Complete File ()

GUNEYBATI ANADOLU SAHILLERINDE
PREHiSTORIK BIR YERLESJM: TAV§AN ADASI
(Lev. I)
Eski adi Yes.il Ada olan Tav§an Adasi, Didim'in 10 km. kuzeybatismda,
Mersinli Dere'nin denizle birle§tigi alanin kuzeyinde, Orman Genel
Miidurliigu'ne ait Jcampm kar§isinda yer almaktadir (bk. Harita ve Res. 1).
Kiyidan 80 m. acikta olan ada, kuzeybati-giineydogu yoniinde uzanmakta
olup yakla§ik olarak kuzeybati-giineydogu dogrultusunda 100 m., kuzeydogu-giineybati dogrultusunda 50 m. boyutlannda ve denizden 8 m. yiiksekliktedir. Yakm zamanlara kadar bir yanmada oldugu, denizin i§inden
kiyiya kadar uzanan kayalardan anla§ilmakta olan Tav§an Adasi, Ge9 Neolitik
Cag'dan itibaren yerle§ime sahne olmu§ ve sonunda adanin iizerinde bir
hoyiikle§me meydana gelmi§tir. Ancak bu hoyiik dalgalar nedeniyle tahrip
olmu§ ve bunun sonucunda profiller aciga fikmigtir. Bu profillerde duvar
kahntilanna da rastlanmaktadir (Res. 2). Aynca, zirve kisminda antik donemden kalma mimari elemanlar goze 5arpmaktadir.
E. Akdeniz
Ilk kez 1980 yihnda §ukrii Tiil tarafindan aragtinlan1 Tav§an Adasi'mn
yakin <jevresindeki Miletos 2 , Killiktepe3, Derinkuyu 4 , Mengeref mevkii 5 ,
Sapliada6, Komiir Adasi7, Altinkum Plaji I ve Mersin Dere III 8 gibi merkezlerde de prehistorik buluntulara rastlanmi§tir.
Tav§an Adasi'nda 1995 yilinda yaptigimiz yiizey ara§tirmalan9 sirasinda
' § . Tiil, Biiyiik Menderes Ovasi'nda Prehistorik Yerlesimler, (A.U. Basilmami§ Lisans Tezi),
Ankara, 1981, 29 vd. ve M. S. Joukowsky, Prehistoric Aphrodisias, An Account of the
Excavations and Artifact Studies, 1986, 722 vd.
2
Miletos'da, ozellikle Gee Myken donemine ait kuvvetli bir yerle§im vardir. Bu dfinemde
yerle§imin bulundugu yanmada bir sur duvanyla cevriliydi. Miletos'da daha erkene ait
Minos dftnemi tabakalan da ortaya cikanlmi§tir. Miletos'da Minos donemine ait duvarlar
ince, Myken duvarlan daha kahndir. Bu duvarlar Strabon'da (XIV. I. 6) anlatilmakta ve
duvarlann Giritliler tarafindan yapildigi bildirilmektedir. Son yillarda yapilan kazilarda
Miletos'da Erken Tunc Cagi'na ait keramik parcalarma ve §e§itli kiigiik buluntulara da
rastlanmis.tir. Bu konuda bilgi igin bk. E. M. Melas, "The Dodecanese and West Anatolia in
Prehistory: Interrelationships, Ethnicity and Political Geography", AS 38, (1988), 109 vd.;
R. T. Marchese, History of Urbanization in the Lower Maeander River Valley: Regional
Settlement Patterns to the Second Century A.D., 1976, 164 vd.; T. Wiegand, Sechster
vorlaufiger Bericht iiber die von den Koniglichen Museen in Milet und Didyma
Unternommen Ausgrabungen, 1908; A. von Gerkan, Milet I. 8, Kalabaktepe, Athenatempel
und Umgebung, 1925; Milet II. 3, Die Stadtmauern, Berlin, 1935; G. Kleiner, "Stand der
Erforschung von Alt-Myken", 1st Mitt, 19/20 (1969/1970), 55 vd.; C. Weicken "Die
Ausgrabung beim Athena-Temple in Milet, 1955", 1st Mitt 7 (1957), 103 vd.;
W. Voigtlander, "Funde aus der Insula westlich des Buleuterion in Milet", 1st Mitt, 32
(1982), 30 vd.
3
W. Voigtlander, "Fruhe Funde vom Killiktepe bei Milet", 1st Mitt 35 (1985), 5 vd.
4
V. von Graeve, "1993 Yih Milet Cali§malan", XVI. KST I (1995), 405 vd. ve H. Lohman,
"Survey in der Chora von Milet. Vorbericht iiber die Kampagnen der Jahre 1990, 1992 und
1993", AA 1995, 306. Derinkuyu mevkiinde H. Lohmann'in yaptigi ara§tirmalarda Erken
Tunc Cagi'na ait pithos mezarlar iceren bir mezarhk bulunmu§tur.
