Yat›r›m indiriminde kazan›lm›fl haklar nas›l korunur?

Yat›r›m indiriminde kazan›lm›fl haklar nas›l korunur?

VERG‹DE
GÜNDEM
FER‹DUN GÜNGÖR / ERNST&YOUNG fi‹RKET ORTA⁄I
[email protected] www.vergidegundem.com
Yat›r›m indiriminde
kazan›lm›fl haklar nas›l korunur?
H
ÜKÜMET‹N, kurumlar vergisi oran›n› 2006 y›l›ndan
itibaren yüzde 30’dan yüzde 20’ye indirmesi do¤ru ve
cesur bir karar. Ulusal ekonomilerin rekabet gücü,
vergi sistemlerinin rekabet gücünden ba¤›ms›z düflünülemez. Bu aç›dan, Türkiye’nin kendi yak›n co¤rafyas›ndaki
geliflmelere duyars›z kalmas› yanl›fl olurdu. Polonya, Macaristan, Slovakya, Romanya ve Bulgaristan gibi Avrupa Birli¤i üyesi veya aday› ülkelerin yüzde 16’lara kadar inen düz
vergi (flat tax) uygulamalar›n›n, sadece yabanc› yat›r›mc›lar›n bu ülkelere kapt›r›lmas› de¤il, yerli yat›r›mc›lar›m›z›n
kapt›r›lmas› noktas›nda da tehdit oluflturdu¤unu görmezden
gelmek mümkün de¤ildi.
Yat›r›m indirimi uygulamas›, aç›kland›¤› gibi 2006 y›l›ndan itibaren kald›r›lsa bile, kazan›lm›fl haklar nedeniyle
daha uzun süre yat›r›m indirimi uygulamas› devam edecek.
Tabii bu noktada, yat›r›m indiriminde kazan›lm›fl haklar
nedir, nas›l korunur, sorusu da önem kazan›yor.
Yat›r›m indiriminin devrine
süre s›n›r› getirilmemeli
Her fleyden önce, 31.12.2005 sonuna kadar yap›lm›fl yat›r›m harcamalar› nedeniyle mükelleflerin hak kazand›klar›
yat›r›m indiriminin kullan›m›na yönelik bir s›n›rlama getirilemez. Mükellefler, hak kazand›klar› indirimleri 2005 y›l›
kurum kazanc›n›n yeterli olmas› halinde bu kazanç üzerinden, yeterli olmamas› durumunda ise sonraki y›llar kazanc›ndan istisna uygulamak suretiyle kullan›m›na devam edecektir. Halen mevzuatta, yat›r›m indiriminin kazanç yetersizli¤i nedeniyle sonraki y›llara devrinde bir süre s›n›r› yoktur; yat›r›m›n indiriminin 2006 y›l›ndan itibaren kald›r›lmas›n›n bunu olumsuz etkilemesi de düflünülemez. Yat›r›m indirimi hakk›n›n kullan›m›na bir süre getirilmesi, kanunun
geriye yürütülmesi suretiyle kazan›lm›fl bir hakk›n ihlali sonucunu yaratacakt›r. Kurumlar vergisi indirimi ile yat›r›m
indirimi aras›nda do¤rudan bir iliflki yoktur. Kurumlar vergisi, yat›r›m indirimi olanlar için de¤il herkes için indirilmektedir. Bu nedenle, yat›r›m indirimi haklar›n›n kullan›m›na süre getirilmesinin kurumlar vergisi indiriminin bir sonucu gibi görülmesi hukuken yanl›fl olur.
Yat›r›m indirimi stopaj› oran› düflürülmeli
Kurumlar vergisi oran›ndaki indirim müjdesi, yat›r›m
indirimi uygulamas›n›n kald›r›laca¤› aç›klamas›yla birlikte
geldi¤inden, kamuoyunda beklendi¤i kadar heyecan yaratmad›. Özellikle, sürekli yeni sermaye yat›r›m› gerektiren ifl
kollar›nda; baflta imalat sektöründe kurumlar vergisi oran›n›n indirilmesi de¤il, yat›r›m indiriminin kald›r›lmas› haberi yank› buldu. Bu kesimler, hakl› olarak, karfl›laflt›rmal›
avantajlar›n›n yok edildi¤inden, yeni yat›r›m yapmak için
varolan son anlaml› teflvikin de ellerinden al›nd›¤›ndan yak›n›yorlar.
