İçindekiler - Zafer Kalkınma Ajansı

İçindekiler
TABLOLAR VE ŞEKİLLER DİZİNİ
ÖNSÖZ
1.Ka A k Bertaraf ve Geri Dönüşüm Tesisi Ya rım Öncesi Sunulan Raporlar
1.1.UKOSB Ka A k Karakteris ğine Yönelik Çalışma Raporu
1.2.TÜBİTAK MAM Çevre Ens tüsünün 09.02.2011 tarihli Bertaraf/Geri Kazanım Yöntemlerinin
Araş rılmasına Yönelik Karakterizasyon Çalışma Raporu
2.UKOSB Ka A k Bertaraf Geri Kazanımına Yönelik Belirlenen Yöntemin Tanı mı
2.1.Gazifikasyon Yöntemi Hakkında Genel Bilgi
2.2.Gazlaş rma Prosesleri
3.Ka A k Bertaraf ve Geri Dönüşüm Tesisi Teknik ve Mali Detaylı Fizibilite Çalışması
3.1.Proje Tanı mı
3.2.Şirket Tanı mı
3.3.Teknik Özellikler
3.4.Süreç Bilgisi
3.5.Teminatlar
3.6.Tedarik Kapsamı
3.7.Şan ye Montajı/Kurulumu/İşletmeye Almadan önce/İşletmeye Alma
3.8.Ek Bölümler
3.9.Kütle Dengesi Durumu 13.10.İfraz Planı / GA
4.1.Maliyetlendirme
4.2.Teslimat Süresi
1
Tablolar
Tablo 1: PyroArc Prosesi Curuflarının Liç (Çözündürme) Sonuçları
Tablo 2:Tabakhane a klarına uygulanabilecek işlemler
Tablo 3:ADDDY/Ek-2 Analiz Parametreleri ve Analiz Yöntemleri
Tablo 4:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri Analiz Sonuçları ve
ADDDY/EK-2 Limit Değeri
Tablo 5:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri Kompozisyon Belirleme
Tablo 6:Yarı Kan ta f Element Analizi
Tablo 7:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri Kimyasal Analiz Sonuçları
Tablo 8:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri Kısa Elementel Analiz
Sonuçları
Tablo 9:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Ön Çökel m Havuzu A ğı Numunesinin AYGEİY-EK 3B
Maddesine göre irdelenmesi
Tablo 10:Bazı ka fosil yakıtlar ve a k çamurlara ilişkin ısıl değerler [Punnaru anakun ve ark., 2003]
Tablo 11:Deri Yağı Üre m Bölümü
Tablo 12:Kurutma Bölümü
Tablo 13:Gazifikasyon Bölümü
Tablo 14:Oksidasyon ve Buhar Üre mi ve Gaz Temizleme
Tablo 15: Kütle Dengesi Durumu
Tablo 16:İfraz Planı / GA
2
Şekiller
Şekil 1:Sabit Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması
Şekil 2:Akışkan Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması
Şekil 3:Püskürtmeli Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması
Şekil 4:PyroArc Gazlaş rıcı Akış Şeması
Şekil 5:Şa Tipi Gazlaş rıcı
Şekil 6:Plazma Jenaratörü
Şekil 7:Parçalama Reaktörü
Şekil 8:PyroArc Prosesinde Enerji Geri Kazanımı
Şekil 9:Deri Sanayi A klarından bazik hidroliz yöntemiyle laboratuar ölçeğinde krom geri kazanımının akış
şeması
Şekil 10:Nanofiltrasyonla A ksulardan Krom Giderme
Şekil 11:Laboratuar pi UF/NF süzme tesisi şeması
Şekil 12:Entegre UF/NF Yöntemiyle deri sanayi a klarından krom giderme
Şekil 13:Krom içermeyen a klar için giderme yöntemleri
Şekil 14:Krom içermeyen a klar için giderme yöntemleri
Şekil 15:UKOSB Endüstriyel A k Numuneleri
Şekil 16:UKOSB Endüstriyel A kları için A k Depolama Alanı
Şekil 17:UKOSB Endüstriyel Tesislerin Sektörel Dağılımı
Şekil 18:Eluat Hazırlanması
Şekil 19:Ön Çökel m Havuzu A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Azot Ortamı)
Şekil 20:Ön Çökel m Havuzu A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Hava Ortamı)
Şekil 21:Teks l Elyaf A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Azot Ortamı)
3
Şekil 22:Teks l Elyaf A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Hava Ortamı)
Şekil 23:Pet-Plas k Geri Dönüşüm A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Azot Ortamı)
Şekil 24: Pet-Plas k Geri Dönüşüm A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Hava Ortamı)
Şekil 25:Deri Traşlama A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Azot Ortamı)
Şekil 26:Deri Traşlama A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Hava Ortamı)
4
ÖNSÖZ
Bölgemizin ve Ülkemizin sürekli büyümesinde OSB'lerin önemli yeri bulunmaktadır.
Özellikle düzenli sanayileşme, sürdürülebilir çevrenin korunması, bölgenin rekabet seviyesinin
artmasında yeni ya rım imkânlarının sağlaması gibi görevleri bulunan OSB'lerin; bu görevlerini
yerine ge rmesi ile sürdürülebilir gelişme sağlanabilecek r. TR 33 Bölgesinde özellikle deri
olmak üzere teks l ve geri dönüşüm sektörlerinin yer aldığı Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi
Bölgesi (UKOSB) de bu amaçlar doğrultusunda Uşak ili ve TR 33 Bölgesinin gelişmesi için
çalışmaktadır. Kurulduğu günden i baren önemli ya rımlar yapan UKOSB'nin bölgedeki
firmaların ih yacına daha etkin cevap verebilmesi için altyapısını güçlendirmesi gerekmektedir.
UKOSB'nin altyapısını güçlendirmek için ya rıma yönelik fizibilite çalışması yapılmış r. Bu
kapsamda Zafer Kalkınma Ajansı 2013 Doğrudan Faaliyet Desteğinden hibe alınarak Ka A k
Bertaraf Ve Geri Dönüşüm Tesisi Ya rım Öncesi Teknik Ve Mali Fizibilite Çalışmasına yönelik proje
gerçekleş rilmiş r. Yapılan projenin amacı; UKOSB'de ka a kların geri dönüşümü için
kurulması planlanan altyapı ya rımına yönelik fizibilitenin yapılmasıdır.
Uşak başta olmak üzere TR 33 Bölgesinde önemli yeri olan UKOSB'nin gerçekleş rdiği
projenin genel hedefi ise UKOSB'nin kri k önem taşıyan alt yapısını güçlendirerek TR33 bölgesi
OSB'leri ve diğer OSB'ler arasında rekabet düzeyini ar rmak r. Proje kapsamında piroliz ve
gazlaş rma tesisine yönelik fizibilite raporu ve bu rapora göre sonrasında yapılması planlanan
ka a k bertaraf tesisine yönelik detaylı teknik ve mali analizler gerçekleş rilmiş r.
Yapılan çalışma; UKOSB'nin en önemli alt yapı sorununun çözümünü olanaklı hale
ge rmede önemli katkı sağlamış r. Bu durum UKOSB'nin bölgede etkinliğinin artmasına sanayi
firmaları tara ndan daha fazla ya rım için tercih edilmesine ve OSB'ler arasında daha rekabetçi
hale gelmesine katkıda bulunacak r.
Zafer Kalkınma Ajansı tara ndan hibe alınarak gerçekleş rilen Projenin yarar ve
sonuçları ise aşağıdaki gibidir;
 Büyük ölçekli ka a k Piroliz ve Gazlaş rma bertaraf ve geri dönüşüm tesisinin teknik ve mali
konularını içeren detaylı fizibilite raporu hazırlanması.
 Projenin bölgede etkin tanı mı yapılarak diğer kuruluşlara örnek olunması sağlanacak r.
 TR 33 Bölgesindeki OSB'ler arasında ilk olacak çalışma, diğer OSB'lere de hem büyük ölçekli
ya rım öncesi fizibilite yapmak hem de ka a k v.b. konular için yenilenebilir enerji
kaynaklarına yönelme yönünde özendirici ve örnek olacak r.
5
1.KATI ATIK BERTARAF VE GERİ DÖNÜŞÜM TESİSİ YATIRIM ÖNCESİ SUNULAN RAPORLAR
1.1.UKOSB Ka A k Karakteris ğine Yönelik Çalışma Raporu
Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesinde kurulması planlanan günlük 455 tonluk Enerji Geri Kazanım
Sistemli Tabakhane A k Arıtma Tesisi ile ilgili teknik rapor (tasarım, mühendislik, malzeme, tesise dağı m, inşa etme,
montaj, işletmeye alma öncesi, başlangıcı kapsayan işletmeye alma) hazırlanmış r.Bu tesis dizayn edilirken a kların
bertara yla ilgili en uygun yöntemin Gazifikasyon olacağı kanısına varılmış r.Bu konuyla ilgili olarak da Aralık 2011
tarihinde Ege Üniversitesi Öğre m Görevlisi Prof. Dr. Zafer AYVAZ tara ndan aşağıdaki detay çalışma yapılmış r.
A. Ka A k Geri Kazanım/Bertaraf Yöntemleri
UKOSB'deki a kların bertara n da aşağıda sıralanan yöntemler uygulanabilir.
a.Düzenli Depolama:
Tehlikeli a klar herhangi bir işlem görmeksizin ancak I. Sınıf düzenli depolama tesislerinde depolanabilirler.
UKOSB'deki tesisler bu kriterleri taşımamaktadır. Bu a kların III. Sınıf düzenli depolama tesislerinde depolanabilmesi
için solidifikasyon/stabilizasyon veya kimyasal proseslerle inert a k haline ge rilmesi gereklidir. Bu yöntemin yüksek
maliyet gerek rmesi ve depolama alanının ömrünün sınırlı olması nedeniyle sürdürülebilir olmadığı açık r.
b. Yakma:
Ka a kları ayrış rmadan, topluca gidermek için başvurulabilecek başlıca yöntem yakmadır. Bu a klardan
özellikle teks l elyaf a ğı, pet-plas k geri dönüşüm a ğı ve deri raşlama a ğının kalorifik değerleri, bazı ka fosil
yakıtlara yakın olup yüksel ısıl değere sahip rler. Ancak bunlar toplam ka a k miktarın üçte birini oluşturmakta olup,
geri kalan üçte ikilik kısım ön çökel m havuzu a ğı ve a ksu arıtma çamurudur. Bu iki a ğın su içeriği yüksek
olduğundan, ısıl değerleri oldukça düşüktür. Dolayısıyla kurulacak bir yakma tesisinde tam yanma sağlanabilmesi için
ek ısıtma gereklidir. Ayrıca bu tesisler plas klerin yanması esnasında oluşan kanserojen dioksin ve furanların
parçalanabilmesi için 1600oC gibi çok yüksek sıcaklıklara ih yaç duyarlar. İlaveten baca gazlarından çıkan par küllerin,
ağır metallerin ve asitli gazların ayrılması için özel filtre ve ayırıcılarla dona lmalıdırlar. İZAYDAŞ'ın yıllık a k yakma
miktarının yaklaşık 22 bin ton olduğu düşünüldüğünde, sadece UKOSB'deki ka a kların miktarı buna eşit olduğu için
kurulacak bir tesisin fizibıl olabileceği söylenebilir. Zira 1993 yılında 3 milyon DM keşif bedeliyle ihale edilen ve 1996'da
faaliyete geçen İZAYDAŞ yılda yaklaşık 6milyon kWhelektrik enerjisi satmakta olup, 20 Krş/kWh'lık fiyat ile bunun yıllık
ge risi yaklaşık 1,2 milyon TL'dir.
c.Gazlaş rma:
A kların organik içeriğinin yüksek olması nedeniyle muhtemel giderme yöntemlerinden biri de gazlaş rmadır. Sadece
evsel a ksu arıtma çamurunun gazlaş rılmasına yarayan 16 bin ton KM/yıl kapasiteli bir 1 MW'lık gazlaş rıcının tesis
maliye yaklaşık 3 milyon Avrodur. Böyle bir tesis, üre ği elektrikle 5 yıl içinde kendini amor etmektedir. Ancak
UKOSB'deki ka a kların içerdiği kimyasallar nedeniyle gazlaş rıcıda ek arıtma düzeneklerine ih yaç duyulacak r.
