TS ISO 2631-2 - Taksim Danışmanlık

Transkript

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS ISO 2631-2
Mayıs 2001
ICS 13.160; 91.120.25
İNSANIN TÜM VÜCUT TİTREŞİMİNE MÂRUZ KALMASININ
DEĞERLENDİRİLMESİ - BÖLÜM 2: BİNALARDA SÜREKLİ
TİTREŞİM VE DARBE İLE MEYDANA GELEN TİTREŞİM
(1 Hz ilâ 80 Hz)
Evaluation of human exposure to whole-body vibration Part 2: Continuous and shock-induced vibration in buildings
(1 to 80 Hz)
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ
Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
PENTA OTOMASYON VE ENDÜSTRiYEL ÜRÜNLER SANAYi TiC.LTD.STi .'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 05.10.2012
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
−
Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
−
Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi
Imalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)
TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DIKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
TS ISO 2631-2/Mayıs 2001
Ön söz
−
Bu standard, ISO tarafından kabul edilen ISO 2631-2 (1989) standardı esas alınarak TSE Mühendislik
Hizmetleri Hazırlık Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu'nun 9 Mayıs 2001 tarihli toplantısında
Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
İçindekiler
0
1
2
3
Giriş ........................................................................................................................................................... 5
Kapsam ve uygulama alanı ................................................................................................................... 12
Atıf yapılan standardlar...................................................................................................................... 34
Bina titreşiminin karakteristikleri.......................................................................................................... 43
3.1
Titreşimin yönü .................................................................................................................................. 45
3.2
Çoklu-frekanslı titreşim...................................................................................................................... 50
3.3
Geçici, sürekli ve kesikli titreşimin insan tepkisine göre karakterizasyonu ....................................... 53
3.4
Binaların ve bina alanlarının sınıflandırılması ................................................................................... 65
3.5
Titreşimlerin ölçülmesi....................................................................................................................... 70
4 Bina titreşiminin insan tepkisine göre karakterizasyonu................................................................... 91
4.1
İnsan tepkisine göre yeterli büyüklük kriteri ...................................................................................... 93
4.2
Temel eğriler ................................................................................................................................... 102
Ek A ............................................................................................................................................................... 205
(Bilgi için) ..................................................................................................................................................... 206
Kullanılmakta olan değerlendirme kriterleri ile ilgili bilgi........................................................................ 208
Ek B ............................................................................................................................................................... 253
(Bilgi için) ..................................................................................................................................................... 254
Geliştirilmekte olan değerlendirme metotları ........................................................................................... 256
B.1 Tepe metodu...................................................................................................................................... 260
B.2 Kısa süreli genişletilmiş r.m.s metodu ........................................................................................... 263
B.3 Dördüncü kök ortalama metodu...................................................................................................... 266
B.4 Tepki spektra metodu....................................................................................................................... 269
Kaynaklar...................................................................................................................................................... 273
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
İnsanın tüm vücut titreşimine mâruz kalmasının değerlendirilmesi Bölüm 2: Binalarda sürekli titreşim ve darbe ile meydana gelen titreşim
(1 Hz ilâ 80 Hz)
0
Giriş
Binalardaki yapısal titreşim, bina sakinleri tarafından algılanabilir ve bina sakinlerini pek çok şekilde
etkileyebilir. Hayat kalitesi gibi çalışma verimliliği de yapısal titreşime bağlı olarak azalabilir.
ISO 2631’in bu kısmı, binalardaki titreşime insanın tepkisi ile ilgili olan ISO 2631-1’in uygulaması için
kılavuzluk eder. Ayrıca bu standard binalardaki titreşime insan tepkisi ile ilgili düzenli veri toplanmasını teşvik
etmek için plânlanmıştır.
Bu standard, titreşime veya kabul edilebilir büyüklüklerde veya sınırlarda bina titreşimine mâruz kalan bina
sakinlerinin şikâyet seviyeleri ile ilgili kılavuzluk etmez. Ancak, binalardaki titreşime karşı insan tepkilerini
değerlendirme eğrilerini kapsar.
1
Kapsam ve uygulama alanı
Esas olarak bina titreşimine mâruz kalan insanların rahatsızlıklarına bakılarak, bu standard aşağıdaki
hususlarla sınırlandırılmıştır:
a) Sürekli titreşim,
b) Kesikli titreşim.
Geçici (darbeli) titreşimle ilgili son gelişmeler Ek A ve Ek B’de verilmektedir.
Standard kapsamında, bina titreşimine insan tepkisi ile ilgili olarak genel kılavuz bilgiler verilmiş ve insanların
eşdeğer rahatsızlıkları için frekans tepkilerinin değerlendirme eğrileri de ölçüm metotları ile birlikte ele
alınmıştır.
Binanın kullanılış saatleri ve binada işgal edilmekte olan bölgenin kullanım amacı (örneğin, işyeri, ofis,
ikametgâh, hastane, temsil yapılan tiyatro veya diğer kritik alanlar gibi) konuları ele alınmıştır.
Titreşimin kabul edilebilir büyüklükleri kesin olarak tespit edilemediğinden ve özel durumlara bağlı
olduğundan bu standardda belirtilmemiştir.
