25-İş Sağlığında Güncel Konular

İş Sağlığında Güncel
Konular
Dr. Özkan Kaan KARADAĞ (MD)
İş Sağlığı (Halk Sağlığı) Uzmanı (MSc)
Kamu Yönetimi Uzmanı (MSc)
DERSİN AMACI
•
•
Bu dersin sonunda katılımcılar iş sağlığında güncel
konular hakkında bilgi sahibi olacaklardır.
Öğrenim hedefleri
– Türkiye’de önemli iş sağlığı sorunlarıyla ilgili bilgi sahibi olmaları
– İş sağlığında yeni konular hakkında bilgi sahibi olmaları
SİLİKA
•
•
•
Kristal halinde silika veya kuvars (SiO2) birçok jeolojik kayının
içeriğinde bulunan çok yaygın bir maddedir.
Plajlardaki kumun %50’sinden fazlası
Solunması silikozis denilen hastalığa yol açar. Silikozis, akciğer
dokularının fibrozisiyle oluşur.
– Solunan havadaki toz yoğunluğu;
– Tozun içinde serbest silika miktarı
– Etkilenme süresi.
•
Birçok işyerinde silikaya maruz kalınabilir. Taşocakları,
madenler, kumlama işleri, seramik üretimi, cam üretimi,
çimento üretimi, tuğla üretimi gibi.
SİLİKA
HSE
HSE
Taş kesme işinde silika maruziyeti
SİLİKA
Wikimedia Commons
Taş ocakları…
Açık maden ocakları…
Wikimedia Commons
SİLİKA
ASBEST
• Asbest, tabiatta doğal olarak bulunan ve lifsi (iğsi)
yapıda olan bir mineral grubuna verilen ortak
isimdir. Asbest grubunda yer alan minerallerin
temel ortak özelliği lifsi yapıda olmalarıdır.
• Bazı köylerimizin çevresinde gri, kirli beyaz, kirli
yeşil renkte, lif lif, hafif nemli ve yağlı bir toprak
çeşidi olabilir. Bu toprak çeşidine değişik yörelerde
değişik isimler verilir: Aktoprak, geven toprak,
höllük, ceren, çorak toprak, gök toprak gibi.
AKTOPRAK / GEVEN TOPRAK / ÇORAK TOPRAK / HÖLLÜK TOPRAK / CEREN
TOPRAK / GÖKTOPRAK
• Lifsi minerallerin boy : en oranı 3’ten fazladır.
• Yani boyları enlerinden en az 3 misli veya daha fazla
uzundur.
• Asbest mineralleri bu lifsi yapısal özellikleri nedeniyle
“fibröz mineraller” olarak da anılırlar
GÜZEL KOKU, YAZIN SERİN EV, KIŞIN SICAK EV.
ASBEST TEMASI HANGİ HASTALIKLARA
YOL AÇAR
•Akciğer zarı kanseri – mezotelyoma
•Akciğer kanseri
•Akciğerde iyi huylu su toplanması
•Akciğer zarında kireçlenmeler
•Karın zarı kanseri
ASBEST KULLANIMI
ISI YALITIMI
YANMAZ GİYSİ
ÇATI DÖŞEMESİ
ASBEST KULLANIMI
ASBESTLİ ÇİMENTO BORU
BALATA
YER DÖŞEMESİ
MAKİNE ÜRETİMİ MİNERAL FİBERLER (MMMF)
İNSAN ÜRETİMİ MİNERAL FİBERLER (MMF)
•
•
•
•
•
•
•
Sentetik (doğal olmayan) lifler asbest liflerinin yerine kullanılmaktadır.
Cam, kaya yada cürufun ısı altında işlenmesiyle elde edilir. Cam yünü,
seramik yünü, kaya yünü gibi adlarla endüstride kullanılır.
Dokunabilir ve ısı ve kimyasallara karşı iyi bir yalıtım sağlayabilir.
Lifleri deri ve gözde tahriş oluşturabilir. Solunması halinde üst solunum
yollarında tahriş oluşturabilir.
