dikkat! - MucitPanda.com

Transkript

Proje ve bilim danışmanı:
Prof. Giuliano Menghini
DİKKAT!
Sadece 8 yaşın üzerindeki çocuklar içindir. Yetişkinlerin gözetiminde kullanılır.
Sağlık için tehlikeli bazı kimyasal maddeler içerir.
Kullanmadan önce talimatları okuyun, bu talimatları izleyin ve gerektiğinde başvurmak için
saklayın.
Kimyasal maddelerin, özellikle ağız ve gözler olmak üzere vücudun herhangi bir bölümüne
temas etmesine izin vermeyin.
Küçük çocukları ve hayvanları deneylerden uzak tutun.
Deney setini, 8 yaşından küçük çocukların ulaşamayacağı yerlerde saklayın.
Gözetimde bulunan yetişkinler için koruyucu gözlük sete dahil değildir.
Üretici Firma: Clementoni S.p.A. – Zona Industriale Fontenoce s.n.c. – 62019 Recanati (MC) – Italy
Tel.: +39 071 75811 – Fax: +39 071 7581234 – www.clementoni.com
Clementoni tarafından ithal edilmiştir.
Clementoni Oyuncak San. Ve Tic. Ltd. Şti.
Küçükbakkalköy Mh. Tevfik Fikret Cd. – No:28/67 34750 Ataşehir / İstanbul
Tel: 0216 574 93 31 - www.clementoni.com – Bilgileri referans için saklayınız.
Talimatları okuyun ve gerektiğinde başvurmak için saklayın.
GÜVENLİK KURALLARI
Kullanmadan önce talimatları okuyun, bu talimatları izleyin ve gerektiğinde başvurmak için saklayın.
Küçük çocukları, hayvanları ve koruyucu gözlük takmayan kişileri deney alanından uzak tutun.
Kullanım esnasında her zaman koruyucu gözlük takın.
Bu deney setini 8 yaşından küçük çocukların ulaşamayacağı yerlerde saklayın.
Kullandıktan sonra tüm araç gereçleri temizleyin.
Kullandıktan sonra tüm kapların tamamen kapatıldığından ve uygun şekilde saklandığından emin olun.
Tüm boş kapların uygun şekilde imha edildiğinden emin olun.
Deneyleri yaptıktan sonra ellerinizi yıkayın.
Set ile birlikte verilmeyen veya talimatlarda kullanılması önerilmeyen hiçbir araç gereci kullanmayın.
Deney alanında bir şey yiyip içmeyin.
Kimyasal maddelerin göz, ağız veya vücudun herhangi bir bölümüne temas etmesine izin vermeyin.
Gıda maddelerini orijinal kabına geri koymayın. Derhal imha edin.
GENEL İLK YARDIM BİLGİLERİ
2
Göze temas durumunda: Gözünüzü açık tutarak bol miktarda suyla yıkayın. Derhal doktora başvurun.
Yutma durumunda: Ağzınızı suyla çalkalayın ve bol su için. Kusmaya çalışmayın. Derhal doktora başvurun.
Soluma durumunda: Temiz havaya çıkın.
Cilde temas veya ciltte yanıklar oluşması durumunda: Etkilenen bölgeyi bol miktarda suyun altında en az 10 dakika
boyunca tutun.
Şüpheli bir durumda: Hemen doktora başvurun. Kimyasal maddeyi ve kabını beraberinizde götürün.
Yaralanma durumunda: Her zaman doktora başvurun.
Not: Deneylerin yapılmasına ilişkin talimatlarda da ilk yardım bilgileri yer almaktadır.
Ulusal Zehir Danışma Merkezi’nin telefon numarasını aşağıdaki alana yazın. Zehirlenme durumunda
alınacak tedbirler ile ilgili bilgi edinebilirsiniz.
ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ (UZEM)
ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ UZEM
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
MİTHATPAŞA CAD. NO:3 D BLOK 06434 SIHHİYE / ANKARA
TEL: 0312 585 10 00  FAKS: 0312 432 26 72
WEB: WWW.ACILAFET.GOV.TR/UZEM/
EPOSTA: ACIL.UZEMSAGLIK.GOV.TR
7/24 UZEM ÇAĞRI MERKEZİ: 114
AÇIKLAMALAR:
Bir kimya laboratuvarında yapılan çalışmalar hem yetişkinlerin hem de çocukların daima ilgisini
çeker. Çocuklarınız, set içerisinde yer alan araç gereçleri kullanarak, her evde kolaylıkla bulunabilecek
malzemelerle son derece güvenli bir şekilde deneyler yaparak eğlenecekler.
Kimya seti araç gereç ve malzeme listesi
Emniyet gözlüğü
Huni
Kapaklı deney kapları
Deney tüpü
rafı
Tıpalı deney tüpleri
Spatula
Deney tüpü fırçası
Filtre kağıdı
3
Karıştırıcı
Cımbız
Pipet
Kimyasal maddeler
Deney tüpü emniyet anahtarı
UYARI! Bu set, deneyler için gerekli olan tüm malzemeleri veya evlerde yaygın olarak bulunan
malzemeleri içermemektedir.
Kimyasal madde kaplarının açılması
1. Emniyet anahtarını tıpanın sonuna kadar çevirerek takınız.
2. Tıpayı hafifçe eğiniz ve iki yana hareket ettirerek anahtarı çekiniz.
3. Deney tüpünü dik tutarak tıpayı çıkarınız.
ÖNEMLİ!
Kimyasal maddeyi tüpün içinden aldıktan sonra,
tıpayı yerine oturtarak tüpleri hemen kapatınız.
1
2
3
KİMYASAL MADDELERE İLİŞKİN GÜVENLİK BİLGİLERİ
Madde no. 1: Bakır (II) Sülfat - CuSO4 • 5H2O - (INDEX: 029-004-00-0)
H302 Yutulması halinde zararlıdır.
H319 Ciddi göz tahrişine yol açar.
H315 Cilt tahrişine yol açar.
H410 Sucul ortamda uzun süre kalıcı, çok toksik etki.
P264 Elleçlemeden sonra ellerinizi iyice yıkayın.
P301 + P312 YUTULDUĞUNDA: kendinizi iyi hissetmiyorsanız ZEHİR MERKEZİNİ veya
doktoru/hekimi arayın.
P305 + P351 + P338 GÖZ İLE TEMASI HALİNDE: Su ile birkaç dakika dikkatlice durulayın.
Takılı ve yapması kolaysa, kontak lensleri çıkartın. Durulamaya devam edin.
P337 + P313 Göz tahrişi kalıcı ise: Tıbbi yardım/bakım alın.
P302 + P352 DERİ İLE TEMAS HALİNDE İSE: Bol sabun ve su ile yıkayın.
P273 Çevreye verilmesinden kaçının.
Dikkat
Madde no. 3 - Tartarik Asit - C4H6O6 - (CAS: 87-69-4)
4
H319 Ciddi göz tahrişine yol açar.
P264 Elleçlemeden sonra ellerinizi iyice yıkayın.
P305 + P351 + P338 GÖZ İLE TEMASI HALİNDE: Su ile birkaç dakika dikkatlice durulayın.
Takılı ve yapması kolaysa, kontak lensleri çıkartın. Durulamaya devam edin.
P337 + P313 Göz tahrişi kalıcı ise: Tıbbi yardım/bakım alın.
Dikkat
Madde no. 9 - Turnusol Kağıdı
KULLANILMIŞ KİMYASAL MADDELERİN İMHASI
Kimyasal maddeleri imha etmeniz gerektiğinde, ulusal ve/veya yerel
düzenlemelerin dikkate alınması zorunludur. Her halükarda, kimyasal
maddeler kesinlikle kanalizasyon sistemlerine veya çöpe atılmamalıdır.
Daha fazla bilgi için lütfen konuyla ilgili yetkili kuruma başvurun. Paketlerin
imhası için, özel olarak belirlenmiş toplama noktalarını kullanın.
