GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ - Çorlu Ticaret ve Sanayi Odası

Güney Afrika Ülke
Bülteni
2013
Resmi Adı:
Güney Afrika Cumhuriyeti
Yönetim Biçimi:
Parlamenter Demokrasi
Resmi Dili:
İngilizce, Afrikaans, Zulu ve Xhosa başta olmak üzere 11 dil
Devlet Başkanı:
Jacob Zuma
Başkent:
Pretoria (İdari), Cape Town (Yasama), Bloemfontein (Yargı)
Önemli Kentler:
Johannesburg, Durban, Port Elizabeth
Nüfusu:
51.197.000
Para Birimi:
Rand (ZAR) (1 USD = 10,16 ZAR)
İklim:
Yaz (Ekim-Mart) 15˚C - 35˚C, Kış (Nisan-Eylül) 0˚C - 20˚C
Saat Dilimi:
Türkiye ile aynı
Komşuları:
Namibya, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Svaziland, Lesotho
GENEL BİLGİLER
Coğrafya: 1,2 milyon km2‟lik alanıyla Türkiye‟nin 1,5 katı büyüklüğe sahip olan
Güney Afrika, batı, güney ve doğudan okyanusla çevrilidir. Batı kıyılarındaki nispeten
soğuk sular daha fazla oksijen, nitrat ve fosfat ihtiva ettiği için ülkenin batı kıyıları
balıkçılık sektörünün de merkezi konumundadır. Güney Afrika arazisi platolar, geniş
tropik çayırlar, yer yer çöller ve dağlarla kaplıdır.
1
İklimsel özellikleri bölgelere göre değişiklik göstermekte olup güneybatı kıyıları hariç
kurak ve yaz yağmurlarının görüldüğü bir iklim hakimdir. Dünya ortalamasının 860
mm olduğu göz önüne alındığında, yıllık ortalama 450 mm yağış alan Güney
Afrika‟nın kurak bir ülke olduğu söylenebilir. Ülke topraklarının %65‟i yılda 500
mm.nin altında yağış almakta, nispeten kurak bölgeleri oluşturan %21‟lik bölüm ise
yıllık 200 mm.nin altında yağış almaktadır.
Nüfus: Güney Afrika‟nın 2012 yılı sonu itibariyle tahmini nüfusu yaklaşık 51,2
milyondur. Toplam nüfusun %79‟unu oluşturan siyah Afrikalılar en kalabalık grubu
teşkil etmektedir. Güney Afrika nüfusunun %79‟u siyah, %9,6‟sı beyaz, %8,9‟u melez
ve %2,5‟lik kısmı da Asyalıdır. Güney Afrika nüfusu azalma eğiliminde olup nüfus artış
oranı 2013 yılı için tahmini % -0,45 olarak gerçekleşecektir.
Hristiyanlık yanında geleneksel Afrika dinleri, Hinduizm, İslam, Musevilik gibi diğer
dinler de mevcuttur.
Tarih: Binlerce yıldır çeşitli Afrika halklarının yaşadığı Güney Afrika topraklarının
Batı dünyası tarafından ilk keşfi 1488 yılında Portekizliler tarafından
gerçekleştirilmiştir. Bundan 150 yıl sonra ise Hollandalı, Alman ve Fransızlar bu
bölgede yerleşik hayata geçmişlerdir. 1800‟lerin sonunda İngilizler Ümit Burnu
üzerinde hakimiyet sahibi olmuş ve özellikle 1870 yılında elmas ve altın madenlerinin
keşfinden sonra akın akın bölgeye yerleşmeye ve yatırım yapmaya başlamışlardır.
Yerli halklarla İngilizler arasında yaşanan şiddetli savaşlardan sonra 1910 yılında
İngiltere‟ye bağlı ve egemenliğin beyazların elinde olduğu Güney Afrika Birliği ortaya
çıkmış ve siyahların haklarını kısıtlayıcı yasalarla ülkeyi idare etmeye başlamıştır.
1948 yılından itibaren ise Birlik Yönetimi Apartheid (Ayrılık) yasalarını yürürlüğe
sokarak siyah çoğunluk üzerindeki baskısını daha da arttırmıştır. 1961 yılında
Cumhuriyet ilan edilmesini ve ülkenin Commonwealth Uluslar Topluluğu‟ndan
ayrılmasını takip eden yıllarda yeraltı örgütlenmeleri ve başkaldırılarla seslerini
duyurmaya çalışan siyah çoğunluğun çağrılarına uluslararası camiadan gelen destek
güçlenmiştir. Uluslararası kuruluşlar ülkeye uzun süren bir ambargo uygulamış ve
1991 yılında son apartheid yasası da kaldırılmıştır.
Siyaset: Güney Afrika iki meclisli parlamentoya sahip bir anayasal demokrasidir.
Yargı tamamen bağımsızdır. Yüzyıllar boyu beyazlar tarafından yönetilen ülkede 1994
yılında ilk defa bütün ırkların katılımıyla demokratik bir seçim gerçekleştirilmiştir.
ANC (African National Congress) Partisini ve parti lideri Nelson Mandela‟yı %62,6 oyla
iktidara getiren bu seçimlerin sonucunda Güney Afrika‟da köklü değişim rüzgarları
esmeye başlamıştır. Parti‟nin başına 1997 Aralık ayında Thabo Mbeki geçmiştir. 1999
seçimlerinde de %66,4 oy oranını yakalayan ANC, Zulu kökenli IFP (Inkatha Freedom
Party) ile ortak hükümet kurmuştur. 1994 seçimlerinde 9 eyaletten 7‟sinin, 1999
seçimlerinde 8‟inin yerel yönetimlerini elinde tutan Parti, Nisan 2004 seçimlerinde
siyasi gücünü iyice pekiştirerek oylarını %69,7‟ye çıkarmış ve son olarak 22 Nisan
2009 tarihinde yapılan seçimler sonucunda ANC’nin Başkanı Jacob Zuma Devlet
Başkanı olarak seçilmiştir.
ANC iktidarının ilk 5 yılı demokratik prensiplerin oturtulması için uğraş vermekle
geçmiştir. İkinci dönemde ise ANC Hükümeti‟nin önceliklerini büyüme, ekonomik ve
siyasi gelişim, siyahların ekonomik olarak güçlenmesi, sosyal dengesizliklerin
azaltılması, yeni iş olanakları yaratılması oluşturmaktadır. Tüm bunlar
gerçekleştirilirken sıkı mali ve parasal politikalar izlenmeye devam edilmesi de
Hükümet‟in temel amaçları arasındadır.
Bu dönüşüm sürecinde çeşitli sosyal göstergelerde çok düşük performans
kaydedilmektedir. Özellikle %25‟lik işsizlik oranı, Apartheid döneminden kalan gelir
dağılımındaki
eşitsizlik;
nüfusun
büyük
bölümünün
temel
ihtiyaçlarını
2
karşılayamaması, suç oranının yüksekliği, yolsuzluk, HIV/AIDS yaygınlığı gibi
mücadele gerektiren ciddi boyutta sorunlar mevcuttur.
Güney Afrika Cumhuriyeti‟nde son yerel seçimler 18 Mayıs 2011 tarihinde
gerçekleştirilmiş olup seçim sonuçlarına göre iktidardaki Afrika Ulusal Kongresi
(ANC)‟nin oy oranı % 62,1 ve ana muhalefet partisi Demokratik İttifak (DA) partisinin
oy oranı ise % 23,7 olarak gerçekleşmiştir.
GENEL EKONOMİK DURUM
Afrika kıtasının en büyük ekonomisi ve Sahraaltı Afrika‟nın ekonomik lideri
konumunda olan Güney Afrika; çok zengin hammadde kaynakları, güçlü tekstil,
turizm, otomotiv, tarım sektörlerine ve oturmuş altyapıya sahiptir.
Afrika kıtasının yüzölçümünün sadece %3‟ünü kaplamasına rağmen ülke Afrika
kıtasının toplam sınai üretiminin %40‟ını, kıtanın toplam GSYIH‟sinin %20‟sini, toplam
elektrik üretiminin %50‟sini ve maden üretiminin ise %45‟ini gerçekleştirmektedir.
Modern bir bankacılık ve finans sektörüne sahip olan ülkede dünyadaki en önemli
yirmi borsadan biri olan Johannesburg Borsası yer almaktadır.
Yönetimde 1994 yılından sonra başlayan önemli değişimler çerçevesinde Güney
Afrika‟da 9 bölgesel hükümet oluşturulmuş olup Güney Afrika ekonomisinin en önemli
eyaleti ve endüstri, ticaret ve madencilik merkezi olan 12,3 milyon nüfuslu
Gauteng‟in toplam GSYİH içindeki payı %33‟ı bulmaktadır. İkinci önemli ekonomi
bölgesi olan 10,3 milyon nüfuslu Kwazulu-Natal, Durban şehri limanı odaklı yapısı ile
turizm, tarım ve ağır sanayiye dayalı bir ekonomiye sahiptir. Üçüncü Western Cape
bölgesinin nüfusu 6 milyon iken daha sınırlı endüstri ve maden kaynağına sahip
olmakla birlikte diğer eyaletlere göre daha tutarlı ekonomik performans
sergilemektedir. Bu bölgede şarap endüstrisi başta olmak üzere tarım ve turizm
sektörleri ön plandadır.
TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER
GÖSTERGELER
GSYİH (milyar $)
GSYİH (büyüme, %)
Kişi Başı GSYIH ($)
Enflasyon (TÜFE, yıl sonu, %)
İhracat (milyon $)
İthalat (milyon $)
Döviz Kuru (yıl sonu, R:$)
Cari denge (milyar $)
Dış borçlar (milyar $)
2007
480,4
5.5
9.941
9
64.027
79.872
6,75
-19,9
43,38
2008
508,9
3.6
10.432
10,1
73.965
87.593
9,43
-19,6
45,84
2009
505,5
-1.5
10.200
6,3
53.864
63.766
7,40
-11,5
41,02
2010
528,0
3,1
10.600
3,5
71.484
80.139
6,63
-10,2
46,06
2011
557,9
3.5
11.000
6,1
92.976
99.726
8,11
-13,6
47,49
2012
582,4
2,5
11.400
5,6
86.712
101.611
8,47
-24,1
47,56
Kaynak: OECD, Economist Intelligence Unit&CIA
Zengin maden kaynakları ve tarıma elverişli topraklarıyla, geleneksel olarak
madencilik ve tarım sektörünün hakim olduğu Güney Afrika ekonomisinin son kırk
yılda önemli bir değişime uğradığı ve ikincil sektörlerin ekonomide daha ağırlıklı
olmaya başladığı
görülmektedir. Bu çerçevede, 2012 yılında tarımın ülke
ekonomisine katkısı %2,4‟te kalmıştır. Madencilik sektöründe ise, gözlemlenen
düşüşün en önemli nedenlerinden birinin yıllar itibariyle altın üretiminin azalması
olduğu değerlendirilmektedir. İkincil sektörleri oluşturan imalat sanayi, inşaat ve
elektrik, gaz, su sektörleri ekonomide daha önemli hale gelmeye başlamıştır.