Gazlaş rıcıların, sabit yataklı, akışkan yataklı ve püskürtmeli yataklı pleri mevcu ur. Aşağıdaki şekillerde bu
gazlaş rıcı plerinin akış şemaları gösterilmiş r.
Şekil 1:Sabit Yataklı Gazlaş rıcı Şeması
6
Şekil 2:Akışkan Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması
Şekil 3:Püskürtmeli Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması
B. PyroArc gazlaş rma prosesi
Finlandiyalı EnviroArc® firmasının geliş rdiği patentli PyroArc gazlaş rma prosesi 2001 yılından beri
Norveç'teki tabakhane a klarına uygulanmaktadır. Bu proses iki kademelidir. İlk kademedeki gazlaş rıcı karşıt
akımda çalış rılır. Gazlaş rıcının üst bölümünde sıcaklık 3-500°C arasındadır. Üs en beslenen ka a klar dikey şa
pi gazlaş rıcıda aşağıya düşerken, bünyesinde bulunan su ve uçucu maddeler buharlaşır. Gazlaş rıcının alt
tara ndan ısı lmış hava verilir. Sıcaklığın 1500°C'a ulaş ğı aşağı kısımlarda yanabilen bütün maddeler gazlaşır.
Yanmayan anorganik maddeler erir ve alt tara an cüruf halinde gazlaş rıcıyı terkeder.
İkinci kademe plazma reaktörüdür. Burada plazma jeneratörüyle oluşturulan yüksek hız ve sıcaklığa sahip
(600-800 m/s ve 3000-5000°C) hava je nin yardımıyla PAH ve dioxin gibi klorlu olanlar dahil bütün hidrokarbonlar
CO, H2, N2 ve CO2 gibi küçük moleküllere parçalanır. Bu yanıcı gazlardan elektrik, buhar veya sıcak su üre lir.
7
Şekil 4:PyroArc Gazlaş rıcı Akış Şeması
C. PyroArc gazlaş rma prosesinin avantajları
PyroArc gazlaş rma prosesinin, klasik yakma ve gazlaş rma tesislerine göre bazı avantajları vardır. Klasik
tesisler yılda en az 30 bin ton a k işleyecek büyüklükte kurulur ve buraya beslenecek a kların ön işlem görmesi veya
sınıflandırılması gerekir. Ayrıca bunların çok iyi a k gaz temizleme üniteleriyle dona lmaları lazımdır. Diğer
mahzurları arasında, uçucu kül ve taban külündeki maddelerin çözünebilmesi, NOx oluşumu ve dioxin gibi halojenli
hidrokarbonların tamamen parçalanmamasıdır. %70-75 gibi bir hacım azalması sağlansa da, hala %25-30 gibi bir
kalın bulunmaktadır. Bunun depolamaya gitmesi gerekir. Yakma sonucu oluşan uçucu külün, taban külünün ve
curufun içinde dioxin, halojenli hidrokarbonlar ve ağır metaller bulunduğu için tehlikeli a k sını ndadır. Bunların
vitrifikasyon işlemiyle inert hale ge rilmesi için ilave enerjiye ih yaç duyulur. Akışkan yatak teknolojisinde yakma
işlemi daha iyi olmakla birlikte kül miktarı, kontamine olmuş kumdan dolayı ar ş gösterebilir. PyroArc teknolojisinde
ise eritme, vitrifikasyon ve piroliz işlemleri tek bir ünitede gerçekleş rilmektedir. Gazlaş rma ile kombinasyon
halinde, piroliz ürünlerini parçalamak için plazma teknolojisini kullanan tek proses PyroArc' r.
Şekil 5:Şa Tipi Gazlaş rıcı
8
Şekil 6:Plazma Jeneratörü
Şekil 7:Parçalama Reaktörü
Şekil 8:PyroArc Prosesinde Enerji Geri Kazanımı
9
Hollanda'daki bir laboratuarda yapılan analizlere göre PyroArc Prosesi curuflarının liç(çözündürme) direnci
yüksek r ve tehlikesizdir(Tablo 2). A k içindeki silisyum miktarının yetersiz olması durumunda camlaş rmayı
kolaylaş rmak için gazlaş rıcıya bir miktar kum ilave edilebilir.
Tablo 1:PyroArc Prosesi Curuflarının Liç(Çözündürme) Sonuçları:
Technology
Elements
As
PyroArc MSW
mg/kg
Dutch U1 limits
mg/kg
> 0.01
0.3
Ba
0.017
Cd
> 0.0007
0.1
Co
0.0014
0.2
Cr
0.75
1
Cu
0.071
0.35
Hg
N/A
0.005
Ni
0.19
0.35
Pb
0.01
0.8
V
Zr
> 0.1
0.08
4
0.7
1.4
According to Dutch U1-standart (CEN TC 292)
D.Tabakhane A klarından Kromun Giderilmesi
Deri sanayi ka a kları içinde çok değişik materyaller bulunmaktadır. Bunlar arasında kıllar, deri parçaları,
et, yağ, kan, hayvan gübresi, kir, tuz, kireç, proteinler, sülfürlü bileşikler, aminler, krom tuzları, tanenler, soda külü,
şeker, nişasta, yüzey ak f maddeler, mineral asitler, boyalar ve çözücüler bulunur.
a.Çöktürme
Kromla tabaklama işleminde krom(III) sülfat hidrat kullanılır. Bu işlemde pH 3,5 veya daha düşük bir
değerden başlar işlem sonunda 4'e gelir. Banyodaki kromun %60 ila %80'i derideki kollagen molekülleriyle çapraz
bağlar oluşturarak kullanılır. Geri kalan çözel nin litresinde yaklaşık 6 gram krom bulunur ki bu da başlangıçtaki krom
miktarın % 20-40'ı kadardır. Baziklik derecesinin ve sıcaklığın yüksel lmesi ve sürenin uza lması ile kromun deriye
bağlanması (fiksasyon) ar rılabilir. Fakat ne önlem alınırsa alınsın arıtma çamurunda krom bulunacak r. Bunu
önlemenin yolu tabaklama sıvısı içinde kalan kromu gidermek r. Bunun için önce çözel ye bazik madde ilave edilir.
pH yükselir ve krom çöker. Daha sonra bu çökel ye sülfürik asit ilavesiyle krom çözündürülür ve tekrar tabaklama
işleminde kullanılabilir. Kromu giderilmiş a klar III. Sınıf düzenli depolama tesislerinde depolanabilecek özellik
kazanır. A k içinde krom(III) bulunması durumunda bunun krom(VI)'ya yükseltgenmesiyle toksik etki ortaya çıkar.
Dolayısıyla krom giderme hem ekonomik, hem de çevresel öneme sahip bir işlemdir.
Evsel a ksu arıtma çamurunda olduğunun aksine tabakhane çamuru fazla miktarda Cr(III), az miktarda
organik madde içerir. Bu kromun da %80-90'ı inorganik formda iken %10-20'si organik ligandlara bağlı haldedir.
Cr(III) ayrıca, bakteri, mantar ve odun talaşı gibi biyokütleler tara ndan da çok iyi absorbe edilen bir metaldir. Bu
nedenlerle organik maddenin mevcudiye , Cr(III)'ün çamurdan ayrılmasını ve daha sonraki aşamada santrifüjleme
veya filtrasyonla yapılacak olan ka -sıvı ayırımını güçleş rir.
10
Şekil 9:Deri Sanayi a klarından bazik hidroliz yöntemiyle
laboratuar ölçeğinde krom geri kazanımının akış şeması (Meksika)
b.Nanofiltrasyon
Kimyasal çöktürme dışında diğer bir krom giderme yöntemi nanofiltrasyondur. Bu metotla krom %97-99
oranında geri kazanılır ve tekrar tabaklamada kullanılabilir. Bu sonuç, 14 bar basınç ve 25oC sıcaklıkta, 3 saatlik süzme
işlemiyle elde edilmiş r. İşlemin akım şeması aşağıda görülmektedir.
Şekil 10: Nanofiltrasyonla A ksulardan Krom Giderme (Polonya):
(a)Permeat geri beslemesiz, (b)Permeat kısmen geri beslemeli
(1:nanofiltrasyon modülü; 2 ve 3: dengeleme tankı)
11
c. Entegre UF/NF(Ultrafiltrasyon/Nanofiltrasyon) Yöntemiyle Krom Gidermek
Deri sanayi a klarından entegre UF/NF(Ultrafiltrasyon/Nanofiltrasyon) yöntemiyle krom gidermek de
mümkündür. A k suya ilk olarak ultrafiltrasyon uygulanır. Bu aşamada askıda ka maddeler %84, yağlı maddeler de
%71 oranında tutulur. Nanofiltrasyon aşaması sonunda 10 g/L konsantrasyonunda krom(III) retenta elde edilir ve
bu da tekrar tabaklamada kullanılır. Geri kazanılmış kromla yapılan tabaklamanın, yeni kromla yapılanla
karşılaş rıldığında ayni deri özelliklerini sağladığı görülmüştür. Bu yöntemle krom geri kazanımının laboratuarda ve
sanayide uygulama şeması aşağıda görülmektedir.