104
Yat›r›m indirimi uygulamas›nda korunmas› gereken kazan›lm›fl haklardan bir di¤eri, 24 Nisan 2003 tarihinden önce al›nan teflvik belgelerine istinaden 1 Ocak 2006 tarihinden sonra yap›lacak yat›r›m harcamalar›na yöneliktir. Söz
konusu teflvik belgelerinde o tarihlerde geçerli olan mevzuata göre öngörülmüfl yat›r›m indirimi teflviki varsa, yat›r›m
harcamas› 2006 ve sonraki y›llarda yap›lsa dahi, yat›r›m tamamlan›ncaya kadar yat›r›m indirimi hakk› devam etmelidir. Aksi, hatal› olur düflüncesindeyiz.
Di¤er taraftan söz konusu yat›r›mlar için e¤er mükelleflerce yat›r›m indirimine iliflkin yeni hükümlerden yararlan›lmas› tercih edilmediyse ( Gelir Vergisi Kanunun 4842 say›l› Kanun ile de¤iflen 19’uncu maddesi), bunlar›n yat›r›m
indirimi istisnas›ndan yararlanan kazançlar› yüzde 19.8 oran›nda stopaja tabi bulunmaktad›r.
Ayn› flekilde, 24 Nisan 2003 öncesi al›nan teflvik belge-
Ekonomist
18 aral›k 2005
leri kapsam›nda, bu tarihten önce gerçeklefltirilen yat›r›mlar
nedeniyle hak kazan›lan yat›r›m indirimi istisnas›ndan yararlanan kazançlar da yüzde 19,8 oran›nda stopaja tabidir.
Bizce, kazan›lm›fl haklara sayg›, kurumlar vergisi oran›nda
yap›lan indirime paralel olarak yat›r›m indirimi stopaj oran›n›n da düflürülmesini gerektirir. Kurumlar vergisi oran›n›n
yüzde 30, hatta daha öncesinde yüzde 33 oldu¤u dönemlerde yap›lan yat›r›mlar nedeniyle kazan›lan indirim hakk›n›n
korunmas›, stopaj oran›n›n 19,8’de tutulmas› ile mümkün
olamaz. Yoksa, o tarihte yat›r›m yapanla yapmayan aras›ndaki fark kaybolur. Kurumlar vergisi oran›nda yap›lacak indirimin, istisna tutulan kurum kazanc› üzerinde benzeri bir
vergilemeyi ifade eden stopaj oran›na da yans›t›lmas› gerekir. Stopaj oran›n›n yüzde 13’e çekilmesi, ahde vefan›n bir
gere¤i oldu¤u kadar, Devletlerin güvenirliklerinin de bir
göstergesidir.
Devam eden yat›r›mlar,
indirimden yararlanabilmeli
Yat›r›m kararlar› bir gecede al›nm›yor. Özellikle büyük
yat›r›mlarda, günler aylar süren ayr›nt›l› ve titiz çal›flmalar
sonucunda karar veriliyor. Kuflkusuz bu kararlarda vergi
yükü, yat›r›m›n geri dönüflünü belirleyen en önemli de¤iflkenlerden birisi olarak ortaya ç›k›yor. Nas›l ki, kurumlar
vergisi oran›ndaki de¤ifliklik tüm iflletmelerin, gelece¤e
yönelik nakit ak›mlar›n› olumlu yönde etkileyerek bu iflletmelerin de¤erini art›racaksa, yat›r›m yapan mükelleflerin yat›r›m indirimi haklar› ellerinden al›n›rsa tersi bir sonuç do¤acakt›r.