1990‟lardan itibaren, toptan ve perakende ticaret, ulaştırma ve haberleşme
sektörleri ve hizmetler sektörünü kapsayan üçüncül sektörlerde kaydedilen
3
büyümenin temel nedeninin kamu hizmetleri ve finansal hizmetlerde kaydedilen artış
olduğu görülmektedir. 1960‟larda devletin ekonomideki ağırlığı %8‟ler civarında iken,
1990‟larda bu oran %16,2‟ye çıkmıştır.
Bugün itibariyle Güney Afrika toplam GSYİH‟sinin %65‟ini finansal hizmetler,
sigortacılık, ulaştırma ve haberleşme sektörlerinin de dahil olduğu üçüncül sektörler
oluşturmaktadır.
Ülkeye yüksek miktarlarda ve dalgalı sıcak para giriş çıkışı olmasına rağmen kalıcı
yabancı yatırımlar zayıf kalmıştır. Bunda, sosyal çalkantılar ve ekonomik büyümenin
yavaşlığı gibi iç etmenler kadar küresel ekonomideki durgunluk ve Afrika kıtasının
genel durumu da etkili olmuştur. Bütün bunlar ülkenin ciddi bir atılım yapmasını
engellemiş, büyüme hızına sekte vurmuştur. Önümüzdeki dönemlerde Güney Afrika
ekonomisinin büyümesinde özelleştirme ve yabancı doğrudan yatırımlar belirleyici
olacaktır, zira ülkede yerli tasarruflar ulusal gelirin %15-16‟sı gibi küçük bir
bölümünü teşkil etmektedir.
Ekonomik sorunlarla mücadele yolunda devlet, iş ve işçi yasalarını esnekleştirme,
kamu harcamalarını en aza indirgeme, özelleştirmeye hız verme, siyah ve beyaz
kesimler arasındaki ekonomik adaletsizliği azaltma gibi adımlar atmaya
çalışmaktadır. Bu adımlardan kamu kurumlarının özelleştirilmesi Güney Afrika
ekonomisinin geleceğinde önemli yer tutmaktadır. Özelleştirme hareketleri tüm
kıtada ilk olarak Güney Afrika‟da hayata geçirilmeye başlanmış, 1996 yılında
iktidardaki ANC Hükümeti özelleştirme ve liberalleşmeyi ülkenin resmi ve kalıcı
politikası olarak belirlemiştir. Ülkede özelleştirme daha ziyade ticarileştirme ve
anonim şirketleştirme gibi biçimlerde meydana gelmiş; bunlardan en önemlisi dev
boyutlardaki “Demiryolları ve Limanlar İdaresi”nin özelleştirilmesi olmuştur.
Ardından aynı yönde atılan bir adım olarak 2005 yılı Temmuz ayında Devlet Başkanı
Thabo Mbeki tarafından Güney Afrika Hızlandırılmış ve Paylaşılmış Büyüme Girişimi
(Accelerated and Shared Growth Initiative for South Africa - AsgiSA) olarak
adlandırılan bir program uygulamaya konulmuştur.
Enflasyon: 2006 yılı sonu itibariyle %3,2 olarak gerçekleştiği tahmin edilen yıllık
enflasyon artan gıda fiyatları ve ithal mallardaki fiyat artışlarına paralel olarak 2007
yılında %9‟un üzerine çıkmış ve 2008 yılında %10,1, 2009 yılında %6,3, 2010 yılında
%3,5, 2011 yılında %6,1 gerçekleşirken, 2012 yılında %5,6 olarak gerçekleşmiştir.
Enflasyon oranındaki bu yükselişin sebebi petrol fiyatlarındaki ve tüketici
taleplerindeki artıştır.
Büyüme: 2007 yılının son çeyreğinde kaydedilen %5,5‟lik büyüme oranı ile birlikte,
Güney Afrika‟da son 37 çeyrek yıldır pozitif büyüme kaydedilmektedir. Ancak,
yaşanan küresel krizin etkisiyle 2008 yılının son çeyreğinde ve 2009 yılında büyüme
trendi tersine dönmüş olup, 2009‟da ekonominin -%1.5 oranında küçülmüş, 2010
yılında ise %3,1 oranında büyümüştür. Bu oranları 2011 yılında %3,5 ile 2012 yılında
%2,5 takip etmiştir.
Cari Açık: Güney Afrika ekonomisinde son yıllarda kaydedilen istikrarlı büyümeye
rağmen cari işlemler dengesindeki açığın yıllar itibariyle arttığı görülmektedir. 2005
yılında 9,7 milyar dolar olan cari açık, 2006 yılında 16,1 milyar dolar, 2007 ve 2008
yıllarında yaklaşık 20 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2009 yılında cari açık
azalarak 11,5 milyar dolar olurken, 2010‟da 10,2 milyar dolar, 2011‟de 13,6 milyar
dolar, 2012‟de de 24,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
Güney Afrika ekonomisi Sahra Altı Afrika‟nın en gelişmiş ekonomisi olup, bunun yanı
sıra Afrika‟nın en çok dış yatırım alan ülkelerinden biridir. Bu yatırımların artmasının
nedeni mamul ürünlerin ihraç edilmesidir. Her ne kadar Güney Afrika ekonomik
gelişmişliği ve yatırımların arttırılması yönünden dikkat çekse de ekonomik olarak
4
AIDS hastalığının hızla yayılması ve dış rekabetin artmasıyla birlikte yeni zorluklar
yaşama ihtimali yüksektir. Dolayısıyla Güney Afrika yatırımcılarının Çin, Meksika ve
Orta Avrupa‟ya kaymasını engellemek için yabancı yatırımcıların dikkatini çekecek
projeler üretmelidir. Yatırımların yanı sıra ülke ekonomisi yavaş da olsa büyümeye
devam etmektedir. Ancak ekonominin büyümesinin devam edebilmesi için hükümet
ihracat sektörlerinde yeni geliştirme programları uygulayarak, Güney Afrikalı‟ların
satın alma gücünü arttırmalıdır.
BAŞLICA SEKTÖRLER
Metal ve Madenler: Güney Afrika değerli metal ve madenler ile bunların
işlenmesinde dünya lideri konumundadır. Dünya manganez cevheri kaynaklarının
%80‟i, krom kaynaklarının %68‟i, platin grubu metallerinin %56‟sı ve altın
rezervlerinin %35‟i Güney Afrika‟dadır. Dünyanın en büyük ikinci altın ve en büyük
platin ve krom üreticisi olan Güney Afrika‟nın altın ihracatının toplam ihracattaki
payı 1980‟lerdeki %50 seviyelerine göre bugün azalmış olsa da halen önemli pay
sahibidir. Güney Afrika maden ocaklarının bugün dünyadaki en ileri derin-madencilik
teknolojisine sahip olmasına karşın bu ocaklar giderek daha az verimli çalışmaktadır.
1999 yılında her bir tondaki altın miktarı 4,6 gram iken, 2000 yılında 4,5 gram olarak
kaydedilmiştir. Bunun sonucunda bazı büyük maden firmaları kapanmış ve sektör
kısmen daralmıştır. Artık ülkenin ihracatında platin grubu metalleri altından fazla yer
tutarak birinci durumda bulunmaktadırlar. Elmas alanında ise dünyanın beşinci büyük
sanayisine sahip olan Güney Afrika‟nın De Beers firması dünyanın en büyük
üreticisidir ve Londra‟daki merkez ofisi aracılığıyla dünya elmas arzını ve dağıtımını
kontrol etmektedir. Anglo Gold, Implats ve Iscor diğer büyük madencilik şirketleridir.
2010 yılında Citibank Güney Afrika‟nın maden rezervlerinin yaklaşık 2,5 trilyon Rand
değerinde olduğunu belirlemiştir. Dolayısıyla madenler Güney Afrika‟da yaşanan
fakirlik ve az gelişmişlikle mücadelede önemli bir yer tutmaktadır. 2002 yılında
imzalanan The Mineral and Petroleum Resources Development Act madenlerin ve
kaynakların ortaya çıkartılması ve işlenmesi önemli yer tutmaktadır. Madenler Güney
Afrika‟da istihdamın arttırılması ve döviz girdisinin sağlanması için önemli bir yer
tutmaktadır. 2009 yılında madencilik sektörü Güney Afrika‟nın büyümesine %9,5
oranında katkı sağlamış, bunun yanı sıra %30 oranında ticaret girdisi ve %2,9 istihdam
sağlamıştır. Bu durum yaklaşık 1 milyon kişiye doğrudan veya dolaylı olarak istihdam
sağlamıştır.
İşlenmemiş çelik üretiminde Güney Afrika, Dünya sıralamasında 21. ülke
konumundadır. 2010 yılı itibariyle 8,5 milyon ton çelik üretimi yapılmıştır. Bu
üretimin 5.3 milyon tonu iç pazarda tüketilmiştir. Yaklaşık olarak 40 milyon metrik
ton demir üretilmiş bunun 12 milyon metrik tonu ülke pazarında tüketilmiş 28 milyon
metrik tonu ise ihraç edilmiştir. Güney Afrika‟da bulunan diğer madenlerin başında
alüminyum gelmektedir. Güney Afrika dünyanın 10. büyük alüminyum üreticisi
konumundadır. Yıllık yaklaşık olarak 800 bin ton üreten Güney Afrika, yılda 500 bin
ton paslanmaz çelik üretmektedir.