5
Mengeref mevkii Miletos'un giineydogusunda bulunmakta olup, H. Lohmann'm yaptigi
yiizey ara§tirmalannda Neolitik bulgulara rastlanmi§tir: V. von Graeve, "1993 Yih Milet
Calis,malan", XVI. KST I (1995), 405 vd. H. Lohmann, a.g.e., 306.
6
W. Voigtlander, "Survey bei Akbuk", III AST (1986), 251 vd. Sapliada "ada" olarak
belirtilmesine kar§m kara ile baglantisi gorulebilen bir yanmadadir. Adada ara§tirma yapan
Voigtlander buradaki yerle§imin Neolitik Cag'a kadar indigini belirtmektedir. Voigtlander
adada ta§ ve obsidyen aletlere de rastlami§tir. Ancak, 1995 yihnda Sapliada'da yaptigimiz
yiizey ara§tirmasinda, Erken Tung Cagi oncesine tarihlenebilecek hie, bir buluntuya
rastlanmami§tir.
7
Voigtlander'in arastirma yaptigi Komuradasi da, tipki Sapliada gibi, kiyi ile baglantisi
gorulebilen bir yanmadadir. 1995 yihnda yaptigimiz ara§tirmada, bu yerle§imde,
Voigtlander'in belirttigi gibi, Erken Tun? Cagi ve II. binyil ?anak (jomlek partjalan ele
ge^mistir.
8
H. G. Gebel, "Notiz zur Obsidianindustrie von Altinkum Plaji bei Didyma", 1st Mitt 34
(1984), 5 vd. Gebel, Altinkum Plaji I'de bulunan obsidyen orneklerin Hacilar IX-VI'ya
(M.O. 6. binin ikinci yansi) tarihlendirildigini belirtmektedir.
9
Tav§an Adasi'nda yaptigimiz bu ara§tirma, Sayin Prof. Dr. A. C i l i n g ' r ° g i u > n u n
dani§manhginda siirdtiriilen "Biiyiik Menderes Havzasi'nin Demir Cag Oncesi Kulturleri"
ba§likh doktora tezinin bir pargasini olu§turmaktadir. Doktora cahjmamiz, Tiirkiye
Bilimler Akademisi'nin (TUBA) Doktora Burs programi gergevesinde desteklenmektedir. Bu
9ah§manin yapilabilmesi igin gereken yardimlan saglayan hocam Sayin Prof. Dr.
A. Cilingiroglu'na, Anitlar ve Mtizeler Genel Mlidurlugti'ne, Bakanlik Temsilcisi Sayin
2
Giineybati Anadolu Sahillerinde Prehistorik Bir Yerle§im: Tav§an Adasi
rastlanan en erken malzeme grubunu Ge9 Neolitik-Erken Kalkolitik Cag'a
tarihlendirilebilen buluntular' olu§turmaktadir. Bunlar arasinda sari astar
iizerine kirmizi boyali 28 No.'lu gdvde parcasi Gee Neolitik-Erken Kalkolitik
Cag Bati ve Ic Bati Anadolu icin tipik olup "red on cream painted" olarak
adlandinlan buluntu grubuna giren bir ornektir 10 . Bu, ba§ta Hacilar IX-II
olmak iizere, Burdur yoresinin en kaliteli keramigidir; iyi aritilmis, bir hamura
sahip olup mineral katki di§inda katki maddesi kullanilmamigtir1 ] . Eserler cok
yiiksek lsida finnlanmi§lardir. Aynca form bakimmdan da 9e§itlilik gostermektedirler. Hacilar di§inda, Kurucay'daki Gee Neolitik-Erken Kalkolitik
Cag'a tarihlenen 11-7. tabakalarda da bu keramik turiine rastlanmigtir 12 .
Kurucay'da bulunanlarda da hamur ozii siyah ya da gri renkte olup, tipki
Hacilar ornekleri gibi, mineral katkihdir. Aynca bu tiir orneklere AntalyaBurdur ve Isparta yoresi 13 , U§ak yoresi 14 , Eski§ehir-Orman Fidanhgi 15 ,
Derekoy 1 6 , Dinar-Bozoyiik 17 , Hasan Pa§a Hoyiik 18 , Siirmeli Hoyiik 19 ,
M. Kenan Ozkan'a, Aydin II Kultiir Miidiirii Sayin Ozgen Karaca'ya ve buluntulann
cizimlerini yapan Ara§. Gor. Aynur Civelek'e te§ekkur ederim.
