Türkiye`de ve Dünya`da Yatırım Bankacılığı

Transkript

Türkiye Büyük Millet Meclisi
ARAŞTIRMA MERKEZİ
Mart 2015
TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA YATIRIM BANKACILIĞI
Bu çalışmada yatırım bankacılığı kavramsal olarak
açıklanmış, dünyada yatırım bankacılığının tarihi ve ülke
örneklerine özet olarak değinilmiş ve Türkiye’de faaliyette
bulunan yatırım bankalarına ilişkin veriler sunulmuştur.
Akın Türer, Eyüp Öztürk, Sait Ergin
Ekonomi Maliye
[email protected]
420 80 09
Rapor
SON ÇALIŞMALAR
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Türkiye-Ermenistan Ekonomik İlişkileri
Türkiye’de ve Dünyada Sentetik Kannabinoidler (Bonzai)
Türkiye’deki Seçim Barajları Hakkındaki Yargı Kararları
Avrupa’da ve Türkiye’de Seçim Barajı
Avrupada Ailenin Korunması ve Aile Politikaları
Devlet Başkanı Ekseninde Anayasal Sistem: Azerbaycan Başkanlık Sistemi
Mevsimlik Tarım İşçileri
Türkiye’de Üniversite Mezunu Nüfusun İşgücü Durumu
Avrupa Parlamentolarında Araştırma Komisyonu Raporlarının Sonucu ve Takibi
Türkiye’de Cumhurbaşkanı’nın Bakanlar Kuruluna Başkanlık Etmesi
Dünya Parlamentoları ve Kadınlar (Aralık 2014)
Avrupa Ülkelerinde Polis Teşkilatının Denetimi
Sosyal Göstergeler: İstatistiklerle Kadın
İkinci Okuma: Emrah Hurma
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Araştırma Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Yönetmeliğe göre;
• Araştırma Merkezi ürünlerinde yer alan bilgiler kaynak gösterilerek kullanılabilir.
• Araştırma Merkezi ürünleri TBMM Başkanlığının görüşlerini yansıtmaz.
Türkiye’de ve Dünyada Yatırım Bankacılığı
YÖNETİCİ ÖZETİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar uzmanlık alanlarına göre merkez bankası, ticari
bankalar, kalkınma ve yatırım bankaları ile katılım bankaları şeklinde
gruplandırılabilir.
Yatırım bankaları, menkul değer ihraç etmek suretiyle uzun vadeli fon sağlamak
isteyen şirketlerle, tasarruflarını menkul değerlere yatırmak isteyen gerçek veya tüzel
kişiler arasında aracılık yapan, tasarrufların firmaların piyasaya sürdüğü hisse senedi
ve tahvillere kanalize olmasını sağlayan aracı kurumlardır.
Yatırım bankacılığının gelişimi, para ve sermaye piyasalarının büyümesi ve gelişmesi
ile söz konusu piyasalarda kullanılan ürün ve mekanizmaların gelişimine bağlıdır.
Yatırım bankacılığı alanında dünyanın en gelişmiş ülkesi ABD olup, küresel düzeyde
faaliyette bulunan büyük yatırım bankalarının önemli çoğunluğu ABD menşeilidir.
2014 yılı itibariyle dünyada sektörün yıllık toplam hasılatı 90,1 milyar dolar
düzeyindedir.
Yatırım bankaları küresel finans krizinin önemli ayaklarından biri olarak
değerlendirilmiş ve kriz için “yatırım bankaları krizi” nitelendirmesi de yapılmıştır.
Küresel krizin ardından ABD ve diğer birçok ülkede finans sektörünü yeniden
düzenleyen ve reform niteliğinde yeni kanunlar çıkarılmıştır. Bu doğrultuda, finans
sektörüne yönelik reformlarda önerilen önemli değişikliklerden biri de temel
bankacılık faaliyetleri ile yatırım bankacılığı faaliyetlerinin birbirinden ayrıştırılması
olmuştur.
Türkiye’deki yatırım bankalarının oluşumu ve gelişiminin yakın bir geçmişte başladığı
söylenebilir. Türkiye’de kalkınma ve yatırım bankaları başlığı altında gruplandırılan
yatırım bankaları, 1980 sonrasında faaliyetlerini genişletmişlerdir.
Eylül 2014 itibariyle Türkiye’de toplam 46 banka faaliyette bulunurken, bunun 13’ünü
kalkınma ve yatırım bankaları oluşturmaktadır. Eylül 2014 itibariyle kalkınma ve
yatırım bankalarına ait şube sayısı 41 iken personel sayısı 5.237’dir.
Eylül 2014 itibariyle Türkiye’de tüm bankacılık sektörünün karı 18,2 milyar TL iken
bunun 1,3 milyar TL’lik kısmı kalkınma ve yatırım bankalarına aittir.
Mart 2014 itibariyle kalkınma ve yatırım bankalarının kredi miktarı 51,2 milyar TL
olup, bu miktar bankacılık sektörü tarafından sağlanan kredilerin %4,7’sini
oluşturmaktadır.
ARMER
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
i
İÇİNDEKİLER
ARMER
ii
YÖNETİCİ ÖZETİ ................................................................................................................... i
İÇİNDEKİLER......................................................................................................................... ii
TABLOLAR ............................................................................................................................ iv
KISALTMALAR ...................................................................................................................... v
1. GİRİŞ..................................................................................................................................... 1
2. TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE FAALİYET GÖSTEREN BANKA TÜRLERİ 1
2.1. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ........................................................................... 1
2.2. Ticari Bankalar ............................................................................................................... 2
2.3. Katılım Bankaları ........................................................................................................... 2
2.4. Kalkınma Bankaları ........................................................................................................ 3
2.5. Yatırım Bankaları ........................................................................................................... 3
3. YATIRIM BANKACILIĞI İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER ....................................... 3
3.1. Yatırım Bankacılığının Tanımı....................................................................................... 3
3.2. Yatırım Bankacılığı ile Kalkınma Bankacılığı Arasındaki Farklar ................................ 4
3.3. Yatırım Bankalarının Fonksiyonları ............................................................................... 5
3.4. Yatırım Bankacılığının Çeşitleri..................................................................................... 6
4. DÜNYADA YATIRIM BANKACILIĞININ TARİHÇESİ VE ÜLKE ÖRNEKLERİ. 6
4.1. ABD ................................................................................................................................ 8
4.2. Kanada ............................................................................................................................ 9
4.3. İngiltere........................................................................................................................... 9
4.4. Japonya ........................................................................................................................... 9
4.4. Almanya ....................................................................................................................... 10
4.5. Avrupa Yatırım Bankası ............................................................................................... 10
5. 2008 KÜRESEL FİNANS KRİZİ VE YATIRIM BANKACILIĞI............................... 12
5.1. Küresel Kriz Süreci ve Bu Süreçte Yatırım Bankaları ................................................. 12
5.2. ABD’de Küresel Krizin Ardından Yatırım Bankalarına İlişkin Düzenlemeler ........... 13
6. TÜRKİYE’DE YATIRIM BANKACILIĞI .................................................................... 14
7.TÜRKİYE’DE
FAALİYETTE
BULUNAN
KALKINMA
VE
YATIRIM
BANKALARINA İLİŞKİN BİLGİLER ............................................................................. 15
7.1. Kamu Kalkınma ve Yatırım Bankaları ......................................................................... 15
7.1.1 İller Bankası ................................................................................................................ 15
7.1.2. İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. .................................................................. 16
7.1.3. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. .......................................................................... 16
7.1.4. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. ................................................................................ 16
7.2. Özel Yatırım Bankaları ................................................................................................. 17
7.2.1. Aktif Yatırım Bankası A.Ş. ....................................................................................... 17
7.2.2. Diler Yatırım Bankası A.Ş. ....................................................................................... 17
7.2.3. GSD Yatırım Bankası A.Ş. ........................................................................................ 17
7.2.4. Nurol Yatırım Bankası A.Ş. ...................................................................................... 18
7.2.5. TAIB Yatırımbank A.Ş. ............................................................................................ 18
7.3. Türkiye’de Kurulu Yabancı Yatırım Bankaları ............................................................ 18
7.3.1. Bankpozitif Kredi ve Kalkınma Bankası A.Ş............................................................ 18
7.3.2. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş............................................................................... 19
7.3.3 Standart Chartered Yatırım Bankası Türk A.Ş. .......................................................... 19
8. TÜRKİYE’DE YATIRIM BANKACILIĞINA İLİŞKİN BİLGİ VE VERİLER........ 19
9. SONUÇ ................................................................................................................................ 28
KAYNAKÇA .......................................................................................................................... 30
ARMER
iii
TABLOLAR
Tablo 1: 2014 Yılı İtibariyle Dünyanın En Büyük Yatırım Bankaları ....................................... 8
Tablo 2: Banka Gruplarına Göre Finansal İşlem Yetkileri ...................................................... 20
Tablo 3: Türkiye’deki Yatırım Bankalarının Yetkili Olduğu Sermaye Piyasası İşlemleri ...... 21
Tablo 4: Türkiye’de Faaliyette Bulunan Kalkınma ve Yatırım Bankalarına İlişkin Veriler ... 22
Tablo 5: Türkiye’deki Kalkınma ve Yatırım Bankalarına İlişkin Kredi Bilgileri.................... 23
Tablo 6: Mart 2015 İtibariyle Kalkınma ve Yatırım Bankalarının Şube Sayıları .................... 24
Tablo 7: Banka Gruplarına Göre Krediler................................................................................ 25
Tablo 8: Mart 2014 İtibariyle Kredi Türlerine ve Banka Gruplarına Göre Krediler ............... 25
Tablo 9: Mart 2014 İtibariyle Kredi Türlerinin Banka Gruplarına Göre Payları ..................... 26
Tablo 10: Banka Grupları İtibariyle Karlılık Miktar ve Oranları............................................. 26
Tablo 11: Kalkınma ve Yatırım Bankalarının Toplulaştırılmış Karı ....................................... 27
Tablo 12: Türkiye’de Banka Grupları Bazında Sermaye Yeterlilik Oranları .......................... 28
ARMER
iv
KISALTMALAR
AB
: Avrupa Birliği
ABD
: Amerika Birleşik Devletleri
BDDK
: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
BHC
: Banka Holding Şirketi (Bank Holding Company)
EIB
: Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank)
FED
: ABD Merkez Bankası (The Federal Reserve System)
FSOC
: Finansal İstikrar Gözetim Konseyi (Financial Stability Oversight Council)
İMKB
: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
KOBİ
: Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler
SPK
: Sermaye Piyasası Kurulu
TBB
: Türkiye Bankalar Birliği
TCMB
: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası
TMSF
: Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu
TSPAKB
: Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği
VDMK
: Varlığa Dayalı Menkul Kıymet
ARMER
v
1. GİRİŞ
Sanayileşme ve kalkınma için gerekli en önemli unsurlardan biri yatırım için gerekli kaynağın
temin edilmesidir. Bu kaynak öz varlık denilen girişimcinin temin edeceği sermayeden veya
yabancı kaynak denilen uzun vadeli kredilerden oluşmaktadır. Müteşebbisin kendi öz
varlıkları ile yatırım yapması her zaman mümkün olmamaktadır. Nitekim, gerek gelişmiş
gerekse gelişmekte olan ülkelerde birçok firma yatırım için gerekli fonları dış kaynaklardan
temin etmektedir.
Gelişmiş ekonomilerde reel sektörün kaynak ihtiyacı önemli ölçüde sermaye piyasalarından
temin edilmektedir. En önemli sermaye piyasası kurumlarından biri ise şüphesiz yatırım
bankalarıdır. Gelişmiş ekonomilerde, biriken tasarrufların reel sektöre aktarılması genellikle
yatırım bankaları aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Bu doğrultuda, finansal sistemi ve
sermaye piyasaları gelişme aşamasında olan Türkiye ekonomisi için yatırım bankacılığının
önemli bir alan olması beklenmektedir.
Bu çalışmada ilk olarak Türkiye’de bankacılık sisteminin nasıl sınıflandırıldığı gösterilmiştir.
Ardından yatırım bankacılığı kavramsal olarak anlatılmış, yatırım bankacılığının tanımı,
fonksiyonları ve kalkınma bankacılığı ile arasındaki farklar açıklanmıştır. Çalışmanın
dördüncü bölümünde dünyada yatırım bankacılığının tarihsel gelişimine özet olarak
değinilmiş; ABD, Kanada, İngiltere, Japonya ve Almanya ülke örneklerine yer verilmiştir.
Beşinci bölümde yatırım bankalarının 2008 küresel finans krizine etkileri açıklanmış, kriz
sonrasında ABD’de yatırım bankacılığına yönelik getirilen yeni düzenlemeler anlatılmıştır.
Son olarak Türkiye’de faaliyette bulunan yatırım bankalarının kuruluş süreçleri açıklanmış ve
söz konusu bankalara ilişkin sektör verileri sunulmuştur.
2. TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE FAALİYET GÖSTEREN BANKA TÜRLERİ
Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar faaliyet alanlarına göre merkez bankası, ticari bankalar,
kalkınma ve yatırım bankaları ile katılım bankaları şeklinde gruplandırılabilir. Nitekim