Madenlerin bölgesel dağılımına bakıldığında Witwatersrand havzasında Güney Afrika
altın üretiminin %98‟i gerçekleşmekte olup önemli uranyum, gümüş, pirit ve
osmiridyum kaynakları da bulunmaktadır. Bushveld Kompleksi‟nde platin grubu
metalleri ve krom bulunmaktadır. Transvaal Supergroup‟da önemli manganez ve
demir cevheri yatakları bulunmaktadır. Mpumalanga, KwaZulu-Natal, Free State ve
Limpopo bölgelerine uzanan Karoo Havzasında önemli taşkömürü ve antrasit kömürü
kaynakları mevcuttur. Phalaborwa Igneous Kompleksi geniş bakır, fosfat, titanyum,
vermikulit, fedispat ve zirkonyum cevheri barındırmaktadır. Kimberlite‟de elmas
yatakları bulunmaktadır.
5
Mücevherat: 35 milyon dolarlık mücevherat ihracatı yapılmaktadır. İhracatı yapılan
ürünlerin başında, değerli metal mücevherleri, elmas, işlenmemiş altın, gümüş ve
platinyum bulunmaktadır. Güney Afrika‟da faaliyet gösteren halihazırda 150 altın ve
mücevherat şirketi bulunmaktadır.
Bilgi İletişim ve Elektronik: Afrika‟da bilişim teknolojileri alanında lider konumda
olan Güney Afrika, dünya genelinde bilişim ürün ve hizmetlerinin tüketiminde 20.
sırada yer almaktadır. 2008 yılında 8,5 milyar dolar olan bilişim pazarının toplam
büyüklüğünün 2013 yılı sonunda 13,5 milyar dolara yükselmesi beklenmektedir.
Afrika genelinde en gelişmiş telekomünikasyon ağına sahip olan Güney Afrika
telekomünikasyon pazarı tüketici sayısı ve gelir bakımından Afrika‟nın en büyük
pazarını oluşturmaktadır. Mobil iletişim pazarı MTN, Cell C ve Vodacom‟un
hakimiyetinde olup Güney Afrika bu alanda dünyanın en hızlı büyüyen dördüncü
ülkesidir.
Tarım, Orman ve Balıkçılık: Güney Afrika‟da yaklaşık 8,5 milyon insan doğrudan ya
da dolaylı olarak tarım sektöründen geçinmektedir. Bu sektörler özellikle kırsal
istihdam açısından hayati önem taşımaktadır. Ülke topraklarının %13‟ü tarıma
elverişlidir. Tarımsal üretimi sınırlayan faktörlerin başında su temini gelmekte olup
Güney Afrika su tedarikinin %50‟si tarımsal üretim amacıyla kullanılmaktadır.
Ormanlar ülke topraklarının sadece %6‟sını kaplamakta ve ülkedeki uzun kıyı şeridine
rağmen balıkçılık da ulusal gelire ciddi katkılar sağlamamaktadır. Ancak tarım Güney
Afrika ekonomisinde önemli yer tutmaktadır ve altın dışındaki ihraç ürünlerinin %30‟u
ham ve işlenmiş tarım ürünlerinden oluşmaktadır.
Tarımın GSYİH‟deki payı yıllar itibariyle azalmasına rağmen halen bu sektörün Güney
Afrika ekonomisinde hayati bir rolü bulunmakta olup tarım sektörünün GSYİH‟daki
oranı %2,4‟tür. Tarımsal ürünlerin ticaretinin ve tarım sanayisinin resmi iş gücüne
katkısı %7 seviyesinde olup GSYİH‟a katkısı %12 seviyesindedir. Tarım, Güney Afrika
ekonomisine 2002 yılında 38 milyar Rand katkı sağlarken bu rakam 2009 yılında 66
milyar Rand‟a yükselmiştir.
En çok ihraç edilen tarım ürünlerinin başında mısır gelmektedir. Diğer başlıca tarım
ürünleri ise şeker kamışı, buğday, ayçiçeği, şeker, üzüm,elma, armut, şeftali ve
kayısıdır. Diğer önemli ihraç ürünleri ise et, avokado, ananas, yer fıstığı, kuruyemiş
ve süt ürünleridir. Tarım ürünlerindeki en önemli ithal kalemlerini ise buğday, pirinç
ve bitkisel yağlar oluşturmaktadır.
Güney Afrika kıyıları yaklaşık 3200km‟dir. Bu durum balıkçılığı Güney Afrika için
önemli bir gelir kaynağı haline getirmektedir. Ülkenin yıllık balık üretimi 600.000
tonun üzerinde olup sektör yıllık yaklaşık 8 milyar Rand gelir getirmektedir. Balıkçılık
sektörü GSYIH‟a yaklaşık %0,5 katkı sağlamaktadır.
Hayvancılık, Güney Afrika tarım ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Ülke
topraklarının yaklaşık %65‟ini kaplayan çayır ve otlaklarda başta koyun, sığır, keçi ve
domuz olmak üzere çeşitli hayvanlar beslenmektedir. Yıllık ortalama 14 milyon
küçük-büyük baş hayvan ve tavuk eti işlenmektedir. Bu rakamın yaklaşık %75‟ini
koyun ve keçi, %20‟sini sığır ve buzağı ve %5‟lik bölümünü de tavuk oluşturmaktadır.
Önemli bir tiftik, yün ve ham deri ihracatçısı olan Güney Afrika‟da tüketilen etin
%85‟i yurt içinden karşılanmakta, %15‟i ise, Namibya, Botsvana, Svaziland,
Avustralya, Yeni Zelanda ve Avrupa‟dan ithal edilmektedir.
Ayrıca Güney Afrika safkan Afrika Karası devekuşlarının anavatanıdır ve dünya
devekuşu ürünleri pazarının %85'ini elinde bulundurmaktadır. Bunların yanısıra Güney
Afrika şaraplarıyla ünlüdür; dünya şarap üretiminde %3,1‟lik payla 9. sıradadır.
6
Kağıt ve Selüloz: Güney Afrika, Afrika'nın tek kağıt ve selüloz üreticisidir. Gerekli
hammadde Kwazulu-Natal ve Mpumulanga bölgelerinden sağlanmaktadır. En büyük
üreticiler Mondi ve Sappi'dir. Yılda 720.000 ton kağıt yeniden dönüştürülmektedir.
Güney Afrika'nın paketleme sanayii 2000 yılında 1,4 milyar dolar ciro yapmış ve 2,3
milyon ton paketleme malzemesi tüketmiştir. Paketleme malzemelerinin %50'sini
yiyecek-içecek sektörü tüketmektedir. En büyük paketleme firmaları Nampak, Kohler
ve Konsol'dur; en çok kullanılan paketleme malzemeleri ise kağıt ve plastiktir.
Kimya ve Plastik: Kimya ve Plastik sektöründe yaklaşık 140 bin kişi istihdam
edilmekte ve GSYİH‟nın %4‟ünü oluşturmaktadır. Güney Afrika, Afrika ülkeleri
arasında kimyasal ürünler sektöründe lider konumdadır. Güney Afrika‟nın kimya
sektöründe ihracat yaptığı öncelikli alt sektör ve ülkeler aşağıdaki gibidir:
-
Organik olmayan kimyasallar: ABD, Hindistan, Fransa ve Almanya,
Dökme kimyasallar: Zimbabve, Zambiya,Malavi ve Tanzanya,
Tüketiciye yönelik kimyasallar: Angola, Mozambik, İngiltere ve Zambiya,
Plastik Dönüşüm: Zambiya, Zimbabve, Çin ve Mozambik.
35.000 kişi istihdam eden Güney Afrika plastik sanayi kömüre dayalıdır. Üretilen
yıllık 1 milyon tondan fazla polimerin %50'si 800 firma tarafından paketleme
malzemesine dönüştürülmektedir. Üretilen diğer plastik ürünler ise levha, mobilya,
mutfak eşyası, boru ve ayakkabıdır. Plastik sanayinde kullanılan teknoloji Avrupa ve
Doğu Asya‟'dan ithal edilmektedir. İthal edilen başlıca plastik ürünleri olan plastik
boru, hortum ve ayakkabı toplam talebin %16'sına tekabül etmektedir. Kişi başına
plastik kullanımı 22 kg'dır. Kullanılmış plastiğin %13'ü yeniden dönüştürülmektedir.
Tekstil, Hazır giyim ve Ayakkabı: ABD‟nin çıkardığı Afrika Büyüme ve Fırsat Kanunu
(AGOA) başta tekstil ve hazır giyim olmak üzere Afrika kökenli hammadde
kullanılarak Afrika‟da üretilen malların ABD‟ye gümrüksüz ve kotasız ihraç edilmesine
olanak sağlamaktadır. AGOA ve Güney Afrika‟nın Avrupa Birliği ile imzaladığı Serbest
Ticaret Anlaşması‟nın Güney Afrika‟nın tekstil ve hazır giyim ihracatına dolayısıyla da
üretime ivme kazandırması beklenmektedir.
Tekstil: Başta elyaf ve iplik (polyester, akrilik ve naylon) olmak üzere, dokuma,
örme, baskı ve boyama ve endüstriyel tekstil gibi işlemlerin gerçekleştirildiği sektör,
üretim sektörü içinde 6. sırada yeralmaktadır. Tekstil, ülke GSMH'sının %1,5‟ini
oluşturmaktadır. Sektör içinde %49 ile en büyük üretim payı iplik ve
dokumacılığındır. Güney Afrika dünyanın 4. büyük yün üreticisidir; yılda 50.000 tonun
üzerinde yün üretilirken, iç talep yalnızca 8.000 tondur. Pamuk ihtiyacının %40‟ını iç
pazardan kalanını ithalattan temin eden ülke, dokuma sektöründe yılda 500 milyon
m2 kumaş ve 36 milyon m2 halı üretmektedir. Tekstilde ithalat ihracattan fazladır ve
en çok ithalatın yapıldığı ülkelerin başında Tayvan, Çin, Güney Kore, Hong Kong,
Almanya, Hindistan ve İtalya gelmektedir. En çok ihracat yapılan ülkeler Mozambik,
İngiltere, ABD, Zimbabwe, İtalya, Yeni Zelanda ve Avustralya'dır.
Hazır Giyim: Sentetik ve doğal liflerden çeşitlendirilmiş üretim kapasitesine sahip
güçlü şirket ve şirket gruplarını bünyesinde barındıran sektördeki istihdam, toplam
istihdamın %1.8'ine tekabül etmektedir. Hazır giyim sanayi Kwazulu-Natal ve Western
Cape eyaletlerinde yoğunlaşmıştır. Bu alanda ihracat ithalatla başabaş olup ithalatın
yapıldığı başlıca ülkeler Çin, Malawi, Hindistan, Hong Kong, İtalya, ABD ve
Almanya'dır. Başlıca ihraç pazarları Mozambik, İngiltere, ABD, Hollanda, Almanya,
Zambia, Angola ve Birleşik Arap Emirlikleri'dir.