Hakkında karşı yorumların yapılmaya başlanabileceği titreşim büyüklüğü ile ilgili tecrübeye dayalı bilgi Ek
A’da verilmektedir. Bina içindeki duyarlı cihazların veya hassas işlemlerin, insan rahatını esas alan
kriterlerden daha sıkı kriterler gerektirdiği durumlarda, karşılık gelen daha tahditli değerler uygulanmalıdır.
Titreşim düzeyi ile ilgili sınırlama mevzuatlarında, halkla ilişkilere özen göstermek ve önceden bilgi vermek
kaydı ile temel kazma ve tünel açma gibi kısa süreli fakat kaçınılmaz mühendislik hizmetlerinin verildiği
zamanlara özgü, üst sınır ayarlama ve tolerans tanıma imkânları bulunmalıdır.
Bu standardda ISO 2631-1’de tanımlandığı gibi binaların yapısal hasar veya titreşime mâruz kalan bina
sakinlerinin sakatlanma ihtimali ile ilgili olarak kılavuzluk anlamında bilgi verilmemiştir.
Bu standard, dokunma duyusu ile algılama titreşimle ilgilidir ve yansıyan sesin işitme yoluyla algılanmasını
dikkate almaz.
1
ICS 13.160; 91.120.25
2
TÜRK STANDARDI
Atıf yapılan standardlar
Aşağıda verilen, atıf yapılan standardların hükümleri bu standardın hükümleri sayılır. Tarih belirtilen atıflarda,
daha sonra yapılan tadil ve revizyonlar uygulanmaz. Bununla birlikte, bu standarda dayalı anlaşmalarda
taraflara, aşağıda verilen standardların en yeni baskılarını uygulama imkanını araştırmaları önerilir. Tarih
belirtilmeyen atıflarda, ilgili standardın en son baskısı kullanılır. Bütün standardların yürürlükte bulunan
baskıları TSE’den temin edilebilir.
EN, ISO, IEC
vb.No
ISO 2041
ISO 2631-1
ISO 5805
3
Adı
(İngilizce)
Vibration and shock - Vocabulary
Mechanical vibration and shock Evaluation of human exposure to
whole-body vibration - Part 1: General
requirements
Mechanical vibration and shock Human exposure - Vocabulary
TS No1)
TS 2774
TS EN 1032
Adı
(Türkçe)
Titreşim ve Şok - Terimler ve Tarifler
TS ISO 5805 Mekanik Titreşim ve Şok- İnsanın
Maruz Kaldığı- Terimler ve Tarifler
Bina titreşiminin karakteristikleri
3.1 Titreşimin yönü
Bir bina pek çok farklı insan faaliyeti için kullanılabileceğinden (örneğin bina içinde ayakta, oturarak, yatarak
veya her üç durum birden sözkonusu olabileceği için, binanın düşey titreşimi vücuda Şekil 1’de gösterildiği
gibi z-eksenli, x-eksenli veya y-eksenli titreşim olarak girebilir.
Ölçülen titreşimin hangi eksen yönündeki titreşim olduğu, normal kayıt tekniğinde belirtilmelidir. Hangi yönün
uygun olduğunun kesin olmadığı durumlarda, Madde 4.2.3’te açıklandığı gibi birleşik eğriyi kabul etmek daha
uygun olabilir.
3.2 Çoklu-frekanslı titreşim
Binanın çevresi ile ilgili araştırmalardan elde edilen sonuçlar farklı titreşim frekanslarının birbirine eklenme
özellikleri olduğunu göstermiştir. Bu sebeple bina titreşiminin verdiği rahatsızlık ve sakinlerin konforu
üzerindeki etkilerine göre değerlendirme yapmak için (ISO 2631-1’de açıklandığı gibi) toplam ağırlıklı titreşim
değerleri tercih edilir. Araştırma için uygun bir değerlendirme eğrisi Madde 3.5’te açıklanmıştır.
3.3 Geçici, sürekli ve kesikli titreşimin insan tepkisine göre karakterizasyonu
Geçici ve kesikli titreşim arasındaki sınır çizgisinin tanımlanması güçtür. ISO 2631’in bu bölümünün amacı
bakımından, geçici (bazen kısa süreli olarak adlandırılan) titreşim, bir tepe noktasına hızlı bir genlik artışı ve
bunu takiben (frekans ve sönümlenmeye bağlı olarak) birkaç titreşim çevrimini içine alabilen veya almayan
sönümlenme olarak tarif edilir. Geçici titreşim, süresi kısa olmak şartıyla (başka bir deyişle 2 saniyeden kısa),
yaklaşık aynı genliğe sahip birkaç çevrimden meydana gelebilir.
Aralıklı titreşim, her biri kısa süreli olan ve çok daha düşük titreşim genliklerine sahip aralıklarla ayrılmış
titreşim olaylarının bir şerididir. Aralıklı titreşim, şahmerdan ve dövme presleri gibi geçici kaynaklardan,
kaldırım kırıcılar gibi, tekrarlayan kaynaklardan veya aralıklı çalışan makineler, asansörler, trenler ve işleyen
trafik gibi fasılalı olarak çalışan ancak sürekli işlediğinde sürekli titreşim üreten kaynaklardan ortaya çıkabilir.
