plastik yüksek tünelde 3 ve 5 yapraklı olarak dikilen 3307 f1 broccoli

plastik yüksek tünelde 3 ve 5 yapraklı olarak dikilen 3307 f1 broccoli

PLASTİK YÜKSEK TÜNELDE 3 VE 5 YAPRAKLI OLARAK DİKİLEN 3307 F1 BROCCOLİ
ÇEŞİDİNDE FARKLI SEVİYELERDEKİ BESİN MADDELERİNİN VERİM ÜZERİNE ETKİLERİ.
Rıfat KARAKURT
Z.K.Ü.Bartın M.Y.O
Seracılık Programı
Bartın - TÜRKİYE
Şenay AYDIN
T.B. Erbeyli İncir Araştırma Enstitüsü
Aydın - TÜRKİYE
ÖZET
Bu çalışma, Bartın ekolojik koşullarında plastik yüksek tünelde düzenlen-miştir. 3307 F1
broccoli çeşidinin 3 ve 5 gerçek yapraklı dikilen fidelerine N,P,K ve Mg’u farklı seviyelerde içeren
bir mineral beslenme programı uygulanmıştır. Bu koşullarda, Ekim-Kasım-Aralık vegetasyon
dönemi sonunda elde edilen pazarlanabilir anabaş ürününde verim belirlenmiştir.Elde edilen
bulgular göre ; 50 kg N + 16.5 Kg P2O5 + 72 Kg K2O + 5.5 Kg MgO / da. seviyelerindeki N:P: K ve
Mg rejiminin 3 yapraklı devrede dikilen fidelerle en iyi sonucu verdiğini ortaya koymuştur.Daha
yüksek oranlı bir gübreleme programı ve geç dikim, anabaş oluşumunda düzensizliklere yol
açarak elde edilen üründe verim ve kalite kayıplarına neden olmaktadır.
Anahtar sözcükler: Broccoli, fide gelişme dönemi N:P:K:Mg’lu gübrele-me, anabaş, verim
THE EFFECTS OF NUTRIENT ELEMENTS AT VARIOUS LEVELS ON THE YIELD OF
3307 F1 BROCCOLI CULTIVAR PLANTED AT 3 OR 5 LEAFY STAGE IN THE PLASTIC
TUNNEL CONDITIONS.
ABSTRACT
This study was carried out in the high plastic tunnel at Bartın ecological conditions.The
Mineral nutrient elements programme prepared from N:P2O5:K2O and Mg O at various levels was
applied on 3307 F1 broccoli cultivar planted at 3 or 5 true leafy stage. In these conditions , the
yield of the marketable main head crop was determined at the end of vegetation period consisted
of October-November and December months.Based on the results, the best conclusion obtained
from the mineral nutrient program consisting of 50 Kg N + 16.5 Kg P2O5 + 72 Kg K2O + 5.5 Kg
Mg O /da.together with the seedling planted at the 3 true leafy stage. Later planting stage and
higher levels of mineral nutrient levels caused to quality losses due to irregular main head
development.
Key words: Broccoli, seedling development stage ,fertilizing of the N:P:K:Mg
elements,main head , yield.
GİRİŞ
Broccoli yeşil çiçek tomurcukları ve taze sürgünleri yenen bir sebze türüdür.Bitki yeşil çiçek
tomurcukları ile kalın ve etli çiçek saplarından oluşan bir anabaş ve anabaşın hasadından sonra
gelişmelerini tamamlayan yaprak koltuklarının oluşturduğu yan başlardan oluşmaktadır (Nieuwhof
1969).Crucifera familyasının bir üyesi olan bitkide,dikimde kullanılacak fidenin gelişme dönemi
veya fide yaşı ,hasat döneminde elde edilecek kaliteli anabaş ürünü için belirleyici bir niteliğe
sahiptir.Primordial doğuş döneminin, dikim öncesi veya sonrası gerçekleşmesi floral gelişmenin
sağlıklı normal bir anabaş eldesine imkan verip vermeyeceğini ortaya koymaktadır.