Gözlüğün kullanılmasına ilişkin talimatlar
Gözlüğü deneye başlarken takın; deney sırasında gözlerinizi korumak için tasarlanmıştır; gözlüğü sadece deney sırasında takın.
Gözlüğü sabun ve suyla yıkayın ve yumuşak bir bezle kurulayın; hasar görmesi durumunda gözlüğü aynı özellikleri taşıyan yeni
bir gözlükle değiştirin.
Set içerisinde bulacağınız bilgi formunu okuyun ve gerektiğinde başvurmak için saklayın.
GÖZETİMDE BULUNAN YETİŞKİNLER İÇİN TAVSİYELER
Bu talimatları, güvenlik kurallarını ve genel ilk
yardım bilgilerini okuyunuz ve izleyiniz. Gerektiğinde
başvurmak için saklayınız.
Kimyasal maddelerin yanlış kullanımı yaralanmaya
neden olabilir ve sağlığa zarar verebilir. Yalnızca
talimatlarda belirtilen deneyleri yapınız.
Bu deney seti, sadece 8 yaşından büyük çocukların
kullanımı içindir.
Aynı yaş grubunda olsalar dahi çocukların yetenekleri
farklılık gösterebileceğinden, gözetimde bulunan
yetişkinler, hangi deneylerin çocuklar için uygun
ve güvenli olduğu konusunda takdir kullanmalıdır.
Talimatlar, gözetimde bulunan yetişkinlerin deneylerin
çocukları için uygunluğunu tespit etmeleri için
değerlendirme yapmalarına yardımcı olacaktır.
Gözetimi yapan yetişkinin, deneylere başlamadan
önce çocuk veya çocuklar ile birlikte uyarı ve güvenlik
bilgilerini tartışması gerekmektedir. Asit, baz ve
yanıcı sıvıların güvenli bir şekilde kullanılmasına
özellikle dikkat edilmelidir.
Deney yapılan alanın çevresi engellerden
temizlenmeli ve gıda maddesi bulunan
yerlerden uzakta olmalıdır. İyi aydınlatılmalı,
havalandırılmalı ve su kaynağına yakın olmalıdır.
Yüzeyi ısıya dayanıklı olan sağlam bir masa temin
edilmelidir.
LABORATUVAR DENEYLERİ İÇİN TAVSİYELER
Çalışmak için uygun bir yer seçiniz. İyi bir şekilde
aydınlatılan ve havalandırılan, su kaynağına yakın
bir yer olduğundan emin olunuz. Her ihtimale karşı
dökülen maddeleri silmek için elinizin altında bir bez
bulundurunuz.
Pipeti temiz tutmak için gerekli araç gereci hazır
bulundurunuz: kullanımdan sonra pipeti suyla
temizlemek için biri temiz suyla dolu diğeri boş
iki plastik kap temin ediniz. Pipetleri her zaman
temizleyiniz ve deney tüpü rafına geri koyunuz.
Araç gereci temizlemek için sıcak musluk suyu
kullanınız. Asla kendiniz deney icat etmeyiniz. Asla
ateş veya alev kullanmayınız, bunlar hiçbir deney
için gerekmemektedir. Deney tüplerini her zaman
özel deney tüpü rafına yerleştiriniz, rafa konmayan
tüpler çalışma yüzeyinden yuvarlanarak düşebilirler.
Deneye başlamadan önce, sete dâhil olmayan ancak
evde kolayca bulunabilecek tüm gerekli maddeleri
(tuz, sirke, limon, damıtılmış su, musluk suyu vs.)
hazırladığınızdan emin olunuz.
Renkli sıvıları kısa süreli olarak saklarken, küçük çocukların
ve hayvanların ulaşamayacakları yerlere koyunuz.
Bu kimya seti, kimya setlerine ilişkin güvenlik standartlarını içeren
EN 71-4 Avrupa güvenlik standardı uyarınca geliştirilmiştir.
İÇİNDEKİLER
Güvenlik kuralları
Genel ilk yardım bilgileri
Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM)
Araç gereç ve malzeme listesi
Kimyasal maddelere ilişkin güvenlik
bilgileri
Kullanılmış kimyasal maddelerin imhası
Emniyet gözlüğünün kullanımı
sayfa
sayfa
sayfa
sayfa
sayfa
2
2
2
3
4
sayfa 4
sayfa 4
Gözetimde bulunan yetişkinler için tavsiyeler
Laboratuvar deneyleri için tavsiyeler
Çalışmalar ve deneyler
Çözeltiler
Ph ile asit ve baz ölçümü
Periyodik element tablosu
Elementler, bileşikler, karışımlar ve kimyasal
tepkimeler
sayfa
sayfa
sayfa
sayfa
sayfa
sayfa
sayfa
5
5
6
10
17
20
22
5
ÇALIŞMALAR VE DENEYLER
Sıvıların nasıl ölçüleceğini öğrenin ve kapların
hacimlerini tanıyın.
HACİM ÖLÇÜ BİRİMLERİ
1 ml = 1 cc = 1 cm3
1 Pipet kullanmayı öğrenin
Pipeti sıkarak havasını alın
6
Parmaklarınızı serbest bırakarak sıvıyı
içine çekin
Pipeti sıkarak sıvının tekrar dışarı
çıkmasını sağlayın
2 Pipetin yıkanması
1) İki su kabı alın (sete dâhil değildir). Birini suyla doldurun,
diğerinin içine ise hiçbir şey koymayın.
2) Pipeti kullandıktan hemen sonra iki kez sudan geçirmeniz
gerekmektedir. İçine biraz temiz su çekin ve sonra boş kaba
boşaltın.
Bu işlemi iki kez tekrarlayın. Bu pipetle sıvı ölçümü
konusunda pratik yapmak için de iyi bir yoldur.
Unutmayın: pipeti temiz suyla temizleyin.
3 İki pipet su, bir deney tüpüne denk gelir.
Deney tüpüne asla iki pipetten fazla sıvı koymayınız.
x2
GÖZLEMLEYİN:
Her bir pipet 3ml su taşır. Deney tüpleri,
6 ml sıvıyı güvenli bir şekilde taşır.
Pipetin maksimum kapasitesini ölçün.
4
Pipetin içine su çekin.
GÖZLEMLEYİN: Suyun tüm seviyeleri geçip 3. seviyede
durmasını dikkatle izleyiniz.
Pipete su çekme alıştırması yapın.
3 ml’ye kadar doldurmaya çalışın.
Yarım litre suyla 100 ml’lik deney kaplarından kaç tane doldurabilirsiniz?
5
500 ml’lik bir kaptaki tüm suyu 100 ml’lik deney
kaplarından doldurun.
GÖZLEMLEYİN:
Suyu yavaşca deney kaplarına boşaltırken,
deney kabının kenarındaki hacmi gösteren
seviyeleri kontrol ediniz. Kaç tane deney kabı
doldurduğunuzu sayınız.
İki adet 50 ml’lik deney kabından kaç adet 20 ml’lik deney kabını doldurabilirsiniz?
6
İki adet 50 ml’lik deney kabındaki suyu 20 ml’lik
deney kabına boşaltın.
?
GÖZLEMLEYİN:
Seviyeleri kontrol ediniz ve kaç deney kabı
doldurduğunuzu sayınız.
Bir buz küpü yapın
Küçük deney kabına iki pipet su koyun ve birkaç
saatliğine dondurucuya yerleştirin.
7
x2
Tavsiye: Bu buz küpünü bir sonraki deney için
saklayın.
Tabağınızda buz dağı
8
Bir kaba (sete dâhil değildir) biraz su boşaltın ve
bir önceki deneyden kalan buz küpünü suyun içine
yerleştirin.
GÖZLEMLEYİN: Buz küpü sudan daha hafif
olduğu için suyun yüzeyinde kalır.
Bilimsel bir dille ifade etmek gerekirse, buzun yoğunluğu sudan daha düşüktür.