10
Tav§an Adasi'nda ele gecen erken donem buluntulannin yakin benzerleri, metinde de
belirttigimiz gibi, Goller Yoresi'nde bol miktarda bulunmaktadir. Goller yoresi Gef
Neolitik ile Erken Kalkolitik donem ornekleri arasinda 50k biiyuk farkhliklar yoktur. Bu
nedenle burada sinirli bir tarihleme yapmaktansa, Tav§an Adasi'nin en erken buluntusunu
Ge? Neolitik- Erken Kalkolitik olarak verdik.
" J . Mellaart, "Anatolia Before c. 4000 B.C.", Cambridge Ancient History, Vol. I, part 1, 304
vd. Krem zemin iizerine kirmizi boyama yalnizca fanak comlek ile sinirli degildir. Belki de
bu gelenegin ilk ornegine, Hacilar'in onceleri Akeramik Neolitik olarak adlandinlan fakat
R. Duru'nun ara§tirmalanyla Erken Neolitik oldugu anla§ilan tabakalannda da rastlanmi§tir:
Bk. R. Duru, "Kurucay Hoyugli Kazilan, 1985 Cali§ma Raporu", Hoyiik I (1988), 1 vd. ve
"Were the Earliest Cultures at Hacilar Really Aceramic ?", Anatolia and the Anciint Near
East (Studies in honor of Tahsin Ozgiif-Tahsin Ozguc'e Armagan), Ankara, 1989, 99 vd.
Erken Kalkolitik Cag'in gee evrelerine dogru Hacilar'da, sari iizerine kirmizi boyali bezeme
iyice geli§erek geometrik ve fantastik motiflerle bezenmeye ba§lar. Kunifay'da da rastlanan
bu iiriin grubunda geyik, boga, ku§ ve ordek ba§lan figiirleri, meander motifi ve cizi bezeme
ortaya 9ikar. Mellaart'a gore bu, Catal Hbyuk'de bulunan muhiirlerdeki meander benzeri
bezemelerden kaynaklanmaktadir (bk. R. Duru, "Kurujay Hoyiigii Kazilan. 1986-1987
Cah§ma Raporu", Belleten LII, 1988, 653 vd.).
12
J. Yakar, Prehistoric Anatolia, The Neolithic and Early Chalcolithic Period, 1991, 168,
Fig. 87.
13
M. Ozsait, "1984 Y1I1 Burdur-Isparta Ara§tirmalan", ///. AST {199,5), 389 vd.
14
M. Ozdogan, "Neolithic of Southeastern Europe and Its Near Eastern Connections", Varia
Archaeologica Hungarica II (1989), 204.
15
T. Efe, "Orman Fidanhgi'nda 1992-1994 Yillan Arasinda Yapilan Kurtarma Kazilan", XVII.
ATSr 1,(1996), 78 vd.
16
J. Mellaart, "Preliminary Report on a Survey of Pre-Classical Remains in Southern Turkey",
AS 4 (1954), 181-2: 43 - 44, 184, Fig. 51-59.
17
A.g.e., 184: 52-53.
18
A.g.e., 184: 55-56.
19
A.g.e„ 184: 60.
3
E. Akdeniz
Silifke Kale 20 , Sincirli Hoyiik 21 , Karain Magarasi 22 , Akcay I Hoyiik 23 ,
Tekke Hoyiik (Koca Hoyiik) 24 , A§agi Bagba§i 25 , Cerkeztevfikiye 26 ,
Kayi§lar 27 , iznik 28 , Aphrodisias 29 , Ilgin yoresi 30 , Can Hasan 3 ve 2B 3 1 ,
H a y m a n a - T o t a k 3 2 , Mersin Yiimiiktepe (tabaka XXIV) 3 3 , TarsusGozliikule 34 , Khios-Agio Gala 35 , Agios Petros 36 , Kita Yunanistan'daki
Xynias Ombriaki 37 ve Nea Nikomedia'da 38 da rastlanmi§tir. Ote yandan,
Erken Kalkolitik Cag'a tarihlenebilecek 1 No.'lu di§a doniik agiz kenarli
canak parcasinin benzerleri Killiktepe 39 , Agio Gala A§agi Magara 40 ve
20
A.g.e., 184: 61.
A.g.e., 184: 77.
J. Seeher, "Antalya Yakinlannda Karain Magarasindaki Kalkolitik Cag Buluntulan", V.
AST (1988), 222-3, Res. 3.