Ayakkabı: Sektör bünyesinde deri, plastik, kumaş ve ketenden çok çeşitli ayakkabı
üreten güçlü şirket grupları barındırmaktadır. Özellikle Endonezya ve Çin‟den gelen
ucuz ayakkabılar yerli sanayiye büyük darbe vurmuştur. En çok ithalatın yapıldığı
7
ülkeler Çin, Hong Kong, Endonezya, İtalya, ABD, Tayvan ve Hindistan'dır. En çok
ihracat yapılan ülkeler İngiltere, Zambia, Zimbabwe, Hollanda, Fransa, Almanya ve
Kenya'dır. Avrupa'ya yapılan ihracatın büyük bir kısmını deri ayakkabı oluştururken,
Afrika'ya çoğunlukla kumaş ve naylon ayakkabılar ihraç edilmektedir.
Otomotiv: Motor Sanayi Kalkınma Programı (MIDP) mevzuatı sayesinde ekonominin
yükselen yıdızı haline gelen otomotiv, Güney Afrika imalat sanayinin %29‟unu,
ihracatın %10‟luk kısmını oluşturmaktadır. Ülke GSYİH‟nın %7.5‟nu oluşturmakta ve
36.000 kişiye istihdam sağlamaktadır. 70 ülkeye otomotiv sektöründe ihracat yapan
Güney Afrika‟nın bu sektördeki başlıca ihracat partnerleri Japonya (%29),
Avustralya(%20), İngiltere(%11) ve ABD(%10)‟dir. BMW South Africa, Daimler Chrysler,
Delta Motor Corporation, Toyota, Ford Motor Company, Nissan, Volkswagen ve Fiat
gibi üreticiler pazarda yer almakta ve sağ-elli sürüş platformları, yedek parçalar ve
destek sistemleri üretmekte ve ihraç etmektedirler. Ağır araç üreticileri arasında ise
Iveco South Africa, MAN Truck & Bus S.A.; Scania South Africa (Pty) Ltd; Erf South
Africa ve Tyco Truck gibi firmalar mevcuttur. Bu firmaların Güney Afrika‟yı
seçmesinde MIDP kadar, Sahra Altı Afrika‟da bazı ülkelere ABD‟ye vergisiz ihracat
imkanı sağlayan Afrika Büyüme ve Fırsat Kanunu‟nun (AGOA) da etkisi olmuştur.
Ancak 2009 yılında yaşanan küresel kriz ve 2011 yılının mart ayında Japonya‟da
gerçekleşen 8,9 şiddetindeki deprem ve tsunami nedeniyle Güney Afrika ihracatında
en önemli kalemlerden biri olan otomotiv yedek parça sektörü olumsuz etkilenerek
ülkede sanayi üretiminin düşmesine neden olmuştur.
Turizm: Güney Afrika‟da turizm sektörü, ülkede 1990‟lı yılların başında başlayan
değişim süreciyle birlikte kapılarını uluslararası turistlere açmaya başlamıştır. Güney
Afrika, uygun iklimi, kumlu doğal plajları, dağları, doğal parkları, vahşi hayvanları ve
ülkede yaygın olarak kullanılan İngilizce dilinin avantajı sayesinde turizm bakımından
önemli avantajlara sahiptir. Ayrıca 2011 yılı başında Arap ülkelerinde yaşanan
ayaklanmalar sonucunda görülen turist sayısındaki azalma sonucunda Güney Afrika‟yı
ziyaret eden turist sayısında bir artış gözlenmiştir.
Afrika kıtasında en çok turist çeken ülke olan Güney Afrika‟da turizm sektörü,
özellikle sahip olduğu istihdam potansiyeli bakımından, 2014 yılına kadar yıllık
ortalama %6 büyüme hedefleyen Güney Afrika Hızlandırılmış ve Paylaşılmış Büyüme
Girişimi (AsgiSA) programı uyarınca da en çok önem atfedilen sektörlerden birisidir.
Halen turizm sektörü GSYİH‟ye yaklaşık %8 oranında katkıda bulunmakta ve 1 milyon
dolayında kişiye doğrudan ve dolaylı istihdam imkanı sağlamaktadır. Hükümetin
hedefi ise, 2014 yılına kadar turizm sektörünün GSYİH‟ye katkısını %14‟e çıkarmaktır.
Alt Yapı: Hükümetin Dünya Kupasına yönelik 17,4 milyar randlık doğrudan yatırımı
2006-2010 yıllarını kapsayan daha büyük bir harcama programının bir parçası olup bu
süre zarfında Güney Afrika‟nın demiryolu taşımacılığı ile enerji üretimi, iletişim,
havayolu ve limanlar gibi altyapı yatırımlarına 400 milyar randın üzerinde yatırım söz
konusu olmuştur.
Ülkede ulaşım iş dünyası için oldukça gelişmiş durumdadır. Büyük limanlar, etkin kara
ve hava ulaşım ağları bulunmaktadır ve gittikçe gelişmektedir. Fakat bu ağların
neredeyse tamamı ana kentler ve önemli şehirlerde kalitelidir. Diğer bölgelerde
bakım ve onarım ihtiyacı söz konusudur. Bu sorun hizmet standartlarında da düşüşe
neden olmaktadır.
Deniz Sanayii: Güney Afrika tersanelerinde bot yapımı, gemi yapımı ve tamiri
sektörleri öne çıkmaktadır. Güney Afrika, dünyada 2. en büyük katamaran üreticisi
konumundadır. 30-40 ft katamaranların %29‟unu üretmektedir.
8
DIŞ TİCARET
İhracat (milyon $)
İthalat (milyon $)
Denge (milyon $)
Hacim (milyon $)
2007
2008
2009
2010
64.027 73.965
53.864 71.484
79.872 87.593
63.766 80.139
-15.845 -13.628
-9.902
-8.655
143.899 161.558 117.630 151.623
2011
92.976
99.726
-6.750
192.702
2012
86.712
101.611
-14.899
188.323
Ticaret politikasındaki reformlar Güney Afrika ekonomik reformlarının temel
taşlarından biri olup GSYİH içindeki payı %50 civarında seyreden dış ticaretten
anlaşılacağı gibi Güney Afrika nispeten açık bir ekonomiye sahiptir.
Ülke ekonomisinde son yıllarda kaydedilen gelişmeler neticesinde imalat sanayi
sektörünün GSYİH içindeki payı artmış, imalat sanayi, madencilik ve tarım
sektörlerinin toplamının iki katı oranında GSYİH‟ye katkı yapar konuma gelmiştir. Bu
gelişmelere paralel olarak Güney Afrika ihracatının kompozisyonunda da değişiklikler
olmuş ve imalat sanayi ürünlerinin ihracatında artış kaydedilirken, madencilik
ürünleri ihracatında düşüş kaydedilmeye başlanmıştır.
Gümrük vergisi oranlarının yüksekliğiyle tanınan Güney Afrika, DTÖ üyeliği uyarınca
son dönemlerde bu vergilerde indirime gitmeye başlamış ve ithalat - ihracat işlemleri
kolaylaştırılmıştır. Ayrıca ithalat-ihracat lisans politikasını uluslararası normlara
uyarlamak için ticari mal sınıflandırılmasında 8 rakamlı harmonize sistem
getirilmiştir. Dünya piyasalarında rekabet etmek isteyen Güney Afrika firmaları,
kaliteye önem vermeye ve ISO 9000, ISO 9002 gibi sertifikalar almaya başlamışlardır.
Güney Afrika‟nın SACU (Güney Afrika Gümrük Birliği) kapsamında Botsvana, Lesoto,
Namibya, Svaziland ile gümrük birliği bulunmaktadır. 1980 yılında kurulan ve Güney
Afrika ile birlikte 14 Afrika ülkesinin üye olduğu SADC-Güney Afrika Kalkınma
Topluluğu üyesidir.
Güney Afrika‟nın SACU ve SADC gibi bölgesel ekonomik bloklara ek olarak komşuları
Zimbabwe, Mozambik ve Malawi ile Tercihli Ticaret Anlaşmaları bulunmaktadır.
Ayrıca Avrupa Birliği ile imzaladığı ve 1 Ocak 2000'de yürürlüğe giren “Serbest
Ticaret, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Anlaşması” ticaretin serbestleştirilmesi
yönünde atılan önemli adımlardandır. Brezilya ile de 2008/09 döneminde STA
imzalanmıştır.
Ayrıca ABD, Kanada, Macaristan, Norveç, İsviçre, Japonya ve Avrupa Birliği Dünya
Ticaret Örgütü Anlaşmaları uyarınca Genelleştirilmiş Tercih Sistemi (GSP)
kapsamında Güney Afrika'nın ihraç mallarına öncelik statüsü tanımışlardır.
Nitekim, Güney Afrika ihracatının sektörel dağılımı incelendiğinde sanayi ürünlerinin
%55‟lik payla ilk sırada olduğu, madencilik ürünlerinin %41, tarım ürünlerinin ise
%4‟lük paya sahip olduğu görülmektedir.
İthalatın sektörel dağılımı incelendiğinde ise sanayi ürünleri %82 ile ilk sırada yer
almakta, madencilik ürünleri %15,4, tarım ürünleri ise %1,5 paya sahip
bulunmaktadır.
Altın, platin ve kömürden oluşan maden ürünleri ile metaller ve değerli metaller,
elmas, ara mallar, otomobil ve otomobil yedek parçaları, demir-çelik ve makineler
Güney Afrika‟nın önemli ihraç kalemlerini teşkil etmekte, ülkenin ithalatında ise
makineler, petrol ürünleri, motorlu kara taşıtları, otomobil yedek parçaları ve
elektronik eşyalar başlıca ürünleri oluşturmaktadır.
9
2012 yılı itibariyle en çok ihracat yapılan ülkeler sıralamasında Çin, ABD, Japonya,
Almanya, Hindistan ilk beş sırada yer alırken bu ülkeleri İngiltere, Hollanda, Zambia,
Zimbabve ve Mozambik izlemektedir. 2008 yılı verilerine göre %33‟lük payı ile ilk
sırada yer alan Avrupa ülkelerinin ihracattaki payının azalma eğilimine girmesi ve
2012‟de %26‟ya gerilemesi dikkat çekicidir.