7
9 Renkli bir çözelti hazırlayın
Bir yetişkinden yardım isteyin
1) Herhangi bir markette bulabileceğiniz renk veren
gıdalara (sete dahil değildir) ihtiyacınız olacak.
Bu gıda bir sıvıysa, deney tüpü rafında bulunan
deney tüpünün içine biraz dökün. Gıda, renkli bir
tablet halindeyse, bir deney tüpünün içerisine bir
parça koyun ve bir pipet su ile çözün. Karıştırıcıyla
iyice karıştırın. Suyu renklendirmek için bir
çay kaşığı reçel veya meyve suyu gibi gıdalar
kullanabilirsiniz.
2) Suyu renklendirmek için bir çay kaşığı reçel veya
meyve suyu da kullanabilirsiniz.
Unutmayın: pipeti temiz suyla temizleyin.
GÖZLEMLEYİN: renkli madde (çözünen madde) suda (çözücü madde)
çözünür ve çözeltinin mat bir renge dönüşmesine neden olur.
Tavsiye: Renki sıvıyı bir sonraki deney için saklayın. Küçük çocuk ve hayvanların ulaşamayacağı (yiyecek ve içeceklerden uzak)
bir yerde saklayın.
10 Buz küpünü renklendirin
1) Küçük bir deney kabına iki pipet su koyun ve bir
önceki deneyde hazırladığınız renkli sıvıdan birkaç
damla ekleyin.
2) Deney kabını birkaç saatliğine dondurucuya koyun.
8
GÖZLEMLEYİN: buz renk değiştirdi.
ÖNEMLİ BİLGİ: Deney sırasında kullandığınız tüm gıdaları işiniz bittiğinde çöpe atın.
11 Renkli buz tüpleri
1) Üç adet deney tüpüne bir pipetten biraz fazla su
koyun.
2) Sonrasında, hazırladığınız renkli sıvıdan (bkz. bir
önceki deney) birkaç damla ekleyin.
3) Dilediğiniz rengi seçebilirsiniz.
BİLİMSEL NOT
Kuru buz, aslından sudan değil katılaşmış
karbondioksitten oluşur. Mars’taki buzullar
karbondioksitten oluşmuştur.
12
Birbirine karışmayan sıvılar: su ve yağ
Bir deney tüpüne bir pipet yemeklik sıvı yağ ve bir
pipet su koyun. Bir tıpa ile kapatın ve nazikçe sallayın.
GÖZLEMLEYİN: bir süre sonra birbirine
karışmayan iki sıvının neredeyse ayrıştığını
göreceksiniz. Yağ daha hafif olup üstte kalır. Yağın
yoğunluğu sudan daha düşüktür.
Tavsiye: Sıvıyı bir sonraki deney için saklayın. Küçük çocuk ve hayvanların ulaşamayacağı (yiyecek ve içeceklerden uzak) bir yerde saklayın.
13
Emülsiyon yapımı
Bir önceki deneydeki içinde yağ ve su bulunan deney
tüpünü alın ve uzun süre çalkalayın.
GÖZLEMLEYİN: su ve yağ artık birbirinden
ayrı değildir. Yağ, su içerisinde asılı duran küçük
damlalara dönüşmüştür.
Bir yağ ve su emülsiyonu yapmış oldunuz.
NOT: Deney tüpünü sabun ve suyla
yıkayın.
14
Su ve un
Bir yetişkinden az miktarda un isteyin ve bu unu biraz
suyla test tüpüne koyun.
GÖZLEMLEYİN: süspansiyon (asılı kalma).
Küçük parçacıkları görmek çok zor.
Bir sıvı içerisinde asılı kalmış küçük katı
parçacıklardan oluşan opak bir karışım yaptınız.
Parçacıklar aşağı inip deney tüpünün altına
çökebilir.
SÜSPANSİYON: sıvı + katı
Benmari usulüyle ısıtma
Isıtmak istediğiniz çözeltiyi (su + şeker) bir deney tüpüne
doldurun ve deney tüpünü içerisinde sıcak musluk suyu bulunan
bir deney kabına yerleştirin (şekle bakınız). Deney tüpünü tutmak
için çamaşır mandalı (sete dahil değildir) gibi bir kıskaç kullanın.
BENMARİ: bir deney tüpü içerisindeki çözeltiyi doğrudan ısı kaynağının üzerine yerleştirmeden ısıtma yöntemidir. Bunun yerine
basitçe sıcak suyun içine batırılır.
15
9
ÇÖZELTİLER
16 Bir çözelti hazırlayın: sıvı ve katı maddeler
Spatula ile az miktarda yemek tuzu alın ve iki pipet su
içerisinde çözündürün.
Karıştırıcı ile iyice karıştırın.
x2
GÖZLEMLEYİN: sıvı tamamen berraktır,
içerisinde tuzu göremezsiniz.
17 İki çözelti hazırlayın: su ve yemek tuzu (ince ve kaba tuz)
GÖZLEMLEYİN: hangi deney tüpüdeki tuz
daha kolay çözülüyor?
bir pipet su
+ kaba tuz
bir pipet su + ince tuz
10
18 İki çözelti hazırlayın: su (sıcak ve soğuk) ve yemek tuzu
GÖZLEMLEYİN: hangi deney tüpündeki tuz daha
kolay çözülüyor?
bir pipet
sıcak su
+ kaba tuz
bir pipet soğuk su + ince tuz
19 Bir çözelti hazırlayın: su ve renkli sıvı
1) Büyük deney kabına bir miktar renkli içecek
dökün. İçerisinde biraz su bulunan bir deney
kabına yarım pipet renkli içecek ekleyin.
1/2
GÖZLEMLEYİN: çözelti açık bir renktedir.
2) Renkli içecekten bir pipet daha ekleyin.
GÖZLEMLEYİN: artık daha fazla renkli parça içerdiğinden çözeltinin rengi daha koyu.
ÇÖZELTİ: iki veya daha fazla maddenin birbirine karıştığı ve birbirinden ayırt edilemediği bir karışımdır. Sıvı çözelti,
çözünmüş bir madde içeren sıvı bir çözücü maddeden (solvent) oluşmaktadır.
Doygun tuz çözeltisi hazırlama
20
1) Az bir miktar ince yemek tuzu alın ve orta boy
deney kabına koyun. Tuzu bir kenara koyun.
2) Büyük boy deney kabına 20 ml sıcak musluk suyu
koyun ve tuzu azar azar ekleyin. Kabın dibinde katı
kristaller görene kadar karıştırıcı ile karıştırın, tekrar
tuz ekleyip karıştırın ve bu işlemi tekrararlayın.
GÖZLEMLEYİN: dipteki bazı kristaller
çözünmüyor.
Tavsiye: Sıvıyı bir sonraki deney için saklayın. Küçük çocuk ve hayvanların ulaşamayacağı (yiyecek ve içeceklerden uzak) bir yerde saklayın.
DOYMUŞ ÇÖZELTİ: bir sıvının (belli bir sıcaklıkta) her miktardaki çözünen maddeyi eritemeyeceğinin bilinmesi
önemlidir. Çözünen madde belli bir limitten sonra artık çözünmez ve çözeltinin dibinde kütle halinde kalır. Bu durumda,
çözelti maksimum yoğunluğa ulaşmıştır ve bu bir doymuş çözelti olarak bilinir.
Doymuş bir çözeltiden tuzu ayrıştırma (yavaş deney)
21
1) Bir önceki deneyde elde ettiğiniz doymuş
çözeltiden pipeti kullanarak az bir miktar alın ve
pipetin yarısını küçük deney kabına boşaltın.
2) Su buharlaşana kadar bekleyin.
GÖZLEMLEYİN: uzun bir sürenin sonunda dipte
tuz kristalleri göreceksiniz.
Suyun ne kadar buharlaştığını ölçün (yavaş deney)
1) İki deney kabına aynı miktarda sıcak musluk suyu
dökün. İki kabın da hacmini dikkatle kontrol edin.
2) İki deney kabından birine kapak takın.