Bu standardda sürekli titreşim, değerlendirilen zaman periyodunda kesilmeksizin süren titreşimdir (Ek A).
Günde sadece birkaç kez meydana gelen patlama gibi tek bir yüksek genliğe sahip titreşimler özel bir
durumdur. Rahatsızlığı önlemek için bu tür işlemlerin genellikle gece yapılmaması tavsiye edilir.
Bu tür işlemlerin sayısı gündüz saatlerinde de az sayıda olacak şekilde sınırlandırılmalıdır. “Geçici titreşim”
tabir edilen olay bir tek kaydadeğer geçici titreşimden veya kısa zaman periyodu ile (bir dakikadan uzun
sürmeyen) art arda münferit geçici dalgalardan meydana gelebilir. Pratik durumlarda, geçici olaylardan
kaynaklanan titreşim trafik ve genel bina titreşiminden on kat büyük olması halinde bile kabul edilebilir.
Şikayetlerin asgaride kalması için aşılmaması gereken titreşim seviyeleri, bir alanda oluşan olayların
meydana geldiği zaman periyoduna bağlıdır.
1) TSE NOTU : Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. sütunda verilmiştir.
2
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
3.4 Binaların ve bina alanlarının sınıflandırılması
İnsan tepkisine göre sınıflandırma sadece binanın iskan ediliş amacına, sakinler tarafından yapılacak işlere
ve arzulanan sükunet derecesine dayandırılmalıdır. Bir binanın iskan edilmiş her odası, bu kriterlere göre
analiz edilmelidir.
NOT - En son gelişmeleri içeren kılavuz bilgileri için, Ek A’ya bakınız.
3.5 Titreşimlerin ölçülmesi
Tercih edilen ölçüm tekniği, istenen değerlerin sonradan tayin edilebileceği şekilde filtrelenmemiş zaman
geçmişlerinin kaydını tutabilen bir tekniktir. Mümkün olduğu takdirde, bina titreşimleri ivme terimleri ile
ölçülmelidir. Ancak bazı durumlarda hız veya yer değiştirme terimleri ile ölçüm daha uygun görülebilir.
Sürekli titreşimlerin etkisini değerlendirmek için tercih edilen metot (ISO 2631-1’de tavsiye edildiği gibi)
ağırlıklı ivme değerlerinin ortalama karekökünün (r.m.s) tayin edilmesidir.
NOT - Küçük tepe değeri dışında tepe değerleri ile ilgili istatistikî metotlar için Ek A ve Ek B’ye bakınız.
Bina sakinlerinin konumlarının titreşim ortamına göre sabit olduğu ve bilindiği durumlarda, z-yönü ve x, y
yönleri için ayrı ayrı ortalama hesap fonksiyonları kullanılmalıdır. Bina sakinlerinin konumlarının engelleyici
veya rahatsızlık veren titreşime göre değiştiği veya bilinmediği durumlarda, z- ve x-, y-ortalama hesap
fonksiyonlarından hangisi daha sıkı bir tahdit getiriyorsa o kullanılmalıdır veya z-ekseni ve x-, y-eksenlerinin
kombinasyonundan elde edilen başka bir ağırlık hesap fonksiyonu kullanılabilir. Birleştirilmiş değerlendirme
fonksiyonunun kullanıldığı durumlarda, 5,6 Hz’lik bir dönüm frekansı ve
Sönümleme faktörü =
 f 
1+ 

 5,6 
2
eşitliğinden hesaplanan bir sönümleme faktörü kullanılmalıdır. Burada f hertz cinsinden frekanstır (Madde
4.2.3’te açıklanan eğrilere bakınız).
Geçici (kısa süreli) titreşimlere insan tepkisi ile ilgili yeterli veri elde mevcut olmadığı için, bu tip hareketleri
analiz etmek için tercih edilecek bir metodu doğrulamak hâlen mümkün değildir. Bazı ülkelerde hâlen
kullanılmakta olan değerlendirmelerle ilgili bilgi Ek A’da verilmiştir ve hâlen araştırılmakta ve denenmekte
olan ilâve metotlar da Ek B’de tanımlanmaktadır.
Titreşim ölçümü, insan vücudunu destekleyen yapısal bir yüzeyde, insan bedenine giriş noktasında
alınmalıdır.
NOT - Bazı durumlarda ölçümlerin, yapıların dışında veya insan bedenine giriş noktalarının dışındaki başka
bazı yüzeylerde alınması gerekebilir. Bu durumlarda transfer fonksiyonları tespit edilmelidir.
Ölçümler, üç ortogonal eksen boyunca alınmalıdır ve uygun insan ekseni eğrisine atıfta bulunulmalıdır.
Alternatif olarak, bulunan en kötü duruma bağlı olarak birleşik x, y ve z eğrileri kullanılabilir (Madde 4.2.3).
