kanatlılarda aşılar ve aşılama yöntemleri

KANATLILARDA AŞILAR VE
AŞILAMA YÖNTEMLERİ
Hayvanları infeksiyöz hastalıklardan
yapay yolla korumak amacıyla
kullanılan biyolojik maddelere AŞI
denir.
Spesifik immun yanıt oluşturmak için;
hayvana kontrollü olarak, uygun doz
ve yolla immunojen verilmesine
AŞILAMA denir.
iDEAL BiR AŞI NASIL OLMALIDIR ?
İyi bir koruma sağlamalıdır.
Uzun süreli koruma sağlamalıdır.
Minimum yan etkili ve güvenli olmalıdır.
• Genetik olarak stabil olmalıdır.
• Ucuz olmalıdır.
• Transport ve depolama sırasında
etkinliğini yitirmemiş olmalıdır.
AŞILAR iLE iLGiLi DiKKAT EDiLMESi
GEREKEN AŞAMALAR
I- AŞI iLE iLGiLi FAKTÖRLER
ÜRETİM VE TEKNİK UNSURLAR
-Liyofilize canlı aşılar :
İyi kurutulmuş ve ambalajlanmış olmalı
- İnaktif aşılar : Fazlarına ayrışmamış
-Aşıların imal ve son kullanma tarihleri belli olmalı
- Üretim, pazarlama ve uygulama sırasında soğuk zincir korunmuş olmalı
II. AŞILAMA ÖNCESi DiKKAT
GEREKTiREN NOKTALAR
• Sürünün genel sağlık durumu gözden geçirilmelidir.
• Sürü aşı yapılma aşamasında herhangi bir hastalık
belirtisi gösteriyor ise aşılanmamalıdır.
• Çevredeki salgın hastalıklar dikkate alınmalıdır.
• Çiftlikteki hijyen ve sevk-idare durumu kontrol
edilmelidir.
• Yetiştirme yönü dikkate alınmalıdır.
•
Broiler, yumurtacı ve damızlık aşılamalarında amaca
uygun aşılar seçilmelidir.
• Önceden uygulanan aşılar takip edilmelidir.
• Maternal antikor düzeyi dikkate alınmalıdır.
• Birinci aşılamadan sonra bağışıklık düzeyi
gözlenmelidir.
• Uygulanacak aşıların avantaj ve dezavantajları
gözden geçirilmelidir.
III. UYGULAMA SIRASINDAKi
FAKTÖRLER
• Aşıyı uygulayan kişi bilgili ve tecrübeli
olmalıdır.
• Prospektüsler dikkatli okunmalı ve
üretici firmanın önerilerine uyulmalıdır.
• Aşılamalar günün serin saatlerinde
yapılmalıdır.
İçme suyu ile aşılama yapıldığında dikkat
edilmesi gereken noktalar
• -Aşılamadan en az iki saat önce su
verilmemelidir.
• -Aşı ile beraber verilecek suyun hayvanların iki
saat içinde tüketebilecekleri miktarda olması
gerekir.
• -Su temiz, klorsuz, yumuşak ve herhangi bir
kimyasal madde içermemeli, su klorlu ise 1-2
gün bekletilmeli ve ondan sonra aşılamada
kullanılmalıdır.
• -Aşılama suyuna 1/40 oranında yağsız süt ya
da 2 gr/lt hesabı ile süt tozu katılmalıdır.
• -Suluklar deterjansız temiz su ile fırçalanarak
temizlenmelidir.
• İçme suyu ile uygulanan aşıların kapağı
karıştırılacağı suyun içinde açılmalıdır.
Püskürtme yöntemiyle aşı
uygulamasında dikkat edilecek noktalar
• -Kümesin havalandırma sistemi yeterli olmalıdır.
• -Sürüde solunum yoluyla ilgili herhangi bir
hastalık bulunmamalıdır.
• -Aşılama sırasında kümesin havalandırma
sistemi kapatılmalı, aşılamadan 30-60 dakika
sonra açılmalıdır.Sıcak havalarda bu süre
kısaltılabilir.
• -Kullanılacak alet amaca uygun ve damlacık
büyüklüğü mikometreden küçük olmalıdır.
• Hayvanların hepsinin önerilen dozda
aşı almalarına dikkat edilmelidir.
• Aşılama bittikten sonra virus ile bulaşık
şişe ve enjektör gibi malzemeler uygun
şekilde imha edilmelidir.
IV. AŞILAMADAN SONRA
DiKKAT EDiLECEK NOKTALAR
• Sürüye iyi bir bakım ve beslenme
uygulanmalıdır.
• Stres faktörleri ortadan kaldırılmalıdır.
• Aşılamadan 2-3 hafta sonra sürüden
kan alınarak, sürünün bağışıklık düzeyi
kontrol edilmelidir.