GÖZLEMLEYİN: hangi deney kabındaki sıvı daha
hızlı azalıyor?
DİKKAT! Kapak hava parçacıklarının serbestçe
dolaşmasını engeller, dolayısıyla...
22
11
23 Kumun yemek tuzundan ayrıştırılması
x2
BİRDEN FAZLA AŞAMALI DENEY
A KARIŞIMIN HAZIRLANMASI
1) Küçük deney kabına spatula ile az miktarda kum
(sete dahil değildir) koyun ve bir spatula da yemek
tuzu ekleyin.
2) İki pipet su ekleyin.
GÖZLEMLEYİN: kum, çözünmez bir madde
olduğundan suda çözünmez.
Tavsiye: Bir sonraki deney için saklayın. Küçük çocuk ve hayvanların
ulaşamayacağı (yiyecek ve içeceklerden uzak) bir yerde saklayın.
24 Kâğıt filtre hazırlama
B FİLTRENİN HAZIRLANMASI
1) Huninin iki katı büyüklükte daire biçiminde bir
filtre kâğıdı kesin. Şekilde gösterildiği gibi katlayın.
2) Filtreyi huninin içine koyun ve biraz suyla kenarlara
yapıştırın.
12
25 Karışımı filtreden geçirin: kum filtrede kalır
C FİLTRELEME
Tavsiye: tek bir deney tüpüne filtrelenemeyecek kadar çok
su var. Bir tane daha deney tüpü hazırlayın.
Su ve kum karışımını, huni içerisindeki filtre kâğıdının üzerinden boşaltın.
Sıvıyı yönlendirmede yardımcı olması için karıştırıcıyı kullanın.
GÖZLEMLEYİN: kum, kağıt üzerindeki deliklerden
geçemediğinden, filtrenin üzerinde kalır. Tuz çözeltisi, filtrenin
içerisinden geçebildiği için deney tübünün içine akacaktır.
Tavsiye: Bir sonraki deney için saklayın. Küçük çocuk ve hayvanların ulaşamayacağı (yiyecek ve içeceklerden uzak) bir yerde
saklayın.
26 Tuzun sudan ayrıştırılması
D BUHARLAŞMA
Filtreden geçirilen sıvıyı deney tüpünden bir kaba
(sete dâhil değildir) aktarın.
GÖZLEMLEYİN: bir süre sonra kabın dibinde
tuz kristalleri göreceksiniz.
Pudra şekerinin su içerisindeki undan ayrıştırılması
27
İKİ AŞAMALI İŞLEM
A FİLTRELEME
1) Bir miktar suya biraz un koyun, bir tutam pudra
şekeri ekleyin ve karıştırıcı ile karıştırın.
GÖZLEMLEYİN: un suda çözünmez.
2) Bir filtre hazırlayın ve unu pudra şekerinin içinde
çözündüğü sudan ayrıştırın.
GÖZLEMLEYİN: un filtrenin üzerinde kalırken,
pudra şekeri deney tübünün içine akacaktır.
saklayın.
Şekerin sudan ayrıştırılması
28
B BUHARLAŞMA
GÖZLEMLEYİN: bir süre sonra, kabın dibinde şeker kristalleri göreceksiniz.
Tuzun su içerisindeki undan ayrıştırılması
29
A FİLTRELEME
1) Bir miktar yemek tuzunu suda tamamen çözündürün.
Bir tutam un ekleyin ve karıştırıcı ile karıştırın.
GÖZLEMLEYİN: un suda çözünmez.
2) Bir filtre hazırlayın ve unu tuzun içerisinde çözündüğü
sudan ayrıştırın.
GÖZLEMLEYİN: un filtrenin üzerinde kalırken,
çözünen tuz deney tübünün içine akacaktır.
saklayın.
Tuzun sudan ayrıştırılması
30
B BUHARLAŞMA
GÖZLEMLEYİN: Bir süre sonra, kabın dibinde tuz kristalleri göreceksiniz.
13
31 Mürekkebi oluşturan renklerin keşfedilmesi
1) Farklı renklerde (siyah, kahverengi, yeşil ve mor)
tükenmez kalem ve keçeli kalemler bulun.
1
2) Orta boy plastik deney kabına dikey olarak
tam sığacak boyutta bir parça filtre kağıdı veya
kurutma kağıdı kesin.
2
3) Kurutma kâğıdının alt ucunun biraz üzerine
tükenmez ve keçeli kalemlerle çeşitli renkli
noktalar çizin.
3
14
4) Kâğıdın ince bir şeridini kürdana dolayın ve iyice
sabitlendiğinden emin olun. İşaretler kâğıdının
altında olmalı ve deney kabının kenarlarına
yaslanmalıdır.
5) Pipeti kullanarak deney kabının içerisine çok az
bir miktar su koyun. Su kâğıda çok az dokunmalı
ancak çizdiğiniz renkli noktalara dokunmamalıdır.
4
5
GÖZLEMLEYİN: bir süre sonra suyun kâğıdın
yukarısına doğru çıktığını fark edeceksiniz.
Su, karışım içerisindeki renkleri farklı yönlere
götürecek ve mürekkep içerisindeki renkleri
ayrıştıracaktır.
32 Çamurun çökeltilmesi
Bir deney tüpüne iki pipet su ve bir spatula toprak
koyun.
x2
GÖZLEMLEYİN: toprak yavaşça dibe çöker ve
bir süre sonra sıvı tekrar berraklaşır.
Domates suyunun süzülmesi
33
1) Yarım bir domates alın, deney kabına koyun ve
filtreden geçirilecek duruma gelene kadar ezin.
2) Bir filtre hazırlayın ve domates suyunu posa ve
çekirdeklerden ayrıştırın.
GÖZLEMLEYİN: deney tüpü içerisindeki süzüntü
sadece domates suyunu içermektedir.
Limon suyunun süzülmesi
34
1) Yarım bir limon alın ve bir limon sıkacağıyla (sete
dahil değildir) limonun suyunu sıkın ve deney
kabına boşaltın.
2) Bir filtre hazırlayın ve limon suyunu posa ve
çekirdeklerden ayrıştırın.
15
GÖZLEMLEYİN tüpün içerisindeki süzüntü sadece
limon suyunu içermektedir.
Sıcak su ve çay
35
Bir yetişkinden sıcak suya bir çay poşeti koyarak
çay yapmasını isteyin. Bir süre demlendikten sonra
soğumaya bırakın.
GÖZLEMLEYİN: çözelti yavaşça kahverengiye
döner çünkü sıcak su, çay yapraklarının içinden
maddelerin özünü çıkarma kapasitesine sahiptir.
BİR ÇÖZÜCÜ MADDE İLE ÖZÜTLEME: su pek çok maddeyi çözündürebilen güçlü
bir çözücü maddedir ve ısı da buna yardımcı olur.
36 Farklı renk tonlarında çay: koyudan açığa
1) Bir yetişkinden şekersiz çay yapmasını isteyin ve
yapıldıktan sonra soğumaya bırakın. Sonra, küçük
deney kabına az bir miktar dökün.
2) Çaya birkaç damla limon damlatın.
GÖZLEMLEYİN: çözelti renk değiştirir ve daha
berrak hale gelir. Çay yapraklarında, limondaki
asidik madde ile temasa girdiğinde renk
değiştiren bir boyar madde bulunmaktadır.
Tavsiye: Bir sonraki deney için saklayın. Küçük çocuk ve hayvanların
ulaşamayacağı (yiyecek ve içeceklerden uzak) bir yerde saklayın.
37 Farklı renk tonlarında çay: açıktan koyuya
Orta boy deney kabına az bir miktar sodyum hidrojen
karbonat (sodyum bikarbonat) boşaltın ve spatulayı
kullanarak az bir miktar sodyum bikarbonatı çayın
içine aktarın.
GÖZLEMLEYİN: çay çözeltisi yeniden koyulaşır.
Bikarbonat limonun asit etkisini sıfırlar.