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) de benzer şekilde Türkiye’de faaliyet gösteren bankaları
mevduat bankaları (kamu sermayeli, özel sermayeli, yabancı bankalar), mevduat kabul
etmeyen bankalar (kalkınma ve yatırım bankaları) ve katılım bankaları şeklinde
sınıflandırmıştır. 1
2.1. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası
Merkez bankaları para arzını kontrol etmek, para piyasasını düzenlemek, fiyat istikrarını
sağlamak, ülkenin altın ve döviz rezervlerini yönetmek gibi fonksiyonlara sahip olan
bankalardır. Diğer bankalardan farklı olarak kar elde etmeyi temel amaç olarak
benimsemeyen merkez bankaları, kağıt para emisyonu, reeskont oranını belirlemek, açık
ARMER
“Türkiye Bankacılık Sistemi”, TBB İnternet Sitesi, http://www.tbb.org.tr/modules/banka-bilgileri/
banka_Listesi.asp?tarih=3/3/2015, Erişim: 23.02.2015.
1
1
piyasa işlemleri yapmak, kredi tavanlarını saptamak, zorunlu karşılık oranlarını belirlemek,
ticari bankalara veya devlete doğrudan kredi vermek gibi yetki ve görevlere sahiptir. 2
Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin merkez bankalarının sahip oldukları yetkilerle donatılmış
olan ve Türk bankacılık sisteminde klasik merkez bankası işlevi gören banka Türkiye
Cumhuriyeti Merkez Bankasıdır (TCMB). 1211 sayılı TCMB Kanununa göre bankanın temel
amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. TCMB, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para
politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirlemektedir. 3
2.2. Ticari Bankalar
Bankacılık sektöründe en çok karşılaşılan banka türü olup, temelde klasik bankacılık
faaliyetleri olan mevduat toplama ve kredi verme faaliyetleriyle ilgilenirler. Ticari bankaların
başlıca fon kaynakları mevduatlar, kullanılan krediler ve özkaynaklardır. Dünyada ve
Türkiye’de şube sayısı, kredi hacmi ve aktif büyüklük gibi kriterlere göre sektörde en büyük
payın ticari bankalara ait olduğu görülmektedir.
Ticari bankalar para piyasalarında; ekonomiye kaynak sağlama, sağlanan kaynakların
yatırımlara dönüştürülmesine aracılık etme, küçük ve dağınık tasarrufları geniş tabanlı bir
finans havuzunda bir araya getirme gibi rollere sahipken; sermaye piyasalarında ise menkul
kıymetlerin alım satımına aracılık etme ve portföy yönetimi hizmeti sağlama gibi roller
üstlenmektedir. 4
2.3. Katılım Bankaları
Geleneksel bankacılık anlayışının dışına çıkarak, faizden uzak kalmak isteyen kişilerin
finansman ihtiyaçlarını karşılamaları, tasarruflarını değerlendirmeleri ve diğer bankacılık
hizmetlerinden faydalanmaları amacıyla faizle çalışan klasik bankalara alternatif olarak
kurulan bankalardır. 5 Türkiye’de kurulan katılım bankaları Özel Finans Kurumları
kapsamında değerlendirilmektedir. “Özel Cari Hesap” ve “Katılma Hesapları” 6 adı altında iki
yöntemle fon toplayabilen özel finans kurumları, topladıkları bu fonları bireysel finansman
İlker Parasız, Para Banka ve Finansal Piyasalar, (İstanbul: Ezgi Kitabevi, 2005), s.276.
14 Ocak 1970 tarihli ve 1211 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu,
http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TCMB+TR/TCMB+TR/Bottom+Menu/BankaHakkinda/Kanun+ve+Mevzuat, Erişim: 23.02.2015.
4
Alptuğ Bacak, “Türkiye’de Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı ve Finansal Performanslarının
Değerlendirilmesi”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, 2007), s.40,41.
5
Gamze Göçmen Yağcılar, “Türk Bankacılık Sektörünün Rekabet Yapısının Analizi”, BDDK, (Ankara, 2011),
http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/Kitaplar/9971bddkkitap_10.pdf, Erişim: 23.02.2015, s.13.
6
Özel Cari Hesaplar: İstendiği anda kısmen veya tamamen çekilebilen ve karşılığında hesap sahibine herhangi
bir getiri ödenmeyen, anapara ödemesi taahhüt edilen hesaplardır.
Katılma Hesapları: Yatırılan fonların işletilmesinden doğacak kar veya zarara katılma sonucu veren, hesap
sahibine önceden belirlenmiş herhangi bir getiri ödenmeyen ve anaparanın aynen geri ödenmesi taahhüt
edilmeyen hesap türüdür.
2
3
ARMER
2
desteği, üretim desteği, kar-zarar ortaklığı yatırımı, finansal kiralama ve mal karşılığı vesaikin
alım-satımı şeklinde kullandırmaktadırlar. 7
2.4. Kalkınma Bankaları
Kalkınma bankaları, gelişmekte olan ülkelerde, yatırım sermayesi açığını gidererek ve bunun
yanında teknik açıdan yardımda bulunarak müteşebbislerin temel endüstri dallarına
yönelmesini sağlamak yoluyla endüstrileşme ve dolayısıyla kalkınma sürecini hızlandırmayı
hedefleyen kuruluşlardır. Genel olarak kalkınma bankalarının görevleri; endüstri sektörüne
uzun vadeli fon sağlamak, sermaye piyasasının gelişmesine katkı sağlamak, yurtiçi
tasarrufları endüstri kesimine kanalize etmek, girişimcilere proje düzeyinde teknik yardım
yapmak ve dış ülkelerden ve uluslararası finans kuruluşlarından sağlanacak finansal
olanakları ve teknik yardımları endüstri sektörüne yönlendirmektir. 8
2.5. Yatırım Bankaları
Yatırım bankaları, devletlerin ve özel sektör şirketlerinin uzun vadeli fon ihtiyaçlarını
karşılamaları için onların hisse senedi ve tahvil gibi menkul kıymetlerini ihraç etmelerine
aracılık eden kurumlardır. Mevduat toplama yetkisine sahip olmayan yatırım bankaları,
tahvil ihraç etmek ve kredi almak suretiyle elde ettikleri kaynakları kendi nam ve hesaplarına
menkul kıymet almak ya da firmalara orta ve uzun vadeli yatırım ve proje kredisi sağlamak
şeklinde kullanmaktadırlar. Yatırım bankaları, yatırım yaptıkları menkul kıymetleri daha
sonra halka satmaları nedeniyle menkul kıymet taciri olarak da adlandırılırlar. 9 Bu çalışmanın
asıl konusu olan yatırım bankalarıyla ilgili detaylı bilgiler aşağıda sunulmuştur.
3. YATIRIM BANKACILIĞI İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER
3.1. Yatırım Bankacılığının Tanımı
Yatırım bankaları, menkul değer ihraç etmek suretiyle uzun vadeli fon sağlamak isteyen
şirketlerle, tasarruflarını menkul değerlere yatırmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler arasında
aracılık yapan, tasarrufların firmaların piyasaya sürdüğü hisse senedi ve tahvillere kanalize
olmasını sağlayan aracı kurumlardır.
Günümüzde finansal kurumlar arasındaki rekabetin artması ve finansal araçların daha
karmaşık hale gelmesiyle finansal şirketler arasındaki sınırlar da belirginliğini kaybetmiştir.
Bu gelişmelerle birlikte, en basit haliyle aracılık ve menkul kıymet piyasa yapıcılığı anlamına
gelen yatırım bankacılığı da ürün ve faaliyetler bakımından genişlemiştir. Yatırım bankacılığı
sektörü, şirket evlilikleri ve birleşmeler gibi yeni fonksiyonlar, faiz oranları ve swap gibi risk
yönetimi mekanizmaları gibi yeni ürünler, menkul kıymetleştirme gibi yeni teknikler ve
ARMER
20 Eylül 2011 Tarihli Özel Finans Kurumlarının Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik, Resmi
Gazete:24529.
8
Parasız, Para Banka ve Finansal Piyasalar, s.245.
9
Yağcılar, “Türk Bankacılık Sektörünün Rekabet Yapısının Analizi”, s.13.
7
3
yatırım bankalarının kendileri için yeni şirketler satın alması gibi yeni piyasa ve alanların
ortaya çıkmasıyla biçim değiştirmiş ve genişlemiştir.
Yatırım bankaları, ticari bankalardan farklı olarak mevduat toplayamazlar. Kalkınma
bankalarından farklı olarak ise katılım fonu kabul edemezler. Dolayısıyla yatırım bankaları,
mevduat kabul etmeyen ve kalkınma bankacılığı dışında kalan alanlarda faaliyet gösteren
finansal kuruluşlar olarak da ifade edilebilir. 10
Dar anlamda yatırım bankaları, devlet kuruluşlarının ve özel şirketlerin menkul kıymet
ihracını başlatan, bunlara garanti veren ve bunların dolaşımını temin eden kuruluşlar olarak
tanımlanmaktadır. Geniş anlamda yatırım bankacılığı ise hisse senedi ve tahvil ihracı, mevcut
servetlerin transferi ve menkul kıymetlerin yönetimi dahil olmak üzere sermaye teşekkülünün
bulunduğu tüm işlem ve kuruluşları ifade etmektedir. 11
Yatırım bankalarının etkin işleyebilmesi için gelişmiş sermaye piyasalarının varlığına ihtiyaç
vardır. Bu nedenle gelişmiş sanayi ülkelerindeki yatırım bankası tanımı ile gelişmekte olan
ekonomilerdeki yatırım bankası tanımları farklılık arz edebilmektedir. Nitekim gelişmiş
ekonomilerdeki sermaye birikimi ve fon kullanımı, daha çok istihdam yaratan reel sektöre
yöneliktir. 12
3.2. Yatırım Bankacılığı ile Kalkınma Bankacılığı Arasındaki Farklar
Birlikte düşünüldüğünde kalkınma ve yatırım bankaları ekonomik kalkınmaya ve özellikle
sanayileşmeye önemli katkılar sağlayan kuruluşlardır. Bu nedenle kalkınma ve yatırım
bankaları çoğu zaman birlikte değerlendirilmektedir. Nitekim Türkiye’de Bankacılık
Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), TBB ve TCMB kalkınma ve yatırım bankalarına
ilişkin çoğu veriyi aynı başlık altında sunmaktadır. Ancak kalkınma ve yatırım bankaları
arasında bazı temel farklılıklar bulunmaktadır.
Kalkınma bankacılığının az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde, yatırım bankacılığının
ise daha çok finansal piyasaları ve sermaye piyasası gelişmiş ülkelerde etkin olduğu kabul
edilmektedir. Kalkınma bankaları sanayi sektörüne iştirak ederek, kredi sunarak ve özellikle
imalat sanayiini finanse ederek ekonomiye katkı sağlarken, yatırım bankaları sermaye
piyasalarında aracılık yapmaktadır. Dolayısıyla yatırım bankaları, sanayi sektörüne doğrudan
iştirak etmemekte, finansal kaynağa ihtiyaç duyan şirketlerin sermaye piyasalarını kullanarak
orta ve uzun vadeli fon sağlamalarında rol oynamaktadır. Buna ilave olarak, iktisadi, sosyal
ve yasal farklılıklar da kalkınma ve yatırım bankacılığının uygulanışı bakımından ülkeler
arasında farklılıklar ortaya çıkarmaktadır.
Bacak, “Türkiye’de Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı ve Finansal Performanslarının
s.45,46.
11
Serdar Satoğlu, “Yatırım Bankacılığının Şirket Satın Alma ve Birleşmelerdeki Rolü,
Uyumu Açısından Karşılaştırmalı Bir Analiz”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara
s.13,14.
12
İsmail Erkan Çelik, “Türk Bankacılık Sektöründe Yatırım Bankacılığı Uygulaması ve
(Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2011), s.34.
10
ARMER
4
Değerlendirilmesi”,
Türkiye’nin AB’ye
Üniversitesi, 2010),
Ekonomiye Etkisi”,
Kalkınma ve yatırım bankaları arasında sermaye kaynağı bakımından da farklılıklar
bulunmaktadır. Kalkınma bankaları genellikle öz kaynak veya orta ve uzun vadeli kredilerle
sermayesini oluştururken, yatırım bankaları fonlarını daha çok sermaye piyasasındaki tasarruf
sahiplerine ulaşarak temin ederler. Bu açıdan bakıldığında kalkınma ve yatırım bankaları
birbirini tamamlayan bir yapı oluşturmaktadır. Uygulamada, ülkelerin finansal yapısı ve
sermaye piyasası geliştikçe kalkınma bankaları ya faaliyetlerini değiştirmekte ve
çeşitlendirmekte ya da yatırım bankalarına dönüşmektedir. 13
3.3. Yatırım Bankalarının Fonksiyonları
Yatırım bankaları, tasarruf sahipleri ile sermayeye ihtiyaç duyanlar arasında yer alan aracı
kurumlardır. Yatırım bankaları, fon sahipleri ile fona ihtiyacı olanları bir araya getirme
işlevini yerine getirip söz konusu fonları ilgili alanlara tahsis etmek suretiyle finansal
piyasalarda fiyat oluşumuna katkıda bulunarak piyasa oluşturma işlevi görmektedirler.
Fonların tahsisi ve etkili bir biçimde yatırım alanlarına kanalize edilmesi, yatırım
bankacılığının geleneksel ve en önemli işlevlerinden biridir.
Bu özellikleri ile yatırım bankaları, fonların toplanması ve dağıtılmasına kendileri karar veren
ve finansal aracı konumunda olan diğer bankalardan ve fon yönetim kurumlarından ayrılırlar.
Yatırım bankacılığının gelişimi, para ve sermaye piyasalarının büyümesi ve gelişmesi ile söz
konusu piyasalarda kullanılan ürün ve mekanizmaların gelişimine bağlıdır.
Yatırım bankalarının fonksiyonları genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
- Halka arz yoluna başvuran firmaların ihraç edecekleri menkul kıymetleri satın alıp,
onlar adına satışı gerçekleştirmek,
- Faaliyetlerini şeffaf ve verimli bir şekilde yürüterek finansal sistemin güven
unsuruna katkı yapmak ve sermaye piyasalarının gelişimine destek olmak,
- Menkul kıymetlerin geniş halk kitlelerine dağılmasını kolaylaştırarak ekonomideki
mevcut servetlerin mülkiyetinin transferini sağlamak,
- Menkul kıymet ihracı yoluyla sermaye piyasasında fon talep edenlerle tasarruflarını
menkul kıymetlere yatırarak fon arz edenlere danışmanlık yapmak,
- Şirketlere sermaye piyasası kanalıyla uzun vadeli fon sağlamak,
- Menkul kıymetlere yatırım yapan tasarruf sahiplerinin çıkarlarını korumak, anapara
ve faiz ödemelerini garanti etmek,
- Para ve sermaye piyasaları ile döviz piyasasında iskonto yapmak ve iştirak etmek,
- Şirket birleştirme, dağıtma ve şirketin şekil değiştirmesi işlemlerinde rol oynamak,
- Şirket satın almak,
- Kredi için sendika teşkil etmek,
ARMER
Satoğlu, “Yatırım Bankacılığının Şirket Satın Alma ve Birleşmelerdeki Rolü, Türkiye’nin AB’ye Uyumu
Açısından Karşılaştırmalı Bir Analiz”, s.15.
13
5
- Satış garantisi (underwriting) yapmak,
- Her türlü mal mukabili, vesaik mukabili akreditif açmak, kontr garanti vermek,
- Teminat mektupları vermektir. 14
3.4. Yatırım Bankacılığının Çeşitleri
Yatırım bankaları; toptancılar, toptancılık ve büyük perakendeciliği bir arada yapanlar ve
küçük perakendeciler olarak sınıflandırılmaktadır.
Toptancı yatırım bankası, bir menkul değerin tamamını ihraçcı şirket veya kamu kurumundan
satın alıp pazarlayan bankayı ifade etmektedir. Toptancılar bir grup oluşturarak da
çalışabilmekte olup çoğu kez başvurulan yol budur. Grubun başı olan ve menkul kıymeti ihraç
eden ile görüşmeleri yürütene organizatör denilirken, diğer gruplar iştirakçi olarak
tanımlanmaktadır.
Küçük perakendeciler, satış işlemini yüklenmiş olan bir gruba dahil olarak menkul kıymeti
kendi adına küçük paketler halinde satın alarak satar veya grubun üyelerinden birine bir
“patronage dividend” 15 karşılığında yardımcı olurlar.
Aradaki tür olan toptancılık ve büyük perakendeciliği bir arada yapanlar ise, her iki faaliyeti
birlikte yürütenleri ifade etmektedir. 16