İlk karşılaşmada oluşan tahriş etkisi şiddetli olabilir. Bazı ciltler zamanla
alışkanlık geliştirir ve uyum sağlar. Bazen sırf tahriş etkisi nedeniyle iş
değişikliği gerekebilir.
Hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sentetik liflerinde asbest kadar
olmasa da akciğer kanserine yol açabileceğini göstermiştir.
Akciğerlerde fibrosis etkisi konusunda bir bulgu yoktur.
KAYNAK İŞİ
Wikimedia Commons
Wikimedia Commons
Wikimedia Commons
KAYNAK DUMANI
•
İnce partiküller ve gazlar içerir.
•
Risk düzeyi duman bileşimi, duman
yoğunluğu, maruz kalma süresiyle ilgilidir.
KAYNAK DUMANI
Önemli sağlık etkileri:
•
Solunum yollarında tahriş
•
Metal dumanı ateşi
•
Sistemik zehirlenmeler
•
Uzun süre etkilenilirse kronik etkiler
ARK KAYNAĞI
Metallerin içeriği
Elektrodun içeriği
Metal üzerindeki malzemelerin yanması
Wikimedia Commons
TIG KAYNAĞI
Tungsten elektrod kaynağıdır.
Örtücü gaz altında yapılır.
Doldurucu metal kullanılır (Filler Rod)
Eritilen doldurucu iki metal bölümü birleştirir.
Doldurucunun içeriği önemlidir.
Wikimedia Commons
KAYNAK İŞİNDE DİĞER ÖNEMLİ TEHLİKELER
• Kaynak işinde UV ışın ortaya çıkar
– Gözler ve deri üzerine etkileri
– Kimyasal tepkimeler: Ozonu NO’ya çevirir.
• Elektrik
• Yakıcı, patlayıcı, zehirli gazlar kullanılabilir
• Sıçrayan sıcak parçalar
İZOSİYANAT
•
İzosiyanatlar, oda sıcaklığında sıvı veya katı olabilirler. Esas
olarak poliüretanlar, köpükler, yapıştırıcılar, vernikler ve
boyaların üretiminde kullanılmaktadırlar.
•
Cilt ve mukoza için tahriş edicidierler. Solunum sistemini
önemli düzeyde etkilerler. Mesleki astımın en sık rastlanan
nedenlerinden biridir. Çalışanda duyarlılık gelişirse çok küçük
etkilenmeler bile ciddi astım krizleri ve ölümlere yol açabilir.
İzosiyanatlar
HSE
Solventlerin kullanıldığı boya püskürtme işinde izosiyanat
etkilenmesi görülür.
İzosiyanatlar
• İzosiyanat duyarlılığı arttırır. En
önemli etkisi astımdır. Astım hava
yollarının (bronşların) başlangıçta
geri dönüşlü ancak sonrasında
kalıcı daralmasıdır.
• Bir kere yerleşince astım tedavisi
zor ve pahalıdır.
• Mesleki astıma yol açabilecek
diğer maddeler arasında organik
tozlar sayılabilir
– ORGANİK TOZLARA ÖRNEK
VEREBİLİRMİSİNİZ?
Organik tozlara örnek
AĞAÇ TOZU
Wikimedia Commons
Ahşap zımparalama işi
Wikimedia Commons
Ahşap kaplama yapıştırması
AĞAÇ TOZU
•
Ahşap işlenmesi örneğin kesilmesi yada delinmesi sırasında
ortaya çıkan çok çeşitli ağaçlara ait tozlardır.
Tehlike tozun deri teması ve solunmasıyla ilgilidir.
İşlenen ahşabın elde edildiği ağaç, tozun miktarı, ek
etkilenmeler (örneğin izosiyanatlı vernikler), etkilenme
süresine göre etkilenme değişir.
•
•
–
–
–
Dermatit
Solunum yolları, Konjoktiva tahrişi
Burun mukozasında tahrişin sürekliliği burun mukozası kanserlerine yol
açabilir. (Özellikle mukoza tahrişinin sürekliliği kanser gelişimine yol açabilir.