16
NOT: Sodyum bikarbonatın (sete dâhil değildir) IUPAC bilimsel adı sodyum hidrojen karbonattır. Evde
yaygınlıkla bulunan bir bileşendir ve market veya eczanede kolaylıkla bulunabilir. Bu kılavuzda bundan
böyle bu madde sodyum bikarbonat veya bikarbonat olarak anılacaktır.
38 Kırmızı lahana dahi renk değiştirir
NOT: Bir manavdan kırmızı lahana alın. Yapraklarında, bilim dilinde BELİRTEÇ (İNDİKATÖR) adı verilen renkli
bir madde bulunmaktadır.
KİMYASAL BELİRTEÇLER: asit ve baz olarak bilinen çeşitli bileşiklerle temasa girdiğinde renk değiştirebilen
maddelerdir.
A Deney: kırmızı lahananın dönüştüğü renk...
Bir kırmızı lahana yaprağından kesilen parçayı kare şeklindeki
beyaz bir kâğıdın üzerine sürterek koyu mor lekeler oluşturun.
Koyu mor lekenin üzerine limon suyu damlatın.
B Deney: kırmızı lahananın dönüştüğü renk...
Bir kırmızı lahana yaprağından kesilen parçayı kare
şeklindeki beyaz bir kâğıdın üzerine sürterek koyu mor
lekeler oluşturun. Koyu mor lekenin üzerine bikarbonat
koyun ve bir damla su damlatın.
GÖZLEMLEYİN: kırmızı lahanayı limonla
karşılaştırın; mavi-yeşil rengi sodyum hidrojen
Mavi-yeşil
karbonat (bikarbonat) ile karşılaştırın.
Lekenin üzerine limon suyu damlatın.
Kırmızı renk
Lekenin üzerine bikarbonat
koyun ve bir damla su damlatın.
BELİRTEÇ, pH SKALASI ÜZERİNDEN ASİTLİK VE ALKALİLİK ÖLÇÜMÜ YAPAR
- Kimyagerler, renk değiştiren bileşimleri bir maddenin asidik mi bazik mi olduğunu tespit etmek
için de kullanabilir. Hatta “pH” adı verilen özel bir skala kullanarak ne kadar asidik veya bazik
olduklarını dahi ifade edebilirler. Bu değerler, 0 ila 14 arasında değişiklik gösterir.
- Kullanılan belirtecin rengini maddenin asitlik veya bazlık düzeyi ile eşleştirmeniz gerekir.
Genel belirteç renk skalası
2
3
4
5
7
6
9
10
11
12
13
artan oranda asitlik
14
nötr
pH 7
Sodyum karbonat
Amonyak
Sabun
Mavi renk
Sodyum bikarbonat
Saf su
Salya
Süt
Kahve
Üzüm
Domates
Asitli içecekler
Sirke
Limon
Sarı
Mide sıvısı
Güçlü asitler
Kırmızı renk
8
Güçlü bazlar
1
Deniz suyu
0
Kan
pH
artan oranda bazlık
Belirteç kâğıdında bir asidi test edin
39
1) Bir parça kâğıt alın (sarı), parmaklarınızla dokunmayın.
Cımbız kullanın.
1
2) Üzerine iki tartarik asit taneciği koyun ve bir damla su
damlatın.
GÖZLEMLEYİN: belirteç kâğıdı maddenin
asidik pH değerini gösterecektir.
Kırmızı renk
2
Tartarik asit asidik pH değerine sahiptir.
Belirteç Kâğıdı üzerinde sirkeyi test edin
40
1) Bir parça kâğıt (sarı) alın, parmaklarınızla dokunmayın.
Cımbız kullanın.
1
2) İki damla sirke damlatın.
GÖZLEMLEYİN: belirteç kâğıdı maddenin
asidik pH değerini gösterecektir.
2
Sirkenin asidik pH değeri vardır.
17
41 Belirteç kâğıdı ile bir bazı test edin
1) Bir parça kâğıt (sarı) alın, parmaklarınızla
dokunmayın. Cımbız kullanın.
2) Üzerine iki sodyum bikarbonat taneciği koyun ve
bir damla su damlatın.
Mavi renk
GÖZLEMLEYİN: belirteç kâğıdı, maddenin baz
pH değerini gösterecektir.
Sodyum bikarbonat bazik pH değerine sahiptir.
42 Kırmızı lahana suyu kullanarak bir belirteç hazırlayın
Bir yetişkinden büyük deney kabına biraz sıcak su
koymasını isteyin. Bir kırmızı lahana yaprağını küçük
parçalar halinde kesin ve suyun içine atın. Birkaç
dakika boyunca spatula ile karıştırın.
GÖZLEMLEYİN: sıcak su, belirteç olarak kullanılacak
kırmızı lahana özütünü lahana yaprağından çıkardı.
Bunu deneylerinizde kullanabilirsiniz.
Tavsiye: 43, 44, 45, 46 no’lu deneyler için saklayın. Küçük çocuk ve hayvanların ulaşamayacağı (ve yiyecek ve içeceklerden uzak) bir yerde saklayın.
43 Kırmızı lahanalı pH belirteç sıvısını deneyin
18
GÖZLEMLE YİN:
çözeltinin nötr bir pH
değeri olduğunda
(skalanın ortasında),
renk koyu mordur.
Tartarik asit eklediğinizde belirteç kırmızıya döner. Bu da, asidik
pH değeri olduğu
anlamına gelir.
tartarik asit
iki tartarik asit
taneciği ekleyin
iki tartarik asit
taneciği ekleyin
tartarik asit
asidik pH
değerine
sahiptir
44 Kırmızı lahanalı pH belirteç sıvısını deneyin
sirke
iki damla sirke
ekleyin
mor belirteç sıvısı
sirke, asidik
pH değerine
sahiptir
GÖZLEMLEYİN: çözeltinin nötr bir pH değeri olduğunda (skalanın ortasında), renk koyu mordur. Sirke eklediğinizde belirteç kırmızıya
döner. Bu da, asidik pH değeri olduğu anlamına gelir.
Kırmızı lahanalı pH belirteç sıvısını deneyin
mor belirteç sıvısı
spatula ile küçük
bir parça sodyum
bikarbonat
45
sodyum bikarbonat bazik
pH değerine sahiptir
GÖZLEMLEYİN: Sodyum nötr bir pH değerine sahip olduğunda (skalanın ortasında), renk koyu mordur. Bazik bir tuz olan sodyum
bikarbonat eklediğinizde, belirteç mavi-yeşile döner. Bu da, bazik pH değeri olduğu anlamına gelir.
Kırmızı lahanalı belirteç kâğıtları hazırlayın
46
1) Kurutma veya filtre kâğıdından çok sayıda küçük
kareler kesin..
2) Kırmızı lahanalı belirteç sıvısından bir damlayı
kare şeklindeki her bir kâğıdın üzerine damlatın ve
kurumaya bırakın.
NOT: Filtre kâğıtları bittiğinde,
kâğıt peçete kullanın.
Tavsiye: Diğer maddelerin pH değerlerini bulmada kullanabilmek için bu
kareleri saklayın.
47
Belirteç kâğıdı ile farklı maddeleri test edin
Kırmızı lahana ile hazırlanan kâğıdı cımbız yardımıyla kullanın. Evde
kolayca bulunabilecek maddelerle belirteci test edin.
limon
kahve
süt
yumurta
mineralli sular
yemek tuzu
dondurma
yoğurt
şekerler
Kırmızı
iki damla limon
suyu ekleyin
limon asidik
pH değerine
sahiptir.
GÖZLEMLEYİN: belirteç, maddenin asidik pH değerini gösterecektir.
Belirteç kâğıdıyla bir bazı test edin
Kırmızı lahana ile hazırlanan kâğıdı cımbız yardımıyla
kullanın.
GÖZLEMLEYİN: belirteç, maddenin baz pH
değerini gösterecektir.