4
Bina titreşiminin insan tepkisine göre karakterizasyonu
4.1 İnsan tepkisine göre yeterli büyüklük kriteri
Aşağıda verilen bütün öneriler, ISO 2631-1’de verilen insanlar üzerindeki genel titreşimle ilgili tavsiyelere
dayalıdır. Pek çok ülkede tecrübeler, ikâmet edilen yerlerde bina titreşimleri ile ilgili bina sakinlerinden gelen
şikayetlerin, muhtemelen titreşim büyüklükleri algılama seviyelerinin hemen üzerinde olduğu durumlarda
başladığını göstermiştir. Genel olarak, makul titreşim büyüklükleri bina sakinleri tarafından minimum düzeyde
olumsuz yorum beyan edilen titreşim seviyeleri ile ilgilidir ve kısa dönem sağlık tehlikeleri ile çalışma
verimliliği gibi diğer faktörlerle tayin edilmez. Aslında hemen hemen bütün durumlarda, yorulma veya diğer
titreşimden kaynaklanan belirtilerin meydana gelme ihtimali yoktur.
En az olumsuz yorum seviyesinin üzerindeki titreşim büyüklüklerinin tolere edildiği, özellikle geçici
rahatsızlıklar ve sık tekrar etmeyen kısa süreli olaylar gibi durumlar mevcuttur. Buna bir örnek inşaat veya
kazı projeleridir.
3
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
Herhangi bir tedirginlik faktörü, uyarı işaretleri, duyurular ve/veya olayın meydana gelme düzenliliği ve
düzgün bir halkla ilişkiler programı ile azaltılabilir. Sadece aşırı nadir durumlarda “yorulma ile azalan yeterlilik
sınırı” ve “mâruz kalma sınırları” konusunda ISO 2631-1’de verilen bilgiler ışığında danışmanlık yapmak
gerekli olabilir.
Titreşimin uzun sürdüğü durumlarda, olumsuz yorumların başladığı titreşim düzeyleri değişebilir.
4.2 Temel eğriler
Temel eğriler, insanın rahatsızlığına ve/veya faaliyetleriyle ilgili engellemelere göre ölçülen insan tepkilerine,
yaklaşık olarak eşit olan genlikleri temsil eder. Titreşim ivmesine ve hızı için temel eğriler Şekil 2a, Şekil 3a,
Şekil 4a ve Şekil 2b, Şekil 3b ve Şekil 4b’de sırasıyla verilmiştir. Yeterli titreşim büyüklükleri Madde 4.2.1,
Madde 4.2.2 ve Madde 4.2.3’te belirtilmiş olan temel eğri büyüklüklerinin çarpanları olarak ifade edilmelidir.
Şekil 2a, Şekil 3a, Şekil 4a ve/veya Şekil 2b, Şekil 3b ve Şekil 4b’de gösterilen temel eğrilere karşılık gelen
değerlerin altındaki titreşim ivme ve/veya hızlarında, genellikle hiç bir olumsuz yorum, hassasiyet işareti veya
şikayet rapor edilmemiştir. Ancak bu durum şartlara ve beklentilere bağlı olarak rahatsızlık ve/veya
şikayetlerin daha yüksek büyüklüklerde beklenmesi gerektiği anlamına gelmez.
NOT - ISO 2631-1’de belirtildiği gibi ağırlıklı ivme değerleri, en büyük hassasiyetli frekans bandı içindeki
temel ivme büyüklüklerine göre değerlendirilmelidir.
ISO 2631’in bu bölümünde gösterilen temel eğrilerin çizilmesi ile elde edilecek tasarım kriterleri ve amaçlar,
eldeki en son tecrübelere başvurularak ve sosyal, halkla ilişkiler anlamında ve ekonomik faktörler de
değerlendirilerek ortaya konmalıdır.
NOTLAR
1 - ISO 2631’in bu bölümünde gösterilen temel eğrilerle bağlantılı olarak sıklıkla kullanılan güncel çarpım
faktörlerini özetlenmektedir. Bu standardın, ek verilerin düzgün bir biçimde toplanmasını sağlaması
beklenmektedir.
2 - Sunulmuş olan bu temel eğriler, yaklaşık 30 Hz’in üzerindeki frekanslarda duvar titreşiminin sese bağlı
istenmeyen rahatsızlıklara yol açabileceği ihtimali, bu standardda ele alınmamıştır.
4.2.1
Ayaktan başa (z-ekseni) titreşim için temel eğriler
z-ekseni titreşimi için temel eğriler Şekil 2a ve Şekil 2b’de gösterilmiştir. Çizelge 1, Şekil 2a ve Şekil 2b’deki
eğriler için tercih edilen üçte bir oktav bandı, merkez frekanslarında, karşılık gelen ivme ve hız/frekans
değerlerini verir.
Temel eğrinin altında kalan ivme değerlerinde, karşı yorum çok nadirdir. Ancak, yeterli olarak değerlendirilen
büyüklük ortalama şartlara bağlı olduğundan, bu durum eğrinin üzerindeki değerlerin karşı yoruma yol
açacağı anlamına gelmez.
4.2.2
Sırttan göğüse veya sağ taraftan sol tarafa (x veya y ekseni) titreşim için temel
eğriler
x ve yekseninde insan titreşimleri için, Şekil 3a ve Şekil 3b’de gösterilen farklı temel eğriler uygulanır. Çizelge
1, Şekil 3a ve Şekil 3b’de verilen eğriler için tercih edilen üçte bir oktav bandı merkez frekanslarında karşılık
gelen ivme ve hız/frekans değerlerini verir.
