hayır) seçeneklerinden birini işaretleyiniz
Otopsi bulguları elde edilebiliyorsa ve ölüm nedenini belirlemekte kullanıldıysa "Evet"
seçeneğini işaretleyiniz. Aksi söz konusuysa “ Hayır” seçeneğini işaretleyiniz. Eğer
otopsi uygulanmadıysa bu kısmı boş bırakın.
o Daha sonra daha fazla bilgi elde edilebilir mi? (Evet veya Hayır)
seçeneklerinden birini işaretleyiniz)
Eğer bir otopsi veya yasal bir soruşturma gerçekleşiyorsa ve ölüm nedeni ya da ölüm
şekli ile ilgili daha fazla bilginin elde edilmesi bekleniyorsa, "Evet" seçeneğini
işaretleyiniz. Aksi söz konusuysa “ Hayır” seçeneğini işaretleyiniz (bakınız vaka
incelemeleri 18, 23, 24).
6
Düzeltmeler
Eğer otopsi gibi ek soruşturma sonuçları bekleniyorsa, formu dolduran doktor ek
bilgilerin elde edilmesinden sonra vakaya ait bilgileri güncellemelidir.
Eğer ek tıbbi bilgi veya otopsi bulguları doktor ölüm nedenini (nedenlerini) belgeledikten
sonra alındıysa ve doktor nedenin ölüm formuna vakaya ait olarak kaydedilmiş
nedenden farklı olduğunu düşünüyorsa, vakaya ait belge yetkili kurum ile ek ölüm
nedeni raporu doldurularak derhal değiştirilmelidir; açık bir ifade ile "değiştirilmiş belge"
rapor edilmelidir (bakınız vaka incelemeleri 40, 54).
Ölüm yeri
Ölüm yeri (örneğin; evde, hastanede, işte, ambulansta, diğer taşıtta, bunların dışında
ise diğer işaretlenip yer açok olarak yazılmalıdır.) belirlenmeli ve rapor edilmelidir.
Ölen kişi bebek yada ölü doğum ise
Canlı doğan bir yaşın altındaki bebek ölümü: 22 haftayı tamamlayan ve en az 500 g
ağırlığında olan bir konsepsiyon ürününün annesinden tam ekspulsiyonundan ya da
ekstraksiyonundan önce olan ölümdür; ölüm, böyle bir ayrılmadan sonra fetüsün nefes
almaması ya da kalbinin atması, umblikal kordonun atması veya isteğe bağlı kasların
kesin hareketi gibi bilir yaşam belirtisi göstermemesi nedeniyle gerçekleşen ölümler
işaretlenecektir. Doğum saati mutlaka doldurulmalıdır.
Ölen kişi kadınsa
Ölüm aşağıda belirtildiği gibi gerçekleştiyse uygun seçeneği işaretleyin:
- hamileliği esnasında;
- doğum esnasında;
- hamilelikten sonraki 42 gün içerisinde;
- hamilelikten sonraki 43. gün ile bir yıl arasında.
Aksi söz konusuysa anne ölümü değil seçeneğini işaretleyiniz (bakınız vaka incelemeleri
29-31).
7
Kimlikler ve diğer demografik bilgiler
Ölüm belgesini dolduran yetkili kişinin tam ismi doktor raporunda verilen boşluğa
büyük harflerle açık bir şekilde yazılır. Aile hekimleri ikamet edilen adresi bildirir.
Elektronik ölüm belgelerinin kullanıldığı durumlarda elektronik olarak onaylanmış
olmalıdır.
Ölen kişinin tam ismi nüfus cüzdanı kullanılarak büyük harflerle açık yazılır. Nüfus
cüzdanı mevcut değilse, * işareti olan satırlar doldurulmaz.
Bebek ölümleri için F bölümü tam olarak doldurulması gerekmektedir.
Dış nedenleri belgeleme ile sorumlu kişiler
Tıbbi ve hukuki bir vaka için ölüm nedeni kısmının tamamlanması ortaya çıkabilecek
özel sorunlara bağlı olarak titiz bir çalışma gerektirir. Aslında, otopsi ve toksikolojik
incelemeden sonra bile ölüm nedeni açık olmayabilir. Ancak, bu zor yönlere rağmen,
hekim raporunun şartlar el verdiğince doğru ve eksiksiz olması önemlidir.
Yaralanmalar nasıl rapor edilir
Şiddet veya doğal olmayan nedenlerden kaynaklanan ölümlerde, dış nedenlerden
kaynaklanan kaza en yakın ölüm nedenidir ve bu yüzden satır I(a)'ya işlenmelidir.
Her bir ölümcül yaralanma için (Örneğin göğüsten alınan bıçak yarası), travmaalanı ile
(örneğin subklaviyan damar yaralanması), ve ölüme neden olan fonksiyon
bozukluğunu (örneğin emboli ya da kardiyak tamponad) ölüm belgesinin I'inci
bölümünde rapor ediniz. Ölümcül olmayan yaralanmalar veya hastalıklar eğer ölüme
katkıda bulunduysa bölüm II’ de rapor edilebilir.
Eğer ölüm, daha önce yaşanmış bir yaralanmanın sonradan çıkan etkilerine bağlıysa, bu
kazanın koşullarını belirtiniz (örnek olarak, bronkopnömoni- 1 hafta önce; paraplejiye
bağlı olarak – 3 yıl önce; motorlu taşıt kazasına bağlı olarak- 3 yıl önce).
Ölüm şekli
Dış nedenlere bağlı olmayan ölümlerin Doğal olarak tanımlanması gereklidir. Doğal ölüm
nedenlerinin dışında gerçekleşen ölümler(adli tabipler veya onların bulunmadığı
durumlarda adli tabip) Adli Tıp kurallarına uygun olarak belgelenir.
8
o İş yerinde yaralanma: Eğer yaralanma işyerinde meydana gelmişse "Evet"
seçeneğini işaretleyiniz, aksi halde “Hayır” seçeneğini işaretleyiniz.
Bir
yaralanma, kişinin “günlük” görevi sırasında olup olmadığına bakılmaksızın
işyerinde gerçekleşebilir (bakınız vaka incelemesi 42).
o Yaralanma tarihini tam ayı, günü ve yılı kaydediniz. Yaralanma tarihi ölüm tarihi
ile aynı olmak zorunda değildir. Tarih tahmini olabilir: bu durumda, “tahmini”
kelimesi tarihin önüne konabilir.
o Kazanın/yaralanmanın gerçekleştiği yer in genel kategorisini(örneğin evde,
sanayi ve işyeri, spor alanı, ticaret ve hizmet alanı gibi) yazınız.
o Kazanın/yaralanma nasıl gerçekleşmiş?
Dış nedenlere bağlıysa, dış nedenin kısa bir açıklamasını önce gelen bir ölüm nedeni
olarak bölüm I’de satır I(b)'ye veya I(c)’ye, takip eden yaralanmaların sıralanmasına
bağlı olarak yazınız veya ek kutuda rapor ediniz. (Örnek olarak: Satır I(a): Kafatası
fraktürü; satır I(b): uçurumdan düşme).
Yaralanmanın nasıl meydana geldiğine dair koşulları veya kazanın ya da yaralanmanın
nedenini açıklayarak kısa bir tanımlamasını yapınız, örneğin "ev boyarken merdivenden
düştü", "bisiklet kullanırken yoldan çıktı" veya "araba-kamyon çarpışmasında araba
sürücüsü". Taşıt kazaları için gerekli ayrıntıları ICD’nin onuncu düzeltilmiş baskısında
sunulduğu şekilde (ICD-10) belirtiniz.
Kaza eseri düşüşler söz konusu olduğunda, düşüş koşulları da belirtilmelidir; örneğin
evde merdivenlerden kaza eseri düşmek ya da bakımevinde yataktan düşmek. Düşüşün
zemin seviyesinde gerçekleşip gerçekleşmediğini, örnek olarak “evin bahçesinde
yürürken buza basıp kaydı" ya da zeminden yüksek bir seviyede gerçekleşip
gerçekleşmediğini belirtiniz, örnek olarak “işyerinde yapı iskelesinden düştü”.
Yaralanma anında gerçekleştirilen faaliyet eğer biliniyorsa belirtilmelidir (örneğin, araba
yıkarken, buzula tırmanırken vs.) (bakınız vaka incelemeleri 49,50).
Yaralanma/zehirlenmeye herhangi bir alet, silah, kimyasal madde, ilaç karıştıysa
belirtilmeli ve belirlenmelidir, örneğin: “meşrubat şişesinde saklanan bitki öldürücü ilacı
kaza eseri yutmuş", “bir saldırı sırasında bilinmeyen bir kişi tarafından mutfak bıçağıyla
9
bıçaklanmış”, “motorlu araç egzoz gazı soluyarak kasıtlı karbon monoksit zehirlenmesi”,
“av sırasında av tüfeğiyle sırtından vurulmuş”.
Taşıt kazalarını rapor edilmesi
Lütfen belirtmeyi unutmayınız:

Koşullara bağlı olarak taşıt türü (bisiklet, araba, ağır yük taşıtı, buldozer, tren, çok hafif uçak,
sabit kanatlı ticari uçak, at, yolcu gemisi, yelkenli,...); Eğer birden fazla taşıt söz konusu ise
kısaca tanımlayın ve belirtiniz;

Ölen kişinin içinde bulunduğu aracın türünü belirtiniz;

Ölen kişinin sürücü, yolcu, yaya veya aracın dışında olan biri olup olmadığını belirtiniz;

Eğer bir çarpışma gerçekleştiyse;

Eğer bir çarpışma gerçekleştiyse, çarpışmaya dahil olan araçların eşyalarını ve türlerini belirtiniz.

Kazanın meydana geldiği yer (otoyolda, otoyol dışında, tren peronunda, kayak alanında,
arazide, mısır tarlasında, limanda,...)(bakınız vaka incelemeleri 43-45).
Ameliyat ve işlemlerin rapor edilmesi
Eğer ölüm nedeni, ameliyatta ya da diğer tıbbi işlemler veya tedavilerde gerçekleşen bir kazanın
komplikasyonu olarak ortaya çıktıysa rapor edilmesi önemlidir:

Komplikasyonun veya kazanın ne olduğu;

Komplikasyonun veya kazanın sonucunun ne olduğu;

Hangi rahatsızlığın tedavi edildiği.

Hangi tıbbi işlemin gerçekleştirildiği(bakınız vaka incelemeleri 36-38).
Bu doküman “Ölüm Nedenleri Eğitim Dokümanı, “Ölüm Nedenlerinin Belgelenmesi Üzerine Bir AB
Eğitim Paketinin Hazırlanması” Projesi Kapsamında Hazırlanan “Avrupada Ölüm Nedenlerinin
Belgelenmesi İle İlgili El Kitabı”nın Türkçe Çevirisi, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara / Türkiye” kitabından
alınmıştır.
10