Fide dikim zamanının , ekimle-dikim arasındaki sürenin mümkün olduğu kadar kısa
tutulmasına imkan sağlaması iyi bir şaşırtmaya imkan sağlamaktadır.Ayrıca ,vegetatif devreden
generatif gelişme dönemine geçiş olarak kabul edilebilecek ayrım devresinin şaşırtma sonrasına
denk gelmesi ve bu devrede bitkinin fizyolojik olarak oldukça yüksek aktiviteye ulaşması
primordium doğuşun sağlıklı bir anabaş taslağı ile neticelenmesini sağlar ( Benoit ve
Cuestermans 1987 ). 2 ,3,4 gerçek yapraklı fidelerle yapılan açık-tarla çalışmasında en iyi sonuç,
en erken dikim olarak kabul edilen 2 gerçek yapraklı fidenin dikiminden alınmıştır.Ortalama
parsel veriminin 65*25 cm’lik dikim sıklığında 1403 gr olarak elde dildiği bu çalışmada , ayrıca
çalışmada kullanılan erkenci SG1 ve geçci Corvet F1 brokkoli çeşitlerinin bu dikim zamanına
hemen hemen aynı reaksiyonu gösterdiği anlaşılmıştır( Karakurt ,1990 ).
Primordial doğuş fide dikim döneminin uygun seçiminin yanısıra , dikim sonrası makro ve
mikro mineral beslenme koşullarının da etkisi altındadır.Bu makro besin maddelerinden azot,bitki
gelişmesinde yaşamsal önemi olan bir bitki besin maddesidir.Azotlu bileşikler bitkilerin kuru
ağırlıklarının önemli bir bölümünü oluşturur.Proteinlerin oluşmasındaki rollerinden başka klorofil
moleküllerinin yapılarında yer alır.Yeterince azotun sağlanması ile bitkiler koyu yeşil renkli
kuvvetli bir vegetatif gelişme gösterirler.Öte yandan azotun fazla olması bitkinin gevşek ve
kuvvetsiz bir bünyeye sahip olmasına yol açar ki bu da bitkinin hastalıklara karşı direncini
azaltır.Ortamda gereğinden fazla azotun bulunması halinde bitkinin gelişme devresi normalden
daha uzun olacağı gibi,olgunlaşma da geriler. Artan azot miktarı ile daha yüksek vegetatif gelişme
sağlanmakta, anabaş çapı artmaktadır. Fakat artan azot seviyesi aynı zamanda boş gövdeliliğe
olan eğilimi de arttırdığından uygun besin maddesi seviyesinin tespiti önem kazanmaktadır (
Mullins ve Straw,1990 ;Trambley,1989;Gorski ve Amstrong ,1987 ).Bitkiye azot akümülasyonu ,
artan azot oranı ile artmakta ve 34.5 - 46.5 kg N/da. oranlarında maximum seviyeye ulaşmaktadır
( Zebaith , Bowen ve Toivonen , 1995 ).
Fosfor bitkilerde nükleik asidin ,fitinin ve fosfolipidlerin yapı maddesidir.Bitkilerde döllenme
organlarının tam olarak gelişebilmesi için fosfor gerekli bir elementtir.Bitkilerin erken olgunluğa
erişebilmeleri yeteri kadar fosforun bulunmasıyla sağlanabilir.Oluşmalarında temel madde olan
fosfor tohum ve meyvelerde fazla miktarda bulunur.Kök gelişmesi yeteri kadar fosforun bulunması
ile sağlanabilir.
Bitkide azot ve fosforun gelişme için gerekli bileşiklere sentezlenme-lerine karşın
,potasyum böyle bir işleme katılmaz.Potasyumun yerini bitkide başka bir element alamaz ve
potasyumun görevini sodyum ve lityum gibi özdeş kimyasal özellik gösteren başka bir element
yapamaz.Potasyum karbonhidratların oluşması ve bir yerden başka bir yere taşınması için
gereklidir.Potasyumun azot metabolizması ile de yakından ilgili olduğu saptanmıştır.Potasyum
noksanlığı görülen bitkilerde amino asitleri gibi çözünebilir azotlu bileşikler genellikle fazla
miktarda bulunur.Bu durum kimi araştırmacılar tarafından potasyum noksanlığında amino
asitlerinin protein haline dönüşmesinin gerilediği şeklinde açıklanmıştır ( Kacar,1984 ).
