Slayt 1 - Süleyman Demirel Üniversitesi

GÖLLER BÖLGESİNDE YERALTISUYU VE
KARŞILAŞILAN SORUNLAR
Doç. Dr. Ayşen Davraz
Süleyman Demirel Üniversitesi Jeoloji Müh. Bölümü
Dünyada yaklaşık olarak 1386 kentrilyon litre su var.
DÜNYADA SUYUN DAĞILIMI
SU KAYNAĞI
MİKTAR
(1000 km3)
Okyanus ve Denizler
1 338 000
96.5
-
Buzullar
24 064
1.74
68.7
Yeraltısuyu
23 400
1.7
Tatlı
Tuzlu
TOPLAM YÜZDE
10 500
12870
TATLI SU
YÜZDESİ
0.76
0.94
30.1
Toprak nemi
16.5
0.001
0.005
Zemin buzu ve sürekli don
olan toprak
300
0.022
0.86
Göller
176.4
0.013
-
Tatlı
Tuzlu
91.0
85.4
0.007
0.006
0.26
Atmosfer
12.9
0.001
0.04
Bataklık
11.47
0.0008
0.03
Nehirler
2.12
0.0002
0.006
Biyolojik su
1.12
0.0001
0.003
1385 984
100
100
TOPLAM
Gleich, 1996
Taşınma
Yoğunlaşma
Yağış
Terleme
Kar erimesi
Buharlaşma
Yüzeysel akış
Yeraltına
süzülme
Bitkilerin su
kullanımı
Yeraltısuyu akışı
TÜRKİYE’NİN SU POTANSİYELİ
Türkiye’nin yıllık yağış ortalaması
643 mm
Türkiye’ye düşen yıllık ortalama yağış miktarı
501 km3
YERÜSTÜ SULARI
Yıllık ortalama akış
Kullanılabilir yüzey suyu miktarı
186.05 km3
98 km3
YERALTISUYU
Çekilebilir yıllık su miktarı
14 km3
Tahsis edilen miktar
10 km3
Isparta
Isparta Ovası
Atabey Ovası
Keçiborlu Ovası
Senirkent-Uluborlu Ovası
Yalvaç-Gelendost Ovası
Hoyran Ovası
Şarkikaraağaç Ovası
Korkuteli
Burdur
Burdur Ovası
Çine Ovası
Kestel Ovası (Bucak-Ürkütlü)
Tefenni Ovası
Çeltikçi Ovası
Erli, Irla, Yazı Ovaları
Armutlu-Gölhisar Ovaları
ISPARTA
OVASI
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık
olarak 35x106 m3/yıl’dır (Davraz Irlayıcı, 1993).
Davraz (Irlayıcı), 1993
KEÇİBORLU OVASI
ATABEY OVASI
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık
olarak 54.8x106 m3/yıl’dır (Irlayıcı Davraz, 1998).
Davraz (Irlayıcı), 1998
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık
olarak 54x106 m3/yıl’dır (Aksever Seyman, 2005).
Seyman, 2005
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu rezervi
Hoyran Ovası’nda 21.64 x 106 m3/yıl,
Yalvaç-Gelendost ovalarında 63.71 x 106
m3/yıl’dır.
MODFLOW model ile kireçtaşı
akiferinden Eğirdir Gölü’ne boşalım 114
x 106 m3/yıl olarak belirlenmiştir
(Soyaslan, 2004).
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık
olarak 74.08x106 m3/yıl’dır (Örmeci Varol, 2003).
Örmeci, 2003
BURDUR OVASI
(Ertunç vd., 2000; Davraz vd., 2003)
Karagüzel vd., 1995
(Davraz vd., 2006)
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık
olarak 97.65x106 m3/yıl’dır (Varol, 2011).
Varol, 2011
Halen 30 x106 m3/yıl yeraltısuyu kullanılıyor.
Özdemir, 2013
Yeraltısuyu Havzalarında Karşılaşılan Problemler
Alüvyon Akiferler
• Beslenim-Boşalım dengesinin kontrol edilememesi
• Yeraltısuyu seviye düşümleri
• Kirlilik problemleri (Antropojenik ve Jeojenik kökenli)
Kireçtaşı Akiferleri
• Veri yetersizliği
• Rezerv hesaplamalarındaki sıkıntılar
• Kirlilik problemlerinin uzak mesafelere taşınma riski
(1) Paleozoyik yaşlı metamorfik kayalar,
(2) Mesozoyik yaşlı karbonatlı kayalar,
(3) Antalya napları,
(4) Likya napları,
(5) Beyşehir-Hoyran napları,
(6) Denizel Tersiyer tortulları,
(7) Karasal Neojen tortulları,
(8) Neojen volkanitleri,
(9) Antalya travertenleri,
(10) Normal faylar,
(11) Bindirme fayları.
Yağmurlu ve Şentürk, 2005
Davraz (Irlayıcı), 1998
Batı Torosları oluşturan nap sistemleri tabanında Beydağları birimine ait Mesozoyik karbonatlar bulunmaktadır.
Otokton konumlu karbonatlar tektonik kuvvetler ve karstlaşmanın etkisiyle gelişen kırıklı, çatlaklı ve erime
boşluklu yapıları ile oldukça geçirimli bir özellik göstermektedir. Karstlaşma ile gelişen boşluklu yapı büyük
derinliklere ulaşarak yanal yönde de yeraltısuyu hareketine olanak tanımaktadır (Ekmekçi, 2005).
Kestel Ovası Drenaj Kanalı ve Düden Boşalımları
Atık suların deşarj edildiği düden
Uzun Mesafeli Koruma Alanı
Senirkent
Uluborlu
Atabey
Isparta
Ağlasun
Bucak
Kırkgöz Kaynakları
AKDENİZ
Otokton kireçtaşlarına olan kirletici boşalımı bu bölgede uzak mesafelere
taşınabilmektedir.
NE YAPILMALI ?
Su potansiyeli ve kalitesi açısından içme-kullanma suyu teminine yönelik
yönetim planlarının yapılması zorunludur.
Yönetim planları yeraltısuyu ve yüzey suyu havzalarında yapılacak havza
etütlerine göre tespit edilen , havzaların etkileşimde olduğu bölgeler dikkate
alınarak yapılmalıdır.
Yönetim planlamaları il bazında değil yeraltısuyu ve yüzeysuyu akımları ve
kullanım unsurları göz önünde bulundurularak bölgesel ölçekte düşünülmeli ve
bölge içerisinde bulunan yerel yöneticiler koordinasyon içerisinde çalışmalıdır.