23
J. Mellaart, a.g.e., 181, 184, Fig. 51-59, 188.
24
A.g.e., 181, 184, Fig. 51-59.
25
Yukan Bagbasi'nda bulunan parcalarda kirmizi boya, comleklerde degil, derin kaselerde
uygulanmi§tir. Bunlann ithal olduklan da du§uniilmektedir (bk. C. Eslick, Elmah-Karata§ I,
The Neolithic Periods: Bagbasi and Other Sites, 1992, 70-1).
26
D. H. French, "Prehistoric Sites in Northwest Anatolia II, The Balikesir-Akhisar-Manisa
Areas", AS 29 (1969), 58, Fig. 8: 1.
27
A.g.e., 58, Fig. 8: 2.
28
D. C. Biernoff, " Material from the Iznik Lake Region in Turkey", AS XVII (1967), 97.
29
J. Yakar, Prehistoric Anatolia., 176-7.
30
H. Bahar, "Ilgin Cevresi Hoyukleri 1994", XIII. AST I (1996), 159.
31
D. H. French, "Excavations at Can Hasan 1967. Seventh Preliminary Report", AS 28
(1967), Fig. 2.
32
D. H. French, "Recent Archaeological Research in Turkey", AS 14 (1964), 37, Fig. 1: 1.
33
J. Garstang, Prehistoric Mersin: Ytimiik Tepe in Southern Turkey, Oxford, 1953, Fig.
36/32; V. Sevin-I. Caneva, "1994 Yih Mersin/Yumuktepe Kazilan", XVII. KSTl, (Ankara,
1996), 79.
34
Tarsus-Gozlukule'de ele gecen ornekler olasilikla Kalkolitik Cagin son evrelerine aittir
(H. Goldman, Excavations at Gozlii Kule, Tarsus II: From the Neolithic through the Bronze
Age, Princeton, 1956, Lev. 230a).
35
A. Furness, "Some Early Pottery of Samos, Kalimnos and Chios", PPS XXII (1956), 197 ve
Fig. 13: 3 ve Mellaart, a.g.e., 189.
36
M. Ozdogan, Varia Archaeologica Hungarica II (1989), 204.
37
Xynias Ombriaki buluntulannda "red on white painted pottery" olarak adlandinlan Iiriin
grubu, teknik olarak Hacilar orneklerine benzemesine kar§in motiflerde farlikhklar
gostermektedir (A. Sampson, AAA XIV/1, 1984, 134, Fig. 9-10).
38
R. L. Robert, "Excavations at the Early Site at Nea Nikomedia, Greek Macedonia (1961
season)", PPS XXVIII (1962), 284, Fig. 10: 19, 20, 22-4, 28, 30. Nea Nikomedia'daki bu
buluntular Thessalia boyahlan olarak adlandinlmaktadirlar ve proto Sesklo evresine
aittirler. M. Ozdogan, Hacilar ve Sesklo-Starcevo Neolitik boyah keramikleri arasinda
benzerlik bulundugunu bildirmektedir. Ozdogan'a gore, Dogu Trakya'da bulunan boyah
keramiklerden yola fikilarak Ege Adalan ya da Bati Anadolu araciligiyla Balkanlar ve
Anadolu arasinda boyah keramik acisindan bir ili§ki kurulabilir (M. Ozdogan, "Neolithic of
Southeastern Europe and Its Near Eastern Connections", Varia Archaeologica Hungarica II,
1989, 204).
39
W. Voigtlander, "Friihe Funde vom Killiktepe bei Milet", 1st Mitt 35 (1985), Abb. 4/7.
40
S. Hood, Prehistoric Emporio and Agio Gala I-II, (BSA Supplement 15), 1981/82, 17,
Fig. 6, PI. 5, Nr. 17; A. Furness, "Some Early Pottery of Samos, Kalimnos and Chios",
21
22
4
Giineybati Anadolu Sahillerinde Prehistorik Bir Yerle§im: Tav§an Adasi
Kaynarca'da 41 bulunmu§tur.
2 No.'lu di§a doniik agiz kenarh, diiz dudakh canak parcasi ise,
Kumtepe IB2 4 2 , ^lingantepe 43 , Kilisetepe 44 , Tigani 45 , Agio Gala A§agi
Magara 46 ve Yukari Magara 47 profillerini hatirlatmakta olup Gee Kalkolitik
Cag'a ait olmahdir. Yine ayni doneme ait 3 No.'lu hafif di§a d6nduriilmu§
agiz kenarh 9anak par9asi, Kumtepe IA1 4 8 , Kumtepe IA2 49 , Karain I. Evre 50 ,
Killiktepe 51 , Beycesultan (Tabaka XXXIX 52 ve XXXVI 53 ), Kizlar Hoyiik54,
Yahk 55 , Kanal Hoyiik56, Yilan Hoyiik57, Rhodos-Kalythines58, Kalymnos 59
ve Khios-Agio Gala A§agi Magara'da 60 ele ge?en orneklerle benzerdir. 21
No.'lu diiz dip de ayni doneme ait olmahdir.