AŞILAMALARDA YETERSiZ
BAĞIŞIKLIK NEDENLERi
• İmmun sistem gelişmeden erken dönemde
aşılama
• Maternal antikorların aşıyı nötralize etmesi
• Herhangi bir nedenle immunosupresyon
• Kötü bakım-besleme ve hijyenik koşullar
AŞILARLA iLGiLi YAYGIN
PROBLEMLER
URETiM HATALARI
• Sahada etkisi olmayacak bir aşı
suşunun üretimde kullanılması
• Aşı dozunun yetersiz olması
• Liyofilizasyon ve ambalajlama hataları
UYGULAMA HATALARI
• Deneyimsiz kişilerin uygulaması
• Prospektüse uyulmaması
• Son kullanma tarihi geçmiş aşıların
kullanılması
• Aşının fazla veya az sulandırılması
• Her hayvanın eşit ve tam doz aşılanmaması
AŞI SUŞUYLA İLGİLİ UNSURLAR
• Virus/Bakterinin immunojenik gücünün
zayıf / kuvvetli olması
• Saha viruslarından farklı antijenik yapı
• Aşı virusunun genetik olarak stabilitesi
FiZiKSEL FAKTÖRLER
Aşının;
• Transport
• Depolama
• Uygulama öncesi olumsuz koşullarda
kalması
HASTALIKLARA GÖRE SEÇİLECEK
AŞILAMA YÖNTEMLERİ
• Burun-göz aşılama yöntemi:
Newcastle, İnfeksiyöz bronşitis,
• Gumbaro,
• İnfeksiyöz laryngotraheitis
• Gaga daldırma yöntemi ile aşılama:
ND, IB
• Sprey yöntemi ile aşılama: ND, IB,
IBD
• İçme suyu yöntemi ile aşılama: ND,
IB, IBD, ILT, AE
• ENJEKSİYON yöntemi ile aşılama: ND,
IB, Gumboro, Marek hastalığı, EDS76, Swollen Head Sendromu (Şişkin
Baş Sendromu), İnfeksiyöz Koriza,
Tifo, Koli, Kolera, Mikoplazma
• Folliküler yöntem ile aşılama: Tavuk
çiçeği, ILT
• Kanat zarına batırma yöntemi ile
aşılama:Tavuk çiçeği
• Kloakal yöntemle aşılama: ILT
NEWCASTLE HASTALIĞI
• Aşılar aktif ve inaktif virus aşıları olmak üzere iki grupta
toplanır.
• Burun veya göze damlatma yöntemi:Canlı lentojenik
aşılarla yapılmaktadır.HB1, F ve LaSota geniş ölçüde
kullanılmaktadır.
• İçme suyu ile aşılama: 40 kısım suya 1 kısım yağsız süt
katılması gerekmektedir. Aşı virusu olarak HB1,Clon 30
ve LaSota en çok kulllanılır.
• Sprey veya aerosol yolla aşılama:Aşı suşu
olarak LaSota,Clon 30 ve HB1
kullanılmaktadır.
• ENJEKSİYONla aşılama: daha çok göğüs
kasına uygulanır.
• Kanat zarına batırma ve kloaka yolu ile
aşılama: az tercih edilir.
İNFEKSİYÖZ BRONŞİTİS
Attenue aşılar;
• 1 günlük civcivlere sprey, gaga daldırma
veya burun göze damlatma yoluyla
• Daha yaşlı hayvanlarda içme suyu, göze
damlatma ve aerosol yolla verilir.
MAREK
• Monovalan ve bivalan aşılar
kullanılmaktadır.
• Orta virulensli MHV suşlarından ileri gelen
hastalıklarda monovalan aşılar yeterlidir.
• Çok virulent MHV suşlarından ileri gelen
hastalıklarda bivalan aşılar veya yeni
hazırlanan klon aşılar kullanılır.
AVIAN ENSEFALOMYELİTİS
• Canlı ve inaktif aşılar kullanılır.
• Canlı aşıların hazırlanmasında 1143 suşu
kullanılmaktadır.
GUMBORO
• Canlı aşılar;mild, intermediate ve hot olarak
gruplanır.
Mild aşılar:
- İmmunsupresyona yol açmazlar.
- Güvenilirlerdir.
Intermediate aşılar:
- Günümüzde en fazla kullanılan IBD aşılarıdır.
- Orta düzeyde maternal antikorları aşıp, iyi bir
bağışıklık sağlarlar.
• Hot aşılar:
• Orta ve yüksek düzeyde maternal
antikorları aşıp iyi bir bağışıklık sağlarlar.
• İmmunsupresyona neden olabilirler.
• İnaktif aşılar:
• Yağ adjuvantlı olarak tek veya kombine
olarak piyasaya sürülürler.
• Canlı aşılar ile aşılanan hayvanlarda
oluşan bağışıklığın etkinliğini ve süresini
uzatmak amacıyla kullanılırlar.