Yat›r›m›n indirimi hükümlerinde 4842 say›l› Kanunla
yap›lan de¤ifliklikle, yat›r›m indiriminden yararlan›lmas›
için, yat›r›m›n teflvik belgesine ba¤lanmas› uygulamas›na son verilmiflti. E¤er bugün teflvik belgesi uygulamas› devam ediyor olsayd›, halen bafllam›fl gelecek y›llarda tamamlanacak yat›r›mlar için yat›r›m
indiriminden yararlan›lmas› konusunda hiçbir tereddüt olmayacakt›. B›rak›n bafllanm›fl yat›r›mlar›, teflvik belgesine ba¤lanm›fl olmak flart›yla bafllanmam›fl
olanlar bile sonraki y›llarda istisnadan yararlanabilecekti. Bu yat›r›mlara eski hükümler uygulanmaya
devam edecekti; aksi olamaz.
Teflvik belgesine ba¤lanmam›fl olsa bile, asl›nda
halen bafllam›fl, gelecek y›llarda tamamlanacak yat›r›m harcamalar› aç›s›ndan da durum farkl› de¤ildir;
olmamal›d›r. Yüzde 40 yat›r›m indiriminden yararlan›p, belli bir süre kurumlar vergisi ödemeyece¤ini
düflünerek hesap yapm›fl mükellefe, "Kusura bakmay›n, teflvik belgeniz yok, dolay›s›yla size karfl› bir yükümlülü¤ümüz de yok.", demenin hukuki bir yan›
olamaz. Bu yat›r›mlar›n kapsam ve büyüklüklerinin
veya bafllay›p bafllamad›¤›n›n saptanmas›ndaki güçlüklerin varl›¤›, hukuken korunmas› gereken haklar›n›n görmezden gelinmesine neden olmamal›d›r.
Söz konusu teknik güçlükler afl›lmaz de¤ildir.
18 aral›k 2005
Kald› ki, baz› yat›r›mlar yat›r›m teflvik belgesine de ba¤lanm›fl olabilir. Yat›r›m için, KDV istisnas› ve di¤er destek
unsurlar›ndan yararlanmak üzere yat›r›m teflvik belgesi zaten al›nm›fl olabilir. Bu durumda yat›r›m›n kapsam›, büyüklü¤ü ve bafllay›p bafllamad›¤› gibi konularda tereddüt bile olmayacakt›r. Gelecek dönemlerde tamamlanacak bu yat›r›mlar›n da yap›lacak yasal düzenlemeyle yat›r›m indiriminden
yararland›r›lmas› hukukun gere¤idir.
Büyük yat›r›mlar özendirilmeli
Mevcut yat›r›m indirimi uygulamas›, afl›r› genifl kapsam›yla bir ekonomik teflvik arac›ndan çok, ikinci bir amortisman uygulamas›na benziyor. Mükellefleri, s›rf vergi yüklerini afla¤›ya çekmek için gereksiz ve zamans›z yat›r›mlara
sevk etti¤i de do¤ru. Fakat bütün bunlar, büyük yat›r›mlar›
özendirecek, Türkiye’nin öncelikleriyle uyumlu; rekabet gücüne katk› sa¤layacak yat›r›m› indirimi veya benzeri bir
vergi teflvikine olan ihtiyac› ortadan kald›rm›yor. Vergi
Konseyi’nin kamuoyuna da yans›yan büyük yat›r›mlarda
vergi indirimi önerilerini, bu aç›dan dikkate de¤er buluyor,
desteklenmesi gerekti¤ini düflünüyoruz..
Yat›r›m indiriminde kazan›lm›fl haklar›n korunmas›,
yeni bir hakk›n verilmesi de¤ildir. Dar yada genifl olarak tan›mlanmas› söz konusu olamaz; mevcut hukuk düzeni bu
haklar› tan›yorsa, yap›lacak düzenlemelerin de bunlar› güvence alt›na almas› beklenir. Gelir ‹daresinin fiskal kayg›larla daha farkl› bir tutum benimsemesi, kazan›lm›fl haklar›n
yap›lacak yasal düzenlemelerle s›n›rland›r›lmaya çal›fl›lmas›, yarataca¤› çok say›da hukuki ihtilaf›n yan› s›ra Devletin güvenirli¤ine zarar verecektir. Böyle bir yanl›fla düflülmeyece¤ini umuyoruz.
Ekonomist
105