BİLİNÇ
Transkript
BİLİNÇ
BİLİNÇ Doç. Dr.Lütfullah Beşiroğlu 1 Tanım Belirli bir anda aktif olan düşünce, duygu, algı ve anıların tümüne olan FARKINDALIK hali. İzlenimlerimiz ve eylemlerimiz üzerinde bilgi sahibi olmak Farkındalık kişini dikkatini yöneltmediği, belli belirsiz farkında olduğu algı ve düşünceleri de kapsar. 2 Bilincin Aktif ve Pasif Durumları Olağan uyanıklığı niteleyen pasif bilinçte belli bir anda olup bitenlerin algılandığı uyanıklık Aktif bilinçte bilişsel işlevlerin aktif olarak kullannıldığı (plan yapma vs) İkisi arasında kesin bir ayırım yoktur. 3 Bilincin basamakları Uyanıklıktan komaya kadar giden bir yelpazede bilincin çeşitli basamakları vardır. Bu basamaklar 3 yöntemle incelenir. İç gözlem: (kişinin kendi bilinçliği hakkında izlenimi) Dış gözlem EEG 4 1. 2. Aşırı Uyanıklık: Yoğun duygusal durumlarda ve heyecan anlarında. Kişide aşırı bir canlılık ve uyanıklık olduğu halde dış uyum iyi değildir, çevrede olup bitene farkındalık azalmıştır. Spontan dikkat artmış ama iradi dikkat azalmıştır. Davranışlar kontrolsüz ve anlamsız olabilir. II. basamak (Uyanık-bilinç): Çevreye uyum var, davranışlar anlamlı ve amaca yönelik, mantık kuralları geçerli 5 3. 4. 5. 6. 7. Rahat uyanıklık: Spontan ve iradi dikkat azalmış. Düşünceye bağımsız çağrışımlar hakim. (uykuya geçiş): Uyuklama hali ve gündüz düşlerinde. Dış uyaranlar çok zayıf algılanır. Çevreye uyum azalmıştır hafif uyku Derin Uyku Koma 6 Uyku Bilincin bir diğer durumu sirkadiyen endojen ritim içinde organizmanın dış dünya ile alışverişinin, algılarının ve tepkilerinin kaybolduğu geriye dönüşümlü bir davranış ve bilinç durumudur. 7 Uyku, yıllarca uyanıklığın tersi, dinlendirici, sadece pasif bir dönem olarak kabul edilmiştir. UYKU PASİF DEĞİL, AKTİF BİR SÜREÇTİR!!! 8 Uyku süresi Yeni doğan bebeklerde sık uyanma ve uyku dönemleri ile toplam 16-17 saat uyku 6 ay içinde 12-13 saate düşer Yetişkinlerde ort. 7.5 saat 9 Uykunun Evreleri 1. Non-rapid eye movement, NREM Evre 1, Evre 2 (Hafif uyku dönemi) Evre 3, Evre 4 (Derin uyku dönemi) 2. Rapid eye movement, REM Bu evreler EEG ile yapılır REM dönemi için EOG, ve EMG ye de ihtiyaç vardır. Bu ayrım tüm memelilerde ve kuşlarda yapılabilmektedir. 10 Evre 1 Tam uyanıklık ve uyku arasında bir geçiş evresidir. Olağan bir uyku sırasında evre 1, yarım dakika ile yaklaşık 7 dakika arasında sürer. Evre bir sırasında mental süreçler değişmeye, düşünceler kaymaya başlar. Düşünme biçiminin gerçeğe yönelimi bozulur ve çoğu kez kısa rüyalar görülür. Yine de çoğu insan evre 1 sırasında öznel olarak kendisini uyanık hisseder. Kas gerginliği tama yakın olup, yavaş göz hareketleri mevcuttur. Uyandırılma eşiği düşüktür. 11 Evre 2 Bazı Spesifik EEG bulguları uyku iğcikleri K-kompleksleri Kas gerginliği ve yavaş göz hareketleri mevcuttur 12 Evre 3 ve Evre 4 (Delta uykusu) yavaş delta dalgaları Derin uyku Kas gerilimi daha az, göz hareketleri yavaştır 13 NREM Uykusunun Fizyolojik Özellikleri Dinlendiricidir. Kalp hızı, kan basıncı, solunum hızı, bazal metabolizma hızında düşme görülürken, GİS hareketleri artar Beyin ısısı düşer ve beyin kan akımı azalır. Periferik kan damarları genişler. Ortalama 20 dk.da bir vücut hareketleri olur. Gözlerde yavaş gezici hareketler vardır. Büyüme hormonu bu evrede salgılanır 14 REM Uykusu EEG ile bazı özel değişiklikler EOG ile epizodik hızlı göz hareketleri ortaya çıkar. EMG ile kas geriliminde belirgin azalma ya da kayıp izlenir. 