Visual Basic Programlama Diline Giriş

Visual Basic Programlama Diline Giriş
Visual Studio Ürünleri
Microsoft firmasının ürünü olan Visual Studio, aşağıdaki paketlerden oluşmaktadır. İlk iki
paket ücretlidir, üçüncü paket ilk iki pakete göre bazı kısıtlamalara sahiptir fakat kayıt register- olmak şartıyla ücretsiz olarak indirilip kullanılabilmektedir (bir MSN hesabına
sahip iseniz, msn kullanıcı ismi ve şifreniz ile Visual Studio Express Edition sürümüne
kayıt olabilirsiniz, aksi halde bu ürünü kısıtlı bir sürede kullanabilirsiniz).
Not1: Ücretsiz olarak indirilip kurulabildiğinden, bundan sonraki anlatımlar Visual Basic
Express Edition esas alınarak yapılacaktır.
Not2: Express Editon ile oluşturulan programlar Professional ve Standart Edition
sürümlerinde problemsiz çalışabilmektedir.
Not3: Şu anda Visual Studio 2008 sürümü kullanımdadır. Anlatacaklarımız açısından 2005
sürümü ile 2008 sürümü arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır. Bundan sonra
anlatılacaklar 2005 sürümü üzerinde yapılacaktır fakat anlatılanların hepsi 2008
sürümünde de problemsiz kullanılabilir.
Visual Studio 2005 Professional Edition
Visual Studio 2005 Standard Edition
Visual Studio 2005 Express Edition: Visual Studio 2005 Express ürünleri,
öğrencilerin, hobi olarak bu işi yapanların ve sektöre yeni girenlerin Microsoft .NET
Framework üzerinde programlamayı öğrenebilmeleri için geliştirilmiştir. Express
Edition, Windows programları ve dinamik web siteleri yapabilmek için, diğer Visual
Studio ürünlerine göre kullanımı
kolay olan
(kısıtlı) araçları üzerinde
bulundurmaktadır.

Web ortamı


Veritabanı


Visual Web Developer 2005 Express Edition: Bu sürüm,
yalnızca web uygulamaları üzerine yoğunlaşmış olup Asp.NET ile
birlikte Visual Basic, C#, veya J# dillerinden birini
kullanabilirsiniz.
SQL Server 2005 Express Edition: Bu sürüm ile, başlangıç
düzeyinde veritabanı uygulamaları geliştirebilirsiniz.
Windows ortamı: Aşağıdaki programlama dillerinden herbiri, windows
form uygulamaları (Windows ortamında çalışacak programlar)
geliştirmek için kullanılabilirler.




Visual
Visual
Visual
Visual
Basic 2005 Express Edition
C# 2005 Express Edition
C++ 2005 Express Edition
J# 2005 Express Edition (Java Programlama Dili)
Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 1
.NET Framework Nedir?
Grafik, Visual Basic 2005 for Dummies (2006) kitabından alınmıştır.
.net framework açıklamaları, http://www.csharpturk.net ve http://www.ceviz.net/ adresinden alınmıştır.
Bir çok uygulama geliştirme dili ve bu
dillerle yazılmış uygulamaları çalıştırmak
için ise farklı platformlar vardır. .net
Framework, windows tabanlı uygulamalar
geliştirebilmek için farklı programlama
dillerinin birlikte çalışabileceği ortak bir
geliştirme ortamıdır. Bu ortam hem
yazılımları geliştirmek hem de çalıştırmak
için gereklidir. .net Framework bileşen
yönelimli uygulamaların geliştirilmesini ve
yürütülmesini
destekleyen
bir
ortam
tanımlamaktadır. Bu sayede; farklı programlama dilleri, farklı işletim sistemleri ile
çalışabilme özelliğine sahiptir.