1 Hz’den 2 Hz’e kadar olan frekanslarda 3,6 x 10-3 k/s2 büyüklüğünde bir ivme uygulanır. 2 Hz’den büyük
frekanslar için sabit bir hız eğrisi x ve y ekseni titreşimleri için temel eğrilerin düşük frekanslarda x ekseni
durumundan daha keskin olduğuna dikkat edilmelidir. Bunun sebebi düşük frekanslarda insan vücudunun x
veya y-eksenindeki harekete duyarlı olmasıdır.
4.2.3
İnsanın tanımlanamayan eksenlerde titreşime mâruz kalma durumları için bileşik
standard temel eğriler
Pek çok durumda aynı bina alanı, insanlar tarafından günün farklı saatlerinde hem yatma hem de ayakta
durma konumlarında kullanılabilir. Bu durumda, z ekseni ile x ve y ekseni şartlarının en kötü durumlarını
kullanarak bileşik bir standard uygulanabilir. Kombine standard temel eğrileri, 8 Hz ilâ 80 Hz arasındaki zekseni tepkisi ve 1 Hz ilâ 2 Hz arasındaki x/y-ekseni tepkisi kullanılarak elde edilmelidir. 2 Hz ve 8 Hz
arasında kalan frekanslar için iki eğri arasında bir enterpolasyon vardır. Bu kombinasyon eğrileri Şekil 4a ve
4
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
Şekil 4b’de gösterilmektedir. Çizelge 1 Şekil 4a ve Şekil 4b’deki eğriler için karşılık gelen ivme ve hız/frekans
değerlerini verir.
Bu bileşik standard eğriler (Ek A ve Şekil 5a) daha ileri araştırmanın gerekli olup olmadığına karar vermek
üzere bir ön araştırma yapmak için kullanılabilir.
NOT - Bazı ülkelerde, yaklaşık bileşik değerlendirme eğrilerinin yerine, z ve x, y temel eğrilerinin ayrı ayrı
kullanılması tercih edilmektedir.
ÇİZELGE 1 - Şekil 2a, Şekil 2b, Şekil 3a, Şekil 3b, Şekil 4a ve Şekil 4b’de gösterilen temel eğriler için, üçte
bir oktav bandı, merkez frekanslarında ivme ve hız değerleri
Frekans
üçte bir oktav
bandı
merkez frekansı
Hz
İvme (r.m.s.)
Temel eğri
Şekil 2a
Temel eğri
Şekil 3a
Hız (r.m.s.)
Temel eğri
Şekil 4a
Temel eğri
Şekil 2b
Temel eğri
Şekil 3b
Temel eğri
Şekil 4b
1
1
x
10-2 3,6
x
10-3 3,6
x
10-3 1,59
x
10-3 5,73
x
10-4 5,73
x
10-4
1,25
8,9
x
10-3 3,6
x
10-3 3,6
x
10-3 1,13
x
10-3 4,58
x
10-4 4,58
x
10-4
1,6
8
x
10-3 3,6
x
10-3 3,6
x
10-3 7,96
x
10-4 3,58
x
10-4 3,58
x
10-4
2
7
x
10-3 3,6
x
10-3 3,6
x
10-3 5,57
x
10-4 2,87
x
10-4 2,87
x
10-4
2,5
6,3
x
10-3 4,51
x
10-3 3,72
x
10-3 4,01
x
10-4 2,87
x
10-4 2,37
x
10-4
3,15
5,7
x
10-3 5,68
x
10-3 3,87
x
10-3 2,88
x
10-4 2,87
x
10-4 1,95
x
10-4
4
5
x
10-3 7,21
x
10-3 4,07
x
10-3 1,99
x
10-4 2,87
x
10-4 1,62
x
10-4
5
5
x
10-3 9,02
x
10-3 4,3
x
10-3 1,59
x
10-4 2,87
x
10-4 1,36
x
10-4
6,3
5
x
10-3 1,14
x
10-2 4,6
x
10-3 1,26
x
10-4 2,87
x
10-4 1,16
x
10-4
8
5
x
10-3 1,44
x
10-2 5
x
10-3 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
10
6,3
x
10-3 1,8
x
10-2 6,3
x
10-3 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
12,5
7,81
x
10-3 2,25
x
10-2 7,8
x
10-3 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
16
1
x
10-2 2,89
x
10-2 1
x
10-2 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
20
1,25
x
10-2 3,61
x
10-2 1,25
x
10-2 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
25
1,56
x
10-2 4,51
x
10-2 1,56
x
10-2 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
31,5
1,97
x
10-2 5,68
x
10-2 1,97
x
10-2 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
40
2,5
x
10-2 7,21
x
10-2 2,5
x
10-2 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
50
3,13
x
10-2 9,02
x
10-2 3,13
x
10-2 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
63
3,94
x
10-2 1,14
x
10-1 3,94
x
10-2 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
80
5
x
10-2 1,44
x
10-1 5
x
10-2 9,95
x
10-5 2,87
x
10-4 9,95
x
10-5
5
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
Destekleyici
yüzey