4. DÜNYADA YATIRIM BANKACILIĞININ TARİHÇESİ VE ÜLKE ÖRNEKLERİ
19. yüzyılda gelişmiş batı ülkelerinde sanayileşmeye paralel olarak, hisse senedi ve tahvil gibi
menkul kıymetler çıkarıp fon talebinde bulunan sınai ve ticari firmalar ile tasarruf
mevduatından daha yüksek gelir elde etmek isteyen fon arz edenleri bir araya getirecek
finansal kuruluşlara ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyacın karşılanması amacıyla 1822’de
Belçika’da, 1852’de Fransa’da ve ilerleyen yıllarda diğer Avrupa ülkelerinde yatırım
bankaları kurulmuştur. Ancak yatırım bankaları en yaygın olarak ABD’de faaliyet
göstermiştir.
1929 yılında yaşanan Büyük Buhran sonrası 1933 yılında çıkarılan Bankacılık Kanunu ile
ABD’de bankalar; ticari bankalar, tasarruf bankaları ve yatırım bankaları olarak
sınıflandırılmıştır. Ticari bankaların orta vadeli kredi vermeleri sınırlandırılmamış olmakla
birlikte, menkul kıymet çıkarma işlemleri yatırım tröstleri ve benzeri özel bankerlere
bırakılmıştır. Yatırım bankacılığı fonksiyonu yürüten bu kuruluşlar zamanla ABD’deki
menkul kıymet ihracında yaklaşık %90’lık bir paya sahip olmuştur.
Açısından Karşılaştırmalı Bir Analiz”, s.95-97.
15
Patronage dividend (iskonto kuponu), kar paylaşma sisteminin bir parçası olarak toptancının perakendeciyi
alacaklandırması olarak tanımlanmaktadır.
16
Açısından Karşılaştırmalı Bir Analiz”, s.15-16.
14
ARMER
6
Fransa’da 1947-1967 yılları arasında tek amaçlı uzman bankacılık eğitimi yapılmış, ancak bu
sistem başarılı olmayınca yeniden çok amaçlı bankacılık sistemine dönüş yapılmıştır.
Fransa’da bankalar mevduat bankaları, iş bankaları ve uzun vadeli kredi bankaları şeklinde üç
grupta sınıflandırılmaktadır. Yatırım bankacılığı fonksiyonu ise iş bankaları ile orta ve uzun
vadeli kredi bankaları tarafından yürütülmektedir.
Almanya’da ise İkinci Dünya Savaşı sonrasında halkın menkul kıymetlere yatırım yapmak
yerine banka mevduat hesaplarını tercih etmesi, sermaye piyasalarının gelişimi görevini
bankalara bırakmıştır. Alman bankaları bir yandan orta ve uzun vadeli kredi açarak, diğer
yandan çıkarılan hisse senedi ve tahvilleri portföylerine alarak yatırım bankacılığı görevini
yerine getirmeye çalışmışlardır.
Japonya’da 1951 yılında faaliyetlerine başlayan menkul kıymet yatırım tröstleri, uzun vadeli
kredi bankaları ile birlikte donatım kredisi 17 sağlayan en büyük bankalar olmuşlardır.
20. yüzyılda ABD, İngiltere ve Japonya’da bankalardan çok banker ve yatırım tröstleri
yatırım bankacılığı faaliyetlerini yürütmüş, Fransa’da uzmanlaşmış bankalar, Almanya’da ise
uzmanlaşmamış bankalar yatırım bankacılığı yapmıştır. 18
Günümüzde dünyadaki yatırım bankalarının büyük bir bölümü küresel piyasa
gereksinimlerini karşılayabilecek sermaye kaynağına ve risk yönetimi kapasitesine sahip
değildir. ABD menşeili yatırım bankaları, geniş ürün çeşitliliğine ve güçlü uluslararası
dağıtım ağlarına sahip olduklarından, ikincil piyasada menkul kıymet alım satımında tekel
konumundadırlar. ABD yatırım bankalarının bir diğer avantajı ise küresel yatırım akışında
doların en yaygın kullanılan para birimi olmasıdır. Günümüzde küresel piyasalarda rekabet
avantajına sahip olan bankalar, Bulge Bracket 19 20 olarak adlandırılan büyük yatırım bankaları
ile birkaç Avrupalı ve Japon yatırım bankasıdır. Bununla birlikte ABD’li yatırım bankalarına
kıyasla Avrupalı ve Japon yatırım bankalarının dağıtım kanalları daha az gelişmiş ve pazarları
daha sınırlıdır. Faaliyetlerini daha çok ulusal ve bölgesel düzeyde gerçekleştiren Avrupalı ve
Japon yatırım bankalarının küresel piyasalarda ürünlerini yatırımcılara ve kurumlara
sunabilmesi için gerekli olan uzmanlığa sahip olup olmadıkları tartışmalı bir noktadır. ABD’li
yatırım bankalarının ise bu uzmanlığa sahip olduğu kabul görmektedir. 21
2014 yılı itibariyle sektörün yıllık toplam hasılatı 90,1 milyar dolar düzeyindedir. Yıllık gelir
ve küresel pazar payı kriterlerine göre dünyanın en büyük 10 yatırım bankası Tablo 1’de
gösterilmiştir. Tablodan görülebileceği üzere 2014 yılı itibariyle en büyük yatırım bankası
Donatım kredileri, işletmelere ait bina ve tesislerin genişletilmesi, yenilenmesi, modernleştirilmesi, makine ve
teçhizat sağlanması için kullandırılan kredileri ifade etmektedir.
18
Bacak, “Türkiye’de Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı ve Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi”,
s.48-50.
19
Bulge Bracket kavramı küresel düzeyde faaliyet gösteren en büyük ve en karlı yatırım bankalarını ifade
etmektedir. Bu bankalar Bear Stearns, Citigroup, Credit Suisse, Deutsche Bank, Lehman Brothers, Goldmans
Sachs, J.P. Morgan Chase, Merill Lynch ve Morgan Stanley olarak sıralanmakta olup çoğunluğu ABD
menşeilidirler. 2008 küresel krizinden sonra Lehman Brothers iflas etmiş, Bear Stearns J.P. Morgan Chase
tarafından, Merrill Lynch ise Bank of America tarafından satın alınmıştır.
20
Yener Coşkun, “Küresel Kriz Sürecinde Yatırım Bankaları ile Diğer Finansal Aracılarda Yaşanan Finansal
Başarısızlıklar ve Kamusal Müdahaleler”, Bankacılar Dergisi, Sayı 71 (Aralık 2009), s.24.
21
Açısından Karşılaştırmalı Bir Analiz”, s.14.
17
ARMER
7
olan J.P. Morgan’ın söz konusu yıldaki geliri 6,3 milyar dolar, küresel pazar payı ise %7,0
olarak gerçekleşmiştir. En büyük 10 bankanın küresel pazar payları toplamı ise yaklaşık
%48’dir. Bu istatistik, söz konusu 10 yatırım bankasının toplam küresel gelirin yaklaşık
yarısına sahip olduğuna ve sektörün büyük bankaların kontrolünde olduğuna işaret
etmektedir. Dünyadaki en büyük 5 yatırım bankasının ve en büyük 10 yatırım bankasından
6’sının ABD bankası olması, bu ülkenin yatırım bankacılığındaki önemini ve başarısını ortaya
koymaktadır.
Tablo 1: 2014 Yılı İtibariyle Dünyanın En Büyük Yatırım Bankaları
Banka
J.P. Morgan
Ülke
Gelir
Küresel Pazar
(milyar dolar)
Payı
ABD
6,34
%7,0
ABD
5,58
%6,2
Goldman Sachs
ABD
5,50
%6,1
Morgan Stanley
ABD
5,29
%5,9
Citi Group
ABD
4,45
%4,9
Deutsche Bank
Almanya
4,21
%4,7
Credit Suisse
İsviçre
3,76
%4,2
Barclays
İngiltere
3,71
%4,1
Wells Fargo
ABD
2,35
%2,6
UBS
İsviçre
2,11
%2,4
Bank of America
Merrill Lynch
Kaynak: “Global Investment Banking Review Full Year 2014”, Thomson Reuters İnternet Sitesi,
Erişim:
http://dmi.thomsonreuters.com/Content/Files/4Q2014_Global_Investment_Banking_Review.pdf,
10.03.2015.
4.1. ABD
Yatırım bankacılığı alanında dünyanın en gelişmiş ülkesi ABD olup, yukarıda isimleri sayılan
küresel düzeyde faaliyette bulunan en büyük yatırım bankalarının çoğunluğu ABD
menşeilidir. ABD’deki yatırım bankaları genel bankacılık hizmetlerinin yanı sıra, finansman
danışmanlığı, satış, piyasaların araştırılması, hisse senedi, kredi, türev ürünler ve diğer
finansal ürünlerin pazarlanması, birleşme ve devralma (merger and acquisition), risk
çeşitlendirmesi ve portföy yönetimi gibi geniş alanlarda faaliyet göstermektedir.
2008 küresel finans krizinin ortaya çıkmasında ABD’deki yatırım bankaları da sorumlu
tutulmuş ve krizden sonra ABD’de yatırım bankacılığına yönelik yeni düzenlemeler
getirilmiştir. Bu konuyla ilgili detaylı bilgilere çalışmanın beşinci bölümünde yer
verilmiştir. 22
ARMER
8
22
Çelik, “Türk Bankacılık Sektöründe Yatırım Bankacılığı Uygulaması ve Ekonomiye Etkisi”, s.45.
4.2. Kanada
Kanada, çok gelişmiş ve istikrarlı bir bankacılık sistemine sahiptir. Bankalar şube sayısı ve
otomatik makineler açısından yaygın bir finansal ağa sahiptir. Ülkede kurumsal olarak en
yüksek vergi veren kuruşlar da bankalardır. Kanada’da yatırım bankaları diğer bankalardan
bağımsız olarak faaliyette bulunamamakta, küresel bankaların alt bölümü olarak faaliyette
bulunmaktadırlar. Yatırım bankaları iki temel yoldan finansal hizmet sunmaktadır. Bunlar,
kurumların hisse senedi satışı ve kamu fonlarının sermaye piyasalarına pazarlanması
şeklindedir. Kanada’da yatırım bankaları, faaliyetlerinin bir parçası olarak danışmanlık
hizmeti de sunmaktadır. Sürekli olarak piyasaların durumunu inceleyerek, kamu varlıklarının
halka arzı için en iyi zamanı tespit etmek suretiyle müşterilerine danışmanlık yaparlar. Ayrıca
belirli müşterilere hisse senedi tavsiye etmek gibi borsa aracı kuruluşlarına benzer faaliyetler
de yürütürler.
Kanada’nın en büyük beş bankası Royal Bank of Canada, Toronto Dominion Bank, Bank of
Nova Scotia, Canadian Imperial Bank of Commerce ve Bank of Montreal olarak sıralanmakta
ve söz konusu bankalar büyük beşli (big five) olarak adlandırılmaktadır. Bu beş büyük
bankanın her biri aynı zamanda yatırım bankası olarak da faaliyette bulunmaktadır. Bunların
yanında Credit Suisse ve HSBC Bank gibi küresel nitelikteki yabancı bankalar da Kanada’da
yatırım bankacılığı faaliyetleri yürütmektedir. 23
4.3. İngiltere
İngiltere’de yatırım bankacılığının temellleri 1600’lı yıllara kadar dayanmaktadır. Bu
dönemde bazı önemli finansal kabul evleri ve tüccar bankerler, yabancı yatırımcılar için uzun
vadeli fonlar vermiştir. Ayrıca birçok aile işletmesi de özel bankaların kurulmasında ve
dolayısıyla yatırım bankacılığının gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Yatırım bankacılığı
konusunda en köklü ve bilinen kuruluşların başında Rothschild Group gelmektedir. 200
yıldan fazla süredir faaliyette bulunan Rothschild Group, bugün küresel düzeyde finansal
danışmanlık hizmeti sunmaktadır. İngiltere’de yatırım bankacılığının çalışma sistemi ABD ve
diğer gelişmiş ülkelerle benzerlik göstermektedir. İngiltere’deki yatırım bankaları yeni
çıkarılan menkul kıymetleri pazarlamak, birleşme ve devralma işlemleri, özel servet yönetimi
ve finansal danışmanlık gibi hizmetler sunmaktadır. Günümüzde en büyük İngiliz yatırım
bankaları HSBC, Barclays Capital ve Natwest Group olarak sıralanmaktadır. 24
4.4. Japonya
Japonya’daki yatırım bankaları, yatırım bankacılığının klasik anlamdaki çalışma biçiminde
faaliyet göstermektedir. Japonya’nın en büyük yatırım bankası Nomura Securities’dir. Ülkede
kendi alanındaki ilk banka olma özelliğini taşıyan Nomura, 1925 yılında kurulmuş ve giderek
büyümüş, Ekim 2008’de Lehman Brothers’ın Japonya, Hong Kong ve Avustralya da dahil
24
Çelik, “Türk Bankacılık Sektöründe Yatırım Bankacılığı Uygulaması ve Ekonomiye Etkisi”, s.42-43.
ARMER
23
9
olmak üzere Asya Pasifik bölümünü satın alarak daha da genişlemiştir. 25 Nomura Securities,
ticari bankacılık, yatırım bankacılığı ve underwriting gibi hizmetler de dahil olmak üzere
diğer büyük yatırım bankaları gibi çok çeşitli hizmetler sunmaktadır. 26
4.4. Almanya
Almanya’nın mali gelişiminde yatırım bankalarının önemli rolü olmuştur. En bilinen Alman
yatırım bankaları German American Bank, Deutsche Bank ve Degussa Bank’tır. German
American Bank küresel çapta finansal danışmanlık hizmeti vermektedir. Bankanın sunduğu
yatırım ürünlerinden bazıları; ayrıcalıklı vergi yatırımları, para piyasası fonları, birim yatırım
ortaklıkları, yatırım fonları ile hisse senedi ve bonolar olarak sıralanmaktadır.
Almanya’nın ciro ve personel sayısı bakımından en büyük bankası ise Deutsche Bank’tır.
1870 yılında kurulan ve merkezi Frankfurt’ta bulunan Deutsche Bank günümüzde dünyanın
en büyük 10 yatırım bankası arasında yer almaktadır. 145 yıldır faaliyette olan Deutsche
Bank, yatırım bankacılığına 1990’lı yıllardan sonra ağırlık vermiştir. Hem ticari bankacılık
hem de yatırım bankacılığı faaliyetinde bulunan Deutsche Bank, iflasın eşiğine gelen
Yunanistan’a kurtarma paketi açılması yönündeki faaliyetlere katılmış, bu yönüyle Euro
bölgesi için de önemli olduğunu göstermiştir. 27
4.5. Avrupa Yatırım Bankası
Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank-EIB), Avrupa Ekonomik Topluluğunu
oluşturan ve 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe giren Roma Anlaşması çerçevesinde
kurulmuştur. EIB’nin görevleri Roma Anlaşmasının 130. maddesinde şu şekilde
düzenlenmiştir: 28
Avrupa Yatırım Bankasının görevi, sermaye piyasasına başvurarak ve kendi öz kaynaklarını
kullanarak, ortak pazarın, Topluluğun genel yararları doğrultusunda dengeli ve istikrarlı bir
biçimde gelişmesine katkıda bulunmaktır. Bu amaçla Banka, kar amacı gütmeksizin ekonominin
bütün sektörlerindeki;
a) az gelişmiş bölgelerin kalkınmasına yönelik projelerin,
b)ortak pazarın aşamalı olarak kurulmasının gerektirdiği teşebbüslerin modernleştirilmesi veya
faaliyet türlerinin değiştirilmesi ya da yeni iş alanlarının yaratılmasını amaçlayan ve büyüklükleri
ve nitelikleri gereği üye devletlerin her birinde mevcut bulunan çeşitli finansman imkanlarıyla
tamamen finanse edilemeyen projelerin,
c) birden çok üye devletin ortak yararına olan ve üye devletlerin her birinde mevcut bulunan çeşitli
finansman imkanlarıyla finanse edemeyecekleri büyüklük ve nitelikteki projelerin finansmanını
kredi ve teminatlar vererek kolaylaştırır.
“Acquisition
of
Former
Lehman
Brothers
Operations”,
Nomura
İnternet
Sitesi,
http://www.nomuraholdings.com/investor/summary/financial/data/2009_2q_leh.pdf, Erişim: 10.03.2015.
26
27
Çelik, “Türk Bankacılık Sektöründe Yatırım Bankacılığı Uygulaması ve Ekonomiye Etkisi”, s.46-48.
28
“The Treaty of Rome”, Avrupa Komisyonu İnternet Sitesi, http://ec.europa.eu/archives/emu_history/
documents/treaties/rometreaty2.pdf, Erişim: 20.03.2015, s.45.
25
ARMER
10
EIB, AB içinde özerk bir kamu kuruluşu olup kendi organlarının aldığı kararlardan
sorumludur ve kar amacı gütmeden faaliyetlerini yürütmektedir. Banka, Avrupa’nın dengeli
ekonomik gelişimini ve entegrasyonunu desteklemek amacıyla sermaye yatırım projeleri için
tüm dünyada sermaye piyasası kaynaklarını artırmayı hedefleyen ve uzun vadeli kredi veren
bir kuruluştur. Kamu ve özel sektör projelerini finanse eden banka, AB’nin nispeten daha az
gelişmiş bölgelerindeki ekonomik kalkınmayı destekleyici yatırımların finansmanına öncelik
vermektedir. 29
AB dışında yer alan birçok ülkede de çeşitli projeleri destekleyen ve toplamda 60’dan fazla
ülkede finansman sağlayan EIB, ağırlıklı olarak AB bünyesindeki projeleri finanse
etmektedir. Banka 2014 yılında 80 milyar avroluk finansman sağlarken, bunun %90’ı AB