• Rekombinant aşılar:
• IBD virusunun VP2 antijeni, viral ve maya
hücrelerinden ekspre edilmiş ve elde
edilen ürün yüksek düzeyde immunojenik
bulunmuştur.
INFEKSİYÖZ
LARİNGOTRACHEİTİS
Aşılamalarda;
• Göz-burun
• Sprey
• İçme suyu yöntemleri uygulanır.
ŞİŞKİN BAŞ SENDROMU
(SHS)
• Etçi damızlık ve yumurtacı tavuklar, canlı
attenue bir aşıyı takiben kullanılan yağ
adjuvantlı inaktive bir aşı ile korunabilirler.
TAVUK ÇİÇEĞİ
• Kanat zarına özel aleti ile batırlarak yapılır.
• Bacak tüylerinden 4-5 tane yolunarak, buraya
aşı materyaline daldırılmış sert bir fırça ile,
foliküllere ters yönde,2-3 kez sürmek suretiyle
hayvanlar aşılanır.
• 7-14 gün sonra, oluşan lezyonlar
değerlendirilir.Lezyonun varlığı aşının tuttuğunu
ifade eder.
Yumurtacı piliç ve tavuklarda
örnek bir aşı programı
YAŞ
AŞININ CİNSİ
AŞILAMA YÖNTEMİ
1. GÜN
MAREK(Rispens)
İNTRAMUSCULAR
İNFEKSİYÖZ
BRONŞİTİS(H120)
GÖZ DAMLASI
1-3. GÜN
KOKSİDİOZİS
İÇME SUYU, ORAL
7. GÜN
NEWCASTLE(HB1)
SPREY, İÇME SUYU
8-14. GÜN
GUMBORO(Intermediate)
İÇME SUYU
7. HAFTA
NEWCASTLE(LaSota)
BURUN, GÖZ DAMLA,
İÇME SUYU, SPREY
12. HAFTA
AVİAN
ENSEFALOMİYELİTİS
KANAT ZARI, GÖZ
DAMLASI
FOWL POX
16. HAFTA
İNFEKSİYÖZ
LARYNGOTRAHEİTİS
İÇME SUYU
NEWCASTLE (inaktif)
BURUN, GÖZ DAMLA,
İÇME SUYU, SPREY
ENFEKSİYÖZ
BRONŞİTİS(inaktif)
İÇME SUYU
REOVİRUS
GÖZ DAMLASI,
INTRAMUSCULER
EDS-76
INTRAMUSCULER
BROİLERLER İÇİN AŞILAMA PROGRAMI :
YAŞ
AŞININ CİNSİ
AŞILAMA YÖNTEMİ
1. GÜN
NEWCASTLE (HB1)
SPREY
ENFEKSİYÖZ BRONŞİTİS (H120)
SPREY
MAREK
ENJEKSİYON,İN OVO
7 -10. GÜN
NEWCASTLE (HB1)
SPREY, İÇME SUYU
14 -18. GÜN
ENFEKSİYÖZ BRONŞİTİS (Mass)
İÇME SUYU, SPREY
GUMBORO (İntermediate)
İÇME SUYU
21 -24. GÜN
GUMBORO (İntermediate)
İÇME SUYU
28 -30. GÜN
NEWCASTLE (LaSota)
İÇME SUYU, SPREY
TİCARİ HİNDİ SÜRÜLERİ İÇİN AŞILAMA PROGRAMI:
YAŞ
AŞININ CİNSİ
AŞILAMA YÖNTEMİ
1. GÜN
NEWCASTLE (HB1)
İÇME SUYU
7. GÜN
SHS (Şişkin Baş Sendromu)
İÇME SUYU
14. GÜN
NEWCASTLE (LaSota)
İÇME SUYU
6. HAFTA
HİNDİ ÇİÇEK AŞISI
DERİALTI ENJEKSİYON
8. HAFTA
SHS (Şişkin Baş Sendromu)
İÇME SUYU
10. HAFTA
NEWCASTLE (LaSota)
İÇME SUYU
HİNDİ DAMIZLIKLAR İÇİN AŞILAMA PROGRAMI:
YAŞ
AŞININ CİNSİ
AŞILAMA YÖNTEMİ
10. GÜN
TRT (canlı)
SPREY
2. HAFTA
NEWCASTLE (canlı)
SPREY
6. HAFTA
NEWCASTLE (canlı)
SPREY
12. HAFTA
NEWCASTLE (inaktif)
ENJEKSİYON
18. HAFTA
PASTEURELLA/ERİSİPEL
(inaktif)
ENJEKSİYON
PMV-3 (inaktif)
ENJEKSİYON
NEWCASTLE (inaktif)
ENJEKSİYON
PASTEURELLA/ERİSİPEL
(inaktif)
ENJEKSİYON
PMV-3 (inaktif)
ENJEKSİYON
24. HAFTA