15 REM Uykusunun Fizyolojik Özellikleri Nabız, solunum ve TA düzensizlikleri olur. Serebral kan akımında, bazal metabolizma, gastrik sekresyon, BOS basıncında artış görülür. Termoregüasyon yoktur. Hızlı göz hareketleri ortaya çıkar. Oküler kaslar, solunum kasları hariç tüm çizgili kasların tonusunda azalma olur. Penil ve klitoral ereksiyon olur. rüyalar bu uyku periodunda görülür. 16 Uyku Döngüleri Normal bireylerde, normal şartlar altında uyku NREM uyku, evre 1 uykusu ile başlar. Sonra evre 1 den evre 2 ye geçer ve giderek daha derin uykuya dalar. Çoğu genç erişkin uykunun başlangıcından 3045 dakika sonra delta uykusuna girer. Daha sonra yerini yeniden evre 2 ye bırakır. 17 Uykunun başlangıcından yaklaşık 70-90 dakika sonra gecenin ilk REM dönemi ortaya çıkar. Bu dönem, genellikle yaklaşık 5 dakika kadar sürer İlk REM döneminden sonra tekrar evre 2 nin yeniden ortaya çıkması ile birlikte ikinci uyku döngüsü başlamış olur. Evre II den sonra delta uykusu yeniden ortaya çıkar, birinci uyku döngüsüne göre daha az delta uykusu olur. 18 Bunun ardından, uykuya daldıktan yaklaşık üç saat sonra gecenin ikinci REM dönemi ortaya çıkar ve yaklaşık on dakika kadar sürer. İkinci REM döneminden sonra, sabah uyanana dek evre 2 uykusu ile REM uykusu 90 dakikalık döngülerle birbiriyle yer değiştirir. Daha sonraki uyku döngülerinde REM dönemleri daha yoğun ve daha uzun bir hale gelirken, delta uykusu daha nadir REM dönemlerinin ortalama uzunluğu 15 dakikadır Bir gecede ortalama 5 REM dönemi 19 Sirkadien Ritim Uyku-uyanıklığın birbirinin yerine geçmesi, tamamlanması yaklaşık 24 saat gereken bir sirkadiyen ritm örneğidir. Gece ve gündüz geçişi ayrılamazsa sirkadien ritim süresi değişir. 20 Rüya Bilinci Herkes rüya görür. Bazı rüyalar anlık olarak görülmektedir. NonREM uykusunda da rüya görülür Fakat daha kısa, fragmante buna karsın daha gerçekçi; REM uykusu sırasında görülenler ise daha uzun, içerik olarak daha zengin buna karsın daha tuhaf ve emosyonel olarak daha zengindir. Genel olarak REM rüyalarının % 80-85`i, buna karsın NonREM rüyalarının ise % 10-15 kadarı hatırlanmaktadır. 21 Lucid rüyalarda: rüya görüyorken, kişinin rüyada olduğunu fark etmesidir. Bu sırada kişi kısmen bilinçlidir ve yasadıklarının fiziksel olmadığını; rüya olduğunu fark etmektedir. 22 Rüyaların İşlevi Psikanalitik Kuram: Bilinçli yaşamda bastırılmış olan dürtü, arzu ve istekler rüyada kendini ifade ederler. Bilişsel Kuram:Bilinçli yaşamda anlaşılmayan bazı şeyle rüyada anlaşılmakta ya da çözümlenmektedir. Nörofizyolojik: REM uykusu baskılananlarda psikiyatrik sorunlar, sonrasında rebound etki. 23 Hayal kurma Dikkatte bir sıçrama ile nitelenen bir bilinç düzeyi. Belleğin düşünce ve imgelere yönelmesi. Günlük hayatta çözülmemiş sorunların çözümlenmesi ya da açığa dışavurulmamış duyguların ifade şekli Geleceğe ya da şu anda bulunulan duruma ilişkin hoş fanteziler Kaygılı hayaller Kızgınlık-öfke içerikli hayaller 24 Bilinç Azalmaları Hayal kurma-gündüz düşleri Psikoaktif maddeler yoluyla Hipnoz Meditasyon 25 Hipnoz hipnoz farklı bir bilinç durumudur. hipnotize edilmiş bir denekte EEG uyanıklık EEG si ile aynidir 26 Bilincin Nörofizyolojisi UYANIKLIĞI SAĞLAYAN MERKEZLER Retiküler Aktive Edici Sistem Posterior Hipotalamus NREM UYKUSUNU SAĞLAYAN MERKEZLER Bazal önbeyin, meduller soliter traktus, dorsal raphe çekirdekleri REM UYKUSUNU SAĞLAYAN MERKEZLER Beyin sapındaki merkezler özellikle yukarı pons bölgesi UYKU-UYANIKLIK DÖNGÜSÜNÜ VE SİRKADİYEN RİTMİ SAĞLAYAN MERKEZLER Anterior hipotalamusta yer alan supra kiazmatik çekirdekler 27 UYANIKLIK AMİNERJİK KOLİNERJİK KOMA REM 28