Donuz qripi (SIV) – Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının yaydığı

Donuz qripi (SIV) – Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının yaydığı məlumata görə,
virus "donuz qripi" adlansa da, əslində, müxtəlif H1N1 viruslarının qarışığından
yaranıb – donuz qripi, quş qripi və insan qripi.
Bu üzdən viruslara həm donuzların, həm quşların, həm də insanların yoluxması
mümkündür. Adi öskürək və asqırıqla ətrafa yayılan damcılar və xəstə insanla
yaxın kontaktla xəstəlik asanlıqla yayıla bilir.
"Donuz qripi"nə ilk dəfə 2008-ci ilin aprelində Meksikanın La-Qloriya kəndində
yaşayan beş yaşlı oğlan Edqar Ernandes donuz ferması yaxınlığında yoluxub.
Həmin vaxtdan dünyanın 135 ölkəsində 134 mindən çox adam bu qripə tutulub ki,
onların da 700 nəfərdən çoxu dünyasını dəyişib. Xəstələrin sayı ABŞ, Meksika,
Kanada Böyük Britaniya, Çili və Avstraliyada daha çoxdur.
"Donuz qripi"nin texniki adı belə qəbul olunub: A/H1/N1. "A" tipli qrip virusun
nəfəs yolu ilə yoluxması nəticəsində ortaya çıxır və bu xəstəlik sürətlə yayıla bilir.
"Donuz gripi" donuzlarda bütün il boyu özünü biruzə verə bilər.
Xəstəliyə yoluxanlar özlərini əzgin, yorğun hiss edirlər, boğazları qaşınır, əzələləri
ağrıyır, quru öskürək müşahidə olunur. Amma "quş qripi"ndən azacıq fərqi odur ki,
bu qripə yoluxanlarda ürəkbulanma və diareya halları sıx-sıx müşahidə olunmur.
"Donuz qripi"nə qarşı hələlik heç bir peyvənd yoxdur. İndi Dünya Sağlamlıq
Təşkilatı bu peyvəndi hazırlamaqla məşğuldur. Amma qriplə bağlı önəmli bir xəbər
də ondan ibarətdir ki, "quş qripi"nə qarşı təsirli olan Tamiflu və Relenza kimi
dərmanlar "donuz qripi"nə yoluxanlara da müsbət təsir edir. Vaxtında müalicəyə
başlayanda, xəstəni sağaltmaq mümkündür.
Virusun yayılması
Təsdiq olunmuş ölümlər
hadisələr Təsdiq olunmamış hadisələr
Donuz qripi epidemiyası (2009) Google Maps
Təsdiq olunmuş
Mündəricat
 1 Əlamətləri
 2 "Donuz qripi"nin gizli "dost"u
 3 İstinad
 4 Həmçinin bax
 5 Mənbə
 6 Xarici keçidlər
Əlamətləri
A/H1N1 tipli qrip yüksək patogenli virus ştamının törətdiyi kəskin infeksion
xəstəlikdir. Virus asanlıqla insandan insana hava, damcı yolu ilə keçir və bir neçə
saatdan 7 günə qədər olan müddətdə özünü göstərir. Xəstəliyin ilkin əlamətləri
yüksək hərarət, öskürək, boğazda ağrı, zökəm, baş və əzələ ağrıları, bəzi hallarda
qusma və diareyadır. A/H1N1 virusu ilə yoluxmuş şəxslər əsasən xəstəliyinin
başlandığı ilk 7 gün ərzində potensial yoluxdurucu hesab edilməlidir. Uşaqlar,
xüsusən də azyaşlı uşaqlar daha uzun müddət ərzində potensial yoluxdurucu ola
bilər. A/H1N1 virus tipi ilə xəstələndiyi təsdiq olunmuş şəxslər xəstəxanaya
yerləşdirilmədiyi hallarda və ya xəstələnmə şübhəsi olan şəxslər ev şəraitində, ən
azı xəstəliyin başlandığı ilk 7 gün ərzində təcrid edilməlidir.