Yiizeyde toplanan Erken Tunc Cagi ornekleri arasmda, 4 No.'lu parca,
di§a cekilmi§ agiz kenarh §anak pargasi olup benzeri Yeni§ehir-iznik
Cakirca'da 61 bulunmu§tur ve E.T.C.'nin ba§lanna aittir. 5 No.'lu ornek, di§a
doniik agiz kenarh, geni§ govdeli bir comlek parcasina aittir. Bu gruba giren
kaplann omuzlan ile govdeleri arasinda ve omuzlann hemen altinda dikey
kulplar yer ahr. ilk olarak E.T.C. I'de ortaya 9ikan bu canak tiirii E.T.C.
IFde de devam eder. E.T.C. IH'e gelindiginde belirgin bir degi§iklik meydana gelir ve canaklann boylan uzayip tabanlan tamamen dilzle§ir. Bu tiir
kaplara Troia If62, Troia Ilg 6 3 , Troia lid 6 4 , Troia III 6 5 , Troia IV'de 6 6 ,
PPS XXII (1956), Fig. 12/10, 13.
M. Ozdogan, "Prehistoric Sites in the Gelibolu Peninsula", Anadolu Ara$tirmalari 10
(1986), 51 vd. PI. II/2.
42
J. W. Sperling, "Kum Tepe in the Troad", Hesperia 45/4 (1976), Fig. 13/414.
43
D. H. French, "Prehistoric Sites in the Goksu Valley", AS 15 (1965), Fig. 3: 17.
44
M. Ozdogan, Anadolu Ara$tirmalan 10 (1986), pi. 111/34
45
A. Furness, a.g.e., Fig. 8/16
46
A.g.e., Fig. 12/10
47
A.g.e., Fig. 14/1, Fig. 14/3.
48
J. W. Sperling, Hesperia 45/4 (1976), Fig. 8/107.
49
A.g.e., Fig. 11/131.
50
A.g.e., Res. 1/3 ve 1/27.
5I
W. Voigtlander, "Fruhe Funde vom Killiktepe bei Milet", 1st Mitt 35 (1985), Abb. 4/5.
52
S. Lloyd- J. Mellaart, Beycesultan I, Londra, 1962, Fig. P. I: 40.
"A.g.e., Fig. P. 3: 13.
54
J. Mellaart, AS A (1954), 182: 37.
55
J. Mellaart, "Some Prehistoric Sites in North-Western Anatolia", 1st Mitt 6 (1955), Fig. 3.
56
J. Mellaart, AS 4 (1954), 182: 18-19.
"A.g.e., 182: 3.
58
E. M. Melas, "The Dodecanese and West Anatolia in Prehistory: Interrelationships,
Ethnicity and Political Geography", AS 38, (1988), 109 vd.
59
A. Furness, "Some Early Pottery of Samos, Kalimnos and Chios", PPS XXII (1956),
Fig. 10/1.
60
A.g.e., Fig. 12/5, 14/1.
6,
J. Mellaart, 1st Mitt 6 (1955), 70, Fig. 79.
62
C. Podzuweit, Trojanische Gefassformen der Fruhbronzezeit in Anatolien, der Agais und
41
5
E. Akdeniz
rastlanmi§tir. 26 ve 27 No.'lu ayaklar, turn Bati Anadolu ve Ege'nin III.
binyil boyunca kullandigi 115 ayakh kaplara ait olmahdir.
Tav§an Adasi belki de en yogun yerle§ime II. binyilda sahne olmu§tur.
Nitekim yiizey buluntulan arasinda II. binyila ait olanlar buyiik yer
tutmaktadir. Bunlardan 6 No.'lu profil, disa cekik agiz kenarh ve genis.