Bitkilerde magnezyum fotosentezin cereyanına ve karbonhidrat metabolizmasına yaptığı
önemli etki ile dikkat çekmektedir.Klorofil molekülünün yapı maddesini oluşturması nedeniyle
yeterli magnezyumun olmaması halinde fotosentez gerçekleşmemektedir. Magnezyum noksanlığında klorofil oluşumunun azalması nedeniyle yapraklarda sarılık kloroz belirtisi ortaya
çıkar.Ayrıca, yapılan araştırmalar yeteri kadar magnezyu-mun bulunması halinde,bitkilerin
fosforlu gübrelerden daha fazla yararlandık-larını ve tohumun fosfor kapsamının daha yüksek
olduğunu göstermiştir.
4.5 kg N + 5.9 kg P2O5 + 11.2 kg. K2O ve 9.0 kg. N + 11.8 kg. P2O5 + 22.4 kg. K2O/da.
oranlarındaki N:P:K gübrelerinin dikim öncesi ve daha sonra 13.4 kg N, 19.6 kg K2O ve 2.5 kg P2
O5 /da. şeklinde uygulanan gübre oranları pazarlanabilir verim, erkenci verim, baş ağırlığı ve
erkenci verimin / toplam verime oranı bu seviyelerde pek etkilenmemektedir ( Bracy, Parish ve
Bergeron ,1995 ). Artan azot oranı daha öncede belirtildiği gibi boş gövdelilik problemine yol
açtığından, Toivonen ve ark (1994) ’na göre taze pazarlama için optimal kabul edilebilecek bir
baş büyüklüğünün 12.5-25.0 kg. N/da. azot seviyesi ile sağlanacağı ve bu seviyenin mutedil bir N
uygulama dozu olduğu ileri sürülmektedir.Yine yüksek verimin esas alındığı ve sık bir dikimin
uygulandığı koşullarda bu azot seviyeleri ile ortalama verimin 1670 kg./da. ürüne kadar
çıkabileceği anlaşılmıştır (Soto,1991).Artan azot oranının bu faktörleri etkilemesinin yanısıra ,
başların hasat olgunluğuna ulaşmak için ihtiyaç duyduğu zaman periyodunu da düşürmektedir
(Canady ve Wyatt, 1992).
Broccoli de gerek anabaş kalitesinde gerekse bir verim unsuru olarak anabaşın pazara
satışa sunulacağı ya da hemen hasat edileceği devrede,çiçek tomurcuklarının kesime uygun
olduğu dönemde baş büyümesinin de maximum seviyeye ulaşmış olması oldukça önemli bir
kriterdir ki bu da artan azot oranı ile sağlanmaktadır ( Santamaria, Elia ve Conversa , 1994).
Verim ve kaliteye ulaşmak , azotun yanısıra diğer bitki besin maddelerinin de uygun
seviyede olmasına bağlıdır.Baş gelişme dönemi , yüksek sıcaklığa oldukça duyarlı olan bitkide
uygun vegetasyon periyodunun tespiti önem kazanmaktadır. Nitekim Demchak ve Smith (1990) ,
azot ile birlikte fosfor ve potasyum gübrelerini de uygulamışlar ve verim artışında fosforun da
oldukça etkili bir besin elementi olduğunu tespit etmişlerdir. Ayrıca ,yeterli ve zamanında
yapılacak sulama özellikle primordial doğuş döneminde ve sonrasında yüksek olmayan
sıcaklıklar,düşük ışık intensitesi ve % 70-75 arasında değişen atmosfer nem seviyesi broccoli için
arzu edilen gelişme koşullarını sağlamaktadır.
MATERYAL VE METOD
Bu çalışma , Bartın Meslek Yüksekokulu’ na ait plastik yüksek tünelde AG 3307 F1 broccoli
çeşidinin farklı iki gelişme döneminde bulunan fideleri ile Ekim-1997’de düzenlenmiştir. Parsel
büyüklüğü 5 m2 parsellerde ise ortalama olarak bir parselde 25 adet bitki bulunmaktadır. 50x40
cm. dikim sıklığı ile dikilen fidelere dikimden 10 gün sonra kullanılan gübrenin % 40’ı , 30 gün
sonra ise geri kalan % 60’ı ince band halinde verilmiştir.Gübreler bitkilerin 10 cm. kenarında 5
cm.toprak derinliğinde verilerek damla sulama ile sulama yapılarak besin maddelerinin bitki kök
bölgesine ulaşmasına çalışılmış-tır.Çalışmanın yapıldığı tünelin yetiştirme ortamı, belli
seviyelerde taşıma mil ve torfdan oluşmakta ve yıkama yolu ile besin maddeleri kaybına oldukça
uygun bir yapıya sahip olmaktadır.