En fazla ithalat yapılan ülkeler sıralamasında ise Çin, Almanya, Suudi Arabistan, ABD
ve Japonya ilk beş sırada yer alırken bu ülkeleri Hindistan, Nijerya, İngiltere, Angola
ve Tayland izlemektedir. Bölgelere göre dağılıma bakıldığında, Güney Afrika‟nın
ithalatının %32‟sinin Avrupa ülkelerine, %10‟unun Çin‟e, %8‟inin ABD‟ye, %5‟inin
Suudi Arabistan‟a ve diğer bir %5‟inin de Japonya‟ya gerçekleştiği görülmektedir.
DIŞ TİCARET MEVZUATI
Güney Afrika‟da dış ticaret mevzuatının belirlenmesi konusunda International Trade
Administration Commission (ITAC), gümrük tarifelerinin belirlenmesi, anti-damping,
telafi edici vergiler ve koruma önlemlerinin uygulanması, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı
tarafından belirlenen ihracatı ve ithalatı koruma önlemlerine tabi ürünler için gerekli
izinlerin verilmesi konularında yetkilendirilmiştir ancak üreticiler, ihracatçılar ve
ithalatçılar ITAC tarafından belirlenen gümrük tarifelerinin gözden geçirilerek
artırılması veya azaltılması talebinde bulunabilmektedirler.
2002 tarihli „International Trade Administration Act‟ yasası uyarınca 208 ürünün
ithalat ve ihracatı kontrol önlemlerine tabi olup söz konusu ürünler ana hatlarıyla
balık ve balıkçılık ürünleri, hidrokarbonlar, petrol ürünleri, lastikler, adi metaller,
radyoaktif kimyasal elementler, ateşli silahlar ve mühimmatlar, çeşitli kimyasal
maddeler, karboksilik asittir. Bunlara ek olarak her türlü kullanılmış ve ikinci el
ürünlerle birlikte, hurda ve döküntülerin Güney Afrika‟ya ithalatı da kontrol
önlemlerine tabidir.
Güney Afrika‟dan ihracatı kontrole tabi olan 171 kadar ürün grubunun içinde
ormancılık, madencilik, sınai ürünler, motorlu araçlar, sağlık ve mineral yakıtlar
sektörleri yer almaktadır. İhracat için gerekli kontroller ürünün çeşidine göre „ITAC‟,
Su İşleri ve Ormancılık Bakanlığı, Madenler ve Enerji Bakanlığı, Çevre ve Turizm
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, ve Güney Afrika Polis Teşkilatı tarafından yapılmakta olup
nihai ihraç izni ITAC tarafından verilmektedir.
Güney Afrika‟ya ithalatta gümrük vergilerinin dışında ithal edilen ürünlerin tamamına
yakınında %14 KDV uygulanmakta olup tütün ve tütün mamulleri, petrol ürünleri ve
bazı lüks tüketim mallarının ithalatında %5 ila %7 oranında özel tüketim vergisi
uygulanmaktadır.
Tarife dışı engeller konusunda, Güney Afrika Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, Resmi
Gazete‟de yayımlamak suretiyle, bazı spesifik ürünler veya ürün gruplarının ülkeye
ithalatını, ITAC tarafından düzenlenen izin belgelerinde belirtilen koşullara uygun
olarak kontrol edebilmekte ve sınırlayabilmektedir. Bu çerçevede, ithalatı izne tabi
olan ana ürün kategorileri aşağıda yer almaktadır:
-
-
Kullanılmış eşyalar: Kullanılmış eşyaların ithalatı için ITAC tarafından
düzenlenecek ithal izin belgesi gerekmekte, bu çerçevede özellikle yerel
üreticileri korumak amacıyla bir çok kullanılmış eşyanın ithalatı bir nevi „de
facto‟ olarak yasaklanmaktadır.
Her türlü hurda, döküntü, artık ve atıklar.
Diğer zararlı maddeler.
10
-
Kalite standartlarına tabi ürünler: Söz konusu kısıtlama insan sağlığını
korumak ve araçlardaki güvenliği artırmak amacıyla üretim kalitesinin
denetlenmesini amaçlamaktadır.
Yukarıda bahsedilen tarife dışı önlemlerin yanı sıra, limanlardaki yoğunluk ve
tıkanıklık, fatura fiyatlarının üzerinde tespit edilen gümrük değeri, malların
çalınması, ithalat izinleri, anti-damping önlemleri, telif haklarının ihlali ve yetersiz
bürokrasi sıklıkla şikayet konusu olan tarife dışı engellerdir.
Güney Afrika, anti-damping soruşturması açan ve uygulayan ülkeler sıralamasında ön
sıralarda yer almaktadır. Güney Afrika Hükümeti anti-damping uygulamalarına ilişkin
düzenlemeyi 2003 yılında, telafi edici vergilere ilişkin düzenlemeyi ise 2004 yılında
yürürlüğe koyarken, 1995-2006 yıllarını kapsayan dönemde toplam 200 anti-damping
soruşturması başlatan Güney Afrika, 2007 yılı Ocak-Haziran döneminde üç yeni antidamping soruşturması başlatmış, yine aynı dönem içerisinde bir adet anti-damping
vergisi yürürlüğe konulmuştur.
Öte yandan, Güney Afrika, Türkiye‟den ithal edilen 6301.40 ve 6301.90 GTİP nolu
battaniyelere, 6001.10, 6001.22 ve 6001.92 GTİP nolu örme mensucata, 5801.34 ve
5801.35 GTİP nolu dokunmuş kadife, pelüş ve tırtıl mensucata, 5512.21, 5512.29,
5515.29 ve 5515.91 GTİP nolu sentetik ve suni devamsız liflerden dokunmuş
mensucata anti-damping vergisi uygulamaktadır.
DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR
Güney Afrika, ekonominin çeşitli sektörlerini yeniden yapılandırmak için 1994
yılından sonra ileriye dönük, kapsamlı bir ekonomik reform ve kalkınma programı
başlatmıştır. Yabancı yatırım işlemleri serbestleştirilmiş ve basitleştirilmiş, birkaç
istisna hariç ekonominin tüm sektörleri yabancı yatırıma açılmış ve teşvik politikaları
geliştirilmiştir. Bunun sonucunda hem portföy hem de doğrudan yatırımlarda önemli
artış kaydedilmiştir. Ayrıca uluslararası kredi değerlendirme kuruluşları ülkedeki
ekonomik gelişme ve mali istikrar sonucu Güney Afrika‟nın kredi notunu
yükseltmiştir.
1994 öncesindeki 3 yılda yıllık ortalama 46 milyon dolar yatırım çekebilen ülke, 1994
değişiminin ardından son 10 yıla bakıldığında yıllık ortalama 3,6 milyar dolar
seviyelerine ulaşmıştır. Bu gelişme eğilimine yön veren etmenler; Güney Afrika
Hükümetinin yabancı yatırımı açık ve etkin bir şekilde davet eden politikaları,
iyileştirilen mevzuat ve teşvikler, finans sektörünün ve iletişim altyapısının güçlü
olması ve düşük ücretlerdir.
Kaynak: UNCTAD
11
Güney Afrika, Afrika kıtasının en fazla doğrudan yabancı yatırım çeken ülkelerinden
biri olup 2011 yılında ülkeye 5,8 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım girmiştir.
Güney Afrika‟ya en fazla doğrudan yabancı yatırım yapan ülkelerin başında İngiltere
gelirken, İngiltere‟yi sırasıyla ABD, Almanya, Hollanda ve İsviçre izlemektedir.
Yurtdışı Yatırımlar:
Güney Afrika kıtanın en fazla yabancı doğrudan yatırım yapan ülkesi konumundadır.
Batılı yatırımcıların Afrika kıtasına dair güvenlik ve risk çekincelerini iyi
değerlendiren Güney Afrika, kıtadaki diğer ülkelere ESKOM (elektrik üreticisi),
Spoornet (demiryolları işletmecisi), Portnet (liman işletmecisi), Shoprite Holdings
(gıda-perakende), MTN (cep telefonu operatörü) gibi başarılı yatırım örnekleriyle
hizmet vermektedir.
Güney Afrika’ya Yatırım Kararını Etkileyebilecek Bazı Etmenler:
 Siyasi istikrar ve reform süreci
 Uluslararası pazarlarla gümrük birliği, serbest ve tercihli ticaret imkanı
 Afrika, Latin Amerika ve Hint Okyanusu pazarlarına hakim stratejik konum
 Zengin hammadde rezervleri
 Ucuz iş gücü
 Yabancı şirketlere döviz kontrol kısıtlamaları uygulanmaması
 Gelişmiş finans, bankacılık ve iletişim altyapısı
 Liman olanakları: Durban Afrika‟nın en büyük, dünyanın ise 9. büyük limanıdır.
 Güney Afrika dünyadaki dördüncü en ucuz elektrik tedarikçisidir.
Güney Afrika’nın Dokuz Bölgesinin Sunduğu Yatırım Olanakları:
Gauteng
Mpumalanga
Free State
Eastern Cape
Kwazulu-Natal
Northern Cape
Western Cape
North-West
Limpopo
Madencilik, bilişim teknolojileri, yüksek teknoloji
sanayileri, Ar&Ge, oto montaj ve parçaları, gıda işleme,
içecek, kimyasallar ve farmasötik ürünler, makineler,
turizm
Madencilik (kömür), tarımsal ormancılık, ahşap ve
mobilya, gıda işleme, bahçecilik, petrokimya, turizm,
şeker
Madencilik (altın), petrokimya, tarım ekipmanları, gıda
işleme
Tarım ve ormancılık, su ürünleri, çay üretimi, oto montaj
ve parçaları, farmasötik ürünler
Aluminyum üretimi, oto montaj ve parçaları, petrokimya,
mühendislik ve metal işleri, ahşap ve ahşap ürünleri,
konfeksiyon ve ayakkabı üretimi, gıda işleme, tekstil ve
kağıt ürünleri, şeker, turizm
Gıda işleme, turizm
Balıkçılık, gıda işleme, biyoteknoloji, petrokimya ürünleri,
bilişim teknolojileri, tekstil, basım ve yayıncılık, turizm,
perakende ticaret, otel ve restoranlar, meyve ve şarap,
gemi onarım, tekne yapımı
Madencilik, deri tabaklama, et ürünleri, turizm
Turizm, granit madenciliği, otelcilik, meyve ve sebze
işleme
12
GÜNEY AFRİKA'DA ŞİRKET KURMA
Ticari bir iş, birey, ortaklık (limited ortaklık dahil), tröst ortaklığı, anonim şirket,
Güney Afrika şirketleri veya yabancı şirketlerin şubeleri tarafından yürütülebilir.