govdeli bir comlege ait olup, benzerleri Akirbey £iftlik 67 ve Karaagactepe'de 6 8 de bulunmu§tur. Di§a doniik agiz kenarh bir kiipe ait 7 No.'lu
parca Troia V orneklerini andirmaktadir69. Troia'nin di§inda, Egrikoy 70 ve
Orentepe'de 7 1 de ayni tiir kap orneklerine rastlanmi§tir. 8 No.'lu, di§a
katlanmis. agiz kenarh canak parcasimn benzeri Kennes I hoyukte, 9 No.'lu
di§a kivnk S profilli agiz kenan-sepet kulp parcasimn benzerleri ise Troia
V 7 2 , ve Troia Vl'da 7 3 ele gecmistir 74 . 10 No.'lu di§a dondiiriilmus. agiz
kenarh canak parcasi Beycesultan V 7 5 ; 11 No.'lu di§a cekik agiz kenarh
kavanoz parcasi da Beycesultan V 76 buluntulanna benzemektedir. 12 No.'lu
di§a doniik agiz kenarh ganak pargasinin benzerleri Beycesultan V 7 7 ve
Orentepe'de 7 8 bulunmu§tur. 13 No.'lu di§a doniik agiz kenarh S profilli
canak parcasi Beycesultan IVb 79 , Troia VI 8 0 've Maltepe'de 81 ; 14 No.'lu
diiz agiz kenarh ve a§agi dogru daralan profilli minyatur 96mlek par9asi
Beycesultan V'de 8 2 ; 15 No.'lu di§a cekik agiz kenarh, sarkitilmis. dudakh
canak parcasi Orentepe'de 83 ; 16 No.'lu S profilli di§a doniik agiz kenarh
angrenzenden Gebieten, 1979, Lev. 18.
C. Blegen-M. J. L. Rawson-J. W. Sperling, Troy I: General Introduction, The First and
Second Settlements, Vol. I, Parts 1 and 2, 1950, Lev. 398/35. 424, 35. 578, 35. 528, 35.
592.
64
A.g.e., Lev. 398/36. 757, 36. 731.
65
A.g.e., Lev. 74/34. 288.
66
A.g.e., Lev. 165/33. 125, 37. 1228, 165/32. 106.
61
'AS 29 (1969), Fig. 19: 3.
68
M. Ozdogan, Anadolu Arastirmalan 10 (1986), PI. 11/8.
69
C. Blegen-M. J. L. Rawson-J. W. Sperling, Troy II. The Third, Fourth and Fifth
Settlements, 1951. Lev. 258/17.
70
D. M. French, AS 29 (1969), Fig. 14: 16.
71
J. Mellaart, 1st Mitt 6 (1955), Fig. 9: 9.
72
C. Blegen, Troy II, Lev. 257/17, 18.
"A.g.e., Lev. 254/21.
74
A.g.e., Fig. 17:1
75
S. Lloyd- J. Mellaart, Beycesultan II, 1965, Fig. p. 10: 11.
76
A.g.e., Fig. p. 9: 4, 7.
"A.g.e., Fig. p. 10: 11.
78
J. Mellaart, 1st Mitt 6 (1955), Fig. 9: 8.
79
S. Lloyd- J. Mellaart, Beycesultan II, Fig. p. 24: 20-3.
80
C. Blegen, Troy II, Lev. 255.
8I
M. Ozdogan, Anadolu Arastirmalan 10 (1986), PI. 11/29.
82
S. Lloyd- J. Mellaart, Beycesultan II, Fig. p. 14.
83
J. Mellaart, 1st Mitt 6 (1955), 9: 12.
63
6
Giineybati Anadolu Sahillerinde Prehistorik Bir Yerle§im: Tav§an Adasi
kase parcasi Beycesultan IVb 84 ve Tomukkale'de 85 ; 17 No.'lu di§a doniik
agiz kenarh ?anak parcasi Erdelli Hoyiik'de 86 ; 18 No.'lu di§a kath agiz
kenarli canak pargasi Beycesultan'da (Tabaka V) 87 ; 19 No.'lu S profilli 9ark
yapimi kiictik cbmlek Beycesultan V 88 , Cingantepe 89 ve Uyiicek'de 90 ; 20
No.'lu diiz agiz kenarh, yuvarlatilmis, omuzlu kase parcasi Limantepe'de 91
ele ge§en seramik parcalari ile ayni profili vermektedir. Ote yandan, 23, 24
ve 25 No.'lu yatay/sepet kulp ornekleri II. binyil icin tipik buluntulardir.
SONUC
Tav§an Adasi yiizey ara§tirmalanndajoplanan keramik, hemen tiim
donemlerde kum, mika ve kuars katki eklenerek yapilmi§tir. Bunlarda tascik
katkisi enderdir. Hamur rengi Gee Neolitik Cag'da gri, Erken Kalkolitik
Cag'da kiremit, Gee Kalkolitik Cag'da siyah, Erken Tunc Cagi'nda kiremit,
kirmizi, kirmizi kahverengi, gri-siyah ya da koyu kahverengi, II. binyil
orneklerinde ise kiremit, kirmizi, gri ya da san-kahverengidir. Profiller Ege
Adalan'ndan 90k Bati Anadolu merkezleriyle benzerlik gostermektedir.