Şekil 11:Laboratuar pi UF/NF süzme tesisi şeması (1:Besleme tankı
2:Besleme pompası 3:Kartuş filtre; 4:Basınç pompası; 5:Membran modülü;
6:Isı değiş ricisi; 7:Permeat tankı; F:Debi ölçer; M:Manometre; T:Termometre
Şekil 12:En UF/NF (Ultrafiltrasyon/Nanofiltrasyon) yöntemiyle
deri sanayi a klarından krom giderme (İtalya)
12
d.NF Yöntemiyle Sülfat Giderme
Kullanılan fazla miktardaki sülfürik asit ve sülfit nedeniyle tabakhane a ksularının sülfat içeriği oldukça
yüksek r(2500-3000 mg/L). Nanofiltrasyon yöntemi, a ksudaki sülfat konsantrasyonunun azal lması için de
uygulanabilir. Tüy dökme işlemindeki a ksuyun ıslatmada kullanılması ve nanofiltrasyonla geri kazanılan sülfat
sayesinde, işlenen1 ton ham deride 6,5 Avroluk tasarruf sağlanabilir.
E. Endüstriyel Uygulamalar
Krom giderme işlemi merkezi veya bireysel tesislerde yıllardır başarıyla uygulanmaktadır. Örneğin İtalya'da
merkezi bir kromgeri kazanım tesisi, 150'den fazla tabakhanenin a k kromlu banyo çözel sini işleyerek günde 21
tondan fazla krom üretmektedir. Benzer tesisler Portekiz, Hindistan, Kolombiya ve Brezilya'da da mevcu ur.
Almanya'da ünlü bir deri üre cisinin krom geri kazanım tesisi 1923 yılından beri çalışmaktadır.
Bogota(Columbia)'daki organize deri sanayi bölgesinde krom içeren a klar ayrı olarak toplanmakta ve geri
kazanım işlemiyle elde edilen krom çözel si tekrar tabaklamada kullanılmaktadır. Büyük ölçekli işletmelerin
kendilerine ait bir krom geri kazanım tesisi kurmaları ekonomik olabilir. Örneğin günde en az 500 ila 1000 sığır derisi
işleyen bir tabakhane, 60.000 ila 100.000 dolara bir krom geri kazanım tesisi kurabilir.
Kasur(Pakistan)'da 200'ün üzerinde tabakhane bulunmaktadır. Tabakhanelerden oluşan günlük 9 bin m3
a ksu ve 150 ton ka a ğın neden olduğu kirliliğin önlenmesi amacıyla BM Kalkınma Programı UNDP'nin 2,5 milyon
dolarlık katkısıyla 1996 yılında 6,5 milyon dolarlık bir proje başla lmış r. Bu proje sonunda 13 bin m3/gün kapasiteli
bir a ksu arıtma tesisi devreye alınmış, ka a k düzenli depolama tesisi ve bir de pilot ölçekli krom geri kazanım tesisi
kurulmuştur.
Geri kazanılmış kromun yeni bir banyoda kullanılabilecek maksimum oranı % 15' r. % 85 oranında yeni krom
kullanılmalıdır. Aksi takdirde kalite kaybı meydana gelmektedir. Bu durumda Cr geri kazanım tesisi 5-6 yıl içinde
kendini amor etmektedir.
Banyoda kalan krom miktarını azaltmanın bir yolu da bazifikasyon için soda yerine enzimler ve magnezyum
oksit kullanmak r. Bu sayede krom kullanımı % 40'lardan %80-85'lere yüksel lebilir. Bu yöntem UNIDO tara ndan
Kanpur(Hindistan)'daki orta ve büyük ölçekli 6 tabakhanede uygulanmış r.
a. Kromlu deri traşlama a ğından kolajen hidroliza ve krom elde edilmesi
Krom içeren deri traşlama a ğındaki proteinleri jela n ve kolajen hidroliza şeklinde ayırmak ve kromu geri
kazanmak mümkündür. Bunun için krom oksit cinsinden %3-4 krom içeren traşlama a klarından önce jela n izole
edilir. Bu maksatla 1 kg a ğa 5 kg su, %0,1 iyonik olmayan surfaktant ve pH'yı 8-9 değerine ge rmek için % 6 MgO ilave
edildikten sonra sıcaklık 72oC'a ayarlanır ve dakikada 16 devir yapan tambur içinde 6 saat döndürülür.. Çözel ye
geçen jela n, filtre edilerek kromlu çamurdan ayrılır. Bu yolla 6 kg başlangıç karışımından 3 kg jela n bulamacı elde
edilir. İkinci adım kolajen hidroliza nın kazanılmasıdır. Bunun için krom çamuruna %200 su, %0,1 surfaktant, %2 MgO
ve %0,0125 alkalen proteaz enzimi eklendikten sonra sıcaklık yine 72oC'a ayarlanır ve dakikada 16 devir yapan
tambur içinde 1,5 saat döndürülür. Bütün işlem boyunca kromun çözünmesini engellemek ve enzimin ak vitesini
sağlamak için pH değeri 9,0'da sabit tutulmalıdır. İşlem sonunda kolajen hidroliza filtrepreste süzülerek krom
kekinden ayrılır. Üçüncü kademe krom kekinden Cr2O3 elde edilmesidir. Bunun için krom keki pH değeri 1-1,2 olacak
şekilde %98'lik konsantre sülfürik asitle çözülür. Bu maksatla başlangıçtaki traşlama a ğının %23'ü kadar asit
kullanılır. Daha sonra %50'lik(w/w) NaOH kullanarak pH değeri 1,9-2,1 aralığına ge rilir, 30 dakika süreyle 60oC'ta
ısı lır. Gece boyu oda sıcaklığında bekle lerek kromun tamamen çözünmesi sağlanır. Çöken organik malzeme
süzüldükten sonra çözel deki kromun çöktürülmesi için filtra n pH değeri, başlangıçtaki traşlama a ğının %7,5'i
miktarında %50'lik(w/w) NaOH kullanarak 9,0'a ayarlanır. 70oC'ta 2 saat ısı ldıktan sonra, 2-3 saat çökelmeye
bırakılır. Çöken krom(III) oksit filtrepreste sıvıdan ayrılır ve suyla yıkanarak temizlenir.
Bu işlemde elde edilen en değerli ürün jela ndir. 24 saat çalışan bir geri kazanım tesisinde 9 ton deri traşlama
a ğından 1 günde 900 kg jela n elde edilir. Kısmen buharlaş rılmış jela nin 1 kg'ı 0,52 dolara mal olmaktadır. Düşük
kaliteli jela nin(100 g Bloom) piyasa fiya ise 3,2 dolar/kg'dır. Kolajen hidroliza ve krom ise piyasa fiya na eşit
maliyetle üre lebilmektedir.
13
b. Kromlu Deri Traşlama A ğından Kromlu Pigment Üre mi
Krom içeren deri traşlama a ğındaki proteinleri ayırdıktan sonra geriye kalan krom kekinden “kobalt kromit
yeşili” ve” krom kalay pembesi” pigmentleri üretmek mümkündür. Bazik hidroliz için pH değeri NaOH, CaO veya MgO
ile 9,5-10'a ayarlanan karışım önce 90-95oC'ta 6 saat süreyle karış rılır. Daha sonra 75-80oC'a soğutulup enzim
ilavesiyle 5 saat daha karış rılır. Hidrolizlenen proteinler süzüldükten sonra geriye kalan krom keki kurutulup
öğütüldükten sonra yeşil kobalt kromit(CoCr2O4) pigmen elde etmek için stokiyometrik oranda Co3O4 ile
karış rılıp mineralizasyon için B2O3, CaF2 veya NaF eklenerek 1000-1400oC'ta 2 saat süreyle kalsinasyona tabi
tutulur. Bu yüksek sıcaklıkta oluşan inorganik kristal yapı içinde krom(III) stabilize olduğu için zehirli krom(VI)'ya
oksitlenmesinin önüne geçilmiş olur. Ayrıca kalsinasyon esnasında bütün organik bileşikler elimine edilir. Krom-kalay
pembe pigmen (CaSnSiO5 xCr2O3) elde etmek için kurutulup öğütülmüş krom kekine stokiyometrik oranda SnO2,
CaCO3 ve SiO2 eklenerek 1400oC'ta 2 saat süreyle kalsinasyon yapılır.
c.İyon Değişimiyle A ksudan Krom Giderme
Makro gözenekli karboksilik reçine(örneğin Purolite C106) yardımıyla tabakhane a ksularındaki krom,
demir ve alüminyum tutulur. Birinci rejenerasyon adımında bazik ortamda (pH 12) H2O2 kullanarak katyonik
reçineden kromat ve alüminatlar uzaklaş rılır. İkinci adımda 1 M sülfürik asitle demir bileşikleri ayrılır. Demir ve
alüminyum sülfat çözel lerinden flokülasyon maddesi elde edilir. Kromat çözel si ise ya krom kaplama sanayinde ya
da tekrar krom(III)'e indirgenerek tabaklamada kullanılabilir.
d.Bitkisel yüzey ak f maddelerle ve oksida f işlemle a k çamurdan krom geri kazanımı
Şili'ye endemik Quillaja saponaria Molina ağacının kabuğu %5 oranında bir yüzey ak f madde olan saponin
içerir. Bu madde krom içeren çamurdan kromun geri kazanılması için kullanılabilir. 33oC'ta, pH 2'de, 6 saat saponinle
yıkanan çamurdaki kromun ancak %24'ü ekstrakte olmuştur. Oksida f işleme tabi tutulan çamurdaki Cr(III), H2O2
ile Cr(VI)'ya yükseltgendikten sonra oda sıcaklığında (21oC), pH 2'de, 4 saat sülfürik asitle muamele edildiğinde ise
kromun %70'i kazanılabilir. Bu sonuçlar çamurdan krom geri kazanımı için oksida f işlemin uygun, saponin
kullanımının uygun olmadığını göstermektedir.
e.Biyoliçle a k çamurdan krom giderme
A k çamurlardan kimyasal metotlar dışında mikrobiyolojik yöntemlerle de krom gidermek mümkündür.
Asidofilik kükürt oksitleyici Acidithiobacillus thiooxidans bakterileri bu iş için uygundur. Ka a klardaki metallerin
bakteriyel yöntemle biyoliçlenerek uzaklaş rılması, kimyasal yöntemlere göre %80 daha ucuzdur. Çünkü asit ve kireç
gereksinimi çok daha azdır. Ancak bakterilerin sülfürik asit oluşturabilmesi için ortama elementel kükürt ilave
edilmesi gereklidir. Yöntemin dezavantajı uzun zamana ih yaç duyulmasıdır(8-25 gün). Zhejiang Teknoloji
Üniversitesinde(Çin) kabarcıklı kolon reaktörüyle yapılan bir deneysel çalışmada Acidithiobacillus thiooxidans
bakterilerinin pH derecesini 4 gün içinde 2'ye indirdikleri, 30oC ve 160 devir/dakika işletme koşullarında sallamalı
şişe reaktörde, 6 gün sonra tabakhane a k çamurundaki kromu %99 oranında çözdükleri tespit edilmiş r. 2-1
kabarcıklı kolon reaktörle yapılan çalışmada ise 30oC'ta ve 0,5 vvm havalandırma miktarıyla 5 günde çamurdaki
kromun %97,7'si çözülmüştür. Her iki çalışmada ortama eklenen kükürt miktarı 2 g/l dir. Quebec
Üniversitesinde(Kanada) yapılan bir çalışmada kükürt oksitleyen bakterilerin pH 1,5'ta ve 5,93 mg/l gibi yüksek
krom(III) konsantrasyonunda bile haya a kaldıkları tespit edilmiş r.
f.Çözel deki kromun adsorpsiyonla (lignoselülozik malzemelerle ve yumurta kabuğuyla) uzaklaş rılması
Ucuz oluşu ve bol miktarda bulunuşu nedeniyle biyosorbentler a ksulardaki Cr(III) veya Cr(VI) iyonlarının
uzaklaş rılması için tercih edilmektedir. Bunlara odun talaşı, mısır koçanı, buğday veya pirinç kepeği örnek olarak
verilebilir. Her bir malzeme için op mum giderme verimi; reaksiyon süresi, pH ve başlangıçtaki Cr konsantrasyonu
gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Madras Üniversitesi'nde(Hindistan) yapılan bir çalışmada
yumurta kabuklarının a k sudan Cr(VI) iyonlarını %49 oranında giderdiği tespit edilmiş r.