.net Framework aşağıdaki bileşenlerden oluşur:
The Common Language Runtime (CLR), Ortak Dil Çalışma Zamanı:
Uygulamaların çalışabilmesi ve yönetilmesine yardımcı olan, dilden bağımsız
bir yazılım geliştirme ve çalışma ortamıdır. Programların çalışmasını idare
eden, programların taşınabilirliğini sağlayan, aynı zamanda diğer avantajlarının
dışında karışık dilde programlamayı destekleyen ve güvenliği sağlayan
parçadır.
The Framework Class Libraries (FCL), Framework sınıf kütüphaneleri:
Framework çatısı altındaki dillerin ortak kullanabilecekleri kütüphaneleri
barındırır.
.net Framework Özellikleri
Standart ağ protokollerine ve standartlarına destek: TCP/IP, SOAP, XML, HTTP
gibi standart internet protokolleri ve standartlarına destek verir.
Farklı programlama dillerine destek: Programcılara istedikleri dilde geliştirme
özgürlüğü sunan .net bünyesinde bir çok programlama dilini barındırır.
Farklı dillerde geliştirilen programlama kütüphanelerine destek: .net
Framework, farklı dillerde oluşturulmuş programlama dillerinde oluşturulmuş
program kütüphanelerine destek verir. Kütüphaneler uygulama geliştirmeyi
kolaylaştıran bir kere yazılmış bir program parçasını tekrar tekrar yazmaktan
kurtaran yapılardır.
Farklı platformlara destek: .net Framework bütün windows platformları için
mevcuttur. Farklı bilgi işlem platformlarından insanları, sistemleri ve cihazları
birbirine bağlar. Meselâ, Windows XP gibi bir masaüstü platformunu kullanan
insanlar veya Windows CE kullanan gezgin bir platformu kullanan insanlar
Windows 2003 Server gibi bir sunucu sistemine bağlanabilir.
Visual Basic (VB) 2005 Express Edition (VBEE)
Visual Basic 2005 Express Edition bir programlama arabirimidir. Kullanıcılar için
arayüz geliştirme, kod yazma, yazılan kodun hatalarını ayıklama, derleme vb.
fonksiyonlarıyla yazılımcıların çözüm geliştirmelerini sağlar. Visual Basic
programlama dilinin en son sürümü olan Visual Studio 2005 üzerinde çalışır
(yukarıda da değinildiği gibi şu anda 2008 sürümü mevcuttur). Profesyonel
Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 2
programcıların program geliştirme yöntemi olarak kullandıkları Nesne Yönelimli
Programlamayı tam olarak destekleyen Visual Basic 2005, profesyonel
uygulamalar geliştirmek için kullanılan bir dildir. VBEE de bu dilin tüm özelliklerini
destekler. Diğer taraftan sihirbazlar, sürükle-bırak, hazır programcıklar ve akıllı
etiketler sayesinde çok kısa zamanda, çok daha az kod yazarak başarımı yüksek
uygulamalar geliştirmeye zemin sağlar (Kaynak: Pcworld dergisi).
VB 2008 Express Edition, Microsoft firmasının,
http://www.microsoft.com/express/vb/default.aspx
internet adresinden şimdilik ücretsiz olarak indirilebilmektedir.
İndirilen dosyanın içinde;




VB 2008 Express Edition,
.Net Framework 3.5,
MSDN Express Library 2008,
Microsoft SQL Server 2008 Express Edition bulunmaktadır.
Bu programların istenirse hepsi aynı anda bilgisayarınıza kurulabileceği gibi,
sadece bir veya birkaçı da, o anda veya daha sonra kurulabilir.
VBEE’ı çalıştırabilmek için bilgisayarınızda bulunması gereken asgari şartlar
şunlardır:
İşlemci: 600 MHz veya daha hızlı (Tavsiye edilen: 1 GHz veya daha hızlı).
RAM: Minimum: 192 MB (Tavsiye edilen: 256 MB, eğer VBEE ile birlikte SQL
Express yüklendiyse, 512 MB veya daha fazlası).
Hard Disk: Sabit diskinizde en az 500 MB. Boş yeriniz olmalı.