Xəstəliyin ilkin əlamətləri müşahidə edildikdə təcili evə həkim çağırmaq, çoxlu
miqdarda maye qəbul etmək, maska və ya pambıq tənzifli maska taxmaq, əlləri
tez-tez sabunla yumaq lazımdır. Ailədə xəstə şəxslə təmas zamanı gigiyena
qaydalarına əməl edilməlidir. Profilaktiki tədbirlər kimi kəskin respirator
xəstəlikləri (hərarət, öskürək, zökəm) və qripin digər əlamətləri olan şəxslərlə
yaxın əlaqədən mütləq qorunmaq, əlləri tez-tez sabunla yumaq lazımdır. Mütləq
evdə qalmaq, işə və ya təhsil müəssisəsinə getməkdən, kütlə ilə təmasdan
çəkinmək, insanlarla təmasa girməmək üçün ailə üzvlərinə və yaxınlara xəstəliklə
bağlı məlumat vermək lazımdır.
A/H1N1 virusundan necə qorunmaq lazımdır?
- Yüksək hərarəti, öskürəyi, hərarəti olan şəxslərlə təmasdan çəkinmək.
- Əlləri tez-tez sabunla yumaq.
- Sabun və su olmadıqda əlləri spirtli tampunla silmək.
- Asqırdıqda və ya öskürdükdə ağızı salfet və ya dəsmalla örtmək.
- Gözlərə, buruna, ağıza toxunmamağa çalışmaq.
- Sağlam həyat tərzi keçirmək, o cümlədən normal yuxuya riayət etmək.
- Vitaminlərlə zəngin qida qəbul etmək, fiziki aktivliyi artırmaq.
- Xəstələnərkən evdə qalmaq və tibbi xidmətə müraciət etmək.
Ev şəraitində xəstəyə qulluq qaydaları:
- Xəstəni ayrıca otaqda izolə etmək.
- Xəstəyə qulluq zamanı birdəfəlik maska və ya respiratordan istifadə etmək, dörd
saatdan bir onları dəyişmək.
- Xəstə ilə hər kontaktdan sonra əlləri sabunla yumaq.
- Xəstə olan otağın havasını vaxtaşırı dəyişmək.
- Otağı təmiz saxlamaq və ətrafı nəm üsulla yığışdırmaq.
"Donuz qripi"nin gizli "dost"u
ABŞ Xəstəliyə Nəzarət və Mübarizə Mərkəzi bu vaxta qədər AH1N1 virusundan
("Donuz qripi") ölənlər üzərində aparılan araşdırma sensasion bir gerçəkliyi ortaya
qoyub.
Araşdırma zamanı məlum olub ki, 77 nəfərdən 29-un ölümünə tək AH1N1 virusu
deyil, digər bir virus da səbəb olub. Bu, "Streptococcus pneumoniae" virusudur.
"Streptococcus pneumoniae" virusu "Donuz qripi"nə insanı öldürməkdə bir növ
yardımçı olur.
"Donuz qripi"ndən fərqli olaraq, bu virusu rentgen müayinələri zamanı aşkarlamaq
mümkün olmur. ABŞ Xəstəliyə Nəzarət və Mübarizə Mərkəzi bu virusa qarşı
peyvəndin olduğunu və onunla mübarizənin çətin olmayacağını da bildirib.[1]
Bu maddedeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için
maddenin tartışma sayfasına bakabilirsiniz.Maddeye uygun biçimde
kaynaklar ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Domuzlar insanlara ve kuşlar gibi diğer canlılara bulaşabilen grip virüslerini
taşıyabilirler, bu sayede virüsün genetik olarak değişime uğrayıp pandemik bir
salgına dönüşmesine neden olabilirler.
Bir hemşire Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack H. Obama'ya domuz gribi
aşısı vurmak üzereyken (20 Aralık 2009).
Domuz gribi, Orthomyxoviridae ailesinden, herhangi bir virüs tarafından
oluşmuştur.Domuzlarda oluşan virüse çok benzediği için adına Domuz Gribi
denmektedir.Hastalık tıp alanında İngilizce swine influenza virus kelimelerinin
baş harflerinin bir araya getirilmesiyle kısaca SIV olarak adlandırılır. Bilinen tüm
SIV tipleri ya Influenzavirus A (çoğunlukla) ya da Influenzavirus C (ender)
tipindedir.[1] Aşısı bulunmaktadır. [2] 2009 salgınına neden olan virüs, influenza A
virüsünün alt türlerinden biri olan H1N1'dir.