bünyesi içinde gerçekleşmiştir. Merkezi Lüksemburg’da bulunan banka, 2008 küresel finans
krizi sonrası zor duruma düşen Avrupa ülkelerine yönelik olarak 2013-2015 yılları için 60
milyar avroluk ek kredi paketi açmıştır. EIB’nin sadece inovasyon yatırımlarına yönelik
finansmanı 14,7 milyar avro olarak gerçekleşmiştir. 30 EIB’nin ödenmiş kayıtlı sermayesi
2013 yılı itibariyle 243 milyar avroya yükselmiş, sermaye yeterlilik oranı 2013 yılı sonunda
%28,7 olarak gerçekleşmiştir. 31
EIB 1960’lı yılların ortalarından itibaren Türkiye’de aktif olarak faaliyettedir. Bankanın
Türkiye’ye sağlamış olduğu finansman miktarı 2001-2005 döneminde 3,1 milyar avro olarak
gerçekleşmiştir. EIB fonlarından faydalanan kamu ve özel sektör kuruluşları, yabancı
yatırımcıların yanı sıra merkezi ve yerel yönetimler, yerel bankalar ve sanayi kuruluşlarıdır.
EIB tarafından desteklenen sektörler; enerji üretimi, taşınması ve dağıtımı, enerji verimliliği,
sanayi, bilişim teknolojisi ve medya, altyapı, imalat, araştırma ve inovasyon, KOBİ’ler,
taşımacılık ve telekomünikasyon sektörleridir. 32 EIB fonları Türkiye’de, Denizbank,
Eximbank, Halkbank, İş Bankası, TKB, TSKB, Vakıfbank, Yapı Kredi Bankası ve Ziraat
Bankası üzerinden açılan kredi hatları üzerinden reel ekonomiye kanalize edilmektedir.
EIB’nin 2013 yılında Türkiye’de sunduğu kredi tutarı 2,3 milyar avro olarak gerçekleşmiştir.
Söz konusu kredilerden en büyük payı %47,8 ile KOBİ’ler elde etmiştir. Kredilerin %13’ü
telekomünikasyon, %8,7si ulaştırma, %8,7’si kentsel kalkınma, %8,3’ü ise enerji sektörüne
yönelik olmuştur. 33
“EIB at a glance”, Avrupa Yatırım Bankası İnternet Sitesi, http://www.eib.org/about/index.htm, Erişim:
20.03.2015.
30
“The European Investbank Bank at a Glance”, Avrupa Yatırım Bankası İnternet Sitesi, http://www.eib.org/
attachments/general/the_eib_at_a_glance_en.pdf, Erişim: 20.03.2015.
31
“Some dates and figures”, Avrupa Yatırım Bankası İnternet Sitesi, http://www.eib.org/about/
key_figures/index.htm, Erişim: 20.03.2015.
32
“Avrupa Yatırım Bankası”, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu İnternet Sitesi, http://www.deik.org.tr/312/
Avrupa_Yat%C4%B1r%C4%B1m_Bankas%C4%B1_EIB.html, Erişim: 20.03.2015.
33
“The EIB in Turkey in 2013”, Avrupa Yatırım Bankası İnternet Sitesi, http://www.eib.org/attachments/
country/factsheet_turkey_2013_en.pdf, Erişim: 20.03.2015, s.1-2.
ARMER
11
29
5. 2008 KÜRESEL FİNANS KRİZİ VE YATIRIM BANKACILIĞI
5.1. Küresel Kriz Süreci ve Bu Süreçte Yatırım Bankaları
2000’li yılların başında durgunluğa giren ABD, talebi canlandırmak için faiz oranlarını sert
bir şekilde düşürmüştür. Faiz oranlarının düşmesi bir yandan küresel fon akışını hızlandırmış,
diğer yandan ipotekli konut kredilerini cazip hale getirmiştir. Piyasadaki bu etkiler sonucunda
konut sektörüne talep artmış, konut fiyatları hızla yükselmiştir. Likiditenin arttığı, faiz
oranlarının düşük seviyede kaldığı ve kredi standartlarının sağlıklı olmadığı bu ekonomik
ortamda riskli ipotekli konut kredileri (subprime mortgage) önemli derecede artmıştır. Bu
dönemde kredi temin edebilmek için aranan asgari kriterleri karşılayamayan birçok kesime
kredi kullandırılmıştır. Aynı dönemde ABD’nin cari açığı artarken, Japonya, Çin, diğer Asya
ülkeleri ve petrol ihraç eden ülkeler bu açığı düşük riskli devlet bonolarına yaptıkları
yatırımlar ile finanse etmişlerdir. Bu durum kredi hacmini daha da genişletmiş, varlık fiyatları
yükselmiştir. ABD Merkez Bankası FED’in (The Federal Reserve System) 2004 yılından
itibaren faizleri tedrici olarak artırması, ipotekli konut kredisini değişken faizli olarak
kullananların kredilerini geri ödemesini zorlaştırmış, temerrüt oranlarının arttığı konut
piyasasında fiyatlar düşmeye başlamış ve küresel krizin başlamasına neden olmuştur. Konut
piyasasındaki krizle başlayıp likidite krizine dönüşerek devam eden ve tüm dünyayı etkisine
alan küresel krizin nedenleri; faiz yapısının uyumsuzlaşması, konut ve varlık fiyatlarındaki
artışlar, menkul kıymetlerin fonlamasında yaşanan sıkışıklar, türev piyasaların genişlemesi ve
kredi derecelendirme sürecindeki sorunlar olarak sıralanmıştır. 34
Yatırım bankaları küresel krizin önemli ayaklarından biri olarak değerlendirilmiştir. Yatırım
bankaları, konut sektörünün büyüdüğü ve dünyanın her yerindeki yatırımcıların hazine kağıdı
kadar güvenilir olduğu düşünülen ipotekli konut kredilerine dayalı menkul kıymetleri aldığı
dönemde, rekor karlar elde etmişlerdir. Ancak konut fiyatlarının düşmeye başlamasıyla
yatırım bankalarının gereken önlemleri almadığı ortaya çıkmıştır.
Küresel finans krizi “yatırım bankaları krizi” olarak da değerlendirilmiştir. Çünkü yatırım
bankalarının aktifleri içinde değeri olmayan, zehirli (toxic) kağıt olarak nitelendirilen finansal
varlıkların fazlalığı, bankaların ayırdıkları karşılıklar nedeniyle büyük ölçüde zarara
uğramalarına sebep olmuş, yatırım bankaları yükümlülüklerini yerine getirememiş, sermaye
yetersizliği ortaya çıkmıştır. Riskten kaçınmak, korunmak için geliştirilen tekniklerin (hedge)
spekülatif amaçlarla kullanılması da yatırım bankalarının riskini büyük ölçüde artırmıştır.
Nitekim ipotekli konut kredilerine dayalı olarak çıkarılan varlığa dayalı menkul kıymetlerin
önemli bir bölümü yatırım bankaları ve ticari bankaların yatırım bankacılığı yapan bölümleri
tarafından satın alınmıştır. 35
Kriz sürecinde ABD’nin önde gelen bankalarından Bear Stearns zor durumda kalmış ve JP
Morgan’a satılmıştır. Diğer yatırım bankalarından Merrill Lynch, Bank of America tarafından
ARMER
12
Akın Türer, “Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri, Etkileri ve Kontrolüne Yönelik Düzenlemeler”, (TBMM
Uzmanlık Tezi, 2011), s. 92-94.
35
Öztin Akgüç, “Kriz Nedeni ve Çıkış Yolları”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 42 (2009), s.6-11.
34
satın alınmış, dünyanın en büyük yatırım bankalarından biri olan Lehman Brothers ise alıcı
bulamadığı için iflasını açıklamıştır. 36 Daha sonra FED, ABD’nin en büyük iki yatırım
bankası Goldman Sachs ve Morgan Stanley’nin statüsünü değiştirmiştir. 37 Eylül 2008’de
Goldman Sachs ve Morgan Stanley yatırım bankası konumundan çıkarılarak normal banka
konumuna getirilmiştir. Bu gelişmelerden dolayı krizin sorumlusu büyük ölçüde yatırım
bankaları gibi görülmeye başlanmıştır. 38
5.2. ABD’de Küresel Krizin Ardından Yatırım Bankalarına İlişkin Düzenlemeler
Küresel krizin ardından, çıkarılan dersler doğrultusunda finansal sistemde reform çalışmaları
başlatılmıştır. 2009’dan itibaren G20 ülkelerinin önderliğinde Finansal İstikrar Kurulu 39
aracılığıyla, diğer uluslararası kurumlarla eş güdüm içinde, küresel bazda finansal sistemin
gözetim ve denetim mekanizmalarının daha etkili ve etkin bir hale getirilmesi için faaliyetler
yürütülmektedir.
Krizin ardından ulusal otoriteler de finansal sistemin yeniden yapılandırılmasına yönelik
çalışmalar yapmış, yeni düzenlemelerle piyasanın daha etkin gözetlenmesi için yeni denetim
otoriteleri oluşturulmuştur. ABD gibi bazı ülkelerde finans sektörünü yeniden düzenleyen
reform niteliğinde yeni kanunlar çıkarılmıştır.
Küresel kriz sürecinde sistematik öneme sahip finansal kuruluşların büyük ve karmaşık
yapıda olması ve birbirleriyle bağlantılarının yüksek olması, bu kurumların yönetilmesini ve
denetlenmesini zorlaştırmıştır. Bu doğrultuda, finans sektörüne yönelik reformlarda önerilen
önemli değişikliklerden biri de temel bankacılık faaliyetleri ile yatırım bankacılığı
faaliyetlerinin birbirinden ayrıştırılması olmuştur. Yani bankaların mevduat toplama
faaliyetlerinin, spekülatif amaçlı alım-satım işlemleri ve halka arz işlemleri gibi sermaye
piyasası faaliyetlerinden izole edilmesi amaçlanmıştır. Buradaki hedef, bankaların devlet
garantisi altındaki mevduat toplama işlemlerini diğer riskli faaliyetlerden ayırarak, yatırım
bankacılığı ve mevduat bankacılığı arasındaki risk paylaşımının engellenmesidir. Bu ayrımın,
vergi mükelleflerinin banka iflaslarında maruz kalacağı yükümlülükleri de azaltacağı
öngörülmüştür.
ABD’de 2010 yılında Dodd-Frank Wall Street Reformu ve Tüketiciyi Koruma Yasası (DoddFrank Wall Street Reform and Consumer Protection Act) kabul edilmiştir. Bu Kanunla
Finansal İstikrar Gözetim Konseyi (Financial Stability Oversight Council-FSOC)
kurulmuştur. Ülkedeki finansal istikrarı tespit etmek, piyasa disiplini ile finansal istikrarı
sağlamak ve finansal sistemin maruz kaldığı riskleri bir bütün olarak değerlendirmek için
kurulan FSOC, diğer ilgili denetim otoriteleri arasında iletişim ve işbirliği kurmakla da
“10 Soruda Küresel Kriz”, Ntvmsnbc İnternet Sitesi, (23 Eylül 2008), http://arsiv.ntv.com.tr/news/460082.asp,
Erişim: 09.03.2015.
37
Goldman Sachs ve Morgan Stanley gibi yatırım bankalarının devlet yardımı alıp iflastan kurtulmaları için
statüleri yatırım bankacılığından banka holding şirketine (bank holding companies-BHC) dönüştürülmüştür.
Goldman Sachs ve Morgan Stanley halen yatırım bankacılığı faaliyetlerini sürdürmektedir.
38
Fatih Özatay, “Krizler ve Batan Bankalar”, Radikal Gazetesi, (27 Ağustos 2009), http://www.radikal.com.tr/
yazarlar/fatih_ozatay/krizler_ve_batan_bankalar-951592, Erişim: 09.03.2015.
39
Finansal İstikar Kurulu, ulusal finans otoriteleriyle koordineli bir şekilde çalışan, küresel finansal sistemi
gözetleyen ve tavsiyelerde bulunan uluslararası bir kuruluştur.
ARMER
13
36
sorumlu kılınmış, bu doğrultuda üyeleri Maliye Bakanı ile FED, Menkul Kıymetler ve
Borsalar Komisyonu (Securities and Exchange Commission-SEC) ve Emtia Piyasası Vadeli
İşlemler Komisyonu (Commodity Futures Trading Commission-CTFC) üyelerinden
oluşturulmuştur. Yasaya göre FED’in ülkedeki yerli ve yabancı kuruluşları düzenleme ve
denetleme yetkisi bulunmakta, ancak bu yetki banka dışı kuruluşların finansal istikrarı tehdit
etmesi durumunda FSOC’a verilmektedir.
Ayrıca söz konusu Kanunla, sigorta denetimi konusunda federal bir yapının olmaması
nedeniyle, Hazine bünyesinde Ulusal Sigortacılık Dairesi (Office of National Insurance)
kurulmuş, ülkedeki tüm sigorta sektörü denetim altına alınmıştır.
Söz konusu Kanunla mevcut Bankacılık Kanununa bir ekleme yapılmıştır. Bu düzenleme ile
banka ve banka dışı finansal kuruluşların kurum portföyüne yapılan işlemlerine yasaklar
konulmuş, kurumların serbest yatırım fonu ve girişim sermayesi fonlarına ilişkin işlemlerine
ciddi sınırlamalar getirilmiştir. 40
6. TÜRKİYE’DE YATIRIM BANKACILIĞI
Yatırım bankacılığının verimli olabilmesi ülkedeki sermaye piyasalarının gelişmişliğine
bağlıdır. Bu açıdan Türkiye’deki yatırım bankalarının oluşumu ve gelişiminin yakın bir
geçmişte başladığı söylenebilir. Türkiye’de kalkınma ve yatırım bankaları başlığı altında
gruplandırılan yatırım bankaları, 1980 sonrasında faaliyetlerini genişletmişlerdir.
Bankacılık Kanununun 3. maddesinde kalkınma ve yatırım bankaları şu şekilde
tanımlanmıştır: “Kalkınma ve yatırım bankası: Bu kanuna göre mevduat veya katılım fonu
kabul etme dışında; kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren ve/veya özel
kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getiren kuruluşlar ile yurt dışında kurulu bu
nitelikteki kuruluşların Türkiye’deki şubelerini ifade eder.” Bankacılık Kanununun 4.
maddesinde ise bankaların gerçekleştirebilecekleri faaliyetler fonksiyonel gruplar halinde
sıralanmış, kalkınma ve yatırım bankalarının bu faaliyetlerden hangilerine yetkili olup
olmadıkları belirtilmiştir.41
TCMB’nin yatırım bankalarını ilgilendiren 2007 yılındaki düzenlemesi şu şekildedir:
Para ve banka istatistiklerinde “Banka Dışı Mali Kuruluşlar” içerisinde gösterilen kalkınma ve
yatırım bankaları verileri, 2007 Ocak ayında yapılan düzenleme (Uluslararası standartlara uyum
amacıyla parasal sektör tanımı Merkez Bankası ve Mevduat Bankalarına ilave olarak Kalkınma ve
Yatırım Bankaları, Katılım Bankaları ve B Tipi Likit Fonları (Para Piyasası Fonları) kapsayacak
şekilde genişletilmiştir) ile, 2005 Aralık ayından itibaren “Yurtiçi Banka” olarak sınıflandırılmaya
başlanmıştır. Bu kapsamda bankaların söz konusu kurumlar ile olan işlemleri ilgili tablolarda
“bankalararası” kalemlere dahil edilmiştir. Kalkınma ve yatırım bankaları parasal sektörün yeni
ARMER
14
Gökben Altaş, “Gelişmiş Ülkelerde Mevduat ve Yatırım Bankacılığının Ayrılması”, TSPAKB, Sermaye
Piyasalarında Gündem, Sayı 132 (Ağustos 2013), s.6-24.
41
19 Ekim 2005 tarihli ve 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu, https://www.bddk.org.tr/websitesi/turkce/Mevzuat/
Bankacilik_Kanunu/1540bankacilik_kanunu_13.9.2013.pdf, Erişim: 03.03.2015.
40
biri kurumsal birimi olarak bankalar ve Merkez Bankası sektörel bilançoları, parasal durum ve
para arzı karşılık kalemleri tablolarına yansıtılmıştır. 42
Bu düzenleme ile yatırım bankalarının faaliyetleri uluslararası seviyeye yükseltilmiş, yatırım
bankaları TCMB tarafından parasal sektör tanımına dahil edilmiştir.
BDDK verilerine göre günümüzde Türkiye’de faaliyette bulunan yatırım bankaları şu şekilde
sınıflandırılmıştır: 43
1. Kamu Kalkınma ve Yatırım Bankaları
1.1. İller Bankası
1.2. İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
1.3. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş.
1.4. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
2. Özel Yatırım Bankaları
2.1. Aktif Yatırım Bankası A.Ş.
2.2. Diler Yatırım Bankası A.Ş.
2.3. GSD Yatırım Bankası A.Ş.
2.4. Nurol Yatırım Bankası A.Ş.
2.5. TAIB Yatırımbank A.Ş.
3. Türkiye’de Kurulu Yabancı Yatırım Bankaları
3.1. Bankpozitif Kredi ve Kalkınma Bankası A.Ş.
3.2. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş.
3.3. Standart Chartered Yatırım Bankası Türk A.Ş.
7.TÜRKİYE’DE FAALİYETTE BULUNAN KALKINMA VE YATIRIM
BANKALARINA İLİŞKİN BİLGİLER 44
7.1. Kamu Kalkınma ve Yatırım Bankaları
7.1.1 İller Bankası
Belediyelerin imar faaliyetlerini finanse etmek üzere, kamusal sermaye ile 11 Haziran 1933
tarihinde 2301 sayılı Kanunla “Belediyeler Bankası” adıyla kurulmuştur. İl özel idareleri,