Tam kurulum: VBEE kurulum programının tamamını (VB 2008 Express Edition,
.Net Framework 3.5, MSDN Express Library 2008, Microsoft SQL Server 2008
Express Edition) bilgisayarınıza yüklemek isterseniz, sabit diskinizde 1.3 GB. Boş
alana ihtiyacınız olacaktır.
Uyarılar :
VBEE’nin bilgisayarınızda çalışabilmesi için, .NET Framework 3.5
bilgisayarınıza kurulu olmalıdır.
VBEE Hakkında Temel Bilgiler
Event (Olay): VB Olay Sürümlü (Event-Driven) bir programlama dilidir. VB’de
Olay için tıklama, yazı kutusuna bir harf yazma örnekleri verilebilir. Olay Sürümlü
ifadesi, olay işlemi olmadan Windows’un hiçbirşey yapmadan kullanıcıyı beklemesi
anlamındadır.
Proje: VBEE programının kodları (program satırları), formları, kontrolleri,
nesneleri, yardımcı program parçaları vbg. olan bütün bileşenleridir. Yani bir VB
programından bahsederken aslında bir VB projesinden bahsetmiş oluyoruz.
Bir projede bulunabilecek dosyalar ve uzantılarının anlamları
Dosya İsmi.uzantısı
Solution İsmi.sln
Solution İsmi.suo
Proje İsmi.vbproj
Dosyanın anlamı
Solution dosyası
Solution seçimlik dosyası
Proje dosyası – Çözümdeki her bir proje için bir tane
Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 3
Proje İsmi.vbproj.user
Form İsmi.Designer.vb
Form İsmi.vb
Form İsmi.resx
Bir başka proje dosyası – Çözümdeki her bir proje için
bir tane
Form designer dosyası – her bir form için bir tane
Formu oluşturan program satırları-kod satırları dosyası
– her bir form için bir tane
Form kaynakları dosyası – her bir form için bir tane
VBEE’nin çalıştırılması
Eğer VBEE kurulumunuzu problemsiz bir şekilde gerçekleştirdiyseniz;
Başlat-Programlar-Microsoft Visual Basic 2005 Express Edition
yolunu takip ederek VBEE’yi çalıştırabilirsiniz. Sonradan açılış ile ilgili bazı
değişiklikler yapmadıysanız (bu işlemi; VBEE editörüne girdiğinizde, Tools-Options
(bu pencerede en alttaki “Show all settings” seçili olmalı)-Environment-Startup-At
startup yolu ile değiştirebilirsiniz) büyük bir ihtimalle aşağıdaki açılış ekranı ile
karşılaşırsınız.
Bu ekrandaki;
“Recent Projects” pencerindeki
“Open” ifadesinin yanındaki “Project” seçeneği; daha önce üzerinde
çalıştığınız bir VBEE projesini tekrar açmak için kullanılır.
“Create” ifadesinin yanındaki “Project” seçeneği; ilk defa oluşturacağınız
(başlayacağınız) bir VBEE projesini açmak için kullanılır.
Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 4
Diğer pencerelerde, VBEE ile ilgili son haberler, yeni kullanıcılar için yardım
bölümleri vbg. Linkler bulunmaktadır.
Yeni bir projeyi başlatma
Açılış ekranından “Create Project” seçeneği tercih edilirse, aşağıdaki açılış ekranı
ile karşılaşılır.
Windows
Applications:
Bu
derste
Windows
Uygulamaları
üzerinde
çalışılacağından, Tempalates kısmından “Windows Applications” seçeneği tercih
edilmeli ve pencerenin altındaki “Name” kutusunda (istenirse) projeye bir isim
verilmelidir (projeye isim verme işlemini bu pencerede yapmak zorunda değilsiniz,
isterseniz sonraki adımlarda da bu işlemi gerçekleştirebilirsiniz).