48
iki sodyum hidrojen karbonat (sodyum
bikarbonat) taneciği ve bir damla
su ekleyin
mavi-yeşil
sodyum bikarbonat baz pH
değerine sahiptir
19
49 Kırmızı sardunyadan bir pH belirteci hazırlayın
Kırmızı sardunya taç yapraklarını küçükk parçalar
halinde kesin ve bir deney kabına koyun. Sıcak su
ekleyin ve yirmi dakika bekleyin.
kırmızı sardunyalı
belirteç
süzün
pH
1
3
5
7
9
11
13
koyu
turuncu
turuncu
açık
turuncu
çok açık
turuncu
açık sarı
açık yeşil
koyu sarı
50 Mor zambaktan bir pH belirteci hazırlayın
Zambak taç yapraklarını küçük parçalar halinde kesin ve bir
deney kabına koyun. Sıcak su ekleyin ve yirmi dakika bekleyin.
20
mor zambaklı
belirteç
süzün
pH
1
3
5
7
9
11
13
Mor
Açık mor
Lila
Açık lila
Açık yeşil
Penisilin yeşili
Sarı
PERİYODİK ELEMENT TABLOSU
Periyodik tablo, bir element hakkında hızlı bir şekilde bilgi
almaya yarayan kullanışlı bir araçtır. Uzman olmanıza bile
gerek yok! Elementler, periyot adı verilen yatay çizgiler boyunca
artan atom sayılarına (atomdaki proton sayısı) göre dizilirler.
Periyotlar ilerledikçe elementlerin özellikleri değişiklik gösterir.
Diğer taraftan, grup olarak bilinen aynı sütundaki elementler
aynı özelliklere sahiptir.
KILAVUZ:
Atom sayısı
Sembol

hidrojen
metaller
yarımetaller
ametaller
asal gazlar
lantanitler nadir toprak
Aktinitler
metalleri
Atom ağırlığı
)
Hafniyum
Lantan
Kalsiyum
Stronsiyum
Baryum
Radyum
Potasyum
Rubidyum
Sezyum
Fransiyum
$.7ú1ú7/(5
/$17$1ú7/(5
Aktinyum
Zirkonyum
Itİtriyum
r
Magnezyum
Sodyum
Titanyum
Skandiyum
Berilyum
Lityum
Hidrojen
Toryum
Seryum
Tantal
Niyobyum
Vanadyum
Protaktinyum
Praseodim
Tungsten
Molibden
Krom
Uranyum
Neodim
Renyum
Teknetyum
Mangan
Neptünyum
Prometyum
Osmiyum
Rutenyum
Demir
Plütonyum
Samaryum
İridyum
Rodyum
Kobalt
Talyum
Disprosyum
Cıva
Terbiyum
Berkelyum
Altın
Gadolinyum
Küriyum
Platin
Yuropyum
Amerikyum
Holmiyum
Kurşun
Kalay
Germanyum
Kaliforniyum Einsteinyum
İndiyum
Kadmiyum
Gümüş
Palladyum
Galyum
Çinko
Silisyum
Alüminyum
Bakır
Karbon
Bor
Nikel
Hidrojen
Metaller
<DU×PHWDOOHU
$PHWDOOHU
Asal gazlar
Lantanitler / Aktinitler
Fermiyum
Erbiyum
Bizmut
Antimon
Arsenik
Fosfor
Azot
Mendelevyum
Tulyum
Polonyum
Tellür
Selenyum
Kükürt
Oksijen
Nobelyum
İterbiyum
Astatin
İyot
Brom
Klor
Flor
Lavrensiyum
Lutesyum
Radon
Ksenon
Kripton
Argon
Neon
Helyum
GÜNÜMÜZDE, farklı maddelerin çeşitli kombinasyonları ile oluşmuş yüz civarında element bulunmaktadır.
Element tablosuna düzgün bir şekilde bakabilmek için kılavuzu yan çevirin.
21
ELEMENTLER, BİLEŞİKLER, KARIŞIMLAR
VE KİMYASAL TEPKİMELER
51 Kurşun kalem ucundaki karbon
Elinize bir kurşun kalem alın ve ucunu kazıyarak
beyaz bir kâğıt parçası üzerine dökün.
GÖZLEMLEYİN: siyahımsı madde, grafit adı
verilen bir mineraldir.
Grafit, elektrik akımlarını iletir ve neredeyse
tamamen saf karbondan oluşan bir maddedir.
KİMYASAL SEMBOL
C
Karbon, bir ametaldir.
Periyodik tabloda karbonu bulmaya çalışın.
52 Bir grafit kristal modeli oluşturun
Çok sayıda karbon atomu (dört değerlikli siyah renkli)
alın ve şekildeki modeli yapmak için bağlarla (plastik
tüpler) ile birbirine bağlayın.
22
UNUTMAYIN: grafitteki karbon atomları, her
katmanda üç bağları (seviyeleri birleştirmezler)
bulunduğundan biraz “özeldirler”.
Kurşun kalem, kâğıdı çizer çünkü zayıf
bir şekilde bağlı olan karbon katmanları
(noktalı çizgiler) gidip kâğıda yapışır.
Grafit
53 Demir ve sirke (hidrojen) – yavaş tepkime
demir
Küçük bir demir parçası (sete dahil değildir) alın ve
içinde bir miktar sirke bulunan bir deney tüpüne
koyun.
GÖZLEMLEYİN: küçük hidrojen kabarcıkları
oluşur. Deney tüpünü ara sıra çalkalayın ve
gözlemleyin.
Metalik alüminyum (mutfak folyosu)
Bir yetişkinden kare halinde küçük bir mutfak folyosu
parçası isteyin (sete dâhil değildir).
54
Periyodik tabloda alüminyumu bulmaya çalışın.
GÖZLEMLEYİN: bu metalik malzeme parlak ve
şekillendirilebilirdir.
Isı ve elektrik enerjisini iletir.
KİMYASAL SEMBOL
Al
Alüminyum bir metaldir.
Gaz balonları şişirir
55
Periyodik tabloda helyumu bulmaya çalışın.
Bir balon satıcısı gördüğünüzde, balonların bir iple
tutulduğunu aksi takdirde uçup gideceğini fark
edersiniz.
GÖZLEMLEYİN: balon yükselir çünkü havadan
(hava bir gaz karışımıdır) daha hafif bir gaz olan
helyumla şişirilmiştir
23
KİMYASAL SEMBOL
He
Helyum bir asal veya nadir gazdır.
Bitkiler ve algler oksijen üretir
56
1) Bir ELODEA bitkisi alın (sete dâhil değildir). Bu
bitkiyi evcil hayvan dükkânlarında veya bitki satan
dükkânlarda bulabilirsiniz.
2) ELODEA bitkisini içerisinde mineralli su (maden
suyu da kullanabilirsiniz) bulunan bir kaba
batırın. Suyu ara sıra değiştirin (musluk suyu
kullanmayın).
GÖZLEMLEYİN: ışığa maruz kaldığında oksijen
kabarcıkları üretir.
KİMYASAL SEMBOL
Oksijen bir ametaldir.
O
Periyodik tabloda oksijeni bulmaya çalışın.
57 Kaya tuzu: yemek tuzu
Ters çevrilmiş bir kapağa kaba tuz tanecikleri koyun.
GÖZLEMLEYİN: bazı kristaller küp şeklindeyken bazıları ise
ezildiği için zedelenmiş veya yontulmuş gibidir.
Kimyasal formülü NaCl olup şu şekilde adlandırılır:
sodyum klorit.
58 Tuz (ince ve kaba) ve karabiber
A İLK AŞAMA
Bir miktar ince tuz, kaba tuz ve biraz karabiber
alın. Hepsini karıştırın ve sonra bileşenleri nasıl
ayrıştırabileceğinizi düşünün.
GÖZLEMLEYİN: tuz ve karabiber taneleri
tamamen farklı şekil ve boyutlardadır.
Tavsiye: bir sonraki deney için saklayın.
24
59 Tuz ve karabiberin ayrıştırılması
B İKİNCİ AŞAMA
1) Karışımı bir deney kabına boşaltın ve bir pipet su ekleyin.