Destekleyici
yüzey
Destekleyici
yüzey
ax, ay, az
x-ekseni
y-ekseni
z-ekseni
=
=
=
=
x-, y-, z-eksenleri yönünde ivme
Sırttan göğüse
Sağ taraftan sol tarafa
Ayaktan (veya baldırlardan) başa
ŞEKİL 1 - İnsanı etkileyen mekanik titreşimler için baz merkezli koordinat sistemlerinin yönleri
6
TÜRK STANDARDI
İvme (rms), m/s2 (Çizelge 1)
ICS 13.160; 91.120.25
Üçte bir oktav bandı merkez frekansı, Hz
ŞEKİL 2a - İvme için bina titreşimi z-ekseni temel eğrisi (bu şekil ayaktan başa titreşim temel eğrisini temsil
eder (Madde 4.2.1))
7
TÜRK STANDARDI
ICS 13.160; 91.120.25
ŞEKİL 2b - Hız için bina titreşimi z-ekseni temel eğrisi (bu şekil ayaktan başa titreşim temel eğrisini temsil
eder (Madde 4.2.1))
8
TÜRK STANDARDI
ICS 13.160; 91.120.25
ŞEKİL 3a - İvme için bina titreşimi x- ve y-ekseni temel eğrisi (bu şekil sağ taraftan sol tarafa ve sırttan
göğüse titreşim için temel eğriyi temsil eder, Madde 4.2.2))
9
TÜRK STANDARDI
ICS 13.160; 91.120.25
ŞEKİL 3b - Hız için bina titreşimi x- ve y-ekseni temel eğrisi (bu şekil sağ taraftan sol tarafa ve sırttan
göğüse titreşim için temel eğriyi temsil eder (Madde 4.2.2))
10
TÜRK STANDARDI
ICS 13.160; 91.120.25
ŞEKİL 4a - Bina titreşimi kombine yön (x- y- ve z-ekseni) ivme temel eğrisi (bu eğri, bina sakinlerinin yönü
en fazla engelleyici veya rahatsız edici titreşime göre değiştiğinde veya bilinmediğinde
kullanılmalıdır (Madde 4.2.3))
11
TÜRK STANDARDI
ICS 13.160; 91.120.25
ŞEKİL 4b - Bina titreşimi bileşik yön (x, y ve z ekseni) hız temel eğrisi (Bu şekil bina sakinlerinin yönü en
çok engelleyici veya rahatsız edici titreşime göre değiştiğinde veya bilinmediğinde
kullanılmalıdır (Madde 4.2.3)
12
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
Ek A
(Bilgi için)
Kullanılmakta olan değerlendirme kriterleri ile ilgili bilgi
İnsan tepkisine göre yeterli bulunan bina titreşimi genlikleri ile ilgili araştırmaların sonuçlarıyla ilgili güncel
bilgiler Çizelge 2’de verilmiştir. Kombine yön temel eğrileri Şekil 4a ve Şekil 4b için Çizelge 2’de belirtilen
çeşitli kriter eğrileri Şekil 5a, Şekil 5b ve Şekil 5c’de gösterilmektedir.
ÇİZELGE 2 - İnsan tepkisine göre bina titreşimlerinin yeterli genliği belirlemek için birkaç ülkede kullanılan
çarpım faktörlerinin aralığı (bu faktörler Şekil 2a, Şekil 3a ve Şekil 4a’da verilen temel eğrilere
uygulanmıştır)
Yer
Zaman
Kritik çalışma alanları
(hastane, tiyatro,
lâboratuvar vb. gibi)
Gündüz
Yerleşim alanı
Gündüz
Gece
Gece
Ofis
Gündüz
Sürekli veya aralıklı
titreşim2)
Günde birkaç kez
meydana gelerek
harekete geçirilen geçici
titreşim
1
12),3)
2 ilâ 44)
30 ilâ 904),5),6),7)
1,4
1,4 ilâ 20
4
8)
60 ilâ 1288)
Gece
9)
İşyeri
Gündüz
88),10)
90 ilâ 1288), 10)
Gece
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Çizelge 2 reaksiyon olma ihtimalinin düşük olduğu titreşim büyüklüklerinin altındaki değerleri verir
(Titreşen duvarlardan kaynaklanan akustik gürültü dikkate alınmamıştır).
Tekrarlı darbelerin sebep olduğu yarı sabit titreşimleri de içine alır. Darbe, ISO 2041 Madde 4’te tarif
edilmiştir ve bazen geçici (kısa süreli) titreşim olarak da anılır.
Hastane, tiyatro ve kritik çalışma yerlerindeki geçici titreşimlerin büyüklükleri işlerin yapılmakta olduğu
veya kritik işin yapıldığı periyoda aittir. Diğer zamanlarda yerleşim alanı için, mevcut olan titreşim
değerleri kadar büyük olan değerler, ilgili anlaşma ve uyarı olması kaydıyla yeterlidir.
Yerleşim alanları içerisinde titreşim toleranslarında geniş çaplı değişiklikler vardır. Özel değerler sosyal
ve kültürel değerlere, psikolojik davranışlara ve özel hayata olacağı düşünülen engellemelere bağlıdır.