belediyeler ve köyleri de içine alan "İller Bankası" 13 Haziran 1945 tarihinde kabul edilen ve
23 Haziran 1945 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 4759 sayılı Kanunun yürürlüğe
girmesiyle, Belediyeler Bankasının görevlerini üstlenerek faaliyetlerini sürdürmüştür. 8 Şubat
2011 tarih ve 27840 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6107 sayılı “İller
Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun” ile yürütmekte olduğu faaliyetlerine devam etmek
TCMB İnternet Sitesi, http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/36fb7003-3504-49b6-9161-78e8838fa823/bKalk%C4%B1nma+ve+Yat%C4%B1r%C4%B1m+Bankalar%C4%B1.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=36fb
7003-3504-49b6-9161-78e8838fa823, Erişim: 03.03.2015.
43
“Bankalar”, BDDK İnternet Sitesi, https://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Kuruluslar/Bankalar/
Bankalar.aspx, Erişim: 03.03.2015.
44
“Banka ve Sektör Bilgileri”, TBB İnternet Sitesi, http://www.tbb.org.tr/tr/banka-ve-sektor-bilgileri/bankabilgileri/tarihsel-bilgiler/68, Erişim:10.03.2015.
ARMER
15
42
üzere Anonim Şirket şeklinde yeniden yapılandırılmıştır. İller Bankası A.Ş. bütün
işlemlerinde kuruluş kanunu ve özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliğe sahip bir kalkınma
ve yatırım bankasıdır.
7.1.2. İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nın (İMKB) faaliyete başladığı dönemde İMKB’de
gerçekleştirilen alım-satım işlemlerine ilişkin teslim yükümlülükleri, piyasa katılımcıları
tarafından Borsa dışında gerçekleştirilmekte iken 1988 yılında İMKB bünyesinde kurulan bir
müdürlükle takas işlemleri Borsa bünyesinde yapılmaya başlanmış, 1992 yılı başından
itibaren ise takas ve saklama görevi İMKB ve üyelerinin ortaklığı ile kurulan İMKB Takas ve
Saklama A.Ş.’ye tevdi edilmiştir. 23 Mart 1995 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 95/6551
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yatırım bankasına dönüştürülmüş olan Takasbank, 1996 yılı
başından itibaren de ilgili mevzuat hükümlerine uygun bir çerçevede mali piyasalara yönelik
bir şekilde ihtisas bankacılığı yapmaktadır. "İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş." ticari
ünvanı 11 Nisan 2013 tarihinde "İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş." olarak değişmiştir.
7.1.3. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş.
Türkiye’nin ihracatını, döviz kazandırıcı işlemlerini ve dış yatırımlarını desteklemek amacıyla
kurulan "Devlet Yatırım Bankası", 31 Mart 1987 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 3332
sayılı Kanunla, "Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş.’ye (Türk Eximbank) dönüştürülmüştür.
Bankanın amacı, organizasyon yapısı ve faaliyet esaslarına ilişkin düzenlemeler ise anılan
Kanunun Bakanlar Kurulu’na verdiği yetkiye istinaden 21 Ağustos 1987 tarihli Resmi
Gazete’de yayınlanan 87/11914 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenmiştir. Bankanın
sermayesinin tamamı Hazine’ye ait olup, bünyesinde ihracat kredisi ve ihracat kredi
sigorta/garantisi hizmetlerini sunan Türkiye’nin tek resmi destekli finansman kuruluşudur.
7.1.4. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
ARMER
16
Banka, 1877 sayılı Yetki Kanunu’na dayanılarak, 27 Kasım 1975 tarih ve 13 sayılı KHK ile
"Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası (DESİYAB) A.Ş." unvanı ile kurulmuştur. Bankanın
kuruluş işlem ve faaliyetleri 14 Kasım 1983 tarih ve 165 sayılı KHK ile yeniden
düzenlenmiştir. 15 Temmuz 1988 tarih ve 329 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile unvanı
“Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.” olarak değişmiş ve sanayi sektörü dışındaki sektörleri de
finanse etmek imkanı sağlanmıştır. Yüksek Planlama Kurulu’nun 20 Ocak 1989 tarih ve
89/T-2 sayılı Kararı ile T.C. Turizm Bankası A.Ş.’nin tüm aktif ve pasifleriyle Türkiye
Kalkınma Bankası’na devredilmesi sonucu Banka’nın hizmet verdiği alanlara turizm sektörü
de ilave edilmiştir. 12 Şubat 1990 tarih ve 401 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Banka
statüsünün bazı maddeleri değiştirilmiştir. Bankanın hisse senetleri 19-20-21 Kasım 1990
tarihlerinde halka arz edilmiş, 6 Mart 1991’de İMKB’de işlem görmeye başlamıştır. Bankanın
kuruluşuna ilişkin 4456 sayılı Kanun 14 Ekim 1999 tarihinde kabul edilmiş ve 17 Ekim 1999
tarih ve 23849 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Banka, bu Kanun ile
düzenlenen hususlar dışında özel hukuk hükümlerine tabi ve anonim şirket şeklinde, tüzel
kişiliğe sahip, bir kalkınma ve yatırım bankasıdır.
7.2. Özel Yatırım Bankaları
7.2.1. Aktif Yatırım Bankası A.Ş.
Bir Çalık Holding iştiraki olan Çalık Yatırım Bankası A.Ş.’nin Bakanlar Kurulu'nun 22 Eylül
1998 tarih ve 98/11819 sayılı Kararnamesi ile kurulmasına izin verilmiştir. Söz konusu karar
21 Ekim 1998 tarih ve 23500 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Banka 28 Temmuz 1999
tarihinde tescil edilmiş ve ana sözleşme 29 Temmuz 1999 tarihinde Türkiye Ticaret Sicili
Gazetesi'nde yayınlanmıştır. Çalık Yatırım Bankası A.Ş.’nin ticari unvanı 1 Ağustos 2008
tarihi itibariyle "Aktif Yatırım Bankası A.Ş." olarak değişmiştir.
Türkiye’nin en büyük özel sermayeli yatırım bankası olan Aktif Bank 11,2 milyar TL’lik bir
finansal büyüklüğe sahiptir. Aktif Bank perakende bankacılık, yatırım bankacılığı ve şehir
bankacılığı faaliyetlerini yürütmektedir. Sunduğu yatırım ürünleri arasında varlığa dayalı
menkul kıymet (VDMK), kira sertifikaları, aktif bono, likit fon ile tahvil ve bono fonları yer
almaktadır. 45
7.2.2. Diler Yatırım Bankası A.Ş.
28 Haziran 1998 tarih ve 98/11464 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmasına izin
verilmiştir. Hazine’nin 15 Aralık 1998 tarih ve 86471 sayılı yazısı ile bankacılık işlemlerine
başlama yetkisi almıştır. Diler Yatırım Bankası A.Ş., bir Diler Holding kuruluşudur.
Tek şubeyle faaliyette bulunan Dilerbank’ın 19 personeli bulunmaktadır. Hem büyük hem de
küçük ve orta ölçekli kurumlara hizmet vermektedir. Dilerbank’ın faaliyet alanları leasing,
kurumsal krediler, yatırım bankacılığı ve faktöringdir. Mevduat kabul etmeyen Dilerbank,
Finansal Kiralama Kanununa ilişkin “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman
Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik” kapsamında finansal kiralama
sözleşmesi yapma yetkisine sahiptir. Dilerbank nakdi ve gayrinakdi krediler sunmakta olup,
gayrinakdi krediler arasında teminat mektupları ve ithalat kredileri yer almaktadır. Yatırım
bankacılığı kapsamında ise finansal danışmanlık hizmetleri, yapılandırılmış finansman ve özel
sermaye finansmanı hizmetleri sunmaktadır. 46
7.2.3. GSD Yatırım Bankası A.Ş.
45
46
Aktif Bank İnternet Sitesi, http://www.aktifbank.com.tr/, Erişim: 11.03.2015.
Dilerbank İnternet Sitesi, http://www.dilerbank.com.tr/, Erişim: 11.03.2015.
ARMER
7 Mayıs 1998 tarih ve 23335 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 98/10962 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile bankanın kurulmasına izin verilmiş, 28 Aralık 1998 tarih ve 4700 sayılı
Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde tescil edilmiştir. Hazine’nin 24 Şubat 1999 tarih ve 14145
sayılı yazısı ile bankacılık işlemlerine başlayan banka, GSD Holding’in %99,9 ortaklığı ile
kurulmuştur.
17
GSD Bank yurtiçi ve yurtdışı yatırım, kalkınma ve ticari bankacılık işlemleri ile fon yönetim
işlemleri (döviz, para piyasaları ve menkul kıymet işlemleri) gibi bankacılık faaliyetleri ile
finansal kiralama işlemleri yürütmektedir. 47 Kurumsal ve ticari müşterilere yönelik nakdi ve
gayri nakdi krediler sunmaktadır. Nakdi krediler arasında iskonto ve iştirak kredileri, spot
krediler, rotatif krediler, taksitli krediler, dövize endeksli krediler ve Türk parası ihracat
kredileri yer alırken, gayrinakdi krediler arasında teminat mektupları, ithalat kredileri, finansal
kiralama ve dış ticaret finansmanına yönelik krediler yer almaktadır. 48
7.2.4. Nurol Yatırım Bankası A.Ş.
Banka, 21 Ağustos 1998 tarih ve 23440 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 98/11565 Sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuş, Hazine’nin 12 Nisan 1999 tarih ve 23600 sayılı yazısı
ile bankacılık işlemlerine başlama izni almıştır. Nurol Yatırım Bankası A.Ş. bir Nurol
Holding kuruluşudur.
Nurol Bank kurumsal bankacılık, yatırım bankacılığı ve hazine işlemleri alanlarında faaliyet
göstermektedir. Kurumsal bankacılık alanında nakdi ve gayrinakdi krediler, leasing,
faktoring, konut finansmanı ve proje kredileri gibi ürün ve hizmetler sunmaktadır. Yatırım
bankacılığı alanında ise organizasyonel ve finansal yeniden yapılandırma, şirket birleşmeleri
ve satın almalar, yurtiçi ve yurtdışı projeler için finansal danışmanlık ve değerleme hizmetleri,
özel sermaye yatırımları, yapılandırılmış finansman, proje finansmanı gibi hizmetler
sunmaktadır. Nurol Bank forward, türev, devlet tahvili, hazine bonosu ve Eurobond ile repo
işlemleri yapma yetkisine sahiptir. 49
7.2.5. TAIB Yatırımbank A.Ş.
Banka, 25 Aralık 1987 tarihinde "Yatırım Bank A.Ş." unvanıyla kurulmuş, 29 Mayıs 1997
tarihinde bu unvan "Taib Yatırım Bank A.Ş." olarak değişmiştir. BDDK’nın 20 Haziran 2013
tarih ve 5391 sayılı Kararı ile Taib Yatırım Bank A.Ş.’ye ait hisselerin %99.46’sının Taib
Bank B.S.C.’den Aksoy Holding A.Ş.’ye devredilmesine izin verilmiştir. Hisse devri 2
Ağustos 2013 tarihinde gerçekleştirilmiş olup banka, yabancı sermayeli kalkınma ve yatırım
bankaları grubundan özel sermayeli kalkınma ve yatırım bankaları grubuna geçmiştir.
7.3. Türkiye’de Kurulu Yabancı Yatırım Bankaları
7.3.1. Bankpozitif Kredi ve Kalkınma Bankası A.Ş.
Banka, 9 Nisan 1999 tarihinde "Toprak Yatırım Bankası A.Ş." adıyla kurulmuştur. 30 Kasım
2001 tarihinde, bankanın eski ana sermayedarı Toprakbank A.Ş. Fon’a devredilmiştir. Daha
sonra Fon’un düzenlediği ihale sonucunda 1 Kasım 2002 tarihinde banka hisselerinin %
ARMER
18
GSD Bank Faaliyet Raporu 2013, GSD Bank İnternet Sitesi, http://www.gsdbank.com.tr/images/pdf/2013Faaliyet-Raporu.pdf, Erişim: 11.03.2015, s.3.
48
GSD Bank İnternet Sitesi, http://www.gsdbank.com.tr/, Erişim: 11.03.2015.
49
Nurol Bank İnternet Sitesi, http://www.nurolbank.com.tr/, Erişim: 11.03.2015.
47
89,92’lik bölümü "C Faktoring A.Ş." tarafından satın alınmış, yeni ortaklık yapısıyla 27 Ocak
2003 itibariyle unvanı “C Kredi ve Kalkınma Bankası A.Ş.” olarak değişmiştir. 13 Aralık
2005 tarihinde yabancı ortak girişine yönelik olarak nihai satış sözleşmesi imzalanmıştır. Söz
konusu anlaşmaya göre, tamamı Bank Hapoalim B.M.’e ait bulunan Tarshish–Hapoalim
Holdings and Investments Ltd., sermaye arttırımı yöntemiyle bankada %57.55 oranında hisse
sahibi olmuştur. 29 Aralık 2005 tarihinde Banka’nın unvanı “Bankpozitif Kredi ve Kalkınma
Bankası A.Ş.” olarak değişmiştir.
7.3.2. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş.
15 Ekim 1991 tarih ve 21022 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 7 Ağustos 1991 tarih ve
91/2066 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden Tat Yatırım Bankası A.Ş.’nin bir kalkınma
ve yatırım bankası statüsünde kurulmasına izin verilmiştir. 7 Eylül 1993’te faaliyete
geçmiştir. BDDK’nın 30 Kasım 2006 tarih ve 2040 sayılı Kararı ile Tat Yatırım Bankası
A.Ş.’nin sermayesinin %99.94’üne tekabül eden hisselerinin Merrill Lynch European Asset
Holdings Inc.’e devredilmesine izin verilmiştir. Hisse devri 7 Aralık 2006 tarihinde
gerçekleşmiştir. Banka özel sermeyeli kalkınma ve yatırım bankaları grubundan yabancı
sermayeli kalkınma ve yatırım bankaları grubuna geçmiştir. Ticari unvanı 1 Şubat 2007
tarihinde İstanbul Ticaret Sicil’inde tescil ettirilerek "Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş."
olarak değiştirilmiştir.
7.3.3 Standart Chartered Yatırım Bankası Türk A.Ş.
11 Ocak 1990 tarihinde "Avrupa Türk Yatırım Bankası A.Ş." unvanıyla kurulmuş, daha sonra
bu unvan 29 Mayıs 1995 tarihinde "Indosuez Euro Türk Merchant Bank A.Ş.", 5 Haziran
2000 tarihinde "Crédit Agricole Indosuez Türk Bank A.Ş." olarak değişmiştir. Credit
Lyonnais (Paris) İstanbul Türkiye Merkez Şubesi’nin mevduatı hariç bütün aktif ve ödenmiş
sermayesi ile yedek akçeleri de dahil olmak üzere pasifi, borç, alacak ve haklarını 18 Mart
2004 tarihinde devralmıştır. 17 Haziran 2004 tarihinde ise "Calyon Bank Türk A.Ş." olarak
değişmiştir. Banka unvanı daha sonra 28 Aralık 2007 tarihinde "Calyon Yatırım Bankası Türk
A.Ş." olarak değişmiştir. Banka unvanı 2 Mart 2010 tarihinde "Credit Agricole Yatırım
Bankası Türk A.Ş." olarak değişmiştir. Banka sermayesinin tamamı 4 Kasım 2012 tarihinde
İngiltere menşeili Standart Chartered Bank’a devredilmiştir. Bankanın unvanı 22 Kasım 2012
tarihinde yapılan Olağanüstü Genel Kurul toplantısında "Standard Chartered Yatırım Bankası
Türk A.Ş." olarak değişmiş, bu husus, 26 Kasım 2012 tarihinde İstanbul Ticaret Sicili’nde
tescil edilmiştir.
8. TÜRKİYE’DE YATIRIM BANKACILIĞINA İLİŞKİN BİLGİ VE VERİLER
ARMER
Aşağıdaki tabloda farklı banka gruplarının hangi finansal işlemleri yapmaya yetkili oldukları
gösterilmiştir. Yetki bakımından en önemli ayrım mevduat kabulü, katılım fonu kabulü ve
finansal kiralama işlemlerindedir. Mevduat bankaları mevduat kabul etmek ve kredi
kullandırmak, katılım bankaları özel cari hesap ve katılma hesapları yoluyla fon toplamak ve
kredi kullandırmakla yetkili kuruluşlardır. Kalkınma ve yatırım bankaları ise, mevduat ve
katılım fonu kabul etme dışında kredi kullandıran ve özel kanunlarla kendilerine verilen
19
görevleri yerine getiren kuruluşlardır. Finansal kiralama işlemlerinde ise mevduat bankaları
yetkili olmayıp, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankaları yetkilidir.
Tablo 2: Banka Gruplarına Göre Finansal İşlem Yetkileri
Mevduat
Bankaları
Bankacılık
İşlemleri
Sermaye
Piyasası
İşlemleri
Sigortacılık
İşlemleri
Diğer
Katılım
Bankaları
Kalkınma ve
Yatırım Bankaları
Mevduat kabulü