F.Kromlu Deri Traşlama A ğının Termal Stabilizasyonu
Tabakhane a kları içinde en fazla krom içeren kısım deri traşlama a klarıdır. Deri traşlama a ğında ıslak
bazda %2-3 oranında krom bulunur. Bu a ğın içeriğindeki kromun liçlenerek doğaya karışmasının önüne geçmek için
sabitlenmesi(immobilizasyonu) gerekir. Fırat Üniversitesinde yapılan bir çalışmada, kromlu traşlama a kları
karbondioksit atmosferinde 350oC'ta 60 dakika termal stabilizasyonuna tabi tutulmuştur. Stabilize edilen a klara
daha sonra liçleme yapılmış ve çözünen Cr miktarının USEPA limit değeri olan 5 mg/l'den düşük olduğu görülmüştür.
Stabilize edilmemiş kromlu traşlama a klarından liçlenen Cr miktarı ise USEPA limit değerinden 30 kat fazla
bulunmuştur.
14
G.A klardan Biyogaz Üre mi
Havasız (anaerobik) şartlarda organik içerikli a kların mikroorganizmalar yardımıyla parçalanarak
(diges on= çürütme) metan ve karbondioksite dönüştürülmesiyle oluşan gaza biyogaz adı verilir. Gazlaş rılmadan
geri kalan a k stabilize haldedir ve gübre olarak kullanılabilir. Tabakhane a klarının krom içeriğinin yüksek olması,
parçalamada rol alan mikroorganizmalar için toksik etki yap ğından, bunlar evsel a ksu arıtma çamurlarıyla
karış rılarak Cr konsantrasyonu düşürülür ve birlikte “anaerobik co-diges on” işlemine tabi tutulur. Oluşan
biyogazdaki metan(CH4) oranı %50-70, karbondioksit(CO2) oranı ise %30-50'dir. Bunlar dışında az miktarda hidrojen,
karbon monoksit, azot, oksijen ve hidrojen sülfür(H2S) gazları içerir. 1 m3 biyogazın kombine ısı-elektrik
sistemlerinde kullanılmasıyla 1,7 kWh elektrik ve 2,5 kWh ısı enerjisi elde edilir. Bu yöntemle a k miktarı azal lmış, ısı
ve elektrik enerjisi üre lmiş ve geri kalan a klardan da gübre olarak yararlanılmış olur.
Tablo 2:Tabakhane a klarına uygulanabilecek işlemler
A k
İşlem/Geri Kazanım
Etkiler
Kullanılmış kromlu
tabaklama çözel si
Toplama ve geri kazanım tesisinde Cr(III) Ka a klardaki Cr miktarında azalma.
bileşiği elde etme. Büyük işletmeler kendi İşletme için ayda en az 1000 dolarlık
geri kazanım ünitesini kurabilir.
maddi kazanç
Kullanılmış sülfürlü kıl
giderme banyosu
çözel si
Tesiste toplama ve oksidasyon veya
banyoyu tekrar kullanmak ve sonunda
geri kazanmak
Diğerleri
Orta ölçekli tabakhaneler: Nötralizasyon
ve tesiste ön çöktürme, daha sonra
BOI ve KOI değerlerinde azalma
kanalizasyon verme.
A ktan sülfürün geri kazanımı
Krom içermeyen a klar için giderme
yöntemleri
Krom içermeyen
etleme, trimming
cu ng a kları
Araziye sermek
Uygulanmaktadır ancak
durdurulması gerekir.
Açıkta Yakmak
Uygulanmaktadır ancak
durdurulması gerekir.
Zamk, jela n ve
kozme k üre minde
hammadde olarak
kullanmak
Kısmen uygulanmaktadır.
Pazar/talep durumuna
bağlı iyi bir çözümdür.
Açık havada kurutmak
ve toprak iyileş rici
veya hayvan yemi
olarak kullanmak.
En iyi çözümdür.
Pazar durumuna
bağlı değildir.
Şekil 13: Krom İçermeyen A klar İçin Giderme Yöntemleri
15
Krom içeren a klar için giderme
yöntemleri
Krom içeren
traşlama, cu ng,
buffing a kları
Araziye sermek
Uygulanmaktadır ancak
durdurulması gerekir.
Açıkta Yakmak
Uygulanmaktadır ancak
durdurulması gerekir.
Cr fiksasyonu amacıyla
pH’yi yükseltmek için
kireçle muamele etmek,
kireç ilavesiyle
düzenli depolamak
İyi bir
çözümdür.
En iyi çözümdür.
Kurutmak ve yakmak
Çimento fabrikası veya
kömürlü santralde de
yakılabilir
Şekil 14: Krom İçeren A klar İçin Giderme Yöntemleri
H. Ka A k Geri Kazanım/Bertaraf Yöntemleri Değerlendirmesi
Yukarıda ayrın sı verilen ka a k geri kazanım/bertaraf yöntemlerinden bir kısmı a ğı ayrış rmadan
topluca uygulanabilir. Diğerlerinin uygulanması için a kların ayrış rılması gerekmektedir. Mevcut durumda a kları
ayrış rma uygulanabilir görülmemektedir. Ancak projenin ileriki aşamalarında ele alınması mümkündür.
Toplu bertaraf yöntemleri içinde en uygun olanı a kların gazlaş rılmasıdır. Bu işlem sonunda gazlaşan kısım
yakılarak ısı ve elektrik enerjisi elde edilir. Isı enerjisiyle sıcak su veya buhar üre lerek proseslerde veya ısınma
amaçlı yararlanılabilir. Yenilenebilir kaynaklara dayalı elektrik üre minin teşvikini amaçlayan yasa hükümleri gereği
biyokütleye dayalı üre m tesisi için, (çöp gazı dahil) üre len elektriğe 13.3 dolar sent/kWh alım garan si
ge rilmiş r. 31 Aralık 2015 tarihine kadar işletmeye girmiş ya da girecek YEK destekleme mekanizmasına tabi
üre m lisansı sahipleri için bu fiyat 10 yıl süreyle uygulanacak r. Gazlaş rma prosesi uygulandığında, kül ve curuf
içindeki krom stabil hale ge rilerek, kimyasal kirlilik oluşturmasının önüne geçilmelidir. Bunun için en uygun
teknoloji PyroArc gazlaş rma prosesi olup, a ktaki tehlikeli kimyasallar vitrifikasyon işlemiyle inert hale ge rilir.
Genel olarak uzun vadeli a k yöne mi planlamasında
1.Aşamada gazlaş rma yöntemiyle ka a klar topluca bertaraf edilmeli,
2.Aşamada ka a ğı oluşturan bileşenlerin ayrı ayrı değerlendirme imkanları için ayrın lı çalışma yapılmalı,
3.Aşamada ise tabakhane a klarının her bir tesis bünyesinde en aza indirilmesi ve geri kazanımına yönelik
ayrın lı çalışma yapılmalıdır. Bunlara
a.Proses suyu kullanımının azal lması,
b.İşlemlerin birleş rilmesi,
c.Sıcaklık, pH, işlem süresi, reak f konsantrasyonu gibi proses parametrelerinin op mizasyonu,
d.İşletmede tuz, sülfat ve krom miktarının azal lması örnek olarak verilebilir.
16
1.2.TÜBİTAK MAM Çevre Ens tüsünün 09.02.2011 Tarihli Bertaraf/Geri Kazanım
Yöntemlerinin Araş rılmasına Yönelik Karakterizasyon Çalışması Raporu
1.2.1. UKOSB Ka A k Karakterizasyon Çalışması Kapsamı
TÜBİTAK Marmara Araş rma Merkezi tara ndan Şekil 15' de verilen a k döküm sahasından alınan söz
konusu endüstriyel a k numunelerinin (Şekil 15) bertaraf/geri kazanım yöntemlerinin araş rılmasına yönelik
karakterizasyon çalışmasının yapılması, elde edilen analiz sonuçlarının raporlanması ve en uygun bertaraf/geri
kazanım yöntemlerinin araş rılması istenmiş r.
Bu kapsam doğrultusunda, endüstriyel a k numunelerinin “A kların Düzenli Depolanmasına Dair
Yönetmelik” Ek 2: A kların düzenli depolanabilmesi için a k kabul kriterleri ve “A k Yöne mi Genel Esaslarına İlişkin
Yönetmelik (AYGEİY)” EK–3B: Tehlikeli a k eşik konsantrasyonları kirlilik parametreleri esasları çerçevesinde analiz
edilmesi, analiz sonuçlarının limit değerlere uygunluğunun incelenmesi ve değerlendirilmesi ve a ğın
karakterizasyonunun yapılması uygun görülmüştür.
a)Ön Çökel m Havuzu a ğı
b)Teks l Elyaf A ğı
c)Plas k Geri Dönüşüm A ğı
d)Deri Traşlama A ğı
Şekil 15: Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri
17
Şekil 16: Uşak Deri (Karma) OSB endüstriyel a kları için a k depolama alanı
18
1.2.2. Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesinin Tanı lması
29.01.2004 tarihinden i baren Karma Organize Sanayi Bölgesi olarak faaliye ni sürdüren Bölgenin toplam
brüt alanı 2.641,685 m2, sanayi parseli olarak kullanılan alan 1.641,976 m2'dir. Bölgede 2013 yılı i bariyle 228 firma
faaliye e, 25 firma ise inşaat aşamasındadır. Bölgede faal durumda olan firmalarda yaklaşık 4.000 kişi is hdam
edilmektedir. UKOS Bölgesinde faaliyet gösteren 228 firmanın sektörel bazda dağılımı Şekil 17'de verilmiş olup
başlıca sektörler arasında deri sanayi ve teks l sanayi yer aldığı gözlenmektedir.