Kümes hayvanları ve domuzlar ile yakın temasta çalışan kişiler, özellikle
korumasız bir şekilde temasta bulunanlar, eğer hayvan insana bulaşabilen bir virüs
taşıyorsa enfeksiyon kapma riski altındadır. Buna karşılık, hastalıklı bir hayvanın
eti uygun bir şekilde pişirildiği zaman herhangi bir risk arz etmemektedir. SIV,
insandan insana bulaşabilecek şekilde yapısını değiştirebilmektedir. 2009 yılındaki
domuz gribi vakalarının bu tip bir virüs tarafından oluştuğu belirtilmektedir.[3]
Konu başlıkları
 1 Tarihçe
 2 Belirtileri
 3 Bulaşma şekli
o 3.1 Domuzlar arasında
o 3.2 İnsanlara
 4 Risk grupları
 5 Korunma
 6 Profilaksi ve Tedavi
 7 Mortalite
 8 Önlemler
 9 Ayrıca bakınız
 10 Dış bağlantılar
 11 Kaynakça
Tarihçe
Ana madde: İspanyol Gribi
Ana madde: 2009 domuz gribi salgını
Bu tür bir salgın şeklinde bilinen ilk grip salgını, "İspanyol gribi" olarak da
adlandırılan 1918 salgınında, yaklaşık iki yıl içerisinde 500 milyon kişi hastalığa
yakalandı ve 50 ila 100 milyon kişi hayatını kaybetti. Bu salgına yol açan grip
virüs H1N1 virüsünün atasıydı.[4][5] 1976 salgınında 1 kişi hastalıktan 25 kişi virüs
aşısına bağlı oluşan yan etkilerden hayatını kaybetti. Bu nedenle 1976 salgını,
"domuz gribi fiyaskosu" olarak da bilinir. 1988 salgınında sadece hamile bir kadın
ve doğmamış bebeği hayatını kaybetti[kaynak belirtilmeli]. 2009 yılında Meksika'da
başlayıp dünyaya yayılan virüs,191 ülkede yaklaşık 800,000 kişide görüldü, 8238
kişi H1N1 virüsü nedeniyle yaşamını yitirdi.[6]
Belirtileri
Hastalığın insandaki belirtileri grip ve grip benzeri hastalıkların semptomları ile
aynıdır. Belirtiler; ateş, öksürük, boğaz ağrısı, vücut ağrısı, baş ağrısı, üşüme hissi
ve yorgunluktur. Normalden daha fazla sayıda hasta ishal ve kusma şikayeti
bildirmiştir.[7]
Bu epidemide ateşsiz, daha atipik seyreden vakalar da görülmektedir. Örneğin, bir
aileden birisinde tipik grip semptomları olmasına rağmen ailenin başka üyelerinde
hafif bir burun akıntısı, gözlerde batma şikayeti, boğaz ağrısı olabilmekte ve hiç
ateşi olmayanlara rastlanmaktadır. İki hastadan biri hafif seyretmektedir, ancak
doktora “ben hastayım” diye gelenlerin önemli bir kısmında ateş vardır; hastaneye
yatırılanlarda bu oran %90-95'e ulaşmaktadır. Yani daha ciddi vakaların hemen
hepsi ateşlidir.
Bu belirtiler sadece domuz gribine özgü olmadığı için tanı konulması için hastanın
yakın geçmişi, domuz gribi olan kişilerle temas edebileceği bölgelerde bulunup
bulunmadığı ya da domuzların ve kümes hayvanlarının bulunduğu ortamlarda
bulunup bulunmadığı sorgulanarak ayırıcı tanı yönteminin uygulanması
gerekmektedir.
Bulaşma şekli
Domuzlar arasında
Domuzlarda grip çok yaygındır,[kaynak belirtilmeli] ABD'de üretilen domuzların yaklaşık
yarısı virüse maruz kalmıştır.[kaynak belirtilmeli] Virüse karşı antikorlara diğer ülkelerdeki
domuzlarda da sıkça rastlanır.[kaynak belirtilmeli]
En önemli bulaşma yolu hastalıklı ve hastalıksız domuzların doğrudan temasıdır.
Bu yakın temaslar özellikle hayvanların taşınması sırasında sıkça gerçekleşir.
Entansif tarım da, domuzların birbirine çok yakın ortamlarda yetiştirilmesinden
dolayı bulaşma riskini artırabilir. Virüsün doğrudan bulaşması muhtemelen
domuzların burunlarını birbirlerine değdirmeleriyle ya da kurumuş mukus
üzerinden olur. Hapşırma ve öksürme yüzünden havayoluyla bulaşma da
mümkündür. Virüs genellikle bir sürü içinde hızlıca yayılır ve birkaç gün içerisinde
tüm domuzlara bulaşır. Yaban domuzu gibi vahşi hayvanlar da virüsü bulaştırabilir
ve bu hastalığın çiftlikler arasında yayılmasına sebep olabilir.