Gün başına düşen olay sayısı ve büyüklükler arasındaki denge iyi kurulmamıştır. Aşağıda verilen geçici
bağlantı insan titreşimi toleransı ile ilgili araştırma gerektiren ve günde üç kezden fazla olay meydana
geldiği durumlarda kullanılmalıdır. Bu durum FA = 1,7 N faktörü ile çarpım yapılmasını gerektirir ve N
burada gün içerisinde meydana gelen olayların sayısıdır. Bu denge denklemi, değerler sürekli titreşim
için verilen faktörlerden düşük olduğunda kullanılmaz. Büyüklüklerin aralığı küçük olduğunda (en büyük
değerin tepe yüksekliğinin yarısı kadar değer aralığında) aritmetik ortalama kullanılabilir. Aksi halde
sadece en büyük değer dikkate alınmalıdır.
1 s’lik sürenin üzerinde meydana gelen olaylar için, faktörler Fd süre faktörü ile çarpılarak ayarlanır:
Fd = T-1,22
Fd = T-0,32
beton zemin ve T 1 ilâ 20 saniye arasında olduğunda
ahşap zemin ve T 1 ilâ 60 saniye arasında olduğunda
T burada olayların saniye cinsinden süresidir ve hareket zaman içerisindeki davranışlarının
%10 noktalarından (-20 dB) tahmin edilebilir.
7)
8)
Yeraltı rahatsızlıklarının daha yüksek frekanslı titreşimlere sebebiyet verdiği bazı ülkelerde sert kayaların
kazısında, yerleşim alanlarının özellikleri için 128’e kadar olan faktör değeri yeterli bulunmuştur.
Ofislerde ve işyerlerinde geçici titreşim için büyüklükler, çalışma aktivitesine önemli bir engelleme olması
ihtimalini dikkate almaksızın artırılamaz.
13
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
9)
Şahmerdan veya kırıcı gibi işyerinin titreşimine sebep olan özel işlemlerin operatörleri üzerinde etkili
olan titreşim burada dikkate alınan işyerlerinden farklı bir kategoride olabilir. Bu durumda, titreşim olan
işlemlerin operatörleri için ISO 2631-1’de belirlenen titreşim büyüklükleri uygulanmalıdır.
10) Sürekli veya aralıklı titreşim ve tekrar eden geçici titreşim (dördüncü kolon) için önerilen titreşim
büyüklüklerinin iki katına çıkarılması muhalif yoruma sebep olabilir, bu da seviyeler dörde katlandığı
takdirde önemli ölçüde artışa yol açabilir (mevcut olduğu durumlarda bazı tepki eğrilerinden
faydalanılmalıdır).
Bu standard, kullanıcıların, insan tepkisinin anlatımları ile birlikte titreşim verilerinin toplanmasını teşvik
etmek amacıyla hazırlanmıştır. Kayıtların yeniden analizine müsaade etmek için veri elde edilmesi ve kayıt
tutma metotlarıyla ilgili tavsiyeler de bu standarda dahil edilmiştir. Farklı durumlar için bir frekans ve büyüklük
aralığında ve çeşitli kuvvet hareketlerinden kaynaklanan farklı titreşimlere insan tepkisi ile ilgili ek veriler bu
standardın gelecekte güncelleştirilmesi için kullanılabilir.
14
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
Eğri
ŞEKİL 5a - Binalarda titreşim - Bileşik yön kriter eğrileri (Bu şekil üç eksen için Madde 4.2.3’te açıklandığı
gibi en kötü durumların bir bileşimini temsil eder. Eğriler, Çizelge 2’de verilen çeşitli çarpan
faktörlere karşılık gelecek şekilde gösterilmiştir.)
15
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
Eğri
ŞEKİL 5b - Binalarda titreşim - Bileşik yön kriter eğrileri (Bu şekil üç eksen için Madde 4.2.3’te açıklandığı
gibi en kötü durumların bir bileşimini temsil eder. Eğriler Çizelge 2’de verilen çeşitli çarpan
faktörlere karşılık gelecek şekilde gösterilmiştir.)
16
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
İvme (rms), m/s2
Eğri
ŞEKİL 5c - Binalarda titreşim - Bileşik-yön tepe hız eğrileri (Bu şekil üç eksen için Madde 4.2.3’te
açıklandığı gibi en kötü durumların bir bileşimini temsil eder. Eğriler Çizelge 2’de verilen çeşitli
çarpan faktörlere karşılık gelecek şekilde gösterilmiştir. Hız cinsinden titreşim kriterleri sıklıkla,
karşılık gelen kare kök ortalama değerinden 2 kat fazla olan tepe değerleri olarak belirtilir)
17
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
Ek B
(Bilgi için)
Geliştirilmekte olan değerlendirme metotları
Bu ek kısa süreli titreşimlerin rahatsızlık etkilerinin karakteristiklerinin daha detaylı olarak belirtilmesi için
hâlen araştırılmakta ve deneye tâbi tutulmakta olan değerlendirme metotlarının listesini verir.
B.1 Tepe metodu
Bu metot bir süredir kullanılmaktadır ve bu durumda Çizelge 2’nin kullanılması ile elde edilen değerler
çarpılır.