Şekil 17: Uşak Deri (Karma) OSB endüstriyel tesislerin sektörel dağılımı
1.2.3. Ölçüm Ve Analiz Yöntemleri
Endüstriyel a k numunelerinin “A k Yöne mi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (AYGEİY) EK-3B”
kapsamında incelenebilmesi için gerekli olan kimyasal kompozisyon belirleme çalışmaları TÜBİTAK MAM ÇE
laboratuvarlarında gerçekleş rilmiş olup nem, ka madde içeriği ve organik/inorganik madde muhtevası/miktarı ile
pH, üst/alt ısıl değer, kısa ve elementel analiz ve termogravimetrik analizleri yapılmış r.
Endüstriyel a k numunelerinin üst ısıl değer analizi (kuru temelde) ASTM D5865 metoduna göre LECOAC350 marka kalorimetrik bomba ile, alt ısıl değer analizi (kuru temelde) ASTM D240 metoduna göre hesapla
yapılmış, endüstriyel a klardaki inorganik madde cinsi (kalita f faz – mineralojik analiz) PANaly cal X'Pert MPD
Model X-Işını Difraktometre (XRD) cihazı ile Cu X-ışını tüpü (λ=1.5405 Angstrom) kullanılarak gerçekleş rilmiş r.
Kimyasal kompozisyonda bulunan inorganik elementlerin yarı kan ta f analizi Philips PW-2404 model dalgaboyu
dağılımlı X-Işını Floresans Spektrofotometre (XRF) cihazı ile saptanmış r. Yarıkan ta f element analizlerinde
periyodik cetvelde Oksijen-Uranyum arasındaki elementler tanımlanabilmektedir. Endüstriyel a klardaki organik
madde cinsi FTIR ve GC-MS cihazları ile, A k numunelerin nem/ka madde tayini Sartorious MA 45 marka nem
tayin cihazı ile 105 0C' de, pH ölçümü WTW Inolab Mul level1 marka pHmetre ile, organik/inorganik madde miktarı
ise 550 0C' de kül rınında yakma yolu ile belirlenmiş r.
19
A kların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (ADDDY) EK 2 Analizleri
Endüstriyel a k numuneleri (Ön Çökel m Havuzu A ğı, Teks l Elyaf A ğı, Pet-Plas k Geri Dönüşüm A ğı,
Deri Traşlama A ğı) TS EN 12457 – 4 standardına uygun olarak analize hazırlanmış r. TS EN 12457' nin 4. bölümü (TS
EN 12457-4): A kların nitelendirilmesi - Ka dan özütleme analizi - granül halindeki a klar ve çamurların
özütlenmesi için uygunluk deneyi - bölüm 4: Sıvı ka oranı (L/S) 10 L/kg olan ve par kül boyutu 10 mm' den küçük,
yüksek ka madde muhtevalı malzemeler için tek aşamalı par deneyi (Şekil 4). A kların Düzenli Depolanmasına
Dair Yönetmelik – EK 2 Analiz Parametreleri ve Analiz yöntemleri Tablo 1' de verilmiş r.
Şekil 18: Eluat (ekstraksiyon çözel si) hazırlanması
Parametre
Eluate Analiz Parametreleri
(*) Arsenik (As mg/I)
(*) Baryum (Ba mg/I)
(*) Kadmiyum (Cd mg/I)
EPA 6020 A 2007 - 02 (ICP - MS)
(*) Krom (Cr mg/l)
(*) Bakır (Cu mg/I)
(*) Civa (Hg mg/I)
TS 2537 EN 1483 1999-04
(*) Molibden (Mo mg/l)
(*) Nikel (Ni mg/l)
(*) Kurşun (Pb mg/l)
EPA 6020 A 2007 - 02 (ICP - MS)
(*) An mon (Sb mg/l)
(*) Selenyum (Se mg/l)
(*) Çinko (Zn mg/l)
20
(*) Klorür (Cl mg/l)
SM - 4110 B İyon Kromatografi
(*) Florür (F mg/l)
4500 - F C İyon Seçici Elektrot
(*) Sülfat (SO4 mg/l)
SM - 4110 B İyon Kromatografi
(*) Çözünmüş Organik Karbon (ÇOK mg/l) SM - 5310 B Yük. Sıc. Yakma
(*) Toplam Çözünen Ka lar (TÇM mg/l)
SM - 2540 C Gravimetrik
(*) Fenoller (C6H5 OH mg/l)
SM - 5530 D Fotometrik
Orijinal Atık Analiz Parametreleri
(*) Toplam Organik Karbon (TOK mg/kg)
TS 12089 en 13137
(*) BTEX (benzen, toluen, e lbenzen, ve
xylenes) (mg/kg)
EPA 8015 C
(*)PCBs (mg/kg)
ISO 10382
(*) Mineral Yağ
EN 14039:2004 GC
(*) Yanma Kaybı (%)
DS/EN 12879
(*) Kuru Madde Miktarı (%)
TS 9546 EN 12280 / Nisan 2002
SM: Standard Methods For the Examina on of Water and Wastewater, 21 th Edi on (2005)
1.2.4. Analiz Sonuçları
1.2.4.1. A kların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (ADDDY) EK 2 Analiz Sonuçları
Endüstriyel a k numuneleri (Ön Çökel m Havuzu A ğı, Teks l Elyaf A ğı, Pet-Plas k Geri Dönüşüm A ğı,
Deri Traşlama A ğı) TS EN 12457 – 4 standardına uygun olarak analize hazırlanmış r. Hazırlanan endüstriyel a k
numuneleri elua (ekstraksiyon çözel si) ve orijinal endüstriyel a k numunelerinin analizi ne cesinde elde edilen
değerler, ADDDY / EK - 2' de verilen limit değerleri mukayese edilmiş Tablo 2 ve devamında verilmiş r.
Tablo 4: Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri
Analiz Sonuçları ve ADDDY/EK-2 Limit Değeri
ADDDY / EK-2
Ön
Çökel
m
Parametre/
Havuzu
Numune
A ğı
PetPlas k
Geri
Dönüşüm
A ğı
Deri
Traşlama
A ğı
A)İnert
a kların
depolanabilme
kriterleri III.
Sınıf depolama
tesisleri için
sınır değerler
B) Tehlikesiz
a kların
depolanabilme
kriterleri II. sınıf
depolama
tesisleri için
sınır değerler
C) Tehlikeli
a kların
depolanabilme
kriterleri I. sınıf
depolama
tesisleri için
sınır değerler
21
Eluate Analiz Parametreleri
(*) Arsenik
(AS mg/l)
0,108
0,0128 0,0052
0,0897
0,05
0,2
2,5
(*) Baryum
(Ba mg/l)
0,130
0,0439
0,161
2
10
30
0,0086
0,004
0,1
0,5
123,7
0,05
1
7
(*) Kadmiyum
(Cd mg/l)
0,080
0,00017 0,00025 0,00008
(*) Krom
(Cr mg/l)
0,589
(*) Bakır
(Cu mg/l)
0,0486 0,0449
0,030
0,038
0,2
5
10
(*) Civa
(Hg mg/l)
0,0036
0,008
0,0008
0,001
0,001
0,02
0,2
(*) Molibden
(Mo mg/l)
0,028
0,007 >0,005
0,048
0,05
1
3
(*) Nikel
(Ni mg/l)
0,0931 0,0557 0,0242
0,0937
0,04
1
4
(*) Kurşun
(Pb mg/l)
0,0123 0,0259 0,0109
0,131
0,05
1
5
(*) An mon
(Sb mg/l)
0,0055
0,111
0,0045
0,0009
0,006
0,07
0,5
(*) Selenyum
(Se mg/l)
0,0079 0,0087 0,0078
0,0242
0,01
0,05
0,7
(*) Çinko
(Zn mg/l)
0,280
0,405
0,281
0,974
0,4
5
20
(*) Klorür
(Cl mg/l)
6423,5
9,3
2,7
5809,35
80
1500
2500
> 0,2
0,61
0,05
0,58
1
15
50
1290,59 23,38
6,7
2567,25
100
2000
5000
(*) Florür
(F mg/l)
0,0133 0,0027
>
(*) Sülfat
(SO4 mg/l)
(*) Çözünmüş organik
karbon (ÇOK mg/l)
2022
115,5
5,52
133,8
50
80
100
(*) Toplam çözünen
ka madde (TÇKM mg/l)
16319
349
161
13340
400
6000
10000
(*) Fenoller
(C6H5OH mg/l)
47,47
0,11
0,09
0,36
0,1
22
Tablo 4'ün devamı (Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri
ADDDY / EK-2
Ön
Parametre/ Çökel m
Havuzu
Numune
A ğı
PetPlas k
Geri
Dönüşüm
A ğı
Deri
Traşlama
A ğı
A)İnert
a kların
depolanabilme
kriterleri III.
Sınıf depolama
tesisleri için
sınır değerler
B) Tehlikesiz
a kların
depolanabilme
kriterleri II. sınıf
depolama
tesisleri için
sınır değerler
C) Tehlikeli
a kların
depolanabilme
kriterleri I. sınıf
depolama
tesisleri için
sınır değerler
Orijinal Atık Analiz Parametreleri
(*) Toplam Organik Karbon
236575
(TOK mg/kg)
(*) BTEX (benzen, toluen,
e lbenzen ve xylenes)
(mg/kg)
(*) PCBs (mg/kg)
(*) Mineral Yağ (mg/kg)
(*) Yanma Kaybı (%)
540320
564621
379865
30000
0,163
0,127
0,063
0,284
6
> 0,01
> 0,01
> 0,01
> 0,01
1
924,56
2478,4
500
1494,86 7766,44
42,10
98,64
84,26
87,16
28,35
97,98
97,26
55,19
%5
%6
100000
(%10)
(*) Kuru Madde Miktarı (%)
23
Termogravimetrik Analiz (TGA) Sonuçları:
TGA, karakterizasyonu destekleyen ve yapıların termal özellikleri ile termal bozunma kine ği verilerinin
hesaplanmasına olanak sağlayan yararlı bir anali k teknik r. Endüstriyel a k numunelerinin termal bozunma
davranışı; termogravimetrik analiz (TGA) yöntemi ile incelenmiş olup 30 ml/dk gaz debili azot ve hava atmosferleri
al nda Perkin Elmer Pyris1 model Termal analiz cihazı kullanılarak izotermal olmayan (dinamik) koşullarda
yapılmış r. Numuneler oda sıcaklığından başlanarak 900 0C' ye kadar 10 0C/dk ısıtma hızında yapılmış r. Endüstriyel
a k numunelerine ait termal bozunma ve buna bağlı kütle kayıplarını gösteren TG/DTG eğrileri eş-zamanlı
çizilmiş r.