İnsanlara
Domuzların çevresinde çalışan, özellikle yakın temasa giren kişiler bu hayvanlarda
yaygın olarak görülen bu virüsü kapma riski altındadır. Bu insanlar, zoonoz ve
virüsün şekil değiştirmesinin birlikte oluşabileceği bir ortam teşkil ederler.
Dolayısıyla bu insanların aşılanması ve yeni virüs nesillerinin tespit edilmesi için
izlenmesi halk sağlığı açısından önemlidir. Çiftliklerdeki çalışanlar kadar olmasa
da veterinerler ve et işleme tesislerinde çalışanlar da virüse yakalanma riski
altındadır.
Risk grupları
Risk grubu, yani hastaneye yatış ve ölüm riski yüksek olanlar, hem yurt dışında
hem Türkiye'de aynı. Bunlar, 5 yaş altı, özellikle de 2 yaş altı çocuklar, gebeler, her
yaş grubundan kronik hastalığı olanlar, yani astım, KOAH, kalp hastalığı, diyabeti
olanlar, bağışıklığı baskılanmış olanlar, REYE sendromu nedeniyle 19 yaş altı
aspirin tedavisi alanlardır. En yüksek riski olanlar gebelerdir. Hastaneye yatışların
ise çok önemli bir kısmını pnömoniler oluşturmaktadır.
Domuz gribi salgınından bu kadar korkulmasının nedenlerinden biri, hastalığın,
belki genelde kötü seyretmiyor, ama ölen hastaların bir kısmı genç erişkinler ve
okul çağı çocukları olmasıdır. Bunlardan %30'unda altta yatan bir hastalık da
bulunmamaktadır. Ayrıca yoğun bakıma ihtiyaç duyan ve uzun süre kalan bu tür
hastalar, yoğun bakım yatak sayısında da çok ciddi bir yetersizliğe de yol
açmaktadır.
Korunma
Domuz gribi solunum (hava) yoluyla bulaşmaktadır; aşısı bulunmuştur ve Dünya
Sağlık Federasyonun onayladığı bir aşıdır. Ancak aşının yan etkileri konusunda
hâla şüpheler bulunmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü, dünyada Aralık 2009'a kadar 65 milyon aşının yapıldığını ve
mevsimsel grip aşısında beklenenlerden farklı yan etkiye rastlanmadığını bizzat
açıklamıştır.
Domuz gribi aşısında adjuvan olarak yer alan skualen daha önce hepatit,
papilloma, bazı grip aşıları ve kuş gribi gibi farklı birçok aşıda denenmiştir ve hem
AB'de hem de ABD'de onay almıştır. Koldaki enjeksiyon yerinde ağrı dışında,
adjuvanlı ve adjuvansız aşılar karşılaştırıldığında hiçbir ciddi yan etki
görülmemiştir. Bir iddia da, bu molekülün normalde bağırsaktan alındığı ve koldan
verilmesi durumunda antikor oluşumuna yol açacağı şeklindedir. Bunun da aksi
ispatlanmış ve enjeksiyon yoluyla verilen adjuvanlara karşı antikor oluşmadığı
gösterilmiştir.
Onaylanmış aşılar gebelerde yapılabilir. Buna, canlı zayıflatılmış aşılar, ayrıca
adjuvanlı ve adjuvansız ölü aşılar dahildir. Yeterli antikor oluşumunun sağlabilmesi
açısından, bebeklerde 6. aylıkdan itibaren aşı uygulanabilir. İlk 6 ayda bebeğin
annesinin veya bakıcısının aşı olması gerekmektedir. Öte yandan, yenidoğanlara
dahi oseltamivir verilebilmektedir.
Aşıya bağlı olarak, yumurta alerjisi olanların dışında beklenen bir alerjik reaksiyon
yoktur.
Tedbir olarak, solunum maskeleri dışında, özellikle kalabalık ortamlarda
bulunduktan sonra, eller sıklıkla sabun ve su ya da alkol içerikli kimyasallar ile
yıkanmalıdır. İnsanlar ellerini yıkayamadıkları durumlarda, ağızlarına, burunlarına
ve gözlerine elleriyle dokunmaktan kaçınmalıdır. Eğer öksürme gerekiyorsa ağız
bir bez ya da kâğıt ile kapatılmalı ve kullanılan kâğıt ya da bez hemen çöpe
atılmalıdır.