Güney Afrika‟da faaliyet gösteren veya orada gayrimenkule sahip olan yabancı bir
şirketin şubesi, „yabancı bir şirket‟ olarak değerlendirilmektedir ve bu şekilde
kaydolmak zorundadır.
Şubelerin yasal mükellefiyeti Güney Afrika‟daki kazançlarıyla sınırlı değildir.
Bir şube, noter tasdikli ve yeminli tercümesiyle birlikte şirket ana sözleşmesinin bir
kopyasını (veya ana şirketin yasallığını kanıtlayan başka evrakları) Ticaret ve Sanayi
Bakanlığı (TISA) bünyesindeki Kurumlar Kayıt Şubesi‟ne (Registrar of Companies)
sunmalıdır. Güney Afrikalı bir müdürün olması zorunlu olmamakla birlikte, Güney
Afrikalı bir yönetici görevlendirilmelidir.
Şubelerin iki temel zorunluluğu; aylık muhasebe denetimi ve mali bildirimler
Kurumlar Kayıt Şubesi‟ne yapılmalıdır. Şirketin tümü için mali bildirimde bulunma
zorunluluğu vardır. Bazı özel durumlarda her iki yılda bir yenilenebilen
muafiyetlerden yararlanılabilir.
Anonim bir şirket, Anonim Şirketler Yasası‟na göre düzenlenmektedir. Üyeleri
yalnızca bireyleri bünyesinde bulundurabildiklerinden, yabancı yatırımcılar için
genellikle uygun bir araç değildir.
Bir Güney Afrika şirketi, kamuya ait (adı „Limited‟ ile bitenler) ya da özel (adı „PTY
Limited‟ ile bitenler) olabilir. Hem özel hem de kamu şirketleri „Şirketler Yasası‟
ile düzenlenir. Şirketler için asgari bir sermaye limiti aranmamaktadır.
Özel bir şirket, Güney Afrika‟da iş yapmanın en yaygın aracıdır. Tek bir müdürü ve
çalışanı olabilir. Müdürlerin Güney Afrikalı olma zorunluluğu yoktur. Özel
şirketlerin en az bir en fazla ise 50 hissedarı olabilir.
Yabancı bir şirketin yan kuruluşu, bir Güney Afrika firması olarak görülmektedir.
Ana şirketin yasal mükellefiyeti, taahüt edilen sermaye payının miktarıyla (tüm
kreditörlere verilen garantilerle birlikte) sınırlıdır. Yabancı bir şirket %100 yabancı
sermaye ile kurulabilir. Güney Afrikalı hissedarların olması zorunluluğu yoktur.
Asgari sermaye gerekliliği yoktur.
Anonim veya Limited şirket kurmak için başlıca prosedürler:






Hem Güney Afrikalı hem de yabancı özel veya kamuya ait bir limited şirket veya
şube
Güney
Afrika'da
“Şirketler
Kanunu”na
(Companies
Act)
göre
düzenlenmektedir.
Bir şirketin kurulması süreci genellikle muhasabe şirketleri tarafından başlatılır ve
koordine edilir. Şirketlerin Güney Afrika‟da mükîm aktif bir muhasebecilerinin
olması zorunludur.
Gerekli tüm tescil formları yaklaşık olarak 100 Rand karşılığında, yasal formlar
satan bir kırtasiyeciden alınabilir.
Bir şirketin tesciline ilişkin yasal ücretler ve diğer profesyonel ücretler münferit
başvurunun karmaşıklığına göre değişir. Sıradan başvurular için herhangi bir aksilik
olmaması koşuluyla, yasal maliyetler yaklaşık 4.500 Rand‟dan başlar.
Şirket isminin alınması için, 50 Rand tutarındaki tahsilat pulu ile damgalanmış olan
ve iki kopya halinde doldurulan bir CM5 başvuru formunun Tescil ofisine sunulması
gerekir. Zamandan ve maliyetten tasarruf etmek için, tercih sırasına göre üç veya
dört alternatif isim belirtilmesi önerilir. Onayın ardından, isim iki ay içerisinde
verilecektir. Bu süre içerisinde şirketin kurulması için gerekli olan belgeler
verilmelidir. 20 Rand tutarındaki tahsilat pulu ile damgalanmış olan bir CM6
formunun sunulması ile bu süre bir ay uzatılabilir. Uzatma başvurusu Sicil
tarafından ilk iki aylık dönemin sona ermesinden önce alınmalıdır.
Şirketler Yasasında standart bir muhtıra versiyonu ve kuruluş şartları
bulunmaktadır. Bir şirket kendine ait versiyonu sunmayı tercih edebilir. Bununla
13




birlikte, bu durum onay sürecini yavaşlatabilir, çünkü bu versiyonun Tescil ofisinde
yakından incelenmesi gerekecektir.
Tüm şirketler yıllık mali beyannamelerinin hazırlanması için bağımsız bir denetçiye
sahip olmalıdır. Kuruluş zamanında, denetçinin ofisin bir kabulünü imzalaması
gerekir.
Yerel şirketlerin de yıllık muhasebe denetimleri zorunludur ancak yıllık mali
bildirimleri Kurumlar Kayıt Şubesi‟ne yapma zorunlulukları yoktur.
Bazı durumlarda, bir Güney Afrika firması olarak kaydolmanın, imaj yükseltmek
veya kredi imkanlarından yararlanmak gibi faydaları olabilir. Bu, devlet ihaleleri ve
sözleşmeler için de bir avantaj sağlayabilir.
Tescil başvuruları Pretoria‟daki Sanayi ve Ticaret Bakanlığı‟na bağlı Tescil Ofisine
elden verilmelidir. Herhangi bir hata yapılmamışsa, başvuru üç ila beş işgünü
içerisinde işleme konur.
PAZARA GİRERKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR







Sahra Altı Afrika‟nın en büyük pazarı olan Güney Afrika, Sahra Altı Afrika ülkelerine
giriş için en uygun basamaktır.
Güney Afrika pazarı Avrupalı firmaların yoğun rekabet içinde oldukları gelişmiş ve
doygun bir pazardır.
Acente ve distribütörlük Güney Afrika‟ya ihracat yapmak isteyen firmaların
kullanabilecekleri yöntemlerden biri iken temsilcilik, acente ve distribütörlük
seçiminde firmaların dikkatli davranması, devlete veya devletin finanse ettiği
kuruluşlara mal satılması planlanıyorsa yerel ortağın BEE (black eceonomic
empowerment) kriterlerine uygun olduğundan emin olunması gerekmektedir.
Pazarda rekabetin yoğun olması nedeniyle pazara giriş faaliyetlerinin ülkede şube
açılarak yakından takip edilmesi faydalı olacaktır.
Güney Afrika perakende piyasasında büyük holdinglere ait mağaza zincirleri büyük
önem taşımaktadır.
Türk firmaları için özellikle makine ve ekipmanlar, sanayi kimyasalları, tekstil
ürünleri, otomotiv ana ve yedek parçaları, traktör, cam ve cam ürünleri, kağıt ve
kağıt ürünleri, elektronik eşya, elektrik jeneratörleri, Transformatörler, mobilya,
tıbbi malzeme, plastik ürünler, kozmetikler, Tütün, Şekerli ve çikolatalı mamuller,
bira, makarna, zeytinyağı, fındık başta olmak üzere gıda ürünleri, petrol yağları,
demir ve çelikten inşaat aksamı, pompa, mutfak eşyası, ev tekstili alanlarda Güney
Afrika‟ya ihracat potansiyeli mevcuttur.
Gıda işleme, ormancılık, mobilya, biyoyakıt üretimi, otomotiv sanayi ve yedek
parça, kimyasallar, plastik ve farmasötik üretimi, tekstil ve hazırgiyim, bilişim
teknolojileri ve turizm de ülkede yatırım için potansiyel taşıyan sektörlerdir.
TÜRKİYE - GÜNEY AFRİKA CUM. ARASI İKİLİ İLİŞKİLER
Türkiye 1990‟ların ikinci yarısından itibaren ortaya koyduğu Afrika‟ya Açılım Eylem
Planı ile Afrika ülkeleriyle ilişkilerini ve işbirliğini teşvik edecek kapsamlı bir siyasi
diyalog geliştirmeyi arzulamaktadır. Bu diyaloğun geliştirilmesinde karşılıklı üst
düzey ziyaretler gerçekleştirilmesi ve siyasi istişare mekanizmalarının oluşturulması
ana unsurlardır.
Ticaret: Türkiye ile Güney Afrika arasındaki dış ticaret hacmi 1991 ila 2000 yılları
arasında 200-275 milyon ABD Doları seviyesinde gerçekleşirken, 2002 yılından
itibaren bu ülke ile ticaret hacmimiz artarak 2010 yılında 1,25 milyar dolar
seviyesine, 2011 yılında ise 2,4 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. 2012 yılında bu
rakam 1,7 milyar dolar seviyesine gerilemiştir.
14
İki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerde ticari göstergeler mevcut potansiyeli
yansıtmamaktadır. Türk ihracatçılarının genel olarak Güney Afrika‟nın yüksek koruma
duvarlarından şikayetçi oldukları ve bazı firmaların bu duvarı doğrudan yatırım
yaparak aşma yoluna gittikleri gözlemlenmektedir.
Güney Afrika Cumhuriyeti, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından 2003 yılında
uygulamaya konulan Afrika Ülkeleri ile Ekonomik İlişkilerin Geliştirilmesi Stratejisi
kapsamında, sahra altı Afrika ülkeleri pazarına giriş için öncelikli ülke olarak
belirlenmiştir.
TÜRKİYE- GÜNEY AFRİKA DIŞ TİCARETİ (1000 DOLAR)
YILLAR
İHRACAT
İTHALAT
DENGE
HACİM
1998
72.912
152.480
-79.568
225.392
1999
58.964
123.626
-64.662
182.590
2000
71.049
171.810
-100.761
242.859
2001
77.871
345.028
- 267.157
422.899
2002
85.453
206.653
-121.499
292.406
2003
121.528
335.713
-214.185
457.241
2004
190.113
1.006.683
-816.570 1.196.796
2005
315.739
1.259.978
-944.239 1.575.717
2006
598.489
1.793.113 -1.194.624 2.391.602
2007
653.785
2.172.298 -1.518.513 2.826.083
2008
1.238.632
1.502.492
-263.860 2.741.124
2009
866.721
1.102.513
-235.792 1.969.234
2010
369.269
889.614
-520.345 1.258.883
2011
510.523
1.954.586 -1.446.062 2.465.109
2012
381.826
1.289.821
-907.995 1.671.647
Kaynak:TUİK
Ülkemiz ile Güney Afrika arasındaki dış ticaret dengesinin sürekli olarak ülkemiz
aleyhine seyrettiği görülmektedir. Söz konusu açığın en önemli nedeni Güney
Afrika‟dan yapılan altın ithalatıdır.