-
-
Katılım fonu kabulü
-

-
Kredi verme işlemleri



Ödeme, fon transferi ve tahsilat işlemleri



Kambiyo senetlerinin istirası işlemleri



Saklama hizmetleri



Ödeme vasıtalarına ilişkin işlemler



Kambiyo işlemleri, para piyasası araçları,
kıymetli maden alımı, satımı, emanete alınması



Garanti işleri






Bazıları*

Bazıları
Bazıları

Bazıları

Bazıları

Bazıları
Bankalararası piyasada para alım satımı
işlemlerine aracılık
Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin,
finansal araçların alımı, satımı ve aracılık
Sermaye piyasası araçlarının alım ve satımı ile
geri alım veya tekrar satım taahhüdü
Sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka
arz yoluyla satışına aracılık işlemleri
İhraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının
alım satımına aracılık işlemleri

Bazıları
Yatırım danışmanlığı işlemleri


Bazıları
Portföy işletmeciliği ve yönetimi


Bazıları
Piyasa yapıcılığı



Saklama hizmetleri



Sigorta acenteliği ve bireysel emeklilik aracılık
hizmetleri



Faktöring ve forfaiting işlemleri



Finansal kiralama işlemleri
-


Kaynak: “Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler Aralık 2011”, BDDK İnternet Sitesi, Sayı 6,
http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/Bankacilikta_Yapisal_Gelismeler/Bankacilikta_Yapisal_
Gelismeler.aspx, s.9, Erişim: 17.03.2015.
* Sermaye piyasasıyla ilgili söz konusu faaliyetlere tüm bankalar değil sadece bazı bankalar yetkilidir.
ARMER
20
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından verilen yetkiler incelendiğinde, bankalar arasında
sermaye piyasası faaliyetleri yetkileri bakımından homojen bir dağılım bulunmadığı
görülmektedir. Katılım bankaları sermaye piyasası işlemlerinin tamamına yetkilidir. Vadeli
işlem ve opsiyon sözleşmelerinin, finansal araçların alımı, satımı ve aracılık, sermaye piyasası
araçlarının alım ve satımı ile geri alım veya tekrar satım taahhüdü ve ihraç edilmiş olan
sermaye piyasası araçlarının alım satımına aracılık işlemlerinde mevduat bankaları ile
kalkınma ve yatırım bankalarının bazıları yetkilidir. Ayrıca yatırım danışmanlığı işlemleri ile
portföy işletmeciliği ve yönetimi faaliyetlerinde kalkınma ve yatırım bankalarının tamamı
değil bir kısmı yetkili kılınmıştır. Kalkınma ve yatırım bankaları sigorta acenteliği, bireysel
emeklilik aracılık hizmetleri, faktöring ve forfaiting işlemlerine de yetkilidir.
Aşağıdaki tabloda Türkiye’de faaliyette bulunan yatırım bankalarının yetkili oldukları
sermaye piyasası işlemleri sunulmuştur. Tablodan görülebileceği üzere sahip olunan SPK
yetki belgeleri bakımından yatırım bankaları arasında farklılıklar bulunmaktadır. Diler, GSD
ve TAİB Yatırım Bankası’nın sadece borsa dışı alım satım aracılığı yetki belgesi bulunurken,
Aktif Yatırım Bankasının beş farklı faaliyete ilişkin yetkisi bulunmaktadır.
Tablo 3: Türkiye’deki Yatırım Bankalarının Yetkili Olduğu Sermaye Piyasası İşlemleri
Halka arza aracılık
Portföy yöneticiliği
Aktif Yatırım Bankası
Yatırım danışmanlığı
Borsa dışı alım satım aracılığı
Türev araçların alım satımına aracılık
Diler Yatırım Bankası
GSD Yatırım Bankası
Halka arza aracılık
Nurol Yatırım Bankası
Yatırım danışmanlığı
TAİB Yatırımbank
Kaynak: “Aracı Kuruluşlar Mevcut Yetki Belgeleri”, SPK İnternet Sitesi, http://www.spk.gov.tr/
apps/afd/mevcutyetkiler.aspx?tur=banka&submenuheader=-1, Erişim: 19.03.2015.
ARMER
Tablo 4’te Türkiye’de faaliyette bulunan bankalara ilişkin TBB’den temin edilen son beş
yıllık veriler sunulmuştur. TBB tarafından kalkınma ve yatırım bankalarına ilişkin bilgiler
birlikte aynı başlık altında sunulmuştur. Tablodan görülebileceği üzere Eylül 2014 itibariyle
Türkiye’de toplam 46 banka faaliyette bulunurken, bunların 13’ünü kalkınma ve yatırım
bankaları oluşturmaktadır. Eylül 2014 itibariyle kalkınma ve yatırım bankalarına ait şube
sayısı 41 iken personel sayısı 5.237’dir.
Kalkınma ve yatırım bankalarının toplam aktifleri 82 milyar TL olup, bu tutar tüm bankaların
aktiflerinin %4,4’üne tekabül etmektedir. Kalkınma ve yatırım bankalarının kredi ve alacak
toplamları ise 62 milyar TL olup, bu tutar tüm bankaların kredi ve alacak toplamlarının
%5,3’üne tekabül etmektedir. Dolayısıyla Türkiye’de kalkınma ve yatırım bankalarının
bankacılık sektöründeki payının küçük olduğu söylenebilir. Eylül 2014 itibariyle tüm
bankacılık sektörünün karı 18,2 milyar TL iken, bunun 1,3 milyar TL’lik kısmı kalkınma ve
yatırım bankalarına aittir. Özkaynaklar incelendiğinde bankacılık sektörünün toplam
özkaynak tutarının 209 milyar TL, kalkınma ve yatırım bankalarının sahip olduğu özkaynak
miktarının ise 20,7 milyar TL olduğu görülmektedir. Söz konusu veriler incelendiğinde,
21
küresel düzeyde faaliyette bulunan ABD’li yatırım bankalarına kıyasla Türkiye’deki yatırım
bankalarının aktif büyüklük ve gelir açısından oldukça küçük oldukları anlaşılmaktadır.
Tablo 4: Türkiye’de Faaliyette Bulunan Kalkınma ve Yatırım Bankalarına İlişkin Veriler
ARMER
22
2010
2011
2012
2013
Eylül 2014
Banka Sayısı
Tüm Bankalar
Kalkınma ve Yatırım Bankaları
45
13
44
13
45
13
45
13
46
13
Şube Sayısı
Tüm Bankalar
9.465
42
9.834
42
10.234
42
11.021
40
11.189
41
Personel Sayısı
Tüm Bankalar
178.503
5.370
181.418
4.842
186.098
4.901
197.465
5.246
199.099
5.357
Toplam Aktifler (Bin TL)
Tüm Bankalar
961.875.772
30.928.506
1.160.711.796
41.592.971
1.298.142.527
52.726.229
1.635.370.077
70.112.171
1.825.605.839
82.126.646
Krediler ve Alacaklar (Bin TL)
Tüm Bankalar
508.862.117
18.945.932
664.289.489
27.571.005
768.939.362
35.420.875
1.015.524.202
52.186.506
1.157.710.249
62.316.736
Toplam Pasifler (Bin YTL)
Tüm Bankalar
961.875.772
30.928.506
1.160.711.796
41.592.971
1.298.142.527
52.726.229
1.635.370.077
70.112.171
1.825.605.839
82.126.646
Mevduat (Bin YTL)
Tüm Bankalar
614.680.785
0
698.920.273
0
770.016.322
0
943.312.812
0
1.027.906.762
0
Özkaynaklar (Bin YTL)
Tüm Bankalar
129.086.925
14.107.969
138.452.253
15.444.931
174.563.417
17.010.404
184.892.217
18.937.825
209.425.959
20.708.700
Cari Yıl Karı (Bin YTL)
Tüm Bankalar
21.360.250
842.034
19.041.611
864.740
22.606.566
1.067.260
23.613.342
1.140.015
18.186.869
1.321.352
Faiz Gelirleri (Bin TL)
Tüm Bankalar
75.920.935
1.588.236
86.297.491
1.930.200
107.116.040
2.719.846
107.735.940
2.966.228
99.030.125
2.836.148
Faiz Giderleri (Bin TL)
Tüm Bankalar
37.176.325
302.763
46.940.387
443.569
55.199.218
734.284
50.769.739
806.700
52.198.850
800.744
Kaynak: “Banka Grupları Bazında Seçilmiş Bazı Bilgiler”, TBB İnternet Sitesi, http://www.tbb.org.tr/tr/banka-vesektor-bilgileri/banka-bilgileri/tarihsel-bilgiler/68, Erişim: 10.03.2015.
Aşağıdaki tabloda kalkınma ve yatırım bankalarına ilişkin kredi hacmi verileri gösterilmiştir.
Söz konusu banka grubunun toplam kredi miktarı 2010 yılında 18,5 milyar TL iken 2011
yılında 26,8 milyar TL’ye, 2012 yılında 34,9 milyar TL’ye yükselmiş, 2013 yılında ise 51,3
milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Krediler içinde en yüksek payı mali olmayan şirketler
almıştır. 2013 yılı kredileri incelendiğinde, 30,8 milyar TL’nin mali olmayan şirketlere, 11,3
milyar TL’nin yerel yönetimlere, 6,9 milyar TL’nin mali kuruluşlara ve 471 bin TL’nin
yurtdışına sunulduğu görülmektedir.
Tablo 5: Türkiye’deki Kalkınma ve Yatırım Bankalarına İlişkin Kredi Bilgileri
KURUMSAL SEKTÖRLERE GÖRE (Bin TL)
2010
2011
2012
6.673.150
0
6.673.150
0
7.767.528
0
7.767.528
0
0
0
2013
1.
1.1.
1.3.
1.2.
GENEL YÖNETİM
Merkezi Yönetim
Yerel Yönetimler
Sosyal Güvenlik Kurumları
2.
MALİ OLMAYAN KAMU GİRİŞİMLERİ
3.
3.1.
3.2.
3.3.
3.31.
3.311.
3.312.
3.313.
3.314.
3.32.
3.4.
3.5.
ÖZEL SEKTÖR
Mali Olmayan Şirketler
Bireysel İşletmeler
Hanehalkı
Tüketici Kredileri
Konut Kredileri
Taşıt Kredileri
İhtiyaç ve Diğer Krediler
Bireysel Kredi Kartları
Personele Verilen Krediler
Hanehalk. Hizm.Ver.Kar Amacı Olm.Kur.
Diğer
8.526.652 14.317.452 20.435.875 32.572.171
8.176.131 13.544.265 19.635.650 30.834.997
0
0
0
0
350.521
773.187
800.225 1.715.884
350.521
773.187
800.225 1.715.884
43.128
23.586
17.208
9.783
2.458
1.215
771
99
304.935
748.386
782.246 1.706.002
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
21.290
4.
4.1.
4.11.
4.12.
4.13.
4.2.
4.21.
4.22.
4.221.
4.222.
4.223.
4.224.
4.23.
MALİ KURULUŞLAR
Bankalar
Mevduat Bankaları
Katılım Bankaları
Banka Dışı Mali Kuruluşlar
Sigorta Şirketleri ve Özel Emeklilik Fonları
Mali Aracılar
Finansal Kiralama Şirketleri
Faktöring Şirketleri
Tüketici Finansman Şirketleri
Diğer Mali Aracılar
Mali Yardımcılar
3.177.554
2.595.773
581.781
0
500.933
383.854
117.079
0
0
80.848
4.538.758
3.935.348
603.410
0
522.058
380.998
141.060
0
0
81.352
5.085.356
4.444.104
641.252
0
533.964
396.500
137.464
0
0
107.288
6.918.675
5.687.618
1.231.057
0
888.842
429.262
382.586
35.000
41.994
342.215
5.
YURTDIŞI
143.412
230.334
479.430
471.871
TOPLAM
8.931.617 11.338.582
0
0
8.931.617 11.338.582
0
0
0
0
18.520.768 26.854.072 34.932.278 51.301.299
ARMER
Kaynak: “Aylık Para ve Banka İstatistikleri Aralık 2014”, TCMB İnternet Sitesi, http://www.tcmb.gov.tr/
wps/wcm/connect/TCMB+TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Parasal+ve+Finansal+Istatistikler/Aylik+Par
a+ve+Banka+Istatistikleri/Veriler, Erişim:05.03.2015
23
Aşağıdaki tabloda Mart 2015 itibariyle Türkiye’de faaliyette bulunan kalkınma ve yatırım
bankalarının şube sayıları sunulmuştur. Kalkınma ve yatırım bankalarına ait toplam yurtiçi
şube sayısı 41 olup, bunun 22’si kamusal sermayeli kalkınma ve yatırım bankalarına, 16’sı
özel sermayeli kalkınma ve yatırım bankalarına ve 3’ü yabancı sermayeli bankalara aittir.
Tabloda dikkati çeken husus, özel sermayeli bankaların çoğunluğunun sadece 1 şube ile
faaliyette bulunduğudur. Türkiye’de faaliyette bulunan hiçbir kalkınma ve yatırım bankasının
yurtdışı şubesi bulunmamaktadır.
Tablo 6: Mart 2015 İtibariyle Kalkınma ve Yatırım Bankalarının Şube Sayıları
22
Yurtdışı
Şube Sayısı
0
İller Bankası A.Ş.
19
0
Türk Eximbank
2
0
Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
1
0
16
0
Aktif Yatırım Bankası A.Ş.
8
0
Diler Yatırım Bankası A.Ş.
1
0
GSD Yatırım Bankası A.Ş.
1
0
İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
1
0
Nurol Yatırım Bankası A.Ş.
1
0
TAİB Yatırım Bank A.Ş.