Profilaksi ve Tedavi
CDC, dört durumda profilaksi önermektedir. Bunlar, profilaksi verilecek kişinin
risk grubunda olması, gerçek temas öyküsü olması, ilacın hastalık başlangıcından
itibaren ilk 48 saatte verilmesi ve son olarak, profilaksinin 10 gün boyunca
alınmasıdır. Bu dört koşul sağlanıyorsa profilaksi verilmeli, yoksa verilmemelidir.
Profilaksi, aile içi veya yakın temas bulaşları içindir.
Uzun süreli profilaksi önerilmemektedir. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma
Merkezleri (CDC) hastalıktan korunma veya tedavisi için Tamiflu (oseltamivir) ya
da Relenza (zanamivir) önermektedir. İzole edilen virüs üzerinde ABD ve
Meksika'da yapılan deneylerde amantadine ve rimantadine'e karşı dayanıklı olduğu
tespit edildi.[8] Amerikalı uzmanlar 2009 Haziran ayının sonlarında aşının
bulunmasına çok yaklaştıklarını açıkladılar.[9]
Yapılan önemli hatalardan biri, doktorların grip düşündükleri herkese ilaç
vermeleridir. DSÖ yüksek riskli gruplara erken tedavi önermektedir. Yani tedaviye
ilk 48 saat içinde ve ideal olarak da ilk 24 saatte başlanması gerekmektedir.
Örneğin bir gebe, iki yaş altı çocuk veya astımlı bir hasta geldiğinde test
yapılmadan hemen ilaç başlanmalıdır. Gebelerde, sistemik etkisi nedeniyle
oseltamivir daha uygundur. Ama hafif hastalığı olan ve risk taşımayan bir kişide,
domuz gribi düşünülse bile ilaç verilmesi gerekmemektedir. Yani ilaca, hastanın
durumuna ve riskine göre başlanmalıdır.[kaynak belirtilmeli]
Mortalite
Hafif olan vakaların kaç kişi olduğu bilinmemektedir. Doktora hasta olduğu için
başvuranların ortalama %4'ü hastaneye yatmakta, bunun dörtte biri yoğun bakıma
girmekte, yoğun bakıma girenlerin de üçte biri ölmektedir. Buna göre, doktora,
“ben çok hastayım” diye başvuranlarda mortalite 3/1000'dir. Daha hafif vakalar da
dahil edilirse, bu oran 1/10.000 düzeyine inmektedir.
Önlemler
ABD Başkanı Barack Obama, H1N1 virüsünün yol açtığı domuz gribi hastalığıyla
mücadeleye acil kullanım için 1.825 milyar dolar tahsis etmiştir.[10]ABD ve Dünya
Sağlık Örgütü domuz gribiyle mücadelede alınacak önlemler ve tedaviler için
sistemli bir şekilde çalışmaktadırlar.
Ayrıca bakınız
 Kuş Gribi
Dış bağlantılar
 WHO (DSÖ) güncel domuz gribi dağılım haritası Reuters.com (İngilizce)
 Rhiza Labs ve Google tarafından hazırlanan güncel domuz gribi dağılım
haritası Flutracker.rhizalabs.com (İngilizce)
Kaynakça
1.
^ Uzm. Dr.Cengiz Uzun Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon
Hastalıkları, Konuyla iligli Alman Hastanesinin bir makalesi
2.
^ Domuz gribinin aşısı da yok!
3.
^ Swine influenza
4.
^ 1918 Flu Resulted In Current Lineage Of H1N1 Swine Influenza
Viruses ScienceDaily.com. Erişim: 2 Temmuz 2009
5.
^ Centers for Disease Control and Prevention. Jeffery K.
Taubenberger and David M. Morens. 1918 Influenza: the Mother of All
Pandemics, January, 2006. Erişim: 9 Mayıs 2009. (İngilizce)
6.
^ Domuz Gribi Salgını dağılım haritası flutracker.rhizalabs.com.
Erişim: 24 Kasım 2009
7.
^ Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezinin konuyla ilgili
açıklaması
8.
^ CDC'nin konuyla iligli açıklaması
9.
^ Domuz Gribi Paniği Şiddete Dönüştü TRT Haber. Erişim: 23 M