Tav§an Adasi buluntulan arasindaki en erken ornek, Ge9 NeolitikErken Kalkolitik Cag'a tarihlehen, a9ik renk astar iizerine kirmizi boyali
keramiktir. I9 Bati Anadolu ve Goller yoresinde 90k sik rastlanan bu keramik
tiirii guneydogu Ege Adalan'nda da ele ge9mi§tir. Bu keramige giineybati
Anadolu sahilinde daha once rastlanmami§tir. Boylece Tav§an Adasi bu mal
grubu i9in I9 Bati Anadolu ile Guneydogu Ege Adalan arasindaki bo§lugu
doldurmaktadir. Adada Erken Kalkolitik ve Ge9 Kalkolitik Cag'a ait 9anak
96mlek par9alan da bulunmu§tur. Bunlar Bati Anadolu buluntulariyla
benze§mektedir. Adadaki E.T.C. yerle§imi i9 merkezlerdeki kadar kuvvetli
degildir.
II. binyila gelindiginde, tiim Bati Anadolu ve Ege Adalan'nda oldugu
gibi, Tav§an Adasi'nda da yerle§im kuvvetlenmis. ve niifus artmi§tir. Yiizeyde
ele ge9en keramik buluntulan arasindaki en kalabalik grubu II. binyil
ornekleri olu§turmaktadir. Bu donemde Ege Adalan ile Anadolu arasindaki
84
S. Lloyd- J. Mellaart, Beycesultan II, Fig. p. 24: 27.
D. H. French, AS 15 (1965), Fig. 12: 7. French, gri hamurlu ve iyi pi§mi§ bu parcayi Hitit
iiretimi olarak nitelemektedir.
86
R. Din?, "Erdelli Hoytik und die Bedeutung seiner Funde fiir die bronzezeitliche Geschichte
des Manisa-Akhisar-Gebietes", 1st Mitt 41 (1991), 25-38, Abb. 4: 45.
87
S. Lloyd- J. Mellaart, Beycesultan II, Fig. p. 1:6.
88
A.g.e., Fig. p. 2: 22-27.
89
D. H. French, AS 15 (1965), Fig. 3: 19.
90
J. Mellaart, Beycesultan I, 70, Fig. 76.
9I
H . Erkanal, "Vorbericht Uber die Grabungen' 1979 im prahistorischen KlazomenaiLimantepe", Hacettepe Vniv. Edeb. Fak. Der. 1 (1983), Taf. VI/1. 18.
85
7
E. Akdeniz
ticaret olduk§a geli§mi§tir. Buna kar§in yaptigtmiz yuzey ara§tirmalannda II.
binyila ait ithal malzemeye rastlanmami§tir.
KATALOG
1- Di§a doniik agiz kenarli canak parcasi. El yapimi. Kum, mika ve kuars katkili
gri hamurlu, gri yiizeyli. Orta pismis.
2- Disa doniik agiz kenarh-diiz dudakh canak parcasi. El yapimi. Kum katkili
kiremit hamurlu, ic yuzeyi krem san, di§ yiizeyi sari renkte. Orta pismis.
3- Hafif di§a donduriilmiis. agiz kenarli canak parcasi. El yapimi. Kum, mika,
kuars ve ta§cik katkili siyah hamurlu, ic yuzeyi kirmizi-siyah, dis yuzeyi acik kiremit
astar ve perdahh. Orta pismi§.
4- Di§a cekilmi§ agiz kenarli canak parcasi. El yapimi. Kum, mika, kuars ve
tascik katkili acik kiremit hamurlu ve kiremit yiizeyli. Orta pi§mi§.
5- Di§a cekik agiz kenarli genis. govdeli comlek parcasi. El yapimi. Kum, mika,
kuars ve ta§cik katkili kirmizi-kahverengi hamurlu. Sari kahverengi yiizeyli. Orta
pismi§.
6- Di§a cekik agiz kenarli canak parcasi. El yapimi. Kum katkili san hamurlu, ic
yuzeyi ve dudak kismi kirmizi astarh. Iyi pi§mi§.
7- Di§a doniik agiz kenarli kiip boyun par§asi. El yapimi. Kum, mika ve kuars
katkili kiremit hamurlu ve kiremit-san yiizeyli. Orta pismis.
8- Disa katlanmis agiz kenarli canak parfasi. Kum, mika ve kuars katkili kiremit
hamurlu, kirmizi astarli. Orta pi§mi§.