VBEE Çalışma Ortamı
Çalışma ortamında üç halde bulunabilirsiniz;
1-Design modu: projenizi geliştirme, tasarlama durumunda çalıştığınız
ortamdır (aşağıdaki ekran görüntüsündeki; Form1.vb
[Design] sekmesine dikkat edin, bu ifade kullanıcının şu
anda
tasarım
(design)
durumunda
olduğunu
göstermektedir).
2-Run modu: tasarladığınız projeyi çalıştırdığınız durumdur.
3-Debug modu: projenizi çalıştırma sırasında, sonlandırmadan (proje
sonlanmadan)
hataları ayıklamak (bulmak) için
bulunulan durumdur (projenizin sonlanmadan hangi
satırda duracağını siz belirlersiniz, bu durum projenizden
uygun değerleri elde edemediğiniz durumlarda ve
özellikle “programın hangi aşamasında hangi değerler
elde ediliyor” sorusu için çok kullanışlıdır).
Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 5
Form Penceresi: Projemizi tasarladığımız penceredir (nesne-kontrol-obje’dir),
dolayısıyla projeyi oluşturan nesneleri üzerinde bulundurur. Aksi belirtilmediği
sürece projemizi çalıştırdığımızda karşımıza gelecek ilk ekrandır. Bundan dolayı bu
pencerenin üzerine yerleştirilenler aynı zamanda başlangıç görüntümüz olur. Form
penceresine, ekranın sağındaki “Solution Explorer” penceresindeki Form1.vb
ifadesine tıklanarak da ulaşılabilir.
Toolbox Penceresi: Projemizi tasarlarken kullanabileceğimiz nesneleri üzerinde
bulunduran penceredir. Toolbox üzerinde bulunan nesneler form penceresine
taşınarak projeler oluşturulur. Yeri gelmişken şunu da belirtelim; Nesne-ObjeKontrol ifadeleri VBEE’de benzer ifadelerdir ve VBEE nesne yönelimli
(object-oriented language) bir programlama dilidir.
Properties Penceresi: Form penceresine taşınan nesnelerin özelliklerini ve
olaylarını (event) üzerinde bulunduran penceredir. Bu pencere sayesinde
projemizde kullanacağımız nesnelerin; boyutları, rengi, üzerinde bulunmasını
istediğimiz yazı, büyüklüğü, resmi vbg. özelliklerini değiştirebiliriz ve sözkonusu
nesnenin hangi olaylarının kullanılabilir olduğu ve hangilerinin kullanıldığını
Properties penceresi sayesinde görebiliriz.
Solution Explorer: Projeyi oluşturan bütün program parçalarını üzerinde
bulunduran ve bu programlara istediğimiz anda ulaşmamızı sağlayan penceredir.
Projede kaç tane form, module, sınıf vs. kullanılmış, bu pencere sayesinde
öğrenebiliriz.
Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 6
En sık kullanılan nesneler
Button: Windows ortamında herhangi bir tuşa basma işlemi için kullanılabilecek
durumlarda düşünülebilir. Örneğin; göster, gizle, programdan giriş, çıkış, bitir, son,
hesapla vbg. işlemler.
CheckBox: Birden fazla seçeneğin olduğu ve bu birden fazla seçeneğin de aynı anda
seçilebildiği durumlarda kullanılabilir. Örneğin; Lokantada onlarca yemek seçeneğinden
birkaç tanesini (birden fazlasını) seçebilme durumunda bu nesne kullanılabilir.
RadioButton: Birden fazla seçeneğin olduğu fakat bu birden fazla seçeneğin içinde
sadece bir tanesinin seçilebildiği durumlarda kullanılır. Örneğin; “Hangi sınıfta
okuyorsunuz?” sorusuna verilebilecek sadece bir tane cevap vardır.
ComboBox: Yerden tasarruf etmek amacıyla, birden fazla seçeneğin açılır bir metin
kutusunda toplandığı durumlarda kullanılır. Birden fazla seçeneğin olduğu bütün
uygulamalarda kullanılabilir.
ListBox: ComboBox nesnesine benzer, tek farkı seçeneklerin bu nesne içinde bir veya
birden fazla satırlık alanda listelenebilmesidir.