Şekil 19: Ön Çökel m havuzu numunesine ait TG ve DTG eğrileri (azot ortamı)
24
Azot atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, ön çökel m havuzu a k numunesi için dört
bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 150°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %3 olup, bu
kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 150-550°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde iki adımda
gerçekleşen %35 lik kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin ve bağlı (kristal) suyun çıkışını göstermesi
muhtemeldir. 550-620°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %10 luk kütle kaybı meydana gelmiş olup bu
kaybın organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 620-900°C arasında gözlemlenen dördüncü
bozunma bölgesindeki %14 lük kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak
yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 42
dir. Ön çökel m havuzu a k numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 580°C
olarak gözlenmiş r.
Şekil 20: Ön Çökel m havuzu a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (hava ortamı)
25
Hava atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, ön çökel m havuzu a k numunesi için dört
bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 150°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %3 olup, bu
kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 150-645°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde iki adımda
gerçekleşen %41 lik kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin ve bağlı (kristal) suyun çıkışını göstermesi
muhtemeldir. 645-790°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %8 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın
organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 790-900°C arasında gözlemlenen dördüncü
bozunma bölgesindeki %1 lik kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak
yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 46
dır. Ön çökel m havuzu a k numunesinin hava ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 730°C
olarak gözlenmiş r.
Şekil 21: Teks l elyaf a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (azot ortamı)
26
Azot atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, teks l elyaf a ğı numunesi için dört
bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 110°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %1 olup, bu
kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 110-560°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde iki adımda
gerçekleşen %77 lik kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin ve bağlı (kristal) suyun çıkışını göstermesi
muhtemeldir. 560-620°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %20 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın
organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 620-900°C arasında gözlemlenen dördüncü
bozunma bölgesindeki %0,086 lık kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak
yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 1,3
tür. Teks l elyaf a ğı numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 580°C olarak
gözlenmiş r.
Şekil 22: Teks l elyaf a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (hava ortamı)
27
Hava atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, teks l elyaf a ğı numunesi için dört
bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 150°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %1 olup, bu
kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 150-510°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde iki adımda
gerçekleşen %78 lik kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin ve bağlı (kristal) suyun çıkışını göstermesi
muhtemeldir. 510-680°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %20 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın
organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 680-900°C arasında gözlemlenen dördüncü
bozunma bölgesindeki %1 lik kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak
yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 1 dir.
Teks l elyaf a ğı numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 610°C olarak
gözlenmiş r.
Şekil 23:Pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (azot ortamı)
28
Azot atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesi için dört
bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 100°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %0,25 olup,
bu kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 100-550°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde tek adımda
gerçekleşen %79 luk kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin çıkışını göstermesi muhtemeldir. 550620°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %17 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının
bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 620-900°C arasında gözlemlenen dördüncü bozunma
bölgesindeki %0,45 lik kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900
°C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 2,7 dir. Pet-plas k geri
dönüşüm a ğı numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 450°C olarak
gözlenmiş r.
Şekil 24:Pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (hava ortamı)
29
Hava atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesi için
üç bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 100-500°C arasındaki ilk bozunma bölgesinde iki adımda gerçekleşen
%78 lik kütle kaybının yapıdaki uçucu organik bileşiklerin çıkışını göstermesi muhtemeldir. 500-680°C arasındaki
ikinci bozunma bölgesinde %15 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının bozunmasından
kaynaklandığı düşünülmektedir. 680-900°C arasında gözlemlenen üçüncü bozunma bölgesindeki %1 lik kütle kaybı
inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu
kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 4,6 dır. Pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesinin azot
ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 590°C olarak gözlenmiş r.
Şekil 25: Deri traşlama a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (azot ortamı)
30
Azot atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, deri traşlama a ğı numunesi için dört
bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 150°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %8 olup,
bu kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 150-560°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde tek adımda
gerçekleşen %59 luk kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin çıkışını göstermesi muhtemeldir. 560620°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %18 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının
bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 620-900°C arasında gözlemlenen dördüncü bozunma
bölgesindeki %1,75 lik kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900
°C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 12 dir. Deri traşlama a ğı
numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 580°C olarak gözlenmiş r.
Şekil 26:Der, traşlama a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (hava ortamı)
31
3.4.17. Basınçlı Hava Akımı Van latörü
Basınçlı Hava Akımı Van latörü
Sayısı
: 1 adet
Tip
: Santrifüjlü
Madde
: Karbon çeliği
Motor hızı
: Sabitlenmiş
Motor
: 560 kW
Kapasite
: 100,000 kg/s hava @ P 68 mbar
3.4.18. Egzoz Çıkış Borusu
Boşal m yüksekliği
: zeminden 30 metre
Tip
: tek baca, kendini taşıyan gövde
Madde
: karbon çeliği
Ön kimlik
: tba mm
3.4.19. Tasarım Kodları ve Standartlar
Bu rapor sağlam mühendislik uygulamalarına ve tecrübeye dayanır. Bu tesis aşağıdaki uygulanabilir kodlara
ve standartlara göre tasarlanacak.
Elektrik
: IEC, DIN, ISO, VDI, VDE
Elektrik sınıflandırması
:CENELEC, ATEX
Kontrol sistemi
: BS 7671, BS EN 60204, BS EN 746, EN ISO 13849, IEC 61511, IEC 61508,
BS EN 60079
Materyal ser fikaları
: Basınç kısımları için BS EN 10204 – 3.1
Basınçsız kısımlar için BS EN 10204 – 2.1/2.2
Flanşlar
: ASME B16.5, EN 1759-1
Boru tesisa
: ASME B31.3, EN13480
Tanklar
: ASME kısım VIII bölüm 1, EN 13445
Su boruları tasarımı için EN 12952
Yangın boruları tasarımı için EN12953
Kaynakçı niteliği
: EN 287 ve ilgili PED gerekliliği
Kazan kodu
: BS EN 12953, Basınçlı Ekipman Direk fi
Buna uygun olarak 97/23/EC ve CE işaretli.
PED onayı
3.5.Teminatlar
Yapılacak iş aşağıdaki gibi Enta Mühendislik tara ndan güvence al na alınacak r.
i)Tasarımın termal kapasitesi
: 30 MW (HHV'ye dayalı)
ii)Termal oksitleme ısısı
: 850 OC
iii)Termal oksitleme kalma süresi
: 2 saniye
iv)Gürültü (ses basınç seviyesi)
: her bir kaynaktan 85 dB(A) @ 1 m
v)Termal oksitleyicide oksijen fazlalığı (minimum) : %6 vol (kuru bazda)
vi)Doymuş buhar basıncı
: 10,000 kg/s @ 7.0 barg
vii)Gaz yayılım sınırları (1)
-NOx
: 200 mg/Nm3
-Toz / par küller
: 10 mg/Nm³
-HCI
: 10 mg/Nm³
-SOX
: 50 mg/Nm³
-CO (2)
: 50 mg/Nm³
-VOC
: 10 mg/Nm³
-Krom ve bileşimi(3)
: 0.5 mg/Nm³
-Dioxin
: 0.1 ng TEQ/Nm³
53
Notlar :
(1) baca çıkışındaki ve 273K & 1013 mbar'daki kuru gaza dayalı ve %11 O2 dayanaklı düzel lmiş emisyonlar.
(2) Karbon monoksit (CO) için emisyon sınır değerleri aşmamalı (çalış rma ve çalışmayı durdurma
aşamasını da kapsayan):
Günlük ortalama değer olarak belirlenen 50 mg/Nm³ 'lük yanma gazı.
10 dakikalık ortalama değerler olarak belirlenen Bütün ölçümlerin en azından %95'indeki 150 mg/Nm³ 'lük
yanma gazı, veya 24 saatlik bir dilimde alınan yarım saatlik ortalama değerler olarak belirlenen bütün ölçümlerin 100
mg/Nm³ 'lük yanma gazı.
(3) Resim minimum 30 dakika, maksimum 8 saatlik örnek süre üzerindeki ortalama değerlere dayalıdır.
Bileşim krom (Cr)olarak açıklandı.
3.6 Tedarik Kapsamı
3.6.1. Kizmet Kapsamı
NO
1.
AÇIKLAMA
Süreç tasarımı, iş akış diyagramındaki sonuçlanma, P&I şemaları, İşletme ve
çalış rma talimatları, kontrol man ğı ve süreç veri sayfaları
FİRMA
X
2.
Makine mühendisliği, malzeme seçimini kapsaması, hesaplamalar, çizimler,
balataları tasarımı, şartnamelerin sa n alımı, alt sa cı mühendisliğin kontrolü,
yedek parça listesi, el kitapçıkları
X
3.
Tesisat mühendisliği, esas olarak boru ha şemasını içerir, malzemelerin
faturaları, izometrik, standart olmayan boru tedariki için çizimler, şartnamelerin
sa n alınması.
X
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Arazi cihazları mühendisliği, süreç ve tasarım verisiyle birlikte başlıca gereç
listesini içermesi, veri sayfaları, bağlan çizimleri, kablo bağlan ları şemaları,
şartnamelerin sa n alımı, kablo planları, bağlan şemaları, montaj ve işletme
kılavuzları
Elektrik mühendisliği, başlıca veri sayfaları kapsama, tüke ci listesi, bağlan
şemaları, montaj ve işletme kılavuzu
PLC - sistemleri mühendisliği, örneğin; kurulum, programlama, ara yüz (interfaz)
mühendisliği
Yukarıda bölüm ‘’de listelenen materyallerin tedariki ve uygun bir şekilde
paketlenip teslimi
Kalite kontrol, atölye te işi, yukarıda bölüm 4.2'de listelenen materyaller için
hızlandırma
Temin edilen ekipmanın ve yukarıda bölüm 4.2'de listelenen materyalin son
belgelendirmesi, te iş dosyalarını ve geçerli olan yerlerdeki ser fikaları
kapsama
X
X
X
X
X
X
10.
2 mühendis ile 3 günlük HAZOP - toplan sına ka lım
X
11.
Tesisi montajı ve işletmeye alma öncesi
X
12.
İşletmeye alma, kuraklaş rma, çalış rma, performans tes ve operatör eği mi
X
54
OSB
3.6.2. Ekipman ve Malzeme Tedariki Kapsamı
Sayı Adet
1.
3.
4.
x
1
3
3
3
1
1
1
1
Kurutma tesisi kapsamı aşağıdakileri içerir
-3 boşal mlı ortak kayış besleyici
-Islak / kuru geri karış rma üniteleri
-yakıt kontrol zinciri ile birleş rilmiş kurutma üniteleri
-siklon ayırıcı üniteler
-ortak toplama hunisi
-üç boşal mlı ortak kuru a k mikseri
-biofiltre pake ile birleş rilmiş ortak sulu yıkayıcı
-kurutucu ısıtma ünitesi için BMS içeren PLC temelli kontrol sistemi
x
1
1
1
1
1
Kuru parçalama ünitesi içeriği:
-40 ton kapasiteli depolama konteynırı
-parçalama ünitesi
-konteynırdan parçalama ünitesi girişine taşıma için kayış besleyici
-parçalayıcıdan huni ünitesine taşıma için kayış besleyici
-kontroller serisi
x
Gazlaş rma/sentez gaz sistemi:
-İşlem için her bir ünite yakıt ölçme ambarı ve yapısı, tescilli refrakter kaplama reaktör/
gazlaş rıcı ve siklon, gazlaş rıcı soğutma suyu sistemi, suyla soğutulmuş kül boşaltma
taşıyıcısı, çok bölgesi gazifikasyon hava tedariki ve otoma k kontrollü döner besleyici
içerir.