Fideler 3-5 gerçek yapraklı aşamada dikilmişlerdir.Mineral beslenmede kullanılan gübre
formu damla sulama yönteminde besin çözeltileri şeklinde doğrudan sulama ile birlikte
uygulanabildiği gibi; aynı zamanda toprağa doğrudan verilebilen ve yapraktan uygulanabilen
formulasyonlardan oluşturul-muştur.Gübreler, 3 farklı seviyede (GD 1: 35 kg. N + 11.5 kg. P2O5 +
50 kg. K2O + 3.8 kg. MgO/da. ; GD 2: 50 kg. N + 16.5 kg. P2O5 +72 kg. K2O + 5.5 kg. MgO/da.;
GD3: 65 kg. N +21.4 kg P2O5 + 93.6 kg. K2O + 7.1 kg. MgO/da.) uygulanmıştır.Mineral besin
maddelerinden N ‘un formları üre,amonyum ve nitrattan oluşmaktadır. Gübre,bu üç formu çeşitli
seviyeler-den ihtiva etmek-tedir. Deneme faktöriyel tesadüf parsellerinde düzenlenmiştir. Hasat
20 Kasım -25 Aralık 1997 periyodunda yapılarak, pazarlanabilir kalitedeki anabaş verimi üzerinde
durulmuştur.Yaprak koltuklarında meydana gelen yanbaş hasadı üzerinde durulmamıştır.3307 F1
broccoli çeşidinin yan baş oluşturma eğiliminin oldukça az olduğu gerçeği de bu çalışma
sonucun-da ortaya çıkmıştır.Varyans analizinden sonra elde edilen ortalama parsel verimleri
arasındaki farklılıkların önem seviyesi LSD testi ile kontrol edil-miştir. İstatistiksel analizlerde
“Statgraphics“ bilgisayar programından yararlanılmıştır.
BULGULAR VE TARTIŞMA
AG 3307 F1 broccoli çeşidinin 3 ve 5 gerçek yapraklı dikilen N:P2O5: K2O:MgO gübre
dozlarının pazarlanabilir anabaş verimi üzerine etkilerine ilişkin varyans analizinden elde edilen
LSD değerleri çizelge 1 ve 2’ de verilmiştir.
Çizelge 1: 3307 F1 broccoli çeşidinin 3 ve 5 yapraklı dikilen fidelerinin verimde meydana
getirdiği farklılıklar.
Table 1: The yield differences obtained from the seedling of 3307 F1 broccoli cultivar
planted at 3 or 5 true leaf stage.
Method: 95 Percent LSD
Level
Count
5Y
3Y
contrast
3 Yapraklı
5 Yapraklı
9
9
Average
Homogeneous Groups
7310.000
10737.778
difference
X
X
limits
+/-
3427.78
1413.04 *
* denotes a statistically significant difference.
Çizelge 1’ den de anlaşılacağı gibi fide dikim zamanı olarak seçilen 3 ve 5 yapraklı gelişme
dönemleri, verimde farklılığa yol açmış ve 3 yapraklı dikimden elde edilen ortalama parsel verimi
10737.778 gr. iken 5 yapraklı dönemde dikilen fidelerden elde edilen parsel verimi 7310 gram
seviyesinde kalmaktadır. Bu sonuçlar, ekimle dikim arasındaki ortalama sürenin fide dikim
zamanı için kritik olduğunu ortaya koymakta ve primordial ayrım döneminin dikim şokuna
rastlanmamasının önemini ortaya koymaktadır. Bu dönemin uygun seçimi, ileride uygulanacak
mineral beslenme programının başarısı için de oldukça değer ifade etmektedir. Elde edilen bu
sonuç, Benoit ve Cuestermans ( 1987 ) ve Karakurt (1990) ile uyum içinde görülmektedir.