Türkiye’nin İhracatında İlk 10 Madde
ÜRÜN ADI
Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler
Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, vb.
Mineral yakıtlar, mineral yağlar, ve bunların
damıtılmasıyla elde edilen ürünler
Elektrikli Makina Ve Cihazlar
Kauçuk Ve Mamulleri
Halılar ve yer kaplamaları
Plastikler ve mamulleri
Demir Ve Çelik
Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı
Demir veya çelikten eşya
DİĞER
GENEL TOPLAM
2011 ($)
62.714.413
51.605.216
2012 ($)
74.895.923
42.244.058
38.332.837
33.675.906
31.861.184
20.540.812
15.527.828
19.087.150
14.154.663
15.687.410
14.120.744
15.585.287
45.742.396
10.574.279
6.925.023
10.138.068
11.614.017
8.884.768
217.925.044 130.512.411
510.523.365 381.826.072
15
Türkiye’nin İthalatında İlk 10 Madde
ÜRÜN ADI
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların
damıtılmasıyla üretilen ürünler
İnciler, kıymetli taşlar, kıymetli metaller
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve
aletler
Demir Ve Çelik
Metal cevherleri, cüruf ve kül
Motorlu kara taşıtları
Organik Kimyasal Ürünler
Anorganik Kimyasallar, Nadir Elementlerin
Bileşikleri
Elektrikli makina ve cihazlar
Gıda Sanayinin kalıntı ve döküntüleri, hayvan
yemleri
DİĞER
GENEL TOPLAM
2011 ($)
2012 ($)
385.908.045
450.376.524
1.201.258.639
438.451.502
131.895.723
107.447.995
76.606.818
39.454.705
9.695.272
29.760.549
83.115.993
81.515.648
34.355.604
23.026.706
20.462.793
9.431.427
4.511.966
8.889.960
13.407.302
8.766.011
41.624.129
1.954.585.941
44.443.230
1.289.820.600
Yatırımlar: Güney Afrika‟da gümrük vergilerinin yüksekliği bazı Türk firmalarını bu
ülkede yerleşik faaliyet göstermeye sevketmiştir. Zorlu Grubu, Pretoria yakınlarında
8000 metrekare alan üzerine kurduğu fabrikada Korteks markasıyla perde
üretmektedir. Uludağ Tekstil ve Sesli Battaniye‟nin Güney Afrika‟da faaliyetleri
vardır. Özkar İnşaat ve Sanayi Ticaret yönetim danışmanlığı ve müşavirlik hizmetleri
vermektedir. Western Cape Eyaleti‟nde Cankurtaran Holding, “Conti” markasıyla
elektrikli süpürge, Ahlesa ise battaniye üretmektedirler. Ayrıca tekstil ve madencilik
sektörleri başta olmak üzere çeşitli Türk firmaları Güney Afrika pazarında faaliyet
göstermektedir. Bu yatırımların toplam değeri 60 milyon dolar civarındadır. Bunun
yanı sıra T.C. Pretoria Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği‟ne kayıtlı 60 kadar Türk firma
bulunmaktadır.
Türkiye‟de ise kayıtlı 26 Güney Afrika firması, gayrimenkulden, otomotive, inşaata
ve gıda ürünlerine kadar çeşitli sektörlerde faaliyet göstermektedir.
Fırsatlar: Güney Afrika Cumhuriyeti ile Türkiye arasındaki ikili ilişkileri geliştirmeye
yönelik çeşitli alanlar mevcuttur. Ülkenin gelişmekte olan dinamikleri çeşitli fırsatlar
sunmaktadır. Sektörel olarak örneğin gıda ve lokanta zincirleri Güney Afrika‟da
gelişmiş bir pazardır ve Türk damak tadının bölgeye ihraç potansiyeli bulunmaktadır.
Ayrıca Güney Afrika‟da bol miktarda ham deri bulunmaktadır ancak deri
tabakhaneleri gelişmiş değildir. Türk firmaları deri tabaklama deneyimleriyle bu
potansiyeli değerlendirebilirler.
Bunların yanısıra, Güney Afrika üretim makina ve ekipmanlar ile kimyasallar
(çoklukla mineral yakıtlar ve sanayi kimyasalları) sektörlerinde büyük miktarlarda
ithalat yapmaktadır. Ayrıca mücevherat, tekstil, bağcılık, kurutulmuş meyve,
devekuşu yetiştiriciliği, turizm, taşıma endüstrisi (motorlu araçlar ve yedek
parçaları), metal fabrikasyonu (özellikle alüminyum ve paslanmaz çelik), cam ve cam
ürünleri, ecza malzemeleri, elektronik endüstrisi, kağıt ve kağıt ürünleri, baskı,
ahşap ve ahşap ürünler, yün işleme, tıbbi malzeme, plastik ürünleri, kozmetikler ve
sağlık ürünleri, ev aletleri alanlarında ticaret ve yatırım fırsatlarının olduğuna
inanılmaktadır. Ayrıca Güney Afrika‟da her yıl Nisan ve Kasım aylarında
Johannesburg'da yapılan Rand Easter Show ve Saitex olarak bilinen uluslararası
fuarlar işadamları için uygun iş zemini oluşturmaktadır.
16
Türkiye'de pazar olanakları geniş olan Güney Afrika ürünleri: ilaçlar, gübreler, azot,
fosfor, potasyum gibi bitki besin maddelerinden üçünü birden içeren mineral veya
kimyasal gübreler, digmonyum fosfat, haşarat öldürücüler, tabaklanmış ham deri ve
köseleler, tomruk, odun hamuru, sıvanmamış kağıt ve karton, beyazlatılmamış kraft
kağıt ve kartonları, demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri ve paslanmaz
çelikten yassı hadde mamulleridir.
Öneriler: Türk firmalarının Güney Afrika piyasasında kısa dönemli değil en az 10
yıllık bir strateji izlemeleri ve uzun vadeli planlamalarla pazarda sağlam bir yer
edinmeleri önerilmektedir. Güney yarımkürenin kalkınmışlığın çeşitli evrelerindeki
Avustralya, Okyanusya, Afrika, Mercosur gibi pazarlarına hitap etmek için elverişli bir
konumda olan Güney Afrika, hem büyük ölçekli firmalar hem de KOBİ‟ler tarafından
incelenmesi gereken fırsatlar sunmaktadır.
Güney Afrika‟da birçok köklü firmanın uluslararası ticaret deneyimi ve etik kavramı
oturmuştur. Ancak ticarete yeni atılan firmalarla zaman zaman sorunlar
yaşanabilmektedir. Bu nedenle bir Güney Afrika firması ile ciddi bir ticari ilişkiye
girmeden önce bu ülkenin Büyükelçiliği ile temas kurularak ilgili firmanın kayıtlı ve
faal olup olmadığının araştırılması tavsiye edilmektedir.
Anlaşmalar: Güney Afrika Cumhuriyeti ile Türkiye arasında yürürlükte olan ve
imzalanması beklenen çeşitli anlaşmalar bulunmaktadır. Bunlardan Haziran 2000
tarihinde imzalanan Yatırımların Karşılıklı Korunması ve Teşviki Anlaşması‟na göre
her iki ülke diğer ülke yatırımcılarına yatırım yapmak için uygun koşullar yaratacak,
bu koşullar kendi yatırımcıları ya da üçüncü ülke yatırımcılarına sağlanan koşullardan
daha az elverişli olmayacaktır. Her bir taraf iç hukukuna uygun olarak yatırım yapan
tarafın nitelikli idari ve teknik personel ve bunların ailesinin, ülkesine girişi, ikameti,
çalışması ve seyahati ile ilgili taleplerini lehte değerlendirecektir. Yatırımlar ancak
kamu yararı için ve o günkü piyasa değeri üzerinden etkin bir tazminat ödemek
koşuluyla kamulaştırılabilecek, bu tazminat serbestçe istenilen yere transfer
edilebilecektir. Yatırımların savaş, ayaklanma, iç karışıklık gibi olaylar nedeniyle
zarar görmesi durumunda, söz konusu zararların karşılanması bakımından ilgili ülke
kendi yatırımcısı ya da üçüncü ülke yatırımcılarına gösterdiği muameleden daha
elverişli olanı tatbik edecektir. Gelirler, yatırımın satışı veya tasfiyesinden elde
edilen meblağlar, tazminatlar, yatırımla ilgili kredilerin ana para ve faiz ödemeleri,
çalışanların maaş, ücret ve diğer gelirleri, yatırım uyuşmazlığından kaynaklanan
ödemeler gibi transferler içeriye ve dışarıya serbestçe transfer edilebilecektir.
Uyuşmazlıklar iyi niyet yoluyla çözümlenecektir. Ancak yazılı bildirimden sonra 6 ay
içinde çözümlenemezse, yatırımcı uluslararası tahkime gidebilecek ve tahkim kararı
kesin ve bağlayıcı olacaktır.
3 Mart 2005 tarihinde Pretoria‟da imzalanan Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması
uyarınca kurulan Türkiye-Güney Afrika Karma Ekonomik Komisyonunun Birinci Dönem
Toplantısı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Sayın Hilmi Güler ve Güney Afrika
Ticaret ve Sanayi Bakanının eşbaşkanlıklarında, 31 Mart-2 Nisan 2008 tarihlerinde
Pretoria‟da gerçekleştirilmiştir.
Öte yandan, Güney Afrika‟nın AB ile imzaladığı Ticaret, Kalkınma ve İşbirliği
Anlaşması sonrasında, Türkiye‟nin AB ile olan Gümrük Birliğinin getirdiği
yükümlülükler ve ticari çıkarlarımız çerçevesinde, Güney Afrika‟nın da dahil olduğu
SACU-Güney Afrika Gümrük Birliği ile ülkemiz arasında bir Serbest Ticaret Anlaşması
imzalanması amacıyla müzakerelere başlanması yönündeki girişimlere devam
edilmektedir.