9- Di§a kivnk S profilli agiz kenan - sepet kulp parcasi. El yapimi. Kum, mika
ve kuars katkili san hamurlu, kirmizi astarli.
10- Disa dondiinilmus, agiz kenarli canak parcasi. £ark yapimi. Kum, mika, kuars
ve tascik katkili kirmizi hamurlu, kirmizi yiizeyli. Orta pi§mi§.
11- Di§a cekik agiz kenarli kavanoz par§asi. £ark yapimi. Kum, mika, kuars ve
ta§cik katkili kiremit hamurlu ve yiizeyli. Orta pi§mi§.
12- Di§a doniik agiz kenarli canak pargasi. ^ark yapimi. Kum, mika, kuars ve
ta§cik katkili a§ik san hamurlu ve astarli. Orta pi§mi§.
13- Disa doniik agiz kenarh S profilli canak parcasi. El yapimi. Kum, mika ve
kuars katkili san hamurlu ve astarli. Orta pi§mi§.
14- Diiz agiz kenanh, dibe dogru daralan profilli minyatiir gomlek parcasi. El
yapimi. Kum, mika, kuars ve ta§cik katkili kirmizi hamurlu ve kirmizi yiizeyli. Orta
pi§mis.
15- Di§a ^ekik agiz kenarli, sarkitilmi§ dudakh ganak parcasi. El yapimi. Kum, .
mika, kuars ve ta§cik katkili gri hamurlu, san astarli.
16- S profilli, di§a doniik agiz kenarli kase parcasi. £ark yapimi. Kum katkili
kirmizi hamurlu. Di§ yiizeyi kirmizi, di§ yuzeyi ise kirmizi-kahverengi astarli. Orta
pismis.
17- Di§a doniik agiz kenarli canak par$asi. Kum, mika, kuars ve tas,cik kahverengi
hamurlu ve sanmsi kahverengi yiizeyli. Orta pi§mi§.
8
Giineybati Anadolu Sahillerinde Prehistorik Bir Yerle§im: Tav§an Adasi
18- Di§a kath agiz kenarli canak parcasi. Cark yapimi. Kum, mika ve kuars
katkili kiremit hamurlu ve yuzeyli. Orta pi§mi§.
19- S profilli kiiciik comlek. Cark yapimi. Kum, mika ve kuars katkili gri
hamurlu, di§ yiizeyi kirmizi astarh, ic yiizeyi kiremit renkte. iyi pi§mi§.
20- Diiz agiz kenarli, yuvarlatilmis, omuzlu kase parcasi. Cark yapimi. Kum
katkili sari hamurlu, kiremit sari yuzeyli. Orta pi§mi§.
21- Diiz dip. El yapimi. Kum, mika, kuars ve tascik katkili gri hamurlu, siyah
ic, sari di§ yuzeyli. Orta pi§mi§.
22- Di§a yuvarlatilmis. agiz kenarli, dudaktan tutamakli kase parcasi. Kum, mika,
kuars ve ta§cik katkili san hamurlu, kahverengi-san yuzeyli. Orta pi§mi§.
23- Yatay/sepet kulp. Kum katkili san hamurlu ve ayni renk astarh. iyi pi§mi§.
24- Yatay/sepet kulp. El yapimi. Kum, mika ve kuars katkili sanmsi kahverengi
hamurlu ve san yuzeyli. Orta pi§mi§.
25- Yatay/sepet kulp. El yapimi. Kum, mika, kuars ve ta§cik katkili kiremit
hamurlu ve koyu kahverengi-kirmizi yuzeyli. Orta pi§mi§.
26- Ayak. Kum, mika, kuars ve ta§§ik katkili gri-siyah hamurlu, kirmizi astarh.
Kotii pi§mi§.
27- Ayak. Kum, mika, kuars ve ta§cik katkili koyu kahverengi hamurlu, sanmsi
kahverengi yuzeyli. Orta pi§mi§.
28- Govde parcasi. Kum, mika, kuars, ta§cik katkili, san hamurlu, san iizeri
kirmizi boyah yuzeyli. Iyi pi§mi§.
CIZIMLER
\
I
\
5 cm
E. Akdeniz
T
j
\
i
7
10
P
T
7
12
10
1
Guneybati Anadolu Sahillerinde Prehistorik Bir Yerlesjm: Tav§an Adasi
7
13
u.
I
16
I
15
T
7
17
'18
1
11
E. Akdeniz
119
1
17
20 '
21
24
12
Giineybati Anadolu Sahillerinde Prehistorik Bir Yerlegim: Tav§an Adasi
E. Akdeniz
Aydin 1997
13