1
0
Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş.
3
0
Yabancı Sermayeli Kalkınma ve Yatırım Bankaları
3
0
Bank Pozitif Kredi ve Kalkınma Bankası A.Ş.
1
0
Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş.
1
0
Standard Chartered Yatırım Bankası Türk A.Ş.
1
0
Yurtiçi
Şube Sayısı
Kamusal Sermayeli Kalkınma ve Yatırım Bankaları
Özel Sermayeli Kalkınma ve Yatırım Bankaları
Kaynak: “Banka ve Şube Sayıları”, TBB İnternet Sitesi, http://www.tbb.org.tr/modules/bankabilgileri/banka_sube_bilgileri.asp?tarih=10.03.2015, Erişim: 10.03.2015.
Tablo 7’de Türkiye’de bankacılık sektöründeki kredilerin banka grupları arasındaki dağılımı
gösterilmiştir. Mart 2014 itibariyle bankacılık sektörünün toplam kredi miktarı 1,08 trilyon
TL iken, en büyük pay 522 milyar TL ile özel bankalara aittir. Kalkınma ve yatırım
bankalarının kredi miktarı 51,2 milyar TL olup, bu miktar sektördeki toplam kredi miktarının
%4,7’sini oluşturmaktadır. Banka grupları bazında kredilerin gelişimi incelendiğinde,
kalkınma ve yatırım bankalarının 2014 yılının ilk çeyreğinde %12,3 ile en yüksek kredi artış
oranına sahip banka grubu olduğu görülmektedir. Aynı dönemde özel bankaların kredileri
%3,4 olan sektör ortalamasının altında büyürken, katılım bankalarının kredileri azalmıştır.
ARMER
24
Tablo 7: Banka Gruplarına Göre Krediler
Krediler (milyon TL)
Aralık 2013
Mart 2014
Değişim
Aralık 2013-Mart 2014
Kamu Bankaları
277.040
290.527
%4,9
Özel Bankalar
512.750
522.796
%2,0
Yabancı Bankalar
149.981
158.508
%5,7
62.029
59.813
%-3,6
45.608
51.210
%12,3
TÜM BANKACILIK SEKTÖRÜ
1.047.410
1.082.855
%3,4
Kaynak: “Türk Bankacılık Sektörü Genel Görünümü Mart 2014”, BDDK İnternet Sitesi, Sayı 2014/2,
http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/TBSGG/TBSGG.aspx, s.12, Erişim: 16.03.2015.
Aşağıdaki tabloda Türkiye’de kredi türlerine ve banka gruplarına göre kredilerin dağılımı
gösterilmiştir. Mart 2014 itibariyle bankacılık sektöründeki toplam kredi tutarı 1,08 trilyon
TL iken bunun 466,6 milyar TL’sini kurumsal krediler, 331,3 milyar TL’sini bireysel krediler
ve 284,8 milyar TL’sini KOBİ (küçük ve orta büyüklükteki işletmeler) kredileri
oluşturmaktadır. Kalkınma ve yatırım bankalarına ilişkin kredi miktarlarına bakıldığında, bu
gruba ilişkin kurumsal kredilerin 44,3 milyar TL, KOBİ kredilerinin 5,3 milyar TL ve bireysel
kredilerin 1,4 milyar TL olduğu görülmektedir. Dolayısıyla kalkınma ve yatırım bankalarına
ilişkin kredilerin çok büyük bölümünün kurumsal kredi olduğu görülmektedir.
Tablo 8: Mart 2014 İtibariyle Kredi Türlerine ve Banka Gruplarına Göre Krediler
(milyon TL)
Kurumsal
Krediler
KOBİ
Kredileri
Bireysel
Krediler
Toplam
Krediler
Kamu Bankaları
128.800
69.267
92.461
290.527
Özel Bankalar
211.966
142.090
168.740
522.796
Yabancı Bankalar
61.021
40.787
56.699
158.508
20.455
27.355
12.003
59.813
44.382
5.359
1.469
51.210
466.624
284.858
331.373
1.082.855
Kaynak: “Türk Bankacılık Sektörü Genel Görünümü Mart 2014”, s.13.
ARMER
Tablo 9’da Türkiye’de kredi türlerinin banka gruplarına göre payları gösterilmiştir. Tablodan
görülebileceği üzere Mart 2014 itibariyle kalkınma ve yatırım bankalarının kurumsal
kredilerdeki payı %9,5 iken, KOBİ kredilerindeki payı %1,9 ve bireysel kredilerdeki payı
%0,4 olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla Türkiye’de kalkınma ve yatırım bankalarının
kredilerdeki payının diğer banka gruplarına kıyasla daha küçük olduğu görülmektedir.
25
Tablo 9: Mart 2014 İtibariyle Kredi Türlerinin Banka Gruplarına Göre Payları
Kurumsal
Krediler
KOBİ
Kredileri
Bireysel
Krediler
Toplam
Krediler
Kamu Bankaları
%27,6
%24,3
%27,9
%26,8
Özel Bankalar
%45,4
%49,9
%50,9
%48,3
Yabancı Bankalar
%13,1
%14,3
%17,1
%14,6
%4,4
%9,6
%3,6
%5,5
%9,5
%1,9
%0,4
%4,7
Aşağıdaki tabloda Türkiye’de banka gruplarına göre karlılık oranları gösterilmiştir. Mart 2014
itibariyle bankacılık sektörünün üç aylık net dönem karı 6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
Kalkınma ve yatırım bankalarının net dönem karı 388 milyon TL olup bu miktar sektör
karının %6,4’üne tekabül etmektedir. Mart 2014 tarihli bir yıllık dönemde en yüksek
özkaynak karlılığı olan banka grubu %16,9 ile kamu bankaları iken, en yüksek aktif karlılığı
olan banka grubu %2,1 ile kalkınma ve yatırım bankaları olmuştur.
Tablo 10: Banka Grupları İtibariyle Karlılık Miktar ve Oranları
Özkaynak
Aktif
Karlılığı
Karlılığı
(Yıllıklandırılmış) (Yıllıklandırılmış)
%16,9
1.869
%1,5
%14,1
3.136
%1,5
Net Dönem Karı
(milyon TL)
Kamu Bankaları
Özel Bankalar
Yabancı Bankalar
401
%0,6
%6,4
270
%1,1
%12,8
388
%2,1
%8,4
6.069
%1,4
%13,0
ARMER
26
Tablo 11’de Türkiye’de faaliyette bulunan kalkınma ve yatırım bankalarının 2012, 2013 ve
2014 yılı ilk çeyreğine ilişkin toplulaştırılmış karları gösterilmiştir. Söz konusu banka
grubuna ilişkin faiz gelirleri 2012 yılında 2,67 milyar TL, 2013 yılında 2,91 milyar TL ve
2014 ilk çeyreğinde 870 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemlere ilişkin faiz
giderleri ise sırasıyla 731 milyon TL, 799 milyon TL ve 245 milyon TL olarak
gerçekleşmiştir. Kalkınma ve yatırım bankaları net faiz geliri elde ederken, faiz dışı giderler
faiz dışı gelirlerden yüksek olmuştur. Kalkınma ve yatırım bankalarının toplulaştırılmış vergi
sonrası net karı ise 2012 yılında 1,06 milyar TL, 2013 yılında 1,14 milyar TL ve 2014 ilk
çeyreğinde 387 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 11: Kalkınma ve Yatırım Bankalarının Toplulaştırılmış Karı
(Bin TL)
FAİZ GELİRLERİ
Kredilerden Alınan Faizler
Takipteki Alacaklardan Alınan Faizler
Bankalardan Alınan Faizler
Para Piy. İşl.Alınan Faizler
Alım-Satım Amaçlı Menkul Değerlerden Alınan Faizler
Satılmaya Hazır Menkul Değerlerden Alınan Faizler
VKET Menkul Değerlerden Alınan Faizler
Ters Repo İşlemlerinden Alınan Faizler
Finansal Kiralama Gelirleri
Diğer Faiz ve Faiz Benzeri Gelirler
FAİZ GİDERLERİ
Mevduata Verilen Faizler
Bankalara Verilen Faizler
Para Piy. İşl.Verilen Faizler
İhraç Edilen Menkul Kıymetlere Verilen Faizler
Repo İşlemlerine Verilen Faizler
Finansal Kiralama Giderleri
Diğer Faiz ve Faiz Benzeri Giderler
NET FAİZ GELİRİ (GİDERİ)
Takipteki Alacaklar Özel Provizyonu
PROV.SONRASI NET FAİZ GELİRİ (GİDERİ)
FAİZ DIŞI GELİRLER
Kredilerden Alınan Ücret ve Komisyonlar
Alınan Kar Payları
Bankacılık Hizmetleri Gelirleri
Aktiflerimizin Satışından Elde Edilen Gelirler
Diğer Faiz Dışı Gelirler
FAİZ DIŞI GİDERLER
Personel Giderleri
Genel Karşılık Provizyonu
Kıdem Tazminatı Provizyonu
Menkul Değerler Değer Azalma Provizyonu
İştirakler ve Bağlı Birl.Kont.Ed
Diğer Provizyonlar
Verilen Ücret ve Komisyonlar
Amortisman Giderleri
Vergi,Resim,Harç ve Fonlar
Diğer Faiz Dışı Giderler
DİĞER FAİZ DIŞI GELİRLER (GİDERLER)
Sermaye Piyasası İşlemleri Karları (Zararları) (Net)
Kambiyo Karları (Zararları) (Net)
Olağanüstü Gelirler (Giderler) (Net)
Net Parasal Pozisyon Karı (Zararı)
VERGİ ÖNCESİ KAR (ZARAR)
Vergi Provizyonu
DÖNEM NET KARI (ZARARI)
2012
2013
2.674.946
1.518.843
15.407
559.848
20.120
160.026
319.762
44.283
26.723
1.158
8.776
731.921
0
299.051
159
250.857
164.662
1
17.191
1.943.025
35.733
1.907.292
523.976
109.689
42.733
125.686
27.448
218.420
1.054.378
452.978
115.500
33.912
14.165
790
92.816
39.536
26.342
27.437
250.902
-66.249
-8.121
-59.199
1.071
0
1.310.641
243.183
1.067.458
2.918.268
1.964.742
19.929
478.713
31.375
72.632
300.445
27.749
13.742
4.479
4.462
799.373
0
285.672
2.896
348.949
142.282
258
19.316
2.118.895
81.708
2.037.187
690.215
125.002
37.994
171.080
74.560
281.579
1.228.059
508.619
82.600
19.145
27.061
8.019
161.951
42.801
35.819
47.657
294.387
-95.226
113.310
-208.639
103
0
1.404.117
263.466
1.140.651
2014
İlk Çeyrek
870.841
606.283
3.932
138.397
1.216
9.927
92.736
10.934
3.259
1.185
2.972
245.779
0
98.062
1.467
95.215
45.374
165
5.496
625.062
18.919
606.143
241.490
35.081
13.335
40.524
35.181
117.369
374.437
140.476
8.981
2.774
6.593
33.334
54.045
13.910
10.800
11.206
92.318
-28.874
-67.287
38.413
0
0
444.322
56.576
387.746
ARMER
Kaynak: “Aylık Para ve Banka İstatistikleri Aralık 2014”, TCMB İnternet Sitesi, http://www.tcmb.gov.tr/
wps/wcm/connect/TCMB+TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Parasal+ve+Finansal+Istatistikler/Aylik+Par
a+ve+Banka+Istatistikleri/Veriler, Erişim:05.03.2015
27
Aşağıdaki tabloda Türkiye’de banka gruplarına göre sermaye yeterlilik oranları gösterilmiştir.
Aralık 2012 ile kıyaslandığında Mart 2014’te katılım bankaları hariç tüm banka gruplarında
sermaye yeterlilik oranlarının düştüğü görülmektedir. Mart 2014 itibariyle Tasarruf Mevduatı
Sigorta Fonu (TMSF) bankaları hariç tutulduğunda, kalkınma ve yatırım bankaları en yüksek
sermaye yeterliliğine sahip banka grubu olmuştur. Kalkınma ve yatırım bankalarının sermaye
yeterlilik oranı Aralık 2012’te %34,3 iken, bu oran Aralık 2013’te %32,7 ve Mart 2014’te
%31,4 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 12: Türkiye’de Banka Grupları Bazında Sermaye Yeterlilik Oranları
Aralık 2012
Aralık 2013
Kamu Bankaları
%17,2
%13,5
%15,3
Özel Bankalar
%17,1
%14,8
%14,9
Yabancı Bankalar
%17,6
%15,4
%15,3
%13,9
%14,0
%14,4
TMSF Bankaları
%40,3
%38,4
%37,6
%34,3
%32,7
%31,4
%17,9
%15,3
%15,7
Mart 2014
9. SONUÇ
Yatırım bankaları, mevduat toplayan ve sağladıkları kurumsal ve bireysel kredilerle piyasaları
finanse eden kuruluşlar olarak bilinen bankaların geleneksel fonksiyonlarından farklı
misyonlar üstlenen bir türü ifade etmektedir. Yatırım bankacılığı esas olarak devletlerin ve
özel sermayeli kuruluşların uzun vadeli fon ihtiyaçlarını karşılamaları için onların hisse
senedi ve tahvil gibi menkul kıymetlerini ihraç etmelerine aracılık eden kurumlardır. Bunun
yanında finansal danışmanlık yapmak, şirket birleşme ve el değiştirmelerine aracılık etmek,
sermaye piyasalarında işlem yapmak gibi faaliyetler de yürütmektedirler. Ticari bankalardan
farklı olarak mevduat toplamayan yatırım bankaları, özkaynak ve kredilerden oluşan
kaynakları kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet almak ya da firmalara orta ve uzun
vadeli yatırım ve proje kredisi sağlamak suretiyle kullanırlar.
Yerine getirdikleri fonksiyonlar göz önünde bulundurulduğunda yatırım bankacılığının