İyice karıştırın. Biber çozünmez bir maddedir.
2) Karışımı filtreden geçirin.
GÖZLEMLEYİN: biber katı halde filtrede kalırken, çözünen
tuz, sıvı halde süzüntünün içerisindedir.
2
1
60 Sabuna karşı su
1) Plastik bir tabağa (sete dâhil değildir) biraz su
koyun ve yüzeye hafifçe bir miktar biber taneciği
yayın.
2) Karıştırıcının ucunu sıvı sabuna batırın ve sonra,
karıştırıcı ile suyun ortasına dokunun (sabunu
suyun içine iyice daldırmayın).
GÖZLEMLEYİN: biber taneleri tüm yönlerde
karıştırıcının ucundan hızla “uzaklaşır”.
Sabun, sıvı parçacıklar arasındaki bağı koparmıştır.
2
1
Kaçışan renkler
61
1) Plastik bir tabağa (sete dâhil değildir) biraz süt
koyun.
2) 13 no’lu deneyde tarif edildiği gibi iki adet renkli
çözelti hazırlayın (renkler sete dâhil değildir).
Renkleri kendiniz seçin ve pipeti kullanarak her
bir renkten ikişer damlayı sütün yüzeyine aktarın.
Renklerin birbirinden uzakta durduğundan emin
olun.
3) Karıştırıcının ucunu sıvı sabuna batırın ve sonra,
karıştırıcı ile sütün ortasına dokunun (sabunu
sütün içine iyice daldırmayın).
Sabun sütün yüzey gerilimini etkiler.
GÖZLEMLEYİN: renkli noktalar tabağın kenarına doğru hızla
uzaklaşır ve renkli bir karışım oluşturur.
Renkli çiçek ve sebzeler (yavaş deney)
62
1) Bir miktar beyaz çiçek ve sapları en az 10 – 15 cm
uzunluğunda bir miktar kereviz alın.
2)Çiçek ve sebzeleri renkli çözeltilerin (sete dâhil değildir)
içine koyun.
25
NOT: Bu deney birkaç saat sürebilir.
GÖZLEMLEYİN: beyaz çiçekler ve sebzeler renk değiştirir.
Renkli çözeltiler hücreler içerisinden yukarı çıkar ve
bitkileri renklendirir.
Su asidik mi, nötr mü yoksa bazik midir? pH değerini ölçün
1) Belirteç kâğıdını veya 50 no’lu deneyde hazırladığınız
kırmızı lahanalı belirteci kullanın.
2) pH belirteç kâğıdının üzerine birkaç damla su
damlatın.
GÖZLEMLEYİN: belirteç renk değiştirecektir.
Suyun asidik mi, nötr mü yoksa bazik bir pH
değeri mi olduğunu görmek için karşılık gelen
renk skalasına bakın.
İçme suyu normalde nötr tepkime yapar ve pH
değeri 7 civarıdır.
63
2
1
64 Belirteç kâğıdı ile toprağın pH değerini ölçün
1) Minerali alınmış suya biraz toprak koyun ve
karıştırın; sonra bırakın toprak dibe çöksün.
2) Bir süre sonra, pipeti kullanarak belirteç kâğıdına iki
damla damlatın.
GÖZLEMLEYİN: Belirteç kâğıdının aldığı rengi
gözlemleyin ve pH renk skalası ile karşılaştırın.
65 Genel belirteç ile yağmurun pH değerini ölçün
Bir kaba biraz yağmur suyu toplayın ve belirteç
kâğıdına iki damla damlatın.
GÖZLEMLEYİN: belirteç renk değiştirecektir.
pH değerini bulmak için karşılık gelen renk
skalasına bakın
66 Meyve ve sebzelerin pH değerini ölçün
26
Belirteç kağıdının (genel veya kırmızı lahanadan
yapılan) üzerine iki damla meyve/sebze suyu
damlatın.
Evde kolaylıkla bulunabilecek aşağıdaki gıda malzemelerini kullanın:
elma
patates
domates
yaban mersini
üzüm
soğan
GÖZLEMLEYİN: belirteç renk değiştirecektir. pH değerini bulmak için
karşılık gelen renk skalasına bakın.
67 Bir baz, bir asidi nasıl “nötr hale getirir” (belirteç sıvısı ile)
1) Bir deney tüpünün içerisine, iki damla kırmızı lahanalı
belirteç sıvısı ve iki damla sirke ile birlikte yarım pipet
minerali alınmış su koyun.
2) Spatulayı kullanarak biraz sodyum hidrojen karbonat
(sodyum bikarbonat – bikarbonat) ekleyin ve koyu
mor renge dönüşene kadar iyice karıştırın.
belirteç sıvısı
pH
sirke
(asit)
bikarbonat
(baz)
minerali
alınmış su
GÖZLEMLEYİN: sıvı koyu mor renge dönüşecektir ve
bu çözeltinin nötr hale geldiğini gösterir. Karşılık gelen
renk pH skalasına bakın.
Temizlik maddelerinin pH değerini ölçün
68
Belirteç kâğıdının (genel veya kırmızı lahanadan
yapılan) üzerine iki damla temizlik maddesi (sabun,
şampuan veya diş macunu) ve iki damla su damlatın.
GÖZLEMLEYİN: Belirteç renk değiştirecektir. pH değerini bulmak için karşılık gelen renk skalasına bakın.
Limon yumurta kabuklarını çözündürür
69
Bir deney tüpünün içine birkaç parça yumurta
kabuğu koyun ve bir pipet limon suyu ekleyin.
GÖZLEMLEYİN: bir süre sonra, limon suyu
yumurta kabuğunu çözündürmeye başlar ve
karbondioksit kabarcıkları ortaya çıkar.
Yumurta kabuğundaki kalsiyum karbonat ile limon suyundaki sitrik asit arasında bir kimyasal tepkime meydana gelir.
Sirke yumurta kabuklarını çözündürür
70
Bir deney tüpünün içine birkaç parça yumurta kabuğu
koyun ve bir pipet sirke ekleyin.
GÖZLEMLEYİN: bir süre sonra, sirke
yumurta kabuğunu çözündürmeye başlar ve
karbondioksit kabarcıkları ortaya çıkar.
27
Yumurta kabuğundaki kalsiyum karbonat ile sirkedeki
asetik asit arasında bir kimyasal tepkime meydana gelir.
Su altında lastik
71
1) Bir parça lastik alın ve makas yardımıyla pirinç
tanesi büyüklüğünde veya kare şeklinde küçük
parçalar halinde kesin.
2) Lastik parçalarını yarım deney kabı su içerisine
koyun. Yarım spatula sodyum bikarbonat ve bir
pipet su ekleyin.
NOT: Sodyum bikarbonat ve sirke
çok fazla gaz kabarcığı yokken
eklenmelidir.
GÖZLEMLEYİN: lastik parçaları karbondioksit kabarcıkları ile sarılır ve yüzeye
çekilir. Sonra, kabarcıklar ortadan kaybolduğunda batarlar.
Karbondioksit kabarcıkları sodyum bikarbonat ile sirke arasındaki tepkime nedeniyle oluşur.
72 Işıldayan madeni paralar
1) Büyük bir deney kabına biraz sirke koyun.
2) Birkaç tane bakır renkli madeni parayı biraz
sabunla yıkayın ve sonrasında sirkenin içine
koyun.
3) Sirkenin içinden çıkarmadan önce bir süre
bekleyin. İşte şimdi sanki yeni gibi görünüyorlar!
GÖZLEMLEYİN: sirkede asetik asit adı verilen ve madeni paralar havadaki oksijenle temasa geçtiklerinde yüzeylerinde oluşan bileşiği
gideren asidik bir madde bulunmaktadır.
73 Kireç birikintilerine karşı sirke
1) Genellikle su bulunan yerlerde (lavabolar,
musluklar) oluşan kireç birikintilerine bir pipet
sirke damlatın. Sirkeyi birkaç dakikalığına bekletin.