Gazifikasyonun veya downstream ekipmanın beklenmedik kapa lması durumunda her
gazlaş rıcı kirli gazı/ateş gazını atmosfere güvenli bir şekilde bırakmak için acil durum
havalandırma deliği/ateş bacası içerir.
-Sıcak gazların koşulunda söndürme sistemi
-Ünite izolasyonu için kapatma val nın izolasyonu
-Hava akımı harekete geçirici girişim sistemi
-devamlı işlem kontrolü için standart endüstriyel PLC’li kontrol paneli ve arıza güvenceli
PLC BMS/ güvenlik yöne mi
x
Son yakıcı termal oksidasyon sistemi kapsamı
-Güçlendirici takviye, görme portları taşıyıcılar, işlem/alet ağızlığı ile tamamlanmış yatay
yanma odası
-Termal oksitleme odası için dahili refraktör (şan yede montaj)
-yanma odası için personel koruması (sıcak kabuk tasarımı)
-ana yakıcı, çi yakıtlı enjektörlerle birleş rilmiş birleş rici yakma havası rüzgarlık düzeni
ve alev tarayıcı
-ateşleyici ile tamamlanmış pilot yakıcı
-yakıcının akın sı yönünde sentez gaz enjeksiyon manifoltu
-motor ile tamamlanmış yanma havası fanı bağlan , korucular, ana şasi ve akus k
zayıflama
-devamlı işlem kontrolü için standart endüstriyel PLC’li kontrol paneli ve arıza güvenceli
PLC’li kontrol paneli ve arıza güvenceli PLC BMS/güvenlik yöne mi.
x
3
3
3
3
1
5.
Firma
Etleme tesisi kapsamı aşağıdakileri içerir
-Kıyma / öğütme ünitesi
-Sıkış rılmış e n pompalanması
-buhar beslemesi, kondensat ha ve vanalarla birlikte iç içe geçmiş borulu
ısı dönüştürücü
-Elektrikli çalış rma ünitesi ile birleş rilmiş Trikantör ünitesi
-Çıkış helezon konveyör
-Yağ pompası
-1000 litrelik donyağı tortusu toplama tankı
-içten borulama
-Trikantör için pla orm
-PLC temelli kontrol paneli
1
1
1
1
1
1
1
1alan
1takı
m
1
2.
Açıklama
1
1
1
1
1
1
1
1
Osb
55
2
1 lot
2 set
1 lot
Kapasite/fazlalık yangın tüpü pi a k ısı kazan sistemi aşağıdakilerle tamamlanmış r:
1
-numune soğutucu, blöf devresi ve kontrol sistemi
-a k gaz geri kazanım sisteminin girişi için dahili refraktör astar (şan yede montaj)
-motorlar, rakorlar, taban plakaları ve iç süzgeçlerle tamamlanmış kazan besleyici
su pompaları
-kazan besleme suyu için hava giderici
7.
1
-bikarbonat dozajlama sistemi ile tamamlanmış Seramik Filtre birleş rme ünitesi
8.
1
-amonyak enjeksiyon sistemi ile tamamlanmış Katali k DeNOx paket ünitesi
9.
1
-motor, rakor, koruyucu, ana şasi ve akus k zayıflama ile tamamlanmış cebri çekme fanı
6.
x
x
x
x
x
10. 1 lot
-Bütün birbiriyle bağlan lı boru tesisa sistemi ve tabakhane a ğı arıtma tesisinin çalışma
sahası sınırı içerisinde kanal sistemi materyali
11. 1 lot
-Bağlama cıvataları, pla ormlar, rabzanlar ve tabakhane a ğı arıtma tesisi içerisine giriş
yollarını içeren yapı destekli çelik iskelet
12. 1 lot
-Çalışma sahası sınırı içerisinde akus k ve termal yalı m
13. 1 lot
-Güvenlikli saha sınıflandırmasına uygun Selas-Linde’nin tedarikinde Tabakhane a ğı
arıtma tesisi için bütün saha araç gereçleri
14. 1 lot
-Tabakhane a ğı arıtma tesisi (TAAT) içerisindeki araç gereçler için bağlan lı dökme
malzeme
x
x
x
x
1 lot
-Bölgesel bağlan kutularına kadar kablo teknesini ve desteklerini kapsayan, Tabakhane
a ğı arıtma tesisi çalışma alanı sınırları içerisinde kablolama ve elektrik şebekesi kurma
x
1 lot
-NO , SO , O VOC ve par küllerin baca gazı için kesin siz emisyon gözlemleme sistemi
(KEG)
x
1
-İşletmenin çalışmasını başlatma normal çalışması ve çalışmayı sonlandırma yöne mi/
kontrolü için bütün ekipmanların TAAT içerisinde birleş rilmesi ağlayan Ortak DCS
sistemleri
x
18.
1
-30 metrelik baca gazı kirli hava çıkış borusu
19.
1
-Gerekli olan yerlerde buhar ısısı izlemesi
15.
16.
17.
20.
-TAAT çalışma sahası sınırları bağlan kutularına kadar saha bağlan kutuları/yerel araç
gereçler arasındaki araç gereç kablolarının tedarik ve tasarımı
21.
-TAAT çalışma sahası sınırları bağlan kutularına kadar saha dağı m kutuları/yerel
tüke ciler arasında elektrik kablosu şebekesi tasarım ve tedariki
22.
-Gerekli olan yerlerde elektriksel ısı izleme; lokal dağı m kutusundan i baren
23.
-Motor kontrol merkezinin tedarik ve tasarımı
24.
-Tesis ışıklandırma sisteminin tasarım, tedarik ve kurulumu
25.
-Tesis topraklama sisteminin tasarım, tedarik ve kurulumu
26.
-Tesis ışıklandırma koruma sisteminin tasarım, tedarik ve kurulumu
27. 1 lot
-Nakliye paketlemesi
28. 1 lot
-Çizimler, belgelendirme, işletme ve bakım kılavuzu
29. 1 lot
-Nihai belgelendirmenin ana dokümanlarının Türkçeye çevirisi (örneğin işletme ve
bakım kılavuzu)
-Seyahat ve Türkiye’de konaklamayı da içeren 2 kişiye dayalı inceleme toplan ları
30.
10
31. 1 lot
56
-Şan ye Montajı ve şan yedeki işlem ekipmanı ve yapısal çelik işlerinin kurulumu
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
32. 1 lot
-Boru ha nın şan ye kurulumu ve şan yede kanal sistemi
33. 1 lot
-Elektrikli ekipmanın ve TAAT çalışma sınırları içerisindeki saha araç gereçleri
şan ye kurulumu
34. 1 lot
-TAAT’nde uygulanabilir olan tedarik edilmiş araç gereç için ısıya dirençli gereçlerin
şan ye kurulumu
35.
-TAAT çalışma sahası sınırları bağlan kutuları ile kontrol odası arasında kablolama ve tel
çekme
36.
-TAAT çalışma sahası sınırları ve Motor kontrol merkezi odası arasında elektrik hatları
kablolaması ve tel çekmesi
37.
-Enerji dağı m şebekesinin tasarım, tedarik ve kurulumu, TAAT çalışma sahası
sınırlarındaki kesin siz güç tedarikini içeren transferi düşürme
-Yukarı yönde a k alımı, toplama, karış rma ve depolama olanakları
38.
39.
-Bütün inşaat mühendisliği çalışmaları, topografik araş rmalar toprak analizi, kazık
çakmak, drenaj, su tutma çukurları, kazı ve dolgu işlemleri, temel döşeği, bloklar, yollar,
giriş yolları asite dayanıklı kaplama, yangından koruma vb.
40.
-Tanımlanan TAAT’nin çalışma sahası sınırları içinde havalandırma ve pis su boşaltma
borularını da içeren, yukarı ve aşağı yöndeki boru tesisa döşemesindeki bütün işlemler,
kamu hizmetleri ve servisler
41.
-Tesisi için bina
42.
-Amonyak çözel si depolama tankı
44.
-Bütün tehlikeli havalandırma ve pis su boşaltma borularının güvenli bir yerel boşal mı
tesisa (TAAT çalışma sahası sınırları dışına boşal mı)
-Kumanda odası ve döşemesi
45.
-İle şim sisteminin tasarım, tedarik ve kurulumu
46.
-Tesisinin performans deneyi için test ekipmanı ve kullanılabilirliği
43.
48.
-Bütün güvenlik duşları, göz banyosu, lokal yangından korunma ekipmanı ve su
püskürtücü sistemler
-Uyumluluk için üçüncü par emisyonu gözlemleme
49.
-Bütün üçüncü par te iş ücretleri yetkili kişi izinleri onay belgesi ücretleri
47.
51.
-Asbestos veya diğer çevresel olarak tehlikeli veya zehirli maddelerin uzaklaş rılıp
taşınması
-Gerekli tablo kanalı yol geçişi tedariki
52.
-Donanım için gerekli döşeme sahası tedariki
53.
-Tesis için güvenlik ve şan ye duvarı
54.
-İle şim sistemi hizmet ha nın tedariki
50.
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
3.6.3. Çalışma Sahası Sınırları
Tedarik kapsamındaki çalışma sahası sınırları Tabakhane A ğı Arıtma Tesisi Çizim alanının 2 metrelik alanı
içerisinde yer alacak r.
3.7. Şan ye Montajı / Kurulumu / İşletmeye Almadan Önce/ İşletmeye Alma
3.7.1.Şan ye Montajı Tedarik Kapsamı
İç kaynakları özel tasarım, mühendislik, proje yöne mi, tedarik ve yanma donanımı işleminin uzmanlar
tara ndan yapılması gerekmektedir. Projenin şan ye montaj unsurunu da içeren bütün üre m çalışmaları, onaylı
taşeron veya müşteri tercihli tedarikçilerle olacak r.
3.7.2. İşletmeye Alma Öncesi / İşletmeye Alma / Devir Teslim
Bu tesisin anahtar teslim projenin bir parçası olarak Tabakhane A ğı Arıtma Tesisinin bütün işletmeye
alma öncesini ve işletmeye almasını uzman bir firma tara ndan yürütülmesi gerekmektedir.
57
3.8. Ek Bölümler
3.8.1. Risk Matrisi
Risk
Öneri
Kalan Risk
Kri k süreç tesisinin elektrik veya
mekanik arızasından dolayı kesin
Ana tesis çok birimlidir, %120
kapasite sağlar, fazlalık dahil
edilerek %100 kapasite sağlar.
Çoklu hata mümkün fakat ayrık
kablolamayla beklenilmeyen
elektronik kontroller de
modülerdir.