17
Güney Afrika ile Türkiye arasında şu anda yürürlükte olan anlaşmalar şunlardır:
İmza Tarihi
İmza
Yeri
Kültür, Sanat, Eğitim, Bilim, Teknoloji,
Spor, Dinlence ve Gençlik Alanlarında
İşbirliği Anlaşması
14 Ekim 2003
Ankara
Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması
3 Mart 2005
Pretoria
Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
3 Mart 2005
Gümrük İdareleri Arasında İşbirliği ve
Karşılıklı İdari Yardımlaşma Anlaşması
3 Mart 2005
Anlaşma
Hava Taşımacılığı Anlaşması
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve
Korunmasına İlişkin Anlaşma
Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması
İstişarelere Dair Protokol
Polis İşbirliği Anlaşması
Resmi Gazete
Tarih - No
17.04.2004 23 Ocak 1998
Pretoria
25436
01.04.2005 23 Haziran 2000 Ankara
25773
04.11.2000 23 Haziran 2000 Ankara
24220
07.09.2000 23 Haziran 2000 Ankara
24163
15.06.2004 14 Ekim 2003
Ankara
25493
22.11.2005 26001
31.08.2007 26629
20.11.2006 Pretoria
26352
14.07.2009
Pretoria
- 27299
İki ülke arasında yapılması beklenen Serbest Ticaret Anlaşması‟nın müzakere süreci
ise 2000 yılından beri devam etmektedir. Bununla birlikte Çifte Vergilendirmeyi
Önleme Anlaşması Aralık 2006 yılında yürürlüğe girmiştir.
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına ilişkin Anlaşma Türkiye tarafından 2005
yılında onaylanmış olup Güney Afrika‟nın tüm uluslararası anlaşmalarını gözden
geçirdiğini bildirmesi üzerine henüz yürürlüğe girmemiştir.
Serbest Ticaret Anlaşmasının Önemi:
Dünya Ticaret Örgütü taahhütleri çerçevesinde 1994 yılından itibaren tarifelerini
ortalama %20‟den %7‟ye indirmesine rağmen Güney Afrika birçok sektörde hala
korumacı tarife oranlarına sahiptir. Örneğin hazır giyimde %40, dokumada %22, taşıt
araçlarında %38 oranında tarife uygulanmaktadır.
AB ile Serbest Ticaret Anlaşması‟nın 2000 yılında yürürlüğe girmesi sadece Türk
değil, diğer ülke firmalarının da tarife oranlarının fiyat belirlemede önemli pay
sahibi olduğu bu ülkede rekabet koşullarını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle 2003
yılında ABD ile SACU (South African Customs Union) arasında STA görüşmeleri
başlamıştır. Çin, Hindistan ve MERCOSUR ile de görüşmelerin başlaması
beklenilmektedir.
18
DEİK / Türk-Güney Afrika İş Konseyi:
Muhatap Kuruluş: Akredite Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği
Türk Tarafı Başkanı : Tamer Taşkın
Firma ve Unvanı : Petrofer A.Ş., Yönetim Kurulu Başkanı
Karşı Kanat Başkanı: Laurence Saville
Firma ve Unvanı: Johannesburg Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı
İş Konseyi kurulduğu tarihten itibaren bazı düzenlemelere evsahipliği yaptı. 1998
yılında Johannesburg Sanayi ve Ticaret Odası Heyeti için yapılan üç günlük program
ve Ekim 2003‟de G. Afrika Cumhurbaşkanı Yardımcısı Jacop Zuma ve beraberindeki
heyet için düzenlenen toplantı bunların başlıcalarıdır. Ayrıca, Başbakan Recep Tayyip
Erdoğan‟ın 3-4 Mart 2005‟de G. Afrika‟ya yaptığı ziyaret sırasında TOBB işbirliğiyle
Johannesburg ve Cape Town‟da birer toplantı organize edildi, 12 Mayıs 2008‟de ise
Güney Afrika Cumhuriyeti Ticaret ve Sanayi Bakanı Mandisi Mpahlwa‟nın Türkiye
ziyareti vesilesiyle Çalışma Yemeği düzenlendi.
26 Mayıs 2010 tarihinde Türkiye-Güney Afrika İş Forumu kapsamında Güney Afrika
Cumhuriyeti Devlet Başkan Yardımcısı Kgalema Motlanthe‟nin katılımıyla düzenlenen
çalışma yemeğinde TOBB ve DEİK ile Güney Afrika Akredite Ticaret ve Sanayi Odaları
Birliği arasında imzalanan İş Konseyi Kuruluş Anlaşması ile İş Konseyi‟nin Güney Afrika
ayağı resmen kuruldu.
T.C. Başbakanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan‟ın Güney Afrika Cumhuriyeti‟ne 3-5 Ekim
2011 tarihlerinde gerçekleştirdiği resmi ziyaret ile eş zamanlı olarak Ekonomi Bakanı
Sayın Zafer Çağlayan‟ın katılımları ile Ekonomi Bakanlığı koordinasyonunda TOBB
organizasyonuyla Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) işbirliği ile 3-5 Ekim 2011
tarihlerinde Johannesburg‟a ticaret, müteahhitlik ve yatırım heyeti düzenlendi.
TOBB ve DEİK tarafından T.C Ekonomi Bakanı Sayın Zafer Çağlayan ve Güney Afrika
Sanayi ve Ticaret Bakanı Sayın Rob Davies‟in katılımlarıyla 15 Şubat 2012 tarihinde
İstanbul Conrad Otel‟de Türkiye-Güney Afrika İş Forumu düzenlendi.
T.C. Ekonomi Bakanı Sn. Zafer Çağlayan, Güney Afrika Cumhuriyeti Ticaret ve Sanayi
Bakanı Sn. Rob Davies, DEİK İcra Kurulu Başkanı Sn. Rona Yırcalı ve Güney Afrika
Ticaret ve Yatırım Ajansı Operasyonlar Başkanı Sn. Riaan Le Roux‟nun katılımlarıyla
gerçekleşen açılış oturumunda Güney Afrika ile Türkiye arasındaki ikili ilişkilerin
potansiyelin çok altında olduğu, ilişkilerin geliştirilmesi için bir an önce STA
imzalanması gerektiği, iki ülke arasında çeşitlendirilmiş bir işbirliği modeli tesis
etmenin zorunluluk olduğu, Güney Afrika Cumhuriyetinin Afrika kıtasında Türkiye‟nin
en büyük ekonomik ortağı olmasının istendiğinin altı çizildi.
Açılış oturumunun ardından Türk-Güney Afrika İş Konseyi Başkanı Sn. Tamer Taşkın
moderatörlüğünde gerçekleşen Türkiye ve Güney Afrika‟da İş Yapma Ortamı ve
Yatırım Olanakları Çalıştayı‟nda T.C. Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı
Baş Proje Direktörü Sn. Ahmet Cüneyt Selçuk‟un Türkiye‟de iş ortamı ve fırsatlarına
ilişkin sunumunun ardından Güney Afrika Ticaret ve Yatırım Ajansı Operasyonlar
Başkanı Sn. Riaan Le Roux Güney Afrika‟daki Yatırım Fırsatlarına ilişkin bir sunum
gerçekleştirdi. Çalıştay, Arçelik A.Ş. Genel Müdürü Sn. Levent Çakıroğlu‟nun Güney
Afrika Cumhuriyetindeki yeni yatırımları ve deneyimlerine ilişkin konuşması ile son
buldu.
Öğle yemeğinin ardından gerçekleştirilen ikili görüşmelere 27 Güney Afrikalı ve 50
Türk firması katıldı. 16 Şubat 2012‟de Güney Afrika heyeti için Kuyumcukent‟e tesis
ziyareti gerçekleştirildi.
19
FAYDALI BİLGİLER
Web Adresleri:
Güney Afrika Büyükelçiliği, Ankara
http://www.southafrica.org.tr
Güney Afrika Firma Kataloğu
http://www.kompass.com
Güney Afrika Hükümeti
http://www.gov.za
Güney Afrika Firma Kataloğu
http://www.brabys.com
Güney Afrika Hazinesi
http://www.treasury.gov.za
Güney Afrika Turizm
http://www.southafrica.net
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
http://www.thedti.gov.za
Güney Afrika Basın Derneği
http://www.sapa.org.za
Dışişleri Bakanlığı
http://www.dfa.gov.za
Güney Afrika Fuarlar Birliği
http://www.exsa.co.za/
Merkez Bankası
http://www.reservebank.co.za
Güney Afrika İhaleleri
http://www.ostb.gov.za
Merkezi İstatistik Hizmetleri
http://www.statssa.gov.za
Güney Afrika Standartları Ofisi
http://www.sabs.co.za
Gelirler Servisi
http://www.sars.gov.za
Güney Afrika Savunma Sanayi Rehberi
http://www.sadid.co.za
Johannesburg Sanayi ve Ticaret Odası
http://www.jcci.co.za
Güney Afrika Üniversiteleri
http://www.studysa.co.za
Cape Sanayi ve Ticaret Odası
www.capetownchamber.com
NEPAD
http://www.nepad.org
Durban Sanayi ve Ticaret Odası
http://www.durbanchamber.co.za
Afrika Kalkınma ve İmkanlar Yasası
http://www.agoa.gov
Afrikaanse Handelsinstitute (AHI)
http://www.ahi.co.za
Güney Afrika Hukukçu ve Hukuk Büroları
http://www.attorneys.co.za
Güney Afrika Firma Kataloğu
http://www.edx.co.za
Güney Afrika Mevzuatları
http://www.policy.org.za
Güney Afrika Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği
Büyükelçi: Mr. Vika Mazwi Khumalo
Adres: Filistin Caddesi, No:27, 06700, GOP, Ankara
Tel: 0312-405-68-61 / 0312-446-40-56
Fax: 0312-446-64-34
e-mail: [email protected], [email protected]
T.C. Pretoria Büyükelçiliği
Büyükelçi: Kaan Esener
Adres: 1067 Stanza Bopape Street, 0083, Hatfield, Pretoria / South Africa
Tel: +27-12-342-60-53 / 54 / 55 / 56
Fax: +27-12-342-60-52
e-mail: [email protected]
T.C. Pretoria Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Adres: P.O. Box 56014, Arcadia, 0007, Pretoria, South Africa
Tel: +27-12-342-6051
Faks: +27-12-342-6058
e-mail: [email protected]
20