Çizelge 2: 3307 broccoli çeşidine uygulanan değişik seviyelerdeki N:P2O5:K2O:MgO besin
maddelerinin ortalama parsel veriminde meydana getirdiği farklılıklar.
Table 2: The yield differences obtained from the various levels of N:P:K: Mg .(Gr/
parsel)
95 Percent LSD
Level
Count
Average
Homogeneous
Groups
1GD1
6
7787.500
X
2GD3
6
8628.333
XX
3GD2
6
10655.833
X
contrast
Difference
+/-
limits
1-2 ( GD1-GD2 )
2868.33*
2436.17*
1-3 (GD1-GD3 )
-840.833
2027.50
2436.17
2436.17
2-3 (GD2 - GD3 )
* denotes a statistically significant difference
Daha önce de içerikleri verilen GD1, GD2 ve GD3 farklı, macro bitki besin maddelerinin
seviyelerinden GD1’ de elde edilen ortalama parsel verimi ile GD3 parsel verimleri düşük
kalmışlardır. Artan azot ve fosforun özellikle verim artışına yol açtığı daha öncede ifade
edilmesine karşın GD3’ teki verim düşüklüğü bir çelişki oluşturmaktadır. Ancak Tremblay (1989)
tarafından belirtildiği gibi artan azot daha fazla vegetatif gelişme sağlamaktadır. Aynı araştırıcı
uygun ılıman bir iklimde optimal bir toprak PH seviyesinde boş gövde gelişiminin (hollow stem)
azot oranı ile birlikte artışının pazarlanabilir verim artışından daha fazla olduğunu ileri sürmektedir
ki bu koşullarda N uygulamasının düşürülmesi gerektiği ifade edilmektedir. Çarpıcı bir vurgulama
açısından, araştırı nitrat içeren kaynakların kaynakların verimi % 4 seviyesinde arttırırken, boş
gövdelilik oranındaki artışın % 13 olduğunu belirtmektedir. Artan besin maddesi seviyesi
gelişmeyi kamçılamakta fakat düzensiz, dağınık pazar kalitesi düşük floral gelişme düzeninde
homojenliğin kaybolduğu bir ürün ile karşı karşıya kalınmaktadır. Toplam verim artmakta, bu ürün
içinde, pazarlanabilir kalitede ürün miktarı düşmektedir.
GD2 besin maddelerinden elde edilen verim değerleri Zebart, Bowen ve Toivoven (1995)’ in
elde edilen verim seviyelerinden daha yüksek olmuştur. Elde edilen değerler Demhack ve Smith
(1990) tarafından elde edilen değerlere de uyum göstermektedirler. Soto (1991) tarafından 35 kg
N/da. şeklinde uygulanan azot uygulamasında elde edilen verim 8350 gr/ 5 m2 iken, bizde elde
edilen değer 10655.833 gr. olmaktadır. Besin maddelerinin daha yüksek olmasının yanısıra,
ayrıca daha serin bir periyoda rastlayan vegetasyon dönemi de bu değerlerin elde edilmesinde
etkili olmuştur.
İkili interaksiyon olarak tesbit edilen 3 yapraklı dikim * GD2 beslenme rejiminde, en yüksek
parsel verimi 12521.666 gr olarak sağlanmıştır. Genç devrede yapılan dikim ,fidenin dikim sonrası
gelişmesine imkan sağlayarak ayrım safhasına fizyolojık olarak hazırlanmasını
kolaylaştırmaktadır. Böylece,dikim sırasındaki ve sonrasındaki adaptasyon süreci primordial
doğuşun sağlıklı ve düzenli bir anabaş teşekkülünü emniyet altına almaktadır. Ayrıca, bu devrede
yetiştirme ortamının besin maddeleri ve su bakımından uygun tutulması da bu ayrım devresinin
arzu edilen yönde gelişimine imkan sağlamaktadır.
SONUÇ
Elde edilen bulgulara göre; N : P2O5 : K2O : MgO’ lu gübreleme uygun seviyelerde tutularak
boş gövde oluşumuna yol açmadan, verim artışı sağlanabilir ve pazar kalitesi yüksek ürün elde
edilebilir.50 kg. N + 16.5 kg. P2O5 + 72 kg. K2O + 5.5 kg. MgO/da. lık seviye ile sonuca ulaşılabilir.