2 ile
B.2 Kısa süreli genişletilmiş r.m.s metodu
Frekans ağırlıklı titreşim sinyali, zaman sabiti 125 ms olan ve tepe değeri 60 s’lik bozunma zaman sabiti ile
genişletilmiş bir r.m.s. eksponansiyel ortalama devresinden geçirilir (Bütün zaman sabitleri kare kökü alınmış
sinyal değerine karşılık gelir).
B.3 Dördüncü kök ortalama metodu
t
1
a 4 (t) dt
t
∫
Ağırlıklı ivme sinyali α(t)’nin dördüncü kökü r.m.p. = 0
ayrı ayrı şokların şiddetini değerlendirmek
için kullanılabilir. Süre ve ivme arasında benzer bir ilgi, gün içerisinde meydana gelen aralıklı titreşime mâruz
t
∫
a 4 (t) dt
kalınmasının toplamı için kullanılabilir [Başka bir deyişle toplam (birikmiş) değer = 0
]. Bu metotla
elde edilen, değer ile sürekli titreşim için sınırlara karşılık gelen değer arasında bir ilgi kurulabilir. Bu metot
aralıklı titreşimlerin daha kısa ve/veya daha az sıklıkta olan periyotları için daha fazla büyüklüklere müsaade
eder.
B.4 Tepki spektra metodu
Dalga şiddetinin temel kriteri olarak, dalganın basit fiziksel sistemlerde tepki meydana getirebilme kabiliyeti
kullanılır.
18
ICS 13.160; 91.120.25
TÜRK STANDARDI
Kaynaklar
Beurteilung der Einwirkung mechanischer Schwingungen auf den Menschen; VDI-Richtlinie 2057, Verein
Deutscher Ingenieure, Düsseldorf (Germany, F.R.).
Vornorm DIN 4150 Teil 1 und Teil 2, Erschütterungen im Bauwesen, DIN Deutsches Institut für Normung
e.V., Berlin (Germany, F.R.).
SPLITTGERBER, H. Untersuchungen über die Wahrnehmungsschwelle des Menschen bei einwirkienden
mechanischen Schwingungen, Gesundheits-Ingenieur, Heft 4, 93, Jg. 1972: pp. 113-118.
SPLITTGERBER, H. Die Einwirkung von Erschütterungen auf den Menschen in Gebäuden, Technische
Überwachung, Band 10, Nr 9, 1969: pp. 325-330
Schwingungen auf den Menschen, Int. Z. angew. Physiol. einschl. Arbeitsphysiol. 16, 1957 : pp 519-564.
OKADA, A., YAMASHITA, T. and FUKUDA, K. City vibration and its threshold limits, Environmental
Research, 4, 1971: pp. 471-477.
KRYZE, B. The Czechoslovakian hygiene regulation on protection against vibration; Work-EnvironmentalHealth, Vol. 7, No. 1, 1970: pp. 51-56)
MCKAY, J.R. Human response to vibration; Some studies of perception and startle, PhD Thesis, University
of Southampton, 1972.
Vibration in Buildings - 1, Digest, Building Research Station United Kingdom, 117, 1970.
Japan Environmental Agency, Tokyo. Diet1) Getting Legislation to Regulate Vibrations, Japan Environmental
Summary, Vol. 4, No. 3, 10th March 1976.
USSR Standard No. 1304-5, Health Norm of Permissible Vibration in Residential Buildings, June 1975.
ASHLEY, C. International recommendations on vibration exposure and man (1971), Seeco 71, Proc. Symp.
S.E.E., London, pp. 1-28.
ASHLEY, C. Proposed International Standards concerning Vibration in Buildings; Proc. Symp.,
Instrumentation for Ground Vibration and Earthquakes, The Institute of Civil Engineers, 1977.
Von GIERKE, H.E, Guidelines for environmental impact statements with respect to noise, published in the
1977 Proceedings of Noise-Con 77, NASA Langley Research Center, Hampton, Virginie.
SISKIND, D., STAGG, M.S., KOPP, J.W. and DOWDING, C.H. Structure response and damage produced by
ground vibration from mine blasting, Report of investigations 8507, US Dept. of Interior, Bureau of Mines,
1980.
MURRAY, T.M. Acceptability criterion for occupant-induced floor vibrations; Engineering Journal/American
Institute of Steel Construction, 1981.
GRIFFIN, M.J., and WITHMAN, E.M. Discomfort produced by impulsive whole-body vibration, J. Acoustic.
Soc. Am. 68 (5), Nov. 1980.
ALLEN, D.E. and RAINER, J.H. Vibration criteria for long-span floors, Canadian Journal of Civil Eng., Vol 3,
No.2, JVNL 1976.
ALLEN, D.E. Vibration behaviour of long-span floor slabs, Canadian Journal of Civil Eng., Vol.1, No. 1, 1974.
ANSI S3.29-1983, American National Standard Guide to the Evaluation of Human Exposure to Vibration in
Buildings.
1) Japon parlamentosu
19

TS ISO 2631-2 - Taksim Danışmanlık

Transkript

Benzer belgeler

Silentline Ses ve Titreşim Çözümleri

Kuma Oturan Yüzeysel Temellerde Temel Boyutunun Taşıma

Tanıtım Kataloğu

Titreşim Deney Düzeneği