ilerlemesi için gelişmiş bir sermaye piyasasının ön koşul olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim
yatırım bankacılığının en önde gelen ülkesi aynı zamanda en gelişmiş sermaye piyasasına da
sahip olan ABD’dir. Sektörde faaliyet gösteren en büyük 5 kuruluş ABD merkezli yatırım
bankalarıdır. ABD haricinde sermaye piyasaları oldukça güçlü olan Almanya, İngiltere,
İsviçre, Kanada ve Japonya gibi ülkeler de yatırım bankacılığı sektöründe öne çıkan piyasalar
arasında sayılabilir.
ARMER
Günümüzde finansal piyasaların en önemli parçalarından biri haline gelmiş olan yatırım
bankacılığı sektörüne, küresel finans krizinin ortaya çıkmasındaki rolü nedeniyle ciddi
28
eleştiriler getirilmiş ve kriz için “yatırım bankaları krizi” nitelendirilmesi de yapılmıştır. Bu
süreçte çok önemli yatırım bankaları iflas etmiş, el değiştirmiş ya da yatırım bankası
statüsünü kaybetmiştir. Küresel krizin ardından ABD’de ve diğer birçok ülkede finansal
sistemin yeniden yapılandırılmasına yönelik reform niteliğinde düzenlemeler yapılmıştır. Bu
doğrultuda spekülatif hareketlere dayanan ve önemli ölçüde risk barındıran yatırım
bankacılığı faaliyetleri ile devlet güvencesi altında mevduat toplayan ticari bankaların
faaliyetlerinin birbirinden ayrıştırılması hedeflenmiş ve böylece bu iki sektör arasındaki risk
paylaşımının önüne geçilmesi amaçlanmıştır.
Sermaye piyasalarının gelişmişliğine bağlı olarak ilerleme kaydeden yatırım bankacılığı
sektörü Türkiye’de ise yakın geçmişte gelişmeye başlamıştır. Türkiye’de kalkınma ve yatırım
bankaları başlığı altında gruplandırılan yatırım bankaları, 1980 sonrasında faaliyetlerini
genişletmişlerdir. Eylül 2014 itibariyle Türkiye’de toplam 46 banka faaliyette bulunurken,
bunun 13’ünü kalkınma ve yatırım bankaları oluşturmaktadır. Eylül 2014 itibariyle kalkınma
ve yatırım bankalarına ait şube sayısı 41 iken personel sayısı 5.237’dir. Kalkınma ve yatırım
bankalarının toplam aktifleri ise 82 milyar TL olup bu tutar tüm bankaların aktiflerinin
%4,4’üne tekabül etmektedir. Ülkede bankacılık sektörünün karı 18,2 milyar TL iken bunun
1,3 milyar TL’lik kısmı kalkınma ve yatırım bankalarına aittir. Özkaynaklar incelendiğinde
ise bankacılık sektörünün toplam özkaynak tutarının 209 milyar TL, kalkınma ve yatırım
bankalarının sahip olduğu özkaynak miktarının ise 20,7 milyar TL olduğu görülmektedir.
Eldeki bu veriler ile küresel çapta faaliyet gösteren uluslararası yatırım bankalarına ilişkin
veriler kıyaslandığında Türkiye’de yatırım bankacılığının henüz gelişmiş ülkelerle
yarışabilecek düzeyde olmadığı görülmektedir. Ancak Mart 2014 itibariyle piyasaya 51,2
milyar TL kredi aktararak Türkiye’de verilen toplam kredi miktarının %4,7’sini sağlayan
kalkınma ve yatırım bankaları, 2014 yılının ilk çeyreğinde %12,3 ile en yüksek kredi artış
oranına sahip banka grubu olmuştur. Aynı dönemde özel bankaların kredileri %3,4 olan
sektör ortalamasının altında büyürken, katılım bankalarının kredileri ise azalmıştır. Bu durum
Türkiye’de yatırım bankacılığının hızla gelişmekte olan bir sektör olduğunu ortaya
koymaktadır.
Türkiye’de kalkınma ve yatırım bankaları mevduat ve katılım fonu kabulü dışında tüm
bankacılık işlemlerine yetkili kılınmıştır. Bankacılık işlemlerine ilaveten yatırım
bankacılığının esas faaliyet alanı olan sermaye piyasası işlemlerine aracılık etmek de SPK
tarafından bu kuruluşlara verilmiş olan başka önemli bir yetkidir. Sigortacılık işlemleri,
finansal kiralama işlemleri, faktöring ve forfaiting işlemleri de Türkiye’de kalkınma ve
yatırım bankalarının yapmaya yetkisinin bulunduğu diğer faaliyetlerdir.
ARMER
29
KAYNAKÇA
20 Eylül 2011 Tarihli Özel Finans Kurumlarının Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında
Yönetmelik, Resmi Gazete:24529.
Akgüç, Öztin, “Kriz Nedeni ve Çıkış Yolları”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 42
(2009), s.6-11.
Aktif Bank, http://www.aktifbank.com.tr/, Erişim: 11.03.2015.
Altaş, Gökben, “Gelişmiş Ülkelerde Mevduat ve Yatırım Bankacılığının Ayrılması”,
TSPAKB, Sermaye Piyasalarında Gündem, Sayı 132 (Ağustos 2013), s.6-24.
Avrupa Komisyonu, “The Treaty of Rome”, http://ec.europa.eu/archives/ emu_history/
documents/treaties/rometreaty2.pdf, Erişim: 20.03.2015, s.45.
Avrupa Yatırım Bankası, “EIB at a glance”, http://www.eib.org/ about/index.htm, Erişim:
20.03.2015.
Avrupa Yatırım Bankası, “Some dates and
key_figures/index.htm, Erişim: 20.03.2015.
figures”,
http://www.eib.org/about/
Avrupa Yatırım Bankası, “The EIB in Turkey in 2013”, http://www.eib.org/
attachments/country/factsheet_turkey_2013_en.pdf, Erişim: 20.03.2015.
Avrupa Yatırım Bankası, “The European Investbank Bank at a Glance”, http://www.eib.org/
attachments/general/the_eib_at_a_glance_en.pdf, Erişim: 20.03.2015.
Bacak, Alptuğ, “Türkiye’de Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı ve Finansal Performanslarının
Değerlendirilmesi.” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, 2007.
BDDK,
19
Ekim
2005
tarihli
ve
5411
Sayılı
Bankacılık
Kanunu,
https://www.bddk.org.tr/websitesi/turkce/Mevzuat/Bankacilik_Kanunu/1540bankacili
k_kanunu_13.9.2013.pdf, Erişim: 03.03.2015.
BDDK,
“Bankacılıkta
Yapısal
Gelişmeler
Aralık
2011”,
Sayı
6,
http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/Bankacilikta_Yapisal_Gelismeler/
Bankacilikta_Yapisal_Gelismeler.aspx, Erişim: 17.03.2015.
BDKK,
“Bankalar”,
https://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Kuruluslar/Bankalar/
Bankalar.aspx, Erişim: 03.03.2015.
BDDK, “Türk Bankacılık Sektörü Genel Görünümü Mart 2014”, Sayı 2014/2,
http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/TBSGG/TBSGG.aspx,
Erişim:
16.03.2015.
ARMER
30
Coşkun, Yener, “Küresel Kriz Sürecinde Yatırım Bankaları ile Diğer Finansal Aracılarda
Yaşanan Finansal Başarısızlıklar ve Kamusal Müdahaleler”, Bankacılar Dergisi, Sayı
71 (Aralık 2009), s.23-47.
Çelik, İsmail Erkan, “Türk Bankacılık Sektöründe Yatırım Bankacılığı Uygulaması ve
Ekonomiye Etkisi.” Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2011.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, “Avrupa Yatırım Bankası”, http://www.deik.org.tr/312/
Avrupa_Yat%C4%B1r%C4%B1m_Bankas%C4%B1_EIB.html, Erişim: 20.03.2015.
Dilerbank, http://www.dilerbank.com.tr/, Erişim: 11.03.2015.
GSD Bank, GSD Bank Faaliyet Raporu 2013, http://www.gsdbank.com.tr/ images/pdf/2013Faaliyet-Raporu.pdf, Erişim: 11.03.2015.
GSD Bank, http://www.gsdbank.com.tr/, Erişim: 11.03.2015.
Nomura,
“Acquisition
of
Former
Lehman
Brothers
Operations”,
http://www.nomuraholdings.com/investor/summary/financial/data/2009_2q_leh.pdf,
Erişim: 10.03.2015.
Ntvmsnbc, “10 Soruda Küresel Kriz”,
news/460082.asp, Erişim: 09.03.2015.
(23
Eylül
2008),
http://arsiv.ntv.com.tr/
Nurol Bank, http://www.nurolbank.com.tr/, Erişim: 11.03.2015.
Özatay, Fatih, “Krizler ve Batan Bankalar”, Radikal Gazetesi, (27 Ağustos 2009),
http://www.radikal.com.tr/ yazarlar/fatih_ozatay/krizler_ve_batan_bankalar-951592,
Erişim: 09.03.2015.
Parasız, İlker, Para Banka ve Finansal Piyasalar. İstanbul: Ezgi Kitabevi, 2005.
Satoğlu, Serdar, “Yatırım Bankacılığının Şirket Satın Alma ve Birleşmelerdeki Rolü,
Türkiye’nin AB’ye Uyumu Açısından Karşılaştırmalı Bir Analiz.” Yayınlanmamış
Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2010.
SPK, “Aracı Kuruluşlar Mevcut Yetki Belgeleri”,
http://www.spk.gov.tr/apps/afd/
mevcutyetkiler.aspx?tur=banka&submenuheader=-1, Erişim: 19.03.2015.
TBB,
“Banka
ve
Şube
Sayıları”,
http://www.tbb.org.tr/modules/bankabilgileri/
banka_sube_bilgileri.asp?tarih=10.03.2015, Erişim: 10.03.2015.
TBB, “Banka ve Sektör Bilgileri”, http://www.tbb.org.tr/tr/banka-ve-sektor-bilgileri/bankabilgileri/tarihsel-bilgiler/68, Erişim:10.03.2015.
TBB,
ARMER
“Türkiye Bankacılık Sistemi”, http://www.tbb.org.tr/modules/banka-bilgileri/
banka_Listesi.asp?tarih=3/3/2015, Erişim: 23.02.2015.
31
TCMB, 14 Ocak 1970 tarihli ve 1211 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu,
http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TCMB+TR/TCMB+TR/Bottom+Menu/Ba
nka-Hakkinda/Kanun+ve+Mevzuat, Erişim: 23.02.2015.
TCMB,
“Aylık
Para
ve
Banka
İstatistikleri
Aralık
2014”,
http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TCMB+TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatis
tikler/Parasal+ve+Finansal+Istatistikler/Aylik+Para+ve+Banka+Istatistikleri/Veriler,
Erişim:05.03.2015
TCMB, http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/36fb7003-3504-49b6-9161-78e8838fa823/
bKalk%C4%B1nma+ve+Yat%C4%B1r%C4%B1m+Bankalar%C4%B1.pdf?MOD=A
JPERES&CACHEID=36fb7003-3504-49b6-9161-78e8838fa823, Erişim: 03.03.2015.
Thomson Reuters, “Global Investment Banking Review Full Year 2014”,
http://dmi.thomsonreuters.com/Content/Files/4Q2014_Global_Investment_Banking_R
eview.pdf, Erişim: 10.03.2015.
Türer, Akın, “Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri, Etkileri ve Kontrolüne Yönelik
Düzenlemeler.” TBMM Uzmanlık Tezi, 2011.
Yağcılar, Gamze Göçmen, “Türk Bankacılık Sektörünün Rekabet Yapısının Analizi”, BDDK,
(Ankara,
2011),
http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/Kitaplar/
9971bddkkitap_10.pdf, Erişim: 23.02.2015.
ARMER
32
İLETİŞİM
Adres
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı,
Personel Hizmet Binası, Alt Zemin, 06543
Bakanlıklar-Çankaya/ANKARA
İntranet Adresi
http://tbmm.intranet/armer
E-posta
[email protected]
Tel
0 312 420 68 38
Faks
0 312 420 78 00
Bölümler
Ekonomi Maliye
Hukuk
Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi
Sosyal Politika
Uluslararası İlişkiler
420 80 09
420 80 17
420 80 06
420 80 05
420 80 03
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Araştırma Merkezi’nin çalışmalarına
http://tbmm.intranet/armer
adresinden ulaşabilirsiniz.
Çalışmalarımızla ilgili geri bildirimi
http://tbmm.intranet/armer adresinde
yer alan geri bildirim formunu
doldurarak yapabilirsiniz.

Türkiye`de ve Dünya`da Yatırım Bankacılığı

Transkript

Benzer belgeler

Asya Spot FX 2607016

ASYA SPOT FX

ASYA SPOT FX

CEMAS Teknik Analiz Notu

Nisan ortasında eksi getirilere gitme ihtimali olan Alman 10

günlük bülten

ASYA SPOT FX - TradeMaster FX

(Genel) Excel Dosyası Oluştur Word Dosyası Oluştur Yazdır

günlük bülten