Emisyon hatası
Özellikler, tesis planı ve seçimi
gösterildiği gibi aynı tasarıma
dayalıdır.
Düşük / yok. Emisyon standartları
yine de Türk regülatörü ile
bağdaşmalı.
Kimyasal Risk (Cr VI)
Cr VI, 3 mg/kg LOD’a göre süreç Düşük / yok; normal çalışma
içerisinde üre lmez.
şartları içerisinde.
Patlama / Yangın
HAZOP (Tehlike ve işle lebilirlik)
/ güvenlik bütünlüğü
Düşük / yok; normal çalışma
değerlendirmesin / ATEX tesis
şartları içerisinde.
mühendislik kapsamı içerisinde
sonuçlandırılmalı
Teknik
Yenilik
Teknik hazır bulunuş
Belirsizlik
Seviyesinin
Matrisi
1
tanımlanmamış
2
ilke
3
kavram
4
proto p
5
alan
4
yeni
çok yüksek
çok yüksek
yüksek
orta
uygulanamaz
3
değişiklik
çok yüksek
yüksek
orta
orta
düşük
2
değişiklik
yüksek
orta
orta
düşük
düşük
uygulanamaz
düşük
düşük
düşük
düşük
1
eşitlik
3.8.2. İş Akış Diyagramı
DERİ YAĞI ÜRETİM BÖLÜMÜ
TABLO 11: DERİ YAĞI ÜRETİM BÖLÜMÜ
58
KURUTMA BÖLÜMÜ
TABLO 12: KURUTMA BÖLÜMÜ
GAZİFİKASYON BÖLÜMÜ
TABLO 13: GAZİFİKASYON BÖLÜMÜ
59
OKSİDASYON VE BUHAR ÜRETİM VE GAZ TEMİZLEME
TABLO 14: OKSİDASYON VE BUHAR ÜRETİM VE GAZ TEMİZLEME
Kütle Dengesi Durumu 1 - Tasarım Durumu
TABLO 15: Kütle Dengesi Durumu 1 - Tasarım Durumu
MADDE AKIŞLARI TABLOSU
Sentez
Gaz
Buhar
1.0000
Bölümü
Sıcaklık
C
800,0
Basınç
97,30
kPa
Kütlesel
Akış kgmole/s 575,1
Kütle
kg/s 1,420e+004
Akışı
Sıvı
20,28
Hacim
m3/s
Akışı
Isı akışı
kJ/s 3,264e+007
Buhar
Çıkışı
Buhar
Bölümü
C
kPa
Sıcaklık
Basınç
Kütlesel kgmole/s
Akış
Kütle
kg/s
Akışı
Sıvı
Hacim
Akışı
m3/s
Isı akışı
kJ/s
60
Ox’a
Tahrik Sentez Atom Sulama giren
Gaz
sentez
Buharı Basıncı Buharı suyu
gazı
Baca
Gazı
CBA
Kazana WHR’den
çıkan BHW in
Giren
baca
Baca
gazı
Gazı
1,0000 1,0000 1,0000 0,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 0,0000
171,0
550,0
499,9
97,30
171,0
809,5
15,00
500,0
456,0
101,3
15,00
101,3
15,00
101,3
900,0
101,3
250
101,3
105,0
859,5
103,8
696,2
22,20
98,89
800,0
8,089
52,08
3195
3195
1753
1870
1,638e+004
400,0
1781
1,825e+004
137,2
1508
1,874
22,46
0,4008
1,785
24,34
0,4366
1,734
8,303e+004 8,303e+004 3,159e+004
95,94
95,9
31,65
2,462e+007 6,629e+007 5,269e+007 2838e+007 9,091e+007 5,947e+005 1,558e+004 2673e+008 3,421e+008 4,909e+008
Doğrudan
gaz yakan
hava
ısı cısına
CBA girişi
Doğrudan
gaz yakan
hava
ısı cısına
baca gazı
girişi
Doğrudan
gaz yakan kurutucuya kurutucudan
giren baca çıkan baca
hava
gazı
gazı
ısı cısına
tekrar geçiş
Nem
Gaz
Ox’a giren temizleyiciden
baca gazı
sonraki
kurutucusu baca gazı
Su
Sıvı
A k
1.0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 0,0000 1,0000 1,0000 0,0000 0,0000
171,0 15,00 15,00 109,1 398,9
109,1 15,00 109,1 67,63 15,00 67,63
809,5 101,3 200,0 101,3 101,3
101,3 101,3 101,3 101,3 200,0 101,3
1753
1785
3,159e+004 5,168e+004
35,65
59,43
39,89
640,0
2,138
1129
2958
3497
2,964e+004 8,207e+004 9,177e+004
33,68
94,56
104,3
538,4
9700
9,720
2367
2423
6,231e+004 6,313e+004
70,60
71,60
166,5
111,0
3000
2000
3,006
2,004
4,161e+008 5,338e+005 3,00e+006 7,606e+007 7,988e+007 2,355e+008 1,545e+008 1,594e+008 1,758e+008 4,779e+007 3,140e+007
BİLEŞİMLER
SENTEZ
GAZ
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Metan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Etan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Propan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(i-Butan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(n-Butan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(i-pentan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(n-pentan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(n-Hekzan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(CO)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(CO2)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Hidrojen)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Nitrojen)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(H2O)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(HCl)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(SO2)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(SO3)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Oksijen)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Argon)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(H2S)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Amonyum)
BACA
GAZI
CBA
KAZANA WHR’den
GİREN çıkan baca BHW in
gazı
BACA GAZI
0,018600 0,000000 0,015365 0,000000 0,000000 0,013371 0,940000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,009300 0,000000 0,007682 0,000000 0,000000 0,06685 0,020000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,010000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,194600 0,000000 0,160751 0,000000 0,000000 0,139889 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,103600 0,000000 0,085580 0,000000 0,000000 0,074473 0,000000 0,000000 0,075439 0,075439 0,000000
0,138500 0,000000 0,114409 0,000000 0,000000 0,99562
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,415200 0,000000 0,342980 0,000000 0,000000 0,298469 0,030000 0,781200 0,528700 0,528700 0,000000
0,071000 1,000000 0,232591 1,000000 1,000000 0,332183 0,000000 0,000000 0,348930 0,348930 1,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000793 0,000793 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000053 0,000053 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,209500 0,040729 0,040729 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,009300 0,005356 0,005356 0,000000
0,004700 0,000000 0,003882 0,000000 0,000000 0,003379 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,044500 0,000000 0,036760 0,000000 0,000000 0,031989 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
Buhar
Çıkışı
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Metan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Etan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Propan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(i-Butan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(n-Butan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(i-Pentan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(n-Pentan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(n-Hekzan)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(CO)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(CO2)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Hidrojen)
TAHRİK SENTEZ ATOM SULAMA Ox’a GİREN
GAZ
SENTEZ
BUHARI BASINCI BUHARI SUYU
GAZI
doğrudan doğrudan
gaz yakan gaz yakan
hava ısı cısı hava
ısı cısına
CBA girişi baca gazı
girişi
doğrudan kurutucuya kurutucudan
gaz yakan giren baca çıkan baca
hava
gazı
gazı
ısı cısına
tekrar
geçiş
nem
Ox’a giren gaz
baca gazı
temizleyiciden
kurutucusu sonraki baca
gazı
su
sıvı
a k
0,000000 0,000000 1,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,016883 0,019956 0,016883 0,000000 0,016883 0,016496 0,000000 0,000004
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
61
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Nitrojen)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(H2O)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(HCl)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(SO2)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(SO3)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Oksijen)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(Argon)
Mol Fraksiyonu Bileşimi
(H2S)
0,000000 0,781200 0,000000 0,590003 0,697396 0,590003 0,000000 0,590003 0,576481 0,000000 0,000005
1,000000 0,000000 0,000000 0,261631 0,127231 0,261631 1,000000 0,261631 0,278554 1,000000 0,999990
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
0,000000 0,209500 0,000000 0,124460 0,147114 0,124460 0,000000 0,124460 0,121607 0,000000 0,000001
0,000000 0,009300 0,000000 0,007024 0,008302 0,007024 0,000000 0,007024 0,006863 0,000000 0,000000
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
3.10. İfraz Planı / GA
TABLO 16: İfraz Planı / GA
62
4.1.Maliyetlendirme
Teknik Bölüm de tanımlanan Enerji Geri Kazanımlı Tabakhane A ğı A k Giderme Tesisi için Anahtar Teslim
fiya (+,- %10) € 48.500.000,00'dur.
İşletmeye ilişkin toplam ya rım maliye aşağıdaki gibidir.
Tesis Makine Ekipmanları
Hesaplanan Maliyetler (Euro)
Etleme tesisi pake
924.000
Doğrayıcı pake
1.258.000
3 adet kurutucu kısım
9.893.000
3 adet gazlaş rıcı
13.200.000
Genel Termal Oksidayzır
4.184.000
Kazan pake
5.004.000
Filtre Pake
8.486.000
Gaz Temizleyici/DeNOx pake
1.193.000
Kompresor / çelik yapı / inşaat işleri / boru taşıma direkleri
/ kanal sistemleri / Control paneli / CEM / Gövde /
yardımcı ekipmanlar
4.358.000
TOPLAM
48.500.000
Yıllık İşletme Giderleri Kalemleri
Maliyetler (Euro)
Kimyasal Madde
742.222
Doğalgaz
2.264.094
Bakım Onarım
970.000
Elektrik Enerjisi
1.451.085
Kül Bertaraf Gideri
271.632
Gider Toplamı
5.699.033
Yıllık İşletme Gelirleri Kalemleri
Maliyetler (Euro)
Buhar Enerji Geliri
4.358.020
Yağ Üre m Geliri
2.168.288
Yıllık A k Bertaraf Maliye (455 ton*365 gün)
5.973.920
Gelir Toplamı
12.500.228
Yıllık Kazanç
6.801.195
63
4.2.Teslimat Süresi
Mekanik Tamamlama tarihi Yürürlük Tarihinden i baren 22 ha adır. Bu süre bu tarz tesisler için normal
teslim tarihini ifade etmektedir. Normal teslim tarihi, tesis zaman planlaması, temel mühendisliği içeren detaylı
mühendislik ve tedarik süreleri aşağıdaki gibi özetlenmiş r.
Temel Mühendislik
: 14 - 16 ha a
Müşteri Onayı
: 2 - 3 iş ha ası (paralel olarak)
Detaylı Mühendislik ve Tedarik
: 44 - 46 iş ha ası
Mekanik Tamamlamaya kadar tesis montajı
: 30-32 ha a
Teknik Belgelerin tahmini teslim tarihi, ilk olarak, aşağıdaki gibi olacak r:
Akış diyagramı ve batarya sınır şartları
: 8 ha a
Isı & Kütle Dengesi
: 8 ha a
Proje çizimleri
: 8 ha a
Genel Yerleşim ve Fabrika Düzeni
: 12 ha a
Kurulum Temelleri
: 12 ha a
64