Burun, sinüsler, yutak, gırtlak mukozayla kaplıdır.)
PETROL ÜRÜNLERİ
•
Motor Yağları:
–
–
–
–
•
Tahriş edicidir
Deri yağlarını uzaklaştırırlar
Yağların pulvarize olduğu çalışma alanlarında solunması solunum yolları ve göz tahrişine yol açar.
Bazılarının ek kimyasallar içerdiği unutulmamalıdır. Bunlara bağlı toksik etkiler görülebilir.
Benzin
–
–
–
•
Deri tahrişi
Deri yağlarını uzaklaştırır
Toksik eklentiler olabilir. Örneğin tetraetil kurşun.
Benzen
–
–
–
–
–
Deri yağlarını uzaklaştırır
Tekrarlı etkilenmelerde dermatit gelişebilir.
Sinir sistemi için toksik etkisi vardır.
Kan yapım sistemine toksik etkisi vardır.
Uzun süreli etkilenmeler kan kanserine yol açabilir.
PETROL ÜRÜNLERİ
Steve Bailey
Motor yağları
PETROL ÜRÜNLERİ
Source: Steve Bailey
Tanker uçucu solventlerle yükleniyor
SERT METAL – ELMAS UÇ
• Tungsten karbid ve kobalt içerir
• Metallerin kesilmesi, delinmesi,
soyulması işleri yapılır.
• Tozlaşan kobalt ve tungsten
solunum yolları tahrişi ve
kanserlere yol açabilir.
KROM
• Çelik grisi renklidir. Eklendiği alaşımlara parlak
rengini verir.
• Alaşımlarda ve galvaniz işinde kullanılır
– Deride tahriş, allerji, nokta ülserleri
– Solunum yollarında tahriş
– Burun mukozasında yaralar,
septum delinmesi
– Kanser
KROM
Steve Bailey
Elektrokaplama (Galvaniz)
Tankları
Steve Bailey
KURŞUN
•
Aşınmaya karşı direnç oluşturan, kolay şekil alan bir metaldir.
•
İnşaat sanayinde, batarya, mermi ve ağırlık üretiminde yaygın olarak
kullanılmaktadır.
•
Toksik etkisi dikkat çekicidir:
•
Tekrarlı etkilenmelere bağlı uzun dönemde ortaya çıkan toksik etkileri
belirgindir. Yavaş alınır ve vücutta kemik dokuda birikir.
–
Bazı organik kurşun bileşikleri deri tarafından emilebilirse de temel alınma yolu
solunum ve sindirimdir.
–
Karın ağrısı, uyuşukluk, kişilik değişiklikleri, kansızlık gelişebilir
–
Uzun süreli yüksek dozlu etkilenmeler böbrek, karaciğer zararı oluşturabilir. Ölümle
sonuçlanabilir.
–
Özellikle çocuklarda beyin hasarı oluşturabilir.
KURŞUN
Wikimedia Commons
Kurşun geri dönüşümü. Aküler eritiliyor.
‘Take Home’ kavramı
• Eve götürmek ne kadar mümkün?
Take Home Lead Exposure
California, 1998
Lead poisoning in furniture workers and
their families
Father 46 µg/dL
18-month-old child BLL 26 µg/dL
4-month-old daughter BLL 24 µg/dL
two refinishers BLLs of 29 and 54 µg/dL,
the four carpenters BLLs of 46, 46, 47, and 56 µg/dL.
MMWR - April 06, 2001 / 50(13);246-8
Nanopartiküller
• Sınır tanımayan ‘küçüklük’
Değişen İş Sağlığı Politikaları
•
•
•
•
•
1800- İşçi sağlığını bilerek kaybediyor
1900- Kaçınılmazlık da var…
1950- İşçi dikkatli davransın kaza olmasın
1980- İşçi dikkatsiz olsa da kaza olmamalı
2000- İşçi istese de kaza olmamalı
İLGİ VE DİKKATİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR
EDERİM
SINAVDA
BAŞARILAR
DİLERİM