2) Su ile iyice durulayın.
GÖZLEMLEYİN: malzeme artık temiz ve
parlamaktadır.
28
Sirke, kireç birikintilerini çözündürür.
74 Un ve su: yapıştırıcı
Yapıştırıcıya ihtiyaç duyarsanız, tek yapmanız gereken
iki ölçek unu bir ölçek suyla karıştırmak.
Un ve suyun yapıştırıcı etkisi, undaki protein
içeriğinden kaynaklanmaktadır.
x2
75 Çıtır çıtır salatalık dilimleri
Bir yetişkinden bir salatalığı ince dilimler halinde
kesmesini isteyin. Bu dilimleri, bir tabak üzerine
dizin, üzerlerine yemek tuzu ekerek iki saat bekletin.
Dilimlerin suyu çıkacaktır.
GÖZLEMLEYİN: tuz, salatalığın suyunu çıkarır.
Bu kimyasal işleme “ozmos” adı verilir.
Gizli mesajlar için Bakır Sülfat çözeltisi
1) Toz halindeki bir miktar (1 spatula) bakır sülfatı bir deney tüpü
içerisindeki minerali alınmış suyla çözündürerek bir bakır sülfat
çözeltisi hazırlayın. Bir boya fırçası (sete dahil değildir) kullanarak
beyaz bir kağıt parçası üzerine gizli bir mesaj yazın veya bir çizim
yapın ve kurumasını bekleyin.
2) Yazıyı veya çizimi görebilmek
icin kağıdı, sıcak bir
yüzeyin üzerine
koyun.
Bakır (II) sülfat
76
Minerali alınmış su
GÖZLEMLEYİN: ısıyla birlikte yazı biraz koyulaşır ve
gizli mesajı görebilirsiniz.
DİKKAT! Kâğıdı ateş veya alevin üzerine tutmayın.
Gizli mesaj suyu
77
1) Bir deney kabına biraz limon suyu dökün.
2) Bir boya fırçası (sete dahil değildir) kullanarak
beyaz bir kağıt parçası üzerine gizli bir mesaj yazın
veya bir çizim yapın ve kurumasını bekleyin.
3) Yazıyı veya çizimi görebilmek icin kağıdı, sıcak bir
yüzeyin üzerine koyun.
29
“Görünmez” mürekkep
1) Bir deney kabına çok az miktarda sirke koyun.
2) Bir boya fırçası (sete dahil değildir) kullanarak
beyaz bir kağıt parçası üzerine gizli bir mesaj yazın
veya bir çizim yapın ve kurumasını bekleyin.
3) Yazıyı veya çizimi görebilmek icin kağıdı, sıcak bir
yüzeyin üzerine koyun.
78
79 Homojen çözeltiler: su, limon suyu ve şeker
Plastik bir deney kabında biraz su içerisinde bir miktar
şekeri cözdürün, birkaç damla limon suyu ekleyin ve
karıştırın.
GÖZLEMLEYİN: arada cam olmasına rağmen
çözelti homojen ve oldukça saydam görünüyor.
Şeker katı halden sıvı hale geçiyor.
80 Köpüklü bir çözelti: su ve CO2 kabarcıkları
Açılmamış bir şişe gazlı içecek alın.
GÖZLEMLEYİN: içindeki sıvı saydamdır. Kabarcıkları
göremezsiniz. Şişeyi açar açmaz, karbondioksit kabarcıkları
ortaya çıkar ve yukarıda doğru çıkmaya başlar.
Şişe açıldığında, hava basıncı azalır ve sıvının içerisindeki
gaz köpürmeye başlar.
81 Tuz ve şeker kristalleri için doymuş bir çözelti hazırlama
30
ÖNEMLİ: kristal oluşturmak için doymuş bir yemek tuzu veya şeker çözeltisine ihtiyacınız var (yani dibinde görünen hiçbir kristal
kalmayana kadar tuzu çok sıcak bir suda çözdürmeniz gerekmektedir).
Büyük bir deney kabı kullanarak, 30 ml çok sıcak
suya ince tuz (yarım kap) veya şeker (yaklaşık iki kap)
ekleyin ve dibinde görünen hiçbir kristal kalmayana
kadar spatula ile sürekli karıştırın.
Artık doymuş bir çözelti hazırlamış
bulunmaktasınız.
82 Yemek tuzu kristalleri oluşturun
(yavaş deney)
DİKKAT! Kristallere parmaklarınızla dokunmayın ve ıslatmayın.
Bir önceki deneyde tarif edildiği gibi doymuş bir
yemek tuzu çözeltisi hazırlayın. Birkaç gün sonra
bir kürdandan (sete dâhil değildir) sarkan bir iplik
parçasının etrafında kristaller oluşacaktır.
GÖZLEMLEYİN: ipliğin etrafında kristaller oluşur.
Çözelti, ipliğin yukarısına doğru çıkar, su buharlaşır ve tuz kristal biçiminde kalır.
Tavsiye: Küçük çocuk ve hayvanların ulaşamayacağı (yiyecek ve içeceklerden uzak) bir yerde saklayın.
Şeker kristalleri oluşturun (yavaş deney)
83
DİKKAT! Kristallere parmaklarınızla dokunmayın ve ıslatmayın.
Bir önceki deneyde tarif edildiği gibi doymuş bir
şeker tuzu çözeltisi hazırlayın. Birkaç gün sonra
bir kürdandan (sete dâhil değildir) sarkan bir iplik
parçasının etrafında kristaller oluşacaktır.
GÖZLEMLEYİN: ipliğin etrafında kristaller oluşur.
Çözelti, ipliğin yukarısına doğru çıkar, su buharlaşır ve tuz kristal biçiminde kalır.
Tavsiye: Küçük çocuk ve hayvanların ulaşamayacağı (yiyecek ve içeceklerden uzak) bir yerde saklayın.
84
Demir bakir sülfatin rengini bozar
Bir deney tüpü içerisinde küçük bir spatula bakır
sülfatı suda çözdürün. Çözeltinin rengi mavi olacaktır.
Sonra, çözeltinin içine yukarıdan bir demir parçası
(set ile birlikte sağlanmaz) daldırın.
minerali alınmış su
demir
bakır
sülfat
GÖZLEMLEYİN: demir parçası koyu kahverengi
bir madde ile kaplanır.
Bu tepkimede çözelti içerisindeki bakır sülfat elektronları alır ve demir üzerinde metal olarak birikir, demir de bunun
karşılığında elektronları verir ve erir: mavi renk solar.
31
85
Olgunlaşmamış meyveden olgunlaşmış meyveye
Olgunlaşmamış meyvelerle dolu bir kese kâğıdına
(sete dâhil değildir) bir parça olgunlaşmış meyve
koyun. Sonrasında kese kâğıdını iyice kapatın.
Tavsiye: Kese kâğıdını çocuklardan uzak güvenli
bir yere koyun.
GÖZLEMLEYİN: sonraki gün tüm meyveler
olgunlaşmış olacaktır. Bu, tek parça olgunlaşmış
meyveden yayılan bir gaz sayesinde olur.
Gece boyunca, olgunlaşmış meyveler etilen adı verilen bir gaz yayar ve bu da diğer meyveleri olgunlaştırır.
Bir metal başka bir metalin yerini alir
Bir bakır sülfat çözeltisine bir aluminyum folyodan
(sete dahil değildir) alınan bir parça aluminyum
batırın.
NOTLAR: Çözeltiye batırılan alüminyum parçası
yok olur ve çözeltinin mavi rengi kaybolur.
86
(yavaş deney)
minerali alınmış su
alüminyum folyo
bakır
sülfat
Bu tepkimede, çözeltideki bakır sülfat elektronları alır ve demir üzerinde metal olarak birikir, demir de bunun karşılığında
elektronları verir ve erir: mavi renk solar.
Cod. V?????

dikkat! - MucitPanda.com

Transkript

Benzer belgeler