Label: “Sonuç”, “İsminiz nedir?”, “Sakarya Üniversitesi”, “Birinci Sayı” gibi diğer
nesneleri tamamlayıcı (tanımlayıcı) ifadeleri form gibi nesneler üzerinde tanımlayabilmek
(yazabilmek) için kullanılır.
PictureBox: Form gibi nesneler üzerinde resim gösterebilmek için kullanılır.
Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 7
TextBox: Metin ifadelerin ekranda gösterilmesi için kullanılır. Örneğin; programın
çalışması sırasında elde edilen bir sonucun gösterilmesi, program içinde kullanılacak
bilinmeyenlerin sordurulması gibi durumlar için uygundur.
İlk VB Programının anlatılması ve çalıştırılması
Resim Göster-Gizle programı: Bu program ile; form nesnesi üzerinde tasarım
yapabilme, hazırlanan projenin çalıştırılması, kaydedilmesi, geri çağırılması,
nesneler üzerinde işlemler, nesnelerin properties işlemlerinin yapılabilmesi,
form_load özelliğinin anlatılması, nesnelerin visible özelliğinin gösterilmesi, ilk
komutun tanıtılması (end komutu) amaçlanmıştır.














Form nesnesinin üzerinde bir adet resim (Picturebox) nesnesi ve üç adet
komut (command) butonu olmalıdır.
Resim nesnesine bilgisayardaki uygun bir resim atanmalıdır.
Komut butonlarının birincisinin üzerinde “Göster” (nesnenin caption özelliği)
Komut butonlarının ikincisinin üzerinde “Gizle”
Komut butonlarının üçüncüsünün üzerinde “Programdan Çıkış” ifadesi
yazılmalıdır
Form üzerindeki dört nesne form penceresine uygun bir şekilde yerleştirilir.
Proje çalıştırıldığında (F5 tuşu çalıştırma için kullanılabilir), ilk karşılama
ekranında resim görülmemeli (resim nesnesinin visible özelliğinin false
yapılması), üzerinde “Göster” yazan komut butonu ve “Programdan Çıkış”
butonu görünür olmalıdır.
“Göster” butonuna basıldığında resim görünür hale gelmeli, “Göster”
butonu görünmemeli, “Gizle” butonu görünür hale gelmelidir.
“Gizle” butonuna basıldığında resim görünmez hale gelmeli, “Göster”
butonu görünmeli, “Gizle” butonu görünmez hale gelmelidir.
Program birkaç kez “Göster” “Gizle” butonlarına basılarak çalıştırılır
“Programdan Çıkış” butonuna basılarak programdan “Tasarım” ekranına
dönülür.
Açılış ekranı değiştirilir; ilk karşılama ekranında resim görülmeli (resim
nesnesinin visible özelliğinin true yapılması), üzerinde “Gizle” yazan komut
butonu ve “Programdan Çıkış” butonu görünür olmalıdır.
Program birkaç kez “Göster” “Gizle” butonlarına basılarak çalıştırılır
“Programdan Çıkış” butonuna basılarak programdan “Tasarım” ekranına
dönülür.
Form_Load: Özel bir yordamdır (yordamın ne olduğu ileride anlatılacaktır) Aksi
belirtilmediği sürece, bir projenin form ekranının form_load yordamı, diğer yordamlardan
önce çalışır. Dolayısıyla bir projenin öncelikle ilk açılış ekranın nasıl olması isteniyorsa,
form_load yordamının içine o amaca uygun satırların yazılması gerekir.
Bir nesnenin Visible özelliği: Bir nesnenin görünüp görünmeyeceğini belirleyen
özelliktir. İki durumu vardır; true olduğunda nesne görünür, false olduğu durumda
nesne görünmez.
Textbox1.Visible=false
Textbox1 isimli nesne görünmez
Commandbutton1.Visible=true Commandbutton1 isimli nesne görünür
End Komutu: Projenin sonlandırılması için kullanılır
Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 8