Ancak , bu besin maddelerinin kaliteli bir verim ile değerlendirilebilmesi fide dikim döneminin
uygun tesbitine de bağlıdır. 3 yapraklı fide dönemi bu açıdan uygun bir sonuç vermesini
sağlamıştır.Bu çalışma Bartın ekoloji koşullarında , 1997 sonbahar-kış periyodunda, plastik örtü
altında , farklı gelişme dönemlerinde bulunan fidelerle düzenlenmiştir. N:P2O5:K2O ve MgO’ u
farklı seviyelerde içeren 3 beslenme rejimi uygulanmıştır. Bu farklı gelişme dönemlerinde en
uygun beslenme rejimi, pazarlanabilir anabaş parsel verimi açısından değerlendirilmiştir.
Elde edilen bulgulara göre ; 50 kg. N + 16.5 kg. P2O5 + 72 kg. K2O + 5.5 kg. MgO/da.
seviyelerindeki N:P2O5:K2O:MgO besleme programının , 3 gerçek yapraklı dönemde dikilen
fidelerle en iyi sonucu verdiğini ortaya koymaktadır. Daha yüksek bir N:P2O5:K2O:MgO seviyesi,
özellikle de yüksek azot seviyelerinin etkisi ile anabaş oluşumunda düzensizlikler meydana
gelmekte ve boş gövde ( hollow stem) oluşumu eğilimi artmaktadır.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
KAYNAKÇA
Benoit, F.and Ceustermans, F.1987.Winter Broccoli Under Glass.Winter Broccoli onder glass.Berende
Tuinder 92: 25-20.Hort.Abst.57(5):3352.
Bracy, R.P.Parish,R.L.Bergeron, P.E.1995.Sidedress N Application Methods For Broccoli
Production.Journal of Vegetable Crop Production.1(1).
Canaday,C.H.and Wyatt,J.E.1992.Effect of nitrogen fertilization on bacterial soft rot in two broccoli
cutivars,one resistantand one susceptible to the disease.Plant Disease 10:76.
Demchak ,K.T.and Smith, C.B.1990.Yield responses and nutrient uptake of broccoli as affected by
lime type and fertilizer.J.Amer.Soc.Hort.Sci.115 ( 5 ) :737-740.
Gorski,S.F. and Armstrong D.M.1987.The influence of spacing and nitrojen rate on yield and hollow
stem inbroccoli.Researc sirkuler ,Ohio Agricultural Research and Development CenterNo.288,168.Hort.Abst.57(1).
Kacar;B.1984.Bitki Besleme.Ankara Üniversitesi Ziraat.Fakültesi Yayın No : 899.
Karakurt ,R.1990.Brokkoli (Brassica oleracea L.convar botrytis ( L.) Alef var.Italica Plenck) yetiştiriciliği
üzerinde bir araştırma.Y.Lisans tezi.U.Ü.F.B.E.Bursa.
Mullins,C.A.and Straw,R.A.1990.Broccoli cultivar and spacing trials.Tennessee Farm and Home
Science.156:11-15.
Nieuwhof,M.1969.Cole Crops ,New York.
Santamaria,P.Elia, A.Conversa ,G.1994.Growth and yield of broccoli in a vegetable crops
sequence.Effects of nitrogen and herbicides.Rivista di Agronomia 28(2):135-141.
Soto,J.A.1991.Effect of nitrogen fertilization and spacing on the yield and quality of broccoli ( Brassica
oleracea var. İtalica) during two groving cycles in Cartago,Costa Rica.Agronomia Costarricense.15:1-2.
Toivonen,P.M.A.,Zebarth,B.J.Bowen P.A.Effect of nitrogen fertilization on head size,vitamin C content
and storage life of broccoli .Can.J.Plant Sci.74(3):607-610.
Tremblay ,N.1989.Effect of nitrogen sources and rates on yield and hollow stem development in
broccoli.Can.J.Plant Sci.69(3):1049-1053.
14. Zebarth , B.J. Bowen , P.A.Toivonen , P.M.A.1995. Influence of nitrojen fertilization on broccoli
yield,nitrogen accumulation and apparent fertilizer nitrogen recovery.Can.J. Of Plant Sci.5(73).